هاوڵاتی ئەندامێكی وەفدی حكومەتی هەرێم بۆ دانوساندن لەگەڵ حكومەتی عێراق ڕایگەیاند:" بەداتا سێ بابەتی گرنگمان پێشكەشی بەغداكردو هیچ بیانویەك بۆ نەناردنی 200 ملیارەكە نەماوە". ئومێد سەباح ئەندامی وەفدەكە ڕایگەیاند:" لەگەڵ دیوانی چاودێری دارایی كۆبونەتەوە بەداتا كۆی داهات، خەرجیەكان، میلاكاتمان پێشكەشكردوون". هەروەها پێشیوابوو كە ئەو زانیاریانەی پێیانداون پڕبایەخن، وتیشی:"هیچ بیانویەك بۆ بەغدا نەماوە كە بەهەرێمی بگرێتو 200 ملیارەكە نەنێرێت". ئەمڕۆ دووشەممە 6ی حوزیرانی 2022، وەفدێكی حكومەتی هەرێم بە سەرۆكایەتی خالید شوانی، وەزیری پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و عێراق سەردانی بەغدادیان كرد، ئامانجی سەرەكیان كۆبونەوەبووە لەگەڵ دیوانی چاودێریی دارایی عێراقی.
هاوڵاتی شەقامی سەد مەتری سلێمانی ئاستەنگی گەورەی بۆ دروست بووە لەرووی داراییەو مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێم بەڵێنی دابینكردنی بودجەكەی جێبەجێ ناكات. ئازاد محەمەد سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی رایگەیاند:" دوو ئاستەنگ لەبەردەم تەواوكردنی شەقامی 100 مەتری سلێمانیدا هەیە و ئەگەر بەو جۆرە بەردەوام بێت پێدەچێت كاركردن لە پرۆژەكەدا پەك بخرێت". هەروەها راشیگەیاند:"یەكێك لە گرفتەكان ئەوەیە تا ئێستا بەشێكی زۆری زێدەڕەوییەكان لانەبراوە لەبەردەم كاركردنی شاڕێی باباندا." هاوكات ئەوەشی دووپاتكردەوە كە كۆمپانیای جێبەجێكار(قەیوان گروپ) بە بەهای زیاتر لە 150 ملیار دینار كاریانكردووە، بەڵام تائێستا تەنها 30 ملیار دیناریان بۆ خەرجكراوە، وتیشی:"وەزارەتی دارایی رەزامەندی نادات بۆ خەرجكردنی پارە." سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی ئەوەشی روونكردەوە، كۆمپانیای جێبەجێكاری پرۆژەكە لەماوەی شەش مانگی رابردوودا هیچ بڕە پارەیەكیان بۆ خەرجنەكراوە. "ماوەی تەواوكردنی قۆناغی یەكەمی شاڕێی بابان سێ ساڵە، لەئێستادا دوو ساڵی تێپەڕیوە و تەنها یەك ساڵ ماوە، بۆیە پێویستە پەلەبكرێت لە خەرجكردنی بودجە بۆ ئەوەی كاركردن تیایدا دەستپێبكاتەوە، ئەگەر بەو جۆرە بەردەوام بێت پێدەچێت كاركردن لە پڕۆژەكەدا ئیفلیج ببێت." ئازاد محەمەد، سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی وای وت. ئەمە لەكاتێكدایە كۆمپانیای جێبەجێكار مانگانە نووسراویان بۆ وەرگرتنی ئەو سلفەیەی كە هەیە پێشكەشی بانكی ناوەندی هەرێم لە سلێمانی كردووە و هەموو نووسراوەكان رەزامەندی وەزارەتی دارایی دەوێت و تا ئێستا وەزارەتی دارایی رەزامەندی نەداوە بۆ خەرجكردنی ئەو بڕە پارانە". زیاتر لە دوو ساڵە كاركردن لە شەقامی 100 مەتری سلێمانیدا دەستیپێكردووە كە بە "ئۆتۆبانی بابان" ناسراوە، بەڵام بەهۆی گرفتی داراییەوە كاركردن تێیدا سستە و هێشتا قۆناغی یەكەمی پرۆژەكە تەواو نەبووە. لەكاتی دانانی بەردی بناغەیدا، مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم بەڵێنیدا تەواوی پاڵپشتیی بكات بۆ تەواوكردنی پرۆژەی شەقامی سەد مەتری، بەڵام پاش دوو ساڵ وەك سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی دەڵێت:" رەزامەندی نادەن بۆ خەرجكردنی بودجەكەی". وێنەكانی بەردی بناغەی شەقامی سەدمەتری سلێمانی:
هاوڵاتی سۆران عومەر، پەرلەمانتاری فراكسیۆنی كۆمەڵی دادگەری رایگەیاند كە وەزیری تەندروستی حكومەتی عێراق بەڵێنیداوە كە" ساڵانە بەشە دەرمانی نەخۆشخانەی هیوا دەخەینە سەر وەزارەت". سۆران عومەر، پەرلەمانتاری كۆمەڵی دادگەری ئاماژەی بەوەكردووە كە سەردانی د.هانی موسا عقابی، وەزیری تەندروستی عێراق كردووەو چەند بەڕێوەبەرێكی گشتی وەزارەت ئامادەبوون بەمەبەستی بەدواداچون بۆ پێداویستی نەخۆشخانەی هیواو و نەخۆشانی تالاسیما. هەروەها رایگەیاند كە وەزیری تەندروستی لیستی چارەسەری نەخۆشانی تالاسیمای ئاراستەی لایەنی پەیوەندیدار كرد بۆ دابین كردنی. هاوكات، باسی لەوەشكردووە كە داخوازی كەمپینی نەخۆشخانەی هیوایان پێگەیاندووة. سۆران عومەر دەشڵێت:" بەڕێزو پێزانینەوە وەزیری تەندروستی عێراق باسی كارەكانی نەخۆشخانەی هیوای كردو بەڵێنی چارەسەی كەمی دەرمانیداو وتی:" تاكە سەنتەری چارەسەری شێرپەنجەیە بۆ هەموو عێراق و لەمەدوا ساڵانە بەشەدەرمانی دەخەینە ئەستۆی وەزارەتی تەندروستی". لەماوەی رابردوودا بەهۆی كەمی دەرمان و پێداویستییەكانەوە بەشێك لە نەخۆشانی شێرپەنجە لە دەرەوەی نەخۆشخانەی هیوا دەرمان و پێداویستییەكانیان دابین دەكرد. نەخۆشخانەی هیوا لە سلێمانی، لەسەر دەستی جەلال تاڵەبانی دامەزرێندراوە بۆ چارەسەركردنی تووشبوانی نەخۆشییەكانی شێرپەنجەیەو ساڵانە سەدان تووشبووی شێرپەنجە لە سەرتاسەری عێراق سەردانی نەخۆشخانەی هیوا دەكەن.
هاوڵاتی سەرۆكى هەرێمی كوردستان پشتگیریی خۆی بۆ هەر هەنگاوێك دووپاتكردەوە كار بۆ لێكنزیككردنەوەی لایەنە سیاسییەكان و تێپەڕاندنی كێشە و سەختییەكانی بەردەم پرۆسەی سیاسی لە عێراق بكات. ئەمڕۆ یەكشەممە 5ی حوزەیرانی 2022، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازیی لە وەفدێكی ئەندامانی سەربەخۆی پەرلەمانی عێراق كرد، كە وەكو لیژنەی گفتوگۆ دەناسرێن. لە راگەیێندراوی سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستاندا هاتووە:" مەبەستی سەردانەكەی وەفدەكە بۆ هەرێمی كوردستان ئەوەیە كە دەیانەوێت لەگەڵ سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان و لایەنە سیاسییەكان دیدار و گفتوگۆ ئەنجام بدەن بە مەبەستی لێكنزیككردنەوەی لایەنە سیاسییەكان و دۆزینەوەی دەرچەیەك بۆ دەرچوون لە بنبەستی سیاسی لە عێراق". لای خۆیەوە، سەرۆكی هەرێم پشتگیریی بۆ هەوڵەكانی وەفدەكە و هەموو هەوڵ و هەنگاوێك دووپاتكردەوە كار بۆ لێكنزیككردنەوەی لایەنە سیاسییەكان و تێپەڕاندنی كێشە و سەختییەكانی بەردەم پرۆسەی سیاسی لە عێراق بكات كە هیوای خواست ئەنجامێكی باش لە هەوڵەكانیان بكەوێتەوە.
هاوڵاتی عەلی تەتەر، پارێزگاری دهۆك رایگەیاند كە" پەكەكە باوەڕی بە كورد و كوردستان نەماوە... ئێوە هاوڵاتی توركین فەرموو بڕۆن بۆ توركیا". عەلی تەتەر لە رێوەڕسمی ساڵیادی شەهیدكردنی پێنج پێشمەرگە لە چیای مەتینا رایگەیاند:"زۆر كەس لە ئێمە تێناگەن، نازانن چ زوڵمێك لە هەرێمی كوردستان و پێشمەرگە دەكرێت، ئەوەی هەرگیز بیرمان لێنەدەكردەوە ئەوە بوو كوردێك بتوانێت لولەی تفەنگی روو لە پێشمەرگە بكات. هەروەها راشیگەیاند:"مادام ئێوە بۆ سوریای دیموكرات تێدەكۆشن بۆچی خەڵكی سوریا دێنن لێرە بە كوشتنیان دەدەن؟ ئەگەر بۆ دیموكراتیزەكردنی توركیا كار دەكەن بۆچی شەڕی خۆیان دێننە ناو هەرێمی كوردستان؟ ئێوە هاوڵاتی توركین فەرموو بڕۆن بۆ توركیا، مادام دەتانەوێت سنووری سایكس بیكۆ بمێنێت فەرموو رێزی لێبگرن و ئێوە هاوڵاتینامەی وڵاتێكی دیكەتان هەیە بڕۆن لەوێ داوای مافی خۆتان بكەن". لە ساڵی رابردوودا پێنج پێشمەرگە لەناو ئوتومبێلێكی سەربازیدا لە نزیك مەتینا بوون و لە رووداوێكی تەمومژاویدا شەهید كران و هەر ئەو كات پارتی كرێكارانی كوردستان رایگەیاند:" بە فرۆكەی بێفرۆكەوانی سوپای توركیا كوژراون".، بەڵام پارتی دیموكراتی كوردستان پەكەكەی بەو رووداوە تۆمەتبار كرد.
هاوڵاتی بریكاری وەزارەتی رۆشنبیریی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند كە سەرقاڵی بەدواداچوونن و وەڵامیان بۆ زنجیرە دراما توركییەكە دەبێت. لە ئەڵقەی 19یەمی زنجیرە درامای (گورگی تەنیا) كە رۆژی 3ی حوزەیرانی 2022، پەخشكرا، لە یەكێك لە دیمەنەكاندا كەسێكی تورك دادگایی دەكرێت لە دادگاكەدا ئاڵای كوردستان و وێنەی مەسعود بارزانی لەپشت دەستەی دادوەران دانراوەو یەكێك لە ئەندامانی دەستەی دادوەران جامانەیەكی سووری لەسەرە. ئەو كەسە تۆمەتبارە بە كاری سیخوڕی، كوشتن و كاری مافیایی و بە سووكایەتییەوە باس لە حكومەت و دادگاكانی هەرێمی كوردستان دەكات و دەڵێت" ئەو دان بەو دادگایە و حكومەتەكەشدا نانێت". تۆمەتباری نێو زنجیرە دراماكە دەشڵێت، تورك هەزارو 200 ساڵە لە ناوچەكەدا دەژی و لەبارەی هەرێمی كوردستانیشەوە وەك لە درامەكەدا هەیە دەڵێت:" كەركوك خاكی توركمانەكانە، كەركووك و موسڵ هی ئێمەیە، گەورەترین شەقامی هەولێریش موزەفەرەدین گۆكبۆروە، لەوانەیە رۆژێك بیسڕنەوە، بەڵام ناتوانن مێژوو بسڕنەوە." ئەو كەسە كە لە زنجیرە دراماكەدا رۆڵی كەسێكی مافیا و سیخوڕ بەناوی "تەكین گیریتلی" دەگێڕێت، جوگرافیایەك بەناوی هەرێمی كوردستان رەتدەكاتەوە و داوا دەكات لە بەغدا یانیش لە توركیا دادگایی بكرێت. سالار عوسمان، بریكاری وەزارەتی رۆشنبیری و لاوانی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەبارەی زنجیرە دراماكەوە رایگەیاند:"شتێكی خراپەو بەدواداچوون بۆ بابەتەكە دەكەین بۆئەوەی وەڵامی بدەینەوە، بە دڵنیاییەوە وەڵامی خۆمان دەبێت و رایدەگەیێنین. زنجیرە درامای "گورگی تەنیا" لەلایەن گرووپی كۆمپانیاكانی توركواز میدیا كە نزیكە لە حكومەتی توركیاوە بەرهەم دەهێندرێت. سیناریۆی زنجیرە درامای "گورگی تەنیا" باس لە مێژووی توركیا، شەڕوپێكدادانی نێوان سوپای توركیا و پارتی كرێكارانی كوردستان(پەكەكە) و دۆخی سیاسیی توركیا دەكات. هەروەها گۆڕانكارییەكانی توركیا و دەوروبەری و رۆڵی ئەمریكاش لە ناوچەكەدا باسیان لێوە دەكرێت.
هاوڵاتی کورتکراوەی سوکایەتی دراما تورکییەکە" ئێوە داشی دامەی ئەمریکان هەر رۆژێک ئیشییان پێتان نەما لادەبردرێن و فرێدەدرێن، بەڵام کاتێک دوو تورک دەگەن بە یەک دەوڵەتیک دروست دەکەن". کورتکراوەی درامای #YalnızKurt کە لە ئەلقی 19 باسی دادگایەکی هەرێمی کوردستان دەکات کە تێیدا وێنەی مەسعود بارزانی و جامانی سوور و ئاڵای کوردستان دەردەکەوێ هاووڵاتییەکی تورک دادگای دەکرێ بە ئامادەبوونی نوێنەری دیپلۆماسی دەوڵەتی تورکیا. کابرای تۆمەتبار روو لە دادوەر دەکات دەڵێت بە ناوی خۆم قسە دەکەم نەک بە ناوی دەوڵەتی تورکیا "موسڵ و کەرکووک موڵکی ئێمەیە، گەورەترین شەقامی هەولێر کە بە ناوی سوڵتان موزەفەرە هی تورکمانەکانە، من ئیعتیراف بە حکومەتی باکووری عێراق ناکەم، حساب بۆ ئەو دادگایە ناکەم ئەگەر دادگای بکەم دەبێ لە دادگای تورکیا یان عێراق دادگای بکرێم". "ئێوە هیچ نین ئەو ئەمریکایە کە لێرەیە پشتیوانیتان دەکات رۆژێک دێ ئەمریکا دەروات ئێوەش حەق و حسابی خۆتان لەگەڵ دەکرێ لە سەر ئەو زوڵم و ستەمانەی لە تورکمان و سریان و کلد نەتەوەکانی دیکەتان کردووە، ئێوە داشی دامەی ئەمریکان هەر رۆژێک ئیشییان پێتان نەما لادەبردرێن و فرێدەدرێن، بەڵام کاتێک دوو تورک دەگەن بە یەک دەوڵەتیک دروست دەکەن".
هاوڵاتی فەرماندەی گشتیی هێزەكانی سوریای دیموكرات(هەسەدە) ڕایگەیاند:" ئەگەر توركیا هێرش بكات، بەرخۆدانێكی مێژوویی نیشان دەدەین"، راشیگەیاند:" ڕووسیا دڵنیامان دەكاتەوە، كە ڕێگە بە هێرشی دەوڵەتی توركیا نادات". جەنەراڵ مەزڵوم عابدی، فەرماندەی گشتی هێزەكانی سووریای دیموكرات(هەسەدە) لە بەرنامەیەكی تەلەفزیۆنی ڕووناهی هەڵسەنگاندنی بۆ هەڕەشە و هێرشەكانی دەوڵەتی داگیركەری تورك بۆ سەر ناوچەكانی باكوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا كرد. مەزڵوم عبدی وتی:" ئامانجمان چارەسەركردنی هەموو كێشەكانە لە ڕێگەی دیالۆگەوە، ئێمە هەوڵ دەدەین لە ڕێگەی دیالۆگەوە كێشەی ناوچە داگیركراوەكانمان چارەسەر بكەین، ئێمە دەمانەوێت لە ڕێگەی دانووساندەوە لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ كێشەكانمان چارەسەر بكەین". هەروەها وتیشی:" ئێمە ئامادەین و لە جاران بەهێزترین بۆ وەڵامدانەوەی دەوڵەتی توركیا، دەوڵەتی تورك لە شەڕدا سەرناكەوێت، ئێمە شەڕخواز نین، بەڵام ئەگەر هێرش بكات، بەرخۆدانێكی مێژوویی دەكەین". هاوكات، فەرماندەی گشتیی هەسەدە ئەوەشی روونكردەوە كە ئەمریكا، نەتەوە یەكگرتووەكان، ڕووسیا و ڕژێمی سووریا تا ئێستا لە دژی هێرشێكی توركیا هەڵوێستیان هەبووە، بەڵام دەبێت بەهێز بكرێت، وتیشی:" دەبێت توركیا ناچاربكرێت پابەند بێت بە ڕێككەوتنی ئاگربەستی ساڵی 2019، ئێمە پابەندی ڕێككەوتنی 2019 بووین، بەڵام دەوڵەتی توركیا پابەند نەبووە". عەبدی ئەوەشی دووپاتكردەوە كە" ڕووسیا دڵنیامان دەكاتەوە، كە ڕێگە بە هێرشی دەوڵەتی توركیا نادات".
هاوڵاتی جێگری سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان ڕایگەیاند، 9ی ئەم مانگە هەموو لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان بەبەشداری جینین پلاسخارت، نێردەی گشتیی نەتەوەیەكگرتووەكان لەعێراق كۆدەبنەوە وسورین لەسەر ئەوەی هەڵبژاردنەكان لەكاتی خۆیاندا ئەنجام بدرێت . هێمن هەورامی لەلێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاندووە كە 9ی ئەم مانگە كە دەكاتە ڕۆژی پێنجشەممەی داهاتوو لای نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم هەموو هێزو لایەنە سیاسییەكان بەبەشداری جینین پلاسخارت كۆدەبنەوە، دەشڵێت:" ئەگەر ئیرادەیەكی سیاسیی باش هەبێت، بتوانین بەپەلە هەر هەموارێك پێویست بكات كۆمسیۆن كارا بكرێتەوە پێمانوایە دەكرێت لە 01ی 10 هەڵبژاردن ئەنجامبدرێت، ئەگەر نەشتوانرا لەڕوی تەكنیكییەوە لە 01ی 10 بێت ئەوا دەكرێ قسەی لەسەر بكرێت بۆ ئەوەی لەنزیكترین كات ئەنجام بدرێت." هەروەها راشیگەیاند: " ئێمە وەكو سەرۆكایەتی پەرلەمان سورین لەسەر ئەوەی هەڵبژاردنەكان لەكاتی خۆیاندا ئەنجام بدرێت." هاوكات ئەوەشی روونكردەوە دواكەوتنی هەڵبژاردن دیاردەیەكی گونجاو نییە بۆ ناوبانگ و پڕۆسەی سیاسیی و دیموكراسی لە هەرێمی كوردستان.
هاوڵاتی حكومەتی هەرێمی كوردستان بێجگە 200 ملیار دینارەكەی بەغدا، مانگانە یەك تریلۆن و 210 ملیار دینار داهاتی هەیە ئەوەش دوای دەركردنى خەرجی لەسەدا 58% داهاتی نەوتی خاو بۆ كۆمپانیا نەوتییەكان. عومەر گوڵپی ئەندامی لیژنەی دارایی لە پەرلەمانی كوردستان رایگەیاند، هەفتەیەك لەمەوبەر پارەی بەردەستی وەزارەتی دارایی و كاروباری ئابوری هەرێم نزیكەی یە كتریلۆن و 512 ملیار دینار بووەو حكومەت دەبوو پابەندی بەڵێنەكەی بێت و لەماوەی هەفتەیەك مووچە دابەش بكات نەك لەماوەی نزیكەی مانگێكدا مووچە بدات. عومەر گوڵپی، پەرلەمانتاری كۆمەڵی دادگەری دەشڵێت:" بۆ هەر مانگێك، بەبێ 200 ملیار دینارەكەی بەغدا، هەرێمی كوردستان نزیكەی تریلۆنێك و 210 ملیار دیناری مانگانەی لەبەردەستدایە، كە 880 ملیار دیناری داهاتی نەوت و 150 ملیار گومرگ و 50 ملیار دیناریشی لە باج و یەك ملیار لە رسومات و 31 ملیار دینار لە هاوكاری هاوپەیمانان بۆ هێزەكانی پێشمەرگە. هەروەها ئاماژەی بەوەكردووە كە خەرجی بۆ هەرمانگێك بە نزیكەیی یەك تریلۆن و 50 ملیار دینارە، كە 902 ملیار دینار بۆ مووچەو مینحەكان و نزیكەی 100 تا 150 ملیار دینار بۆ خەرجی وەزارەتەكان و خزمەتگوزاریی، دەشڵێت:" پڕۆژەش زۆرینەی وەستاوە یان ئەوەی كار دەكات لە زیادەی تێچووی خەرجی موچەو خزمەتگوزاریی دەدرێت". هاوكات، سەبارەت بە داهاتی حكومەتی هەرێم بۆ مانگی ئایاری ئەمساڵ، عومەر گوڵپی ئاشكرایكردوە كە 331 ملیار دینار لە داهاتی ناوخۆی مانگی پێشوو هەیە، چونكە بەهۆی 200 ملیاردینارەكەی بەغداوە داهاتی ناوخۆ بۆ موچەی مانگی نیسان بەكارنەهات. " لە داهاتی نەوتی مانگی پێنج بڕی نزیكەی (850 تا 880) ملیار دینار لەبەردەستە، لە داهاتی ناوخۆی هەمان مانگیش بڕی 331 ملیار دینار لەبەردەستدایە"، عومەر گوڵپی وا دەڵێت. ئەو ئەندامەی لیژنەی دارایی پەرلەمانی كوردستان ئەوەشی دووپاتكردووەتەوە كە لەئێستادا نزیكەی یەك ترلیۆن و 512 ملیار دینار لەبەردەست وەزارەتی داراییە، بەمجۆرە پارەی پێویست بۆ دابەشكردنی مووچە بە هەفتەیەك لە بەردەستەو دەبوو حكومەت پابەندی بەڵێنەكەی بێت و لەماوەی هەفتەیەك دابەشی بكات، نەوەك بەمجۆرەی ئێستا كە مووچەی مانگی پێنج بگەیەنێتە ڕۆژی 26ی مانگی حوزەیرانی 2022 كە دەبوو لەو بەروارە مووچەی مانگی شەش دەست پێبكات.
هاوڵاتی یەكێك لەكەناڵە ئاسمانیە ناودارەكانی توركیا لەدرامایەكیدا سوكایەتی بەدادگاكانی هەرێمو مەسعود بارزانیو جامانەی سوور دەكات. كەناڵی Atv توركی زنجیرە درامایەك بەناوی (YalnızKurt) پەخشدەكات، لەیەكێك لەزنجیرەكانیدا سوكایەتی بەدادگاكانی هەرێمی كوردستانو مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستانو جامانەی سوور دەكات هەروەك لەیەكێك لەزنجیرەكاندا بازرگانێكی خاوەن چەكو پارە لەدراماكەدا ڕایدەگەیەنێت، "ئیعتیراف بەدادگاو هەرێمی كوردستان ناكەمو حسابیشیان بۆ ناكەم". لای خۆیشیەوە مەحمود یاسین كوردی ڕۆژنامەنووس لەپەیجی تایبەتی خۆی لەتۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك نوسیویەتی:"پرسیارێك؛ هەڵوێستی پارتیو میدیاكانی ئەو حزبە وەكو هەڵوێستەكەیان بەرامبەر فیلمە ئێرانییەكە دەبێ؟! ئایا سەرۆكی یەكێتی زانایانو وەزیری ئەوقاف كە پارتین دەتوانن بەمەلاكانی خۆیان بڵێن لەسەر مینبەری مزگەوت باسی بكەن؟". پێشتر لەتوركیا چەندین دراما دژی كورد بەرهەمهێندراوە دیارترینیان "دۆڵی گورگان" بوو كە بەفەرمی حكومەتی هەرێم داوای ڕاگرتنی دەكرد.
هاوڵاتى جێگرى سهرۆکى حکومهتى ههرێمى کوردستان ئاشکراى دهکات که " ناکۆکى سهرهکى لایهنهکان تا ئێستا لهسهر پۆست و ئیمتیازاته". ئهمڕۆ شهممه 4ى حوزهیرانى 2022، بهپێى راگهیهندراوێکى نوسینگهى جێگرى سهرۆکى حکومهتى ههرێمى کوردستان، قوباد تاڵهبانى له ههولێر پێشوازیکرد له مارینا سێرینی، جێگرى وهزیرى دهرهوهى ئیتاڵیا و له کۆبونهوهى نێوانیاندا تاوتوێى چۆنییهتى پتهوکردنى پهیوهندییهکانى نێوان ههرێمى کوردستان و وڵاتى ئیتاڵیا کرا. لهراگهیهندراوهکهدا هاتووه، قوباد تاڵهبانى ستایشى هاوکارییهکانى ئیتاڵیاى کرد بۆ ههرێمى کوردستان و جهختى کردهوه له پهرهپێدانى پهیوهندییهکان به تایبهتیش لهڕوى ئابورییهوه. داواشیکرد حکومهتى ئیتاڵیا هانى کۆمپانیا و وهبهرهێنهرهکانیان بدهن بێنه ههرێمى کوردستان و بهشداربن له پێشخستن و گهشهپێدانى ئابورى ههرێم. ههروهها تاڵهبانى ئهوهشى دووپاتکردووهتهوه که "تا ئێستا گفتوگۆکانى نێوان لایهنهکان نهچووهته قۆناغێکى دڵخۆشکهرهوه، ناکۆکى سهرهکى لایهنهکان تا ئێستا لهسهر پۆست و ئیمتیازاته و کاتى ئهوه هاتووه ئهگهر ناکۆکى و کێشهش ههبێت لهسهر سیاسهت و دیدى جیاوازبێت بۆ حکومڕانی". لاى خۆیهوه، مارینا سێرینى جهختى کردهوه، ئیتاڵیا دۆستایهتى و پهیوهندییهکانى لهگهڵ ههرێمى کوردستان به گرنگ دهزانێت و دهیانهوێت ئاستى پهیوهندییهکانیان لهگهڵ ههرێم بههێزتر و پتهوتر بکهن و لهم چوارچێوهیهشدا ئامادهیى وڵاتهکهى بۆ بهردهوامیدان به هاوکارییه سهربازى و ئابورییهکان دهربڕی.
هاوڵاتى دامهزراوهى کهریمى عهلهکه ئامادهیه تێچووى چارهسهرکردنى نهخۆشیى عهزیز گهردى (لهناوهوه و دهرهوهى ههرێم) بگرێته ئهستۆ. عهزیز گهردى نوسهرو وهرگێرى کورد، ماوهى چهند رۆژێکه نهخۆشهو له ههولێر لهژێر چاودێرى پزیشکیدایه. بانگهوازێک له دامهزراوهى کهریمى عهلهکهوه: خزمان و هاوڕێ و کهسه نزیکهکانى مامۆستا و نووسهر و وهرگێڕى کورد عهزیز گهردى ئاگادار دهکهینهوه که وهک دامهزراوهى کهریمى عهلهکه بهختیار و سهرفرازین که وهک ئهرکێکى ئهخلاقى تێچووى چارهسهرکردنى نهخۆشیى مامۆستا (لهناوهوهى ههرێمى کوردستان و له دهرهوهى وڵات) بگرینه ئهستۆ. دامهزراوهى کهریمى عهلهکه ٤ى حوزهیرانى ٢٠٢٢
هاوڵاتى بهرپرسێکى باڵاى یهکگرتوو به توندى وهڵامى سهرۆکى یهکێتى زانایانى ئاینى دهداتهوهو دهڵێت:" سیاسهت بهشێکه له دینو لێکجیاکردنهوهیان تهنها خهوو خهیاڵێکى دژه ئاینهکانه، که دهیانهوێت سیاسهتو دهسهڵاتو حوکمو قهزاو داهاتو کۆمهڵگه بۆ خۆیان بێت، تهڵقینو قهبرو نزرگهو گۆڕستانو خهوو خهونامهو ناونانى منداڵو مردووناشتنیش بۆ ئیسلامو مهلاو ئههلى دین بێت". عمر عبد العزیز، ئهندامى سهرکردایهتى یهکگرتوو ئهوه دووپاتدهکاتهوه که" ئهى ئهوهتان بۆ نهپرسی: باشه ئهگهر ئهو (کوردایهتی)یهى دهیان ساڵه باسى دهکهنو بۆى دهکۆشن، یهک ئامانجه، بۆچى دهیان حزبى کوردیى بوونهته ئاڵاههڵگرى ئهو ئامانجه؟ ئهگهر دهستخستنى مافه نهتهوهییهکان یهک ئامانجه، ئهو ههموو ناکۆکییو شهڕه خوێناوییه ناوخۆیانه له پاى چی؟ ئهى بۆ بهڕهواى دهبینن دهیان حزبى عهلمانیو نهتهوهییو دیموکراتیو سوسیالیستیو کۆمۆنیستیو چیو چى تر ههبن؟ بهڵام بوونى دوو سێ حزبى ئیسلامیى به لاتانهوه هێنده نامۆیه؟!". دهقى نامهیهکى کراوه بۆ ژمارهیهک له زانایانى ئاینییو پهیجه چهپڵهکوتهکان: نامەیەكی كراوە بۆ ژمارەیەك لە زانایانی ئاینییو پەیجە چەپڵەكوتەكان. لە بەرواری (11/9/2013ز)، ژمارەیەك لە مەلاو زانایانی كوردستان، سەردانی سەرۆكی ئەو كاتەی هەرێمی كوردستانیان كرد، لە ناو قسەكانیدا ڕەخنەی لە هێزە ئیسلامییەكان گرتبوو. لە نێوان ئەو ڕەخنانەدا بە شێوەی پرسیار وتبووی: خوای گەورەو قورئانو ئیسلام یەكێكن، بۆچی حزبە ئیسلامییەكان زۆرن؟! (لە هەرێمی كوردستاندا تەنها سێ حزبی ئیسلامیی هەن). لەو كاتەدا وایان بۆ گێڕامەوە كە ئامادەبووان وەڵامێكی پڕاوپڕی ئەو پرسیارەیان نەدابووەوە، بۆیە بەندە بە ئەركی خۆمم زانی ئەم بابەتە بۆ ڕای گشتیی بنووسمو بڵاوی بكەمەوە، هەم وەڵامی بەڕێزی بدەمەوە، هەم ڕەخنەیەكی دڵسۆزانەش ئاراستەی ئەو زاناو مەلا بەڕێزانە بكەم. پاش نزیكەی (10) ساڵا، بە هەمانشێوە لەم ڕۆژانەدا بابەتی تێكەڵكردنی دینو سیاسەت لە مەجلیسێكی زانایاندا ورووژا، بەڵام ئەمجارە كەسێكی سیكۆلارو عەلمانیی نەیورووژاند، ئەمجارە سەرۆكی (ڕێكخراوی یەكێتی زانایانی هەرێم) وروژاندی، كە دەبوو بە حوكمی پۆستەكەی ــ بە پێچەوانەوە ــ خۆی وەڵامی هەركەسێكی عەلمانیی بداتەوە كە قسە لە (جیاوازیی دینو سیاسەت) دەكەن، چونكە خۆی باش دەزانێت كە سیاسەت بەشێكە لە دینو لێكجیاكردنەوەیان تەنها خەوو خەیاڵێكی دژە ئاینەكانە، كە دەیانەوێت سیاسەتو دەسەڵاتو حوكمو قەزاو داهاتو كۆمەڵگە بۆ خۆیان بێت، تەڵقینو قەبرو نزرگەو گۆڕستانو خەوو خەونامەو ناونانی منداڵو مردووناشتنیش بۆ ئیسلامو مەلاو ئەهلی دین بێت. بەندە ـ وەك مەسئولییەتێكی ئاینییو ئیختیصاصیی ـ ویستم وەڵامێكی تایبەتی سەرۆكی ئەو ڕێكخراوە بدەمەوە، بەڵام لەبەر ئەوەی پاڵنەری قسەكانی، هەمان پاڵنەری دەسەڵاتدارانی عەلمانیی هەرێمە، هەمان وەڵامی پێشووی ئەو كاتە (ساڵی 2013ز) دادەنێمەوە، تا ببێتە شایەتێكیش كە نە سەرۆكی ئەو ڕێكخراوەی زانایان گۆڕانی بەسەردا هاتووە! نە عەقڵییەتە عەلمانییەكەش دەگۆڕێت.. ئەمە دەقی وەڵامەكە، بە كەمێك كورتكردنەوەو دەسكارییەوە: بەڕێزان زانایانی ئامادەبووی كۆبونەوەكە! السلام علیكم ورحمة الله بەندە بە حوكمی ئیختصاصەكەم لە شەریعەتو دراساتی ئیسلامیداو بە حوكمی تێگەیشتنو ئەزموونی دەیانساڵەم لە كاری ئیسلامییو چالاكیی فیكرییو سیاسیو تێگەیشتنم لە چەمكە ئیسلامییەكان، پێمخۆشبوو وتەیەك ئاراستەی بەڕێزتان بكەم، نەك بە هیچ ئیعتبارێكی تری حزبیی، یان سیاسی، دەربارەی كۆبوونەوەكەتان، هیوادارم بەبێ دەمارگیریی سەیرێكی خاڵەكان بكەن: یەكەم: بەڕێزان! سەبارەت بەو پرسیارەی ئاراستەی زانایان كرابوو، كە: حزبی ئیسلامیی بۆچی زۆرن، لە كاتێكدا ئیسلام یەكەو قورئان یەكە..؟ دەبوو زوو وەڵامتان بدایەتەوە كە ئیسلام هەر یەك ئیسلام بوو، كاتێك چوار مەزهەبی گەورەو چەندین وردە مەزهەبی تریش لە مێژووی ئیسلامدا، بە چەندین ئیجتیهادی جیاوازەوە سەریان هەڵدا، نەك تەنها لەسەر سیاسەتو كاروباری ئیداریی، بەڵكو تەنانەت لەسەر كاروباری ئەحكامی شەعائیرو (عیبادەت)و پەرستشەكانیش، چوار مەزهەبی گەورە هەن. دووەم: ئەگەر لای هەندێك كەس ئاسایی بێت كە (ئیجتیهاد)و فرەیی لە تێگەیشتنی ئەحكامدا هەبێت، ئەی بۆ وەڵامتان نەدایەوە كە ئیسلام هەر یەك ئیسلام بوو، كاتێك كە یاوەرانی (موهاجرین)ی مەككەو (ئەنصار)ی مەدینەش ڕای جیاوازیان بۆ دروستبوو لەسەر هەستیارترین بابەتی سیاسی، كە دانانی جێنشینی پێغەمبەر بوو، وا بزانم هەمووتان داستانی كۆبونەوەی (سەقیفە)و دەستەواژەی (منا أمیر ومنكم وزیر)ی صەحابەكانتان بیستووە!. سێیەم: زانایانی بەڕێز! ئەی ئەوەتان بۆچی ڕوون نەكردەوە، كە ئاینی ئیسلام دوو بەشە: بەشێكی دەقە پیرۆزەكاننو بەشەكەی تریشی تێگەیشتنی زانایانە لەو دەقانە. دەقەكانیش هەرچەند نەگۆڕنو لە (ثوابت)ن، بەڵام بۆ ئەوەی ئیسلام گونجاو بێت لەگەڵ واقیعو سەردەمە جیاجیاكانو دارای تایبەتمەندیی سەماحەتو مرونەت بێت، خوای گەورە ئیرادەی وا بووە كە بەشێك لە ئایەتەكانی قورئانو فەرموودەكانی پێغەمبەرەكەی، واتای جۆراوجۆر هەڵگرنو جیاوازیی بۆچوونی زانایانیان لەسەر دروست ببێت، تاكو ئیسلام لە دیلییەتی چەقبەستووییو كۆنەپەرستییو لە ئابڵۆقەی سەردەمو شوێنێكی دیاریكراو ڕزگاری ببێو وەڵامگۆی پێداویستییەكانی هەموو سەردەمو هەموو كۆمەڵگەكان بێت، بە تانو پۆی زەمینو زەماندا. چوارەم: ئەی ئەوەتان بۆ نەپرسی: باشە ئەگەر ئەو (كوردایەتی)یەی دەیان ساڵە باسی دەكەنو بۆی دەكۆشن، یەك ئامانجە، بۆچی دەیان حزبی كوردیی بوونەتە ئاڵاهەڵگری ئەو ئامانجە؟ ئەگەر دەستخستنی مافە نەتەوەییەكان یەك ئامانجە، ئەو هەموو ناكۆكییو شەڕە خوێناوییە ناوخۆیانە لە پای چی؟ ئەی بۆ بەڕەوای دەبینن دەیان حزبی عەلمانیو نەتەوەییو دیموكراتیو سوسیالیستیو كۆمۆنیستیو چیو چی تر هەبن؟ بەڵام بوونی دوو سێ حزبی ئیسلامیی بە لاتانەوە هێندە نامۆیە؟! پێنجەم: ئەی بۆچی نەتانپرسی: خۆ ئیسلام یەك ئیسلامە، ئەی بۆچی كاتێك لە سایەی شەڕی ناوخۆی نێوانتاندا، هەرێمی كوردستان كرا بە دوو بەشەوە، یەكسەر توێژی زانایانیش كرانە دوو بەشو دوو وەزارەتی ئەوقافو دوو یەكێتی زانایانو دوو ئاراستەی سیاسی جیایان بۆ دروست بوو؟ ئێستەش زانای وامان هەیە لەگەڵ كۆڵێك شەخصیەتو ڕێزو حورمەتدا، ناتوانێت لە هەولێر بە سەردانیش بێتەوە بۆ سلێمانی، یان بەترسەوە دێتەوە، دیارە ئەگونجێ نموونەی پێچەوانەشمان هەبێت. شەشەم: زانا بەڕێزەكان! ئەو تێگەیشتنە لە مەرجەعیەتێكی عەلمانییەوە سەرچاوە دەگرێت، كە وا دادەنێت ئیسلام تەنها نوێژو ڕۆژووەو چەند شتێكی تری سنوردارو نابێت هەقی بەسەر سیاسەتو حوكمو ئیدارەو دەسەڵاتەوە هەبێت. ئەوە بیركردنەوەی خۆرئاواییەكانە كە كاتێك بێزاربوون لە كەنیسەو پیاوانی ئاینیی خۆیانو دەستوەردان لە كاروباری دەسەڵات، كودەتایان كرد بەسەریداو نەیانهێشت قەشەكانیان دەستوەردەنە كاروباری سیاسییانو دروشمی (ما لقیصر لقیصر، وما لله لله)یان هەڵبڕی، ناهەقیشیان نەبوو، چونكە تێگەیشتنەكەی ئەو پیاوانی ئاینییە هەر هێندەی لەباردا بوو. بەڵام خۆ بەڕێزتان باش دەزانن كە لە ئیسلامدا دەستەواژەی (پیاوانی ئاینیی)مان هەر نیەو هەموو پیاوانی موسڵمان پیاوانی ئاینینو هەموو ژنانی موسڵمانیش ژنانی ئاینینو لە جێی ئەو دروشمەی ئەوان، ئێمە لە قورئاندا دروشمی (إن الحكم إلا للە) فێركراوین. جگە لەوەش بەڕێزتان باش دەزانن كە ئەحكامە بەرفراوانەكانی شەریعەتی ئیسلام، پڕن لە باسی حوكمو دەسەڵاتو ئیدارەو سوپاو ویلایەتو دادگەرییو قەزاوەتو.. هتد، جگە لەوەش لە سەردەمی پێغەمبەرەوە تا دەیان سەدە دوای ئەو، بە دەیان بۆچوونو مەزهەبی جیاوازەوە، لە صەدان وڵاتو ئیمارەتدا ئیسلام دەوڵەتی هەبووەو حوكم بە شەریعەتەكەی كراوە، ئیتر بە چ حەقێك باس لە جیایی دینو سیاسەت دەكەن؟ حەوتەم: سەرێكیش لە مێژووی میرنشینە كوردییەكانی خۆمانو شۆڕشە كوردییەكان بدەن، لە (شێخ عبید اللەی نەهری)یەوە، تا دەگاتە شێخ مەحمودی حەفیدو شێخ سەعیدی پیرانو قازی محەممەدی پێشەواو شێخ عبد السلام بەرزانی، ئەوەندەی دەستیان ڕۆیشتبێ، یاساكانی شەریعەتی ئیسلامیان جێبەجێ كردووە، یان داوای جێبەجێكردنیان كردووەو هەندێكیان لەو پێناوەشدا شەهید كراون، ڕۆژێك بیریان لەوە نەكردووەتەوەو نەیانپرسیوە كە: دین هەقی بە سیاسەتەوە چیە؟ هۆكەش مەعلومە، چونكە ئەم قسە بێ بنەماو بێ مانایە لەو شۆڕشەوە سەری هەڵدا كە چەوساوەكانی دەستی كەنیسە لە ئەوروپادا بەسەر پیاوانی ئاینیدا ئەنجامیان دا، دواتریش لەگەڵ پەلاماری ناپلیۆن بۆ سەر میصرو داگیركاران بۆ سەر وڵاتانی عەرەبیو ئیسلامییو شاڵاوی كلتوریی ئەوان، هاتە وڵاتانی خۆمانو ژمارەیەك بەناو بیریاری عەرەبو مسقۆفەكانیان لە میصرو سوریەو لوبنانو عیراق، كەوتنە بانگەشەی جیاكردنەوەی دین لە سیاسەت، لەسەر هەمان نەفەسو ئاوازی خۆرئاوا، لە پەنجاكانو شەستەكانیشدا كەم كەم كوردستانیشی گرتەوە. بەڕێزان! ئەو كەسانەی ئەو بانگەشەیە دەكەن بۆ دوورخستنەوەی دین لە سیاسەت، بیریان نیە كە دوو دونیاكەی ئێمەو ئەوروپا دوو دونیای زۆر لێكجیاوازن: بیریان نیەـ یان لە بیری خۆیان دەبەنەوە ـ كە نە ئیسلام وەكو مەسیحییەتە، نە قورئان وەك ئینجیلە، نە مەلا وەكو قەشەیە، نە مزگەوت وەكو كەنیسەیە، نە كوردستان ئەوروپایەو نە تێگەیشتنی مەلای كورد لە ئیسلام وەك ئەوان وایە.. وا بزانم جەنابتان باش جیاوازییەكانی ئەو هەموو دووانییانە دەزانن. لە كۆتاییدا هیوادارم بە وردیی بەم چەند خاڵەدا بچنەوە، مەبەستیشم بێڕێزیی بەرامبەر هیچ كەس نیە، ئەمە دانەوەی قەرزی زانستو ئەدای تەكلیفە لەسەر ئەهلی عیلم. من حەرەجی حاڵەتو هەڵوێستی بەڕێزیشتان لەو شوێنەدا تا ڕادەیەك تەفەهووم دەكەم. بەڵام خۆزگە نەریتێك دادەهێنرا كە لە هەموو شوێنێك دیفاع لە حەق دەكراو لۆمەی لۆمەكاران نەدەكرایە پێوەر، هەروەها دەستەواژەی مەصڵەحەتو ئیحتیاتو ڕێز، لە شوێنی وتنی حەقدا، وازی لێدەهێنرا، چونكە وەك گوتراوە: (الحق أحق أن یتبع)، ئێوەی بەڕێز دەبێت لەو پۆلەدا بن كە خوا وەصفی كردوون بە نەترس، [لا یخافون فی الله لومە لائم]، حەتمەن دەبێ ئێوە سەرمەشق بن لەو بوارەدا، چونكە پێشینەتان هەیە كە زانایان هەمیشە پێشەنگو چاوساغی میللەت بوون.. والسلام علیكم ورحمە الله وبركاتە. براتان: عمر عبد العزیز ــ سلێمانی
هاوڵاتى سهرۆک کۆمارى تورکیا پهیوهندییهکى تهلهفونى لهگهڵ سکرتێرى گشتیى ناتۆ ئهنجام دهدات و باسى پارتى کرێکارانى کوردستانى بۆ دهکات. بهپێى ئاژانسى ئهنادۆڵى تورکی، کهزمانحاڵى حزبهکهى ئهردۆغانه ئهوهى ئاشکرا کردووه که رهجهب تهیب ئهردۆغان، سهرۆک کۆمارى تورکیا پهیوهندیهکى تهلهفۆنى لهگهڵ یانس ستۆڵتنبێرگ، سکرتێرى گشتیى ناتۆ ئهنجامداوه و داواکاریى سوید و فینلاندیان بۆ ئهندامبون له ناتۆ، تاوتوێ کردوه، ئهردۆغان جهختى لهوهکردهوه، که "پێویسته ههردو وڵات (سوید و فینلاند) به رونى ئهوه بخهنهڕو که وازیان له پاڵپشتیکردنى تیرۆر هێناوه، ئامادهن هاوسۆزیى هاوپهیمانى نیشان بدهن". ههروهها ئهردۆغان به سکرتێرى گشتى ناتۆى راگهیاندووه که نیگهرانییه ئهمنییهکانى تورکیا سهبارهت به داواکارییهکانى سوید و فینلاند بۆ ئهندامێتى لهسهر بنهماى دادپهروهرانه و رهوا دامهزراوه". هاوکات ئهردۆغان جارێکى دیکه ئهوهى دووپاتکردووهتهوه که رهزامهندى وڵاتهکهى بۆ بون به ئهندامى سوید و فینلاند له ناتۆ پهیوهسته به بهوهى ئهو وڵاتانه تا چ ئاستێک رێز له ههستیارییهکانى تورکیا دهگرن، بهتایبهت له بابهتى رادهستکردنهوهى کهسانى داواکراو به تورکیا، بهپێچهوانهوه ناهێڵن بێنهناو ناتۆوه. رۆژى 18ى ئایارى 2022 سوید و فینلاند داواکارییان بۆ ئهندامبونیان له ناتۆ به فهرمى بهرزکردهوهو داواکارییهکه لهلایهن زۆرینهى ئهندامانى رێکخراوهکه به گهرمى پێشوازى لێکرا، بهتایبهت جۆبایدن، سهرۆکى ویلایهته یهکگرتووهکانى ئهمریکا، بهڵام ئهردۆغان له دژى بڕیارى به ئهندامبونى ئهو دو وڵاته وهستایهوه و بیانووى ئهوهى هێنایهوه که ئهو دوو وڵاته ئهندامانى پارتى کرێکارانى کوردستانى تێدایهو دهبێت رادهستى تورکیا بکرێنهوه. پێشتر، وهزیرى دهرهوهى سوید ئهوهى خستبووه روو که تورکیا لیستێکى 30 کهسى ئاماده کردووه و لهرێگهى باڵوێزى تورکیا پێیان گهیشتووهو یهکێک لهوانه ئامینه کاکهباوه، پهرلهمانتارى سویده، ئهمهش کاردانهوهى توندى سویدییهکانى لێکهوتهوه. لهلایهکى دیکهوه بهرپرسانى فینلاند ئهوهیان دووپاتکردهوه که رێز لهمافى مرۆڤ دهگرن و ناچنه ژێر بارى داواکارییهکى تورکیاوه که پێشێلکردنى مافى هاوڵاتییهکانى بێت.