.jpeg)
.jpg)
شاناز حەسەن بەهۆی گرانبوونی نرخی بەنزین بەشێک لە شۆفێران بە گشتی و شۆفێرانی تەکسیی لە دهۆک بۆ ماوەیەک گردبوونەوە و رێگەی نێوان دهۆک-هەولێریان گرت، دواتر هێزی ئەمنی چوونە شوێنەکە و رێگەکەیان کردەوە. شۆفێرانی تەکسیی ناڕازین لە بەرزبوونەوەی نرخی بەنزین و گلەیی ئەوان لەوەیە داهاتەکەیان تەنیا بەشی بەنزینەکە دەکات، بەمەش ناتوانن بژێوی خێزانەکانیان بە کاری تەکسیی دابینبکەن، ئەگەر کرێی تەکسیش لەسەر خەڵک گران بکەن، ئەوا خەڵک هاتووچۆ بە تەکسیی ناکەن. شۆفێرێكی تەكسی لە دهۆك ئاماژەی بە ئەوەدا ناتوانن پارەی خەرجی رۆژانەیان دابین بكەن. شڤان عەلی، شۆفێرێكی تەكسییە و چوار منداڵی هەیە بە هاوڵاتی وت:" بە هۆی گرانی بەنزینەوە ئەوەندەی تر ژیانمان ئالۆز بووە و تەنیا پارەی بەنزینەكە پردەكەینەوە". وتیشی:" رۆژانە ناتوانین پیداویستی رۆژەی پێ بكرین جا چی بگات بە كرێی خانوو و كرێی كارەبا و ئاو". ماوەی چەند رۆژێكە نرخی بەنزین لەهەموو شارەكانی هەرێم بەرزبۆتەوە و 250 دیناری عێراقی چۆتەسەر بۆ نزیکەی 900 دینار.
سازكردنی: هیوا ناسیح نووسەرو دۆستێكی كورد كە نزیكەی 30 جار سەردانی هەرێمی كوردستان و رۆژئاڤای كوردستان و رۆژهەڵات و باكوری كردووە دەڵێت:» كورد ئەمرۆ لەعێراق و سوریادا مافە كەلتورییەكانیان بەدەستهێناوە. بەڵام لەڕووی سیاسییەوە كەوتۆتە سەر ئەوەی، ئایا لەوێ دەستەڵاتی ئۆتۆنۆمی ئەو دوو جێگایە لەداهاتوودا بەئاڕاستەی دیموكراتییەت گەشە دەكات یان بەرەو پێشبڕكێی ناڕەواو حوكمڕانیی دیكتاتۆرییەتی حزبی دەچێت». تۆماس شمیدینگەر، نووسەرو دۆستی كورد لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:» هەرگیز لەو باوەڕەدا نە‌بووم، كە رۆژێك بەغدا ئازادی رۆژنامەگەریی زیاتر تێدا بێت لەكوردستان، بەڵام گەر مرۆڤ راشكاو بێت، دەبێت گەواهی ئەمە بدات، كە ئێستا وایە!». هاوڵاتی: با پێشەكی تۆماس شمیدینگەر لەزمانی خۆیەوە بناسین، تۆماس كێیە؟ تۆماس: خەڵكی شارۆچكەیەكی رۆژئاوای نەمسام و لەوێ گەورە بووم، لەخوێندنی بڕوانامەی دووەمی زانكۆمدا بەشی زانستی سیاسی و كۆمەڵ و كەلتورناسیم خوێند، لەوێدا خۆم بۆ بابەتی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست تەرخانكرد، نەك تەنها كوردستان. كاتێك كە هەرزەكار بووم زۆر لەگەڵ گروپە سیاسییە چەپەكاندا چالاك بووم. ئەمڕۆ خەریكی نووسینم، بەڵام دیارە تەنها چاودێرێكی رووت نیم، بەڵكو وەك كەسێكی زانستكاری سیاسی ماومەتەوە. لەكاتی خوێندنی زانستی سیاسیمدا كارم لەسەر زۆر بابەت كردووە وەك كوردستان، سوریا، عێراق، سودان و باشوری خۆرهەڵاتی ئەوروپا هەروەها بابەتی كۆچبەران و پەیوەندی ئاین و دەوڵەت. زانستی سیاسییم لەگەڵ كۆمەڵ و كەلتورناسی كۆكردۆتەوە. داشنانیشم لەماڵەوە بەڵكو دەچمە گۆڕەپانەكەو لەنزیكەوە خەڵك و كە‌لتورو رەوشی ژیانییان دەناسم و ئەمە خۆشیم دەداتێ، كاتێك سەردانی ئەو شوێنانە دەكەم تەنانەت لەكاتی قەیرانە سەختەكانیشدا. هاوڵاتی: وەك دەزانرێت بەڕێزت پەیوەندییەكی باشت لەگەڵ كورددا هەیەو گرنگی زۆریش بە كێشەكەیان دەدەیت، دەكرێت بزانین ئەمە لەكوێوە سەرچاوەی گرتووە؟ ئەم پەیوەندی و ناسینە چۆن گەشەی كردووە؟ تۆماس: كاتێك گەنج بووم كوڕان و كچانی كوردم لەو ناوچەیەی خۆم و لەشاری فۆراڵبێرگ ناسین، كە وەك كۆچبەر لەوێ بوون و دەژیان. باوەڕەكەم تەمەنم شانزە حەڤدە ساڵێك دەبوو، كاتێك بۆ یەكەمجار ئامادەی كۆنسێرتێك بووم هی شڤان پەروەر، دواتر حەزم بۆ كەلتور و موزیكی كوردی جوڵا. واتە پێش ئەوەی بچمە زانكۆ تێكەڵێم لەگەڵ كورداندا هەبوو. یەكەمجار سەردانی كوردستانم كرد ساڵی ١٩٩٩ بوو خوێندكاری زانكۆ بووم، كاتێك لەگەڵ كچێكی هاوڕێمدا سەفەرێكی درێژمان كرد بۆ ڕۆژئاڤا و سوریا، ماوەیەك لە قامیشلۆو حەسەكە بووین، لەوێوە چووینە نوسەیبین. لەساڵی ٢٠٠٤ەوە بەبەردەوامی سەردانی باشوری كوردستان (بەشی عێراق) دەكەم، ساڵی ٢٠٠٧ بۆ یەكەمجار لەڕۆژهەڵات (ئێران) بووم. لەگەڵ كاتدا فێری عەرەبی و توركی و هەندێك كوردیش بووم. ئەمڕۆ پەیوەندی فەرمی و كەسییم بەخەڵكی كوردەوە لە هەموو ناوچەكان هەیە، بەجۆرێك من لەوێ هەست دەكەم وڵاتی خۆمە. هاوڵاتی: دەتوانین بزانین چەند جار سەردانی كوردستانت كردووە؟ و چەند كتێبت لەسەر كوردەكان نووسیوە؟ ئایا هیچ لە كتێبەكانت بۆ زمانی كوردی وەرگێڕراون؟ تۆماس: چەند جار بەتەواوی بیرم نییە، بەڵام بەمەزەنە، گەر هەموو پارچەكانی كوردستان حساب بكەین، نزیكی سی جار لەوێ بوومە، جا سەفەرە‌كانم هەبوون بۆ چەند مانگێك یا كورت بوون بۆ چەند رۆژێك، بۆ نموونە كاتێك بۆ كۆنفرانس یان سیمینارێك داوەت كراوم. بەگشتی خۆم سێ كتێبم لەسەر كورد نووسیوە، كە گێڕانە‌وەیە چیم بینیوە لەوێ، یەكێكیان لەسەر رۆژئاڤایە، یەكێكی تر لەسەر عەفرینە و دانەیەكی تریان لەسەر شەنگالە. جگە لەمە دوو كتێبی ترم بە هاوبەشی لەسەر كوردستان چاپكردوە. ژمارەیەكی زۆر وتاری زانستی و رۆژنامە‌وانیم نووسیوە. لە ساڵی ٢٠١٣وە بەردەوام و ساڵانە لەگەڵ هاوڕێكانمدا (كتێبی ساڵانەی ڤییەننا بۆ لێكۆڵینەوەی كوردی) بڵاودەكەینەوە، كە لێكۆڵینەوەی بە زمانی ئەڵمانی و ئینگلیزی لەسەر كوردستان تێدایە. دوو كتێبەكەی خۆم بۆ زۆر زمانی تر وەرگێڕراون وەك ئینگلیزی، عەرەبی، توركی و كوردی، تەنها ئەو كتێبەشم كە لەسەر عەفرین نووسیومە بە دیالێكتی سۆرانی وەرگێڕراوە و ساڵی ٢٠٢٠ لەئێران بڵاوكراوەتەوە. هاوڵاتی: لە كەیەوە تۆ گرنگی بە ململانێكانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست دەدەیت؟ بۆچی ئەو كێشانەی خۆرهەڵاتی ناڤین لای تۆ گرنگن؟ تۆماس: زەمەنێكی دیاریكراو نییە، كە من لەو كاتەوە گرنگیم پێ دابێت، هەرچۆنێك بێت لەگەنجییەوە ئەو ناوچەیە سەرنجیان راكێشاوم. من لەگەڵیدا گەورە بووم، كاتێك سەروەختی خوێندنەكەم بوو، بۆ من گرنگ بوو كۆرسێكی خوێندنی عەرەبیم لە قاهیرە بوو، كاتێك ساڵی ١٩٩٨ تەواوی وەرزێكی خوێندن لەوێ بووم. كۆرسێكی خوێندنی توركیم لە ئەستەنبول بوو، كاتی نووسینی پڕۆژەی دەرچوونم لە سودان بووم، پاشان ئەو هەموو یەكتربینینە زۆرەم لەگەڵ خەڵكیدا لەناوچەكە و دوور لەئەوروپا. هاوڵاتی: وەك تۆ دەزانی، كە توركیا لەساڵانی رابردوودا زۆرجار پەلاماری ناوچەی خۆبەڕێوبەریی رۆژئاڤای داوە لە باكور و رۆژهەڵاتی سوریا، هەروەها چەندان شاریشی وەك عەفرین دوای بەرگرییەكی سەخت داگیركردووە، بە بۆچوونی تۆ بۆچی توركیا وا دەكات؟ كۆنكریت بڵێین توركیا چی لەكوردەكانی ئەوێ دەوێت؟ تۆماس: دەستەڵاتدارانی ئێستای توركیا هەر خۆبەڕێوەبەرێتییەكی كوردەكان بەهەڕەشە بۆ سەر خۆیان دەبینن، بەتایبەت كە ناوچەكە لەژێر دەستی پارتێكی دەستەخوشكی پارتی كرێكاراندا بێت، ئەمەش نەك بەو مانایەی كە ناوچەی ئۆتۆنۆمی باكورو رۆژهەلاتی سوریا هەڕە‌شەی سەربازی لەسەر توركیا دروست كردبێت. هێزی باش پڕچەكنەكراوی یەپەگە هەرگیز هەڕەشەیەكی سەربازیی نابێت بۆ دەوڵەتێكی ئەندامی ناتۆی پڕچەككراوی وەك توركیا. بەڵكو مەسەلەكە كاریگەریی ئەو نموونە باڵایەی دەستەڵاتی كوردییە كە لەسەر سنوری توركیا دەتوانێت هە‌یبێت، كە بەبیروباوەڕێكی پێشكەوتوخوازیی سیكولاریی پەیوەست بێت. دیارە ئەمەش تەنها پەیوەندی بەپارتی كرێكارانەوە نییە. ئە‌نقەرە ساڵی ١٩٩١ كوردستانی عێراقیشی وەك هەڕ‌ەشە بۆ سەر خۆی دەبینی، بەڵام بەپێی كات كردی بەناوچەیەكی ئابوری و بازاڕێكی كاڵا بۆ خۆی، بەتایبەت لەگەڵ پارتی دیموكراتدا. ئەمەش مانای ئەوە نییە كە توركیا رێز لە سنوری عێراق دەگرێت، خۆ هەرچەند رۆژێك لەمەوبەر بوو هێزی ئاسمانی توركیا ناوچەكانی شەنگالی بەچڕی بۆمباباران كرد. خۆ ئەوێ بەشێك نییە لەهەرێمی كوردستان و نزیكیش نییە لەسنوری توركیاوە. ئەو بیانوانەی كە توركیاش دەیهێنێتەوە ناتوانێت ببنە پاساوی هێرشەكانی. هاوڵاتی: تۆ ئەو پەیوەندییەی نێوان توركیا، بەتایبەت ئەردۆغان و پارتەكە‌ی واتە ئەكەپە لەگەڵ داعشدا چۆن دەبینی؟ دەكرێت ئەو پەیوەندیە چۆن هەڵدەسەنگێنی یان چ ناوێكی لێ بنێین؟ تۆماس: زنجیرە‌یەك نیشانە هەن، كەوا ئاماژەن بۆ هاوكاری و هەمئاهەنگی نێوان دەوڵەتی قوڵی توركیا لەگەڵ داعشدا، بەڵام سروشتی هەمئاهەنگییەكە بەنهێنی هێڵراوەتەوە، چیش بە تەواوی روودەدات لەو نێوانەدا، مرۆڤ تەنها كاتێك دەیزانێت، كە گۆڕانكاری لەڕژێمی توركیادا رووبدات. بەڵام ئەوەی مرۆڤ بەدڵنیاییەوە دەتوانێت بیڵێت، ئەوەیە كە داعش سود لەوە دەبینێت، كە توركیا دژی هێزەكانی هەسەدە دەجەنگێت، كە ئەمە واتا هەردوو توركیاو داعش پێكەوە دوژمنی هاوبەشی هەسەدەن. ئەمە بۆ نموونە لەم دواییەشدا نیشانیدا، كاتێك هێزەكانی هەسەدە خەریكی شەڕ بوون دژی هێرشی سەر زیندانی حەسەكە لەگەڵ داعش، كەچی توركیا لەولاوە بە درۆن هێرشی دەكردە سەر هێزەكانی هەسەدە، ئەمە بەهەر جۆرێك بێت، بریتییە لە هاوكاریكردن بۆ داعش. هاوڵاتی: وەك چاودێرێكی ململانێكانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و زانستكارێكی رامیاریی ئایا چۆن كۆمەڵگای نێودەوڵەتی دەتوانێت كوردەكانی سوریا لەهێرشی توركیا بپارێزێت؟ تۆماس: ئەمە پرسیاری دەتوانێت نییە، بەڵكو مەسەلە ویستی سیاسییە. بوونی هێزەكانی ئەمریكا لە باكورو رۆژهەڵاتی سوریا بەشێكی بۆ پاراستنی كوردەكانە. بەڵام ئەوە بوو بینیمان چی روویدا، كاتێك سەرۆكێكی ئەمریكای كەم هەست بەبەرپرسیاریكەری وەك ترەمپ هێزەكانی لە پڕدا كشانەوە و ناوچەكەی بۆ هێرشكردنە سەر بەجێهێشت. لەئۆكتۆبەری ٢٠١٩ بەڕوونی دەركەوت، كە چەند دۆخێكی نالەباری خوڵقاند، دیارە بایدن وەك ترەمپ نییە، بەڵام هیچ كەس گرەنتی ناكات، كە جارێكی تر ترەمپ ناگەڕێتەوە سەرۆكایەتی ئەمریكا. ئەوروپا ناوچەكەی پشتگوێ خستووە، ئەڵمانیاش وەك كاریگەرترین هێزی یەكێتی ئەوروپا بەداخەوە وەك نەریتێك زۆر نزیكە لە توركیا. لەكابینەی نوێی حكومەتی ئەڵمانیاش، كە هاوپەیمانێتی نێوان سەوزەكان و لیبراڵەكانە، وا رانابینم كە هیچ گۆڕانكارییەك بكات لە هەڵوێستیدا بەرامبەر بە‌توركیا. روسیاش بەرئەنجامی سیاسەتی دەرەوەی ترەمپ لەسوریادا كاریگەرییەكەی زۆر زیادی كرد. ئێمە بمانەوێت یان نا، متمانەی پێ ناكرێت، ئەوە بوو روسیا ساڵی ٢٠١٨ عەفرینی بۆ هێرشكردنە سەر جێهێشت. بۆیە ناكرێت كوردەكان لەوێ پشت بەهێزی نێودەوڵەتی بۆ پاراستنی خۆیان ببەستن و رەوشەكەیان تا كاتێكی نادیار جارێ نالەبارە. هاوڵاتی: راتان لەسەر بزوتنەوەی ئازادیخوازی كوردەكان لەباكوری كوردستان (توركیا) چییە؟ رەوشەكە بەرەو كوێ دەڕوات؟ پێتان وایە لە داهاتوویەكی نزیكدا لەژێر فشاری نێودەوڵەتیدا ئۆجەلان ئازاد دەكرێت؟ تۆماس: بە لەبەرچاوگرتنی دۆخی قەیرانی ئابوری و سیاسیی لەتوركیادا سەختە بۆ كەسێك پێشبینی ئەوە بكات، كە لەداهاتوودا چی لەوێ دەگوزەرێت. وەك خۆم لام وایە، كە حكومەتی ئاكەپە ناتوانێت ماوە‌یە‌كی درێژتر بمێنێتەوە، بەڵام خۆ ئەمەش بەمانای ئەوە نییە، كە ئۆتۆماتیكی ئەو حكومەتەی دواتر دەستەڵات دەگرێتە دەست زیاتر دۆستی كورد دەبێت، لەمانەی تائێستا هەبوونە. هیچ دووریش نابینرێت، كە ئەردۆغان تەواوی وڵات بخاتە شەڕێكی ناوخۆوە، ئەگەر ملی نەدا بەوەی بڕوات. بارودۆخی توركیا زۆر لەوە ناجێگیرترە كە دەیبینین. ئەگەری ئازادكردنێكی عەبدوڵا ئۆجەلان لە داهاتوویەكی نزیكدا كەمە. لەتوركیادا كۆدەنگییەك هەیە لەلایەن تەواوی پارتەكانەوە لە ناسیۆنالیستەكانەوە وەك مە‌هەپە، ئینجا ئیی پارتی و ئەكەپە و تا دەگاتە جەهەپە، كەوا ئۆجەلان سەرۆكێكی تیرۆریستە و دەبێت تا لەژیاندا ماوە لە زینداندا بێت. بەڵام دەكرێت ئازادكردنی ناوبراو لە چوارچێوەی چارەسەرێكی كێشەی كورد لەو وڵاتەداو وەك بەرئەنجامێكی ئەو رووداوە ببینرێت، دیارە ئەمە بەدڵنیاییەوە لەژێر فشاری دەرەوە روونادات. هاوڵاتی: تۆ زۆرجار سەردانی باشوری كوردستانت كردووە، بە گشتی دۆخی ئەوێ چۆن هەڵدەسەنگێنیت؟ تۆماس: بەداخەوە هێشتا كاریگەریی ئەو قەیرانە ئابورییە گەورەیە تەواو نەبووە، كە ساڵی ٢٠١٤ لەئەنجامی فراوانبوونی (دەوڵەتی ئیسلامی) ناوچەی كوردنشینەكەشی گرتەوە. لەڕووی سیاسییەوە هێشتا حكومەت پاش یەكگرتنەوەی فەرمیی دوو ئیدارەكەش ناكۆك و ناتەبایە. كێشەی نێوان پارتی دیموكرات و پارتی كرێكاران، هێرشی جاربەجارو داگیركاری ناوچە سنورییەكانی ئەوێ لەلایەن توركیاوە هەیە. بەنیگەرانییەوە چاودێری دەكەم، كە سەرەڕای لێدوانی بەردەوام بۆ نەهێشتن و كەمكردنەوەی، كەچی گەندەڵی و واستەكاری هەر زۆرتر دەبێت، ناوچەكەش لەوە دوورتر دەكەوێتەوە، تا وەك نموونەیەكی دیموكراتی لەخۆرهەڵاتی ناڤیندا ببینرێت، كە هەوڵی بۆ دەدرا وای لێ بێت. ئەم جۆرە لەخراپ حوكمڕانیكردن، كە بەداخەوە وەك نەریتێكی سیاسی لای سەرجەم پارتەكان بوونی هەیە. لەو كاتەوە كەساڵی ٢٠١٩ مەسرور بارزانی بووەتە سەرۆكوەزیران و دەستەڵاتی لەئامۆزاكەیەوە وەرگرت، بەداخەوە زیاتر دەردەكەوێت. دوا رووداو كۆچی هەزاران گەنجانی كورد بوو بەرەو روسیای سپی لەبەهاری ٢٠٢١، كە دەبوو ئەمە زەنگێكی ئاگاداركردنەوە بێت بۆ هەولێر، كە گەر بێت و بەزوویی چاكسازیی ریشەیی بە ئاڕاستەی دیموكراتی و دەوڵەتی یاسا نەكرێت، لای كەمی سنورداركردنی گەندەڵی، ئەوا گەنجەكانی ئەوێ سەری خۆیان هەڵدەگرن. هاوڵاتی: لەساڵانی رابردوودا و لەباشوردا زیاتر لەسەد چالاكوان و رۆژنامەنووس دەسگیركراون، هەندێك لەوان برانە پێش دادگاو بڕیاری ساڵەها زیندانییان درا، لەنێو ئەوانەدا: شێروان شێروانی، گوهدار زێباری، هەریوان عیسا، ئەیاز كەرە‌م و شڤان سەعید هەریەكەو پاش دادگاییكردنێكی نادادپە‌روەرانە لەهەولێر بەشەش ساڵ حوكمی زیندانییان درا. ئەمە چۆن دەبینی؟ تۆماس: لەوەڵامی پێشترمدا باسی گەشەی ئەو جۆرە حوكمڕانییەم كرد، راوەدوونانی رۆژنامەنووسان بەشێكە لەو جۆرەی دەستەڵات بەكارهێنان و دۆخی ترساندن و تۆقاندن. دیارە هەمیشە لەوبارەوە جیاوازییەك لەنێوان هەولێر و سلێمانیدا هەیە، بەڵام بەگشتی لەهەموو ناوچەكانی هەرێمدا ئازادی رۆژنامەگەریی بەرەو پاشەوە چووە. هەرگیز لەو باوەڕەدا نە‌بووم، كە رۆژێك بەغدا ئازادی رۆژنامەگەریی زیاتر تێدا بێت لەكوردستان، بەڵام گەر مرۆڤ ڕاشكاو بێت، دەبێت گەواهی ئەمە بدات، كە ئێستا وایە! هاوڵاتی: وەك نووسەر و زانستكارێكی سیاسی، هەروەها دۆستێكی كورد، چۆن داهاتوی كورد بەگشتی دەبینیت؟ بەتایبەت سەبارەت بە مافە كەلتوری و سیاسییەكانیان. تۆماس: بۆ ئەمە دەبێت هەر پارچەیەكی كوردستان بەجیا هەڵسەنگێنین، كورد ئەمڕۆ لە عێراق و سوریادا مافە كەلتورییەكانیان بەدەستهێناوە. بەڵام ئەمە بەو مانایە نایەت كە ئیتر لەوێدا زۆر كتێب چاپ دەكرێن، زۆر شانۆگەری نمایش دەكرێت یان فیلمی زۆر دەردەهێنرێت. لەڕووی سیاسییەوە كەوتۆتە سەر ئەوەی، ئایا لەوێ دەستەڵاتی ئۆتۆنۆمی ئەو دوو جێگایە لەداهاتوودا بەئاڕاستەی دیموكراتییەت گەشە دەكات یان بەرەو پێشبڕكێی ناڕەوا و حوكمڕانیی دیكتاتۆرییەتی حزبی دەچێت. من لەهەردوو پارچەكەدا هەست بەمەیلێك بەرەو گەشە‌كردنی حوكمڕانی خراپ دەكەم. راستە لەو جێگایانە دەتوانن بەزمانی خۆیان بخوینن و بنووسن، بەڵام ئایا لەژێر فشاری ناوخۆدا یان فشاری دراوسێكاندا رووداوەكان دەچنە پێش، گومانێك لەمە هەیە. لەتوركیا دۆخی مافە كەلتوری و سیاسییەكان تاریكە. لەئێراندا هەرچەندە دان بە زمان و هەندێك مافی كەلتوریدا نراوە، بەڵام مافە ساسییەكان ونە. هاوڵاتی: ئایا تۆسەردانی سەركردە كوردەكانت كردووە یان بینیوتن؟ كامانەیان و رات لەسەریان چییە؟ تۆماس: بەڵێ چاوپێكەوتنم لەگەڵ جەلال تاڵەبانی و نەوشیروان موستەفا ئەمین كردووە، مەسعود بارزانی تەنها لەكۆبوونەوەی گشتیدا بینیومە، بەڵام لەنزیكەوە قسەم لەگەڵ نە‌كردووە، هاوكاتیش سەركردە سیاسییە باڵاكانی پارتە گەورەكان و هەندێك لەحزبە بچووكەكانیش دەناسم، بۆ نموونە لە حزبی شوعی و یەكگرتوی ئیسلامی. دیارە ئەمانە بۆ من وەك زانستكارێكی سیاسی گرنگە و پەیوەندی بەمەیلی سیاسییەوە نییە. جەلال تاڵەبانی و نەوشیروان موستەفا ئەمین بۆ من دوو كەسایەتی كاریگەر بوون، كە ئەو كاریگەریی و مێژوویی بوونە لەئەوانە‌ی بەدوایاندا هاتن نابینرێت. سەبارەت بەو سەركردە سیاسییانەی بەكەسیی نەمبینیون نامەوێت هیچ قسەیە‌كیان لەسەر بكەم.
.jpg)
لیال ئەحمەد وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی حكومەتی هەرێم ئاشكرای دەكات كە بەپێی بڕیاری ئەنجومەنی باڵای رووبەڕووبونەوەی كۆرۆنا هەر فەرمانبەرێك ڤاكسینی كۆرۆنا وەرنەگرێت رووبەڕووی سزای یاسایی دەكرێتەوە. دكتۆر ئاسۆ حەوێزی، وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت:» هەموو لایەنەكان بەشدارن لەجێبەجێكرنی فەرمانی وەرگرتنی ڤاكسین بەفەرمانبەران و بەپێچەوانەوە بەپێی یاسا مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێت». وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی سلێمانی ئاماژەی بەوەشكرد كە لەكۆتا كۆبوونەوەی لیژنەی باڵای رووبەڕووبوونەوەی كۆرۆنا بڕیاردراوە دەبێت هەموو فەرمانبەران ڤاكسینی كۆرۆنا وەربگرن لەكاتی دیاریكراودا گەرنا بەپێچەوانەوە لێپچینەوەیان لەگەڵ دەكرێت و رووبەڕووی یاسا دەكرێنەوە، ئەم فەرمانەش وەزارەتی تەندروستی و هەموو لایەنە پەیوەندیدارەكان تێیدا بەشدارن. بەشێك لەهاووڵاتیان و فەرمانبەران باوەڕیان بە پێكوتەی كۆرۆنا نیەو تەنها لەبەر ناچاری و بۆ راییكردنی كاروبارەكانیان ڤاكسین وەردەگرن. نیاز عەلی، خوێندكاری كۆلێژی كشتوكاڵ لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» بۆ پاراستنی تەندروستی خۆم لەكۆرۆنا یەكەم جەلسەم بەكارهێناوە بەڵام زۆرێك لەهاوڕێ و كەسوكارم پێم دەڵێن ئەی ناترسی ئەگەر لەداهاتوو كاریگەری خراپی هەبێت لەسەرت، خۆ ناچارنیت و بۆ دائیرە پێویستت پێ نییە، بۆیە ئێستا ترسم لێی هەیە كە كاریگەری نەرێنی هەبێت». سازان ئەحمەد، تەمەن 32 ساڵ بۆ هاوڵاتی ئەوەی باسكرد كە چووەتە پارێزگای سلێمانی تا هەندێ كاری رایبكات، پێیان وتووە تا ئەم ڤاكسینە بەكارنەهێنیت و خۆت نەكوتی مەیە بۆ فەرمانگە چونكە ئیشوكارەكانت بۆ رایی ناكرێت. جێگر رەشید دانیشتووی شاری هەولێر لەلێدوانیكدا بە هاوڵاتی وت، هەرچەندە بەناچاری و بۆ راییكردنی كاروبارەكانی لەیەكێك لەفەرمانگەكان ڤاكسینی وەرگرتووە، باوەڕی بەو ڤاكسینە هەیەو پێم وایە شتێكی باشە بۆ بەرزكردنەوەی بەرگری جەستە دژی ڤایرۆسی كۆرۆنا. پزیشكێكی هەناوی داوا لەهەموو كەسێك دەكات كەتەمەنی سەروو هەژدەساڵی بێت ڤاكسینی كۆرۆنا وەربگرێت بەتایبەت ئەو كەسانەی نەخۆشی درێژخایەنیان هەیە دكتۆر داهات حەوێزی، پسۆڕی نەخۆشییەكانی هەناوی و بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی جمهوری سلێمانی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت:» هەموو كەسێك كەتەمەنی سەروو 18 ساڵ بێت دەتوانێت ئەم ڤاكسینی كۆرۆنایە وەربگرێت و داواش لە هاووڵاتیان دەكەین پێكوتەی كۆرۆنا وەربگرن بەتایبەت بۆ ئەو كەسانەی نەخۆشی درێژخایەنیان هەیە، چونكە ئەم ڤاكسینە بەرگری كەسی تووشبوو بەكۆرۆنا بەهێزتر دەكات». هەروەها ناوبراو پێشیوابوو ئەو كەسەی ئەم ڤاكسینە وەردەگرێت رەنگە تووشی كۆرۆنا ببێت، بەڵام بەئاسانی دەیگرێت، دەشڵێت:» دۆزی سێیەم و چوارەمیشم وەرگرتووە، بەڵام ئەو كەسانەی حەساسیەت یان هەستیاریان بەدەرزی و دەرمان هەیە دەبێت لەژێر چاودێری دكتۆردا بن و ئاگاداری باری تەندروستییان بن». داهات حەوێزی باسی لەوەشكرد دۆزی سێیەمی ئەو ڤایرۆسە لەدوای شەش مانگ لەدۆزی دووەم وەردەگیرێت و ئەو كەسانەی كەنەخۆشی درێژخایەنیان هەیە یا پەرستاران و ئەو كارمەندانەی كە لەنەخۆشخانەكانن وەری دەگرن. تەندروستی سلێمانی: سلێمانی بەپلەی یەكەم دێت بۆ وەرگرتنی ڤاكسینی كۆرۆنا سامان شێخ لەتیف ، بەڕێوەبەری راگەیاندنی گشتی تەندروستی سلێمانی ئاماژەی بەوەكرد ، رێكخراوی تەندروستی جیهانی WHO بەهاوكاری هەردوو وەزارەتی تەندروستی حكومەتی عێراق و هەرێم تیمێكی نیشتمانییان دروستكردو زەپۆرتی هەموو تیمەكانی ڤاكسینیان كرد لەهەموو پارێزگاكانی عێراق، پارێزگای سلێمانییش یەكێك بوو لەو پارێزگایانەی كە زەپۆرتی 25 تیم كرا بۆ ئەوەی زۆرترین هاووڵاتی بتوانن پێكوتەی ڤاكسینی كۆرۆنا وەربگرن. هەروەها باسی لەوەشكرد كە هەڵمەتەكە لە 1/١١ بۆ 31/١٢ واتە بۆ ماوەی دوو مانگ بەردەوام بوو ، راگەیاندنی سلێمانی ئاشكرایكرد لەو ماوەیەدا توانرا نزیكەی 60 هەزار كەس ئەو ڤاكسینە وەربگرن كە تیمەكان بەدوو شێوە كارەكانیان ئەنجام دەدا، تیمی جێگیر كەهەر لەناو مەڵبەندەكان بوون و پێشوازیان لەهاووڵاتیان دەكرد لە ٨ی هەشتی بەیانی بۆ ٥ پێنجی ئێوارە، تیمە جوڵاوەكانیش لەڕێگەی مۆبایلەوە سەردانی قەزاو ناحیەكان و یاخود ئەو بەڕێوەبەرایەتیانەی پێویستیان بەو تیمی مۆبایلە هەبووە سەردانیان كردوون، ڤاكسینیان بۆ هاووڵاتیان كردووە، بۆیە لەو هەڵمەتە نیشتمانییە پارێزگای سلێمانی بەپلەی یەكەم دێت بۆ وەرگرتنی ڤاكسین. سامان شێخ لەتیف ئەوەشی خستەڕوو كە پێش ئەم هەڵمەتە نیشتمانییە پارێزگای سلێمانی بەهەردوو ئیدارەی گەرمیان و راپەرین و هەڵەبجەشەوە نزیكەی 630 هەزار كەس ڤاكسینیان وەرگرتووە، كە 310 هەزار كەس جورعەی یەكەمیان وەرگرتووەو چاوەڕێی جورعەی دووەم دەكەن و نزیكەی 270 هەزار كەسی دیكە جورعەی دووەمیان وەرگرتووەو چاوەڕێی جورعەی سێیەمن كەدوای شەش مانگ دەتوانرێ جورعەی سێیەم وەربگیرێت. توێژەرێكی دەروونی دەڵیت: ترسی خەڵك لەوەرگرتنی ئەم ڤاكسینە ناچارییەكەیەتی، چونكە خەڵك پێیوایە ئەگەر شتێكی باشبێت حكومەت نایكاتە ناچاری. ئیدریس نامیق، تووێژەری دەروونی ئاماژە بۆ ئەوەدەكات، بەهۆی بێمتمانەیی خەڵك بەرامبەر راگەیاندنەكان و ئەو ئیداریە سیاسییەی هەیە كە دوور لەكاری سیاسی خەڵك وابیردەكاتەوە ئەگەر ئەم ڤاكسینە باشبێت حكومەت نایكاتە ناچاری، چونكە دەڵێن ئەوەی گرنگە كوتانی مناڵان و خانمانی دووگیانە، بۆیە ئەم ڤاكسینە ترس و دڵەڕاوكێی لای خەڵك دروستكردووە. هەروەها وەرگێڕانی هەندێ ڤیدیۆی پزیشك و پسپۆڕانی ئەمریكی لەساتەوەختی بەرهەمهێنانی ئەم ڤاكسینە ئاماژەیان بەوەداوە كە كاریگەری زۆر خراپی دەبێت، یاخود هەندێ كەس ڤاكسینیشی بەكارهێناوە بەڵام هەر تووشی كۆرۆنا بووەو نەیتوانیوە بیپارێزێ، ئەمانە ترسیان لای خەڵك دروستكردووە، وتیشی:» رۆح هێندە شیرینە خەڵك نایخاتە بەردەم شتێك ئەگەری مان و نەمان بێ».
هاوڵاتی وتەبێژی یەکێتی دەڵێت:" دەکرێت لەم قۆناغەدا بیر لە چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدڕاڵی عێراق بکرێتەوە، نەک کێشەکان ئاڵۆزتر بکرێن. پێویست بوو دوای پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی عێراقی فیدڕاڵ بە پشتبەستن بە بنەما دەستوورییەکان دانوستان لەسەر ئەم پرسە و پرسەکانی تر بکرانایە". ئەمین بابە شێخ، وتەبێژی یەکێتی لە روونکردنەوەیکدا رایگەیاند: "پێویستە و دەکرێت لەم قۆناخەدا بیر لە چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدڕاڵی عێراق بکرێتەوە، نەک کێشەکان ئاڵۆزتر بکرێن. پێویست بوو دوای پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی عێراقی فیدڕاڵ بە پشتبەستن بە بنەما دەستوورییەکان دانوستان لەسەر ئەم پرسە و پرسەکانی دیکە بکرانایە لەنێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدڕاڵیی عێراق." لە بەشێكی دیکەی روونکردنەوەکەدا داوایەک ئاراستەی هێز و لایەنە سیاسییەکان دەکات و ئاماژە بەوە دەدات "دەستوور بۆ هیچ مەرامێکی بەرتەسکی سیاسی پێشێل نەکرێت، بۆ پرسێکی وەک یاسای نەوت و غاز و گشت پرسە چارەنووسسازەکانی دیکە، دەقە دەستوورییەکان جێبەجێبکرێن، لەپێناو پاراستنی سیستەمی فیدڕاڵی وسەرخستنی پرۆسەی سیاسی لە عێراقدا، داوا لە گشت لایەنەکان دەکەین کە بە گفتوگۆ و لێکتێگەیشتنی سیاسی گرفتەکان چارەسەر بکرێن." رۆژی سێشەممە 15-2-2022 دادگای باڵای فیدڕاڵیی عێراق یاسای نەوت و غازی هەرێمی کوردستانی بە "نادەستووری" هەژمارکرد و حکومەتی هەرێمی کوردستانی بە رادەستکردنی نەوت بە حکومەتی فیدڕاڵ و وەزارەتی نەوتی عێراق پابەندکرد. ئەم بڕیارەش کاردانەوەی لە ناوخۆی هەرێمی کوردستان و عێراق دروستکرد. دادگاکە هەروەها بڕیاریدا کە دەبێت حکومەتی هەرێمی کوردستان تێکڕای نەوتی بەرهەمهێنراوی خۆی رادەستی وەزارەتی نەوتی عێراق بکات. مافیشی دایە وەزارەتی نەوتی عێراق لە یاسایی و راستی و دروستی گرێبەستە نەوتییەکان و گرێبەستە گازییەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەگەڵ وڵاتان و کۆمپانیا بیانییەکان بکۆڵێتەوە. دەقی روونکردنەوەکەی وتەبێژی یەکێتی لەبارەی بڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵیی عێراق دەقی ڕوونکردنەوەی وتەبێژی ي.ن.ک سەبارەت بە بڕیاری دادگای باڵای فیدرالی عیراق لە بارەی یاسای نەوت وغازی هەرێمی کوردستان: وێڕای پاراستنی بنەماکانی دەستووری عێراقی فیدڕاڵ، دەبوایە لەم بڕیارەدا مافە دەستوورییەکانی هەرێمی کوردستان ڕەچاو بکرایە. پێویستە و دەکرێت لەم قۆناغەدا بیر لە چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدڕاڵی عێراق بکرێتەوە، نەک کێشەکان ئاڵۆزتر بکرێن. پێویست بوو دوای پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی عێراقی فیدڕاڵ بە پشتبەستن بە بنەما دەستوورییەکان دانوستان لەسەر ئەم پرسە و پرسەکانی تر بکرانایە لەنێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدڕاڵی عێراق. داوامان لە هەموو لایەنەکان ئەوەیە کە دەستوور بۆ هیچ مەرامێکی بەرتەسکی سیاسی پێشێل نەکرێت، بۆ پرسێکی وەک یاسای نەوت و غاز و گشت پرسە چارەنووسسازەکانی تر، دەقە دەستوورییەکان جێبەجێبکرێن، لەپێناو پاراستنی سیستەمی فیدڕاڵی وسەرخستنی پرۆسەی سیاسی لە عێراقدا، داوا لە گشت لایەنەکان دەکەین کە بە گفتوگۆ و لێکتێگەیشتنی سیاسی گرفتەکان چارەسەر بکرێن. ئەمین بابە شێخ وتەبێژی یەکێتی نیشتمانی کوردستان ١٦ی ٢ی ٢٠٢٢
هاوڵاتی نيوه‌ڕۆى ئەمڕۆ چوارشەممە 16ی شوباتی 2022، نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، پێشوازى له ماتيوو توله‌ر باڵيۆزى ئهمهريكا و شاندێكى ياوه‌رى كرد. له كۆبوونه‌وه‌يه‌كدا دوايين په‌ره‌سه‌ندنه‌كانى دۆخى سياسيى عيراق، به‌تايبه‌تيش دواى بڕيارى دادگاى باڵاى فيدرالى ده‌رباره‌ى كه‌رتى نه‌وت و گاز له هه‌رێمى كوردستان تاوتوێ كرا. له‌مباره‌يه‌وه نێچيرڤان بارزانى خوێندنه‌وه‌ى خۆى بۆ چۆنيه‌تيى ده‌رچوونى بڕياره‌كه و هه‌نگاونان بۆ چاره‌سه‌رى خسته ڕوو، دووپاتيشى كرده‌وه كه ئه‌م قۆناغه‌ى عيراقى پێدا ده‌گوزه‌رێت، وا ده‌خوازێت دادگاى فيدرالى و هه‌موو لايه‌نه عيراقييه‌كانيش به دواى چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كاندا بگه‌ڕێن. هه‌روه‌ها ڕوونيكرده‌وه كه هه‌رێمى كوردستان هه‌ميشه پابه‌نديى خۆى بۆ چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كان له‌گه‌ڵ حكوومه‌تى فيدراليى عيراق له‌سه‌ر بنه‌ماى ده‌ستوور نيشان داوه و دووپاتى كرده‌وه كه ئه‌م جۆره هه‌نگاوانه خزمه‌تى سه‌قامگيرى له وڵات ناكه‌ن، بۆيه هه‌موومان ده‌بێ بۆ چاره‌سه‌رى و پاراستنى سه‌قامگيرى كار بكه‌ين. له كۆبوونه‌وه‌كه‌دا هه‌ردوولا هاوڕا بوون كه دواى هه‌ڵبژاردنه‌كانى ئۆكتۆبه‌رى ڕابردووى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران، دۆستانى عيراق چاوه‌ڕوانيى پێكهێنانى حكوومه‌ت و سه‌قامگيرى و به‌ره‌وپێشچوونى پرۆسه‌ى ديموكراسين له عيراق، هه‌روه‌ها جه‌ختيان له گرنگيى هاريكارى و هه‌ماهه‌نگيى نێوان هه‌رێمى كوردستان و حكوومه‌تى فيدراليى عيراق كرده‌وه به‌تايبه‌تى بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى تيرۆر كه هێشتا له عيراق و سوورياش مه‌ترسييه‌كى ڕاسته‌قينه‌يه. هه‌ڵبژاردنه‌كانى هه‌رێمى كوردستان، ته‌وه‌رێكى ديكه‌ى كۆبوونه‌وه‌كه بوو، تيايدا نێچيرڤان بارزانى جه‌ختى له‌وه كرده‌وه كه سه‌رۆكايه‌تيى هه‌رێمى كوردستان له‌گه‌ڵ لايه‌نه په‌يوه‌نداره‌كان كار ده‌كات و له‌گه‌ڵ لايه‌نه سياسييه‌كان له په‌يوه‌نديدايه بۆ ئه‌وه‌ى هه‌ڵبژاردنه‌كان له كاتى خۆيدا ئه‌نجام بدرێن. هه‌ردوولا دۆخى پێشمه‌رگه و هه‌نگاوه‌كانى چاكسازى و پرۆسه‌ى يه‌كخستنه‌وه‌يان و پشتگيريى ئهمهريكا و وڵاتانى ديكه‌ى دۆستيان خسته به‌ر باس و هاوڕا بوون كه له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌نگاوه باشانه‌ى له‌مباره‌يه‌وه نراون، پرۆسه‌كه هێشتا كارى زياترى ده‌وێت و له‌مباره‌يه‌وه به‌رده‌واميى ئهمهريكا و دۆستانى هه‌رێمى كوردستان پێويسته. كه‌رتى ئابوورى و گرنگيى ئارامى و سه‌قامگيرى بۆ هاندانى سه‌رمايه‌گوزارى و وه‌به‌رهێنانى بيانى له هه‌رێمى كوردستان و عيراق، گرنگيى سه‌ربه‌خۆييى دادگاكان له عيراق و هه‌رێمى كوردستان و به‌رده‌واميى هاريكاريى هاوبه‌شى عيراق و كۆمه‌ڵگه‌ى نێوده‌وڵه‌تى، چه‌ند ته‌وه‌رێكى ديكه‌ى كۆبوونه‌وه‌كه بوون.
هاوڵاتی ئەندامێکی پێشووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەڵێت:"بڕیاری دادگای فیدڕاڵی لە بارەی نەوت و گازە دەبێت ببێتە ھۆی یەکخستنی لایەنە کوردیەکان و ھۆکاری بەھێزبوونیان". ئەمڕۆ چوارشەممە 16ی شوباتی 2022، بڵێسە جەبار فەرمان ئەندامی پێشووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و هاوکات ئەندامی سەرکردایەتی یەکێتیی نیشتیمانی لەبارەی بڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵیەوە لە لاپەڕەی خۆی لەفەیسبوک نوسیویەتی، ''بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی وادەکات ببێتە ھۆی یەکخستنی لایەنە کوردیەکان و ھۆکاری بەھێزبوونیان و بە سیاسەتی ئابوری دا چونەوە، نەک ببێتە ھۆی تاوانبارکردنی یەکتری و تھدیدکردن و دژایەتی زیاتر و لاوازکردنی زیاتری ھەرێم.'' ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، ''بە تەھدید و دژایەتی یەکتری ھیچ بەرھەم ناھێنین، کاتێتی پێداچونەوە بە تێکرای حکومرانی ھەرێم دا بکەینەوە و پێکەوە ڕێگری لە ھەڵوەشاندنەوەی ھەرێم بکەین.'' دوێنێ سێشەممە دادگای فیدراڵی عێراق ڕایگەیاند، ''بڕیاردراوە بە نادەستووری بوونی یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان و پابه‌ند ده‌كرێن به راده‌ستكردنی ته‌واوی داهاته‌كانی پەیوەست بە نه‌وت به به‌غدا.'' لە بڕیارەکەى دادگاى فیدڕاڵیدا ئەوەش هاتووە، ''حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان پابه‌ند كراوه كه وه‌زاره‌تی نه‌وت و دیوانی چاودێری دارایی عێراق چاودێری ته‌واوی گرێبه‌سته‌كانی فرۆشتنی نه‌وت و گاز بكه‌ن.''
عەمار عەزیز. دهۆك ئەحلام ئەمین ، كچێكی ئاوارەی ئێزیدییە لەپێناو دابینكردنی بژێوی ژیانی خێزانەكەی وازی لە خوێندن هێناوەو لە دوكانێكی گەص فرۆشیدا كار دەكات. ئەحلام ئەمین تەمەن 17 ساڵ ، پێنج خوشك و برایەكی هەیە لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئاماژەی بەوەكرد لە 2014 كاتێك ئاوارەی پارێزگای دهۆك بوون خانوویان بە كرێ گرتووەو مانگانە 150 هەزار دینار دەدەن، هەروەها وتیشی:" لە 2014 لە پۆلی شەشی سەرەتایی بووم، لەبەر داعش نەمتوانی هەموو تاقیكردنەوەكان بكەم ، كە هاتمە دهۆك جارێكی تر چوومە پۆلی شەشی سەرەتایی ئینجا بەردەوامیم دا خوێندن، بەڵام لەبەر خراپی دۆخی ئابووریمان وازم لە خوێندن هێناوەو حەزمكرد ئیشێك بكەم تا داهاتێك بۆخۆم و خێزانەكەم دابین بكەم". ناوبراو ئەوەشی خستەروو كە زۆر بەدوای كاردا گەراوەو لەگەڵ رێكخراوە نا حكومییەكان گفتوگۆی كردووە، بەڵام دواینجار بڕیار دەدات وەك كرێكارێك لە چێشتخانەیەك لەناو كەمپی شاریا كار بكات، ئەحلام وتی:" ماوەی شەش مانگە لە چێشتخانەیەكی ناوەندی كۆمەڵگای شاریا بوومە كرێكار، سەرەتا كرێی رۆژانەم 10 هەزار دینار بوو دواتر بووە بە 15 هەزار دینار". ئەحلام رۆژانە لە كاتژمێر 7و نیوی بەیانی تا 10 شەو لەو چێشتخانەیەدا كار دەكات" ڕاستە ماوەكەی زۆرە و پارەكە زۆر كەمە، بەڵام چی بەكەم هیچ ئیشی تر نیە بیكەم، ئەو بڕەیەی لەو كارە دەستم دەكەوێت بەشێكی بۆ خێزانەكەم خەرج دەكەمەوە " . ئەو كچە ئێزیدیە پێشیوابوو كە ئیشكردن هیچ عەیبی نیە" ڕاستە بۆ ژن تاڕادەیەك قورسە، بەڵام ئێستا كۆمەڵگا گوڕاوە شتێكی ئاسایی یە ژنیش وەكو پیاو كاربكات". ئەحلام لە دوكانی گەص فرۆشییەكەدا لەفەی مریشك و فەلافل و گەص ئامادە دەكات وەك دەڵێت:" رۆژانە سەد لەفەیەك دەفرۆشین و گرنگی زۆر بە پاك و خاوێنی دەدەین و زۆر كەس سەردانمان دەكات".
هاوڵاتی بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆی پارێزگای سلێمانی ئاگاداری ئەو شۆفێرانەی پاس دەکات کە کاری گواستنەوەی خوێندکاران دەکەن و چەند مەرجێکیان بۆ دیاری دەکات بۆ کارکردن. ئەمڕۆ چوارشەممە 16ی شوباتی 2022، بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆی پارێزگای سلێمانی ئاگاداری سەرجەم ناوەندی قوتابخانە و باخچەی ساوایان و دایەنگەکانی سنووری پارێزگای سلێمانی دەکات، ئەو پاسانەی کە کاری گواستنەوەی خوێندکار و قوتابی و منداڵان دەکات، پێویستە پابەند بن بەم خاڵانەی لای خوارەوە: -پێویستە بەپێی ژمارەی کوشنی ناو ئەو پاسانە نەفەر سەربخەن، بەپێی یاسای هاتوچۆ سەرخستنی نەفەری زیادە قەدەغەیە. -پێویستە هەموو پاسێک چاودێرێکی سەر بە ئیدارەی ئەو شوێنە کە پاسەکە کاری بۆ دەکات تیایدا بێت، ڕۆڵی ئەو چاودێرە ئەوەیە کە رێگە نەدات بەو شۆفێرە سەرکێشی و تیژڕەوی و بەکارهێنانی مۆبایل و رۆیشتن بە پێچەوانەی ئاڕاستە و پێچکردنەوە لە شوێنی قەدەغە یاخود گۆرانی و ئاوازێک بە دەنگێکی بەرز بە چەشنێک دابنێت کە ببێتە مایەی نەهێشتنی ئارامی سەرنشینانی ناو پاسەکە یاخود هەر سەرپێچییەکی دیکە بکات، بە پێچەوانەوە ئاگاداری ئیدارەی خۆی بکات لە رەفتاری ئەو شۆفێرە کە دەبێتە مایەی مەترسی رووداو و کارەساتی هاتوچۆیی نەخوازراو. -داواکارین لەو شۆفێرانەی کە ئەم ئاگادارییە دەیانگرێتەوە زیاتر هەست بە بەرپرسیاریەتی سەلامەتی سەرنشینی ناو پاسەکانیان بکەن و ئاگاداریان دەکەین کە رەفتارەکانیان لە کاتی سەرپێچی کردندا بە پێی یاسا و رێنماییەکانی هاتوچۆ لێپێچینەوە و لێپرسینەوەیان لەگەڵ دەکرێت و چاوپۆشی لە هیچ کەس و لە ژێر هەر پاساوێک ناکرێت. بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆی سلێمانی دەشڵێت، بە وردی چاودێری ئەم پرسە دەکەن. هاتوچۆ دەڵێت، لەکاتی هەبوونی هەر جۆرە سەرپێچییەک لەو پاسانەی کە ئەم ئاگادارییە دەیانگرێتەوە هاوڵاتییان دەتوانن پەیوەندی بکەن بە: کۆنترۆڵی هاتووچۆی سلێمانی ژمارە (188) هێڵی گەرمی سەنتەری هەماهەنگی پەیوەندییەکان – سلێمانی PJCCژمارە (100)
هاوڵاتی كۆمپانیاكانى دابینكردنى ده‌رمان بۆ فه‌رمانگه‌ى ته‌ندروستى سلێمانى خۆپیشاندانێكیان ئه‌نجامداو ڕایانگه‌یاند، وه‌زاره‌تى دارایی دواى ئه‌نجامدانى گرێبه‌ست ڕێنمایی داراییان ده‌ركردوه‌و به‌و ڕێنماییانه‌ش پاره‌یان پێنه‌دراوه، جه‌ختیشده‌كه‌نه‌وه، "ئێمه‌ش له‌مڕۆوه ده‌رمان بۆ ته‌ندروستى دابین ناكه‌ین". كۆمپانیاكانى دابینكردنى ده‌رمان له‌سلێمانى له‌كۆنگره‌یه‌كى ڕۆژنامه‌وانیدا كه په‌یامنێرى شارپرێس ئاماده‌یبوو بڕیاریاندا، له‌مڕۆ چوارشه‌ممه‌وه هیچ ده‌رمانێك بۆ فه‌رمانگه‌ى ته‌ندروستى سلێمانى‌و سنورى پارێزگاى سلێمانى‌و هه‌ڵه‌بجه دابین نه‌كه‌ن. كۆمپانیاكان ئه‌وه‌شیان ڕاگه‌یاند، ئێستا حكومه‌تى هه‌رێم 20 ملیار دینار قه‌رزاریانه‌و چونه‌ته بانك، له‌وێ پێیانوتراوه پاره هه‌یه، به‌ڵام وه‌زاره‌تى دارایی بڕیاریداوه پاره‌كه‌یان به 55 مانگ بۆ خه‌رجبكرێت‌و ئێستا ئه‌وه‌شیان پێنادرێت. زیاتر له‌سێ مانگه كێشه‌ى كه‌مى‌و نه‌بونى ده‌رمان له‌فه‌رمانگه‌ى ته‌ندروستى سلێمانى‌و سنورى پارێزگاى سلێمانى‌و هه‌ڵه‌بجه سه‌ریهه‌ڵداوه‌و حكومه‌ت‌و وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى هیچ هه‌ڵوێستێكیان نه‌بوه.
سازدانی: ئارا ئیبراهیم ئەندامێكی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق دەڵێت جوڵاندنی دۆسییەی هەناردەكردنی نەوتی هەرێم لەلایەن دادگای فیدراڵییەوە جانبێكی سیاسی هەیەو پەیوەندی بەئاڵۆزییەكانی پرسی سەرۆك كۆمارو پێكهێكانی حكومەتەوە هەیە. ئەحمەد حاجی رەشید، ئەندامی خولی پێشووی كۆمەڵی دادگەری لەلیژنەی دارایی عێراق لەم چاوپێكەوتنەیدا زۆر بە راشكاوی لەبارەی جوڵاندنی سكاڵاكەی دادگای فیدراڵی قسە دەكات و دەشڵێت:» جوڵاندنی ئەم سكاڵایە لەم كاتەدا دادگای فیدراڵی شەرعییەتی بۆ دۆزیوەتەوە، ئەگینا لەیاسای بودجەی 2021دا تاكە بڕگە كە رێگە دەدات هەرێمی كوردستان خۆی نەوت هەناردە بكات و بیفرۆشێت جێگیركراو تێپەڕێندرا، بەڕەزامەندی هەماهەنگی شیعەكان بوو، بۆیە كەسیش سكاڵای نەكردو یاساكەی نەبردە دادگای فیدراڵی». هاوڵاتی: بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی لەم كاتەدا كەتایبەتە بەنەوت و غازی هەرێم بۆچی؟ تاچەند پەیوەندی بەئاڵۆزییە سیاسییەكانەوە هەیە؟ ئەحمەد حاجی رەشید: ئەم بڕیارەی دادگای فیدراڵی تەنها بڕیارێك نییەو سێ سكاڵایە، سكاڵایەكیان وەزیری نەوتی عێراق لەدژی وەزیری سەرچاوە سروشتییەكانی هەرێم كردوویەتی، سكاڵایەكی دیكەیان ئەندامێكی پەرلەمانی عێراق بەناوی عەلی شەداد فارس لەدژی پەرلەمانی كوردستان كردوویەتی كە یاساو نەوت و غازیان دەرچواندووە، سکاڵای سێیەمیان لەساڵی 2014 كراوە لەدژی حكومەتی توركیا كردوویەتی كەنەوتی لەهەرێمی كوردستان كڕیوە بەبێ رەزامەندی وەرگرتن لەحكومەتی ئیتحادی عێراق. لەمێژووی سكاڵاكەوە كە لە 2012 تا 2022 لەجەكمەجی دادگای ئیتحادیدایەو جارێك دێتەوە سەر شاشەو جارێكی دیكە ونی دەكەن. كاتی خۆی لەگەڵ هەردوو هاوڕێی بەرێزم كاك وشیار عەبدوڵاو كاك سەركەوت شەمسەدین، سەردانێكی دادگای ئیتحادیمان كرد لەنزیكەوە چاومان كەوت بەهەموو دادوەرەكان، بەتایبەت میدحەت مەحمود، پرسیارێكمان ئاراستە كرد كە ئەو سكاڵایانە چۆنەو بۆچی ناوبەناو باسی دەكەن و دواتر ونی دەكەن، زۆر بە راشكاوی پێی وتین كە «ئەم سكاڵایانە زۆرجار كە هەرێم و عێراق نزیكدەبنەوە لەیەك پێمان دەڵێن كە سكاڵاكە بوەستێنن و كە ئاڵۆزی دروست دەبێت پێمان دەڵێن بیجوڵێنن»، بۆیە ئەم جوڵاندنی سكاڵایانە لەم كاتەدا لەلایەن دادگای ئیتحادییەوە چەند جانبە یاساییەكە لەخۆی دەگرێت، ئەوەندەش مەسجێكی سیاسییە بۆ ئەو ململانێیەی كەهەیە لەسەرۆك كۆمارو پێكهێنانی حكومەت و دەرئەنجامی هەڵبژاردنەكان، جانبێكی سیاسی وازحی هەیە، لەڕووی یاساییەوە هەر سكاڵایەك بچێتە دادگای ئیتحادی دواجار دەبێت یەكلایبكرێتەوەو مولزەمە وەڵامبداتەوەو نابێت واز لەو سكاڵایانە بهێنێت. هاوڵاتی: جوڵاندنی لەڕووی سیاسییەوە تا چەند پەیوەندی بەهاوپەیمانێتی نێوان لایەنە جیاوازەكانەوە هەیە؟ ئەحمەد حاجی رەشید: بەتەئكید پەیوەندی راستەوخۆی بەپرسی سەرۆك كۆمارو پەیوەندی راستەوخۆی هەیە بەو حلفەی كە پارتی و سوننەكان و سەدر دروستیان كردووە، زۆر بەڕاشكاوی ئەمە بەشێكە لەوە بەداخەوە برادەرانی پارتی دیموكراتی كوردستان بەبێ خوێندنەوەی واقعەكەو بەبێ ئەوەی بزانن چ لەزمەیەك دەدەن بەدەستەوە پارتی نوێنەرایەتی هەموو كورد ناكات و دواجار دەچێتە ناو هاوپەیمانێتییەكی سێ لایەنییەوە كە لەبەرانبەردا ئەم دۆسییانە دەجوڵێندرێت و دواتر باجەكەی خەڵكی هەرێمی كوردستان دەیدات. هاوڵاتی: بەڵام پارتی باس لەوە دەكات كە دادگای فیدراڵی بێلایەن نییەو نزیكە لەئێران و خودی نوری مالكی كە لەناو چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان لەبەرەیەكدان دژ بە بەرەكەی سەدرو بارزانی و حەلبوسی؟ ئەحمەد حاجی رەشید: ئەگەر سەیری دادگای فیدراڵی بكەین لەسەرەتای ئەم كێشانەوە سێ سكاڵای هەماهەنگی شیعەكان (ئیتاری تەنسیقی) رەتكردووەتەوە لەدەرئەنجامی هەڵبژاردنەكان، لەمەسەلەی دانیشتنی پەرلەمان، كەواتە دادگای باڵا ئەو دۆسییانەی دەچێتە بەردەستی تەعامول لەگەڵ ناوەرۆكەكەی دەكات، ئەگەر وابووایە بەئیمتیاز ئەوا هەر لەسەرەتاوە دەرئەنجامی هەڵبژاردنەكان قبوڵ نەدەكرا لەكاتێكدا ئەو بەڵگانەی درانە دادگای فیدراڵی لەبارەی تەزویراتەوە، كە كەم كەس هەبوو دەیویت دەرئەنجامەكان قبوڵ دەكات، بەڵام قبوڵیشی كردو كۆبوونەوەی پەرلەمانی بەڕێكرد، كە باسم جەسام لەهەماهەنگی شیعەكان سكاڵای كردبوو تانەكەی قبوڵ نەكرا. گرفتێك لەعێراقدا هەیە ئەگەر دادگای فیدراڵی سكاڵایەكی یەكلایكردەوە لەزیانی هەر كەس بوو ئەوا دەڵێن دادگای فیدراڵی سەر بەفڵان دەوڵەتە، ئەگەر لەبەرژەوەندیدا بوو دەڵێن دادگایەكی میهەنییە. ناتوانین بڵێین دادگای فیدراڵی سەر بەهیچ لایەنێك نییە، بەڵام ئەوەمان لەبیر نەچێت كە دادگای فیدراڵی لەزۆربەی وڵاتان لەئاڵۆزییە سیاسسیەكانی زۆر وڵاتدا تەدەخول دەكات، بۆیە ئەوە جەمبەیەكی سیاسی تێدایە كە ئەمەیان یەكێكە لەو جەمبە سیاسییانەی دیكە. هاوڵاتی: پارتی رێبەر ئەحمەد-یان كاندید كردووە بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار، لەبەرانبەر بەرهەم ساڵح كە كاندیدی یەكێتییە، پێتانوایە ئەگەر ئەم دوولایەنە نەگەنە رێككەوتن پرسی ناردنی 200 ملیار دینارەكە كێشەی تێدەكەوێت؟ ئەحمەد حاجی رەشید: مەسەلەی ناردنی 200 ملیار دیناری مانگانە كە لەبەغداوە رەوانەی هەرێم دەكرێت پەیوەندی بەخودی مستەفا كازمییەوە هەیە، تا ئەو بەتەمای ئەوە بێت بكرێتەوە بەسەرۆك وەزیران مەگەر لەحاڵەتێكدا ترسی ئەوەی هەبێت كە لەدادگای فیدراڵی سكاڵای لەسەر تۆمار بكرێت، ئەگینا بەیاسا تەحدید نەكرێت لەبودجەدا ناردنی 200 ملیارەكە لەلایەن مستەفا كازمییەوە بەردەوام دەبێت. سەبارەت بە رێبەر ئەحمەد كەكاندیدی پارتی دیموكراتی كوردستانە بابزانین ئایا كردنەوەی بابی دەرگای خۆپاڵاوتن دادگای فیدراڵی چی لەبارەوە دەڵێت، تەبعەن موخالەفەی یاسای ژمارە 8ی ساڵی 2012 یە كە بۆ خۆم گوێم لەسەرۆكی فراكسیۆنی پارتی بووەو ئەو بڕیاری كردنەوەی دەرگای خۆپاڵاوتنە نایاساییە، بەڵام دەبێت سەیری جانبە سیاسییەكە بكرێت ئایا مەحكەمەی ئیتحادی قوفڵ لەو مەسەلەیە دەدات بۆ ئەوەی عێراق. تائێستا ململانێیەك لەنێوان پارتی و یەكێتی هەیە كە نەشاراوەیە كەئایا هێزەكانی هاوپەیمانی سەدرو سوننەكان و بارزانی توانای ئەوەیان هەیە 180 ئەندام پەرلەمان كۆبكەنەوەو بیدەن بە رێبەر ئەحمەد، لەبەرانبەردا ئایا هاوهەمانگی شیعەكان قبوڵ دەكات رێبەر ئەحمەد بەبێ تەوافوق ببێتە سەرۆك كۆمار؟، تا ئەوكاتەی نەگەنە ئەو قەناعەتەی لەگەڵ هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار حكومەتی عێراقیش بكرێتە یەك پاكێج بۆ ئەوەی رێككبكەون، ئەگەر نا هەردوو هاوپەیمانەكە دانیشتنی پەرلەمان دەتوانن پەكبخەن. هاوڵاتی: ئەگەر پرسی سەرۆك كۆمار لەنێوان پارتی و یەكێتی چارەسەر بكرێت ئایا ئەو دۆسییەی سكاڵایانە دەخرێتەوە چەكمەجەكەی دادگای ئیتحادی؟ ئەحمەد حاجی رەشید: دادگای فیدراڵی پێش ئەوەی سەیری جانبە یاساییەكە بكات سەیری جانبە سیاسییەكەی دەكات، كە جانبە سیاسییەكەی زانی بەرژەوەندی باڵای عێراقی تێدایەو نابێتە هۆی ئاڵۆزی ئینجا شەرعییەت دەدۆزێتەوە بۆ ئەو قەزییە. جووڵاندنی ئەم سكاڵایە لەم كاتەدا دادگای فیدراڵی شەرعیەتی بۆ دۆزیوەتەوە، ئەگینا لەیاسای بودجەی 2021دا تاكە بڕگە كە رێگە دەدات هەرێمی كوردستان خۆی نەوت هەناردە بكات و بیفرۆشێت جێگیركراو تێپەڕێندرا، بەڕەزامەندی هەماهەنگی شیعەكان بوو، بۆیە كەسیش سكاڵای نەكردو یاساكەی نەبردە دادگای فیدراڵی. یەكێتی و پارتی لەوە دەرچوون بەبێ شەریكەكانیان بڕیار بكەن، یەكێتی بەبێ هەماهەگنی شیعەكان و پارتی بەبێ سەدرو سوننەكان تازە دوو جەبهە دروست بووە لەعێراقدا كە خەریكی ئێسقان شكاندنی ئەوی تریانە، ئەو دۆسییەی دادگای فیدراڵی ناخرێتەوە چەكمەجەكەی دادگای فیدراڵی تا ئەوكاتەی تەوافوق لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمارو پێكهێنانی حكومەتی عێراق نەكرێت. هاوڵاتی: پێتانوایە ئێران و وڵاتانی ئیقلیمی رۆڵیان هەیە لەم دۆخەی ئێستای عێراق؟ ئەحمەد حاجی رەشید: نەك ئێران هەموو وڵاتانی ئیقلیمی توركیاو ئیمارات و ئەردەن و تا رادەیەك سعودیەو دوورتریش بەریتانیاو ئەمریكا رۆڵیان هەیە تەنانەت روسیاش رۆڵی هەیە كە هاتۆتە سووریاوەو هاوپەیمانی ئێرانە كە دوو میحوەرین تا دەوڵەتە زلهێزەكان كە بەپێی بەرژەوەندی و گرنگیان بۆ عێراق.
هاوڵاتی- دهۆك دادگا دۆسیەی دادگایی كردنی (بێریڤان ئەیوب)ی بۆ 28 ئەم مانگە دواخست كەماوەی شانزە مانگە لەزینداندایەو پارێزەرەكەشی بە پێشێلكارییەكی زۆر گەورە وەسفی دەكات. بێریڤان ئەیوب، یەكێكە لەو ژنانە چالاكوانەی كەخاوەنی پێنج منداڵە بەتۆمەتی تێكدانی ئاسایشی نیشتمانی زیاتر لەساڵێك و چوار مانگە دەستگیركراوە. بڕیاربوو 14ی شوباتی 2022 دادگایی كردنی بێریڤان ئەیوب بەڕێوەبچێت، بەڵام دادگاییكردنەكەی بۆ رۆژی 28ی ئەم مانگە دواخرا. رێڤینگ یاسین، پارێزەری بێریڤان ئەیوب لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئاماژەی بەوەكرد كە بێریڤان ئەیوب بەپێی ماددەی ( 1) یاسایی ژمارە ( 21) ساڵی 2003 تۆمەتباركراوە، ئەم یاسایە تایبەتە بەو كەسانەی ئەمن و ئاسایش تێكدەدەن و سزاكەشی تازیندانی هەتا هەتایی دەچێت، وتیشی:»بڕیاربوو 14ی شوبات دادگایی كردنەكەی ئەنجامبدرێت، بەڵام بەهۆی ئەوەی كوڕی ئەو دادوەری كە بڕیاربوو دۆسیەكەی بەڕێوەببات توشی رووداوێكی هاتۆچوو بوو، ئەو دادوەرە وتی ناتوانم لەلایەك دڵم لەسەر كوڕەكەم بێت لەنەخۆشخانەكە لەلایەك دۆسیەكە بەڕێوەببەم، بۆیە بۆ 28 ی ئەم مانگە دوایخستووە». ناوبراو ئەوەشی خستەڕوو كە وەكو تیمی پارێزەرانی بێریڤان لەهەولێرو سلێمانی و دهۆك تائێستا رێگەیان نەداوە وەكالەی بۆ دروستبكەن» كەیسەكە و بێریڤانیشمان نەبینیوە، بەڵام دۆسیەكەی لەگەڵ گیراوانی تری بادینانە». پارێزەرەكەی بێریڤان ئەوەشی دووپاتكردەوە كە پێویست بوو دۆسیەكەی لەماوەی شەش مانگدا كۆتایی پێبێت لەسەر ئەو ئەساسەی كە ئەمە كچێكی كوردە زیاتر لەساڵێكە لەزینداندایە بەبێ ئەوەی دادگایی بكرێت، وتیشی:» پێشیلكاریەكی یاسایی زۆر گەورەیە لەبەرئەوە بەرگری لێ‌دەكەین». سەرۆكی فراكسیۆنی كۆمەڵی دادگەری دەڵێت:» بێریڤان ئەیوب لەسەر داواكردنی مافی خەڵك و گەندەڵیی و لێبرینی پاشكەوتی مووچەی فەرمانبەران زیندانی كراوە، ئەو یەكێكە لە رفێنراوانی بادینان». عەبدولستار مەجید سەرۆكی فراكسیۆنی كۆمەڵی دادگەری لەپەرلەمانی كوردستان بۆ هاوڵاتی وتیشی:» ئەم كەیسەش وەكو هەموو كەیسەكانی تر بەحزبی و سیاسی كراون، ئەم ژنە دایكی پێنج منداڵە، لەئەنجامی ئەو زوڵمە گەورەیەی بەرامبەر كراوە، دووچاری كێشەی كۆمەڵایەتی بووەتەوە، بەپێی زانیارییەكانم هاوسەرەكەی بێریڤانی تەڵاقداوە». عەبدولستار مەجید وتیشی:» رێگەی پێنەدراوە منداڵەكانی ببینێت، ئەمە ستەمێكی زۆر گەورەیە بەداخەوە پەرلەمانی كوردستان كە گەورەترین دەزگای شەرعییە هیچ هەڵوێستێكی نیە، تەنیا چەند پەرلەمانتارێك قسە لەسەر دۆسەیەكە دەكەن، بەڵام پەرلەمانیش بووە سێكوچەی حزب و حكومەت « . عەبدولستار مەجید داوا دەكات كە بۆ یەكجاریش بێت دادگاو دادوەركان بێلایەنانەو سەربەخۆیانە مامەڵە لەگەڵ كەیسی ئەو ژنە بكەن و كۆتایی بەو زوڵمە گەورەیە بهێنن كە لەبەرامبەری كراوە، وتیشی:» چۆن دەكرێت 16 مانگ لەزینداندا بێت و منداڵەكانی خۆی نەبینێت».
هاوڵاتی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەدرەنگانێكی شەوی رابردوودا پەیامێكی لەبارەی جووڵاندنی سكاڵا لەسەر دۆسییەی نەوت و غازی هەرێم لەلایەن دادگای فیدراڵییەوە بڵاوكردەوەو تێیدا ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە»بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی لەئەرزی واقعدا قابیلی جێبەجێكردن نابێت». نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی هەرێمی كوردستان دەڵێت:»لەكاتێكدا عێراق بەدۆخێكی ئاڵۆزی سیاسیدا تێدەپەڕێت، بەداخەوە بڕیارێكی دادگای باڵای فیدرالیی عێراق كە یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان بە نادەستووری دادەنێت، هەرێمی كوردستانی تووشی نیگەرانییەكی گەورە كرد». ناوبراو دەشڵێت:» پێمانوایە ئەم بڕیارەی دادگای باڵای فیدراڵی كە پشتی بەیاسایەكی سەردەمی رژێمی پێشوو بەستووە، بنەماكانی فیدراڵی و مافە دەستوورییەكانی هەرێمی كوردستانی پشتگوێ خستووەو لەگەڵ گیانی دەستوورو سیستمی فیدراڵیدا نایەتەوە، لەسەر ئەرزی واقعیش قابیلی جێبەجێكردن نابێت». هاوكات ئەوەش دەخاتەڕوو كە ئەم بڕیارە هەروەها كێشەكانی نێوان حكومەتی فیدراڵی عێراق و حكومەتی هەرێمی كوردستان لەسەر دۆسیەی نەوت و گاز ئاڵۆزتر دەكات كە بەدرێژایی ساڵانی رابردوو هەوڵی چارەسەركردنیان دراوەو لەچەند قۆناغێكدا هەنگاوی بەرەو چارەسەركردن هەڵێناوە. هاوكات ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە پێیانوایە دادگای باڵای فیدراڵی لەجیاتی ئەم بڕیارە، دەبوایە بڕیار بدات كە حكومەتی فیدراڵی عێراق لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان بەپێی دەستوور لەسەر كێشەكان و پرسی نەوت و گاز بگەنە چارەسەرێك كە لەبەرژەوەندیی تەواوی عێراقدا بێت. نێچیرڤان بارزانی ئەوەش رووندەكاتەوە كەچاوەڕوانییان لەدادگای باڵای فیدراڵی عێراق هەیەو داوا دەكەن پێداچوونەوە بەبڕیارەكەیدا بكات و بنەماكانی دەستوورو سیستمی فیدرالی رەچاو بكات بۆ ئەوەی مافە یاسایی و دەستوورییەكانی هەرێمی كوردستان پێشێل نەكرێن و نەبنە هۆی ئاڵۆزبوونی زیاتری دۆخی سیاسی كە زیان بەبەرژەوەندییەكانی عێراق بەگشتی بگەیەنێت.
هاوڵاتى ئەمڕۆ سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە مەراسیمی کۆچی دوایی رۆژ نوری شاوەیس دا پەیامێکی پێشکەش کرد و رایگەیاند:" بە پێكەوەبوون زۆر دەستكەوتمان دەستدەكەوێت، بە ترازان و دووركەوتنەوە، دڵنیاتان دەكەمەوە هیچ لایەنێك لە كوردستان هیچ شتێكی دەستناكەوێت نێچیرڤان بارزانی دووپاتی کردەوە و ووتی:" ئەو كاتە و ئێستاش مەرجی سەركەوت ئەوەیە كە كورد دەبێت یەكڕیز بێت، دەبێت یەك دەنگ بێت بۆ دەستكەوتەكان نەك بۆ پۆست و پایە". هەروەها جەختی کردەوە کە دەبێ هه‌وڵ بده‌ين دەستكەوته‌كان بە یەكڕیزی بپارێزين و پەرەیان پێ بدەین و خەباتی پێكەوەیی بكەین بۆ ئەو ئامانجانەی لە پێناویاندا زۆر قوربانیمان. نێچیرڤان بارزانی جەختی کردەوە کە هەموو لایەکمان بە یەكڕیزی و بە یەكبوون و بەیەكەوە دەبێت هەوڵ و تێكۆشانمان بەردەوام بێت بۆ بەدەستهێنانی مافە دەستوورییەكانی هەرێمی كوردستان سەرەڕای هەموو جیاوازییەك، سەرەڕای هەموو بۆچوونێك، مەرجی سەركەوتنمان و مەرجی تێپەڕاندنی ئەو قۆناغەشمان تەنیا و تەنیا ئەوەیە یەكڕیز بین و بەیەكەوە بین. هەروەها وتیشی: بە پێكەوەبوون زۆر دەستكەوتمان دەستدەكەوێت، بە ترازان و دووركەوتنەوە، دڵنیاتان دەكەمەوە هیچ لایەنێك لە كوردستان هیچ شتێكی دەستناكەوێت.
هاوڵاتی موقتەدا سەدر، ڕێبەری ڕەوتی سەدر داوای لەپەرلەمانی عێراق كرد رۆڵی چاودێری و یاسادانانی خۆی كارا بكات، ئەویش لەپێناو بەرژەوەندی گەلی عێراق. موقتەدا سەدر، لەتویتێكدا نوسیویەتی: كاری پەرلەمان تەنها لەپێناو پێكهێنانی حكومەت نییە یاخود سێ سەرۆكایەتیەكە، بەڵكو پێویستە ڕۆڵی كارابكات لەبواری چاودێری و یاسادانان لەپێناو بەرژەوەندی گەلی عێراقی ستەم لێكراو. سەدر لە تویتەكەیدا داوای لەپەرلەمانتاران كردووە چەند كارێكی دیكەش ئەنجام بدەن، لەوانەش كاراكردنی رۆڵی چاكسازی پەرلەمان و لێكۆڵینەوە و بانگهێشتكردنی هەركەسێك گومانی گەندەڵی و كەموكورتی لەسەربێت، ئەویش لەڕێگەی پەلەكردن لە پێكهێنانی لیژنەكانی پەرلەمان و گوێ بەوە نەدرێت ئەو كەسانە سەر بە چی نەتەوە و پێكهاتەیەكن یاخود چی پلەیەكی وەزیفییان هەبووە لە حكومەتەكانی پێشوودا. سەدر هەر لە تویتەكەیدا دەشڵێت: پێویستە پەرلەمانتاران تەئكید لەسەر كاراكردنەوەی پرۆژە خزمەتگوزاریەكان بكەنەوە كە لەخزمەت گەلدایە و ئەو پرۆژانەش دەستپێبكرێنەوە كە وەستاون، ئەوانەی كەموكورتیشیان هەبووە لە حكومەت و كۆمپانیاكان لێپێچینەوەیان لەگەڵ بكرێت. یەكێكی دیكە لەداواكاریەكانی موقتەدا سەدر بۆ پەرلەمانتارانی عێراق ئەوەیە پەلە بكەن لە پێكهێنانی حكومەتێكی چاكسازیخوازی نوێ كە زۆرینەی نیشتیمانی بێت و بەدوور بێت لەوەی وەكو كێك ببەخشرێتەوە. لەخاڵی كۆتایی داواكاریەكانی موقتەدا سەدر بۆ پەرلەمانی عێراق ئەوەش هاتووە: رۆڵی چاودێری پەرلەمان كارابكرێت و بەتوندی ڕێگربێت لە دەستێوەردانی حزبی و دادوەری بە سیاسیكراو.
هاوڵاتى وەزیری پێشمەرگە رایگەیاند:"پرۆسەی خانەنیشینی بەردەوام دەبێت و هەوڵەكانی وەزارەت بۆ تەواوكردنی دۆسیەو خشتەی پلەبەرزكردنەوەی ئەفسەران تەواو بوەو چاوەڕوانی گەڕانەوەن لە ئەنجومەنی وەزیران". وەزارەتی پێشمەرگەی حکومەتی هەرێمی کوردسستان ڕایگەیاند، وەزیری پێشمەرگەو راوێژكارانی باڵای هێزەكانی هاوپەیمانان لەعیراق پرسی چاكسازی و پەرەسەندنەكانی وەزارەتی پێشمەرگەو بەردەوامیدان بەپڕۆسەی خانەنیشنی و پلە بەرزكردنەوەی ئەفسەران تاوتوێ کردووە. ئەمڕۆ سێشەممە 15ی شوباتی 2022، لە راگەیاندراوێکدا وەزارەتی پێشمەرگەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بڵاویکردەووە، ''شۆڕش ئیسماعیل وەزیری پێشمەرگە لەگەڵ راوێژكارانی باڵای ئەمریكاو هۆڵەنداو بەریتانیا لەهاوپەیمانی نێودەوڵەتی كۆبۆتەوە، لەو كۆبونەوەیەدا كە بۆردی باڵای چاكسازی وەزارەتی پێشمەرگەو تیمی بەدواداچونی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران تیایدا ئامادەبون، تاوتوێی هەنگاوەكانی چاكسازی و لەمپەڕو ئاستەنگەكانی كراوە.'' ئەوەشخراوەتەڕوو، ''ستایشی هێزەكانی هاوپەیمانانی كردوە بۆ پرۆسەی چاكسازی و رێكخستنەوەی هێزەكان كە بۆتە هۆكاری پێشكەوتن و گەشەسەندنی زیاتری پێشمەرگەو بەرزكردنەوەی توانستی سەربازیان لەتەواوی سێكتەرەكانەوە.'' وەزیری پێشمەرگە باسی لەوەشکردووە، ''پرۆسەی خانەنیشینی بەردەوام دەبێت و هەوڵەكانی وەزارەت بۆ تەواوكردنی دۆسیەو خشتەی پلەبەرزكردنەوەی ئەفسەران تەواو بوەو چاوەڕوانی گەڕانەوەن لە ئەنجومەنی وەزیران.''
