لێدوانی نوێی سودانی لەبارەی موچەى هەرێم

هاوڵاتی  وەزیری بەرگریی ئۆكرانیا رایگەیاند:"هەرکەس کە ئامادەیی تێدایە دەتوانێت چەک هەڵگرێت". ئۆلێکسی رێزنیکۆڤ، وەزیری بەرگریی ئۆكرانیا دەڵێت: "دوژمن هێرشی کردووە، بەڵام سوپاکەمان ناشکێت. هەرکەس کە ئامادەیی تێدایە دەتوانێت چەک هەڵگرێت".  ئاماژەی بەوەش کردووە، "بۆ دەستخستنی چەک، دەبێت پەیوەندی بە بنکە سەربازییەکانی ناوچەکانتانەوە بکەن. بۆ دەستخستنیشی تەنیا پێویستت بەوەیە کە خاوەنی پاسپۆرت بیت". بەپێی راگەیێندراوی فەرمی پاسەوانی سنووری ئۆکراینا، تاوەکو ئێستا سێ سەربازی ئۆكرانیی بەهۆی هێرشی داگیرکاریی روسیاوە کوژراون. بەرپرسانی ئۆكرانیا دەڵێن، روسیا ژێرخانە سەربازییەکان و کۆگاکانی خۆراکیان دەکەنە ئامانج. بەیانیی رۆژی پێنجشەممە 24-02-2022 ڤلادیمیر پووتین، سەرۆکی روسیا لە گوتارێکی تەلەڤزیۆنیدا هێرشی سەربازیی بۆسەر ئۆكرانیاراگەیاند و گوتی، بەرپرسیارێتیی خوێنڕشتن دەکەوێتە ئەستۆی "رژێمی" ئۆكرانیا. پووتین ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی بە پشتگوێخستنی داواکارییەکانی رووسیا تۆمەتباکرد کە داوای دەکرد ئۆکراینا نەبێتە ئەندام لە ناتۆ؛ هاوکات گەرەنتیی هەڕەشە ئەمنییەکانی مۆسکۆ بکات.

هاوڵاتی داوا لە روسیا دەكات بە زوترین كات كۆتایی بە ئۆپەراسیۆنەكانی لە خاكی ئۆكرانیا بهێنێت. ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا بە تووندی سەرکۆنەی هێرش و ئۆپەراسیۆنی روسیا بۆسەر ئۆكرانیا دەکات و جەخت لەوە دەکاتەوە کە پاریس لەگەڵ هاوپەیمانەکانی کار دەکات بۆ کۆتاییهێنان بە جەنگ. سەرۆکی فەرەنسا لە تویتێکدا رایگەیاندووە، روسیا بڕیاری "دەستپێکردنی جەنگی" بۆسەر ئۆکراینا داوە، داواش دەکات "پێویستە روسیا کۆتایی بە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی بۆسەر ئۆكرانیا بێنێت". ماکرۆن دەڵێت، وڵاتەکەی هاوسۆزە لەگەڵ ئۆکراینا و لەگەڵئۆكرانیەکاندایە، ئەوەشی خستووەتەڕوو، "لەگەڵ هاوپەیمانەکانمان کار دەکەین بۆ کۆتاییهێنان بە جەنگ".  

هاوڵاتی سوپای ئۆكرانیا رایگەیاند:"پێنج فڕۆکەی جەنگی و هێلیکۆپتەرێکی روسیایان لە هەرێمی لوهانسک خستوونەتە خوارەوە". بەرەبەیانی ئەمرۆ پێنجشەممە، سەرۆكی روسیا لە چاوپیكەوتنێ:ی تەلەفۆیۆنیدا یەكەم هەنگاوی دەست پێكردنی شەری بۆ سەر خاكی ئۆكرانیتا راگەیاند. پاسەوانی سنووری ئۆكرانیا راگەیاندووە:" وڵاتەکەیان لە سنووری باکوور و باشووری وڵاتەوە لەژێر هێرشی ئاسمانی و داگیرکردندایە و ئاماژەی بەوەش کردووە، هێزەکانی ئۆكرانیاش وەڵامیان دەدەنەوە. هەروەها پاسەوانانی سنووری ئۆكرانیا ئەوەی خستووەتەڕوو، هێزەکانی روسیا لەلایەن بێلاڕوسییەکانەوە پاڵپشتی دەکرێن و لە کریمیاوە هێرش ئەنجامدراوە. بەپێی راگەیێندراوی پاسەوانانی سنوری ئۆکراینا، "هێرش بۆسەر یەکەکانی سەر سنوور، خاڵە جیاکەرەوەکانی سنوور و خاڵەکانی پشکنین لەلایەن تۆپخانەکانی روسیاوە بە چەکی قورس و سووک هێرشیان کراوەتەسەر". هاوکات بەپێی ئەو زانیارییانەی ئاژانسە جیهانییەکان بڵاویانکردووەتەوە، روسیا چەند بنکەیەکی سەربازی و بەرگریی ئۆكرانیای تێکشکاندووە.

هاوڵاتی سەرۆکی ئۆكرانیا دەڵێت:" روسیا هێرشی کردووەتە سەر ژێرخانی سەربازیی و پاسەوانانی سنوری وڵاتەکەی، داوا لە خەڵکی وڵاتەکەشی دەکات کە نەترسن و جەخت لەوە دەکاتەوە کە سەردەکەون. لەدوای  راگەیاندنی دەستپیكردنی جەنگ لەلایەن سەرۆكی روسیاوە بۆ ئۆكرانیا  ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی، سەرۆکی ئۆکراینا دەڵێت، رووسیا هێرشی کردووەتە سەر "ژێرخانی سەربازی"ی و پاسەوانانی سنووری وڵاتەکەی، داوا لە خەڵکی وڵاتەکەشی دەکات کە نەترسن و جەخت لەوە دەکاتەوە کە سەردەکەون. ڤلادیمیر پوتن، سەرۆکی روسیا لە پەیامێکی ڤیدیۆییدا هێرشی سەربازیی دژی ئۆکراینا راگەیاند، سەرۆکی ئۆكرانیاش دەڵێت پەیوەندییەکی تەلەفۆنیی لەگەڵ جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا ئەنجامداوە. وتەبێژێکی کۆشکی سپی دەڵێت، ناوەرۆکی پەیوەندییەکە دواتر بڵاودەکەنەوە. بەپێی راگەیێندراوێکی وەزارەتی بەرگریی روسیا کە لەلایەن میدیا رووسییەکانەوە بڵاوکراوەتەوە، روسیا "ژێرخانی سەربازی، بنکەی ئاسمانی، فڕۆکەخانەی سەربازی و فڕۆکەوانیی هێزە چەکدارەکانی ئۆكرانیا بە چەکی زۆر ورد و پێشکەوتوو کردوونەتە ئامانج". ئەوەش لە کاتێکدایە لە سەنتەری کیێڤ-ی پایتەختی ئۆکراینا زەنگی ئاگادارکردنەوە لە مەترسیی هێرشی ئاسمانی لێدراوە. میدیاکانی جیهان باس لەوە دەکەن کە دەنگی تەقینەوە لە کیێڤی پایتەختی ئۆكرانیا و چەند شارێکی دیکەی نزیک لە بەرەکانی پێشەوە بیستراون. ئاژانسی فرانس پرێس دەڵێت، لە بەندەری دەریای رەش لە شاری ئۆدیسا دەنگی تەقینەوە بیستراوە، کە ناوچەیەکی نزیک لە ناوچەکانی ژێر دەستی جوداخوازەکانە. ئۆكرانیا رێگەی ئاسمانیی بۆ فڕۆکەی سڤیل داخستووە و دیمیترۆ کولیبا، وەزیری دەرەوەی ئەو وڵاتە دەڵێت، وڵاتەکەی رووبەڕووی "داگیرکاریی تەواو" بووەتەوە. وەزارەتی دەرەوەی ئۆكرانیا دەڵێت، "ئۆپەراسیۆنی سەربازیی رووسیا بۆ وێرانکردنی دەوڵەتی ئۆكرانیایە". بەپێی سەرچاوەکان، بڕیارە باڵیۆزی وڵاتانی ئەندام لە رێکخراوی ناتۆ کۆبوونەوەیەکی بەپەلە لەسەر هێرشی رووسیا بۆسەرئۆكرانیا بکەن. سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاندووە، جیهان بەرپرسیارێتیی هێرشی سەربازی دژی ئۆکراینا دەخاتە ئەستۆی روسیا و هۆشداری دەدات لەوەی کە هێرشە سەربازییەکە دەبێتە هۆی لەدەستدانی ژیانی زۆر کەس کە بە "کارەسات" ناویدەبات، ئاماژە بەوەش دەکات کە هێرشی روسیا "بێ پاساوە".    

هاوڵاتی سەرۆکی روسیا هێرشی سەربازی بۆ سەر ئۆكرانیا راگەیاند و دەڵێت:" هەر وڵاتێک دەستوەربدات لە هێرشەکەی "باجی وا دەدات هەرگیز نەیبینیبێت." بەیانی رۆژی پێنجشەممە 24-2-2022 ڤیلادیمیر پوتن، سەرۆکی روسیا لە وتارێکی تەلەڤزیۆنیدا رایگەیاند، بەرپرسیارییەتی خوێنڕشتن دەکەوێتە ئەستۆی "رژێمی" ئۆکراینا و دەڵێت؛ ئەم ئۆپەراسیۆنەشی لە وەڵامی ئەم هەڕەشانە راگەیاندووە کە لە ئۆكرانیاوە دێن. سەرۆکی روسیا، ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی بە پشتگوێخستنی داواکارییەکانی رووسیا تۆمەتباکرد کە داوایدەکرد نابێت ئۆكرانیا ببێتە ئەندام لە ناتۆ و هاوکات گەرەنتی هەڕەشە ئەمنییەکانی مۆسکۆ بکات. پوتن وتیشی، ئامانج لە  ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکەی روسیا بۆ ئەوەیە دڵنیاببنەوە کە "ئۆكرانیا" لە چەک دادەماڵن. سەرۆکی روسیا داوای لە هەموو ئۆکراینییەکان کرد ئەوانەی چەکیان هەڵگرتووە دەتوانن لە رێوشوێنی سەلامەتدا ناوچەکانی جەنگ بەجێبێڵن. هێرشەکەی روسیا راستەوخۆ کاردانەوەی وڵاتانی رۆژئاوای بەدواداهات، جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا لە راگەیێندراوێکی کۆشکی سپیداوتی "سەرۆک پوتن جەنگێکی پلانبۆداڕێژراوی هەڵبژارد کە کارەسات و مەینەتی مرۆیی لێدەکەوێتەوە." بایدن وتی، روسیا بە تەنیا بەرپرسیارە، مردن و کەوتنەوەی وێرانکاری بەهۆی ئەم هێرشەوە، ئەمریکا و هاوپەیمان و هاوبەشەکانی یەکگرتووانە و یەکلاییکەرەوانە وەڵام دەدەنەوە." بایدن ئەوەشی وت کە "جیهان روسیا بە بەرپرسیار دەزانێت." سەرۆکی ئەمریکا لە بەشێکی دیکەی راگەیێنراوەکەدا ئاماژە بەوە دەدات، لە کۆشکی سپی چاودێری دۆخی ئۆكرانیا دەکات و بەردەوام لەلایەن تیمی ئاسایشی نیشتمانی زانیاریی نوێی پێدەدرێت.  

عەمار عەزیز  لەهەر چوار پارێزگاكەی هەرێم و كەركوك لەساڵی رابردوودا 68 پیاو خۆیان كوشتووەو رێكخراوی یەكێتی پیاوانیش ئەوە بەمەترسی وەسف دەكات و داوا دەكات هۆشداری بڵاوبكرێتەوە لەپێناو رێگری كردنی ئەو حاڵەتانە.     بورهان عەلی فەرەج، بەرپرسی رێكخراوی یەكێتی پیاوان  لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی، ئەوەی خستەڕوو بەپێی  لیژنەی بەدواداچوون  و تۆماركردنی كەیسەكان لە رێكخراوی یەكێتی پیاوانی كوردستان لە بەرواری 1-1-2014وە بۆ 31-12-2021 تۆماركردنی كەیسەكان و سكاڵا و توندوتیژی  لە ( 4318) جۆری سكاڵا ، ئاماری خۆ كوشتنی پیاوان لە كوردستان ( 626) حاڵەت بووە، وتیشی:»ئاماری كوشتنی پیاوان لەلایەن ژنانەوە بەهاوكاری كەسانی تر( 48)  كەیس بووە». بورهان فەرەج باسی لەوەشكرد كە لەبەرواری 1-1- 2021 تا كۆتایی ساڵ  ژمارەی كەیسەكان 521 بوون، خۆكوشتنی پیاوانیش ( 68) حاڵەت بووە ، بەم شێوەیە ، دەركردنی پیاوی بەتەمەن ( 21) حاڵەت، خیانەتی هاوسەرگیری ( 47) و توندوتیژی جەستەیی ( 8) حاڵەت، هەروەها تەداخولكردنی  كەسوكار لەژیانی هاوسەرگیریدا  ( 199) حاڵەت ، فشاری دەروونی و سێكسی  ( 11) حاڵەت، دەستبەسەرداگرتنی منداڵ  یان بێ‌ بەشكردنی باوك لە بینینی منداڵەكەی ( 219 ) حاڵەت بووە. هاوكات ئەوەشی خستەڕوو كە حاڵەتەكانی خۆكوشتنی پیاوان لەساڵی 2021 دا لەسنوری پارێزگای دهۆك ( 9) بووە و  لەپارێزگای هەولێر 24 و لە پارێزگای سلێمانی 28 و لەپارێزگای كەركوك  پێنج و لە پارێزگای هەڵەبجە دوو حاڵەت هەبووە، وتیشی:» پێویستە رێكخراوەكان و لایەنە پەیوەندیدارەكان هۆشداری بڵاوبكەنەوە لەپێناو رێگریكردن لەم حاڵەتانە». توێژەرێكی دەروونی دەڵێت:» پەنابردن بۆ خۆكوشتن چارەسەر نییە». ساڵح زاهیر، توێژەری دەروونی لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی، پێیوابوو هۆكارەكانی خۆكوشتن بێكاری و نەبوونی هەلی كار سەرەكیترین هۆكارە تا پیاو پەنا بباتە بەر خۆكوشتن، وتیشی:» گەنجێك هاوسەرگیری دەكات دوای چەند ساڵێك لە نەبوونی هەلی كار ناتوانێت خێزانەكەی خۆی بەخێو بكات، رۆژێك دووان ناچار دەبێت خۆی بكۆژێت، كێشەكانی نێوان ژن و پیاو زۆرترینیان لەسەر پارەیە، ژن داوای پارە دەكات پیاوەكەش پارەی نیە ناچار یان لێك جیادەبنەوە یا پیاوەكە خۆی دەكوژێت، بەڵام خۆكوشتن چارەسەر نییە و دەبێت مرۆڤ بەرگەی بەرپرسیارێتی بگرێت و هەوڵی چارەسەركردنی بدات». وتەبێژی پۆلیسی پارێزگای دهۆك پێیوابوو كە حاڵەتەكانی خۆكوشتن لەهەموو دونیادا بوونی هەیەو هەرێمی كوردستانیش بەشێكە لەو جیهانە. هێمن سلێمان، وتەبێژی پۆلیسی پارێزگای دهۆك لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی  وت: «حاڵەتەكانی كوشتن یاخود كوشتن لە هەموو شوێنێكی دونیا هەیە، هەرێمی كوردستانیش بەشێكە لەم جیهانە». ناوبراو باسی لەوەشكرد كە لەساڵی 2021 لە سنوری پارێزگای دهۆك 41 كەس كوژراون 15 هەزار و 135 سكاڵا تۆماركراون، وتیشی:» ئەم سكاڵایانە لەسەر هەموو بابەتێك بوون ، هۆكاری كوشتن یان خۆكوشتن دەیان هۆكار هەن، لەوانە كێشەكانی نێوان ژن و پیاو یاخود خراپ بەكارهێنانی هێڵەكانی پەیوەندیكردن و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان ، بەڵام ئەمانە پەیوەندی بە هەموو كوردستانەوە هەیە نەك تەنها پارێزگای دهۆك «.

 هاوڵاتی سەرۆکی هەرێمی کوردستان رایگەیاند:" هه‌موو لايه‌ك دڵنيا ده‌كه‌ينه‌وه‌ كه‌ تاوانباران ڕووبه‌ڕووى ياسا ده‌بنه‌وه و هه‌موو داموده‌زگا په‌يوه‌نداره‌كانى هه‌رێمى كوردستان به‌ گوڕتر ڕووبه‌ڕووى ئه‌و كولتووره‌ دواكه‌وتووه‌ ده‌بنه‌وه‌".  نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لەپەیامێكدا رایگەیاند:" وه‌ك هه‌ميشه‌ و تا كۆتايى به‌ره‌نگارى ديارده‌ى قێزه‌وه‌نى تووندوتيژيى خێزانى ده‌بينه‌وه‌ و به‌ هه‌موو شێوه‌يه‌ك سه‌ركۆنه‌ى ژنكوژى و سه‌ركوتكردن و ئازاردانى ئافره‌تان ده‌كه‌ين به‌ هه‌ر به‌هانه‌يه‌ك بێت. دەشڵێت "هه‌موو لايه‌ك دڵنيا ده‌كه‌ينه‌وه‌ كه‌ تاوانباران ڕووبه‌ڕووى ياسا ده‌بنه‌وه." دەقی په‌يامى سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان لەبارەی تاوانى كوشتنى خاتوو شنيار له‌ كاتێكدا ئه‌وپه‌ڕى هاوسۆزى و هاوخه‌ميم له‌گه‌ڵ دايكوباوك و خانه‌واده‌ و كه‌سوكارى خاتوو شنيارى خوالێخۆشبووى دايكى دوو منداڵى ساوا ده‌رده‌بڕم، سه‌ره‌خۆشييان لێده‌كه‌م و دڵنه‌وايى و ئارامييان بۆ ده‌خوازم، دووپاتى ده‌كه‌مه‌وه‌ كه‌ وه‌ك هه‌ميشه‌ و تا كۆتايى به‌ره‌نگارى ديارده‌ى قێزه‌وه‌نى توندوتيژيى خێزانى ده‌بينه‌وه‌ و به‌ هه‌موو شێوه‌يه‌ك سه‌ركۆنه‌ى ژنكوژى و سه‌ركوتكردن و ئازاردانى ئافره‌تان ده‌كه‌ين به‌ هه‌ر به‌هانه‌يه‌ك بێت. هه‌موو لايه‌ك دڵنيا ده‌كه‌ينه‌وه‌ كه‌ تاوانباران ڕووبه‌ڕووى ياسا ده‌بنه‌وه و هه‌موو داموده‌زگا په‌يوه‌نداره‌كانى هه‌رێمى كوردستان به‌ گوڕتر ڕووبه‌ڕووى ئه‌و كولتووره‌ دواكه‌وتووه‌ ده‌بنه‌وه‌. به‌داخه‌وه‌ ئاماره‌كانى ژنكوژى و توندوتيژى به‌رامبه‌ر ئافره‌تان به‌ هه‌موو جۆره‌كانييه‌وه‌، هێشتا مايه‌ى نيگه‌رانييه‌كى گه‌وره‌ن و ناو و ناوبانگى هه‌رێمى كوردستان و كۆمه‌ڵگه‌ له‌كه‌دار ده‌كه‌ن، بۆيه‌ به‌رپرساريه‌تى ده‌خه‌نه‌ ئه‌ستۆى هه‌موومان. هه‌موو دامه‌زراوه‌ و ده‌زگا فه‌رمييه‌كان و كۆمه‌ڵگه‌ و مامۆستايانى ئاينى و ڕێكخراوه‌ مه‌ده‌نييه‌كان و ميديا، به‌رپرسياريه‌تيى هاوبه‌شمان هه‌يه‌ كه‌ به‌رده‌وام بين و پێكه‌وه‌ كار بكه‌ين بۆ بنه‌بڕكردن و نه‌هێشتنى ئه‌و كولتووره‌ دواكه‌وتووه‌ و بره‌ودان به‌ هۆشيارى و گيانى لێبورده‌يى و ناتوندوتيژى، تا دووباره‌بوونه‌ى به‌رده‌وامى ئه‌م تاوانه‌ دڕندانه‌ و ئه‌و چيرۆك و به‌سه‌رهاته‌ سامناكانه‌ ئيتر كۆتايييان بێت و ببڕێنه‌وه‌ و چيتر ژنان و كچانى كۆمه‌ڵگه‌ى كوردستانى، نه‌بنه‌ قوربانيى ئه‌و په‌تا كۆمه‌ڵايه‌تييه‌. خواى مه‌زن گيانى خاتوو شنيار به‌ به‌زه‌يى و ميهره‌بانيى خۆى شاد بكات و دڵنه‌وايى به‌ خانه‌واده‌كه‌ى ببه‌خشێت. نێچيرڤان بارزانى سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان

عەمارعەزیز ئێزیدییەكان 22ی شوبات وەك رۆژێكی دیكەی رەش دەبینن كە حەوت گۆڕی بەكۆمەڵی دیكە هەڵدەدەنەوە كە نزیكەی سەد رووفاتی لەخۆگرتووەو دواتر رەوانەی پزیشكی دادی دەكرێت بۆ ناسینەوەی رووفاتەكان كە لەسەر دەستی داعش شەهیدكراون. بەئامادەبوونی بابەشێخ بابی روحی ئێزیدییەكان بەرپرسانی حكومەتی عێراق و هەرێمی كوردستان، دەستكرا بە هەڵدانەوەی حەوت گوڕی بە كۆمەڵ لە ناوچەی حەردان كە دەكەوێتە خورهەڵاتی شەنگال.  سیروان جەلال ، بەرپرسی پەیوەندییەكان لەوەزارەتی شەهیدان و ئەنفالكراون لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت» تیمی نیشتیمانی هەڵدانەوەی گۆڕە بەكۆمەڵەكان لەگەڵ پزیشكی دادی بەغدا بەهاوبەشی لەگەڵ وەزارەتی شەهیدان و ئەنفالكراوانی حكومەتی هەرێم، حەوت گۆڕی تر لە مەفرەقی حەردان هەڵدەرێنەوە». هەروەها باسی لەوەشكرد دوێنێ 22ی شوباتی 2022 مەراسیمی دەستپێكردنەوەی كارەكە بۆ ئەمڕۆ چوارشەممە 23ی شوبات یەكەم گۆڕی بە كۆمەڵ لەحەردان كە دەكەوێتە خورهەڵاتی شەنگال هەڵدەدرێتەوە.  سیروان جەلال وتیشی « سەدان كەس لەساڵی 2014 لەلایەن چەكدارانی داعش رەمی كراون دواتر تەرمەكانیان فڕێدرانە مەفرەقی حەردان ، ئەوانەی مەفرەقی حەردان هەموویان پیاون و لە رەگەزی نێرن خەڵكی ناحیەی گرعوزێرن سەر بە قەزای شەنگال، دوای تەواوبوونی هەڵدانەوەی رووفاتەكان رەوانەی پزیشكی دادی بەغدا دەكرێن، پشكنینیان بۆ دەكرێت، ئەوەش بەمەبەستی ناسینەوەی رووفاتەكان و دیاریكردنی ناسنامەكانیان».  هاوكات، خەیری عەلی ، بەرپرسی ئوفیسی شەنگال لە رێكخراوی ئێزیدی بۆ دۆكیۆمێنتكردنی بەڵگەنامەكان لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت « حەوت گۆڕی بە كۆمەڵ لە مەفرەقی حەردان دۆزراونەتەوە ، تیمی نیشتیمانی هەڵدانەوەی گۆڕە بەكۆمەڵەكان لە ماوەی 21 رۆژدا هەر حەوت گوڕی بە كۆمەڵ هەڵدەدەنەوە ، هیچ كەسێك نازانیت چەند رووفات لەو حەوت گۆڕەدان، بەڵام  بەپێی زانیاریەكانمان ژمارەیان سەرووی 70 كەس دەبن».   هەڵدانەوەی یەكەم گوڕی بە كۆمەڵی ئێزیدییەكان لە گوندی كۆجۆی قەزای شەنگال ، بە بڕیاری حكومەتی عێراق لە 15ی ئازاری 2019 دەستیپێكردو تائێستا بە دوو قوناغ ، نزیكەی 500 رووفات لە 20 گۆڕدا دەرهێنراون، لەشوباتی 2021یش رووفاتی 104 ئێزیدی لە گوندی كۆجۆ بە خاكسپێردرانەوە .  سەباح سەمیر ، لێپرسراوی بەشی راگەیاندن لە نوسینگەی بابە شێخ لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت: « رۆژی 22ی شوباتی ساڵی 2022 بۆ هەموو جیهان رۆژێكی تایبەتە، بەڵام بۆ ئێمەی ئێزیدییەكان رۆژێكی رەش و تاڵە چونكە لەم رۆژەدا رووفاتی دەیان ئێزیدی لەناو گوڕدا هەڵدەدرێنەوە كە بەداخەوە لەسەر دەستی چەكدارانی داعش شەهید كراون «. دوای تەواوبوونی مەراسیمەكانی ئایینی ئینجا دەستكرا بەهەڵدانەوەی یەكەم گۆڕ لە مەفرەقی حەردان ، بەوتەی كەسوكاریان نزیكەی 100 رووفات لەو حەوت گوڕەدا هەیە.

  هاوڵاتی سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان رایگەیاند:" من سوورم لە سەر پاراستنی هەموو ژن و کچ و منداڵێک كه‌ له‌ مه‌ترسیدان. دەزانم کە پێویستی بە کات و پابەندبوونێكی جیدی هەیە". سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان پەیامێکی بڵاوکردەوە و دەڵێت "لەگەڵ وەزیری ناوخۆ لەسەر رووداوی دڵته‌زێنی شنیار خان گفتوگۆمان كرد و ستایشی كارمه‌ندانی پۆلیسم کرد بۆ دەستگیرکردنی تاوانباره‌كه‌ و پشتگیریی خۆمم بۆ سزادانی تاوانباران دووپات کردەوە." مەسرور بارزانی، دەڵێت "زۆر نیگەران و خه‌مبارم به‌ رووداوەکانی ئەم دواییەی تووندوتیژی دژ بە ژنان و ئافرەتان لە هەرێمی کوردستان. لێره‌دا دووباره‌ی ده‌كه‌مه‌وه‌ كه‌ هیچ شه‌ڕەفێک له‌ ژن كوشتندا نییه‌." سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان سەبارەت بە "سووتانی شنیار ئەنوەر لەلایەن هاوژینەکەی"ـەوە و دواتر گیانلەدەستدانی دەڵێت "لەگەڵ وەزیری ناوخۆ لەسەر رووداوی دڵته‌زێنی شنیار خان گفتوگۆمان كرد و ستایشی كارمه‌ندانی پۆلیسم کرد بۆ دەستگیرکردنی تاوانباره‌كه‌ و پشتگیریی خۆمم بۆ سزادانی تاوانباران دووپات کردەوە." لە بەشێکی دیکەی پەیامەکەدا ئاماژەی بەوەداوە "تەنیا لەم ساڵەدا، 9 ئافرەتی بێتاوان ‌لە ئەنجامی تووندوتیژی خێزانییەوە کوژراون، ئەم تاوانانە‌ ده‌بێت بووەستن و وەک خەڵکی کوردستان، نابێت قبووڵی بکەین، وەک حکومەتیش ئێمە ھاوکار و پاڵپشتی دادگا دەبین لەسەپاندنی تووندترین سزا بۆ ئەم تاوانانە."  مەسرور بارزانیی دڵنیایی دەدات لە پاراستنی ژنان و کچان و منداڵان کە لە مەترسیدان و دەشڵێت "من سوورم لە سەر پاراستنی هەموو ژن و کچ و منداڵێک كه‌ له‌ مه‌ترسیدان. دەزانم کە پێویستی بە کات و پابەندبوونێكی جیدی هەیە، ھەربۆیە بنبڕکردنی ئەم دیاردە نامرۆڤانەیە، پێویستی بە به‌شداریی هه‌موومان هەیە وەک چالاکانی کۆمەڵگەی مەدەنیی و به‌رپرسان و کەسایەتییە ئاینیی و کۆمەڵایەتییەکان، ھەروەھا پێویستمان بە ئەنجامدانی چاكسازیی لە سیستەمی دادوەریدا ھەیە. ئێمە ھەموو ھەوڵی خۆمان دەخەینەگەڕ بۆ کۆتاییھێنان بەم تاوانانە." بەرەبەیانی رۆژی شەممە 19-02-2022 شنیار هونەری 21 ساڵ لەمالەكەی خۆیدا لەلایەن هاوسەرەكەیەوە سوتێنرا و دوای نیوەرۆی ئەمرۆ گیانی سپارد.

  هاوڵاتی وەزارەتی دادی تورکیا رایگەیاند:" لەریگەی ئینتەرپۆڵەوە داوامان لە ئیمارات كردووە سێدات پێکەر رادەستمان بكاتەوە". ئاژانسی دەوڵەتی تورکیا بڵاویکردەوە وەزارەتی دادی تورکیا هەنگاوی ناوە بۆ ئەوەی سێدات پێکەرلە ئیماراتەوە پەلکێشی تورکیا بکاتەوە. بۆ ئەم مەبەستەش لەڕێی ئینتەرپۆڵەوە دەستی بە هەوڵەکانی کردووە. داواکاریی رادەستکردنەوەی پێکەر لەلایەن داواکارانی گشتیی ئیستەنبووڵ و بورسە ئامادەکراوە. سێدات پێکەر پێشتر لە بەرپرسانی تورکیا نزیک بوو و رێگەپێدراو بوو لە زۆر کاردا. بەڵام ماوەی زیاتر لە دوو ساڵە نێوانی لەگەڵ بەرپرسانی تورکیا تێکچووە، ماوەیەک لە ئەوروپا بوو و ئێستاش لە ئیمارات دەژی. ساڵی رابردوو لەڕێی پلاتفۆرمەکانی تۆڕی کۆمەڵایەتییەوە زنجیرەیەک ڤیدیۆی بڵاوکردەوە و نهێنی و وردەکاریی بەرپرس و بازرگانانی ئاشکرا کرد. بەڵام ماوەیەکە بێدەنگە. ڤیدیۆکانی پێکەر لە ناوخۆی تورکیا کاردانەوەی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا، تەنانەت خودی ئەردۆغانیش قسەی لەسەر کرد و بەبێ ئەوەی ناوی سێدات ببات بە "سیخوڕ" ناوی برد. هەر دوای ناوبردنی بە سیخوڕ لەلایەن ئەردۆغانەوە، سێدات پێکەر، هەشتەمین ڤیدیۆی خۆی کە ماوەکەی 70 خولەک بوو، وەڵامی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری تورکیا دایەوە و رایگەیاند، بەبەڵگەوە بۆ تەواوی جیهان دەیسەلمێنێ کە سیخوڕ نییە و دەشڵێت لەو تۆمارە ڤیدیۆییەی لە رۆژانی داهاتوودا بڵاویدەکاتەوە، هەموو شتێک لەگەڵ ئەردۆغان یەکلایی دەکاتەوە.                     

  هاوڵاتی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان رایگەیاند:" بڕیاری دادگای باڵای فیدراڵی عێراق سەبارەت بە نەوت و گازی هەرێمی کوردستان، بە نادەستووری و نادادپەروەرانەیە". رۆژی چوارشەممە 23 ی شوباتی 2022 ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان بە سەرۆکایەتیی مەسرور بارزانی، سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان و ئامادەبوونی قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکوەزیران کۆبووەوە. لە بەشێکی کۆبوونەوەکەدا ئەنجوومەنی وەزیران گفتوگۆی دەربارەی بڕیاری دادگەی باڵای فیدراڵیی عێراق لە رۆژی 15-02-2022 کرد تایبەت بە کەرتی نەوت و گاز لە هەرێمی کوردستان، لە راگەیێندراوی حکومەتی هەرێمی کوردستاندا هاتووە، "دوای گفتوگۆی چڕ و هەمەلایەنەی بڕیارەکە، ئەنجوومەنی وەزیران بڕیاری دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق سەبارەت بە نەوت و گازی هەرێمی کوردستان، بە نادەستووری و نادادپەروەرانە دادەنێت". هەروەها حکومەتی هەرێمی کوردستان جەختی لەوە کردووەتەوە، "هەرێمی کوردستان بەردەوام دەبێت لە هەوڵەکانی بۆ پارێزگاریکردن و داکۆکیکردن لە ماف و دەسەڵاتە دەستوورییەکانی خۆی، ھەروەک لە دەستووری عێراق جێگیر کراون کە زۆرینەی خەڵکی عێراق لە ساڵی 2005 دەنگیان بەو دەستوورە دا. لە هەمان کاتدا، حکومەتی هەرێمی کوردستان هەڵوێستی نەگۆڕی خۆی دووپاتدەکاتەوە بۆ بەردەوامبوون لە کارکردنی هاوبەش لەگەڵ حکومەتی فیدراڵی بۆ گەیشتن بە رێککەوتن لەسەر چۆنێتیی چارەسەرکردنی ئەم بابەتە". لە کۆبوونەوەکەدا مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان کورتەیەکی دەربارەی سەردانی شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە سەرۆکایەتیی مەسرور بارزانی بۆ وڵاتی قەتەر و بەشداریکردن لە کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن خستەڕوو. سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان ئاماژەی بەوە کردووە، "لە هەموو دیدارەکانماندا، هەڵوێستی هەرێمی کوردستانمان دەربارەی هەموو بابەتە پەیوەندیدارەکان روونکردەوە و جەختمان لەوە کردەوە، کە هەرێمی کوردستان فاکتەرێکی گرنگی ئاسایش و سەقامگیرییە لە ناوچەکەدا".

عەمار عەزیز  ئەمرۆ بە بریاری سەرۆكی هەرێمی كوردستان سزای زیندانیانی بادینان بە ریژەی لە سەدا %60 كەمكرایەوە و بەو پییەش تەنیا لە سەدا %40 سزاكەیان ماوە كە دوای شەش مانگی دیكە تەواو دەبێت و ئازاد دەكرێن.  رێڤینگ یاسین، پارێزەری زیندانکراوانی بادینان تایبەت به هاوڵاتی ی وت"بەپێی ئەو زانیاریانەی دەستم کەوتووە سەرۆکی هەرێمی کوردستان بڕیاریداوە بە کەمکردنەوەی سزای زیندانکراوانی بادینان بۆ60٪، تەنیا 40٪دەمێنێتەوە، ئێمە چاوەریێ مەرسومی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستانین تا بە رەسمی بڵاوبکەینەوە".  ریڤینگ یاسین ووتیشی" ئەمە بڕیاری لێخۆش بوون نیە تەنیا سزایەکەیان کەمکراوەتەوە، ئینجا حساب دەکریت کە ئەوە چەندە لە زیندان دان دواتر لێکدەدرێتەوە و ئەو ماوەی کە ماوەتەوە لەدوای 60لەسەد ماوەکەی تەواو دەکەن و ئازاد دەکرێن".  

  هاوڵاتی ئەمرۆ ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان کۆدەبێتەوە و سێ تەوەر گفتوگۆۆ دەكات یەكێك لە تەوەرە سەرەكییەكان بریارەكەی دادگای فیدرالییە لەبارەی بە نادەستوری فرۆشتنی نەوت و گازی هەرێمی كوردستان. حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، رۆژی چوارشەممە 23ی شوباتی 2022، ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان کۆبوونەوەی هەفتانەی خۆی بە سەرۆکایەتیی مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەت و ئامادەبوونی قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکی حکومەت، ئەنجامدەدات. لە کۆبوونەوەکەدا ئەم بابەتانەی خوارەوە دەخرێنە بەر باس: - خستنەڕووی پوختەی ئەنجامی سەردانی شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ وڵاتی قەتەر، و بەشداریکردنی لە کۆنفرانسی ئاسایشی میونشن لە ئەڵمانیا. - خستنەڕووی دوایین بڕیاری دادگەی باڵای فیدراڵیی عێراق لە رۆژی 15-02-2022 تایبەت بە کەرتی نەوت و گاز لە هەرێمی کوردستان. - خستنەڕووی رەشنووسی رۆژژمێری کشتوکاڵی لە هەرێمی کوردستان - عێراق.

هاوڵاتی وتەبێژی ئەنجومەنی باڵای كۆمسیۆن و راپرسی هەرێمی كوردستان ئاماژە بەوە دەدات كە چاوەڕوانی دیاری كردنی وادەی هەڵبژاردنن كە ئەوەش لەلایەن سەرۆكی هەرێمی كوردستانەوە مەرسومی بۆ دەردەچێت. دوای ئەوەی پەرلەمانی كوردستان رۆژی 10ی شوباتی 2022 دیاری كرد بۆ فراكسیۆنەكان تا بۆچوونی خۆیان لەبارەی وادەی هەڵبژاردن و هەمواری یاسای هەڵبژاردن و ئەنجومەنی كۆمسیاران بخەنەڕوو دەركەوت سەرجەم فراكسیۆنەكان لەگەڵ ئەوەدان كە هەڵبژاردن لەوادەی خۆی و لە 30ی ئەیلولی ئەمساڵدا ئەنجام بدرێت. هاوكات، پێشەوا هەورامی وتەبێژی فراكسیۆنی پارتی لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتیئەوەی دووپاتكردەوە كە بەم زووانە سەرۆكایەتی هەرێم وادەی هەڵبژاردن لەكاتی خۆیدا مەرسومی هەرێمی بۆ دەردەكات. ئەنجومەنی باڵای هەڵبژاردن و راپرسی هەرێمی كوردستان دەڵێن تا 1ی نیسانی ئەمساڵ پرسی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان و هەمواری یاسای هەڵبژاردن و ئەنجومەنی كۆمسیاران یەكلابكرێتەوە. شیروان زرار، وتەبێژی ئەنجومەنی باڵای  كۆمسیۆنی هەڵبژاردن و راپرسی هەرێمی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتیوت:» وەكو یاسا ئێمە پێنج بۆ شەش مانگمان پێویستەو دەبێت موراعاتی كۆمسیۆن بكرێت كە 1ی نیسان تا 1ی تشرینی یەكەم لەبەردەستدا بێت بۆ ئامادەكارییەكان». هەروەها باسی لەوەشكرد  هەمواری یاسای هەڵبژاردن پەیوەندی بەپەرلەمان و فراكسیۆنەكانەوە هەیە كە هەر هەموارێكی بكەن تا ئەو وادەیە ئەوان وەكو كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردن و راپرسی هەرێم پێوەی پابەند دەبن. شیروان زرار ئەوەشی روونكردەوە كە خۆیان نووسراوی فەرمییان داوەتە پەرلەمان كە وادەكەمان تەواو بووە و ئەنجومەنێكی نوێ دیاری بكرێت، وتیشی:» بەپێی یاسا پەرلەمان دەتوانێت بۆ خولێكی دیكە متمانەمان پێدەدەن كە خۆی دوو ساڵی رۆیشتووە واتا سێ ساڵی دیكەی ماوە ئەوكات سەرپەرشتی هەڵبژاردنەكان دەكەین».

هاوڵاتی قوباد تالەبانی رایگەیاند:" بیستنی ھەواڵی ژیانئاوایی شنیار خەمباری کردم. شنیارخان ھاوڵاتیەکی بێ تاوان بوو، تەنھا ژن بوونی تاوانی بوو". قوباد تالەبانی جیگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم لەپەیامێكدا لەدوای كۆچی دوای شنیاری تەمەن 21ساڵ نوسویەتی:" لە کاتێکدا دەستخۆشی لە ھێزەکانی پۆلیس و ئاسایش دەکەم کە دەستبەجێ تاوانبارانی ئەم تاوانانە دەستگیردەکەن، بەڵام بە ئازارم کە لە ساڵی ٢٠٢٢ دا ھێشتا لە کۆمەڵگەیەکدا دەژین پیاوانێک ھەن وا بیردەکەنەوە کە ھەڕەشە، ئازاردان و کوشتنی ژنان ئاساییە". جیگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم راشیگەیاند:" لەوەش بە ئازارتر ئەو بێ ھەڵوێستییە شەرمھێنەرەی کۆمەڵگاکەمانە. ئەرکی ئێمە تەنھا گرتن و سزادانی ژنکوژان نییە، بەڵکو وەک کۆمەڵگا پێکەوە بە پیر و گەنج، حکومەت و کۆمەڵگای مەدەنی، دادگا و مزگەوتەکان، بە یەک دەنگ بڵێین بەسە، چی دی جێی قبوڵ نییە و کاتی کۆتاییھێنانە بە کلتوری ژنکوشتن، چونکە ھیچ شەرەفێک لە ژن کوشتندا نییە".