هاکان فیدان: هیچ دیفاكتۆیەك قبوڵناكەین ببێتە هۆی دابەشبونی سوریا

هاوڵاتی زرێپۆشێکی تورکی لە شاری عەفرینی ڕۆژئاوای کوردستان، هاوڵاتییەکی کورد دەکات بەژێرەوە و سەری لە لاشەکەی جیا دەکاتەوە.  بەپێی هەواڵی میدیاکانی ڕۆژئاوای کوردستان، ئەمڕۆ دووشەممە ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٢، هاووڵاتییەکی مەدەنی کورد بەناوی (رەشید مەحک) ناسراو بە (ئەبو سوبحی)، کە خەڵکی گوندی حاج خەلیل لە قەزای راجووە، لەلایەن زرێپۆشێکی هێزەکانی دەوڵەتی تورکیاوە بەسەریدا کەوتە خوارەوە و دەستبەجێ گیانی لەدەستدا.   هەروەها سەرچاوە خۆجێیەکان رایانگەیاند" ئۆتۆمبێلێکی زرێپۆشی تورکیا بەسەر سەنتەری ناحیەی راجۆ لە گوندەکانی عەفرینی ڕۆژئاوای کوردستان رۆیشتووە، کە ئۆتۆمبێلەکە هاوڵاتییەک دەشێلێت و بووەتە هۆی جیابوونەوەی سەری لە تەرمەکەی و دەستبەجێ گیانی لەدەستداوە". 

هاوڵاتی "چاکسازی پرۆسەیەکی بەردەوامە و کاتی پێویستە و ئامانجیش لەم چاکسازییانە، بنیاتنانی ژێرخانێکی بەهێزی ئابوورییە"،مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان وای وت. ئەمڕۆ دووشەممە 20 ی حوزەیرانى 2022، مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، لەگەڵ بەڕێوەبەری ژمارەیەکی زۆر لە دەزگاکانی راگەیاندنی کوردستان کۆبووەوە. لە سەرەتای کۆبوونەوەکەدا، سەرۆکی حکومەت ئاماژەی بەوەدا کە مەبەست لە کۆبوونەوەکە ئەوەیە گفتوگۆیەکی راشکاوانە لەگەڵ راگەیاندن و لە ڕێگەی ئەوانیشەوە، لەگەڵ خەڵکی کوردستان بکەین بۆ بەرچاوڕوونی و خستنەڕووی زانیاری و روونکردنەوەی هەڵوێستی حکومەت لە بارەی چەندین بابەتی گرنگ. سەرۆکی حکومەت، داوای لە دەزگاکانی راگەیاندن کرد، کە هاوکار و یارمەتیدری حکومەت بن بۆ سەرخستنی پرۆسەی چاکسازی و رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی. ئاماژەشی بەوەدا کە راگەیاندن ئەرکێکی پیرۆز و گرنگی هەیە و پێویستە بە بەرپرسیارییەتیەوە ئەرکەکانیان جێبەجێ بکەن.  سەرۆکی حکومەت دووپاتی کردەوە، کە حکومەتی هەرێمی کوردستان، پشتیوانی لە ئازادی راگەیاندن و رادەبڕین و رەخنەگرتن دەکات بۆ چاکسازی و باشترکردن و بەرەوپێشبردنی بارودۆخی کوردستان. بەڵام لە هەمانکاتدا، پێویستە راگەیاندن داکۆکیش لە پرسە نیشتمانییەکان و دەسکەوتەکان بکات کە لە ئەنجامی قوربانیدانێکی زۆری خەڵکی کوردستانەوە، بەدەست هاتوون. سەرۆکی حکومەت، باسی لەوە کرد کە کابینەی نۆیەم، زۆرترین زانیاری بڵاوکردووەتەوە و روونکردنەوەی پێویستی بە پەرلەمانی کوردستان و رای گشتی داوە. سەرۆکی حکومەت روونیکردەوە کە ئێمە لەناوچەیەکی قەیراناوی و نائارامدا دەژین، لە ساڵانی رابردووشدا رووبەڕووی چەندین قەیران بووینەوە، وەك کۆڕۆنا و قەیرانی تەندروستی و دارایی، بەڵام سەرەڕای ئەمەش، ئێمە نەوەستاین و بەردەوام بووین لە ئەنجامدانی پڕۆژە و چەندین چاکسازیمان لە سەرجەم بوارەکاندا ئەنجامدا. بەڵام وەك سەرۆکی حکومەت ئاماژەی پێدا، چاکسازی پرۆسەیەکی بەردەوامە و کاتی پێویستە و ئامانجیش لەم چاکسازییانە، بنیاتنانی ژێرخانێکی بەهێزی ئابوورییە. سەرۆکی حکومەت جەختی لەوە کردەوە، کە حکومەت هی هەموو هەرێمی کوردستانە و بەبێ جیاوازیيش، خزمەتی هەموو پارێزگا و شار و ناوچەکانی کوردستان دەکات. لە بارەی پەیوەندییش لە گەڵ حکومەتی فیدراڵی، سەرۆکی حکومەت دووپاتی کردەوە کە هەرێمی کوردستان، هەمیشە ئامادەبووە کێشەکان لەگەڵ بەغدا لە سەر بنەمای دەستوور چارەسەر بکات، هەرێمی کوردستان ئەرکەکانی جێبەجێ کردووە و داواش دەکات مافە دەستوورییەکانی پێشێل نەکرێت. لە کۆتاییدا سەرۆکی حکومەت، وەڵامی سەرنج و تێبینی و راسپاردەی ئامادەبووانی دایەوە و کورتەیەکیشی دەربارەی چاکسازییەکانی کابینەی نۆیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە بوارە جیاوازەکاندا خستەڕوو.  

هاوڵاتی حاكمی نیمچە دورگەی قرم ئاشكرای دەكات كە هێزەكانی ئۆكرانیا نەوت هەڵگرەكانیان لە كەناراوەكانی دورگەكە كردووەتە ئامانج و جگە لە زیانە ماددیەكان زیانی گیانیشی لێكەوتووەتەوە. سێرگی ئاكسیۆنۆف، حاكمی نیمچە دورگەی قرم رایگەیاند:"ئەمڕۆ هێرشكراوەتە سەر نەوتهەڵگرەكانی كۆمپانیای چیرنۆمۆرنێفت، ئێمە لەگەڵ هاوڕێیانمان لە وەزارەتی بەرگری و هەواڵگری روسیا هەوڵی رزگاركردنی ئەو كەسانە دەدەین كە لە شوێنی روداوكەدابون". هەروەها راشیگەیاند:" لەكۆی 12 كەس توانیومانە پێنج كەسیان رزگاربكەین كە سیانیان برینداربوون، هەڵمەتی گەڕان بەدوای ئەوانی دیكەشدا بەردەوامە بە بەشداری هێزی ئاسمانی". كۆمپانیای چیرنۆمۆرنێفت، لە زۆرینەی كێڵگە نەوتیی و غازیەكانی دەریای رەش و دەریای ئازۆف و كەناراوەكانی قرم كاردەكات، ئەم هێرشەی ئەمڕۆ یەكەمجارە رووبدات لەدوای دەستپێكردنی هێرشەكانی روسیا لە ئۆكرانیادا لە 24ی شوباتی رابردووەوە دەستی پێكردووە. لای خۆیەوە، ڤۆلۆدیمێر زلێنسكی، سەرۆكی ئۆكرانیارایگەیاند:" پێشبینی دەكەین ئەم هەفتەیە هێرشەكان چڕتر  ببێتەوەو ئێمە ئامادەیی هەموو حاڵەتێكی بەرگری كردنمان تێدایە".  

هاوڵاتی "بەشێوازی تیمی گەڕۆك و نیمچە گەڕۆك لە باكووری كوردستانەوە تا هەرێمەكانی پاراستنی مەدیا لە باشوور جاشێك و 25 سەربازی داگیركەری تورك كوژراون". ئەمڕۆ دووشەممە 20ی حوزەیرانی 2022، ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هێزەكانی پاراستنی گەل(هەپەگە) ڕاگەیەندراوێكی لەسەر چالاكییەكانی گەریلاكانی ئازادیی دژ بە سوپای داگیركەری تورك بڵاوكردەوە.  لە ڕاگەیەندراوی ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هەپەگەدا هاتووە:"گەریلا بەو چالاكیانە هەم گورزی قورس لە داگیركەران دەدەن هەم گەیشتووەتە ئەو ئاستەی هەرگیز زیانیان بەرناكەوێت، بەكارهێنانی رێبازی تیمەكانی گەڕۆك بە سەركەوتوویی، توانای شەڕی سەركەوتوو و ئاستی شارەزابوونی هێزەكانمان بە رۆحی فیدایی  لە هونەری سەربازی دەخاتەبەرچاو". هەروەها ئەوەش ئاشكرا كراوە كە"تیمە گەڕۆكەكانمان كە بە هەڵمەتی شۆڕشگێڕیی لە باكوورەوە تا باشوور لە هەموو شوێنێك چالاكیی دەكەن، لە ئەنجامی چالاكیی تیمە گەڕۆكەكاندا جاشێك و 25 داگیركەریان سزاداوە، چوار داگیركەریش برینداربوون، چەكێكی ئەی فۆر لەناو براوە، گۆڕەپانەكانی بەرخۆدانیش لەلایەن سوپای توركی داگیركەر بە كاتیۆشا، 21 جار بە فڕۆكەی شەڕ و 14 جاریش بە هەلیكۆپتەر بۆردومان كراون". دەقی راگەیەندراوی هەپەگە: لە چوارچێوەی هەڵمەتی شۆڕشگێڕ شەهید شەڕڤان- شەهید دڵژین عەگیدانی بۆتان: ١٣ی حوزەیران لە گۆڕەپانی شاخی تەنوری هەرێمی بەستا، تیمە گەڕۆكەكانمان بە نیشان شكێن لە داگیركەرانیاندا، لە چالاكییەكەدا كۆنترایەك سزادرا و چەكێكی ئەی ٤ تێكشكێنرا. ١١ی حوزەیران سوپای توركی داگیركەر لە گۆرشەپانی كاتۆ خەلیل لە ناوچەی شاخی وان دەستی بە ئۆپەراسیۆن كرد. تیمە گەڕۆكەكانمان هێزە داگیركەرەكانیان خستە ژێر چاودێرییەوە و ١٨ی حوزەیران لە سێ قۆڵەوە بە هەماهەنگی خۆیان خستە ناو داگیركەرانەوە، لانیكەم سێ داگیركەر سزادراون. لە چوارچێوەی هەڵمەتی شۆڕشگێڕیی جەنگی خابوری شەهید شاڤاش مەرعەش: ١٩ی حوزەیران لە گۆڕەپانی بەرخودانی شاخی ئێم ئێم، لە دژی داگیركەران كە دەیانویست بەرەو تونێلەكانی شەڕ بێت، تیمە گەڕۆكەكانمان چالاكییان كرد و داگیركەرێكیان سزادا. هەمان ڕۆژ دوو داگیركەر كە هەوڵیاندا بچنە لای داگیركەران كرانە ئامانج، لەلایەن تیمە گەڕۆكەكانمانەوە سزادران. دواتر گروپێكی تری داگیركەران بوونە ئامانجی تیمە گەڕۆكەكانمان و لە ئەنجامی گورز بە چەكی سوك و نارنجۆك ٢ داگیركەری تر سزادران.  كاتژمێرەكانی ئێوارە تیمە گەڕۆكەكانمان هەستیان بە داگیركەران كرد و بۆسەیان بۆ نانەوە، دواتریش شەڕ ڕوویدا، لە شەڕ و بۆسەدا نۆ داگیركەر سزادران، كە دووانیان نیشانشكێن بوون، ٤ ی دیكەش برینداربوون. ئەو داگیركەرانەی كە گورزیان بەركەوتبوو، كەوتنە دۆخی شڵەژان و بە گۆڕەپانەكەدا بڵاوبوونەوە. كاتژمێر ١٨:٣٥ خولەك تیمە گەڕۆكەكانی یەژاستارمان ئەمجارە بە نیشان شكێن بە شارەزایی لەو داگیركەرانەیاندا كە بڵاوببوونەوە و شەش داگیركەریان سزادا. ١٩ی حوزەیران لە گۆڕەپانی بەرخودانی شاخی جودی داگیركەران، كە دەیانویست تونێلەكانی شەڕ بۆمبڕێژ بكەن، كرانە ئامانجی تیمە گەڕۆكەكانمان. لەوێ دوو داگیركەر سزادران. هێرشەكانی سوپای توركی داگیركەر بە كاتیوشا، هێلیكۆپتەر هێرشبەر و فڕۆكەی شەڕ:١٩ی حوزەیران درۆن بەسەر گۆڕەپانی بەرخودانی شاخی ئێف ئێم و كاركەر سوڕایەوە.  ١٩ی حوزەیران گۆڕەپانی بەرخودانی وەخەلێ لەلایەن قەرەقۆڵەكانی سەر سنوورەوە بە كاتیۆشا بۆردومان كرا. ١٩ی حوزەیران گۆڕەپانەكانی شاخی جودی، شاخی ئامێدی، كوڕەژارۆ، ساجا، كاركەر، چەمچۆ و دەوروبەری شیەی شارەدێی دینارتەی هەرێمی گارە ٢١ جار بە فڕۆكەی شەڕ بۆردوومان كرا. ١٩ی حوزەیران گۆڕەپانی بەرخودانی شاخی جودی و وەرخەلێ ١٤ جار بە هەلیكۆپتە بۆر دومان كران.  

هاوڵاتی پەرلەمانتارێكی پارتی لەپەرلەمانی عێراق داوای بانگهێشتكردن‌و دورخستنەوەی عەلی عەلاوی وەزیری دارایی عێراق لەپۆستەكەی دەكات. مەحما خەلیل پەرلەمانتاری پارتی لەپەرلەمانی عێراق كە هاوكات سەرۆكی لیژنەی خزمەتگوزارییەكانە ڕایگەیاند:"سیاسەتەكانی عەلی عەلاوی وەزیری دارایی عێراق خراپن و دەبێت پەرلەمان بانگهێشتی بكات‌و متمانەی لێوەربگرێتەوە". مەحما خەلیل راشیگەیاند:" بەهۆی دواكەوتنی موچەی فەرمانبەرانی عێراق سەرەڕای بەرزبوونەوەی نرخی نەوت، چەند دۆسیەیەكی گەندەڵیی پەیوەست بەوەزارەتی دارایی، دەبێت لێپرسینەوە لەعەلی عەلاوی بكرێت". پەرلەمانتارەكەی پارتی ئەوەشی دووپاتكردەوە كە وەزیری دارایی سزای فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستانی داوە بەوەی مانگانە موچەی فەرمانبەرانی نەناردووە، بۆیە پێویستە لێپرسینەوەی لەگەڵدا بكرێت. لە 18ی تشرینی یەكەمی 2014، هۆشیار بوو بە وەزیری دارایی عێراق، لە ٢١ی ئەیلوولی 2016، لە پۆستەكەی دوورخرایەوە بەهۆی تۆمەتباركردنی بە"گەندەڵی"ی و وەڵامنەدانەوەی پرسیارەكانی پەرلەمانی عێراق لەسەر پرسی گەندەڵی، دوای دوورخستنەوەی لە پۆستەكەی، زێباری وتی:"هۆكاری لادانم هەڵدانەوەی گەندەڵی بەرپرسان بووە".  

هاوڵاتی  ئاسیاسێڵ مژدەیەك بەهەوادارانی یارییە ئەلیكترۆنیەكان‌و وەرزشكاران دەدات‌و ڕایدەگەیەنێت كە "تۆ یاری دەكەیت لەناو ئەپڵێكەیشنەكەو براوە دەبیت". هەفتەی پێشوو لەبەغدا مۆڵ چاومان بەكارمەندەكانی ئاسیاسێڵ كەوت‌و پێیانوتین، ئەگەر لەئەپڵیكەیشنی ئاسیاسێڵەوە یارییە نویێەكە "یەڵا شووت" یاری بكەین ئەوا ئەتوانین ببینە براوەی چەندین خەڵات‌و لەناویاندا خەڵاتە گەورەكە كە گەشتێكە بۆ وڵاتی قەتەرو ئامادەبوون لەیارییەكانی جامی جیهانی. نە هیچ مەرج‌و ڕێسای شاراوە، نە باڵانس دەبات نە هیچ، بەڵكو بەتەواوی بەخۆڕاییە. تۆ یاری دەكەیت لەناو ئەپڵێكەیشنەكەو براوە دەبیت، بەهەرحاڵ ئێمە ڕاهاتووین لەسەر ئەمجۆرە بەڵێنانەی كۆمپانیاكانی تر بۆیە بڕوامان نەكرد، بەڵام سەیركە ئەمڕۆ چیمان بینی، هەر بەڕاستی ئەوان براوەكان دیاریدەكەن. كەمپەینەكە ڕاستیەو براوەكانیش ڕاستین" ئەم برادەرە تكتی ئامادەبوون لەیاری نێوان ئەڵمانیاو ئیسپانیای بردۆتەوە، كە یەكێكە لەپڕ خواستترین‌و گرانترین تكتی جامی جیهانی قەتەر!".

هاوڵاتی سەرۆكی حكومەتی هەرێم بڕیاریدا بە خەرجكردنی بڕی 800 ملیۆن دینار وەك بودجەی فریاگوزاری خێرا بۆ كۆنتڕۆڵكردنی نەخۆشیەكانی كۆلێرا لە پارێزگای سلێمانی. ئەمڕۆ دووشەممە 20 حوزەیرانی 2022 لە ڕاگەیەنراوێكدا وەزارەتی تەندروستیی حكومەتی هەرێم ڕایگەیاند:"سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان ڕەزامەندی دا بە خەرجكردنی بڕی 800 ملیۆن دینار وەكو بودجەی فریاگوزاری خێرا بۆ كۆنتڕۆڵكردنی نەخۆشیەكانی سكچوون و كۆلێرا لە پارێزگای سلێمانی". هەروەها ئەوەش روونكراوەتەوە كە سەرۆكی حكومەت، وەزیری تەندروستی ڕاسپاردووە بۆ بەدواداچوونی ڕەوشی تەندروستی و ئامادەیی و پاڵپشتیكردنی هەر پێوستیەك بۆ ڕێگریگرتن لە بلڵاوبوونەوەی نەخۆشی كۆلێرا. بەپێی ئامارە فەرمییەكان سەدان كەس لە پارێزگای سلێمانی تووشی نەخۆشی سكچن و رشانەوە بوون و زۆرینەیان وەك تووشبووی پەتای كۆلێرا تۆمار كراون.  

عەمار عەزیز.دهۆك كچێكی دیكەی ئێزیدی لەرێگەی ئاسایشی رۆژئاڤا لە كەمپی هۆڵ ئازاد كراو لەرێگای دەروازەی رەبیعە بە كەسوكاری شادبوویەوە. روسیتا حەجی باجۆ لەدایكبووی 2007 و تەمەن 15 ساڵ كە خەڵكی كۆمەڵگای تەل قەسەبە سەر بە قەزای شەنگالە ئەمڕۆ بە كەسوكاری شادبوویەوە. رۆژی هەینی رابوردوو 17ی حوزەیران ماڵی ئێزدییان لە هەرێمی جەزیرە لە رۆژئاوای كوردستان،رزگاركردنی كچێكی دیكەی ئێزیدی ڕاگەیاند و ئەمڕۆ20ی حوزەیرانی 2022، كچەكە لەرێگای دەروازی نیودەوڵەتی رەبیعە گەیشتەوە لای كەسوكارەكەی.  فاروق توزۆ، ئەندامی ماڵی ئێزدییان لە هەرێمی جەزیرەی رۆژئاوای كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:"لە رێگای ئاسایشی رۆژئاوا توانیمان ئەو كچەیە لە كەمپی هۆڵی رۆژئاوا رزگاربكەین". ناوبراو وتیشی:" ئەمە دووەمین كچە كە لەمساڵدا رزگار بووە". هاوكات، ئەوەشی روونكردەوە كە تا ئێستا توانیوویانە 412كەس رزگاربكەن كە لەو ژمارەیە  250 منداڵی كچ و كور لەگەڵ 161 ژنی ئێزیدیدا. روسیتا حەجی باجۆ

هاوڵاتی شاناز ئیبراهیم ئەحمەد، كاڕگێڕی مەكتەبی سیاسیی یەكێتی بەشداری پرسەی فەرهاد شبلی كردو رایگەیاند:" ناكرێ هەرچی داهات و دەستكەوت و سامانی سەرزەوی و ژێرزەویی هەیە بینێرین بۆ توركیا".، راشیگەیاند:" كەسێك خۆی بە كورد بزانێت لەپێناو دۆلارێكدا ژیانی كوردێكی دیكە لەناونابات". شاناز ئیبراهیم ئەحمەد، كاڕگێڕی مەكتەبی سیاسیی یەكێتی بەشداریی لە پرسەی شەهید فەرهاد شبلی و هاوڕێكانیدا كرد و لە پەیامێكیشدا ڕایگەیاند:" ناكرێ هەرچی داهات و دەستكەوت و سامانی سەرزەوی و ژێرزەویی هەیە بینێرین بۆ توركیا و ئەویش بەكاریبهێنێتەوە بۆ كوشتنی خۆمان". هەروەها راشیگەیاند:" ئەگەر هاوكاریی ناوخۆیی نەبێت هێرشەكانی توركیا ئەنجامیان نابێت". شاناز ئیبراهیم ئەحمەد ئەوەشی دووپاتكردەوە كە"ئەردۆغان، سوڵتانەكەی توركیا لە زمانی ئیدانە تێناگات". پێشنیوەڕۆی ئەمڕۆ شاناز ئیبراهیم ئەحمەد، كاڕگێڕی مەكتەبی سیاسیی یەكێتی و سەرپەرشتیاری مەڵبەندەكانی (سلێمانی، شارەزوور و گەرمیان)ی ئەو حزبە بەشداریی لە پرسەی شەهید فەرهاد شلبی و هاوڕێكانیدا كرد، كە لە نوێنەرایەتیی هەرێمی كوردستانی خۆبەڕێوەبەریی باكوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا لە شاری سلێمانی. دوای بەشدارییكردنی لە مەراسیمەكە، شاناز ئیبراهیم ئەحمەد بە ڕۆژنیوزی ڕاگەیاند:" بێگومان ئەوە دەستدرێژییەكی ڕوون و ئاشكرایە بۆ سەر خاكی كوردستان و ژیانی خەڵك، قسەمان زۆر كردووە و ئیدانەمان زۆر كردووە، بەڵام لەوە ناچێ سوڵتانەكەی توركیا لە هیچ یەكێك لەو زمانانە تێبگات، بۆیە پێویست دەكات كە شێوازی قسەكردنمان بگۆڕین لەگەڵیدا، تێبگات كە ژیانی ئەم خەڵكە زۆر گرنگە". " دەستدرێژیكردنە سەر منداڵ و سووتاندنی گوند و چۆڵكردنیان و كوشتن و دەستنیشانكردنی ئەو خەڵكانەی كە بە میوانی بۆ وەرگرتنی چارەسەری پزیشكیی بێن، ئەوە بەهیچ شێوەیە مایەی قبوڵ نییە"، شاناز ئیبراهیم ئەحمەد وای وت. كارگێڕی مەكتەبی سیاسیی یەنەكە لەبارەی زیادبوونی هێرشەكانی توركیا لە سنووری سلێمانیش دەڵێت:" ئەوە جێگەی داخە كە لە سلێمانی بەوشێوەیە خەڵك دەستنیشان دەكرێن، بەڵام لە شوێنەكانی دیكەش خەڵك دەستنیشان كراون، هەموو گوندەكان، هەموو مرۆڤەكان، منداڵ، ژن و پیاو دەستنیشان كراون، ئێمە وەك یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بەرنامەمان هەیە كە شێوازی گفتوگۆ و مامەڵەمان بگۆڕین لەگەڵ بەرامبەرەكانمان". هاوكات ئەوەشی دووپاتكردەوە كە"بێگومان ئەگەر هاوكاریی ناوخۆیی نەبێت هێرشەكانی توركیا ئەنجامیان نابێت، بەداخەوە من ناتوانم ئەوانە ناوبنێم كورد، چونكە كەسێك خۆی بە كورد بزانێت لەپێناو دۆلارێكدا ژیانی كوردێكی دیكە لەناونابات". لەبارەی هۆكاری بێدەنگیی حكومەت و پەرلەمان و لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستانیشەوە بەرامبەر ئەو هێرشانە دەڵێت:" دیارە هۆكاری ئەم بێدەنگییانە بۆچی دەگەڕێتەوە، بۆ بەرژەوەندیی هەرێم لەگەڵ توركیا، كەس نەیوتووە شەڕ دەستپێبكەین لەگەڵ توركیا، شێوازی دیكە هەیە بۆ مامەڵەكردن، بەڵام ناكرێ هەرچی داهات و دەستكەوت و سامانی سەرزەوی و ژێرزەویی هەیە بینێرین بۆ توركیا و ئەویش بەكاریبهێنێتەوە بۆ كوشتنی خۆمان. شاناز ئیبراهیم ئەحمەد، جەختی لەوەشكردەوە كەوا ئەمڕۆ سوڵتانەكەی توركیا"ئەردۆغان" كەسێكی شەهیدكرد، دوێنێ كردی، پێرێ كردی، ساڵی ڕابردوو كردی، سبەینێش دەیكات، ئەوكات چی؟ ئایا نموونەی ئەو سوڵتانە سەدام و هیتلەرن؟ ئەگەر ئەوەیە با بڕوات سەیری مێژوو بكات بزانێت كۆتاییان چۆن بووە؟.  

هاوڵاتی هاوپەیمانی پێكەوە كە ماكرۆن سەرۆكایەتی دەكات لە دووەم خولی هەڵبژاردنی یاسادانانی فەرەنسادا كە دوێنێ بەڕێوەچوو، تووشی شكستێكی سیاسی قورس بووەو لە كۆی 577 كورسی تەنها 245 كورسی بەدەستهێناوە. ئەمڕۆ دووشەممە 20ی حوزەیرانی 2022، وەزارەتی ناوخۆی فەرەنسا ئەنجامەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی بڵاوكردەوە و تیایدا ئاماژەی بەوەكراوە كە "هاوپەیمانی پێكەوە" زۆرینەی پەرلەمانی فەرەنسای لەدەستدا بە بەدەستهێنانی 245 كورسی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی 577 كورسی لە كۆتایی خولی دووەمی هەڵبژاردنی یاسادانان. هەروەها باسلەوەشكراوە كە هاوپەیمانی چەپ كە چەند پارتێكی چەپی توند لەخۆدەگرێت، وەك حزبی سۆسیالیست، حزبی شیوعی و پارتی ژینگە بە سەرۆكایەتی ژان لوك مێلێنچۆن ئۆپۆزسیۆن 131 كورسی بەدەستهێناوە  هاوپەیمانی نیشتمانی راستڕەو بە سەرۆكایەتی مارین لی پێن سەركەوتوو بوو لە بەدەستهێنانی 89 كورسی، ئەمەش پێشكەوتنێكی مێژوویی بۆ گروپی راستڕەوی توندڕەو دادەنرێت، چونكە لە سەرەتای حەفتاكانی سەدەی رابردووەوە تا ئێستا نەگەیشتووەتە ئەو ژمارە كورسییە زۆرە. هاوكات، ئەلیزابێس بۆرن سەرۆك وەزیرانی فەرەنسا رایگەیاند:" ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی پەرلەمان مەترسیە بۆ سەر فەڕەنسا". راشیگەیاند:" دەبێت بەپەلە پارتەكەی ماكرۆن هاوپەیمانی پێكبهێنن بۆ پێكهێنانی حكومەتی نوێ".  

هاوڵاتی وەزیری سامانە سروشتییەكانی حكومەتی هەرێم بەوەكالەت ڕایگەیاند:"ئامادەین هەموو شتێك بەلێكتێگەیشتن لەگەڵ بەغدا چارەسەربكەین". كەمال محەمەد وەزیری سامانەسروشتییەكانی حكومەتی هەرێم بەوەكالەت رایگەیاند:"سەبارەت بەوەی ئێمە نەوت ڕادەست بەبەغدا دەكەین یان ڕادەستناكەین، ئەمە بابەتێكە لەنێوان دوو حكومەتە شتێكی شاراوە نییە". وەزیری سامانە سروشتییەكان ئەوەشی روونكردەوە كە" پێشبینی ناكەم عێراق هێز بەكاربهێنێت بۆ دەستبەسەرداگرتنی بیرە نەوتییەكانی هەرێم". هەروەها راشیگەیاند:" هەمووشتێك بەپێی ڕێككەوتن كراوەو عێراق لەناو بودجەی خۆی 2021 كە لەپەرلەمانی عێراق پەسەندكراوە باسی لێوەكراوە، واتە ئەو شتانە هەمووی دیارن". هاوكات ئەوەشی دووپاتكردەوە كە عێراق ئاگاداری مامەڵەی نەوتە لەهەرێم، بەڵام بۆ ڕێككەوتن لەسەر ئالیاتەكان، وەكو هەرێم ئێمە ئامادەن هەمووشتێك بەلێكتێگەیشتن چارەسەربكەن. "هەر بڕیارێك لەسەر كۆمپانیا نەوتییەكانی هەرێم دەربچێت، كاریگەری لەسەر كۆمپانیا نەوتییەكان دەبێت، كاریگەری بۆ ئێمەش وەك هەرێم دەبێت"، وەزیری سامانە سروشتییەكانی حكومەتی هەرێم وای وت.  

هاوڵاتی لە دووەم ڕۆژیدا لە كۆنگرەی نۆیەمینی پارتی یەكێتی دیموكراتی (پەیەدە)، هەریەكە لە ئاسیا عەبدوڵا و ساڵح موسلیم بە هاوسەرۆكانی نوێی حزبەكە هەڵبژێردران. دوێنێ لە حەسەكە  كۆنگرەی  نۆهەمینی پارتی یەكێتی دیموكراتی (پەیەدە) بە بەشداری 700 نوێنەر دەستیپێكرد و لە ڕۆژی دووەمی كۆنگرەكەدا هەریەكە لە ئاسیا عەبدوڵا و ساڵح موسلیم وەك هاوسەرۆكانی نوێی پارتەكە هەڵبژێردران. هەروەها كۆنگرەكە بەهەڵبژاردنی ئەندامانی ئەنجومەنی گشتیی كە پێكدیت لە 145ئەندام بەردەوامە و پاشان ئەندامانی لیژنەی دیسپلینی حزبەكە هەڵدەبژێردرێن و ڕاپۆرتی كۆتاییان بڵاودەكاتەوە.  

هاوڵاتی لاهور شێخ جەنگی ئەمڕۆ لە شاری بەغدا لەگەڵ مستەفا كازمی سەرۆكوەزیرانی عێراق كۆبووەتەوەو دەڵێت:" لەبارەی بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی دەربارەی نەوتی هەرێم، داوامان كرد بڕیارەكان دادپەروەرانە بن و لە بەرژەوەندیی گشتیی هاووڵاتییانی هەرێمی كوردستاندا بن". لاهور شێخ جەنگی ئەمڕۆ یەكشەممە  لە دیدارێكدا گفتوگۆیان لەگەڵ مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق كردووە دەربارەی بارودۆخی عێراق و هەرێمی كوردستان لە ڕووی سیاسی و ئابووری و ئەمنییەوە. هەروەها دەشڵێت:"جەختمانكردەوە لەسەر خستنەگەڕی هەوڵەكان و پێویستیی گرتنەبەری هەنگاوەكانی چارەسەركردنی كێشە و قەیرانەكان، بە تایبەت كێشەی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم". لاهور شێخ جەنگی ئەوەشی خستۆتەروو كە باسی لە داهاتی خاڵەسنورییەكان كردووەو دووپاتكرایەوە كە دەبێت خاڵە سنورییەكان كۆنترۆڵ بكرێن و داهاتەكەی بخرێتەوە خزمەت هاووڵاتییان. هاوكات لاهور شێخ جەنگی دەشڵێت:"لەبارەی بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی دەربارەی نەوتی هەرێم، داوامان كرد بڕیارەكان دادپەروەرانە بن و لە بەرژەوەندیی گشتیی هاووڵاتییانی هەرێمی كوردستاندا بن.داواشمان كرد حكومەتی فیدراڵی و حكومەتی هەرێم هەوڵی لێكتێگەیشتن بدەن و بە دیالۆگی ڕاستەقینە كێشەكان چارەسەر بكەن، چونكە لە ئەگەری جێبەجێكردنی یەكلایەنەی ئەو بڕیارانە كێشەكان ئاڵۆزتر دەبن و گرفتی سیاسی و ئابووری و ئەمنی زیاتری لێدەكەوێتەوە".  

هاوڵاتی فەرماندەی نوێی سوپای بەریتانیا هەڕەشە لە ڕوسیا دەكات و راگەیاند:"پێویستە بۆ روبەڕوبونەوەی روسیا خۆتان ئامادەبكەن لە جەنگی  جیهانی سێهەمدا". جەنەراڵ پاتریك ساندەرز، فەرماندەی نوێی سوپای بریتانیا بە میدیاكانی وڵاتەكەی راگەیاندو:" شەڕی ڕوسیا و ئۆكرانیا بناغەی ئاسایشی جیهانی هەژاندووە و بەڵێن دەدەم كە چاكسازی بكەم و بە دووبارە دروستكردنەوەی سوپایەك كە توانای تێكشكاندنی ڕوسیای هەبێت لە جەنگدا". هەروەها راشیگەیاند:"پێویستە هێزەكانی بەریتانیا هێندە خۆیان ئامادەبكەن بۆ ئەوەی جارێكی دیكە لە ئەوروپا شەڕ بكەین، بۆ روبەڕوبونەوەی روسیا خۆتان ئامادەبكەن لە شەڕێكی  جیهانی سێهەمدا". جەنەراڵ پاتریك ساندەرز دوای ئەوەی هەفتەی رابردو فەرماندەیی سوپای بریتانیای گرتە گرتەدەست لە یەكەم پەیامیدا بۆ سەربازەكانی وڵاتەكەی وتی:"جیهان لەكاتی دەستپێكردنی شەڕ لە ئۆكرانیا گۆڕاوە". لە رۆژی 24ی شوباتی 2022،  هێرشی روسیا بۆ سەر ئۆكرانیا دەستپێكردوە و تا ئێستاش بەردەوامی هەیە، لەوكاتەوە تا ئێستا ئەمریكا و وڵاتانی ئەوروپا پشتیوانی سەربازی ئۆكرانیا دەكەن و سەدان كەسی مەدەنی و سەربازی بوونەتە قوریانی جەنگەگە.  

هاوڵاتی وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاند:" بۆ جێبەجێكردنی بڕیارەكەی دادگای فیدڕاڵی هەموو ئامرازێكی یاسایی‌و شەرعی كە حكومەتی ناوەندی بەدەستیەوەبێت بەكاریدەهێنین". ئەمڕۆ یەكشەممە 19ی حوزەیرانی 2022، ئیحسان عەبدولجەبار وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاند: "ئێمە لەبەغدا سورین لەسەر جێبەجێكردنی بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی تایبەت بەنەوتی هەرێمی كوردستان، بۆ ئەو مەبەستە هەموو ئامرازێكی یاسایی‌و شەرعی كە حكومەتی ناوەندی بەدەستیەوەبێت دژی هەرێمی كوردستان بەكاریدەهێنین". دادگای فیدراڵی عێراق لەمانگی شوباتی ئەمساڵدا بڕیاریدا بەنادەستوریبونی یاسای نەوت‌و گازی هەرێمی كوردستان. ڕۆژی 11ی نیسانی 2022 وەفدێكی هەرێمی كوردستان بەسەرۆكایەتی خالید شوانی وەزیری هەرێم بۆ كاروباری دانوستان لەگەڵ ئیحسان عەبدولجەبار وەزیری نەوتی عێراق كۆبوونەوە، دوای كۆبوونەوەكە ئەوە خرایە روو كەبەغدا داوای كردووە كۆمپانیا نەوتییەكان پێداچونەوە بە گرێبەستەكانیاندا بكرێت  كە لەژێر دەسەڵاتی حكومەتی عێراقدا بڕیاری لەسەر بدرێت و سەرجەم فرۆشی نەوت پارەكەی لە بانكێك دابنرێت بە چاودێری وەزارەتی نەوت و دارایی عێراق، بەڵام حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەوەی رەتكردووەتەوە. لەلایەكی دیكەوە بەپێی زانیاری میدیا عێراقییەكان، پارتی دیموكراتی كوردستان دوو مەرجی بۆ بەشداری كردن لە حكومەتی داهاتووی عێراقدا هەیە كە یەكێكیان تایبەتە بە دۆسیەی نەوتی هەرێمی كوردستان كە تا ئەو كاتەی لێكتێگەشتن و رێككەوتن لەسەر دۆسیەی نەوت دەكرێت بڕیارەكەی دادگای فیدڕاڵی جێبەجێ نەكرێت. ئیحسان عەبدولجەبار وەزیری نەوتی عێراق، دوای كۆبوونەوەی لەگەڵ شاندەكە ڕایگەیاند، "ئامانجی كۆبوونەوەكە ئەوەیە پێداچوونەوە بۆ سەرجەم گرێبەست‌و ڕێككەوتنە نەوتییەكانی هەرێم بكرێت، بەئامانجی چاكتركردنیان". وەزیری نەوت ئاماژەی بەوەشدا، یەكێك لەبنەماكان ئەوەیە دەبێت هەرێمی كوردستان سەرجەم گرێبەست‌و ڕێككەوتنەكانی بەوەزارەتی نەوت بدات، ئامانجیش لەمە پێداچوونەوەو چاككردنیەتی. كۆمپانیای بەبازاڕكردنی نەوتی عێراق "سۆمۆ" لەڕاگەیەندراوێكدا ئاشكرایكردووە، تەواوی ڕێكارەكانیان گرتۆتەبەر بۆ جێبەجێكردنی ئەو بڕیارەی كە لە 15ی شوباتی ڕابردوو لەسەر نەوتی هەرێمی كوردستان دراوە.