.jpeg)
.png)
(5).jpg)
هاوڵاتى سه‌رۆك وه‌زیرانی به‌ریتانیا داوا دەكات بەهەموو لایەك رژێمەكەی پوتن بخرێت و كۆتایی بە ئۆپەراسیۆنەكەی بهێنرێت بۆ سەر خاكی ئۆكرانیا كە ماوەی یانزە ڕۆژە بەردەوامە. بۆریس جۆنسن، سه‌رۆك وه‌زیرانی به‌ریتانیا له تویتێكدا له هه‌ژماری تایبه‌تی خۆی لەتویتەر نوسیویه‌تی، "ده‌بێت سنورێك بۆ ئه‌م ده‌ستدرێژیانه‌ی پوتین دابنرێت و ده‌بێت وا له پوتین بكرێت له‌م جه‌نگه‌دا بكه‌وێت و ئه‌و كاره‌ش پێویستی به یه‌كده‌نگی هه‌موان هه‌یه". ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه، "پێویسته له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی هه‌ماهه‌نگی یه‌كتربین تا بتوانین سنورێك بۆ ئه‌م هه‌وه‌سی شه‌ڕخوازییه پوتین دابنێین و ئه‌وه داهاتو نییه كه ده‌بێته مێژویه‌ك بۆ ئێمه، به‌ڵكو ئەوە هاوڵاتیانی ئۆكرانیان كه چۆن له مێژودا ناومان ده‌به‌ن". ده‌شڵێت، "ده‌بێت پێكه‌وه هاوئاهه‌نگ بین له‌سه‌ر كه‌وتنی پوتین و له‌رێگه‌ی ئه‌م شه‌ش خاڵه‌وه ده‌توانین به هاوكاری هه‌مومان پوتین بخه‌ین و گه‌لی ئۆكرانیاش چیتر له‌وه‌زیاتر روبه‌ڕوی كاره‌ساتی دیكه نه‌بێته‌وه". شه‌ش خاڵه‌كه‌ی سه‌رۆك وه‌زیرانی بریتانیا بریتین له:... یه‌كه‌م: ئاماده‌كاری بۆ كردنه‌وه‌ی رێڕه‌وێكی مرۆیی له ئۆكرانیا. دوه‌م: پاڵپشتیكردنی زیاتری هێزه‌كانی ئۆكرانیا تا بتوانێت پارێزگاری له خۆیان و وڵاته‌كه‌یان بكه‌ن. سێیه‌م: زیاتكردنی فشاره ئابورییه‌كان بۆسه‌ر رژێمه‌كه‌ی پوتین. چواره‌م: رێگریكردن له‌و هێرشه نامرۆییانەی روسیا كه له ئۆكرانیا ئه‌نجامی ده‌دات. پێنجه‌م: دۆزینه‌وه‌ی رێگا چاره‌یه‌كی دیپلۆماسی به مه‌رجێك له ژێر بیرورای ده‌سه‌ڵاتدارانی ئۆكرانیا و به‌رپرسانی ئه‌و وڵاته بێت، له پێناو كه‌مكردنه‌وه‌ی بارگرژی و جه‌نگی نێوان ئه‌و وڵاته و روسیا. شه‌شه‌م: راگه‌یاندنی كه‌مپینێك به مه‌به‌ستی به‌هێزكردنی سنوره‌كانی یه‌كێتی ئه‌وروپا له‌گه‌ڵ سنوره‌كانی ئه‌تڵه‌نتیك.
.jpg)
هاوڵاتى رۆژنامەی گاردیان ی بەریتانی لە راپۆرتێكی وردا مەترسییەكانی سوپای روسیا بەرامبەر ئۆكرانیا ئاشكرا دەكات و ئامانجی ڕوسیا لەو شارو شارۆچکە ئۆکرانیانەی پەلاماریان دەدات ئەوەیە کە ئامادەیە زەوییەکی تەخت لەدوای خۆی جێبهێڵێت، ئەوەش بەستراتیژییەتی زەویی سووتاو ناسراوە وەک ئەوەی هاوشان لەگەڵ سوپای بەشار ئەسەد لەشاری حەلەب کردیان، بەشێوەیەک خەڵک‌و کەلەپوورو مێژویی ئەوشارەیان لەگەڵ زەیی تەختکردو سڕیانەوە. ڕۆژنامەی "گاردیان"ی بەریتانی ڕاپۆرتێکی لەسەر ڕاددەی مەترسیداری هێرشی سەربازیی ڕوسیا بۆسەر ئۆکرانیا بڵاکردۆتەوە، "ئەوەی هێزەکانی ڕوسیا لەو شارو شارۆچکە ئۆکرانیانەی پەلاماریان دەدات ئەوەیە کە ئامادەیە زەوییەکی تەخت لەدوای خۆی جێبهێڵێت، ئەوەش بەستراتیژییەتی زەویی سووتاو ناسراوە وەک ئەوەی لەنەوەدەکانی سەدەی ڕابردوو لەشاری گرۆزنی چیچانی کردی، یان ئەوەی هاوشان لەگەڵ سوپای بەشار ئەسەد لەشاری حەلەب کردیان، بەشێوەیەک خەڵک‌و کەلەپوورو مێژویی ئەوشارەیان لەگەڵ زەیی تەختکردو سڕیانەوە". ڕۆژنامە بەریتانییەکە دەڵێت:"سیاسەتی وێرانکردنی ئۆکرانیا لەلایەن ڕوسیاوە دووبارەکردنەوەی هەمان سیناریۆی ئەو وڵاتەیە لەسوریا بۆ بەئامانجگرتنی کەسانی مەدەنیی‌و وێرانکردنی ژێرخان‌و دامەزراوە مەدەنییەکان". ئەوەش هاتووە، "دەستتێوەردانی سەربازیی ڕوسیا لەسوریا لەساڵی 2015 بۆ یارمەتیدانی ڕژێمی بەشار ئەسەد بوو بۆئەوەی ئەو ناوچانە کۆنترۆڵ بکاتەوە کە ئەنجامی شەڕی ناوخۆی ئەو وڵاتە لەدەستیدابوون، بەڵام ئەوە وایکرد خەڵکە مەدەنییەکە باجێکی زۆر قورس بدەن".
.jpg)
هاوڵاتى سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند:" سەرەڕای هەموو ئەو قەیرانانەش ئێمە هەرگیز لە کارکردن و پێشکێشکردنی پڕۆژە خزمەتگوزاری و ستراتیژییەکان نەوەستاین. بەپێی توانای دارایی بەردەست بەردەوامبووین، لە ماوەی تەمەنی کابینەی نۆیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان چەندین پڕۆژەی گرنگ و ستراتیژی لە سەرتاسەری هەرێمی کوردستان لە بوارە جۆراوجۆرەکاندا ئەنجامدراون". ئەمرۆ بە چاودێری و ئامادەبوونی مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، کۆڕبەندی پیشەسازی لەپێناو رەخساندنی بازاڕ و کار لە ھەولێر بەڕێوەچوو. مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە کۆڕبەندەکەدا وتارێکی پێشکێشکرد و رایگەیاند؛ حکومەتی هەرێمی کوردستان پلان و بەرنامەی "گرنگ و تۆکمەی" هەیە بۆ بایەخدان بە کەرتی پیشەسازیی بەتایبەت لە بوارەکانی خۆراک و پێترۆکیمیایی و دابینکردنی ماددەی خام بۆ پیشەسازییە بچووک و مامناوەندەکان و دروستکردنی چەند ناوچەیەکی پیشەسازی. مەسرور بارزانی دەشڵێت، پێشخستن و جێبەجێکردنی هەموو پلانەکان لە بواری پیشەسازی بە پلەی یەکەم بەندە بە سەقامگیریی سیاسیی لە عێراق و هەبوونی پەیوەندییەکی باش و دۆستانە لەنێوان هەرێمی کوردستان و عێراق. بەوتەی مەسرور بارزانی؛ پێشکەوتنی هەرێمی کوردستان لە بەرژەوەندیی خەڵکی عێراقە، بەڵام "هەندێک لایەن" لەبری پشتیوانیکردن، هەوڵی وەستاندنی پێشکەوتنی هەرێمی کوردستان و سزادانی دەدەن. وتاری مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە کۆڕبەندی پیشەسازی لە هەولێر: خۆشحاڵم کە ئەمڕۆ بەشدارم لەو کۆڕبەندە پیشەسازییە گرنگە، کە ئامانج لە بەستنی ئەو کۆڕبەندە رەخساندنی بازاڕە بۆ بەرهەمە نێوخۆییەکان و هێنانە ئارای دەرفەت و هەلی کارە بۆ خەڵکی هەرێمی کوردستان. دەستخۆشی لە رێکخەرانی ئەو کۆڕبەندە دەکەم، هیوادارم ئەنجامەکانی ببێتە هۆی زیاتر بەرەوپێشچوونی ئابووری و دروستکردنی دەرفەتی زیاتری کار. ئێمە لە سەرەتای ئەو کابینەیەدا کارمان بۆ هەمەجۆرکردنی ئابووری و بایەخدان بە گشت کەرتەکان کرد، بۆ ئەوەی تەنیا پشت بە سەرچاوەیەکی داهات نەبەستین. بە تایبەتی گرنگییەکی زۆرمان بە کەرتەکانی پیشەسازی و کشتوکاڵ داوە، لەم رووەوە تاوەکو ئێستا چەندین پرۆژەمان ئەنجامداوە. ئامانجی سەرەکیشمان بونیادنانی ژێرخانێکی ئابووریی بەهێز بووە بۆ هەرێمی کوردستان. بەڵام ئاشکرایە پاش ماوەیەکی کەم لە دەستبەکاربوونی ئەم کابینەیە، هەرێمی کوردستان، عێراق و جیهان بە تێکڕا دووچاری چەند قەیرانێکی سەختی تەندروستی و ئابووری بوونەوە. وەک بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا و لێکەوتە نێگەتیڤەکانی، بە تایبەت دابەزینی نرخی نەوت لەو کاتە لە بازاڕەکانی جیهاندا، هەروەها نەناردن و دواکەوتنی خەرجکردنی بەشە بودجەی هەرێمی کوردستان لەلایەن حکومەتی فیدراڵیەوە، کە تاوەکو ئێستاش بە داخەوە بەردەوامە. کە کاریگەرییەکی نەرێنی لەسەر هەموو بوارەکانی ژیاندا دروستکرد. ئەو قەیرانانە کێشە و گرفت و ئاڵنگاریی گەورەی نەک هەر بۆ ئێمە، بەڵکو بۆ وڵاتانی زلهێزی خاوەن ئابووری و پیشەسازیی گەورەی جیهانیش دروستکرد. سیستەمی ئابووری و دارایی ئەو وڵاتانەی دووچاری داڕمان و زیانی گەورە کرد. بەڵام سەرەڕای هەموو ئەو قەیرانانەش ئێمە هەرگیز لە کارکردن و پێشکێشکردنی پڕۆژە خزمەتگوزاری و ستراتیژییەکان نەوەستاین. بەپێی توانای دارایی بەردەست بەردەوامبووین، لە ماوەی تەمەنی کابینەی نۆیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان چەندین پڕۆژەی گرنگ و ستراتیژی لە سەرتاسەری هەرێمی کوردستان لە بوارە جۆراوجۆرەکاندا ئەنجامدراون. وەک رێگەوبان، پیشەسازی، کارەبا، کشتوکاڵ و گەشتوگوزار کە هەندێکیان جێبەجێکراون و تەواوبوون، هەندێکیشیان لە قۆناخی جێبەجێکردندان. بێگومان بەشێک لە پڕۆژەکان بە هاوبەشی لەنێوان هەردوو کەرتی گشتی و تایبەت ئەنجامدراون، کە لێرەدا سوپاسی کەرتی تایبەت دەکەم کە بە هاوئاهەنگی و هاوکاریی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ماوەی رابردوودا پڕۆژەی گرنگیان ئەنجامداوە. حکومەتیش هەر ئاسانکارییەکی پێویست بێت پێشکەشی وەبەرهێنەرانی نێوخۆ و بیانی دەکات، بۆ ئەوەی بەشداربن لە پرۆسەی ئاوەدانکردنەوە کوردستان و بونیادانانی ژێرخانی ئابووریی هەرێمی کوردستان. لە هەمان کاتدا حکومەتی هەرێمی کوردستان بە هەموو شێوەیەک پاڵپشت و هاوکاریی گەنجان و خاوەن پڕۆژە بچووکەکان لە بوارەکانی پیشەسازی و بازرگانی و داهێنان لە هەموو رووێکەوە دەبێت. هەر لێرەشەوە لایەنە پەیوەندیدارەکان رادەسپێرم بۆ لابردنی ئەو بەربەست و لەمپەرانە و ئاسانکاریی زیاتر بۆ پێشخستنی کەرتی پیشەسازی. ئێمە هەمیشە لە سەردانەکانمان بۆ دەرەوە و دیدارەکانمان لەگەڵ بەرپرسانی باڵای وڵاتان، یەکێک لە تەوەرەکانی گفتوگۆکانمان، ئاڵوگۆڕی بازرگانی و پێشخستنی ئابووری و دۆزینەوەی بازاڕ بووە بۆ بەروبووم و بەرهەمە نێوخۆییەکان و رەخساندنی هەلی کار بووە بۆ گەنجەکانمان لە رێگەی هاندان و راکێشانی سەرمایەگوزاری و وەبەرهێنانی بیانی لە هەرێمی کوردستان، هەروەها سوود وەرگرتن لە ئەزموون و شارەزایی وڵاتە پێشکەوتووەکان لە پێناو بونیادنانەوە و گەشەپێدانی ئابووری هەرێمی کوردستان. حکومەتی هەرێمی کوردستان پلان و بەرنامەی گرنگ و تۆکمەی هەیە، بۆ بایەخدان بە کەرتی پیشەسازی بە تایبەتی لە بوارەکانی پیشەسازی خۆراک و پترۆکیمیایی و پیشەسازیی کانزاکان و دابینکردنی ماددەی خام بۆ پیشەسازیی بچووک و مامناوەند و دروستکردنی چەند ناوچەیەکی پیشەسازی لە شارەکانی هەرێمی کوردستان. بەڵام بێگومان بەدیهێنان و جێبەجێکردنی هەموو ئەو پڕۆژانە بە پلەی یەکەم بەندە بە هەبوونی سەقامگیریی سیاسی لە عێراق. بە گشتی و بە هەبوونی پەیوەندییەکی باش و دۆستانە لەنێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵی. کە ئێمە پێمانوایە پێشکەوتنی هەرێمی کوردستان لە بەرژەوەندیی هەموو عێراق و هەموو هاووڵاتییانی عێراقدایە. پێویستە بەو چاوەوە خوشک و برایانمان لە عێراق سەیری پێشكەوتنی هەرێمی کوردستان بکەن، نەک بەپێچەوانەوە هەوڵی ئاستەنگ و کێشە و گرفت دروستکردن بدەن بۆ هەرێمی کوردستان. ئێمە بەو داهات و توانا داراییە سنووردارەی لەبەردەستمانە، ئەو پێشکەوتنانەمان لە کوردستان دروستکردووە، کە لە هەموو بوارەکاندا جیاوازییەکی زۆری لەگەڵ ناوچەکانی دیکەی عێراقدا هەیە. بەڵام بەداخەوە لە جیاتی پشتیوانیکردن و دەستخۆشیکردن، هەندێک لایەن هەوڵی وەستان و سزادانی هەرێمی کوردستان دەدەن. بۆیە هیوادارم ئەوانەی بیر لە تێکدانی پێشکەوتنی کوردستان دەکەنەوە، کەمێکیش بیر لەوە بکەوە ئەو هەموو شەڕ و وێرانکارییەی لە ساڵانی رابردوودا لە عێراق روویاندا.. چ قازانجێکیان بە خەڵکی عێراق گەیاند؟ ئەگەر ئەو هەموو توانا و داهاتەی عێراق لە جیاتی شەڕ و وێرانکاری و ململانێی سیاسی لە خزمەتکردن و ئاوەدانکردنەوە و پێشکەوتنی عێراق بەکارهێندرابووایە، ئێستا دڵنیاین عێراق یەکێک لەو وڵاتە پیشەسازییە پێشکەوتووەکانی ناوچەکە و جیهان دەبوو. ئێمە لێرەوە دووپاتی دەکەینەوە کە خوازیاری باشترین پەیوەندیین لەگەڵ حکومەتی فیدراڵی، بە هەموو شێوەیەکیش داکۆکی لە مافە دەستوورییەکانمان دەکەین، لە پێناو زیاتر پێشخستنی هەرێمی کوردستان و سەقامگیربوونی ئاشتی و ئارامی لە هەموو عێراق.
هاوڵاتى سەرۆکی روسیا رایگەیاند:" مۆسکۆ ئامادەیە بۆ گفتوگۆ لەگەڵ ئۆکرانیا بەڵام مەرجی تایبەتمان بۆ رێككەوتن هەیە و دەبێت ئۆكرانیا لەبەرچاویان بگرێت". ڤلادیمێر پوتن، سەرۆکی روسیا پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەگەڵ ئیمانیۆل ماکرۆن، سەرۆک کۆماری فڕەنسا ئەنجامدا ئەو مەرجانەی راگەیاند كە دەبنە مەرجی رێككەوتنیان لەگەڵ ئۆكرانیا. سەرۆکی روسیا پێشمەرجیشی ئەوەیە کیێڤ هەمو داخوازییەکانی وڵاتەکەی جێبەجێ بکات، لەوانەش داننان بە سەربەخۆیی هەردو کۆماری دۆنێتسک و لۆهانسک و دەستبەرداربون لە گەڕاندنەوەی دورگەی کریمیا بۆسەر وڵاتەکەی. ڤلادیمێر پوتن، باسی لەوەشکردوە:" مۆسکۆ خواستی ئەوەی دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئۆکرانیا پارێزراو بن، بەڵام "توندڕەوەکانی ئۆکرانیا لەنزیک ئەو بنکە ئەتۆمیانە کاری تێکدەرانە بەرامبەر هێزەکانی روسیا ئەنجام دەدەن، بۆیە باسکردن لە بۆردومانکردنی دامەزراوە ئەتۆمییەکان پڕوپاگەندەیە و ئێمە دەمانەوێت گەرەنتی کاری ئەو بنکانە بکەین". هەروەها "گرنگترین خاڵ ئەوەیە کە لایەنی ئۆکرانی بەجدی رێکەوتنەکان وەربگرێت و جێبەجێکردنیشیان گرنگە بۆ وەستاندنی شەڕ". ئاماژەی بەوەشکردوە، روسیا لە گرژییەکانی ئۆکرانیا دەیەوێت هاوڵاتیانی مەدەنی پارێزراو بن بەڵام کیێڤ پابەندی ناوەڕۆکی رێککەوتنەکانی نەبوە بەتایبەت ئەوەی پەیوەستە بە هاوکارییە مرۆییەکان، سەرەڕای ئەوەش روسیا تاک لایەنە دەرفەتی داوە بە هاوڵاتیانی بەرەگەز ئۆکرانی کە هەردو شاری ماریپۆل و ڤۆلنوڤاخا جێبهێڵن و بەبێ ئەوەی ترسیان لە بۆردومان هەبێت. ئەمڕۆ دەكەوینە یانزەهەمین رۆژی ئۆپەراسیۆنەكەی روسیا بۆ سەر خاكی ئۆكرانیا تا ئێستا لەلایەن سوپای روسیا و ئۆكرانیاوە ئاماری جیاواز لەسەر شەڕ و روبەروبونەوەكان و ئاماری قوربانی و زیانەكان بڵاودەبێتەوە.دوا ئامار لەلایەن سەرۆكی ئۆكرانیاوە بڵا,كرایەوە و رایگەیاند:" زیاتر لە 12هەزار روسیمان كوشتووە".
هاوڵاتى وەزیری بازرگانیی عێراق رایگەیاند:" بە بۆنەی هاتنی مانگی پیرۆزی رەمەزانەوە، دوو بەشە خۆراك دابەش دەكەین و گوتیشی "ئەو هەنگاوە بۆ رێگریكردنە لە گرانبوونی خۆراك لە بازاڕەكان". عەلا جبووری، وەزیری بازرگانیی عێراق رایگەیاند، بە بۆنەی هاتنی مانگی پیرۆزی رەمەزانەوە، دوو بەشە خۆراك دابەش دەكەین و وتیشی "ئەو هەنگاوە بۆ رێگریكردنە لە گرانبوونی خۆراك لە بازاڕەكان". لەلایەن حكومەتی عێراقەوە مانگانە بەشە خۆراك دابەش دەكرێت بەسەر هاوڵاتیاندا.
.jpg)
هاوڵاتى لیندە تۆماس گرینفیڵد، نوێنەری ئەمریکا لە نەتەوە یەکگرتووەکان رایگه‌یاند: "بەهۆی میهرەبانی خودا جیهان لە لێواری کارەساتێکی ئەتۆمی گەڕایەوە. روسیا پێویستە بوەستێت لە بەکارهێنانی هێزی سەربازیی زیاتر کە ئەو 15 سیستەمە ئەتۆمییە کارایەی ئۆكرانیا بخاتە مەترسییەوە." لیندە تۆماس گرینفیڵد، نوێنەری ئەمریکا لە نەتەوە یەکگرتووەکان باسی لەوە کرد: "بەهۆی میهرەبانی خودا جیهان لە لێواری کارەساتێکی ئەتۆمی گەڕایەوە. روسیا پێویستە بوەستێت لە بەکارهێنانی هێزی سەربازیی زیاتر کە ئەو 15 سیستەمە ئەتۆمییە کارایەی ئۆكرانیا بخاتە مەترسییەوە." ئەمڕۆ دەكەوینە یانزەهەمین رۆژی ئۆپەراسیۆنەكەی روسیا بۆ سەر خاكی ئۆكرانیا تا ئێستا لەلایەن سوپای روسیا و ئۆكرانیاوە ئاماری جیاواز لەسەر شەڕ و روبەروبونەوەكان و ئاماری قوربانی و زیانەكان بڵاودەبێتەوە.دوا ئامار لەلایەن سەرۆكی ئۆكرانیاوە بڵا,كرایەوە و رایگەیاند:" زیاتر لە 12هەزار روسیمان كوشتووە".
.jpg)
هاوڵاتى پوتن حکومه‌تى وڵاته‌که‌ى بۆ ئاماده‌کردنى لیستى وڵاتانى "هه‌نگاوى نادۆستانه دژ به روسیا" ئاماده بکه‌ن تا سه‌رجه‌م ئه‌و وڵاتانه دیارى بکرێن که دژ به روسیا بڕیاریانداوه و گه‌مارۆى ئابوریان خستوه‌ته‌سه‌ریان. ئه‌مڕۆ یه‌کشه‌ممه 6ى ئازارى 2022، ڤلادیمێر پۆتن سه‌رۆکى ڕوسیا بڕیارێکى بۆ حکومه‌تى وڵاته‌که‌ى ده‌رکردووه که ده‌بێت له ماوه‌ى دوو ڕۆژدا لیستى ناوى ئه‌و وڵاتانه ئاماده بکه‌ن که دژى هاوڵاتیانى ڕوسیا و قه‌واره ڕوسیه‌کان کار ده‌که‌ن. هه‌روه‌ها به‌پێى بڕیاره‌که، کۆمپانیا ڕوسییه‌کان مافیان ده‌بێت قه‌رزه‌کانیان بده‌ن به خاوه‌ن قه‌رزه‌کانى ئه‌و وڵاتانه‌ى که له‌م لیسته‌دا ناویان هاتوه به‌جۆرێکیش سه‌رجه‌م قه‌رزه‌کان به رۆبڵى روسى ده‌درێنه‌وه. بڕیاره‌که‌ى پوتین دواى ئه‌وه دێت که ژماره‌یه‌ک له وڵاتانى ڕۆژئاوا گه‌مارۆى ئابوریان به‌سه‌ر ڕوسیادا سه‌پاندوه، به‌هۆى ئۆپراسیۆنه سه‌ربازیه‌کانى بۆسه‌ر ئۆکرانیا، سزاکان چه‌ندین که‌رتى ئابورى ڕوسیا و که‌سایه‌تییه‌کانى سه‌رکردایه‌تى ڕوسیا و بازرگانه گه‌وره‌کانیان کردوه‌ته ئامانج.
هاوڵاتى سه‌رۆکى تیمى پارێزه‌رانى ده‌ستگیرکراوانى بادینان رایگه‌یاند، له دانیشتنى ئه‌مڕۆ دادگاییکردنى بێریڤان ئه‌یوب چاوه‌ڕوانى ئازادکردنى بون، به‌ڵام دادگا بڕیارى دو ساڵ زیندانى به‌سه‌ردا سه‌پاند. ئه‌مڕۆ یه‌کشه‌ممه 6ى ئازارى 2022، به‌شدار حه‌سه‌ن، سه‌رۆکى تیمى پارێزه‌رانى ده‌ستگیرکراوانى بادینان له لێدوانێکدا بۆ رۆژنامه‌نوسان ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد دانیشتنه‌که‌ى ئه‌مڕۆ له دادگاى هه‌ولێر به باشى به‌ڕێوه‌چو، رێگه‌یاندا قسه‌ى خۆیان بکه‌ین و رێگه‌یان به تۆمه‌تبارانیشدا به ئازادانه قسه‌ى خۆی بکات، راشیگه‌یاند:" دانیشتنه‌که‌ى ئه‌مجاره زۆرجیاوازبو به‌راورد به دانیشتنه‌کانى پێشو، ئێمه چاومان له‌سه‌ر ئازادکردنى بێریڤان ئه‌یوب بو، چونکه به‌ڵگه‌کان زۆر لاوازبون، به‌ڵام دادگا بڕیاریدا که سزاى دو ساڵى به‌سه‌ردا بسه‌پێنرێت، سزاکه‌ش قابیلى ته‌میزه و ئێمه سزاکه‌مان به‌دڵ نیه، به‌ڵام له‌به‌رئه‌وه‌ى پێشتر به هه‌مان ئه‌م مادده‌یه سزاى شه‌ش ساڵ به‌سه‌ر شێروان شێروانى سه‌پێنراوه تاڕاده‌یه‌ک باشتربو ناچارین قبوڵى بکه‌ین". هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى باسکرد که به‌پێى بڕیاره‌که، بێریڤان دو ساڵ سزادراوه و له هه‌رساڵێک سێ مانگى بۆ که‌مده‌کرێته‌وه به‌ئیفراجى شه‌رتی، به‌وه‌ش سزاکه‌ى ده‌بێته 18 مانگ، که له 18-10-2020ه‌وه ده‌ستگیرکراوه که ساڵێک و نزیکه‌ى شه‌ش مانگه ده‌کات تا ئێستا و که‌متر له دو مانگى دیکه ئازاد ده‌کرێت. هاوکات به‌شدار حه‌سه‌ن ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که بێریڤان له‌ناو دانیشتنه‌که‌دا قسه‌ى خۆیکرد، به‌ڵام "هه‌ندێک قسه‌یان به‌زۆر له‌ناوئاسایشدا پێواژۆکردبو، له‌وێ ره‌تیکرده‌وه و وتى ئه‌وانه قسه‌ى من نین، دادوه‌ریش زیاتر کارى له‌سه‌ر وته‌کانى بێریڤان کرد له‌ناو هۆڵى دادگا، ئه‌و به‌ڵگانه‌شى که هه‌بون به‌ڵگه‌ى پێویست نه‌بو، به‌ڵام ئێمه ترسمان هه‌یه له‌هه‌موارکردنه‌وه‌ى دۆسیه‌که، چونکه پێشتر به هه‌مان مادده‌ى یاسایى سزاى شه‌ش ساڵ به‌سه‌ر شێروان شێروانى سه‌پێنرابو بۆیه پێناچێت ته‌میزى بکه‌ینه‌وه". بێریڤان ئه‌یوب حه‌سه‌ن، چالاکوانێکى خۆپیشاندانه‌کانى ساڵى 2020ى پارێزگاى دھۆکه و دایکى پێنج منداڵه، له 13 تشرینى یه‌که‌مى 2020ه‌وه، له پارێزگاى ھه‌ولێر به پێى مادده‌ى (1) له یاساى ژماره 21ى ساڵى 2003 "که تایبه‌ته به تێکدانى ئاسایشى نیشتیمانی" ده‌ستگیرکراوه و تائێستا له زینداندا ھێڵدراوه‌ته‌وه، له دواى ده‌ستگیرکردنیشی، ھاوسه‌ره‌که‌ى له بێریڤان جیابوه‌ته‌وه.
هاوڵاتی سه‌رۆكایه‌تی كۆماری توركیا رایگه‌یاند:" سه‌رۆكی توركیا به‌رده‌وام ده‌بێت تا پوتن و سه‌رۆكی ئۆكرانیا كۆبكاته‌وه". ئیبراهیم كاڵن، وته‌بێژی سه‌رۆكایه‌تی كۆماری توركیا به كه‌ناڵی TRTی راگه‌یاند كه ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان، سه‌رۆكی وڵاته‌كه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كی ته‌له‌فۆنیی له‌گه‌ڵ ڤلادیمێر پوتن، سه‌رۆكی روسیا ئه‌نجامداوه. "زیلینسكی ئاماده‌یه بتبینێت و ده‌توانن له شاری ئه‌سته‌نبوڵ یان ئه‌نقه‌ره‌ی پایته‌خت كۆببنه‌وه"، ئه‌ردۆغان له په‌یوه‌ندییه ته‌له‌فۆنییه‌كه‌دا وای به پوتن وتووه، كالن وتیشی سه‌رۆكی توركیا به‌رده‌وام ده‌بێت له‌و هه‌نگاوه‌ی تا پوتن و سه‌رۆكی ئۆكرانیا كۆبكاته‌وه. پێشتریش ئه‌ردۆغان چه‌ندین جار هه‌وڵی داوه پوتن و زیلینسكی له توركیا كۆبكاته‌وه و چاره‌سه‌رێك بۆ كێشه‌ی نێوان هه‌ردوو وڵاته‌كه بدۆزێته‌وه.
هاوڵاتی سەرۆکی ئۆکراینا رایگەیاند:" سوپای روسیا دەستی بەو بەرانەی جەنگ نەگەیشتووە کە پلانی بۆ دانابوون. تاوەکو ئێستا نزیکەی 10 هەزار سەربازی روسیا کوژراون. 10 هەزار! ئەمە تۆقێنەرە". ڤۆلۆدیمیر زێلێنسکی، سەرۆکی ئۆکراینا باسی لەوە کرد، لە گفتوگاکانی بێلاڕووس، تیمەکان لەسەر یەکەمین هەنگاو بۆ گەڕاندنەوەی ٪1ـی "مرۆڤایەتیی" رێککەوتن. هاوکات رووسیاشی بە تێکشکاندن و خاپوورکردنی شارە گەمارۆدراوەکان تۆمەتبار کرد و گوتی، "ئەو شارانە خراپترین رۆژەکانیان بەڕێدەکەن." سەرۆکی ئۆکراینا وتی: "سوپای روسیا دەستی بەو بەرانەی جەنگ نەگەیشتووە کە پلانی بۆ دانابوون. تاوەکو ئێستا نزیکەی 10 هەزار سەربازی روسیا کوژراون. 10 هەزار! ئەمە تۆقێنەرە. کوڕانی 18 ساڵ و 20 ساڵانن. زۆر گەنجن، بگرە منداڵن. ئەو سەربازانە تەنانەت پێیان نەگوتراوە بۆچی شەڕ دەکەن. پێشیان نەگوتراوە لە خاکێکی بێگانەدا چی دەکەن، دە هەزار کەس. روسیا دەیتوانی لە بری مردن شتێکی دیکە بەم خەڵکە بدات." لەبارەی کردنەوەی رێڕەوی مرۆیی کە تیمی دانوستاندنکاری هەردوولا لە سەر سنووری بێلاڕووس لەسەری رێککەوتبوون، زێلێنسکی دەڵێت، "پێویستە هەر ئەمڕۆ رێڕەوە مرۆییەکان بکرێنەوە." هەروەها لە درێژەی وتەکانیدا سەرۆکی ئۆکراینا داوای پاراستنی ژیانی خەڵکی سڤیل و رێگەدان بۆ ناردنی خۆراک و دەرمان لە شارەکانی ماریوپۆل و ڤۆلنۆڤاخا دەکات کە وەکو خۆی دەڵێت، "زۆرینەیان ژن و منداڵ و کەسانی بەتەمەنن."
هاوڵاتی دوران کاڵکان ئەندامی کۆمیتەى بەڕێوەبەی پەکەکە رایگەیاند:" ئەوەى ئێستا رووسیا لە ئۆکراینا دەیکات، دوێنی ئەمریکا لە سەرتاری جیهاندا ئەنجامی دەدا. ئێستا دەڵێن، ئەنجومەنی ئاسایش لە کوێیە؟ دەبێت نەتەوە یەکگرتووەکان دەستوەردان بکات، بەڵام هەر خۆی ئەنجومەنی ئاسایش ئێستا لە شەڕدایە، ئەمریکا، بەریتانیا، ئەوروپا، رووسیا و چین لە شەڕدان. جا بۆیە لێکدانەوەی وەک دۆخی ٣٠ ساڵ لەوە پێش هەڵەیە". دەشڵێت:"لە دوای ئۆکراین زۆرترین زیان بەر تورکیا دەکەوێت". دوران کاڵکان ئەندامی کۆمیتەى بەڕێوەبەری پەکەکەلە چاوپێکەوتنەکەیدا لەگەڵ کەناڵی میدیا خەبەر لەبارەی شەڕی رووسیا و ئۆکرایناوە وتی: "لەو شەڕەدا ئیدارەی ئێستای ئۆکراینا تێکدەشکێت. هەر لە ئێستاوە زیانی زۆر گەورەی پێگەیشتووە و زیانی زیاتریشی بەردەکەوێت. دواتریش روون دەبێتەوە ئەوروپا، بەریتانیا، ئەمریکا و ناتۆ چ مامەڵەیەکیان کردووە، بەڵام هەر چۆنێک بێت ئەو شەڕە کاریگەرییەکی قورسی لەسەر تورکیا دەبێت". ئەندامی کۆمیتەى بەڕێوەبەری پەکەکە وتیشی:" ئیدارەکانی وەک ئەوەی ئێستای ئۆکراینا تێکدەشکێن، چونکە وەک ئیدارەی سەردەمی جەنگی سارد و سەردەمی دوو جەمسەریی نێوان ئەمریکا و سۆڤیەت دەجوڵایەوە. ئۆکراین پشتی بە ناتۆ و بەریتانیا و ئەمریکا بەست، بەڵام نە ئەمریکا ئەمریکای پێشووە و نە سۆڤیەتیش ماوە. ئەوانە ناتوانن بە باشی لە قۆناغی دوای رووخانی سۆڤیەت تێبگەن و دەیانەوێت دیسانەوە دۆخەکە بۆ ٣٠ ساڵ لەوە پێش بگەڕێتەوە، بەڵام ئەوە روونادات". دوران کاڵکان ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد:"ئیدارەی ئۆکراین پشتی خۆی بەوە قایم کردبوو، بەڵام لە راستیدا ئێستا جیهانێکی دوو جەمسەریی نییە، بۆیە ئەوەی بەسەردا هات، چونکا مرۆڤ ناتوانێت پشت بە لایەنێک ببەسێت و تەنها بە پشتیوانیی لایەنێک لەسەر پێ بمێنێتەوە". کاڵکان باسی لەوەشکرد، "روودانی شەڕ لە ناوچەیەکی وەک ئۆکراین نیشانەى ئەوەیە، کە سیستمی مۆدێڕنیتەى کاپیتالیست تووشی قەیرانی گەورە بووە و ناتوانێت خۆی لەسەر پێ بگرێت، بۆ ئەوەش تەنها نەخۆشی و شەڕ دروست دەکات. ڤایرۆسی کۆرۆنایان دروستکرد و ئێستاش شەڕی ئۆکراینایان هەڵگیرساندووە". پێشتریش لە سوریا و عێراق و لە زۆرێک لە ناوچەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا شەڕیان هەڵگیرساندبوو. ئەو سیستمە سیستمی قەیران و کێشەکانە و بە دروستکردنی نەخۆشیی نوێی وەک میکرۆبەکان و شەڕ و داگیرکەری و خۆزاڵکردن و خۆسەپاندن درێژە بە مانەوەی خۆی دەدات". کاڵکان باسی ئەوەشیکرد: "ئەوەى ئێستا رووسیا لە ئۆکراینا دەیکات، دوێنی ئەمریکا لە سەرتاری جیهاندا ئەنجامی دەدا. ئێستا دەڵێن، ئەنجومەنی ئاسایش لە کوێیە؟ دەبێت نەتەوە یەکگرتووەکان دەستوەردان بکات، بەڵام هەر خۆی ئەنجومەنی ئاسایش ئێستا لە شەڕدایە، ئەمریکا، بەریتانیا، ئەوروپا، رووسیا و چین لە شەڕدان. جا بۆیە لێکدانەوەی وەک دۆخی ٣٠ ساڵ لەوە پێش هەڵەیە. هەر خۆی ئێستا لە دۆخێکداین، کێ بتوانێت کوێ داگیر بکات هێرشی دەکاتە سەر و داگیری دەکات. تورکیا هەوڵیدا سوریا و عێراق داگیر بکات و هێرشی کردە سەر لیبیا و ئەرمینیا. ئەی بۆ رووسیا هێرش نەکاتە سەر ئەوێ و شوێنی تر؟ ئەوانە هیچ جیاوازییەکیان نییە و ئەوە راستیی دونیای ئەمڕۆمانە". دوران کاڵکان ئەندامی کۆمیتەى بەڕێوەبەریی پەکەکە ئاماژەی بەوەکرد، "ئەو شەڕە، شەڕی نێوان سیستمی مۆدێڕنیتەى کاپیتالیستە و دۆخی شەڕی نوێیە. هەڵوێست لە دژی ئە دۆخە تەنها هەڵوێستی چەوساوەکان و گەلانە و دەبێت بە نەهێشتنی ئەو عەقڵیەت و سیاسەتە، کە بوەتە هۆی هەڵگیرساندنی شەڕەکان کۆتایی بە بناغە و سەرچاوەی مادی و ئابووریان بهێنرێت و گۆڕان و گۆڕانکاری دروست بکرێت. ئەوەش بە تێکۆشانی دژە کاپیتالیستی، دژە فاشیستی و بە هۆشمەندیی ئازادی و دیموکراسیی گەلان دەکرێت. ئەوەی ئێستا روودەدات دەرهاوێشتەى سیاسەتی دەسەڵات و دەوڵەتەکانە". کاڵکان لە بەشێکی تر لە قسەکانیدا وتی، "ئەو سیاسەتەى پشتیوانی لە ئیدارە و بەڕێوەبەریی ئۆکراین بکات سیاسەتێکی شۆڕشگێڕانە، دیموکراتیک و دروست نییە، چونکا قسەکەیان بۆ رزگارکردنی ئۆکراین لە دەست داگیرکەری نییە. ئیدارەی ئۆکراین ئیدارەیەکی نۆکەر و هاوکار بوو. بەڕاستی نوێنەرایەتیی ئیرادەی ئۆکراینای دەکرد؟ گوایە وەک دەوڵەتێکی خاوەن سیادە و سەربەخۆ دەجوڵایەوە، بەڵام سیستمێکی داگیرکەر و تاڵانکار بوو، چەتە بوو، چەتەش هەڵدەوەشێت، بۆیە لە ئێستاوە هەوڵی دروستکردنی سیستمێکی نوێ لەوێ دەدەن و هەندێک دەیانەوێت رزگاری بکەن". کاڵکان لەبارەی کاریگەریی شەڕی ئۆکراین و رووسیا لەسەر تورکیا وتی، "کاتێک شەڕ دەستیپێکرد ئەردۆغان لە هەموو کەس زیاتر شڵەژا. بەڕیوەبەریی فاشیستیی ئاکەپە – مەهەپە یەک لەسەر یەک لێدوان دەدەن و راگەیاندراو بڵاودەکەنەوە و کۆبوونەوە ئەنجام دەدەن. خۆیان بە خوشک و برای ئیدارەی ئۆکراین دەزانن. باشترین دۆستی ئیدارەی ئۆکراین هەر ئەردۆغان بوو، چونکا سیاسەتەکانیان وەک یەک بوو. کاتێک ئەو سیاسەتە ئۆکراینی تووشی ئەو دۆخە کرد ئیدی ئەردۆغان تێکچوو و وتی، کۆتایی بە ئێمەش دێت. هەر خۆی ماوەیەکە ئەردۆغان لە زەلکاودا چەقیوە و لە لێواری رووخاندایە، بۆیە دۆخەکەی لێ قورستر بووە. دەزانێت سەرەی ئیدارەکەى ئەمیش دێت". دوران کاڵکان ئەوەشی وت، "لە رووی ئابووریشەوە زۆر وابەستەی یەکتر بوون. ئەو پەیوەندییانە ببوونە هۆی درێژەدان بە مانەوەیان. لەبەر ئەوەش لە دوای ئۆکراین گەورەترین زیانی ئابووری بەر تورکیا دەکەوێت. لە ئیستاوە ئەنجامی شەڕەکە دیارە، ئەوەى لە دوای ئۆکراین زۆرترین زیانی پێدەگات، ئیدارەی فاشیستییەکەى ئاکەپە – مەهەپە و دەسەڵاتی ئێستای تورکیایە، بۆیە پێویست ناکات، کەس پاساویان بۆ بهێنێتەوە".
هاوڵاتی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەڵێت: "پێویستە هێزو لایەنەکان و خەڵکی کوردستان بە گشتی، بەهەمان گوڕ و تینی کاتی ڕاپەڕین، بەرگری لە دەسکەوت و مافە ڕەواکانیان بکەن کە بە خوێنی هەزاران شەهید بەدەست هاتوون". مەسرور بارزانی لە پەیامەکەیدا داوای لە هەموو هێز و لایەنەکان و خەڵکی کوردستان کرد بە "هەمان گوڕ و تینی کاتی راپەڕین، بەرگری لە دەسکەوت و مافە رەواکانیان بکەن کە بە خوێنی هەزاران شەهید بەدەست هاتوون". هەروەها ئاماژەی بەوەش دا، "ئێمە خەڵکی خۆڕاگری کوردستان دڵنیا دەکەینەوە، کە بە هەموو شێوەیەک، داکۆکی لە مافە دەستوورییەکانی خۆمان دەکەین و کوردستان وەک نموونەیەکی گەشی پێشکەوتن و ئاوەدانی و بەیەکەوەژیانی ئاشتییانەی گشت پێکهاتەکان دەمێنێتەوە". هەروەها لە بەشێکی دیکەی پەیامەکەیدا مەسرور بارزانی ئاماژەی بەوە داوە، "راپەڕین وەرچەرخانێکی مێژوویی و خواست و پەیامی بەهێزی گەلی کوردستان بوو لە رەتکردنەوەی ستەم و داگیرکاری و ژێردەستی، کە لە ئەنجامی یەکگرتوویی و یەکڕیزی سەرجەم خەڵکی کوردستانیش بە گشت پێکهاتەکانییەوە، توانرا دەسکەوتی مەزن بەدەست بهێنرێت و گەلی کوردستان، ببێتە خاوەنی دامەزراوە دەستوورییەکانی و بۆ داهاتوویەکی باشتر هەنگاو بنێت". رۆژی 05-03-1991 خەڵکی رانیە لە دژی رژێمی بەعس راپەڕین، دواتر ئەو راپەڕینە هەموو شار و شارۆچکەکانی باشووری کوردستانی گرتەوە و بووە هۆی ئازادکردنی بەشێکی زۆر لە خاکی باشووری کوردستان و دامەزراندنی پەرلەمان و حکومەتی هەرێمی کوردستان.
سەرۆکی هەرێم: با يادى ڕاپه‌ڕين هانده‌رمان بێت بۆ پته‌وكردنى زياترى گيانى ته‌بايى پێكه‌وه‌يى يه‌كڕيزى
هاوڵاتی نێچیرڤان بارزانی رایگەیاند:" با ئه‌م ياده هانده‌رمان بێت بۆ پته‌وكردنى زياترى گيانى ته‌بايى، پێكه‌وه‌يى، يه‌كڕيزى و قووڵكردنه‌وه‌ى پێكه‌وه‌ژيان و يه‌كترقبووڵكردن و لێبورده‌يى و كاركردن له‌پێناو ئه‌و ئامانجانه‌دا كه شه‌هيدانى ڕاپه‌ڕين و ته‌واوى شه‌هيدانى كوردستان گيانيان له‌سه‌ر دانا". نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، "راپەڕین دەربڕی خواست و باوەڕ و ئیرادەی پته‌وى گەلی کوردستان بوو له‌پێناو ژیان و داهاتوويه‌كى باشترى ئازاد و سەرفراز و رەتکردنەوەی ستەم و زۆرداريدا. بەرهەمی خەبات و قوربانیدانی پێشمەرگە و گه‌ل و جه‌ماوه‌رى راپه‌ڕيو و يه‌كڕيزيى لایەنە سیاسییەکان و پێکهاتەکانی کوردستان بوو." نێچیرڤان بارزانی دەشڵێت، "با ئه‌م ياده هانده‌رمان بێت بۆ پته‌وكردنى زياترى گيانى ته‌بايى، پێكه‌وه‌يى، يه‌كڕيزى و قووڵكردنه‌وه‌ى پێكه‌وه‌ژيان و يه‌كترقبووڵكردن و لێبورده‌يى و كاركردن له‌پێناو ئه‌و ئامانجانه‌دا كه شه‌هيدانى ڕاپه‌ڕين و ته‌واوى شه‌هيدانى كوردستان گيانيان له‌سه‌ر دانا". لە بەشێکی دیکەی پەیامەکەیدا سەرۆکی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، "راپەڕین دەروازەی واڵای گەلی کوردستان بوو بۆ قۆناخی نوێی خۆبەڕێوەبردن و دامەزراندنی دامەزراوە شەرعی و فەرمیيەکانی هەرێمی کوردستان کە پاش ئازادیی عێراق لە دەستووردا جێگیر کران، لە نێوخۆ و دنیای دەرەوەشدا بە فەرمی ناسران و مامەڵەيان لەگەڵدا دەکرێت." سەرۆکی هەرێمی کوردستان ئاماژە بەوەش دەدات، وێڕاى دووپاتكردنه‌وه‌ى پابه‌نديمان به ئامانجه‌كانى راپه‌ڕينه‌وه، به هيوا و ئومێد، به بڕوا و گه‌شبينييه‌وه بۆ داهاتوويه‌كى باشتر ده‌ڕوانين و به رێز و شكۆوه يادى شه‌هيدانى راپه‌ڕين و ته‌واوى شه‌هيدانى کوردستان ده‌كه‌ينه‌وه. رۆژی 05-03-1991 خەڵکی رانیە لە دژی رژێمی بەعس راپەڕین، دواتر ئەو راپەڕینە هەموو شار و شارۆچکەکانی باشووری کوردستانی گرتەوە و بووە هۆی ئازادکردنی بەشێکی زۆر لە خاکی باشووری کوردستان و دامەزراندنی پەرلەمان و حکومەتی هەرێمی کوردستان. لە کۆتایی پەیامەکەیدا سەرۆکی هەرێمی کوردستان رایگەیاند: "وێڕاى دووپاتكردنه‌وه‌ى پابه‌نديمان به ئامانجه‌كانى راپه‌ڕينه‌وه، به هيوا و ئومێد، به بڕوا و گه‌شبينييه‌وه بۆ داهاتوويه‌كى باشتر ده‌ڕوانين و به رێز و شكۆوه يادى شه‌هيدانى راپه‌ڕين و ته‌واوى شه‌هيدانى کوردستان ده‌كه‌ينه‌وه".
هاوڵاتی نووسینگه‌ی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان رایگەیاند:" لەسەر داوای قوباد تاڵەبانی ھە‌رێمی کوردستان بە فەرمی لەلایەن رێکخراوی ئایسۆوە ناسێندرا". به گوێره‌ی راگه‌یه‌ندراوێكی نووسینگه‌ی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستاندا هاتووه: "بەناوی ھە‌رێمی کوردستانە‌وە و لەسەر داوای قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی وە‌زیران، ھە‌رێمی کوردستان بە فەرمی بناسێندرێت و کۆدی تایبەت بەخۆی ھە‌بێت لە مامەڵە جیهانییەکاندا". ئه‌وه‌ش هاتووه: "ئەمڕۆ هه‌ینی 4ی ئازاری 2022، رێکخراوی ئایسۆ رە‌زامە‌ندیدا لەسەر داواکارییە‌کە‌و کۆدی (IQ-KR)ی بۆ هەرێمی کوردستان دابین کرد". باس له‌وه‌شكراوه: دوای رە‌زامە‌ندی رێکخراوی ئایسۆ (ISO) و دابینکردنی کۆدی تایبەت بە خۆی، ھە‌رێمی کوردستان بەپێی رێنماییەکانی رێکخراوی یونیکۆد (Unicode) دەتوانێت ببێتە خاوەنی ئیمۆجی ئاڵای کوردستان. به‌پێی راگه‌یه‌ندراوه‌كه، ئەم ناساندنە‌ی ھە‌رێمی کوردستان؛ جگە لە‌وە‌ی ئاڵای کوردستان دە‌ناسێندرێت وەک ھە‌رێمێک لە (یونیکۆد Unicode Standard)، کار ئاسانی دەکات بۆ بە‌ستنە‌وە‌ی دامودە‌زگاکانی ھە‌رێمی کوردستان بە دامودە‌زگا نێودە‌وڵە‌تییە‌کان. له‌و باره‌وه قوباد تاڵەبانی، جێگری سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێم له باره‌ی بڕیاره‌كه‌وه وتی: "ئەم ناساندنە هاوکارمان دەبێت لە مامەڵە ئە‌لیكترۆنییە نێودە‌وڵە‌تییە‌كان و ھە‌نگاونانی زیاتر بەرەو حکومەتێکی ئەلەکترۆنی". وتیشی: "ئەم ناساندنە یارمەتیدەر دەبێت لە پرۆسەی بازرگانی ئەلەکترۆنی و بەریدی نێودەوڵەتی (پۆستە) و گەشەکردنی کەرتی بانکی لە هەرێمی کوردستان. بۆیه جێی دڵخۆشییە كە ئەو ناساندنە رێگە‌خۆشکەر دەبێت بۆ دامەزراندنی ئیمۆجی ئاڵای کوردستان بە فەرمی". قوباد تاڵه‌بانی، ستایشی رۆڵی ھە‌ردوو وە‌زارە‌تی پلاندانانی حكومەتی عێراق و حكومەتی ھە‌رێمی كوردستانی كرد كە ھاوكار بوون لەم پرۆسە‌یە. کۆدی هەرێمی کوردستان لە ئێستادا پارێزگاکانی هەولێر و سلێمانی و دهۆک لەخۆ دەگرێت و داوای زیادکردنی کۆدی پارێزگای هەڵەبجەش کراوە کە لە داهاتوویە‌كی نزیکدا زیاد دەکرێت. رێکخراوی (ئایسۆ International Organization for Standardization ) رێکخراوێکی جیھانیە تایبە‌تە بە دانانی پێوە‌رە‌کانی مۆڵە‌تە بازرگانی و پیشە‌سازییە‌کان و کارە‌کانی پە‌یوە‌ست بە تە‌کنە‌لۆجیا و دروستکردنی پە‌یوە‌ندی لەنێوان دامودە‌زگاکانی وڵاتان و تاوەکو ئێستا زیاتر لە 160 وڵات لەلایەن ئەم رێکخراوە ناسێندراوە.
هاوڵاتی سکرتێری گشتی ناتۆ رایگەیاند:" وڵاتانی رۆژئاوا پاڵپشتیی ئۆکرانیا دەکەن، بەڵام بەهۆی ئەوەی کە ئەندامی ناتۆ و یەکێتی ئەوروپا نییە، تاوەکو ئێستا هیچ وڵاتێکی رۆژئاوا هێزی نەناردووەتە وڵاتەکە". یانس ستۆڵتنبێرگ، سکرتێری گشتی ناتۆ لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا بڕیارەکانی کۆبوونەوەی وڵاتانی ناتۆی راگەیاند و ئاماژەی بەوە دا، دەکرێت رووسیا بیر لە هێرشکردنە سەر وڵاتانی دیکەش بکاتەوە، نابێت رێگە بدرێت شەڕەکە فراوان بێت و وڵاتانی دیکەش بگرێتەوە. ماوەی 9 رۆژە رووسیا لە ژێر ناونیشانی "ئۆپەراسیۆنی تایبەت" هێرشێکی بەرفراوانی کردووەتە سەر ئۆکرانیا. وڵاتانی رۆژئاوا پاڵپشتیی ئۆکرانیا دەکەن، بەڵام بەهۆی ئەوەی کە ئەندامی ناتۆ و یەکێتیی ئەوروپا نییە، تاوەکو ئێستا هیچ وڵاتێکی رۆژئاوا هێزی نەناردووەتە وڵاتەکە. لەبارەی ئەو چەکانەی کە روسیا لە شەڕەکەدا بەکاریهێناوە یانس ستۆڵتنبێرگ وتی، بەپێی ئەو راپۆرتانەی کە دەستیان کەوتووە، روسیا "مووشەکی هێشوویی" بەکارهێناوە، هەروەها چەند چەکێکی دیکەی قەدەغەکراوی بەکارهێناوە. سکرتێری گشتیی ناتۆش ئاماژەی بەوە دا، "ئێمە بەشێک نیین لە گرژییەکان و بەرپرسیارێتیی ئەوەمان لەسەر شانە کە رێگە نەدەین ئاڵۆزییەکان زیاتر ببن و بەرەو دەرەوەی ئۆکرانیا پەرەبسێنێت". ڤۆلۆدیمیر زێلێنسکی، سەرۆکی ئۆکرانیاپێشتر داوای کردبوو کە ناوچەی نەفڕین لە وڵاتەکەی دروستبکرێت، ئەوەش وەکو بەرگرییەک لە بەرامبەر هێرشە ئاسمانییەکانی روسیا، بەڵام داواکارییەکەی لە کۆبوونەوەی ناتۆ رەتکرایەوە. سکرتێری گشتیی ناتۆ رایگەیاند، تاکە رێگە بۆ ئەوەی ناوچەی نەفڕین دروستبکەن ئەوەیە کە فڕۆکەی ناتۆ بنێرنە ئۆکرانیا و فڕۆکەکانی روسیا بکەنە ئامانج، ئەوەش دەبێتە هۆی زیاتر بوونی گرژییەکان. لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا یانس ستۆڵتنبێرگ ئاماژەی بەوە دا، هێزەکانی رووسیا چەکی زیاتریان بردووەتە نێو ئۆکراینا، ئەوانیش لە بەرامبەردا ژمارەی هێزەکانیان لە رۆژهەڵاتی ئەوروپا زیاتر کردووە. بەرەبەیانی ئەمڕۆ ئاژانسی پشکنەری ئەتۆمیی ئۆکرانیا رایگەیاند، وێستگەی ئەتۆمیی زاپۆریژیا لەلایەن هێزەکانی رووسیای فیدراڵەوە کۆنترۆڵکراوە و لەلایەن تیمێکی تایبەتەوە چاودێری دەکرێت. سکرتێری گشتیی ناتۆ لەو بارەوە رایگەیاند، بە ئامانجکردنی وێستگە ئەتۆمییەکان ئاماژەیەکی "ترسناکە". هەروەها داواش لە ڤلادیمیر پوتن، سەرۆکی رووسیا دەکات دەستبەجێ هێرشەکانی رابگرێت. لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا یانس ستۆڵتنبێرگ ئاماژەی بەوە کرد، سزاکانیان بۆ سەر روسیا و پاڵپشتییەکانیشیان لە ئۆکراینا زیاتر دەکەن.
