.jpeg)
هاوڵاتی سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان و باڵيۆزى نوێی كه‌نه‌دا کۆبوونەوە و تاوتوێی په‌يوه‌ندييه‌کانی هەرێمی کوردستان و کەنەدایان کرد. نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، پێشوازیی له گريگۆرى گاليگان، باڵيۆزى نوێی كه‌نه‌دا له عێراق كرد و هيواى سه‌ركه‌وتنى بۆ خواست لە ئەرکەکەیدا، ئاماده‌يى و پشتگيريى هه‌رێمى كوردستانیشی بۆ سه‌رخستنى ئه‌ركه‌كه‌ى نيشان دا. لە راگەیێندراوی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستاندا هاتووە، له ديداره‌كه‌دا بره‌ودان به په‌يوه‌ندييه‌كانى كه‌نه‌دا له‌گه‌ڵ عێراق و هه‌رێمى كوردستان، پرۆسه‌ى سياسيى عێراق و هه‌وڵه‌كان بۆ تێپه‌ڕاندنى ته‌حه‌دييه‌كانى به‌رده‌مى، دۆخى ئه‌منيى عێراق و به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى هه‌ڕه‌شه‌ى تيرۆرستانى داعش تاوتوێ كران. هاوکات هه‌ردوولا جه‌ختيان له خواستى دوولايه‌نه بۆ بره‌ودان به په‌يوندييه‌كان و فراوانكردنى بواره‌كانى هاريكاريى هاوبه‌ش كرده‌وه و تيشك خراوەتە سه‌ر ده‌رفه‌تى كار و وه‌به‌رهێنانى كه‌نه‌دى له عێراق و هه‌رێمى كوردستان. تاوتوێكردنى دۆخى ناوچه‌كه به‌گشتى ته‌وه‌رێكى ديكه‌ى ديداره‌كه بوو.
هاوڵاتی شاخەوان عەبدوڵا، جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمانی عیراق ڕایگەیاند:"راكان جبوری لە پۆستی پارێزگاری كەركوك بەردەوام نابێت". ئەمرۆ پێنجشەممە 20ی ئاداری 2022 شاخەوان عەبدوڵا لە وتەیەكدا لە بۆنەیەكی تایبەت بە جلی كوردی لە پارێزگای كەركوك وتی، "پرۆسەی خۆكاندیدكردن بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كۆتایی هاتووە و ناوی 40 كاندید بۆ ئەو پۆستە رادەستی پەرلەمان دەكرێت، دوای ئەوەش لە پەرلەمان دەست بە رێوشوێنەكان دەكرێت، پەرلەمان بە شێوەیەكی گشتی ناوەكان رادەگەیەنێت". هەرچی سەبارەت بە پۆستی پارێزگاری كەركوكە، جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمانی عیراق وتویەتی، "راكان جبوری لە پۆستەكەی بەردەوام نابێت و دەگۆڕدرێت، ئەوەشی كە دادەنرێت پێویستە خەڵكی رەسەنی شارەكە بێت و بە دەستپاكی بەناوبانگ بێت". پێشی وایە، "ئەوەی چەندین ساڵە روودەدات لەناوبردنی ئاشتی كۆمەڵایەتییە لە كەركوك و نابێت بەردەوام بێت، هەوڵ هەیە بۆ گفتوگۆ لەگەڵ پێكهاتەكان بۆ دانانی كەسێك، تاوەكو ئێستاش هیچ رێكەوتنێك نییە بۆ بەردەوام بوونی راكان جبوری".
ئامادەكردنی: هیوا ناسیح داڤید میولەر رۆژنامەنوس و فۆتۆژۆرنالیستێكی ناسراوی ئەڵمانی لەبارەی كوردەكانی باشووری كوردستانەوە دەڵێت:» كوردەكان گەلێكن بێ وڵات، بۆیە هەوڵی سەربەخۆیی دەدەن. لەم بوارەدا ناوچەی خۆبەڕێوبەری كوردستان لەباكوری عێراق رۆڵێكی گرنگ دەگێڕێت». داڤید میولەر رۆژنامەنوس و فۆتۆژۆرنالیستێكی ناسراوی ئەڵمانییە بە سەفەركردنی وڵاتان و ناسینی كەلتوری گەلان و فۆتۆگرافییە. ئەو بەكامێرایەك و كۆڵەپشتێكەوە مل دەنێت، زۆر وڵاتان گەڕاوە و هەزاران وێنەو گرتەڤیدۆی لەسەر وڵاتان و گەلانی سەرزەوی كۆكردۆتەوە. داڤید ساڵی رابردوو سەردانێكی چەند هەفتەیی بۆ باشوری كوردستان ئەنجامداو زۆربەی كەمپی ئاوارەكان و ناوچەی شەنگال و هەرسێ پارێزگاكە‌ی هەرێمیش گەڕا، ئەمساڵ و لەمانگی دوودا لەچەندان شاری سویسرا ئێوارەكۆڕی نمایشی وێنەو ڤیدیۆكانی لەسەر باشوری كوردستان بەناوی (عێراق، سەفەرێك بەرەو كوردستانی نەناسراو) سازكرد، نزیكەی دوو سەعات و نیوی دەخایاند، تێیدا ناوبراو سەدان وێنەو دەیان گرتەی ڤیدیۆیی، بەكوالیتی بەرزو لەسەر شاشەی سینەمایی، لەسەر باشوری كوردستان نیشانی ئامادەبووان دا. ئەم چاوپێكەوتنەی لەژمارە ١٨ی گۆڤاری (explora) دا كە گۆڤارێكی وەرزییە و دەزگای ئیكسپلۆرا بەزمانی ئەڵمانی لەسویسرا دەریدە‌كات، بڵاوكراوەتەوە، كە لەسەر بابەتی سیمینارو سەفەرەكەی بۆ باشوری كوردستان لەگەڵیدا سازكراوە. ئێكسپلۆرا: ئێمە عێراق لەمیانەی میدیاوە دەناسین، كە هەواڵەكان دڵخۆشكەر نین، پێویستە چی لەسەر رەوشی ئێستای عێراق بزانین؟ داڤید: عێراق لەدەیان ساڵەوە گیرۆدەی دەستی جەنگەكانە. شەڕی كەنداو لە هەشتاكانەوە، دواتر جەنگی دووەمی كەنداو و پاشانیش شەڕی جیهادییەكانی داعش خەڵكی ئەم وڵاتەی تووشی تراوما (زەبری دەروونی) كردووە. تەنانەت پاش تێكشكانی داعش و رێگیری لەجیابوونەوەی باكور واتە كوردستان، وڵاتەكە بەقوڵی لەڕووی سیاسی و ئیتنی و مەزهەبییەوە دابەشبووە. پاشماوەكانی داعش وەك گروپی تیرۆر هەر جێگای مەترسین. لەزۆر جێگای وڵاتدا خزمەتگوزارە بنچینەییەكان دەیانساڵە تازەنەكراونەتەوە. خراپی بەڕێوەبردن و گەندەڵی هەیە. بەرئەنجامی ئەمانە بریتییە لە دەربەدەربوون، كۆچكردن، بێكاری و هەژاری. دەنگی ناڕەزایەتی و بێزاریی خەڵك بەرامبەر حكومەتی هەرێم و عێراق زۆر زیاتر بووە. كوشتنی بە ئامانجی قاسم سولەیمانی لە لایەن ئەمریكاوە لەبەغدا سەرەتای ساڵی ٢٠٢٠ رەوشی سیاسی تەواوی وڵاتەكەی ئاڵۆز كردووە. سولەیمانی گرنگترین فیگەری رژێمی ئێران بوو، كە وا هەژموونێكی زۆری لەعێراقدا هەیە. ئێكسپلۆرا: لەم سیمینارەدا تۆ تیشكۆ (فۆكەس)ت خستۆتە سەر ناوچەی كوردستان، كە بەشێكە لەعێراق، ئایا چی كوردستان تایبەتە؟ داڤید: پێشە‌كی گرنگە بزانین، كە كوردستان لەڕووخانی عوسمانییەوە بەشێكی لە عێراقە، لە توركیا، لە ئێران، سوریا و بەشێكی تریشی لە ئەرمینیایە. كوردەكان گەلێكن بێ وڵات، بۆیە هەوڵی سەربەخۆیی دەدەن. لەم بوارەدا ناوچەی خۆبەڕێوەبەری كوردستان لەباكوری عێراق رۆڵێكی گرنگ دەگێڕێت. لەدوای كەوتنی رژێمی بەعسی سەددام حوسێن لەجەنگی كەنداوی دووەم، ئەمریكا ناوچەی دژ‌ەفڕینی دابینكرد. لەژێر ئەم چەترەدا كوردەكان توانیتیان جۆرێك لەسەربەخۆیی بنیاد بنێن. سوپای پێشمەرگە هۆكار بوو، كە داعش ناوچەكەی داگیرنەكردو سەدان هەزار كەسی پەنابەری ناوچەكانی تر لەكەمپی ئاوارەكانی ئەوێدا بپارێزرێن. من لە سیمینارەكەمدا ویستومە تیشك بخەمەسەر ئەوە، كە هەواڵنێرەكان زۆركەم دەیڵێن. دواجار لەوێدا خەڵكانێك ژیانی رۆژانەی خۆیان لەسروشتێكی زۆر جواندا بەڕێدەكەن، جۆراوجۆریی ئاینی، شاری جوان، خەڵكانێك كە پێدەكەنن، كاردەكەن، گفتوگۆ دەكەن و ئاهەنگ دەگێڕن، ئەمانە پۆزەتیفن. ئێكسپلۆرا: تۆ خۆت چ شتێك دەتبەستێتەوە بە كوردستانەوە، بۆچی ئەو ناوچەیە جێگەی بایە‌خە بۆت؟ داڤید: من ساڵی ٢٠٠٦ بۆ چەند مانگێك وەك خۆبەخشێك لەڕێگای بەڵكان بووم. لەوێ كاتێكی زۆرم لەگەڵ خەڵكانی كۆچبەر بەسەربرد، كەهەموو شتێكی خۆیان بەجێهێشتبوو. ئەمە بەردەوام كاریگەرییان لەسەر من دانا. بەتایبەت ئەوەی لەدڵمدا جێگەی گرت، خێزانێكی كورد بوون لە باكوری عێراقەوە، كە پاش داخستنی سنور لەكەمپی ئیدۆمان لەسنوری یۆنان-مەكەدۆنیا لەنگەریان گرتبوو، كاتێكی زۆر لەگەڵیاندا بووم. تا ئێستاش پە‌یوەندیم لەگەڵیاندا ماوە. بۆیە ویستم بەهەر جۆرێك بووە نیشتمانەكەیان بناسم، وێنەیەكی راستینەی ئەوێم هەبێت. جگە لەمە كاركردن و راگۆڕینە‌وە لەگەڵ زۆر لەو یەزیدیانەی لەدەستی داعش لەعێراقەوە هەڵاتبوون، بەهاوكاری خۆبەخشانی تر لەوێ كاری خێرخوازیمان بۆیان دەكرد لەچادرگەكانیاندا، لەڕەوشێكی زۆر خراپدا بوون، واتە ئەم كارە خێرخوازیانە هۆكار بوون كە من ساڵی ٢٠١٨ یەكەم سەفەرم بۆ كوردستانی عێراق بكەم. ئێكسپلۆرا: چ شتێك زۆر لەكاتی سەردانەكا‌نتدا سەرسامی كردی؟ داڤید: لەیەكەم سەردانمدا بۆ ئەوێ بە دیمەنی سەوزایی سروشتی ئەوێ زۆر سەرسام بووم، چونكە پێشتر لەخەیاڵدانی خۆمدا وێنای عێراقم وا كردبوو كە بیابانێكی تۆزاوی و وشكە. باكوری عێراق لەڕاستیدا ئە‌مباری دانەوێڵەیە بۆ وڵاتەكە، شاخی زۆر، مێرگ و پاوان و كێڵگەی زۆر. لەسەرەتای ساڵدا ئەوێ زۆر جوان و پڕ لەگوڵە. ئێكسپلۆرا: چی لە هەموو زیاتر شۆكی كردیت؟ داڤید: مرۆڤ ناتوانێت بێنێتە بەرچاوی، كە لەڕابردوویەكی نزیكدا چ تاوان و كارەسات و نەگبەتی بەسەر مرۆڤی ئەوێدا هاتوە. زیندانە ترسناكەكەی سەددام حوسێن لە سلێمانی (ئەمنە سورەكە)، كەمپی زۆر و گەورەی ئاوارەكان، كە وا بەسەر وڵاتدا دابەش بووە، یان شاری وێرانكراو لەشەڕی داعشدا، ئەم دیمەنانە شۆككەرن. لە هەمووی زیاتر كاریگەر بووم بەگێڕانەوەكانی ئەوانەی ئەو كارەساتانەیان بینیوە، یان بەسەر خۆیان هاتوە، كە وا مرۆڤ هەرگیز ناتوانێت لەبیریان بكات. ئێكسپلۆرا: لە سیمینارەكەتدا باست لەوە كرد، كە ژمارەی كریستیانەكان لەعێراقدا زۆر كەمیان كردووە، چییان بەسەر هاتووە؟ داڤید: دیارە كە ژمارەی كریستیانەكان لەو وڵاتەدا زۆر زۆر لەئێستا زیاتر بوون، بەڵام بەهۆی فشاری زۆری سەریان و ململانێ و چەوساندنەوەی كەمینەكان و دواتریش هێرشی داعش روویان لەدەرەوە كرد. ئەو بەشەی لەوان ماونەتەوە ئێستا لە ئارامیدا لەباكوری عێراقدا دەژین. لەمانگی سێی ٢٠١٨ كاتێك پاپا سەردانی عێراقی كرد، پاش ساڵانێكی زۆری دەربەدەربوون و فەرامۆشی كریستیانە‌كانی خۆرهەڵات خۆشحاڵ بوون. بۆ تیشك خستنەسەر كەمینەكان و جیاكاریی لەعێراقدا، چەند بە قازانج بۆیان گەڕاوەتەوە، هێشتا دیار نییە. ئێكسپلۆرا: ئێستا داعش لەعێراقدا چ رۆڵێك دەبینێت؟ داڤید: دیارە سوپای عێراق توانی دەوڵەتی ئیسلامی بەهاوكاریی نێودەوڵەتی و لەنێویشیاندا ئەمریكا بە سەربازی تێكبشكێنن. رەوشی ئەمنی لەوكاتەوە باشتر بووە، بەڵام هەر تەواو جێگیر نەبووە، چونكە شانەی تاكوتەرای تیرۆریستەكان هێشتا هەر چالاكن و جاربەجار كاری تێكدەرانە ئەنجام دەدەن. ئێكسپلۆرا: ئایا كوردستان دەبێتە ئامانجێك بۆ گەشتی ئەوروپییەكان؟ داڤید: ئەمە زۆر جێگەی ئومێدە، چونكە کوردستان نەك هەر زۆر جوانە، بەڵكو لەڕووی پێكهاتەییشەوە مۆزائیكییە، لە پێش هەموویشەوە میهرەبانی خەڵكەكەی وا دەكات ئەوە بهێنێت سەفەری بۆ بكرێت. لەڕاستیدا كوردستانی عێراق ناوچەیە‌یەكی زۆر سە‌رنجڕاكێشە بۆ خەڵكی باشوری عێراق و بگرە وڵاتانی تری عەرەبی. چونكە هەوای پاكی شاخەكانی ئەوێ لە هاویندا گەشتكەران بۆ خۆی كێش دەكات. بەڵام بۆ خەڵكی ئەوروپا بۆ جارێ زووە، رەنگە بۆ داهاتوویەكی نە‌زانراو، چونكە دۆخی نا‌سەقامگیری ئەمنی لەئێستادا ئەو ئومێدە فەراهەم ناكات. ئێكسپلۆرا: ئومێدی چی دەكەیت بۆ كوردستان؟ داڤید: لەپێش هەموو شتێكدا ئومێد دەكەم كەخەڵكی ئەو ناوچەیە پارێزراو بن لەجەنگی تر، هەروەها لە چەوساندنەوە و راوەدوونان، هەروەها بتوانن لەوڵاتێكی خۆیاندا بێ ترس و لەئاسایشدا بژین. گفتوگۆیە‌كم لەگەڵ كارمەندێكی پێشوازیكردن لە ئوتێلێكی دهۆكدا سەرسامی كردم، كاتێ پرسیارم لێكرد، چ داهاتوویەك بۆ خۆت لەعێراقدا د‌ەبینی؟ گوتی: باپیرم لە جەنگدا ژیا، باوكم لە جەنگدا ژیا، خۆشم لەجەنگدا ژیام، دەبێت مناڵی من لێرە چی لێرە ببینن؟ ئێكسپلۆرا: چی هانت دەدا سەفەر بۆ ئەو جێگانە بكەیت و هاوكارییان بكەیت؟ داڤید: لەسەفەرو گەشتەكانمدا بەجیهاندا زۆر هاوكاریی و میواننوازیم بینی. پێشتر سەفەری سوریام كردبوو، كاتێكیش ساڵی ٢٠١٥ سەدان هەزار كەس لەوێ هەڵاتن، بیرم لەوە كردەوە كەئێستا دەبێت شتێك لەو قەرزەیان بۆ بگێڕمەوە، لەو جێیانە مرۆڤ دەتوانێ بەتواناو ماندووبوونێكی كەم هاوكارییەكی زۆر بكات، كە رێخكراوە خێرخوازییەكان ئەنجامیان نەداوە. مرۆڤ دەبێت لەو دۆخانەدا نەوەستێت و شتێك هەر بكات.
هاوڵاتى ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى ئه‌نجومه‌نى باڵاى سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نوسانى کوردستان ده‌ڵێت:" نێچیرڤان بارزانى له کۆبونه‌وه‌یه‌کدا له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نى باڵاى سه‌ندیکا پێى راگه‌یاندین که به‌رگرى له ئازادى و مه‌زڵوم بکه‌ین". ئه‌نوه‌ر حسێن بازگر، له‌وتارێکدا که له هاوڵاتى بڵاوکراوه‌ته‌وه ئه‌وه ده‌خاته‌روو که نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆکى هه‌رێم داواى لێکردوون که سه‌ندیکایه‌کى پیشه‌یى ده‌وێت. نوسه‌ر وته‌کانى سه‌رۆکى هه‌رێم له‌و کۆبونه‌وه‌یه‌دا باس ده‌کات که "له باره‌ى میدیا و سۆسیال میدیاوه، لێتان ناشارمه‌وه نیگه‌رانم، چونکه جۆرێک له فه‌وزا دروستبوه، به‌ڵام نابێت کۆڵ بده‌ین له چاککردنى". هاوکات پێى راگه‌یاندوون که "هه‌ندێ ڕووداو و که‌یسى میدیا و ڕۆژنامه‌نووس هه‌یه، ئێمه گه‌وره‌ى ده‌که‌ین و هه‌ندێکى ئێوه گه‌وره‌ى ده‌که‌ن، که ده‌بێ هه‌ردوولامان واقیعییه‌ت باسبکه‌ین، هه‌ندێ که‌یس هه‌یه، باش مامه‌ڵه‌مان له‌گه‌ڵ نه‌کردوون، زه‌ره‌رى داوه له پێگه‌ى هه‌رێم و پرسى ئازادى".
سازدانی: شاناز حەسەن ژنە چالاكوانێك لە یەكێتی ژنانی كوردستان كە رێكخراوەكەیان سەر بەیەكێتی نیشتمانی كوردستانە دەڵێت:» رەوشی ژنان هەر لەپاشەكشەدایەو بەرەوپێشچوونی بەخۆیەوە نەبینیوە». سەیوان رۆستەم، چالاكوان لەیەكێتی ژنانی كوردستان، لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:»رێژەیەكی بەرچاو ژنان لە پۆستەكاندا و لەناوەندی بڕیاردان، زۆر دەزگا و شوێنی تایبەت هەیە بەفەرمی و نافەرمی كە لەخزمەتی ژناندایە، بەڵام بەداخەوە رەوشی ژنان هەر لەپاشەكشەدایە، بۆیە ئەمە ئەوەمان پیدەڵێت كە نەیانتوانیوە ئەو گۆڕانكارییە بكەن كە ئەو جیاوازییە نەهێڵدرێت». هاوڵاتی: یادكردنەوەی 8ی مارس چ گرنگییەكی بۆ ژنانی كوردستان هەیە؟ سەیوان رۆستەم: ئەم رۆژە لەئەنجامی كۆمەڵێك خەبات و قوربانی هاتۆتەدی و بۆیە گرنگی یادكردنەوەكەی لەوەدایە كە كۆدەنگیی جیهانی لەسەرە بۆ تازەكردنەوەی بەدەستهێنانی مافی ژنان و یەكسانی و ئازادی ژنان، بەجیاوازی هەموو راو بیرو بۆچوونەكان و دینەكانەوە، بۆیە بۆ ئێمەش سەرلەنوێ نوێكردنەوەی پەیمانە بۆ خەبات دژی نایەكسانی نادادییەك بەرامبەر ژن لەكۆمەڵدا. پێویستە لەم رۆژەدا پیرۆزبایی بكرێت لەخەباتی ژنان. بۆیە لەكوردستاندا ئەم یادە دەكرێتەوە بەتایبەت لەلایەن رێكخراوو كەسانی چالاكوانەوە یادیدەكرێتەوە، بەڵام بەداخەوە ئەم سێ ساڵەی دوایی ئەوەندە كوشتنی ژنان زیادیكردووە دەبێت رۆژەكە تەرخانبكرێت بۆ ئەو بابەتانە لەبری چالاكی و بەسەربردنی كاتی خۆش لەم رۆژەدا. ئەوەی زۆر گرنگە بزانرێت یادكردنەوەی ئەم رۆژە بەو مانایە نییە كە تەنیا لەم رۆژەدا یاددەكرێتەوەو تەواو بەڵكو بەواتای ئەوەیە كە تۆ نەوەستاویت، تەنیا رۆژەكە بۆ یەكدەنگییە. هاوڵاتی: ژنان كە لەپۆستی جیاواز جیاوازدان ئایا توانیویانە ئەو پەیامەی كە ژنان هەیەتی بەرجەستەی بكەن؟ سەیوان رۆستەم: یەكێك لە ئامانجەكانی خەباتی ژنان ئەوەیە كە ژنان بەبێ جیاوازی بگەنە ناوەندی بڕیار، بەڵام كە ئێمە ببینین لەگەڵ ئەو هەموو رێگری و كۆسپانە رێژەیەكی بەرچاو ژنان لەپۆستەكاندا و لەناوەندی بڕیاردان، زۆرن دەزگا و شوێنی تایبەت هەیە بەفەرمی و نافەرمی كە لەخزمەتی ژناندایە، بەڵام بەداخەوە رەوشی ژنان هەر لەپاشەكشەدایە، بۆیە ئەمە ئەوەمان پیدەڵێت كە نەیانتوانیوە ئەو گۆڕانكارییە بكەن كە ئەو جیاوازیە نەهێڵدرێت. هاوڵاتی: حزبە سیاسییەكان تاچەند توانیویانە، ژنان لە پۆستە باڵاكاندا نزیك بكەنەوە و پۆستی باڵا وەربگرن؟یان تاچەند هاوكار بوون؟ سەیوان رۆستەم: هەموو حزبەكان لەبەرنامە و كاریاندا ئەوە دەڵێن بڕوایان بە یەكسانی و مافی ژنان هەیە، بەڵام ئەو كاریگەرییەیان نیەو لەكارەكانیاندا رەنگی نەداوەتەوە، چونكە ئەمە پەیوەندی بە گۆڕانكاری بنەڕەتی هەیە لە كۆمەڵگەداو كاری زۆری دەوێت، بۆیە بەتەنیا بەحزبەكان ناكرێت، پرۆسەی گۆڕانكاری دابونەریت و كلتور و جێندەر و یەكسانی، پرۆسەیەكی درێژخایەنەو ماوەیەكی زۆر زۆری دەوێت، بەڵام ئەوەی جێگەی نیگەرانییە پلانێكی دیاریكراو نییە لەئێستادا، بۆ ئەوەی هیوامان بە ئەوە هەبێت بڵێین لە ماوەیەكی تردا ئەو نایەكسانی و نادادیە نامێنێت یان كەمدەبێتەوە. هاوڵاتی: بەرپرسانی حكومەت لەكابینەكانی پێشوو و ئەم كابینەیەش زۆر بەڵێنی جیاواز جیاواز بەژنان دەدەن، كە لەئەمری واقعدا بەشێكی زۆر كەمیان جێبەجێكراون؟ قسەتان چییە لەوبارەیەوە؟ سەیوان رۆستەم: ئەگەر سەیری ئەم هەرێمەی ئێمە بكەین زۆر چاكسازی كراوە لەچاو دەوروبەرەكەمان، بە بەراورد لەعێراقیشدا، کە لەیاساكاندا چاكسازی كراوە وەك یاسای كوشتنی ژنان و توندوتیژی و كە لەبەرژەوەندی ژندان، بەڵام كێشەكە دەگەڕێتەوە بۆ كلتورەكە، كە زۆرجار ئەو یاسایانە كاری پێناكرێت، كە نەبوونی سەروەری یاساش یەكێكی ترە لە هۆكارەكان كە كارەكەی قورستر كراوە، بۆیە دەتوانین بڵین زۆر ئیش كراوە، بەڵام ئەوە نییە كە ئومێدی زۆرمان پێبێت و وابكات جیاوازی یان توندوتیژی نەهێڵێت، بەڵام هاوتەریب لەگەڵ یاساكان پێویست بەهۆشیاری كۆمەڵایەتی زۆر ورد هەیە كەپێویستە لەهەموو لایەكەوە كاری لەسەر بكرێت. هاوڵاتی: لەهەرێمی كوردستاندا هێشتا پێویستمان بەئەوە هەیە هۆشیاری سیاسی و كۆمەڵایەتی لای خودی ژن بەرزبكرێتەوە؟ سەیوان رۆستەم: لەهەموو كۆمەڵگەیەكدا مرۆڤ بەردەوام پێویستی بە نوێكردنەوەی خۆی هەیە، كە هۆشیاری خۆی بەرامبەر گۆڕانكاریەكانی كۆمەڵگە بەرزبكاتەوە، چونكە هۆشیاری مەبەست لەئەوە نییە ئەو تاكانە پیاو بن یان چەند ناهۆشیارن، تەنیا نوێكردنەوەی بیرو هزری مرۆڤە، بۆیە لەو رووەوە بەڵی هەموو تاكێك لەناویشیاندا ژنان پێویستیان بەو نوێكردنەوەیە هەیە، بۆ ئەوەی ئاگاداری گۆڕانكارییەكان و چۆنیەتی مامەڵەكردن بێت لەگەڵ چواردەوریدا. هاوڵاتی: لەئێستادا زۆربەی كات كەژنان رووبەڕووی كاردانەوەیەكی نەشیاو دەبنەوە بەرامبەریان دەكرێت لەلایەن پیاوانەوە رێكخراوەكانی ژنان تۆمەتبار دەكرێن؟ سەیوان رۆستەم: بەداخەوە ئەوە هەیە، بەڵام ئەوە زۆر زۆر بیركردنەوەیەكی چەوتە، بەتەواوەتی دیدێكی زۆر كۆنەپەرستانەیە، چونكە هەموو كەس ئازادە كە چۆن هەڵسوكەوت دەكات، ناكرێت ئەو ئازادیانەی لێ زەوت بكرێت، بەداخەوە ئەمە لەهەموو ئەو كۆمەڵگایانەی كە نەگەیشتوونە ئاستێكی بەرز ژنان تووشی ئەم قسانە دەبنەوە، هێشتا هەر ژنە تاوانبار دەكرێت و تاوانباری سەرەكی باس ناكرێت. هاوڵاتی: پێتانوایە حزبەكەی خۆتان (یەكێتی) تاچەند توانیویەتی یەكسانی جێندەری جێبەجێبكات، تا ئێوەش بتوانن سودی لیوەربگرن؟ سەیوان رۆستەم: ئێمە وەك یەكێتی ژنان راستە لەستراتیژی سەرەكیماندا لەگەڵ حزبی یەكێتی نیشتیمانی كوردستانین، بەڵام لەخودی رێكخراوەكە بەتایبەت بۆ ژن و خودی ژنان كاردەكەین، بەڵام بەدڵنیاییەوە یەكێتی هاوكارمان بووە بۆ پاراستنی یەكسانی و مافی ژنان. هاوڵاتی: ژنانیش وەك هەر تاكێكی دیكەی كۆمەڵگە بەسەر حزبە جیاوازەكان و ئایدیا جیاوازەكاندا دابەش بوون؟ ئەمە زیانی گەیاندووە بەپرسەكانی ژنان یاخود قازانجی هەبووە؟ سەیوان رۆستەم: دابەش بوون ئەوە یەكێكە لەئازادییەكانی كەسی، بۆیە ئەوە ئازادییەكە و ئاساییە ژنانیش لەهەڵبژاردنی هەر بیروڕاو حزبێكدا ئازادن، بەڵام گرنگ ئەوەیە ژنان لەمەسەلەی بابەتەكانی ژناندا كۆكبن و كۆدەنگ بن، كاریگەریی هەبووەو زۆر كات بەقازانجی ژنان بووە چونكە وایكردووە ژنان لەهەموو حزبەكان دەنگیان هەبێت و كاریان كردووە، بەڵام چونكە كاركردنی بنەڕەتی و وردی دەوێت، بۆیە زۆر پێوەی دیار نەبووە. بۆیە گۆڕانكارییەكە گەورەكە تەنیا بەدەنگی ژنان و بە رێكخراوەكان نابێت. ئەوەی زۆر گرنگە ژنان لەهەر پۆست و كایەیەكدا كاربكەن گرنگ ئەوەیە خۆیان بیر نەچێتەوەو لەپرسی ژناندا هاوكار بێت و بە بیرێكی ژنانە هەڵسوكەوت بكات. هاوڵاتی: لەئێستادا ژمارەیەكی زۆر رێكخراوی ژنان هەیە لەهەرێمی كوردستاندا، قسەیەك كە زۆر لەلایەن پیاوانەوە دەكرێت دەوترێت لەگەڵ زۆربوونی رێكخراوەكانی ژنان كەیسەكان زیاترو خراپتر بوون؟ سەیوان رۆستەم: بەداخەوە ئەوە دەكرێت، بەڵام ئەوە قسەیەكی زۆر زۆر نادروستە كەدەكرێت، دەیانەوێت خەڵكەكە بەلاڕێدا بەرن و ئەم قسەیە دروستدەكەن، بەداخەوە ئەوە زۆرجار لەسۆشیال میدیاكانەوە دەكرێت كە زۆر دوورە لەو راستیەی لەناو رێكخراوەكاندا دەگوزەرێت، بەڵام هۆكاری سەرەكی ئەوەیە رێكخراو فۆرمێكی تازەیە، بۆ كەسانێك كە بیر تەسكن و ئاگاداری كاری رێكخراوەكان نین. رێكخراو زۆرن بەڵام پرسەكانیش زۆرن، بۆیە هەر یەكەی لەبوارەكەی خۆیدا كار دەكات، چونكە رێكخراو هەیە تەنیا بۆ بواری توندوتیژی كاردەكەن یاخود رێكخراو هەیە بۆ رووبەڕووبوونەوەی نەخوێندەواری و زۆر پرسی دیكەی تر كە تایبەت بەژنان. بۆیە لەئەنجامدا دەتوانین بڵێین بە كۆی هەموو رێكخراوەكان قازانجیان گەیاندووە بەپرسەكانی ژنان ئەگەرچی قازانجەكە كەمیش بێت. ئەو كارەی كە رێكخراوەكان كردوویانە و زۆر گرنگە ئەوەیە وایان كردووە توندوتیژییەكان نەشاردرێنەوە. هاوڵاتی: لەئێستاشدا لەلایەن هەندێك لە پیاوانەوە ژنان بەپلە دوو هەژمار دەكرێن لەكۆمەڵگەدا؟ ئەمە چۆن چارەسەر دەكرێت؟ سەیوان رۆستەم: ئەركی یەكەم لەخێزانەكانەوە دەستپێدەكات كە چۆن ئەو كەسە پەروەردە دەكات و ئاراستەی كۆمەڵگەی دەكات، تاوەكو بەرزترین دەزگای دەوڵەتی كەئەركیەتی وەك پەروەردە ئەوە بكات ئەو جیاكارییەو پلە دووە نەمێنێت بۆ ژنان، چونكە پێویستی بە بەرنامە و كاركردن هەیە كە بەداخەوە لەزۆر كۆمەڵگەی دنیاو لەكۆمەڵگەی ئێمەشدا هێشتا هەر هەیە. بۆیە بەگشتی ئەوە بیروڕایەكی دواكەوتوانەیە، كە پێیان وایە ژنان توانای هەندێك كاریان نییە، كە زیاتر حساب بۆ كارو هێزی بازوو دەكەن. هاوڵاتی: خەڵك بەگشتی و پیاوان بەتایبەتی نیشانەیەكی پرسیاریان لەسەر رێكخراوەكانی ژنان هەیە ئەمە دروستە یان نادروستتە؟ سەیوان رۆستەم: ئەمە بەهۆكاری سەرەكی تێنەگەیشتنی خەڵكە لەكاری رێكخراوەیی بۆیە ئەو شتانەی كە تازەن، ئەو نیشانەیە لە سەریان دروست دەبێت، بۆیە ئیستاش خەڵك هەیە كە بەلایەوە پەسەند نیە كەكێشەیەكی هەبێت پەنا بەرێت بۆ كەسێكی دەرەوەی خێزانەكەی چی بگات بە رێكخراوێك، بۆ چارەسەری كێشەكانی، نازانن كە رێكخراوەكان كەسانی پسپۆرو دەرونناسیان تێدایەو هەندێك جار تەنیا بەگوێگرتنێك كێشەكانی چارەسەر دەبێت. هاوڵاتی: چی بكرێت بۆ پاراستنی یەكسانی جێندەری؟ سەیوان رۆستەم: یەكسانی جێندەری بەشێكی سەرەكی مافی مرۆڤە، بۆیە ماف و دیموكراسی و یەكسانی جێندەری كۆمەڵە چەمكێكن كاتێك دەتوانی لەكۆمەڵگەدا بكرێن و بەدیبهێنرێن كە وەك بنەمایەكی رێزگرتنی لێبكرێت، هەموو كەس لەكۆمەڵگە لەخێزان لەنێوان دوو تاكدا ئەوە بكرێت و حسابی بۆ بكرێت، واتە مرۆڤ فێربكرێت كە دوبارە دەگەڕێینەوە بۆ پەروەردەو بنەڕەتییەكە. ئەركی سەرەكی بەرنامەی حكومەتی هەرێمە، چونكە بەرنامەی دیاریكراوی ستراتیژی وڵاتە، بۆ ئەوەی ئەم چەمكانە دروستبكات و هاوكار بێت.
سازدانی: ئارا ئیبراهیم ئەندامێكی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی ئاماژە بەوە دەدات كە «هەر كەسێك كاندید بێت بۆ سەرۆك كۆمار ئەوە گرنگ نییە، گرنگ ئەوەیە ئەوە نەبێتە هۆكارێك كە یەكڕیزی نێو ماڵی خۆمان تێكبچێت و قوڕ بكات بەسەرماندا و ماڵمان وێران ببێت»، دەشڵێت: »پارتی و یەكێتی لەهەموو شتێكدا شەریكن بۆ ناتوانن لەپرسی چارەنووسسازدا یەك نەبن». ئاری هەرسین، ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی ئەوەش دەخاتەڕوو كە»ئەگەرچی ناكۆكی لەنێوانماندا هەبێت دەبێت رێككبكەوین و خەتێك بدۆزینەوە لەپێناو خەڵكی كوردستان، واز بهێنین لە هەندێك گیروگرفتی حزبی یان دەمارگیری حزبی، میللەت پێویستی پێمانەو ئێمە بەرپرسیارین بەرانبەر ویژدانمان و خوا». هاوڵاتی: نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم بە ئەندامانی باڵای سەندیكای رۆژنامەنووسانی راگەیاندووە كە باشترە كورد یەك بێت و لەنێوان خۆماندا كێشەكان چارەسەر بكەین، مەبەستی پۆستی سەرۆك كۆمارە بۆچوونتان لەوبارەیەوە چییە؟ ئاری هەرسین: كابرایەكی قەومیم و بە شانازییەوە وا دەڵێم، پێموایە هەر كەسێك كاندید بێت بۆ سەرۆك كۆمار ئەوە گرنگ نییە، گرنگ ئەوەیە ئەوە نەبێتە هۆكارێك كە یەكڕیزی نێو ماڵی خۆمان تێكبچێت و قوڕ بكات بەسەرماندا و ماڵمان وێران ببێت، ئنجا ئەوە بۆچوونی منە. هەزار جار كاتی ئەوەیە پرسی سەرۆك كۆمار لەنێوان پارتی و یەكێتی چارەسەر بكرێت، ئەوە ئێمە لە قەیرانداین شەڕی رووسیاو ئۆكرانیا هەیە، ئەوە نرخی نەوتی خاو بەرزبووەتەوەو بەو هۆیەوە نرخی خواردەمەنی بەرز بووەتەوە، ئەو شەڕە بەر هەرێمی كوردستانیش دەكەوێت و بەشێك دەبین لە قەیرانی جیهانی، وەك چۆن بەر هندستان و ئێران و میسر دەكەوێت، بەر كوردستانیش دەكەوێت. هاوڵاتی: پێتانوایە پارتی و یەكێتی دەبێت چی بكەن؟ ئاری هەرسین: نەك ئێستا بەڵكو لەساڵی 1958 و ساڵی 1964وە بمانزانیایە كە هیچ كەسێك دۆستمان نییە ئیلا خۆمان نەبێت، بۆیە ئەگەرچی ناكۆكی لەنێوانماندا هەبێت دەبێت رێككبكەوین و خەتێك بدۆزینەوە لەپێناو خەڵكی كوردستان، واز بهێنین لەهەندێك گیروگرفتی حزبی یان دەمارگیری حزبی، میللەت پێویستی پێمانەو ئێمە بەرپرسیارین بەرانبەر ویژدانمان و خوا. هاوڵاتی: ئایا هەردوولا (پارتی، یەكێتی) دەمارگیری حزبییان هەیە بۆیە ناگەن بە رێككەوتن؟ ئاری هەرسین: قەناعەتم هەیە كە ئەگەر ئێمە مرونەتمان نەبێت خەڵكی كوردستان حەقی خۆیەتی بڵێت ئەمانە خەریكی دەمارگیری حزبین، ئەگەر نەمانبێت، ئەگەر مرونەتمان هەیە دەبێت پیشانی خەڵكی كوردستانی بدەین، كە ئێمە گیرۆدەی دەمارگیری حزبی نین. هاوڵاتی: ئەگەر مرونەت نەبێت چی روودەدات؟ ئاری هەرسین: ئەگەر نەمانبێت قوڕ دەكەین بەسەر خۆمان و میللەتەكەماندا. هاوڵاتی: پارتی رایگەیاندووە كە رێبەر ئەحمەد كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمارە و یەكێتیش بەرهەم ساڵحی كاندید كردووە، پێتوانیە دەتوانن ئەمە چارەسەر بكەن و ئەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار نابات ئیستحقاقەكەی لە كابینەی حكومەتی عێراقی ببات؟ ئاری هەرسین: ئنجا تۆ بگەیتە ئەوەی ئەم پرسیارە بكەیت ماعقول نییە ئێمە عەقڵمان بەوە نەشكێت، وابزانم تێگەشتیت لە وەڵامەكەم، لە راستیدا ئەمە پرسیارەو بە ملاحەزەی دەبینم فعلەن وایە مەعقول نییە ئێمەو یەكێتی نەتوانین دەرچەیەك نەدۆزینەوە بۆ ئەو ئەزمەیەی كە گیرۆدەمان بووە لەهەرێمی كوردستان. هاوڵاتی: عەمید سەرحەد قادر، بەڕێوەبەری پێشووی پۆلیسی قەزاو ناحییەكانی كەركوك لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ هاوڵاتی دەڵێت:» تا چوار ساڵی دیكە كورد پارێزگاری كورد لەكەركوك نابینێت»، بەو پێیەی راكان جبوری لە پۆستەكەیدا ماوەتەوە، بۆچوونتان چیە لەوبارەیەوە؟ ئاری هەرسین: بڕواناكەم ئەوە راست بێت، چونكە لە ئەگەری هەر رێككەوتنێكی پارتی و یەكێتی ئەو هاوكێشەیەش (پۆستی پارێزگاری كەركوك) زۆر گۆڕانكاری بەسەردا دێت، بەڵام هەر كەسێك ئەو قسەیەی كردووە لە پەرۆشییەوە ئەو قسەیەی كردووە، مەعنای ئەوەیە ئەگەر كورد لەناوخۆیدا یەك نەبێت نابێت بە تەمای پارێزگاری كەركوك بێت و نابێت بەتەمای هیچ شتێك بێت بەتایبەت لەو ناوچانەی كە كوردن و ئێستا داگیر كراوە. هەمووی بەستراوەتەوە بەوەی تا چەند وەك كورد ئێمە لەناوخۆماندا تەباین، ئەگەر تەبابین نەك راكان جبوری باوكی راكانیش ناتوانێت خۆی بسەپێنێت بەسەر پۆستی كەركوكدا. هاوڵاتی: لەناو سەركردایەتی پارتیش بەهەمان شێوە باسی ئەو تەباییە دەكەن؟ ئاری هەرسین: ئەی ئەوە نییە لە رێگەی میدیاكەی ئێوەوە باسی دەكەم، وەڵاهی ئەگەر بوێرم لە رێگەی میدیاوە ئەو قسەیە بكەم، یانی تۆ بڵێیت ئەوەندە جەبانم نەتوانم لەناو سەركردایەتی باسی بكەم، پێش ئەوەی بەتۆی بڵێم ئەو تەباییەم بە سەركردایەتی حزبەكەم وتووە، چونكە ئەو تەباییە لەسەروو هەموو شتێكەوەیە، ئەمە بەرژەوەندی میللەتێكە نەك بەرژەوەندی ئەم حزب و ئەو حزب، حزب وەسیلەیە بۆ خزمەتی میللەت، پارتی و یەكێتی لە هەموو شتێكدا شەریكن ماعقول نییە لەپرسێكی وا گرنگدا ئێمە یەك نەبین و تەبا نەبین.
شاناز حەسەن، عەمار عەزیز نرخی رۆنی زەیت لەبازاڕەكاندا بەرزدەبێتەوە بۆ دوو هێندەی نرخەكەی پێشتری، سەرۆكی حكومەتی هەرێمیش دڵنیایی دەدات كە بەشی ساڵێك خۆراك و پێداویستییەكان لەكۆگاكاندا بوونی هەیە. پاش 15 رۆژ لە شەڕی رووسیا بەرانبەر ئۆكرانیا، لە سێ رۆژی رابردوودا نرخی رۆنی زەیت لەبازاڕەكاندا بۆ هەر دەبەیەك هەزار تا 1500 دینار چووەتە سەر نرخەكەی. گرانبوونی رۆنی زەیت بەتایبەت لە هەولێرو دهۆك زیاتر دەركەوت و بەشێك لەهاووڵاتیان نۆرەیان بۆ گرتبوو بۆ كڕینی و چەندین پارچە ڤیدیۆی هاووڵاتیان لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بڵاوكرایەوەو ئەوەش هانی خەڵكانی دیكەی دا بۆ كڕینی زەیت. مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان دوێنێ 8ی ئازار لەوتارێكیدا دڵنیایدا بە هاووڵاتیان كە» بەشی شەش مانگ تا ساڵێك بەرهەمە خۆراكییەكان لە كۆگاكاندا بوونی هەیە». ئەحمەد فارس، بەرپرسی بەشی ماركێتینك لە بلان بازاڕ لەشاری هەولێر بە هاوڵاتی وت « زەیت لای ئێمە زۆر هەیە و بەردەستە، بەڵام هەر هاووڵاتیەك داوای زەیت بكات 2 بۆ 3 دەبە زیاتری پێ‌نادەین، ئەمەش تا بەشی هەموو فرۆشیاران بكات، كەسێك داوای 10 دەبە یان زیاتر بكات نایدەینێ «. ئەحمەد فارس پێشیوابوو نرخی هەر دەبەیەك زەیت نرخەكەی لەنێوان سێ تا چوار هەزار دینارە ، ئەوە دەمێنێتەوە سەر جۆری زەیت و قەبارەكەی، بەگشتی 500 تا 750 دینار زیاد بووە بۆ هەر دەبەیەك ئەگەر بەروارد بكەین بە مانگێک پێش ئێستا. سەردار خالد ، خەڵكی شاری دهۆك ، شەوی 6ی ئادار چوار دەبە زەیتی كڕیوە لەترسی نەمانی زەیت لەبازاڕدا، بە هاوڵاتی وت: « هەر دەبەیەكی زەیت بە سێ هەزار و 250 دینار كڕیومە ، لەهەندێك شوێن یەك دەبە گەیشتبووە سێ هەزار و 750 دینار». دوێنێ 8ی ئازار وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی راگەیەنراوێكی بڵاوكردووەتەوەو تیادا هاتوووە، رۆن لە كۆگاکاندا هەیە، بەڕێوەبەرایەتی دابەشكردنی كەلوپەلی خۆراكی هەولێر رایدەگەیەنێت كە 7ی ئادار 500 تۆن (زەیت)ی توركی 14 ترێلە گەیشتوونەتە كۆگاکانان و راستەخۆ دەست بەدابەشكردنی كراوە. لەشاری سلێمانیش دوای بەدواداچوونی لیژنەكانی بەرێوەبەرایەتی چاودێری بازرگانی سلێمانی بۆ كۆگاكانی هەڵگرتتی رۆن و ( زەیت ) رۆنی شل لەشاری سلێمانی ، هاووڵاتیان دڵنیادەكەنەوە كە لەسلێمانی بڕی پێویست رۆن ( زەیت) رۆنی شل لەكارگەكاندا هەیە. جەوهەر عەزیز ، قایمقامی ناوەندی دهۆك و بەرپرسی لیژنەی چاودێری بازاڕ لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت:» رۆن و ( زەیت ) لەناو كۆگاكان و ماركێتەكان بەردەستەو هیچ پێویست ناكات خەڵك خۆی بترسێت، راستە كەمێك گران بووە بەڵام بەو شێوەیە نیە كە لە سۆشیال میدیا باس دەكرێت، هەر دەبەیەك زەیت بە سێ هەزار تا چوار هەزار دینارە، ئەوەش بەپێی جۆرو قەبارەكەی». ناوبراو باسی لەوەشكرد كە شوێنی بەرهەمهێنانی بەشی زۆری رۆن و ( زەیت ) توركی و ئۆكرانییە، بەدڵنیاییەوە شەڕی ئۆكرانیا و روسیا كاریگەری كردووە لەسەر گرانبوونی نرخەكەی. جەوهەر عەزیز ئەوەشی دووپاتكردەوە كە «ئەوەی یاری بە قووتی خەڵك بكات دەبێت چاوەڕێی توندترین سزابێت ، چونكە سەرجەم ماددە خوراكییەكان لەبازاڕدا هەیە». هاوكات ئەوەشی خستەڕوو كە دوێنێ 8ی ئازار ماركێتێكیان داخستووە، چونكە زەیتی لەشوێنەكەی خۆی شاردووەتەوە تا بەگران بیفرۆشێت، هەروەها ماركێتێكی دیكەیان سزاداوە بە گۆژمەیەك پارە ئەوەش بەهۆی گرانکردنی نرخی زەیت. بەهمەن عەلی، كاری هێنانی بەرهەمە خۆراكییەكانی ناو سلێمانی دەكات بەهاوڵاتی وت:» هیچ بەرهەمێكی خۆراكی بە تایبەت زەیت كەم نییەو هیچ مەترسییەكی لەسەر نییە». ئەم بریكارە لە شاری سلێمانی وتیشی:» ئەوە تەنیا هاووڵاتیانن وایان كردووە خاوەنی سۆپەرماركێتەكان هەندێكیان ویژدانیان لەبیر بچێتەوە و نرخەكان گران بكەن، ئەگینا ئێمە بەرهەمەكانمان مانگێك پێش ئێستا هێناوە و ئێستاش هەر بەهەمان نرخ دەیانفرۆشین». حسێن محێدین، پیاوێكی تەمەن 67 ساڵ لەسلێمانی، وەك خۆی باسی دەكات زەخیرەی زیاتر لەشەش مانگی كڕیوەو لەماڵەوە دایناوە لەترسی نەمانی خۆراكەكان و وتی:» ئێمە تەمەنێكمان هەیە و بینیومانە لەكاتی شەڕدا ئابڵوقە دەخرێتە سەر هەموو وڵاتان شت نامێنێت، بۆیە بۆ ماڵی خۆمان و كوڕەكانم شتی شەش مانگم كڕیوە». سەرۆكی لیژنەی بازرگانی و پیشەسازی لەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی، دەڵێت:» كەریم عەلی، سەرۆكی لیژنەی بازرگانی و پیشەسازی لە ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی، لە لێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت:» ئەمە تەنیا خەڵك دروستی كردووە چونكە لەئێستادا نە نرخی كەلوپەل و خۆراكەكان بەرز بوونەتەوە نە كەمیشن تا ببنە مەترسی بۆ نەمانیان». داواشی لە خەڵك كرد هۆشیارتر بن و دوای ئەو پروپاگەندانە نەكەون و وتی:» هەموو دۆخەكە لەژێر كۆنترۆڵدایە و ئێمە بەردەوام چاودێری بازاڕ دەكەین، بۆیە پێویست ناكات هاووڵاتیان خەمی نەمانی بەرهەمە خۆراكییەكانیان بێت». هاوكات، خاوەن سۆپەرماركێتێك لە هەڵەبجە باس لەوە دەكات ماوەی سێ رۆژە بە رێژەی دوو ئەوەندەی هەفتەیەكی رابردووی خواردەمەنی فرۆشتووە و وتی:» خەڵكەكە بەلێشاو دێن بۆ كڕینی بەرهەمە خۆراكییەكان بەتایبەتی زەیت و برنج، كەس نازانێت بۆ؟، چونكە هەموو شتێك وەك خۆیەتی و نە گرانتر بوون نە كەمیشن لەبازاڕدایە».
عەمار عەزیز حكومەتی هەرێم سەرەڕای ئەوەی بڕیاریدا دەرماڵەی خوێندكاران لەسەرەتای ئەمساڵەوە دابەش بكات، بەڵام پاش تێپەڕبوونی چەند مانگێك هێشتا زۆرینەی خوێندكاران وەریاننەگرتووە بەهۆی نەبوونی پارە لەبانكەكاندا. عەبدولكەریم لوقمان، خوێندكاری قوناغی دووەم لەكولیژی وەرزش لەلێدوانێكدا بۆهاوڵاتی، ئاماژەی بەوەكرد ماڵیان لە ناوەندی قەزای بەردەرەشە، مانگانە بەلایەنی كەم پێویستی بە 100 هەزار دینارە بۆ دابینكردنی خەرجییەكانی، وتیشی:» باوكم ناتوانێت هەموو مانگێك ئەو بڕە پارەیەم بۆ دابین بكات، ئەگەر دەرماڵە بەئێمە بدەن دەتوانین پێداویستییەكانمان دابین بكەین». عەبدولكەریم وتیشی « كاتێك بڕیاری خەرجكردنی دەرماڵە دەرچوو زۆر دڵمان خۆش بوو ، بەڵام خەریكە وا دەوام تەواو دەبێت هێشتا دەرماڵەی مانگێگمان وەرنەگرتووە». زانكۆی دهۆك لە 31ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1992 كراوەتەوە ، ئەوكات تەنها دوو كۆلیژ بوو، ئێستا 19 كۆلیژی هەیە كە لە 67 بەش پێكهاتووە مەروان فندی، بەڕێوەبەری بەشی ژمێریاری لە زانكۆی دهۆك لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئەوەی خستەڕوو كە لە بەرواری 3ی شوبات نووسراوی پێدانی دەرماڵە بەخوێندكاران لەوەزارەتی دارایی دەرچوو، لە 6ی شوباتی 2022 نووسراوی فەرمی لەوەزارەتی خوێندنی باڵا بۆ بابەتی دەرماڵەی خۆێندكاران گەیشتە دەستیان، وتیشی»یەكسەر بەبێ دواكەوتن دەستمان بە ئامادەكاری كرد لەگەڵ بەشی ئاماری زانكۆ، ناوی هەموو خوێندكارانمان جیاكردەوە ئەوەی ناو شار كە بڕەكەی 40 هەزار دیناری مانگانەیەو ئەوانەی دەرەوەی شار 60 هەزار دینارە، ئێمەش كردوومانە بەچەك و دامانە چەند بانكێك، خوێندكارانی یەك تا دوو كۆلیژ دەرماڵەیان وەرگرتووە، بەڵام ئەوانەی تر ماون، كێشەكە لە سویلەی پارەیە هەركاتێك پارە هات بەدڵنیایەوە هەموو خوێندكاران دەرماڵەی خۆیان وەردەگرن «. هەروەها سامان عەبدوڵا، بەرپرسی بەشی راگەیاندن لەزانكۆی سەڵاحەدین لەپارێزگای هەولێر ئەوەی باسكرد كە هەر دوێنێ 8ی ئادار قسەی لەگەڵ بەڕێوەبەری بەشی ژمێریاری سەرۆكایەتی زانكۆی سەڵاحەدین كردووە وتوویەتی تەواوی خوێندكارانی زانكۆی سەڵاحەدینی هەولێر دەرماڵەی مانگی 1ی 2022 وەردەگرن. هاوكات، رەزا حەسەن حسێن، سەرۆكی زانكۆی سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: « هەموو ئەو خوێندكارانەی ناویان لەسیستەمی زانكۆ لاینی زانكۆی سلێمانی وەرگیراون دەرماڵەی مانگی 1ی 2022 وەریانگرتووە، هیچ خوێندكارێك نەماوە كە دەرماڵەی وەرنەگرتبێت». سەرۆكی زانكۆی سلێمانی ئەوەشی روونكردەوە كە دەستیان بەئامادەكاری كردووە بۆ خەرجكردنی دەرماڵەی خوێندكاران بۆ مانگی شوبات، ئەم دەرماڵەیە لەمانگی 1ی 2022 بەخوێندكاران دەدرێت تامانگی 6ی ئەمساڵ.
شاناز حەسەن بەشێك لەچالاكوانانی ژنان، بەهۆی زۆربوونی كوشتن و توندوتیژییەكان بەرانبەر بەژنان حكومەتی هەرێمی كوردستان بە بەرپرسیاری یەكەم دادەنێن و پێشیانوایە كە پێناسەی خراپ بۆ چەمكی شەرەف كراوەو لەسۆزداریدا ورد كراوەتەوە. دوێنێ 8ی مارس (ئازار) بە رۆژی ژنان لەجیهاندا دادەنرێت و لەو رۆژەدا سەدان چالاكی لەلایەن رێكخراوەكان و چالاكوانانی داكۆكیكار لەمافەكانی ژنان و پرسی توندوتیژییەكان بەرانبەر بەژنان و هۆشیاركردنەوەیان دەخرێتە روو لەبەرانبەر رەگەزی بەرانبەردا. قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان كاتژمێر 10ی سەرلەبەیانی كورتەنامەی لە رێگەی ئاسیاسێڵ ناردووە بۆ هەزاران كەس لەهاووڵاتیان و دەنووسێت:» بۆ یەكسانی نێوان ژن و پیاو، لەماڵەكەی خۆتەوە دەستپێبكە». هاوكات پیرۆزبایی 8ی مارس رۆژی جیهانی ژنان دەكات. بەرپرسانی حكومەتی هەرێم بەردەوام هۆشداری دەدەنە لایەنە پەیوەندیدارەكان كە هەموو ئەو كەسانەی لەكوشتنی ژنانەوە تێوەگلاون بگەیەندرێن بەسزای یاسایی خۆیان. بەشێك لەچالاكوانانی ژنان پێیانوایە كە لەم قۆناغەدا پێویستە هاووڵاتیان هاوكاریان بن لەكارەكانیاندا. بەهار مونزیر، چالاكوانی بواری ژنان، لە لێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» لەهەموو وڵاتێكدا وایە كە حاڵەت بووە دیاردە، دەبێت هاووڵاتیان لەسەر ئەمە بێنە دەنگ و رۆڵیان هەبێت». هەروەها ئاماژەی بەوەشكرد، دەبێت حكومەت دامودەزگاكانی خۆی پتەو بكات، دەبێت لەوەزعی شەڵتەرەكان بكۆڵێتەوە، چاكی بكات، دەبێت رێكارە یاسایی و ئیدارییەكان كە پەیوەستن بەپاراستنی كەسانێكەوە كە لەناڕەحەتیدان دەبێت ئێستا ئەمانە چاك بكرێن، وتیشی:» زۆر بەڵێن دەدرێن لەلایەن حزبە دەسەڵاتدارەكان و حكومەتەوە، بەڵام سەرێك لەو شوێنانە بدرێت كە شەڵتەرەكانن ژنان دەپارێزن، هیچی بۆ نەكراوە». ژنە سەركردەیەكی یەكێتی نیشتمانی دەڵێت:» پیناسەی هەڵە بۆ چەمكی كولتورو شەرەف دەكرێت و بەو پاساوانەوە توندوتیژی بەرانبەر بەژنان دەكرێت، ئەركی ئێمەیە راستی بكەینەوە». بڵێسە جەبار فەرمان، ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی لەلیدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» بەگشتی لەكۆمەڵگاكەمان توندوتیژی روو لەزیادبوونە، لەهەمووی ناخۆشتر زیادبوونی توندوتیژییە دژ بەژنان «. هەروەها باسی لەوەشكرد پێناسەی هەڵە بۆ چەمكی كولتور و شەرەف دەكرێت و بەو پاساوانەوە توندوتیژی بەرنبەر بەژنان دەكرێت، شەرەف و شەریف بوون لەواتا رەسەنەكەی خۆی لادراوە بەلاڕێدا براوە، چونكە شەرەف خەسڵەتی وەكو دەستپاكی و راستگۆیی و پاراستنی ئەمانەت و پارێزگاری لە بێهێز و هەژاران و ئازایەتی و چەندەها خەسڵەتی جوانی لەخۆگرتبوو كە بۆ ژن و پیاو بەهەمان شێوە بوو، بەڵام لەم دواییانەدا بەرپرسیارێتی و خەسڵەتی جوانی شەرەف بەتەواوەتی لەسەر شانی پیاو لابراو تەنها و تەنها خرایە بەرپرسیارێتی ژنان و تەنها لەپەیوەندی سۆزداریدا بچووككرایەوە». هاوكات، بەهار محێدین، خاوەنی رێكخراوی گەشە بۆ پرسەكانی ژنان لەهەولێر بەهاوڵاتی وت:» دەتوانین بڵێین ئاماری كوشتنی ژنان مەترسیدارن، بەڵام بوونی پیاو بەبێ ژن واتای نیەو بەپێچەوانەشەوە، بۆیە دەبێت بۆ یەكسانی و مانەوەی هەردووكیان هەوڵبدەین». نیان رەشید، پارێزەرو چالاكوانی بواری ژنان پێی وابوو تەنیا ژنان خۆیان دەتوانن مافی خۆیان بەدیبهێنن كەژنان دەبێت ئەوەندە خۆیان هۆشیار بكەن كە لەهەموو شتێك شتێك بزانن و كەس نەتوانێت زەفەریان پێببات، وتیشی:»تا ژنان خۆیان نەگەنە ئاستێك لەبەرامبەر هیچ نێرینەیەكدا خۆیان بەبچووك نەزانن یەكسانی جێندەری بەدەستنایەت».
هاوڵاتی جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێم پرۆژەی خزمه‌‌تی راگه‌یاند ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد: ''یەکێک لە ئامانجەکانی پرۆژەی خزمەت كە‌مكردنە‌وە‌ی رۆتینە لەپێناو باشتر پێشكە‌ش كردنی خزمە‌تە‌كانی حكومەت بە‌ھاوڵاتیان.'' ئەمڕۆ چوارشەممە 9ی ئازاری 2022، نوسینگەی ڕاگەیاندنی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان بڵاویکردەووە، لە‌چوارچێوە‌ی پڕۆژە‌ی خزمەت، كە ئامانج لێی نە‌ھێشتنی گەندەڵی و كەم كردنە‌وە‌ی رۆتین و باشتر پێشكە‌شكردنی خزمە‌تە‌كانی حكومەت بە ھاوڵاتیانەو بە‌ئامادە‌بوونی چەند وە‌زیر و بە‌رپرسێكی حكومی، قوباد تاڵەبانی بڕوانامە‌ی رێزلێنانی بەخشییە چەند بە‌ڕێوبە‌ر و بە‌ڕێوبە‌رێكی گشتی كە لە‌چوارچێوە‌ی پڕۆژە‌ی خزمەت توانیویانە كاروباری فە‌رمانگە‌كانیان بە سیستە‌ماتیك بكەن.'' هاوکات، جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران لە وتارێكدا كە لە مە‌ڕاسیمەدا پێشكە‌شی كرد، ئاماژەی بە گرنگی پڕۆژە‌ی خزمەت دا كە بناغە‌ی سەرەكی بە‌دیجیتاڵ كردنی حكومەت و دە‌ربازبوونە لە میكانیزمە كلاسیكە‌كە. ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، ''لە‌ڕێی ئەم پڕۆژە‌یە‌وە دەتوانین كە‌متە‌رخە‌می و گەندەڵی نە‌ھێڵین و لە‌ڕێی پۆرتاڵی خزمە‌تە‌وە ( https://services.gov.krd ) خزمە‌تخواز دە‌توانێت ھە‌موو زانیاری و پێویستییە‌كانی ھە‌ر مامە‌ڵە‌یە‌ك بزانێت لە ھە‌موو دامودەزگاكانی حكومەت.'' ئەوەشیخستۆتەڕوو، ''جگە لە‌وە‌ی لە‌ڕێی ئەم پڕۆژە‌یە‌وە دەتوانین حكومەت بە‌دیجیتاڵی و سیستە‌ماتیك بكەین، رۆتینیش كەم دەكرێتەوە و لە‌قۆناغە‌كانی داھاتوودا كار بۆ بە‌گەڕخستنی سیستە‌می یەك پە‌نجە‌رەیی دەكەین بۆ ڕایی كردنی مامە‌ڵە‌ی ھاوڵاتیان لە‌ڕێی ئەم پڕۆژە‌یە.'' جێگرى سەرۆکی ئەنجومەنى وەزیران ئەوەشی وتوە، ''ئەم پرۆژەیە ژێرخانێکە بۆ دروستکردنی حکومەتی ئەلکترۆنی و پێشکەشکردنی خزمەتگوزارى ئەلکترۆنی.'' قوباد تاڵەبانی دووپاتیشیکردەوە، ''كە‌مكردنە‌وە‌ی رۆتین یەكێك لە ئامانجە سە‌رە‌كیە‌كانی ئەم پڕۆژە‌یەیە لە‌پێناوی باشتر پێشكە‌ش كردنی خزمە‌تە‌كانی حكومەت بە‌ھاوڵاتیان.'' هاوکات، دوای تەواو كردنی وتارە‌كە‌ی، جێگری سەرۆكی حكومەت بڕوانامەى رێزلێنانی بەخشییە بە‌ڕێوبە‌ر و بە‌ڕێوبە‌رە گشتییە‌كان و ھانی دان بەردەوام بن و داوای كرد كە ھە‌موو بە‌رپرسە حكومییە‌كانی تر كار لەسەر بە‌سیستە‌ماتیك كردنی فە‌رمانگە‌كانیان بكەن و خزمەتی باشتری ھاوڵاتیان بكەن.
هاوڵاتی وەزارەتی کارەبای هەرێم ڕایگەیاند:" "ئه‌مڕۆ له‌كۆبونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیراندا بڕیاردراوه به‌درێژكردنه‌وه‌ى ماوه‌ى لێخۆشبوونى له 15%ى قه‌رزى كاره‌با". ئەمڕۆ چوارشەممە 9ی ئازاری 2022، لە نوسراوێکدا كه ئاراسته‌ى هه‌ریه‌ك له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌كانى كاره‌باى هه‌ولێر، سلێمانى، دهۆك، گه‌رمیان، هه‌ڵه‌بجه، زاخۆ، سۆران، ڕاپه‌ڕین كراوه‌و واژۆى كه‌مال محه‌مه‌د وه‌زیرى كاره‌باى له‌سه‌ره‌و ئه‌مڕۆ ده‌ركراوه ئاماژه به‌وه‌كراوه، "ئه‌مڕۆ له‌كۆبونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیراندا بڕیاردراوه به‌درێژكردنه‌وه‌ى ماوه‌ى لێخۆشبوونى له 15%ى قه‌رزى كاره‌با". ئەوەشخراوەتەڕوو، ''ئەو هاوڵاتیانەی کۆی پارەی قەرزی کارەبا دەداتەوە بە حکومەت، بە رێژەی 15٪ لە کۆی پارەی قەرزەکەی بۆ دەگەڕێتەوە.''
هاوڵاتی وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگه‌یاند:"سبه‌ینێ ده‌ست به دابه‌شكردنی موچه ده‌كرێت". دەشڵێت:" خەڵک نابێت گوێ لە تەشویشی چەند لایەنێک بگرن". ئەمڕۆ چوارشەممە 9ی ئازاری 2022، جوتیار عادل وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: "بڕیاریماندا سبەینێ دەست بە دابەشکردنی موچە بکەین، به‌ڵام له‌به‌رئه‌وه‌ی كه حكومه‌تی فیدڕاڵ پشكی هه‌رێمی نه‌ناردوه، بۆیه ده‌ستكاری پاره‌ی مانگی سێ ده‌كرێت بۆ موچه‌ی مانگی دو به‌كارده‌هێنرێت. حکومەتی هەرێمی کوردستان راشیگەیاند، "دابەشکردنی مووچە، لە پێشینەی کارەکانی حکومەتە و کەس ناتوانێت موزایەدە بەسەر حکومەتدا بکات و هەموو هەوڵێکی ئێمە بۆ دابینکردنی مووچەیە، هەوڵدەدەین گرفتی نەگەڕانەوەی بەشێک لە داهات چارەسەربکەین". لەبارەی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵیی عێراقیشەوە حکومەتی هەرێمی کوردستان راگەیاند:"دادگەی فیدراڵیی عێراق، "پیشێلی" مافە دەستوورییەکانی هەرێمی کوردستانی کرد، بۆیە چوار سەرۆکایەتییەکەی هەرێمی کوردستان کۆبوونەوە و جەختیان لە رێگرتن لە پێشێلکردنی مافی دەستووری هەرێمی کوردستان کرد، لەسەر ئاستی لایەنەکان و حکومەتی عێراق ئامادەی گفتوگۆین و شاند دەنێرین بەو مەرجەی دانوستاندنەکان پێچەوانەی مافە دەستوورییەکانی هەرێمی کوردستان نەبن. حکومەتی هەرێمی کوردستان ئاماژەی بەوەش دا: "حکومەت دەزگایەکی قازانج نەویستە و خزمەتگوزاری پێشکەش دەکات، وەکو ئاو، کارەبا و ئاسایش، دەمانەوێ خزمەتگوزاریی زیاتر بکەین و ئێستا زیاتر لە 470 خزمەتگوزاری پێشکەش دەکات، بۆ هەر دینارێکی خزمەتگوزاری، ئێمە چوار دینار خەرج دەکەین". لەبارەی جەنگی نێوان رووسیا و ئۆکراینا و کاریگەرییەکانیشی حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیران فەرمانی بە وەزارەتی ناوخۆ کردووە کە بازاڕ کۆنترۆڵبکرێت و قۆرخکاری نەکرێت و قۆرخکار سزا بدرێت، وەکو لە چەند رۆژی رابردوودا چەند کەسێک بەوهۆیەوە سزادران. ئەنجوومەنی وەزیران خەڵکی هەرێمی کوردستان دڵنیا دەکاتەوە کە بڕێکی باش کاڵای سەرەکی لە کۆگاکانی هەرێمی کوردستاندا هەن و قەیرانی گەورە روونادات و کاردەکەین کە نرخی کاڵا جێگیر بکەین و لە ئاستی کەرتی تایبەت و حکومەت رێکاری تەواو دەگرینەبەر بۆ کۆنترۆڵکردنی نرخ و جێگیریی، شەڕەکە بێگومان کاریگەریی لەسەر هەرێمی کوردستانیش دەبێ. لەبارەی فرۆشی نەوت و داهاتەکەشی حکومەتی هەرێمی کوردستان ئاماژەی بەوەکرد، لە مانگی رابردوودا 11 ملیۆن و 275 هەزار بەرمیل نەوت فرۆشراوە، پارەکەی بۆ خەرجی کۆمپانیا، گواستنەوە و مووچە تەرخانکراوە، دروستبوونی کێشە لەوەوە سەرچاوەی گرتووە کە مووچەی مانگی یەک، لە داهاتی نەوتی مانگی دوو دابینکراوە، هی مانگی دووش، لە داهاتی مانگی سێ دابین دەکرێت. حکومەتی هەرێمی کوردستان لەبارەی بەرزبوونەوەی نرخی بەنزین و سووتەمەنی گوتی، "بەهۆی گرانبوونی نرخی نەوت لە جیهان، سووتەمەنی لە هەموو وڵاتان گرانبووە، ئێمە توانای پاڵاوتنی نەوتمان نییە بەپێی پێویست، پاڵاوگەکانمان ناتوانن 6 ملیۆن لیتر بەنزین بۆ ناوخۆ دابین بکەن، هەروەها هەندێ لەو بەنزینەی کە هاوردە دەکرا، مەترسیداربوو بۆ ژینگە و تەندروستی، بۆیە لەپێناو تەندروستیی هاونیشتمانییان هەندێکمان قەدەخەکرد، ئێستاش دەرگا کراوەیە بۆ هەرکەسێک کە بیەوێ بەنزین هاوردە بکات بەو مەرجانەی کە حکومەت لەبارەی کوالێتییەوە دیاریدەکات".
هاوڵاتی سەرۆکایەتی ئەرکانی سوپای ئۆکرانیا رایگەیاند، ژمارەی ئەو سەربازە رووسیانەی لە جەنگی نێوان ولاتەکەی و ڕوسیادا کوژراون بۆ 12 هەزار بەرزبۆتەوە. ئەمڕۆ چوارشەممە 9ی ئازاری 2022، سەرۆکایەتی ئەرکانی سوپای ئۆکرانیا لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردووە، ''ئاماری زیانەکانی سوپای رووسیای لە 14هەمین رۆژی جەنگی نێوان ئۆکرانیا - رووسیا بۆ 12 هەزار کوژراو بەرزبۆتەوە. ئەوەشخراوەتەڕوو، ''49 فڕۆکەو 81 هێلیکۆپتەر، 317 تانک، هەزار و 70 زرێپۆش، 120 تۆپهاوێژ ، 482 ئۆتۆمبێل، 60 ئۆتۆمبێلی گواستنەوەی سووتەمەنی و حەوت فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ڕوسیا تێکشکێنراوە.'' ئاماژە بۆ ئەوەشکراوە، ''ڕووسیا بەردەوامە لە کوشتنی خەڵکی سڤیلی ئۆکرانی و هێشتا هێزەکانیان لە بەرگریدان بۆ پاراستنی وڵاتەکەیان لە هێرشەکانی ڕوسیا.''
هاوڵاتی نێچيرڤان بارزانى له‌گه‌ڵ وەفدێكی ئه‌مه‌ريكى كۆبووه‌وه و رایگەیاند:" جۆرێك له چه‌قبه‌ستووييى سياسى له عيراق هه‌يه و تا ئێستا ئه‌و لێكگه‌يشتنه سياسييه نييه پرۆسه‌كه بباته پێشه‌وه". نيوه‌ڕۆى ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه 2022/3/9 نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان پێشوازى له وەفدێكی ئه‌مه‌ريكى به سه‌رۆكايه‌تي ماتيو توله‌ر باڵيۆزى ئه‌مه‌ريكا له عيراق كرد كه له جۆن برينان فه‌رمانده‌ى هێزه‌كانى هاوپه‌يمانان له عيراق و سووريا، جينيفه‌ر گاڤيتۆ ياريده‌ده‌رى وه‌زيرى ده‌ره‌وه بۆ كاروبارى عيراق و ئێران، ئيتان گۆڵدريچ ياريده‌ده‌رى وه‌زيرى ده‌ره‌وه بۆ كاروبارى وڵاتانى سووريا، لوبنان و ئوردن، مات پێرل نوێنه‌رى تايبه‌تى ئه‌مه‌ريكا بۆ كاروبارى سووريا و ژماره‌يه‌ك له به‌رپرسانى و سياسى و ديپلۆماسى و كونسولى گشتيى ئه‌مه‌ريكا له هه‌ولێر پێكهاتبوو. له كۆبوونه‌وه‌يه‌كدا دوايين پێشهاته‌كانى پرۆسه‌ى سياسى، دۆخى ئه‌منيى عيراق، مه‌ترسييه‌كانى سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ى داعش له عيراق و سووريا، په‌يوه‌ندييه‌كانى ئه‌مه‌ريكا له‌گه‌ڵ عيراق و هه‌رێمى كوردستان، بڕيارى دادگا‌ى باڵاى فيدراليى عيراق ده‌رباره‌ى كه‌رتى نه‌وت و گاز له هه‌رێمى كوردستان، چاكسازييه‌كانى وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگه و دۆخى ناوخۆى هه‌رێمى كوردستان تاوتوێ كران. لايه‌نى ئه‌مه‌ريكى پابه‌نديى وڵاته‌كه‌يان بۆ بره‌ودان به په‌يوه‌ندييه‌كانى له‌گه‌ڵ عيراق و هه‌رێمى كوردستان و كارى هاوبه‌شى نێوانيان دووپات كرده‌وه و هاريكارى و هه‌ماهه‌نگيى نێوان پێشمه‌رگه و سوپاى عيراقيان بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى داعش به پێويست و گرنگ له قه‌ڵه‌م دا. هه‌روه‌ها هه‌ردوولا هاوڕا بوون كه ته‌بايى و يه‌كڕيزيى لايه‌نه سياسييه‌كانى هه‌رێمى كوردستان له به‌غدا، پێگه‌ى هه‌رێمى كوردستان به‌هێز ده‌كات و به‌رژه‌وه‌ندييه‌كانى باشتر ده‌پارێزێت. لاى خۆيه‌وه نێچيرڤان بارزانى ئاماژه‌ى به‌وه كرد كه جۆرێك له چه‌قبه‌ستووييى سياسى له عيراق هه‌يه و تا ئێستا ئه‌و لێكگه‌يشتنه سياسييه نييه پرۆسه‌كه بباته پێشه‌وه، به‌ڵام به گرنگى زانى هه‌موو لايه‌نه عيراقييه‌كان كۆك بن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى كه ده‌رفه‌تێك هاتووه‌ته پێش بۆ ئه‌وه‌ى پرۆسه‌ى سياسى ڕاسته‌ڕێ بكرێت. هه‌روه‌ها سوپاسى پشتگيرى و هاوكارييه‌كانى ئه‌مه‌ريكاى بۆ عيراق و هه‌رێمى كوردستان كرد و جه‌ختى له خواستى هه‌رێمى كوردستان بۆ چاره‌سه‌كردنى كێشه‌كان له‌گه‌ڵ به‌غدا به گفتوگۆ و له‌سه‌ر بنه‌ماى ده‌ستوور دووپات كرده‌وه. پرسى ئازادييه‌كان و مافه‌كانى مرۆڤ و دۆخى ئافره‌تان له هه‌رێمى كوردستان، دوايين پێشهاته‌كانى دۆخى سووريا و ناوچه‌كه به‌گشتى و چه‌ند پرسێكى جێى بايه‌خى هاوبه‌ش، ته‌وه‌رێكى ديكه‌ى كۆبوونه‌وه‌كه بوو.
هاوڵاتی وەزیری كاروكاروباری كۆمەڵایەتی دوای ئەوەی لە فەرمانێكیدا بەبۆنەی هەشتی مارسەوە مانگێك پێشخستنی بۆ ژنانی فەرمانبەرانی وەزارەتەكەی دەركرد و دەڵێت:" دەبوو وەزارەتەكانی دیكەش فەرمانی هاوشێوەیان دەربكردایە". كوێستان محەمەد وەزیری كار و كاروباری كۆمەڵایەتیی هەرێمی كوردستان بڕیاری پێدانی پێشخستن بۆ ماوەی مانگێك بۆ سەرمووچە و بەرزكردنەوەی مووچەی ژنانی وەزارەتەكەی دەردەكات. هەروەها لە سوپاسنامەكەدا وەزیری كار و كاروباری كۆمەڵایەتیی بڕیاریداوە بە "پێشخستن بۆ ماوەی یەك مانگ بە مەبەستی سەرمووچە و بەرزكردنەوەی مووچەی" سەرجەم كارمەندانی ژن لە دیوانی وەزارەت و سەرجەم بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەكانی سەر بە وەزارەت". لەمبارەیەوە كوێستان محەمەد وەزیری كاروكاروباری كۆمەڵایەتی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:" هیواداربووم هەموو وەزارەتەكان فەرمانێكی هاوشێوەیان دەربكردایە". هەروەها وتیشی:" ژنان جگە لەكاری فەرمانگەكەی هەموو ئەركەكانی تری خێزانیشی لەئەستۆیە بۆیە بۆ پاداشتنی ماندووبونیان لەكاری وەزارەتەكان شایانی سوپاس و پێزانینن، ئەمەش دەبێتە هاندەرێك كە زیاتر خزمەتی هاونیشتمانیان بكەن لە فەرمانگەكانیاندا".
