پەیمانگەی کوردی بۆ هەڵبژاردن پەیڕەوەکانی ئەنجومەنی کۆمسیاران دەکاتە کوردى

هاوڵاتی  دادگای فیدڕاڵی عێراق لەسەر سکاڵایەکی تایبەت بە ناردنی 700 ملیار دینارەکە بۆ هەرێمی کوردستان کۆدەبێتەوە کە لایەنی سکاڵاکار داوای هەڵوەشاندنەوەی دەکات. ئەمڕۆ دووشەممە 4ی کانونی یەکەمی 2023، دادگای فیدڕاڵی لەسەر چەند سکاڵایەک دانیشتنی خۆی ئەنجام دەدات کە یەکێک لەوانە سکاڵای مستەفا سەنەد، ئەندامی پەرلەمانی عێراقە دژی محەممەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق و تێیدا هاتووە کە پێویستە بڕیارێکی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق هەڵبوەشێتەوە کە تایبەتە بە ناردنی دوو ترلیۆن و 100 ملیار دیناری قەرز بۆ هەرێمی کوردستان. رۆژی 15ی ئەیلولی 2023 حکومەتی هەرێم و عێراق رێککەوتن لەسەر ناردنی 700 ملیار دینار بۆ سێ مانگ. دوای دوو رۆژ ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق رێککەوتنەکەی پەسەند کرد و تا ئێستا دوو گوژمەی 700 ملیار دینار دیناری رەوانەی هەرێمی کوردستان کراوە بەڵام 700 ملیار دیناری کۆتایی نەگەشتووە.  بەپێی رێککەوتنەکەی هەولێر و بەغدا ئەو قەرزە لەساڵی 2024 لە پشکی حکومەتی هەرێم لە بودجە پاکتاو دەکرێت.

هاوڵاتی  گروپی مقاوەمەی ئیسلامی رایگەیاند لە هێرشێکی ئەمریکادا بۆ سەر هیزەکانیان پێنج چەکدارییان کوژراوە. چەند کاتژمیرێک لەمەوبەر چەند سەرچاوەیەکی ئەمنی بە ئاژانسی رۆیتەرزیان راگەیاند کە هێرشەکە فڕۆکەی ئەمریکی بووە تێیدا 5 ئەندامی گروپێکی چەکداری نزیک لە ئێران کوژراون. ئاژامسی رۆیتەرز ئەوەشی خستووەتەڕوو کە هێرشەکە لەکاتێکدا بووە کە ئەو گروپە خۆیان ئامادەکردووە بۆ ئەنجامدانی ‌هێرشی مووشەکی بۆ سەر هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق. گروپی مقاوەمی ئیسلامی هێرشەکەی پشتڕاست کردەوە و لە راگەیاندراوێکدا بڵاویکردەوە، پێنج چەکداریان لە رووبەڕوونەوە لەگەڵ هێزەکانى ئەمریکا کوژراوە.  لەدوای 17ی تشرینی یەکەم مقاوەمەی ئیسلامی چەندین جار هێرشی کردووەتەسەر هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق و چەند هێرشی بۆ سەر هێزەکانی ئەمریکا لە ئەستۆ گرتووە.  هاوکات ئەمریکا لە وەڵامی ئەو هێرشانە، چەندین جار هێرشی کردووەتەسەر هێزەکانی نزیک لە ئێران لە عێراق و سوریا.

هاوڵاتی  لە سێ روداوی جیادا لە سنوری پارێزگای دهۆک دوو کەس گیانییان لەدەستدا و سێ کەسی تریش برینداربوون کە دوو لە روداوەکان روداوی هاتوچۆ بوون. بەپێی زانیارییەکانی پەیامنێری هاوڵاتی، تەنها لە دوو کاتژمێری رابردوو لەسنوری پارێزگای دهۆک لەسێ روداوی جیادا ژنێک و پیاوێک گیانیان لەدەستداوە سێ کەسی تریش برینداربوون. روداوی یەکەم، لەسەر رێگای گوندی مجلمەختێ لە سنوری ناحیەی مانگیش سەر بە شاری دهۆک بووە. رووداوەکە روداوێکی هاتۆچوو لە جۆری وەرگەڕان بووە تێیدا دوو ژن و پیاوێک برینداربوون. روداوی دووەم لە ترافیکی نزیک گری ماڵتا ئۆتۆمبێلێک خۆی لە ژنێک و کچەکەی داوە، دوای گەیاندنییان بۆ نەخۆشخانە ژنەکە گیانی لەدەستداوە و کچەکەشی لەژێر چاودێری چڕ دایە. هاوکات روداوی سێیەم لە گەڕەکی گرێ باسی پیاوێکی تەمەن 59 ساڵ لەسەر خانووەیەک دەکەوێتە خوارەوە و دەستبەجێ گیانی لەدەستدا.

هاوڵاتی  سەیوان ئیبراهیمی ، مامۆستای زمانی کوردی و ئەندامی بەڕێوەبەری ئەنجومەنی کەلتووری- کۆمەڵایەتی نۆژین و هاوژینی زارا محەممەدی، لە لقی بەتۆمەتی "تێکدانی ئاسایشی کۆمەڵایەتی"  و چەند تۆمەتێکی تر سزای 11 ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێنرا. بەپێی هەواڵێکی ماڵپەڕی کوردپا، سەیوان ئیبراهیمی بە تۆمەتی "دروستکردنی گروپ و دەستە و تێکدانی ئاسایشی کۆمەڵایەتی و پڕوپاگەندە دژی دەسەڵات" سزای 11 ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێنراوە و رۆژی شەممە 2ی کانوونی دووەمی 2023 سزاکەی پێ راگەیەندراوە. دانیشتنی دادگایی کردنی سەیوان ئیبراهیمی لە هەمان رۆژ لە لقی یەکی دادگای ئینقلابی شاری سنە بەڕێوە چوو. سەیوانی ئیبراهیمی ،هاوژین و هاوکاری زارا محەممەدی مامۆستای زمانی کوردییە کە ساڵی 2020 بە تاوانی وتنەوەی وانەی زمانی کوردی سزای 10 ساڵ زیندانی بەسەردا سەپا و سەرەنجام ساڵی 2022 دوای دوو ساڵ زیندانی کردن ئازاد کرا. زارا محەممەدی، ساڵی 2022 وەک یەکێک لە 100 ژنی دیار و کاریگەری جیهان لەلایەن بی بی سی ەوە دەستنیشانکرا.

هاوڵاتی  ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز رایگەیاند لە هێرشێکدا بۆ سەر گروپێکی چەکداری عێراق لە کەرکوک پێنج کەس کوژراون کە گروپێکی چەکداری نزیک ئێرانە. چەند سەرچاوەیەکی ئەمنی بە ئاژانسەکەیان راگەیاندووە کە گومان دەکرێت هێرشەکە فڕۆکەی ئەمریکی بووبێت کە تێیدا 5 ئەندامی گروپێکی چەکداری نزیک لە ئێران کوژراون. هاوکات کەناڵی ئەلیەومی عێراقی رایگەیاندووە، هێرشەکە لەکاتێکدا بووە کە ئەو گروپە خۆیان ئامادەکردووە بۆ ئەنجامدانی ‌هێرشی مووشەکی بۆ سەر هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق.  

هاوڵاتی  وەزارەتی بەرگری ئەمریکا (پنتاگۆن) رایگەیاند کەشتییەکەی جەنگی ئەمریکی و کۆمەڵێک کەشتی بازرگانی تر لە دەریای سوور هێرشیان کراوەتەسەر، بەبێ ئەوەی ئاماژە بە ئەنجامدەری هێرشەکە بکات. پنتاگۆن لە راگەیاندراوێکدا دەڵێت، "ئاماگان لەو راپۆرتانە هەیە کە ئاماژە بە هێرش دەکەن بۆ سەر کەشتی یو ئێس ئێ کارنی و چەند کەشتییەکی بازرگانی تر لە دەریای سوور و زانیاری زیاتر رادەگەیەنین لەو بارەیەوە لەکاتی بەدەستگەشتنی زانیاری نوێ." پێش چەند کاتژمیرێک سوپای بەریتانیا رایگەیاند هێرشیکی گوماناوی درۆنی و تەقینەوەیەک لە دەریای سوور روویداوە، بەبێ ئەوەی زانیاری تر بخاتەڕوو. لە راگەیاندراوەکەدا پنتاگۆن ئاماژەی بە ئەنجامدەری هیرشەکە نەکردووە، بەڵام لەچەند هەفتەی رابردوودا حوسییەکانی یەمەن چەند زنجیرە هێرشێکییان بۆ سەر ئەو کەشتییانە ئەنجامداوە کە لە دەریای سوورن ئەمە جگە لە هێرشی درۆنی و مووشەکی بۆ سەر ئەو ئامانجانەی کە گروپەکە بە ئامانجی ئیسرائیلی ناوی دەبات.

هاوڵاتی جەمال کۆچەر، ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، ناردنی 700 ملیار دینارەکە هیچ گرفتێکی نییە و لەم هەفتەیەدا بۆ هەرێمی کوردستان دەنێردێت. جەمال کۆچەر لە لێدوانێکدا رایگەیاندووە، تا ئێستا هۆکاری دواکەوتنی ناردنی 700 ملیار دینارەکە بۆ هەرێمی کوردستان نازانرێت چییە، بەڵام بەپێی زانیارییەکانی ناوبراو لەم هەفتەیەدا بەغدا 700 ملیار دینارەکە دەنێرێت، کە گوژمەی سێیەم و کۆتایی ئەو بڕەیە کە حکومەتی عێراق و هەرێم رێککەوتن لەسەری بۆ ماوەی سێ مانگ تا خەرج بکرێت بۆ مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم.  بەبەراورد بە دوو گوژمەکەی پێشوو، ناردنی 700 ملیار دیناری ئەمجارە لەوادەی خۆی دواکەتووە و نزیکەی دوو هەفتەیە بەرپرسە جیاوازەکانی حکومەتی هەرێم بەڵێنی گەشتنی پارەکەیان داوە بەڵام هێشتا بەغدا رەوانەی نەکردووە. دوو هەفتە لەمەوبەر پێشەوا هەورامانی، وتەبێژی حکومەتی هەرێم رایگەیاند، "700 ملیار دینارەکە تا کۆتایی ئەم هەفتەیە یاخود ناوەراستی هەفتەی داهاتوو دەگاتە هەرێمی کوردستان."  پێشەوا هەورامانی وتیشی کە بۆ ساڵی داهاتوو کێشەی مووچە چارەسەر دەبێت و حکومەتی هەرێم شاند بۆ وەرگرتنی "دوو مووچە" نانێرێت بەڵکو دەیانەوێت بە تەواوی ئەو کێشەیە چارەسەر بکەن. بەڵام سەرچاوەیەک لە شاندەکەی هەرێم کە هەفتەی رابردوو سەردانی بەغدایان کرد بە هاوڵاتی راگەیاند، کە تەیف سامی، وەزیری دارایی عێراق رازی نییە جگە لە گوژمەی سێیەمی 700 ملیار دینارەکە، هیچ پارەیەکی تر بنێردرێت بۆ هەرێمی کوردستان.

هاوڵاتی لەپارێزگای دهۆک حاڵەتەکانی نەخۆشی ئایدز لەشەش حاڵەتەوە زیادبوونە بۆ10حاڵەت، تەندروستی دهۆکیش داوا لە هاوڵاتیان دەکات خۆیان بەدوور بگرن لەم نەخۆشیە. دکتور سەگڤان حەسەن، بەڕێوەبەری بەشی نەخۆشییە گوازراوەکان لەلەتەندروستی دهۆک تایبەت بە هاوڵاتی  وت: لەسەرەتای ئەم ساڵەوە تا ئێستا چوار حاڵەتی تازەی ئایدز لەدهۆک تۆمارکراون. وتیشی، "پێشتریش 6 حاڵەتمان هەبووە کۆی گشتی دەبن بە 10حاڵەت،هاوکات هەموو ئەوانەی تۆشی ئایدز بوونە خەڵکی پارێزگای دهۆکن و زۆرینەیان ئەوانەن کەماوەیەک لەدەرەوەی وڵات ژیاون دواتر هاتوونەتەوە دهۆک" سەبارەت بە دۆخی تەندروستی نەخۆشەکان دکتور سەگڤان حەسەن ئەوەشی ڕونکردەوە:" دەرمان و پێداویستی پزیشکی لە دهۆک بەردەستە، ئەوەی پێویست بیت بۆیان دەکرێت، تا ئێستا دۆخێ تەندروستی یان جێگیرە و بەردەوام چاودێرییان دەکەین" هاوکات ڕاشیگەیاند " لێرەوە داوا لە هەموو هاوڵاتیان دەکەین خۆیان بەدوور بگرن لەنەخۆشی ئایدز و دەڵێت بە بەراورد بە شارەکانی تری هەرێمی کوردستان و عێراق زۆرنیە بەڵکۆ حاڵەتەکانی لەشوێنەکانی تر زیاترن بەراورد بە دهۆک" لە جیهاندا نزیکەی 40 ملیۆن مرۆڤ ڤایرۆسی کەمی بەرگری لەش (ئەیدز) HIV یان هەیە و ساڵانە نزیکە یەک ملیۆن کەس دەمرێت و نزیکەی دوو ملیۆنی تریش وەک توشبووی نوێ دەبنە قوربانی، هەرچەندە تائێستا ئەیدز چارەسەری بنبڕکەری نیە بەڵام دەرمانی دژەڤایرۆسی زۆر کاریگەر هەن کە دەتوانن کۆنتڕۆڵی نەخۆشیەکە تاڕادەیەک بکەن و دەرفەت بە توشبوو بدەن ژیانێکی ئاسایی وەک هەر کەسێکی تر بژی.

هاوڵاتی دادگاى فیدڕاڵى عێراق بڕیارێکى لە بەرژەوەندى مەسعود حەیدەر و عیزەت سابیر دەرکرد، کە بریکارى وەزیرى دارایی و نەوت بوون و لەگەڵ چەند بریکارێکى تر دەسەڵاتەکانیان لێسەندرابووەوە. دادگای فیدراڵیی عێراق ئەمرۆ یەک شەممە بڕیاریدا بە بەردەوامبوونی دەسەڵاتی یاسایی و کارگێڕیی ئەو دامەزراوانەی دەوڵەت کە بە وەکالەت بەڕێوەدەبرێن تاوەکو ئەو سکاڵایانەی تۆمارکراون یەکلادەکرێنەوە. بەگوێرەی یاسای بودجە هەموو ئەو دامەزراوانەی دەوڵەت کە لە پاش 30ـی تشرینی دووەمەوە بە وەکالەت بەڕێوەدەبرێن، سەرجەم دەرماڵە و دەسەڵاتە کارگێڕییەکانیان رادەگیرا. بەهۆى ئەو یاسایەوە، پێشتر وەزیرەکان، بەتایبەتى هەردوو وەزیرى نەوت و دارایی عێراق، دەسەڵاتەکانیان لە بریکارەکانیان عیزەت سابیر و مەسعود حەیدەر سەندبووەوە. هاوکات هەر ئەمڕۆ دادگای فیدڕاڵی  وادەی دانیشتنی تایبەت بە دۆسیەی نادەستوری پێنج ماددەی یاسای هەڵبژاردنی هەرێم بۆ رۆژی 27ی مانگی (کانونی یەکەم/12) دواخست. ئەو سکاڵایە سکاڵاکە لەلایەن زیاد جەبار سەرۆکی فراکسیۆنی یەکێتی لە خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان و ئامانج نەجیب سەرۆکی فراکسیۆنی رافیدەین لە ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی تۆمارکراوە. دەقی سکاڵاکە داوا دەکات ماددەکانی (1، 9، 15، 22، 36) لە یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانی ساڵی 1992ی هەموارکراو بە نادەستوری بناسێنرێت، لە کۆتا دانیشتنتی تایبەت بەو سکاڵایە کە لە رۆژی 19ی مانگی (تشرینی دوەم/11) بو دادگای فیدڕاڵی بڕیاردانی ئەو سکاڵایای دواخست بۆ رۆژی 3ی مانگی (کانونی یەکەم/12). و ئەمڕۆ دوبارە بڕیاردان لەسەری دواخرایەوە.

هاوڵاتی لە مانگی تشرینی دووهەمی ٢٠٢٣ دا لانیەکم ١٢٢ بەندکراو لە زیندانەکانی ئێران لە سێدراوە دراون کە ئەم ئامارە لە چاو مانگی پێشتر (تشرینی یەکەم) ٤٤ کەس زیادی کردووە بەشێوەیەک  لە مانگی تشرینی یەکەمدا ٧٨ کەس لە زیندانەکانی ئێران لە سێدارە دران. بە پێی راپۆرتی بەشی تۆماری ماڵپەڕی هەنگاو، لە مانگی تشرینی دووهەمی ٢٠٢٣ دا لانیکەم ١٢٢ کەس بە تۆمەتی جیاجیا لە زیندانەکانی ئێران لە سێدارە راون. لەم ژمارەیە ٥٦ کەسیان بە تۆمەتی پەیوەندیدار بە ماددە هۆشبەرەکان ئێعدام کراون. بە پێی ئامارەکان١١ بەندکراوی سیاسی- ئایینی لەم مانگەدا سزای سێدارەیان جێبەجێکراوە. هەروەها سزای سێدارەی لانی کەم ٢ منداڵی تاوانبار و ٢ ژن لە بەندیخانەکانی سەبزەوار، چابەهار، کرمان و ڕەشت جێبەجێ کراوە. هاوکات وەک لە ڕاپۆرتەکەدا هاتووە ، لە ماوەی مانگی تشرینی دووهەمدا سزای سێدارەی ٢٣ بەندکراوی بەلووچ کە دەکاتە ١٩% کۆی گشتیی ئاماری لەسێدارەدراوانی ئەم مانگە، ١٩ بەندکراوی کورد کە دەکاتە ١٥.٥٪ی کۆی گشتیی لەسێدارەدراوانی ئەم مانگە و هەروەها ٨ بەندکراوی تورک، ۵ بەندکراوی لوڕ و بەختیاری، ۵ بەندکراوی گیلەک و ٣ هاووڵاتیی خەڵکی وڵاتی ئەنفانستانیش لە بەندیخانەکانی ئێراندا جێبەجێ کراون. لەم ئامارە زۆرترین ڕێژەی لەسێدارەدراون لە بەندیخانەکانی پارێزگای ئەلبورز بووە کە ٣٩ حاڵەت تۆمار کراوە. هەروەها لە بەندیخانەکانی پارێزگای بەلووچستان ١٣ کەس، پارێزگای فارس ١٢ کەس و پارێزگای ئیسفەهان ۵ کەس لەسێدارە دراون و باقی حاڵەتەکانیش لە پارێزگاکانی دیکە تۆمارکراون.  

هاوڵاتی بەڕێوەبەرایەتیی گشتى کارەباى سلێمانى نرخى ئەمپێرێک کارەباى موەلیدەى بۆ مانگى رابردو راگەیاند و بەپێى خشتەى کارى موەلیدەکانیش نرخەکە جیاوازییان هەیە. بەرێوەبەرایەتی کارەبای سلێمانی لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، ئه‌مڕۆ یەکشه‌ممه‌، لیژنه‌ی دیاریكردنی نرخی موه‌لیده‌ ئه‌هلییه‌كان کۆبونەوە، به‌پێی نرخی سوته‌مه‌نی له‌ بازاڕه‌كاندا نرخی هه‌ر كاتژمێرێك بۆ یه‌ك ئه‌مپێڕ (44) دینارە.  بەم شێوەیەش نرخی یه‌ك ئه‌مپێڕ كاره‌بای موه‌لیده‌ی ئه‌هلی له‌ ناوشاری سلێمانی له‌نێوان 10 هەزار بۆ 11 هەزار دیناره‌، بەوپێیەى موەلیدەکان لە نێوان (225 بۆ 250) کاتژمێر کاریان کردوە. لەبارەى ئەو موەلیدانەى کە کارکردنیان 24 کاتژمێرییە کارەباى سلێمانى دەڵێت نرخەکەیان (13) بۆ (14.500) دینارە. هەروەها خشته‌ی كارپێكردنی موه‌لیده‌ بۆ مانگى (12) گۆڕانکارى تێدادەکرێت و موەلیدەکان تەنها لەنێوان 1ى پاشنیوەڕۆ تا 1ى شەو ئەگەر کارەباى نیشتیمانى کۆژایەوە کار دەکەن، بەیانیانیش لەکاتژمێر 7:00 تا 8:00ى بەیانى کاردەکەن. لە راگەیەنراوەی بەرێوەبەرایەتی کارەبا ئەوەش ئاشکرا کراوە، رۆژانى هەینى و پشوە فەرمییەکان بەیانیان کارناکەن لەبرى ئەوە کاتژمێر 11ى پێشنیوەڕۆ کاردەکەن.

هاوڵاتی درەنگانی ئێوارەی دوێنێ هەینی، ژماره‌یه‌ك چه‌كداری نه‌ناسراو هێرشیان کردە سەر بارەگا و بازگەکانی هێزەکانی سوریای دیموکرات لە گونده‌واری دێره‌زوور. سه‌رچاوه‌یه‌كی سه‌ربازی هێزه‌كانی “هه‌سه‌ده‌" بە نۆرس پرێسی رایگه‌یاندوە، چه‌كدارانی نه‌ناسراو به‌ چه‌كی كلاشینكۆف دوو باره‌گای هه‌سه‌ده‌یان له‌ شارۆچكه‌ی كه‌سره‌ی گونده‌واری دێره‌زوور كردۆته‌ ئامانج.  ئاماژەی بەوەشکردوە، هیڕشەکە لە شارۆچکەی حه‌وائیجی گونده‌واری دێره‌زووربووە، لەسەر ڕێگای سەرەکی دەروازەی شارۆچکەی حه‌وائیج”ه‌ هاوکات هێرشەکە ته‌نها زیانی ماددی لێكه‌وته‌ووەتەوە ئەو سەرچاوەیە ئاماژەی بە هێرشێکی دیکە کرد کە تیایدا  بە ” ئاڕ پی جی” و كلاشینكۆف بۆ سه‌ر بارەگای “هه‌سه‌ده‌” لە نزیك کەناری ڕووباری فورات لە شارۆچکەی جه‌رزی لە ڕۆژهەڵاتی گونده‌واری دێره‌زوور ئەنجامدراوەو دەشڵێت، هیچ زیانێکی گیانی نەبووە.

هاوڵاتی بڕیارە ئەمڕۆ یەکشەممە دادگای فیدڕاڵی دانیشتنی تایبەت بە سکاڵای نایاسایی پێنج ماددەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ئەنجامبدات، کۆتا دانیشتنی ئەو دۆسیەیەش لە 19ی مانگی رابردو بو. بە گوێرەی خشتەی دانیشتنەکانی دادگای فیدڕاڵی، بڕیارە ئەمڕۆ یەکشەممە دانیشتنی تایبەت بە بڕیاردان لەسەر سکاڵای نادەستوری پێنج ماددەی یاسای هەڵبژاردنەکانی هەرێم بدرێت. سكاڵایه‌كیان تایبه‌ته‌ به‌یاساى هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى كوردستان و زیاد جه‌بار سه‌رۆكى پێشووى فراكسیۆنى یه‌كێتى پێشكه‌شى كردوه‌و داواده‌كات كار به‌دواین یاساى هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى كوردستان نه‌كرێت. تایبه‌ت به‌م سكاڵایه‌، دادگاى فیدراڵى داواى بۆچونى كۆمیسیۆنى هه‌ڵبژاردنى كردوه‌و كۆمیسیۆنه‌كه‌ بۆچونى فه‌رمى خۆى ئاراسته‌ى دادگاكه‌ كردوه‌و چاوه‌ڕى ده‌كرێت ئه‌مرۆ دواین بڕیار بدرێت. سكاڵاى دووه‌م پارێزه‌ر مه‌سعود محێدین پێشكه‌شى كردوه‌و به‌هۆى دواكه‌وتنى هه‌ڵبژاردنى سه‌ندیكاى پارێزه‌رانه‌وه‌ بۆماوه‌ى 4 ساڵ داواده‌كات هه‌موو بڕیاره‌كانى سه‌ندیكاى پارێزه‌ران له‌ساڵى 2019وه‌ هه‌ڵوه‌شێندرێته‌وه‌. هاوکات کۆمسیۆنی هەڵبژاردنی عێراق میکانیزمێکی بۆ هەڵبژاردنەکانی هەرێم دیاریکردوە، بەپێی ئەو میکانیزمەش، پێشنیار دەکات سیستمی بازنە بەکاربهێنرێت و لە پارێزگای سلێمانی 41 کورسی دیاریبکرێت، لە هەولێر 34 کورسی و لە دهۆکیش 25 کورسی، هەروەها 11 کورسی کۆتایش تایبەت دەبێت بە پێکهاتەکان. ئەو مادانەی لە یاسای هەڵبژاردن کە سکاڵاکەیان لەسەر تۆمارکراوە: مادەی یەکەم: پەرلەمانی کوردستان-عێراق لە 111 ئەندام پێکدێت. مادەی نۆیەم: هەرێمی کوردستانی عێراق بە یەک بازنەی دەنگدان دادەنرێت. مادەی پانزەیەم: بۆ هەرێمی کوردستان تۆمار بە ناوی دەنگدەران بۆ دەنگدان، بەپێی سەنتەرەکانی هەڵبژاردن ئامادە دەکرێن، بەپێی ریزبەندیی پیتە ئەبجەدییەکان. مادەی بیست و دوو: هەر کیانێکی سیاسی لە هەرێمی کوردستان مافی هەیە لیستێکی تایبەت بە بەربژێرەکانی خۆی لەسەر ئاستی کوردستانی عێراق پێشکێش بکات کە رێژەیەک ئافرەتی تێدابێت 30٪ کەمتر نەبێت. مادەی 36: یەکەم: پێنج کورسی بۆ کلدان، سریان و ئاشووری تەرخان دەکرێت؛ بەربژێرەکانی ئەو پێکهاتەیە کێبڕکێیان لەسەر دەکەن. دووەم: پێنج کورسی بۆ تورکمان تەرخان دەکرێن؛ بەربژێرانی ئەو پێکهاتەیە کێبڕکێیان لەسەر دەکەن. سێیەم: یەک کورسی بۆ ئەرمەن تەرخان دەکرێت؛ بەربژێرانی ئەو پێکهاتەیە کێبڕکێی لەسەر دەکەن.   

هاوڵاتی وەزارەتی نەوتی عێراق ڕایدەگەیەنێت لە ھەوڵدان بۆ دەستپێكردنەوەی ھەناردەی نەوتی ھەرێمی كوردستان و تێپەڕاندنی كێشە یاسایی و تەكنیكی و داراییەكانی ئەو بابەتە، پەرلەمانتارێكی عێراقیش نهێنییەكی دوایین كۆبوونەوەی وەفدی هەرێم و بەغدا ئاشكرادەكات. عاسم جیھاد وتەبێژی وەزارەتی نەوتی عێراق، لەبارەی دەستپێكردنەوەی ھەناردەی نەوتی ھەرێمی كوردستان، رایگەیاند: حكومەتی عێراق سوورە لەسەر دەستپێكردنەوەی ھەناردەی نەوت لە رێگەی بەندەری جیھانی توركیا و پەلەكردن لەو پڕۆسەیە. وتیشی: لە ھەوڵی چڕدان بۆ چارەسەركردنی كێشە یاسایی و تەكنیكی و داراییەكانی تایبەت بە گرێبەستە نەوتییەكانی كۆمپانیاكان لەگەڵ ھەرێمی كوردستان، چونكە ئەو گرێبەستانە جیاوازن لە گرێبەستەكانی وەزارەتی نەوتی عێراق و پێویستە فۆڕمی گرێبەستە نەوتییەكان بگونجێت لەگەڵ سیاسەتی وەزارەتی نەوت. لەلایەن خۆشیەوە ئینتیسار جەزیری، ئەندامی لیژنەی نەوت و گاز لە پەرلەمانی عێراق ڕایگەیاند: وەفدی كوردی كە بەم دواییانە سەردانی بەغدای كردووە، باسی دۆسیەی یاسای نەوت و گازی كردووە و لە كاتێكدا ئەم پرسە لەژێر دەسەڵاتی حكومەتی فیدراڵییە و ڕێككەوتنی لەسەر نەكراوە. ئەو پەرلەمانتارەی عێراق ڕاشیگەیاندوە: كۆبوونەوەكەی نێوان سەرۆك وەزیران و وەفدی كوردی لە بەغدای پایتەخت لەبارەی چەند دۆسییەك بووە، یەكێك لەوانە هەناردەكردنی نەوتی كوردستان و یاسای نەوت و گاز بووە، بەڵام هیچ ڕێككەوتنێك لەبارە یاسای نەوت و گاز نەكراوە. ئینتیسار جەزیری ئاماژەی بەوەش كردووە، ئەم یاسایە لە ئێستادا لە بەرنامەی كابینەكەی حكومەتی فیدراڵی دایە، بە ڕێككەوتن لەگەڵ لایەنە سیاسییەكاندا، بەڵام تا ئێستا هیچ پێشكەوتنێكی نوێ سەبارەت بە یاساكە دەرنەكەوتووە. كۆتایی ئاداری ئەمساڵ، دوای بڕیارێكی دادگای ناوبژیوانیی نێودەوڵەتی لە پاریس، ھەناردەی نەوتی ھەرێمی كوردستان لە رێگەی توركیاوە راگیرا و تائێستا دەستیپێنەكردووەتەوە.  

هاوڵاتی ئەمشەو فلیپین  بوومەلەرزەیەکی بەهێز هەژاندی و زیانێکی زۆری ماددی بەرکەوت ، کەشناسی ژاپۆنیش هۆشداری دەدات، ئەگەری دروست بوونی تسۆنامی هەیە، بە بەرزی یەک مەتر و دوورگەی ئاسیا دەگرێتەوە. بەگوێرەی زانیارییەکانی دەزگای بوومەلەرزەزانی فلیپین، بوومەلەرزەکە لە قووڵایی ٦٣ کیلۆمەتر بووە و ئەگەر هەیە فلیپین و ژاپۆن ڕووبەڕووی تسۆنامی ببنەوە. ئاژانسی بوومەلەرزەزانی فلیپین ڕایگەیاندووە: تا نیوەشەو ئەگەری هەیە تسونامی لە فلیپین ڕوو بدات و هۆشداری بە دانیشتوانی کەنارەکانی ڕۆژهەڵاتی مینداناو دراوە دەستبەجێ ماڵەکانیان چۆڵ بکەن. بەگوێرەی میدیاکانی فلیپین، بوومەلەرزەکە کاتژمێر ١٠:٣٧ خولەکی ئەمشەو بە کاتی ناوخۆی وڵاتەکە ڕوویداوە، ئەوە لە کاتێکدایە لە مانگی ڕابردوودا بوومەلەرزەیەکی هاوشێوە بە گوڕی ٧.٢ پلەی ڕێختەر ناوچەکەی هەژاندووە و بەگوێرەی بەشی بوومەلەرزەزانی ئەمریکا، ساڵانە لە نێوان ١٠٠ بۆ ١٥٠ بوومەلەرزە بە گوڕی چوار یان زیاتر بە خۆییەوە دەبینێت.