ئەنجوومەنی وەزیران 25 ملیار دینار بۆ هەڵەبجە تەرخان دەکات

  هاوڵاتى ئه‌ندامێكى مه‌كته‌بى سیاسى یه‌كێتى له‌ شه‌نگاله‌وه‌ رایگەیاند:"ده‌كرا كاره‌ساتى شه‌نگال ڕونه‌دات  ئه‌گه‌ر ئه‌و هێزانه‌ى پێش كاره‌ساتى شه‌نگال له‌وێ بوون به‌رگریان بكردایه‌ بۆیه‌ پێویسته‌ لێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ بكرێت". سه‌عدى ئه‌حمه‌د پیره‌ ئه‌ندامى مه‌كته‌بى سیاسى یه‌كێتى  له‌ شه‌نگال له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كدا ڕایگه‌یاند، بەداخەوە ژمارەیەکی زۆری ژنان و كچانى ئێزیدى بوونە قوربانی و ژمارەیەکیش بە دڕندانەترین شێوە دوور لە بەها مرۆڤایەتیەکان کە هیچ ئاینێکی ئەرزی و ئاسمانی قبوڵی ناکات ئازاریان چەشت ، بەداخەوە تا وەکو ئێستاش بەسەدان لەو کچ و ژنانە کە ئێمە بەدایک و خوشک و کچی خۆمانیان دەزانین بێ سەر و شوێنن .  سه‌عدى پیره‌ ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو، لەسەرەتای دروستبوونی کارەساتەکە کە بەداخەوە دەکرا روونەدات ئەگەر ئەو هێزانەی پێش کارەساتەکە لە شەنگال بوون شەنگال و ناوچەکەیان چۆڵ نەکردبا، بۆیە پێیان وایە دەبێت لێپرسینەوە لەوانە بکرێت کە بەهۆی کەمتەرخەمیان ئەو کارەساتە گەورەی لێ کەوتەوە ، قوربانی یەکەمیش کچان و ژنانی شەنگال بوو ، لە ئێستاشدا کە هەڵبژاردنی پێش وەختەی عیراق بەڕێوەیە پێویستە پێش هەموو چین و توێژێک کچان و ژنانی شەنگال بەدەنگەکانیان تۆڵەی خۆیان لەو کەس و لایەنەنانە بکەنەوە کە بوونە هۆی ئەو مەینەتیەی بەسەریان هات .  

  هاوڵاتى ئینستتیوتی پەی بۆ پەروەردەو گەشەپێدان رایگەیاند:"  لە بواری چاودێریدا پەرلەمان بە ئەركی خۆی هەڵنەستاوە، هیچ پرساندنێكی ئەندامانی ئەنجومەنی وەزیران نەكراوە، هیچ لیژنەیەكی لێكۆلینەوە پێك نەهێنراوە، هیچ وەزیرێك متمانەی لێنەسەنراوەتەوەو هیچ دەنگدانێكیش بەمەبەستی وەرگرتنەوەی متمانە لە وەزیر نەكراوە". دەڵێت:"پەرلەمانی کوردستان نەیتوانیوە چاودێری حكومەت بكات". ئینستتیوتی پەی بۆ پەروەردەو گەشەپێدان راپۆرتی چاودێریی و هەڵسەنگاندنی كارەكانی پـەرلەمانـی كــوردستانی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، " لە بواری چاودێریدا پەرلەمان بە ئەركی خۆی هەڵنەستاوە، هیچ پرساندنێكی ئەندامانی ئەنجومەنی وەزیران نەكراوە، هیچ لیژنەیەكی لێكۆلینەوە پێك نەهێنراوە، هیچ وەزیرێك متمانەی لێنەسەنراوەتەوەو هیچ دەنگدانێكیش بەمەبەستی وەرگرتنەوەی متمانە لە وەزیر نەكراوە". راشیگەیاندووە:"لە خولی بەهارەدا (18) دانیشتن ئەنجامدراوە، لەكاتێكدا بەپێی پەیڕەو پێویست بو بەلای كەمەوە (40) دانیشتن ئەنجامبدات، بەڵام نە لە خولی بەهارەو نە لە هیچ كام لە خولەكانی تریدا دانیشتنەكان نەگەیشتونەتە ئەو ئاستە، كۆی دانیشتنەكانی پەرلەمان لە (6/11/2018 تا 31/8/2021) واتە بە (دو ساڵا و دە مانگ و بیست و چوار رۆژ)ی تەمەنی خولی پێنجەمی، تەنها (74) دانیشتن بوە، ئەمە لەكاتێكدا بەپێی پەیڕەو بەلای كەمەوە دەبوایە (200) كۆبوونەوەی ئەنجامبدابوایە". لەراپۆرتەكەدا ئەوەش رونكراوەتەوە:"ماددەكانی (106، 107، 108) پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی کوردستان باس لە بودجەی پەرلەمان دەكات و ئەركی دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانە لەگەڵ دیوانی پەرلەمان و لیژنە پەیوەندیدارەكان بودجەی ساڵانە و ژمێرەی كۆتایی پەرلەمان رێكبخەن و بیخەن بەردەم پەرلەمان بۆ پەسەندكردن، بەڵام پەرلەمان ئەوەیشی نەكردوە". ئینستتیوتی پەی بۆ پەروەردەو گەشەپێدان باسی لەوەشکردوە، "ئەركێكی لیژنەکانی پەرلەمان، بەپێی ماددەی (41)ی پەیڕەو، بەداوداچونە لەسەر ئاستی جێبەجێكردنی یاساكان، بەڵام بە وەرگرتنی چەند نمونەیەك بۆمان دەردەكەوێت لیژنەكان ئەو ئەركەیان جێ‌ بەجێ‌ نەكردوە، لەباشترین حاڵەتدا بە یاننامەیەكیان دەركردوە، كە كاریگەریی لەسەر دۆخەكە نەبوە". (پوختەی راپۆرتی ئینستتیوتی پەی بۆ پەروەردەو گەشەپێدان) راپۆرتی چاودێریی و هەڵسەنگاندنی كارەكانی پـەرلەمانـی كــوردستان راپۆرتی شەشەم خولی پێنجەمی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ساڵی سێیەم/ خولی گرێدانی بەهارە (1ی ئازاری 2021 بۆ 31 ی ئابی 2021) پەرلەمانی كوردستان لە شەش مانگی وەرزی بەهارەیدا كە لە (1ی ئازارەوە دەست پێدەكات تا (31ی ئابی 2021)، لەهەڵسەنگاندنی راپۆرتی چاودێریماندا بەم شێوەیە خراوەتە روو: یەكەم: دانیشتنەكانی پەرلەمان: لە خولی بەهارەدا (18) دانیشتن ئەنجامدراوە. لەكاتێكدا بەپێی پەیڕەو پێویست بوو بەلای كەمەوە (40) دانیشتن ئەنجامبدات. بەڵام نە لە خولی بەهارەو نە لە هیچ كام لە خولەكانی تریدا دانیشتنەكان نەگەیشتونەتە ئەو ئاستە، كۆی دانیشتنەكانی پەرلەمان لە (6/11/2018 تا 31/8/2021) واتە بە (دوو ساڵا و دە مانگ و بیست و چوار رۆژ)ی تەمەنی خولی پێنجەمی، تەنها (74) دانیشتن بووە، ئەمە لەكاتێكدا بەپێی پەیڕەو بەلای كەمەوە دەبوایە (200) كۆبوونەوەی ئەنجامبدابووایە. دووەم: دۆخی یاسادانان: لە خولی بەهارەدا، (9) یاسا پەسەندكراون، كە (2) یاسای هەمواری یاسا كۆنەكانە، (2) یاسای بەركاری یاساكانی عیراقە، واتە تەنها (5) یاسای لەلایەن پەرلەمانەوە دانراون. بەگشتیش لەماوەی تەمەنی خولی پێنجەمی پەرلەماندا تەنها (20) یاسا پەسەندكراون.  سێیەم: دۆخی لیژنە هەمیشەییەكانی پەرلەمان: لەم خولەدا، خوێندنەوەی یەكەم بۆ (24) پێشنیاز و پرۆژەیاسا كراون، لەوانە: (11) پێشنیازە یاسا لەلایەن ئەندامانەوە پێشكەشكراون، (13) پرۆژە یاساش لەلایەن دەسەلاتی جێبەجێكردنەوە ناردراون، بەپێی پەیرەو دەبوو لیژنەكان دوای خوێندنەوەی هەر پرۆژەیاسایەك لە ماوەی (21) رۆژدا راپۆرتیان لەسەر بنوسیایە، كە دەكاتە (49) راپۆرت، بەڵام تەنها (31) راپۆرت نوسراوە. دۆخی لیژنە هەمیشەییەكان لە سەرەتای خولی پێنجەوە خراپە، لەماوەی (دوو ساڵا و دە مانگ و بیست و چوار رۆژ)، خوێندنەوەی یەكەم بۆ (59) پێشنیاز و پرۆژەیاسا و بڕیار كراوە، دەبوو لەو ماوەیەدا لەلایەن لیژنە هەمیشەییەكانەوە (124) راپۆرت بنوسرایە، بەڵام تەنها (53) راپۆرت نوسراوە، واتە (71) راپۆرت كە پێویست بوو بنوسرێت نەنوسراوە. ئەركێكی تری لیژنە، بەپێی ماددەی (41)ی پەیڕەو، بەداوداچوونە لەسەر ئاستی جێبەجێكردنی یاساكان، بەڵام بە وەرگرتنی چەند نموونەیەك بۆمان دەردەكەوێت لیژنەكان ئەو ئەركەیان جێ‌ بەجێ‌ نەكردووە، لەباشترین حاڵەتدا بە یاننامەیەكیان دەركردووە، كە كاریگەریی لەسەر دۆخەكە نەبووە، بۆ نموونە: -لێبڕینی موچەی فەرمانبەران. -بەدوادانەچوون و چاودێرینەكردنی دەسەلاتی جێبەجێكردن وەك پێویست. -چاودێرینەكردنی ئەو پێشێلكارییە یاساییانەی رۆژانە دەكرێن. -مانەوەی چەندین چالاكوانی دەستگیركراوی بادینان لە زیندانەكان بەبێ‌ هیچ مافێكی یاسایی. -بەردەوامی بۆردومانی ناوچە سنوورییەكانی هەرێم و كوژران و برینداربوونی دەیان كەس و چۆڵبوونی دەیان گوند. -پابەند نەبوونی حكومەت بەرامبەر ئەركە داراییەكانی هاولاتیان. -دانانی باج و زیادكردنی لەدەرەوەی یاسا. -پێشێلكردنی مافی رۆژنامەنووسان و كارنەكردن بە یاسای رۆژنامەگەری. -پێشێلكردنی مافی چالاكوانانی مەدەنی و رێكخراوەكان و كارنەكردن بە یاسای رێكخراوە ناحكومییەكان. -بەنایاسایی دابەشكردنی زەوی و دەستبەسەرداگرتنی لەلایەن بەرپرسانەوە. -تەواو نەكردنی پرۆژە تەواو نەكراوەكان و دیارنەمانی ئەو بودجانەی بۆیان تەرخانكرابوو. -رێگری كردن لەو هەموو زێدەرۆییانەی دەكرێنە سەر مولكی گشتی. -بێ هیوابوونی گەنجان و كۆچی بە لێشاویان بۆ دەرەوەی ولات. -گران بوونی نرخی بەنزین و سوتەمەنی. -ئەمانەو چەندانی تر. چوارەم: دۆخی چاودێری دامەزراوەكان: لە پێناو ئەنجامدانی ئەركی چاودێری لەسەر دامەزراوەكانی جێبەجێكردن، پەرلەمانتاران دەتوانن پشتبەست بە ماددەكانی (58 تا 76)، چەند هەنگاوێك بگرنەبەر: 1-پرسیار: ئەندامان چەندین پرسیاریان ئاراستەی حكومەت كردووە، بەڵام حكومەت خۆی لە وەڵامی پرسیارەكان دەدزێتەوە و دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانیش بێدەنگی هەڵدەبژێرێت. بەردەوام پەرلەمانتاران لە دانیشتنەكاندا لە رێگەی خاڵی پەیڕەوییەوە ناڕەزایی دەردەبڕن لە وەڵام نەدانەوەی پرسیارەكانیان.  2-خستنەڕووی بابەتێكی گشتی بۆ گفتوگۆ:  بەپێی بڕگەی یەكەمی ماددەی (66) ی پەیرەوی ناوخۆ، (12) ئەندامی پەرلەمان لە فراكسیۆنەكانی (كۆمەڵ، نەوەی نوێ، یەكگرتوو) داوای دانیشتنێكیان كرد سەبارەت بە چارەسەركردنی كێشەو گرفتی مامۆستایانی وانەبێژ، بەڵام داواكەیان لەلایەن دەستەی سەرۆكایەتی جێبەجێ‌ نەكرا. 3-زیادكردنی بڕگە بۆ بەرنامەی كار: بەپێی بڕگەی چوارەمی ماددەی (48) ی پەیرەوی ناوخۆ، (5) یاداشتی جیا لە پێنج كاتی جیاوازدا، ژمارەی یاسایی ئەندامان پێشكەشیان كردووە تا لەبڕگەی كار زیادبكرێت: -(17) ئەندام لە 6/4/2021 بۆ دانیشتنی ژمارە (6) داوای زیادكردنی بابەتێكیان كردبوو لەبەرنامەی كار سەبارەت بە: (لێبڕینی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان). -(19) ئەندام لە 26/4/2021 بۆ دانیشتنی ژمارە (10) داوای زیادكردنی بابەتێكیان كردبوو لەبەرنامەی كار سەبارەت بە: (سیستەمی پەروەردەو خوێندن و چارەنوسی قوتابیان و خوێندكاران و كردنەوەی دەرگای قوتابخانەكان). -سەرۆكی فراكسیۆنی یەكگرتوو لە 26/4/2021 بۆ دانیشتنی ژمارە (10) داوای زیادكردنی بابەتێكی كردبوو لەبەرنامەی كار سەبارەت بە: (لێبڕینی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان). -(15) ئەندام لە 7/7/2021 بۆ دانیشتنی ژمارە (18) داوای زیادكردنی بابەتێكیان كردبوو لەبەرنامەی كار سەبارەت بە: (چارەنوسی مامۆستایانی وانەبێژ و دەرچووە سێ یەكەمەكانی زانكۆ و فەرمانبەرانی گرێبەست). -(27) ئەندام لە 7/7/2021 بۆ دانیشتنی ژمارە (18) داوای زیادكردنی بابەتێكیان كردبوو لەبەرنامەی كار سەبارەت بە: (بەنایاسایی ناساندنی لێبڕینی موچەو كۆتایی هێنان بە لێبڕینی 21%ی موچەی فەرمانبەران و پابەندكردنی حكومەت بە گێڕانەوەی تەواوی داهاتەكان بۆ خەزێنەی گشتی و دابەشكردنی موچە بەپێی یاساكان). بەڵام سەرۆكایەتی پەرلەمان گوێی بە هیچ كام لەم داواكاریانە نەداو نەیخستە بەرنامەی كارەوە. بەڵام سەبارەت بە پرساندن و لێسەندنەوەی متمانە لە ئەندامانی دەسەڵاتی جێبەجێكردن، لەم خولەدا لەلایەن ئەندامانی پەرلەمانەوە هیچ هەنگاوێك نەنراوەو هیچ یاداشتێك پێشكەش نەكراوە. پێنجەم: پرسی بودجە و ژمێرەی كۆتایی: 1-پرۆژە یاسای بودجە:  بەپێی پەیڕەوی ناوخۆ دەبێت لە سەرەتای مانگی تشرینی یەكەمی هەموو ساڵێك ئەنجومەنی وەزیران، بودجەی خەمڵێنراو رەوانەی پەرلەمان بكات، بەڵام ماوەی (8) ساڵە (2014-2021) حكومەت پرۆژەی بودجەی نەناردۆتە پەرلەمان. 2-ژمێرەی كۆتایی: بەپێی ماددەی (98) برگەی دووەم لە پەیرەوی ناوخۆ، لەسەر ئەنجومەنی وەزیران پێویستە، كۆتایی مانگی نیسانی هەموو ساڵێك، ژمێرەی كۆتایی ساڵی پێشوو، بۆ پەرلەمان بنێرێت، بەڵام ژمێرەی كۆتایی و بەیانی مالیش ماوەی (10) ساڵە (2011-2020) نەچۆتە پەرلەمان.  3- بودجەی پەرلەمان: ماددەكانی (106، 107، 108) پەیڕەو باس لە بودجەی پەرلەمان دەكات و ئەركی دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانە لەگەڵا دیوانی پەرلەمان و لیژنە پەیوەندیدارەكان بودجەی ساڵانە و ژمێرەی كۆتایی پەرلەمان رێكبخەن و بیخەن بەردەم پەرلەمان بۆ پەسەندكردن. بەڵام پەرلەمان ئەوەیشی نەكردووە. سزای پەرلەمانتار و پێشێلكردنی پەیڕەو  لە دانیشتنی ژمارە (5) ی رۆژی 31/3/2021، لەكاتی وەرگرتنی خاڵی پەیڕەویدا گرژی لەنێوان سەرۆكی فراكسیۆنی نەوەی نوێ (د.كازم فاروق) و سەرۆكی پەرلەماندا دروستبوو، سەرۆكی پەرلەمان رێگریی كرد لە پەرلەمانتاری ناوبراو قسەكانی تەواو بكات، وەك كاردانەوەیەك پەرلەمانتارەكەی نەوەی نوێ پێلاوەكانی داكەند و فرێی دایە بەردەم ستێجەكەی، ئەمەش دەستەی سەرۆكایەتی توڕەكرد. لەئەنجامدا پەرلەمانتارەكە لەدانیشتنەكە كرایە دەرەوە، لە هەمان دانیشتندا بە بڕیاری ژمارە (2) كە بەدەنگی (73) ئەندام پەسەند كرا، پەرلەمانتارەكەی نەوەی نوێ بێبەشكرا لە دانیشتنەكانی پەرلەمان تا ئەوكاتەی بەفەرمی داوای لێبوردن دەكات. پەرلەمانی كوردستان پەیرەوێكی ناوخۆی هەیە كە كاروبارەكانی خۆیی پێ بەرێوەدەبات، ئەم پەیرەوە لە ماددەی (57) دا ئەو حالەتەی دیاریكردوە كاتێك ئەندامێك قسەیەك یان كردارێكی بی نەشیاو ئەنجام بدات چۆن مامەلەی لەگەڵ دەكرێت. بەڵام ئەوەی جێگای سەرەنجە ئەوەیە بریارەكە خرایە دەنگدان و  بەزۆرینەی دەنگی ئەندامانی پەرلەمان پەسەندكرا، ئەمەش حاڵەتَكی نامۆیە، چونكە لە پەیرەوی ناوەخۆدا هیچ دەقێك نیە لەسەر ئەوەی كە بریاری سزادانی ئەندامانی پەرلەمان بخرێتە دەنگدانەوەو بڕیاری پێ دەربكرێت، لەوەش خراپتر ئەندامی پەرلەمان بێبەشبكرێ لە كۆی دانیشتنەكانی پەرلەمان. ئەمە لەكاتێكدایە بەهۆی نەبوونی دەستورو دادگایەكی دەستوریەوە لە هەرێمی كوردستان،  ئەو ئەندامەی پەرلەمان ناتوانێ تانەش لە بریارەكەی پەرلەمان بدات. لە دانیشتنەكانی رۆژانی (7/4/2021)، (14/4/2021)، (20/4/2021)، (27/4/2021)، (5/5/2021)، (18/5/2021)، (28/6/2021)، د.كازم فاروق چووەتە سەردانی پەرلەمان، بەڵام هەر لە دەرگای دەرەوە لەلایەن پاسەوانانی پەرلەمانەوە رێگری لێكرا بچێتە ناو تەلاری پەرلەمانەوە. ئەمانەی دەگوزەرێت هەمووی پێچەوانەی پەیڕەو و یاسایە، تەنانەت خودی سەرۆكی پەرلەمان لەدانیشتنی كاتی پەسەند كردنی بڕیارەكەدا رایگەیاند: "ئێمە لە دەستەی سەرۆكایەتی ئەم بڕیارەمان سەبارەت بە دكتۆر كازم ئامادەكردووەو داواتان لێدەكەم دەنگ بدەن، چونكە لەپەیڕەوی ناوخۆ هیچ چارەسەرێك بۆ ئەم جۆرە بابەتە نیە". ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت كە خودی سەرۆكی پەرلەمان و دەستەی سەرۆكایەتیش دەیزانن كە بڕیارەكەیان ناپەیرەو و نایاساییە. پرسیاری ئەوە دێتە كایەوە: ئاخۆ ئەگەر ئەو ئەندامەی پەرلەمان داوای لێبوردنی نەكرد، وەك لە بڕیارەكەدا هاتووە،‌ ئایا دەكرێ ئەندامیەتی هەر بەو شێوەیە هەڵپەسێردرێت؟ لەكاتیكدا ناوبراو نوێنەرایەتی خەڵك دەكات. ئایا دەكرێ تا كۆتایی خولەكە بە بڕیاریكی پەرلەمانی ژمارەی ئەندامانی پەرلەمان لە (111) ئەندامەوە كەمبكرێتەوە بۆ (110) ئەندام؟ هەڵسەنگاندنی پەرلەمانی كوردستان بە پێوەرە نێودەوڵەتیەكان یەكێتی پەرلەمانەكانی جیهان (IPU) پێوەرێكی پێنج پلەیی بۆ پێوانەكردنی ئاستی چالاكی پەرلەمانەكان و هەڵسەنگاندنی خودی پەرلەمانتاران داناوە، ئێمە لە راپۆرتەكەماندا بەدرێژی باسمان لێوەكردووەو بەسەر رەوشی پەرلەمانی كوردستاندا جێبەجێمان كردووە. بەكورتی لە چوارچێوەی ئەو پێوەرانەدا گەیشتینە ئەو ئەنجامەی كە: ئاستی پەرلەمان لە دانیشتنەكاندا لاوازە، رێژەی ئامادەبوونی پەرلەمانتاران و شێوازی بەڕێوەچوونی دانیشتنەكانی كۆنترۆڵ نەكراوە، ئاستی بالانس لە بەشداری ئەندامان لاوازە، ئاستی چالاكی یاسادانان سنوردارە كە تەنها (9) یاسا پەسەندكراوە. ئاستی دەستپێشخەری پرۆژە یاساكان لەلایەن ئەندامانەوە لەم خولەدا سنوردارە. بەشداری ئەندامان لەكاری چاودێری لە ئاستێكی لاوازدایە. ئاستی دەسپاكیی پەرلەمان لەلایەن دەستەی سەرۆكایەتیەوە گومان خراوەتە سەر ئەندامانی پەرلەمان. لە بواری چاودێریدا پەرلەمان بە ئەركی خۆی هەڵنەستاوە، هیچ پرساندنێكی ئەندامانی ئەنجومەنی وەزیران نەكراوە، هیچ لیژنەیەكی لێكۆلینەوە پێك نەهێنراوە، هیچ وەزیرێك متمانەی لێنەسەنراوەتەوەو هیچ دەنگدانێكیش بەمەبەستی وەرگرتنەوەی متمانە لە وەزیر نەكراوە، تەنانەت ژمارەی ئەو پرسیارانەش نازانرێت و راناگەیەنرێت كە ئاراستەی دەسەلاتی جێبەجێكردن كراون كە ئاخۆ چەندیان وەلامدراونەتەوەو چەندیشیان بێ وەلامن. لەدانیشتنەكانی پەرلەماندا وەك پێویست شەفافیەت نیە، زوو زوو پەخشی راستەوخۆ دەوەستێت، هەموو بابەتەكانی تایبەت بەپەرلەمان لە ماڵپەرەكەیدا دانانرێت، رێگە بە هاولاتیان و رێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنی نادرێت بەشداری بینینی دانیشتنەكان بن لە هۆڵی پەرلەماندا. سزای ئەندامان دەدرێت لەدەرەوەی پەیرەو و بە میزاج وتەكانیان لە پرۆتۆكۆل دەسڕدرێنەوە و گەلێ جار لە دانیشتنەكان دەكرێنە دەرەوەو بێبەش دەكرێن. ئەمانە هەمووی ئەوە دەگەیەنن كە پەرلەمانی كوردستان كارەكانی لەگەل پێوەرە نێودەوڵەتییەكاندا وێك نایەتەوە. ئەنجام یەكەم: ئەركی پەرلەمان لە یاساداناندا: 1-پەرلەمان نەیتوانیوە وەك پێویست بە ئەركی یاسادانان هەڵسێت، لەكاتێكدا بۆشاییەكی زۆری یاسایی لەهەرێمدا هەیەو زۆرینەی یاساكانیش بەهۆی گۆڕانكاریی سەردەمەوە پێویستیان بە هەموار كردنەوە هەیە، كەچی لەم خولی گرێدانەدا تەنها (9) یاسای پەسەند كردووە. 2-ئەو یاسایانەی پەرلەمان دەریكردوون هەم لە رووی (شكلی) و (مەوزوعی)ەوە گرفتیان هەبووەو كوالیتیان وەك پێویست نیە، هەر بۆیە زۆرترینیان یا نەچوونەتە بواری جێبەجێكردنەوە یا دوای دەرچونیان پێویستیان بە هەموار هەبووە. 3-لەماوەی خولی بەهارەی پەرلەمان ژمارەیەكی كەم پرۆژە یاساو بڕیار خوێندنەوەیان بۆ كراوە. ژمارەیەك پرۆژە یاساش هەیە ئەندامان پێشكەشیان كردووە بەڵام سەرۆكایەتی پەرلەمان نەیخستۆتە بەرنامەی كارەوەو خوێندنەوەی بۆ نەكردووە. دووەم: ئەركی پەرلەمان لە چاودێریكردنی دەسەلاتی جێبەجێكردندا: 1-وێرای ئەو هەموو ناڕەزایی و كەموكوڕی و داوایەی هەبوو، متمانە لە هیچ وەزیرێك نەسەنراوەتەوە. 2-لەلایەن ژمارەی یاسایی ئەندامانەوە هیچ یادداشتێك بەمەبەستی داوای پرساندنی سەرۆكی حكومەت و جێگرەكەی ئەندامانی ئەنجومەنی وەزیران پێشكەش نەكراوە. 3-لەماوەی ئەم خولی گرێدانەدا نازانرێت ئەندامانی پەرلەمان چەند پرسیاریان ئاراستەی حكومەت كردووە، چونكە سەرۆكایەتی پەرلەمان شەفاف نیەو ئەو داتایانە ناخاتە روو، بەڵام بەپێی راگەیاندنێكی سەرۆكایەتی تا تەواو بوونی ئەم خولە (126) پرسیار بێ وەلامن.  4-سەرۆكی پەرلەمان لەنوسراوێكدا پێچەوانەی پەیرەوو یاساكان رێگری لە پەرلەمانتاران دەكات كە پرۆژەكان بەسەربكەنەوە بەمەبەستی چاودێری، بەمەش گومانی خستەسەر كۆی پەرلەمانتاران و كاری پەرلەمانی.  5-هەردوو پەرلەمانتار (عەلی حەمەسالح) و (دابان محمد حسین) بەهۆی كاری چاودێری و بەدواداچوونیان لەدادگا لە 3/3/2021 سكالایان لەسەر تۆمار كراو لەدادگا نوسراوی بانگهێشتیان ئاراستە كرا. سێیەم: ئەركی پەرلەمان لە پەسەندكردنی بودجەی هەرێمدا: 1-بەپێی پەیڕەوی ناوخۆ دەبێت لە سەرەتای مانگی تشرینی یەكەمی هەموو ساڵێك، ئەنجومەنی وەزیران بودجەی خەمڵێنراو رەوانەی پەرلەمان بكات، بەڵام ماوەی (8) ساڵە (2014-2021) بودجە نەچۆتە پەرلەمان.  2-بەپێی پەیرەوی ناوخۆ، لەسەر ئەنجومەنی وەزیران پێویستە، لە كۆتایی مانگی نیسانی هەموو ساڵێكدا، ژمێرەی كۆتایی ساڵی پێشوو، بۆ پەرلەمان بنێرێت. بۆ زانینی چۆنیەتی سەرفكردنی بودجەو بوارەكانی سەرفكردن، بەڵام ژمێرەی كۆتایی و بەیانی مالیش ماوەی (10) ساڵە (2011-2020) نەچۆتە پەرلەمان. 3-بەپێی پەیڕەو، ئەركی دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانە لەگەڵا دیوانی پەرلەمان و لیژنە پەیوەندیدارەكان بودجەی ساڵانە و ژمێرەی كۆتایی پەرلەمان، رێكبخەن و بیخەن بەردەم پەرلەمان بۆ پەسەندكردن. بەڵام پەرلەمان تا ئێستا بەم ئەركەی هەڵنەستاوە.  چوارەم: پەرلەمانی كوردستان وەك مەرجەعی بالای نیشتمانی: 1-دانیشتنەكانی پەرلەمانی كوردستان، لە ئاستی چاوەڕوانییەكانی خەڵكی كوردستان نیە، پەرلەمان نەیتوانیوە رۆڵی مەرجەعی باڵای سیاسی و یاسایی هەرێم بگێرێت، ئەمەش بۆ چەند هۆكارێك دەگەرێتەوە، لەوانە (بڕوانەبوونی هێزە سیاسیە باڵا دەستەكانی هەرێم بە كاری پەرلەمان، زاڵبوونی هەژموونی حزبی بەسەر سەرۆكایەتی پەرلەمان).  2-دەستوری هەرێمی كوردستان كە كە پێویستییەكی گرنگ بوو دەبووایە كاری لەسەر بكرێت، سەرباری ئەو بەلێنانەی درابوون بەڵام هیچ هەنگاوێكی كرداری بۆ نەنراوە. 3-لە دانوستاندنی نێوان هەولێر و بەغدادا دەبوایە پەرلەمانی كوردستان مەرجەع و كۆكەرەوەی هەموو دەنگ و بۆچوونەكان بێت و لەهۆڵی پەرلەماندا بڕیارەكان یەكلا بكرێنەوە و حكومەت لەژێر چاودێری پەرلەماندا هەنگاوەكانی بنابووایە، بەڵام وا نەكەوتەوە.  4-وێرای چەندین جار داوای ئەندامان بۆ گفتوگۆ لەسەر قەرزەكانی سەر حكومەت لەم خولەدا هیچ كارێكی لەسەر نەكرا. 5-سەرۆكایەتی پەرلەمان لەماوەی (6) مانگدا (24) بەیانی راگەیاندووە، كە پێكهاتووە لە: (10) پەیامی هاوخەمی بەبۆنەی پرسەوە، (6) پەیامی پیرۆزبایی، (5) پەیامی یادكردنەوە، (1) پەیامی سەركۆنە، (1) پەیامی نیگەرانی، (1) پەیامی ئیدانە. لەكاتێكدا زۆر پرسی گرنگ هەبوون و پێویست بوو پەرلەمان هەڵوێستی لەبەرامبەریاندا هەبێت. 6-ئەندامانی دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان لەماوەی (6) مانگدا (55) پەیامیان راگەیاندووە، كە تێكڕایان بریتین لە: (13) پەیامی هاوخەمی بەبۆنەی پرسەوە، (40) پەیامی پیرۆزبایی، (2) سوپاسنامە. پێنجەم: پێشێلی پەیرەو لەلایەن دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان: 1-لەماوەی خولی گرێدانی پاییزەدا پەرلەمانی كوردستان تەنها (18) دانیشتنی ئەنجامداوە، لەكاتێكدا بەپێی پەیرەو پێویست بوو لەو ماوەیەدا بەلای كەمەوە (40) كۆبوونەوەی ئاسایی ئەنجام بدات، ئەمە جگە لە كۆبوونەوەی نائاسایی كە لەكاتی پشووەكاندا دەكرێت. 2-لەماوەی ئەم خولی گرێدانەدا پەرلەمانی كوردستان تەنها (81:52) هەشتاو یەك كاتژمێرو پەنجاو دوو خولەك كۆبۆتەوە، ئەگەر وەك نەریتێك وەریبگرین هەر كۆبوونەوەیەك تەنها (3) كاتژمێری بۆ دابنرێت، پێویست بوو بەلای كەمەوە لەماوەی ئەم خولەدا پەرلەمان (120) كاتژمێر كۆ ببێتەوە، ئەمە جگە لە كۆبوونەوە نائاساییەكان ئەگەر بكرابووایە. 3-پەرلەمان بەبڕیارێك مانگێك تەمەنی خولی گرێدانی بەهارەی درێژكردەوە، كەچی لەم مانگەدا تەنها دوو كۆبوونەوەی ئەنجامدا كە (6) كاتژمێر بوو. 4-بەهۆی گوێنەگرتن لە داوای ئەندامان، بەشی زۆری دانیشتنەكان گرژی تێدەكەوێت، سەرۆكایەتیش بۆ كۆنترۆڵكردنی دۆخەكە پەخش رادەگرێت و چەند جارێكیش لەم خولەدا دانیشتنەكەی هەڵگرتووە. 5-بەپێی ماددەی (48) بڕگەی چوارەم، (5) یاداشتی ژمارەی یاسایی ئەندامان هەبووە كە (24) كاتژمێر بەر لەدانیشتن بەمەبەستی  زیادكردنی بڕگەیەك بۆ بەرنامەی كار پێشكەشیان كردووە، بەڵام دەستەی سەرۆكایەتی نەیخستۆتە بەرنامەی كارەوە. 6-بەرنامەی كاری دانیشتنەكان لەگەڵ خواستە هەنوكەییەكانی خەڵكی كوردستاندا وێك نایەتەوە، بۆیەش بەردەوام نارەزایی لەلایەن ئەندامانەوە دەربڕدراوەو پەشێوی دروستبووە. 7-لەماوەی ئەم خولی گرێدانەدا و تەنها لە (2) كۆبوونەوەدا تۆماری ئامادەنەبوونی ئەندامی پەرلەمان تۆمار كراوەو خوێندراوەتەوە.   8-زۆرینەی دانیشتنەكان لەكاتی دیاریكراوی خۆیاندا وەك لەبەرنامەی كاردا هاتووە دەستیان پێنەكردووەو دواكەوتوون. راسپاردەكان 1-پێویستە پەرلەمان كار لەسەر پرۆژە یاساكانی (بودجەی 2021، یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان) بكات، كە لەگەڵا فرە بازنەیی بگونجێنرێت و چارەسەری ناكۆكییەكانی نێوان یاسای هەڵبژاردن و پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمان بكات. 2-ئەركی پەرلەمانە سەرۆكایەتی دەستەی (دەستپاكی) و كۆمسیارانی (كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان) بگۆڕێت یا نوێیان بكاتەوە كە ماوەی یاساییان بەسەر چووە.  3-لیژنە هەمیشەییەكان لە زووترین كاتدا راپۆرت لەسەر ئەو پرۆژەیاسایانە بنوسن بۆ ئەوەی پەسەند بكرێن. 4-بۆشایی یاسایی لە پەیرەوی ناوخۆی پەرلەماندا هەیە، پێویستە هەموار بكرێتەوە. 5-دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان وردتربێت و ئەو پێشێلكاریانەی پەیرەو كە كراون رایان بگرێت. 6-پەرلەمان چاودێریی دەسەلاتی جێبەجێكردن بكات لەو پێشێلكارییە یاساییانەی دەیكەن رایان بگرێت. 7-پەرلەمان بڕیاری ژمارە (2)ی ساڵی 2021 سەبارەت بە بێبەشكردنی پەرلەمانتار (د.كازم فاروق) هەڵبوەشێنێتەوە. 8- هەڵوەشانەوەی ئەو نوسراوەی سەرۆكی پەرلەمان دەریكردووە كە پەرلەمانتاران قەدەغەدەكات لە چاودێریكردنی پرۆژەكان. 9-ماڵپەڕی فەرمی پەرلەمانی كەم و كوڕی زۆرە، چاك بكرێت. 10-لە دانیشتنەكانی پەرلەمان كار بەسیستمی ئەلكترۆنی دەنگدان بكرێت.    

هاوڵاتى رێكخراوی جیهانی پەیامنێرانی بێسنور لەگەڵ سەنتەری میترۆ داوای ئازادكردنی پێنج رۆژنامەنوسی سزادراوی بادینان دەكەن كە سیانیان نزیكەی مانگێكە وەك ناڕەزایەتییەك دژبە سزادانیان و دۆخی زیندان، مانیان لە خواردن گرتوە. ئەمڕۆ هه‌ینی 1ی تشرینی یه‌كه‌می 2021، رێكخراوی پەیامنێرانی بێسنور، لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند:" رۆژنامەنوسانی سزادراو شێروان شێروانی، ئەیاز كەرەم، گۆهدار زێباری، لە رۆژی 6ی مانگی رابردوەوە وەك ناڕەزایەتییەك دژبە دۆخی زیندان، مانیان لە خواردن گرتوەو چونەتە پاڵ مانگرتنی زۆربەی دەستگیركراوانی بادینان كە ژمارەیان 82 كەسە". پەیامنێرانی بێسنور ئاماژەی بەوەداوە دوای ئەو ماوەیە لە مانگرتن، ئێستا دۆخی تەندروستی هەندێك لە دەستگیركراوان جێی نیگەرانییە، بەتایبەت دۆخی ئەیاز كەرەم كە بەپێی راپۆرتەكان لەهۆش خۆی چوەو چارەسەریی پزیشكی گونجاویشی پێ ناگات. رێكخراوەكە ئاماژەی بەوەداوە ئەو سێ رۆژنامەنوسە لە مانگی شوباتی ئەمساڵدا سزای شەش ساڵ زیندانیان بەتۆمەتی "سیخوڕیكردن" بەسەردا سەپێنراوەو شێروان شێروانی كە یەكێكیانە چەندین جار ئیدانەی ئەوەی كردوە كە لەژێر ئەشكەنجەدا بەزۆر دانپێدانانی لێوەرگیراوە. هەروەك رێكخراوەكە باسی لەوەش كردوە كە رۆژی 23ی مانگی رابردو، دادگای هەولێر سزای ساڵێك زیندانی بەسەر رۆژنامەنوس ئومێد بەرۆشكی-دا سەپاندوە بە تۆمەتی "تەشهیر"، لەكاتێكدا ناوبراو لە مانگی ئابی ساڵی رابردوەوە دەستگیركراوە، بەوجۆرە واتە ئێستا ساڵی دوەمی لە زیندان بەسەردەبات. هەروەها ئاماژەی بەوەشداوە كە لەمانگی حوزەیران رۆژنامەنوس قارەمان شوكری، بە حەوت ساڵ زیندانی سزادراوە بەبێ ئەوەی تۆمەتێكی رەسمی روبەڕوبكرێتەوە كە لەمانگی كانونی دوەمی ئەمساڵ لەسەر بڵاوكردنەوەی نوسینی رەخنەگرانە دەستگیركراوە. سابرین ئەلنەوی، بەرپرسی نوسینگەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی رێكخراوی پەیامنێرانی بێسنور رایگەیاندوە، داوا لە دەسەڵاتدارانی هەرێمی كوردستان دەكەین دەستبەجێ ئەو پێنج رۆژنامەنوسە ئازادبكەن كە تۆمەتی هەڵبەستراویان ئاڕاستەكراوەو بۆ دانپێدانان روبەڕوی ئەشكەنجە بونەتەوەو ئێستاش سێ لەو رۆژنامەنوسانە بەهۆی مانگرتنیانەوە روبەڕوی مەترسی بونەتەوە. جەختیشی كردۆتەوە كە بەشی ئەوە هۆكار هەن بۆ ئەوەی دەسەڵاتی دادوەریی لە كوردستانی عێراق سنورێك بۆ ئەم دەستگیركردنە بێ پاساوانە دابنێت. هەروەها دیاری محەمەد، بەڕێوەبەری سەنتەری میترۆ، وێڕای داوای ئازادكردنی ئەو رۆژنامەنوسانە، رایگەیاندوە، توندكردنی رۆژنامەنوسان لە زیندانداو بەكارهێنانی توندوتیژی دژی دەستگیركراوان، كاریگەرییەكی نەرێنی لەسەر ناوبانگی دیموكراتی لە هەرێمی كوردستان جێدەهێڵێت.

هاوڵاتى ئێران 57 قەڵای سەربازیی لە سنووری پشدەر، چۆمان و سیدەکان دروستکردوون، ژمارەیەک لە قەڵاکان دەکەونە خاکی باشووری کوردستان، لە گوندی وێزەی قەزای چۆمان، سێ قەڵای سەربازی لەناو خاکی هەرێمی کوردستان دروستکراون و بە رێگەیەکی 12 کیلۆمەتریش لە دیوی باشووری کوردستانەوە بەیەک بەستراونەتەوە. ماوەیەکە ئێران بە چەکی قورس و مامناوەند سوپای پاسداران بەرەو قەڵاکان بەڕێدەکات. ڕۆژی چوارشه‌ممه‌ 29ی ئه‌یلوولی 2021،  محەممەد پاکپوور، فەرماندەی هێزی وشکانی سوپای پاسداران لە کۆبوونەوەی "رێزگرتن" لە کوژراوانی "پێشمەرگە موسڵمانەکانی کورد"  لە شاری سنە وتی: پێشتر رامانگەیاندووە جوڵە و بنکەی دژبەرانی شۆڕش قبوڵ ناکەین و بە تووندی بەرەنگاری دەبینەوە". بەرپرسانی سیاسی و سەربازی ئێران لە ماوەی دوو مانگی رابردوودا زۆر جار پێداگرییان لەسەر ئەو داواکارییانە لە عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان کردووەتەوە و هەڕەشەیان لە حزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان کردووە. ئێران حزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بە مەترسی بۆ سەر ئاسایشی خۆی دەزانێت و بەم بیانووەوە لە یەک مانگی رابردوودا بۆردوومان و تۆپبارانی ناوچە سنوورییەکان باشوور و رۆژهەڵاتی کوردستانی کردووە. ئەمساڵ بۆ یەکەمجار عەلی شەمخانی، سکرتێری ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانی ئێران رۆژی 10.08.2021 لە کۆبوونەوەی لەگەڵ فوئاد حوسێن، وەزیری دەرەوەی عێراق، داوای دەرکردنی حزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستانی کرد. دواتر محەممەد پاکپوور، فەرماندەی هێزی وشکانی سوپای پاسداران رۆژی 06.09.2021 رایگەیاند، سەرەڕای چەندینجار ئاگادارکردنەوەی بەرپرسانی هەرێمی کوردستان لەبارەی چالاکی هێزەکانی دژبەری کۆماری ئیسلامی، بەڵام هێشتا ئەو هێزانە چالاکییان هەیە، بۆیە دانبەخۆداگرتنی سوپاش کۆتاییهاتووە و کۆماری ئیسلامی وەڵامێکی تووندی ئەو چالاکییانە دەداتەوە. حزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە ساڵی 1983 و دوای ئەوەی کۆماری ئیسلامی ئێران دەستی بەسەر ناوچە رزگارکراوەکانی رۆژهەڵاتی کوردستاندا گرتەوە، بنکە و بارەگاکانیان لە باشووری کوردستان جێگیرکرد. ئەو حزبانە ساڵانێکە چالاکی پێشمەرگانە و چەکدارییان راگرتووە و هۆکاری ئەمەش بۆ رەچاوکردنی بارودۆخی هەرێمی کوردستان دەگەڕێننەوە      

هاوڵاتى رێبەڕی رەوتی سەدر لە توتێکدا رایگەیاند:" هەڵبژاردن بابەتێکی ناوخۆییە و نابێت وڵاتانی دراوسێ "دەستوەردان" لەکاروباری ناوخۆیی عێراق بكەن. ئەمڕۆ هه‌ینی 1ی تشرینی یه‌كه‌می 2021، لە تویتێکدا، لە پێگەی فەرمی خۆی لە تویتەر، موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر رایگەیاند: "هەڵبژاردن بابەتێکی ناوخۆییە و پێویست ناکات هیچ وڵاتێکی دراوسێ دەستێوەردان لەکاروباری ناوخۆیی عیراقدا بکات". رێبەری رەوتی سەدر، ئەوەشی خستوەتەڕوو، "وڵاتانی دراوسێ و ئەوانی تر نابێت دەست لە کاروباری ناوخۆ وەربدەن، نەک بە ترساندن و تۆقاندن، ئەگینا لە داهاتوودا بە هەمان شێوە مامەڵەیان لەگەڵ دەکەین''. بڕیارە مانگی تشرینی یەکەمی ئەمساڵ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عیراق بەرێوەبچێت و پەرلەمانیش رایگەیاندووە، کە سێ رۆژ بەر لە هەڵبژاردن خۆی هەڵدەوەشێنێتەوە، بەڵام هاوڵاتیانی عیراق گرفتیان لەگەڵ هەڵبژاردنی ئەمساڵدا هەیە و بەشێکیان باس لەوە دەکەن، ئومێدیان بە حزبەکان نەماوە.

هاوڵاتى ئاوی بەنداوی دەربەندیخان زەنگی مەترسی لێدا و رایگەیاند لەمێژووی بەنداوەكەدا ئاوەكە بەو شێوەیە كەمی نەكردووە و بەردی بنی ئاوەكە دەركەتووە. لەچاو ساڵانی رابردوو، کەمترین داهاتە لە مێژووی تۆمارکراوی ئاوی بەنداوی دەربەندیخان. ئەم شەپۆلی وشکەساڵییە،  کەمبوونەوەی ئاو کارەساتی وشکەساڵی و کارەساتی خراپتر بەدوای خۆیدا دەهێنێت. بەڕێوەبەری بەنداوی دەربەندیخان رایگەیاندووە:" بە دڵنیاییەوە كەمبوونەوەی ئاستی ئاوی بەنداوی دەربەندیخان كاریگەری خراپیشی لەسەر پرۆژە گەشتیارییەكانی سنورەكە دەبێت، ئەوە سەرەڕای ئەوەی لە ڕووی بەرهەمهێنانی وزەی كارەباشەوە كاریگەری خراپی دەبێت بە جۆرێك لە ئێستادا رۆژانە 400 مێگاوات كارەبا بەرهەم دەهێنرێت، لە كاتێكدا ساڵی رابردوو لەم كاتەدا هەزار و 200 مێگاوات كارەبای بەرهەم دەهێنا. هۆکاری کەمبوونەوەی ئاوی بەنداوەکە، وشکەساڵی و گلدانەوەی ئاوی رووباری سیروانە لەلایەن ئێرانەوە، بۆیە ئاستی ئاوی بەنداوەکە لەچاو ساڵی رابردوودا حەوت مەتر دابەزیوە. بەنداوی دەربەندیخان جگە لەوەی سەرچاوەی کشتوکاڵ و ئاوی خواردنەوەی ئیدارەی گەرمیان و بەشێک لە پارێزگای دیالەیە، لە هەمان کاتدا بەشێکی کارەبای نیشتمانیی کوردستانیش دابین دەکات. بەهۆی کەمبوونەوەی ئاو، ئێستا رۆژانە تەنیا 400 مێگاوات کارەبا بەرهەم دەهێنێت، لە کاتێکدا ساڵی رابردوو لەم کاتەدا 1200 مێگاوات کارەبای بەرهەم دەهێنا.  

هاوڵاتى ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ڕێکخراوی گورگە بۆرەکانی کە ڕێکخراوێکی سەر بە پارتی نەژادپەرستی هاوپەیمانی پارتی داد و گەشەپێدانی دەسەڵاتداری تورکیایە، دەكاتە لیستی تیرۆرەوە.  ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دەیەوێت لەڕێگای پێشکەشکردنی پڕۆژە یاسایەکەوە ڕێکخراوی گورگە بۆرەکان کە ڕێکخراوێکی سەر بە پارتی نەژادپەرستی هاوپەیمانی پارتی داد و گەشەپێدانی دەسەڵاتداری تورکیایە، بخاتە لیستی تیرۆرەوە، کە ئەمەش تووڕەیی و بێزاری حکومەتی تورکیای لێکەوتۆتەوە. وەزارەتی دەرەوەی تورکیا لەبەیاننامەیەکدا نارەزایەتی خۆی بەرانبەر بە پڕۆژە یاساکە دەربڕیوە و تێیدا وتویەتی: ئەو هەنگاوەی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا زۆر جێگای داخ و نیگەرانیی تورکیایە، هەروەک لەبەشێکی تری بەیاننامەکدا هاتووە کە تێپەڕاندنی ئەو جۆرە پڕۆژە یاسایانە لەلایەن ئەنجوومەنی نوێنەرانی ئەمەریکاوە پشت بە بانگەشەی بی بنەما دەبەستێت و لەگەڵ هاوپەیمانێتی ڕەگداکوتاوی نێوان تورکیا و ویلایەتە یەکگرتووەکاندا نایەتەوە. هەفتەی رابردوو ئەنجوومەنی نوێنەرانی ئەمەریکا پڕۆژە یاسایەکی پێشکەش کرد کە هەموارێکی لەخۆگرتووە کەبەپێی ئەوە داوا لە ئەنتۆنی بلینکنی وەزیری دەرەوەی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا دەکات راپۆرتێک پێشکەش بکات و تێیدا هەڵسەنگاندن بۆئەوە بکات کە ئایا بەپێی پێوەرەکانی ئەمەریکا بۆ ڕێکخراوە تیرۆریستییەکان، دەکرێت ڕێکخراوی گورگەبۆرەکانی تورکیا وەک ڕێکخراوێکی تیرۆریستی بناسرێت یان نا. لەحاڵەتی پەسەندکردنی پڕۆژە یاساکە لەلایەن ئەنجوومەنی پیرانەوە، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکاش دەچێتە پاڵ ژمارەیەک لە وڵاتانی ئەوروپایی کە ڕێکخراوە تورکییەکە کە باکگراندێکی راستڕەو و نەژادپەرستانەیان هەیە، وەک ڕێکخراوی تیرۆریستی دەناسێنن. پێشتر هەریەک لە فەڕەنسا و نەمسا ڕێکخراوی گورگە بۆرەکانی تورکیایان وەک ڕێکخراوی تیرۆریستی هەژمار کردووە و ساڵی رابردووش پەڕلەمانی ئەڵمانیا پێشنیازێکی پێشکەشی حکومەتی ئەو وڵاتە کرد بۆئەوەی ئەو گرووپە قەدەغە بکات و چاودێریی چالاکی و جموجۆڵەکانیان لەو وڵاتەدا بکات.

هاوڵاتى مستەفا کازمی رایگەیاند:" خۆم سەرپەرشتیی ئاسایشی هەڵبژاردنەکان دەکەم و رێگە بە هیچ جۆرە پێشێلکاری و دەستدرێژییەک نادەین کە کاریگەریی نەرێنی بخاتە سەر پرۆسەی هەڵبژاردن". ئێوارەی رۆژی پێنجشەممە، 30ی ئەیلوولی 2021، ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق بە سەرۆکایەتی مستەفا کازمی، سەرۆکوەزیران کۆبوونەوەی ئاسایی رێکخست. لە کۆبوونەوەکەدا کازمی ستایشی رۆڵی پاڵپشتیکاری عەلی سیستانی، مەرجەعی باڵای شیعەکانی لەبارەی هاندانی خەڵک بۆ بەشداریکردنی بەرفراوان لە هەڵبژاردن کرد و رایگەیاند، "پەیامەکەی مەرجەعی باڵا، پاڵنەرێکی گەورەیە بۆ سەرخستنی پرۆسەی هەڵبژاردن" و ئاماژەی بە کاریگەریی راستەوخۆ و هەڵوێستی مێژوویی مەرجەعی باڵاش کرد. بەگوێرەی راگەیێندراوی نووسینگەی سەرۆکایەتی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق، لە کۆبوونەوەکەدا سەرۆکوەزیرانی عێراق وتوویەتی، "حکومەت بەڵێنی خۆی بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەختە جێبەجێ کرد و هەموو پێداویستییەکی خستە بەردەستی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردن" و باسی لەوەش کرد، وەکو حکومەت چەندین لیژنەی بەدواداچوون و چاودێرییان بۆ دەستنیشانکردنی پێشێلکاریی بەربژێران و حیزبە سیاسییەکان پێکهێناوە و وتیشی، هیچ پێشێلکارییەکی سەلمێندراو بێ سزا تێناپەڕێت و ئەنجامدەری پێشێلکارییەکە لە رێگەی کۆمیسیۆنەوە دەدرێتە دادگا. لەبارەی ئاسایشی هەڵبژاردنەکانەوە، کازمی ئاماژەی بەوە کردووە، "خۆم سەرپەرشتیی ئاسایشی هەڵبژاردنەکان دەکەم و رێگە بە هیچ جۆرە پێشێلکاری و دەستدرێژییەک نادەین کە کاریگەریی نەرێنی بخاتە سەر پرۆسەی هەڵبژاردن". بڕیارە رۆژی 10ی ئۆکتۆبەر، هەڵبژاردنی پێشوەختە لە سەرتاسەری عێراق و هەرێمی کوردستان بەڕێوەبچێت. بەگوێرەی ئاماری فەرمیی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان، 24 ملیۆن و 29 هەزار و 927 کەس مافی دەنگدانیان لەم هەڵبژاردنەدا هەیە.

هاوڵاتى وەزارەتی تەندروستیی هەرێمی کوردستان ئاماری رۆژانەی تایبەت بە ڤایرۆسی کۆرۆنای بڵاوکردەوە و دەڵێت، 1353 تووشبووی دیکە تۆمارکراون و 18 تووشبووی دیکەش گیانیان لەدەستداوە. بەپێی راگەیێندراوی رۆژانەی وەزارەتی تەندروستی،  هەشت هەزار و 629 پشکنینی تایبەت بە ڤایرۆسی کۆرۆنا کراون، ئەنجامی پشکنینی 1353 کەسیان پۆزەتیڤ بووە، زۆرترین تووشبوو لە سنووری پارێزگای سلێمانی بووە و کەمترینیش لە هەڵەبجە. ئەو 18 تووشبووەی گیانیان لەدەستداوە، 10یان لە پارێزگای سلێمانی، پێنجیان لە پارێزگای هەولێر، دووانیان لە پارێزگای دهۆک و یەکێکیشیان لە پارێزگای هەڵەبجە بوون. هەروەها 1218 تووشبووی پێشووی ڤایرۆسەکەش چاکبوونەتەوە، زۆرترینیان لە سنووری پارێزگای سلێمانی و کەمترینیان لە هەڵەبجە بوون.   تاوەکو ئێستا لە هەرێمی کوردستان سێ ملیۆن و 130 هەزار و 227 پشکنینی تایبەت بە ڤایرۆسی کۆرۆنا کراون، ئەنجامی پشکنینی 332 هەزار و 221 کەسیان پۆزەتیڤ بوون، 297 هەزار و 936 تووشبوویان چاکبوونەتەوە و پێنج هەزار و 873 تووشبووش گیانیان لەدەستداوە، 28 هەزار و 412 تووشبووش لەژێر چارەسەردان.  

سازدانی: هاوڵاتى كاندیدێكی بزوتنەوەی گۆڕان لەبازنەی پێنج كە سنوری چەمچەماڵ و كەلارو دەربەندیخان و كفری دەگرێتەوە دەڵێت:» حكومەتی هەرێمی كوردستان بەگۆشت و ئێسكی گەرمیانییەكان دروستبووە». هۆشیار عومەر عەلی كاندیدی هاوپەیمانی كوردستان لەبازنەی پێنج بەژمارە (33) لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى دەشڵێت:» هەر كاتێك ئێمە لەگەڵ یەكێتی رێككەوتنێكمان هەبێت پارتی ئەو یارییە دەكات و كۆمەڵێك خەڵك دەهێنێت كە ئەوە شكاندنی كەرامەتی مرۆڤەكانە، دەیانخاتە سەر تەلەفزیۆن كە ئەمانە گۆڕان بوون و بوون بەپارتی هاوڵاتى: هۆكاری خۆكاندیدكردنتان لەبازنەی (5) بۆ؟ هۆشیار عومەر: لە 2011 لەناو بزوتنەوەی گۆڕان بەرپرسیارێتیم وەرگرت بەفەرمانی رەوانشاد نەوشیروان مستەفا وەك باژێروانی بزوتنەوەكە لەكەلار، ئەوكاتە بەڵێنم بەخۆم دا لانی كەم 10 ساڵ لەناو بزوتنەوەكەدا كاربكەم هەم لەپێناوی ئەوەی ئەزموونی پێویست پەیدا بكەین، هەم بەشێنەیی  لەسەرخۆ كاربكەین و بیسەلمێنین كە ئەجێندای تایبەتمان نییە، ئەم جارە خۆم ئامادەیم دەربڕی، بەڵام سەرجەم ئەنجومەنەكانی كەلارو دەربەندیخان و كفری و چەمچەماڵ نووسراوێكی فەرمیان دا بە رێكخەری گشتی كەدەیانەوێت (هۆشیار عومەر عەلی) كاندید بێت بەهۆكاری ئەوەی پێشتر هیچ پۆستێكی نەبووەو شتی لەسەر نییەو دەتوانین كاری بۆ بكەین لەناو خەڵكدا. زۆرجار ژەهری نائومێدی بڵاودەكرێتەوە لەم كاتەدا گرنگە لەمەیداندا بین، چونكە ئەگەر دۆخەكە ئاسایی بێت هەموو كەس دەتوانێت ئەو كارە بكات، ئەو تایبەتمەندیانەی وەرمانگرتووە لە رەوانشاد نەوشیروان مستەفا مرۆڤ دەبێت لەسەختیدا لەمەیداندا بێت و ساحەكە چۆڵ نەكات. هاوڵاتى: پێتانوایە گرفت بۆ گۆڕان دروست نەبووە لەگەرمیاندا كە غالب محەمەد بەسەربەخۆ خۆی كاندید كردووە كە پێشتر لە ریزەكانی گۆڕاندا بووە، كە ببێتە هۆی ئەوەی دەنگدەرانتان دابەش بكات؟ هۆشیار عومەر: ئێمە بەیەكەوە دەستمان بەكار كرد، دوو دەرفەتی گەورەی وەرگرتووە كە بەسەدان هەزار كەس پشتیوانیان كردووەو پێگەیان هەبووە، بەڵام چەندین ساڵە پشتیان لەسیاسەتی بزوتنەوەی گۆڕانە بەو ئاراستە كاریان كردووە كە دژ بەگۆڕان بووەو وێنایەكیان دروست كردووە كەئەوان لەخەمی خەڵكدان كە كاری زۆر نابەجێیان كردووەو بێبەریشن لەگۆڕان. كە دەچمە ماڵان ئەوەیە كە هیچ ئومێدێكیان نەهێشتۆتەوەو بەڵێنی قەبەو گەورەیان بەسەدان خێزان و دەیان كەس داوەو هیچیان جێبەجێ نەكردووە، ئێستاش كە خۆیان كاندید كردووە دەتوانن خۆیان تاقی بكەنەوە، ئێمە بەبەرنامەو ستراتیژی خۆمانەوە كار دەكەین. هاوڵاتى: مەبەستم لە ئەنجومەنەكانی گۆڕانە لە كەلارو چەمچەماڵ و كفری و دەربەندیخان كە تاچەند پشتیوانیتان دەكەن تاسەركەوتوو بن؟ هۆشیار عومەر: هیچ كەسێك لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا بەفەرمی پشتیوانی (غالب محەمەد) ناكات لەبنكەوان وێستگە وانێكەوە بۆ سەرەوە لەهیچ مەكۆیەكی ئێمەدا لەگەرمیاندا، بەڵكو پشتیوانی كاندیدی فەرمی دەكەن لەناو لیستی هاوپەیمانی كوردستاندا. هاوڵاتى: تا چەند هەماهەنگییەك لەناو هاوپەیمانی كوردستاندا هەیە كە گۆڕان یەكێك لەكورسییەكانی گەرمیان ببات؟ هۆشیار عومەر: ئەم جارە سیستمی هەڵبژاردن جیاوازەو دەنگدەر دەنگ بەژمارەی كاندید دەدات، ئێمە ئامانجمان ئەوەیە هەر چوار كاندیدەكەی گەرمیان بۆ هاوپەیمانی كوردستان بێت كە سێ پیاوو ئافرەتێكە. دەمانەوێت هاوپەیمانی كوردستان گەورەترین فراكسیۆنی كوردستانی بێت لە بەغداو بەو شێوەیەش كاردەكات، هەماهەنگیش هەیە لەهەموو ئاستەكاندا لەنێوان گۆڕان و یەكێتی بۆ ئەوەی لەكوێدا گرفت هەبوو چارەسەری بكەین. هاوڵاتى: بەردەوام گەرمیانییەكان گلەیی لەكاربەدەستانی حكومەتی هەرێم و دواجار سیاسییەكانی ناو حزبەكانی پێكهێنەری حكومەت دەكرێت كە كەسوكاری ئەنفال و قوربانیدانەكان خزمەت ناكرێن، چۆن دەتوانن بەڵێنێك بدەن لەئاست بەڵێنەكانتاندا بن؟ هۆشیار عومەر: هەمیشە وتوومە حكومەتی هەرێمی كوردستان بەگۆشت و ئێسكی گەرمیانییەكان دروست بووە. هەندێك لەپەرلەمانتارانی پێشوو كە متمانەیان نەهێشتووە زیانێكی گەورەیان داوەو نەیانتوانیوە ئەو بەڵێنانەی كە داویانە جێبەجێی بكەن. مرۆڤ عادەتەن لەناو ناوبانگی خۆی و خێزانەكەی دەترسێت كە لەوانە نەترسا كاری نابەجێ دەكات، ئێمە سوپاس بۆ خوا بەشێوەیەك كارمان كردووە كە متمانەیەكی گەورەمان هەیە لەناو خەڵكداو بۆ خۆمان لەناو ئەو ئازارانەدا گەورەبووین، پێویست ناكات بۆیان باس بكەین كە چ قوربانییەك دراوە. ئێمە بە رووئیایەكی زۆر روونەوە دەچینە بەغدا پشت بەخواو بەپشتیوانی خەڵك، هەموو ئەو مافانەی كە مافی دەستورین لەشتی گەورە تا بچووك و ئاوەدانكردنەوەو بیناكردنی نەخۆشخانەكان كە پێویستیان پێیەتی، بۆ نموونە لەناحیەی رزگاری  و چەمچەماڵ و كەلارو كفری كە نەخۆشخانەكانیان پێداویستی رۆژانەیان نییە بۆ نەخۆش بەناچاری رەوانەی سلێمانی دەكەن و خەرجییەكی زۆر دەكەن، پەیوەست بەزەمالە تا گەنجەكانی ئێمە بچنە دەرەوە بۆ خوێندن كە مافی دەستورییە كاری بۆ بكەین، ئێمە لە بەغداوە كاریان بۆ دەكەین لەڕێگەی پرۆژەیاساو دەركردنی یاساوە بەجددی كاریان بۆ دەكەین، لە رێگەی لێكتێگەیشتنەوە لەگەڵ پەرلەمانتارانی دیكە هەماهەنگی دروست بكەین بۆ ئەو پرۆژانەی كە پەیوەستە بەكوردەوە كاریان بۆ بكەین، ئەو پرۆژانەی كە بۆ ناوچەكانی دیكە دەكرێن بیانهێنینە گەرمیانیش. هاوڵاتى: بەڵام گۆڕان و یەكێتی لەناو حكومەتدا پێكەوەن بۆ نەتوانراوە نەخۆشخانەیەكی پێشكەوتوو لەگەرمیاندا دروست بكرێت كە نەخۆش ناچار نەبێت بیهێنێتە سلێمانی؟ هۆشیار عومەر: لەگەرمیان كەموكوڕی زۆر ماوەو زۆركەس  دەیانوت یەكێتی و گۆڕان ئەوەندە ململانێكەیان توندە ئاگایان لەحكومەتی هەرێم نەماوەو ئەم ناوچەیە ناسەقامگیری تێدایە، ئێستا كە پێكەوە لەناو هاوپەیمانی كوردستانداین تا سەقامگیری دروست بێت و پێكەوە كاردەكەین. ئێمە بەدوو ئاراستە كاردەكەین بەشێكی بۆ هەرێمی كوردستانەو بەشێكی بۆ عێراقە، ئەوەی پەیوەندی بەهەرێمی كوردستانەوە هەیە گۆڕانگاری و هەماهەنگی زیاترە لەحكومەتی خۆجێی و حكومەتی هەرێم لەجیاتی ئەوەی نوێنەرانمان لەحكومەت بەئاراستەی پێچەوانە كاربكەن، بەئاراستەی هاوبەش كاردەكەن، بەڵام ئەمە بەندە بەو رێكەوتنەی كە لەنێوانماندا هەیە بۆ پەرلەمانی عێراق، چونكە چەند جار رێككەوتن كراوەو جێبەجێ نەكراوە، ئێمە بەهیواین ئەم جارە جێبەجێ بكرێت و هەنگاوی گەورەتریش دەتوانین بنێین بۆ داهاتوو. لەم دوو ساڵەی كە لەكابینەی نۆیی حكومەتی هەرێمین، سەرەڕای ئەو كێشەو قەیرانانەی كە هەیە كۆمەڵێك هەنگاوی گەورە نراوە لەڕووی پرۆژەو خزمەتكردنی خەڵكەوە بەگشتی بۆ سلێمانی و هەڵەبجەو ناوچەكانی دیكەش. ئەو رێگەیەی لەنێوان كەلارو سلێمانیدایە كە ناونراوە رێگای مەرگ كە هەموو كەسێك دەزانێت لەكوردستاندا بە رووداوی هاتوچۆ خەڵك گیان لەدەستدەدەن رێگەی سلێمانی كەلارە، بۆ خۆم خوێندكاری زانكۆ بووم كەئەو پرۆژەیە بودجەی بۆ تەرخانكراوە، خەریكە پیر دەبم ئەو رێگەیە هەر تەواو نەكراوە، ئەوە زۆر بەجددی ئێستا كاری تێدا دەكرێت. زۆرێك لەو پرۆژانە بودجەیان لە 2010 و 2011 بۆ دانراو كەس نەیزانی بودجەكەی چی لێهات یانی تەبەخوری كردبوو و بووە بەهەڵم، بەڵام دیارە ئەو رەخنەو گلەییانەی خەڵك هەیەتی بەجێیەو سیاسەت لەچاوی خەڵكەوە دەبینین، ئەمەش تایبەتمەندی سیاسەتی رەوانشاد نەوشیروان مستەفا بوو، هەرچەند خۆی لەناو یەكێتی پێگەی هەبوو بەڵام لەچاوی حزبەوە سەیری سیاسەتی نەدەكرد، لەچاوی خەڵكەوە سەیری سیاسەتی دەكرد، ئەو رەخنانەی كەخەڵك دەیگرێت پێموایە هەمووی بەجێیەو هەندێ جار خاترشیان گرتووین، دواجار بۆ هەڵبژاردنی دیكە دەچینەوە لای خەڵك. هاوڵاتى: ئەگەر لەئاست بەڵێنەكانتاندا نەبن مافی خۆیەتی خەڵك بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان سزاتان بدات؟ هۆشیار عومەر: چ پەروەردەی خێزانیمان چ پەروەردەی سیاسیمان ئەگەر لێی تێگەشتبین، ئەوا ناكرێت هیچ بەڵێنێك بدەین كە ناتوانین جێبەجێی بكەین، كاندیدم بۆ پەرلەمانی عێراق، بەڵام هەندێك كار هەیە رەنگە بەحكومەتی عێراقیش نەكرێت، بەشێك لەوانەی كاندیدن لەهەموو پارتە سیاسییەكان لەبەرئەوەی دەیانەوێت یەك جار بچنە پەرلەمان دوایی نایانەوێت ژیانی سیاسیان هەبێت هەموو بەڵێنێك دەدەن لەپێناوی گەیشتن بەپەرلەمان، ئەگەر بڕیاربێت 16 پاسەوانی هەبێت وەعد بەهەزار خێزان دەدات ئەگەر دەربچێت كوڕەكەی دەكاتە پاسەوان، ئەمە بێمتمانەیی دروستكردووە، خەڵك تەنها داوای ئەوە دەكات ژمارەی مۆبایل نەگۆڕین و جار جار بچینەوە لایان، بۆت دەردەكەوێت هەموو ژیانی خۆیان كردووەتە خزمەت كاندیدەكانەوە تا بوونەتە پەرلەمانتار بەشێك لەوانە بێوەفا بوون بەرانبەریان. هاوڵاتى: بەشێك لەهەڵسوڕاوانی گۆڕان لەماوەی چەند رۆژی رابردوودا لەگەرمیان چوونەتە ناو پارتییەوە، ئەمە كاریگەری لەسەر دەنگدەرانتان دروست ناكات؟ هۆشیار عومەر: لەژیانی سیاسییدا وازهێنان لەپارتێكی سیاسی شتێكی سروشتییە، بەتایبەتی خەڵك بەخۆبەخش كارمان لەگەڵدا دەكات و وتووشمانە سوپاسی هەر كەسێك دەكەین كاتژمێرێك یا رۆژێك كاری بۆ بزوتنەوەی گۆڕان كردبێت. هەر كاتێك ئێمە لەگەڵ یەكێتی رێككەوتنێكمان هەبێت پارتی ئەو یارییە دەكات و كۆمەڵێك خەڵك دەهێنێت كەپێموایە ئەوە شكاندنی كەرامەتی مرۆڤەكانە، دەیانخاتە سەر تەلەفزیۆن كەئەمانە گۆڕان بوون و بوون بەپارتی. كاتی خۆی خوالێخۆشبوو جەوهەر نامیق یەكێك بوو لەوانەی پارتی هەستاندەوە دوای ئاشبەتاڵ و سكرتێری مەكتەبی سیاسی بوو، چەند ساڵێك سەرۆكی پەرلەمان بوو وازی هێنا بەئاشكرا پشتیوانی بزوتنەوەی گۆڕانی كرد، ئێمە نەهاتین ئەم مەوزوعانە گەورە بكەین، ئێستاش رۆژانە خەڵك تەلەفونم بۆ دەكات كەدەڵێت من پارتیم یا یەكێتیم دەنگ بەتۆ دەدەم لەبەرئەوەی باوكت ئەنفالە لەبەرئەوەی گەنجی و لە روانینەكاندا قسە دەكەیت دوور لەزمانی تەشەنوجەوەیە. وەختی خۆی پارتی كە ریفراندۆمی كرد وتی ئەمە قیتارە هەر كەس سەرنەكەوێت دوادەكەوێت، قیتارەكەشیان وەرگەڕاندو قوڕیان كرد بەسەر میللەتەكەشدا

هاوڵاتى ئەنجوومەنی باڵای دادوەریی عێراق لیژنەیەکی بۆ بەدواداچوونی حاڵەتەکانی گۆڕینەوەی ژن و بانگەشەکردن بۆیان لە رێگەی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە پێکهێنا. ئەنجوومەنی باڵای دادوەریی عێراق رۆژی پێنجشەممە 30-09-2021 لە راگەیێندراوێکدا بڵاویکردەوە، ئەو لیژنەیەی پێکهێندراوە بۆ بەدواداچوونی حاڵەتەکانی بانگەشەکردن بۆ ژن گۆڕینەوە و هاندان بۆ لەشفرۆشی، هەڵگەڕانەوە لە ئایینە و لەسەر داوای لیوا سەعد مەعن، سەرۆکی شانەی راگەیاندنی ئەمنی پێکهێندراوە، ئەوەش دوای ئەوەی چەند حاڵەتێک بۆ بانگەشەکردن بۆ ئەو کارانە هەبوون. ئەنجوومەنی باڵای دادوەریی عێراق دەشڵێت، "ئەم فەرمانەی تایبەت بە پێکهێنانی ئەو لیژنەیە بۆ تۆمارکردنی هەموو ئەو شتانەیە کە بە تاوان هەژماردەکرێن بەپێی یاسای سزادان و دەستووری عێراق، چونکە دەستوور جەخت لە پارێزگاریکردن لە خێزان، بەها ئایینی و رەوشتی و نیشتمانییەکان دەکاتەوە، وەکو لە ماددەی 29یدا هاتووە". ئەو راگەیێندراوەی ئەنجوومەنی باڵای دادوەریی عێراق دوای ئەوە هات، ئەنجوومەنەکە بە نووسراوی ژمارە 711 لە 12ی ئابی 2021 لیژنەیەکی بۆ ئەو بابەتانەی سەرەوە پێکهێنا کە لە "ئەنجوومەنی باڵای دادوەری، وەزارەتی ناوخۆ، دەزگای ئاسایشی نیشتمانی، شانەی راگەیاندنی ئەمنی، کۆمیسیۆنی راگەیاندن و پەیوەندییەکان، سەندیکای رۆژنامەنووسان و سەندیکای هونەرمەندان" پێکدێت و کاری سەرپەرشتیکردنی تۆمارکردنی ئەو پێشێلکارییانە دەبێت و بەرزکردنەوەی راسپاردە لەبارەیانەوە بۆ دادگەکانی لێکۆڵینەوە بە مەبەستی گرتنەبەری رێوشوێنی یاسایی لەبارەیانەوە.

هاوڵاتى سەرۆکوەزیرانی یۆنان رایگەیاند:"نیازمان نییە لەگەڵ تورکیا بکەونە کێبڕکێی چەکەوە و هیواش دەخوازێت ناکۆکییەکانی نێوان ئەو دوو وڵاتە دراوسێیە لە رێگەی دانوستاندنەوە چارەسەر بکرێن، بەڵام ئاماژەی بەوەش کردووە، پێویست دەکات یۆنان سەروەریی سنوورەکانی بپارێزێت. وتەکانی کریاکۆس میتسۆتاکیس، سەرۆکوەزیرانی یۆنان دوو رۆژ دوای ئەوە دێن کە وڵاتەکەی بە بەهای 3.5 ملیار دۆلار گرێبەستێکی بەرگریی لەگەڵ فەرەنسا واژۆکرد کە کڕینی سێ کەشتیی جەنگی بۆ هێزی دەریایی یۆنان لەخۆدەگرێت. سەرۆکوەزیرانی یۆنان لە کۆڕبەندێکدا لە شاری ئەسینای پایتەختی وڵاتەکەی وتیشی، "ئێمە ناتوانین ئەو راستییە پشتگوێ بخەین کە لە هەڵکەوتەیەکی جوگرافییزۆر ئاڵۆزدا دەژین". میتسۆتاکیس باسی لەوەش کرد، نایەوێت بکەوێتە نێو کێبڕکێی چەکەوە لەگەڵ تورکیا و رایگەیاند، "هەمیشە دەستی هاوڕێیەتی بۆ تورکیا درێژدەکەم". یۆنان و تورکیا دوو رکابەری مێژوویی ناوچەکە و ئەندامی هاوپەیمانیی ناتۆن؛ لە ماوەی رابردوودا لەسەر مافی دەرهێنانی سەرچاوە سرووشتییەکانی رۆژهەڵاتی دەریای نێوەڕاست، گرژییەکانی نێوان ئەو دوو وڵاتە زیادبوون. ئەو دوو وڵاتە ماوەی چەندین دەیەیە لەسەر کۆمەڵێک پرسی دیکەش ناکۆکییان هەیە، لەنێویشیاندا سنووری ئاویی نێوان هەردوو وڵات، سنوورە ئاسمانییەکان و مافی پێکهاتەکان. سەرۆکوەزیرانی یۆنان لەبارەی پەیوەندییەکانی وڵاتەکەی و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکاش قسەی کرد و ئەوەی خستەڕوو، "ئێمە پەیوەندییەکی ستراتیژیمان لەگەڵ ئەمریکا هەیە کە رۆژ دوای رۆژ بەهێزتر دەبێت. نزیکبووینەتەوە لە واژۆکردنی رێککەوتنێکی پێنج ساڵە لەگەڵ ئەمریکا بۆ هاوئاهەنگی و پێکەوەکارکردنی بەرگریی هاوبەش. یۆنان لە رابردوودا 18 فڕۆکەی جەنگیی لە فەرەنسا کڕیوە و بەنیازە شەشی دیکەش لە چوارچێوەی هەوڵەکانی بۆ مۆدێرنکردنی سوپاکەی بکڕێت.

هاوڵاتى سەرۆکی فەرەنسا نامەیەکی ئاراستەی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان کرد، لە بەشێکیدا هاتووە، دەبێت پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و فەرەنسا "لە ئاستێکی بەرزدا رابگرین". رۆژی پێنجشەممە 30ی ئەیلوولی 2021 مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان پێشوازیی لە ئۆلیڤیێ دیکۆتینێ، کۆنسوڵی گشتی فەرەنسا لە هەرێمی کوردستان کرد و نامەیەکی ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسای بە سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان گەیاند. بەپێی راگەیێندراوێکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، لە نامەکەدا، "سەرۆکی فەرەنسا سوپاسی سەرۆکی حکومەت دەکات، بۆ ئەو پێشوازییە گەرمەی لە کاتی سەردانەکەی بۆ هەولێر لێی کراوە". لە بەشێکی دیکەی نامەکەدا هاتووە، "فەرەنسا و حکومەتی هەرێمی کوردستان، پەیوەندییەکی دێرین و بێ هاوتایان هەیە، کە دەبێت لە ئاستێکی بەرزدا رایانبگرین". سەرۆکی فەرەنسا لە نامەکەیدا جەختی لەوەش کردووەتەوە، "فەرەنسا بەردەوامی دەدات بە پابەندیی خۆی لەگەڵ ئێوە، لە دژی تیرۆر و لە بەرژەوەندیی پەرەپێدانی ئابووری و کۆمەڵایەتی". هەر ئەمڕۆ پێنجشەممە ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا نامەیەکی بۆ نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان نارد. ماکرۆن دڵنیایی داوە کە "فەرەنسا لە دژى تیرۆر، هەروەها بۆ پەرەپێدانى پەیوەندیى ئابووری و کۆمەڵایەتى، لە پابەندیى خۆى لەگەڵ ئێوەدا، بەردەوام دەبێت".

  هاوڵاتى وەزارەتی پلاندانانی عێراق رایگەیاند:" لە ساڵی 2020 لەسەرتاسەری عێراقەوە، زیاتر لە حەوت ملیۆن ئۆتۆمبێل هاوردەکراون بە هەرێمی کوردستانیشەوە".  ئەمڕۆ پێنجشەممە30 ی ئه‌یلولی 2021، دەزگای ئاماری سەربە وەزارەتی پلاندانانی عێراق لە راپۆرتێکیدا ئاشکرای کرد، تا کۆتایی مانگی کانونی یەکەمی ساڵی 2020 حەوت ملیۆن و 26 هەزار و 106 ئۆتۆمبێل هاوردەی عێراق کراوە بەهەرێمی کوردستانیشەوە. ئه‌وه‌شخراوه‌ته‌ڕوو، رێژەی ئەو ئۆتۆمبێلانەی تابلۆی ژمارەی هەمیشەیییان بەستووە 59.7٪ بووە بەهەرێمی کوردستانیشەوە، بەڵام ئەو ئۆتۆمبێلانەی تابلۆی کاتییان بەستووە گەیشتووەتە 5٪0 ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردووه‌، بەراورد بە ساڵی 2019 ژمارەی هاوردەکردنی ئۆتۆمبێل بەرزبووەتەوە، چونکە لەو ساڵەدا شەش ملیۆن و 888 هەزار و 201 ئۆتۆمبێل هاوردەکراوە و بەمەش 2٪ هاوردەکردنی ئۆتۆمبێل بەرزبوەتەوە. لەبارەی رێژەی ئەو ئۆتۆمبێلانەی تابلۆی ژمارەی نوێیان بەستووە راپۆرتەکە ئاشکرای کردووە، 25.3٪ بووە لە ساڵی 2020، لەکاتێکدا لە هەرێم ئۆتۆمبێل نییە ژمارەی کاتی یان نوێی بەستبێت. له‌ راپۆرتەکەدا باسلەوەشکراوە، لە ساڵی 2020 دا تێکڕا 175 هەزار ئۆتۆمبێل بۆ هەزار هاوڵاتی تۆمار کراوە.

  هاوڵاتى لەعیراق ئاماری قوربانیانی پەتای كۆرۆنا روو لە بەرزبوونەوە دەكات، وەزارەتی تەندروستی ئەو وڵاتەش رایدەگەیەنێت، زیاتر لە دوو هەزارو 430 حاڵەتی نوێی تووشبوون تۆماركراوە. وەزارەتی تەندروستی عیراق بڵاویكردەوە، لەماوەی 24 كاتژمێری رابردوودا دوو هەزارو 434 حاڵەتی نوێی تووشبوون بە كۆرۆنا تۆماركراوەو لە بەرامبەردا سێ هەزارو 497 تووشبوو چاكبوونەتەوەو 39 كەسیش گیانیان لەدەستداوە. وەزارەتەكە ئاشكرایكردووە، لەئێستادا كۆی گشتی تووشبووانی كۆرۆنا لە سەرانسەری عیراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە، بۆ دوو ملیۆن و سێ هەزارو 302 كەس بەرزبووەتەوە، لەو ژمارەیەش تائێستا ملیۆنێك و 910 هەزار و 908 كەس چاكبوونەتەوە، كە دەكاتە رێژەی 95.4%ی كۆی تووشبووان، هاوكات ژمارەی گیانلەدەستدانیش گەیشتە 22 هەزارو 260 كەس.