سەرۆکی هەرێمی کوردستان و جێگری سەرۆکی پەرلەمانی عێراق کۆبوونەوە، جەختیان لە چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەولێر و بەغدا و ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکان کردەوە. ئەمڕۆ دووشەممە 22ی ئەیلوولی 2025 نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان پێشوازیی لە شاندێکی باڵای ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بە سەرۆکایەتیی موحسین مەندەلاوی، جێگری یەکەمی سەرۆکی ئەنجوومەنەکە کرد. بەپێی راگەیێندراوی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان، لە کۆبوونەوەیەکدا دۆخی گشتیی عێراق، پەیوەندییەکانی هەولێر و بەغدا، پرۆسەی سیاسی و هەڵبژاردنەکانی داهاتووی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق تاوتوێ کراون. دەقى ڕاگەیەندراوەکە.. نيوهڕۆى ئهمڕۆ دووشهممه 2025/9/22 بهڕێز نێچيرڤان بارزانى، سهرۆكى ههرێمى كوردستان، پێشوازيى له بهڕێز محسن مهندهلاوى، جێگرى يهكهمى سهرۆكى ئهنجومهنى نوێنهرانى عێراق و شاندێكى ياوهرى كرد كه له بهڕێزان جێگرى دووهمى سهرۆكى ئهنجومهنى نوێنهران و ژمارهيهك له ئهندامانى ئهنجومهن پێكهاتبوو. له كۆبوونهوهيهكدا دۆخى گشتيى عێراق، پرۆسهى سياسى و ههڵبژاردنهكانى داهاتووى ئهنجومهنى نوێنهران، كار و بهرنامهكانى ئهنجومهنى نوێنهران، پهيوهندييهكانى ههولێر ـ بهغدا و دۆخى ناوچهكهيان تاوتوێ كرد. ههردوولا جهختيان له گرنگيى چارهسهركردنى كێشهكانى عێراق، بهتايبهتى چارهسهركردنى كێشهكانى ههولێر ـ بهغدا لهسهر بنهماى دهستوور و ڕێككهوتنهكان كردهوه كه له بهرژهوهنديى ئارامى و سهقامگيريى وڵات و پێشكهوتنيدايه. ههر لهمبارهيهوه سهرۆك نێچيرڤان بارزانى سوپاسى ههموو ئهو كهسايهتى و لايهنانهى كرد كه كار بۆ چارهسهركردنى كێشهكان دهكهن، ههروهها پشتيوانيى خۆى بۆ ههوڵهكان و لێكگهيشتنى حكوومهتى ههرێمى كوردستان و حكوومهتى فيدراڵ دهربارهى پرسى شايسته داراييیهكان و مووچهى مووچهخۆرانى ههرێمى كوردستان، دووپات كردهوه. ههردوولا هاوڕا بوون لهسهر گرنگيى بهڕێوهچوونى ههڵبژاردنهكانى داهاتووى ئهنجومهنى نوێنهران و باسيان له ئامادهكارييهكان كرد. لهمبارهيهوه ههردوولا برهودانيان به پرۆسهى ديموكراسى به پێويست و گرنگ بۆ پاراستنى ئارامى و سهقامگيريى وڵات له قهڵهم دا. گرنگيى كارى هاوبهش و هاريكاريى نێوان پێكهاته و لايهنه سياسييهكانى وڵات و چهند پرسێكى ديكهى جێى بايهخى هاوبهش، تهوهرێكى ديكهى كۆبوونهوهكه بوو.
وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێمی کوردستان و وەزارەتی نەوتی فیدراڵی عێراق و کۆمپانیاکانی بەرهەمێنەری نەوت ڕێککەوتنی هەناردەکردنەوەی نەوتی کوردستانیان واژۆکرد. دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ دووشەممە، 22ـی ئەیلوولی 2025، وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان و وەزارەتی نەوتی فیدراڵیی عێراق و کۆمپانیاکانی بەرهەمێنەری نەوت، ڕێککەوتنی هەناردەکردنەوەی نەوتی کوردستانیان لە هەولێر واژۆ کرد، سەرچاوەیەک لە کۆمپانیای نەوتی باکوور ڕایدەگەیەنێت، کەمێک پێش ئێستا لە هەولێر، ڕێککەوتنی سێقۆڵی لەبارەی هەناردەکردنەوەی نەوتی کوردستان واژۆ کرا. بڕیارە هەر ئەمڕۆ دەقى ریککەوتنەکە رەوانەی ئەمیندارێتی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق بکرێت، بۆ ئەوەى لەکۆبنەوەى سبەینێ گفتوگۆو بڕیارى لێبدرێت، لەدوای ئەم رێککەوتنە چاوەڕوان دەکرێت، نەوتی هەرێمی کوردستان لە رێگەی بەندەری جەیهانی تورکیاوە هەناردە بکرێتەوە. چاوەڕێ دەکرێت لە کۆبوونەوەی سبەی سێشەممەی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق، ڕێککەوتنە سێقۆڵییەکە لە لایەن محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆک وەزیرانی فیدراڵەوە ڕابگەیەنرێت و دواتر وردەکارییەکەی بڵاوبکرێتەوە. ئەمە لە کاتێکدایە، بەیانیی ئەمڕۆ دووشەممە، 22ـی ئەیلوولی 2025، شاندێکی تەکنیکی کۆمپانیای "نەوتی باکوور" سەردانی شاری هەولێری کرد، بە ئامانجی کۆتاییهێنان بە ڕێکارەکانی دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان. شاندەکە یەکەم کۆبوونەوەی لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان ئەنجام داوە کە زیاتر لە چوار کاتژمێری خایاندووە. بەپێی زانیارییەکان، بڕیارە ئەو بڕە نەوتەی ڕادەستی کۆمپانیای "سۆمۆ" دەکرێت، لە ڕێگەی کۆمپانیای "نەوتی باکوور"ـەوە هەناردەی بەندەری جەیهان بکرێت، هەر بۆیە شاندە تەکنیکییەکەی کۆمپانیاکە لە هەولێرن بۆ تەواوکردنی کۆتا ڕێکارەکان. لە مانگى تەمموزى رابردوودا، حکومەتى هەرێمى کوردستان و حکومەتى فیدراڵ رێککەوتبوون. بەپێی ئەو رێککەوتنە، لەبەرامبەر ناردنى مووچەى مووچەخۆران لەلایەن بەغدادەوە، دەست بە هەناردەکردنەوەى نەوت بکرێت. هەروەها حکومەتى هەرێمى کوردستان مانگانە بەشى خەزێنەى فیدراڵى لە داهاتەکان بداتە بەغداد. بە ئەنجامدانى رێککەوتن لەسەر هەناردەکردنەوەى نەوت، بەربەستێکى گەورەى بەردەم مووچە چارەسەردەکرێت. تەنیا رێککەوتن لەبارەى پشکى خەزێنەى فیدراڵى لە داهاتەکانى هەرێمى کوردستان دەمێنێتەوە، کە ئەویش هەنگاوى باشى بڕیوە و ئەنجوومەنى دەوڵەت راو سەرنجى خۆى بۆ ئەنجوومەنى وەزیران ناردووە.
وتەبێژی هێزەكانی سوریای دیموكرات هەسەدە ڕاگەیاند، هاوكاری هێزەكانی هاوپەیمانان بەردەوامە و ئەوانیش سوورن لەسەر ئۆپەڕاسیۆنەكانیان لە دژی داعش. ئەبجەر داوود، وتەبێژی هەسەدە لە كۆنفڕانسێكی رۆژنامەوانی لە حەسەكە رایگەیاند، لە 8ـی كانوونی یەكەمی 2024ـەوە تا ئێستا، داعش 153 جار هێرشی كردۆتە سەر هێزەكانی هەسەدە. هەروەها ئاشكراشی كرد لە هێرشەكانی داعشدا 30 شەڕڤانیان شەهید بووە و 12 شەڕڤانیش بریندار بوون هەروەها 6 هاووڵاتی مەدەنی لە هێرشەكانی داعشدا گیانیانلەدەستداوە. لە بەردەوامی قسەكانیدا، ئەبجەر داوود وەڵامی پرسیاری پەیامنێری كوردسات نیوز دایەوە و وتی، ئەوان ئارامی و سەقامگیری هەموو سوریایان دەوێت و بۆ ئەم مەبەستەش دانووستانەكانیان لەگەڵ دیمەشق بەردەوامە. ئەبجەر داود ڕایگەیاند، ئەو هەواڵانەی سەبارەت بە ناشرینكردنی هەسەدە بڵاو دەبنەوە، پلانی دوژمنانە و هەموو دەزانن هەسەدە بەرگری لە سەقامگیری و ئاسایشی ناوچەكە دەكات و هێزیكی رێكخراوە.
کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ) رایگەیاندووە، کە داهاتیان زیادیکردووە. ئەمەش دوای ئەوە دێت کە کۆتایی بە کەمکردنەوەی خۆبەخشانەی بەرهەمهێنانی نەوت هێناوە. عەلی نزار شەتری، بەڕێوەبەری گشتیی کۆمپانیای سۆمۆ، روونیکردەوە کە عێراق هەناردەی نەوتی خۆی زیادکردووە. ئەم زیادکردنە دوای ئەوە دێت، کە عێراق لە کەمکردنەوەی خۆبەخشانە کە لەلایەن هاوپەیمانی ئۆپێک پڵەسەوە کەمکرابووەوە، وەستا. شەتری ئاماژەی بەوەشکرد کە هەناردەکردنی نەوت سەرچاوەی سەرەکیی بودجەی گشتیی عێراقە. بەتایبەتی کە نرخی ئێستای نەوت لە نێوان 65 بۆ 68 دۆلاردایە بۆ هەر بەرمیلێک، کە بە تێکڕای ساڵانە نزیکەی 70 دۆلارە. بەڕێوەبەرەکەی سۆمۆ ئاشکرای دەکات کە زیادبوونی نزیکەی 200 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە، کە دەکاتە نزیکەی 6 ملیۆن بەرمیل نەوت لە مانگێکدا، دەبێتە هۆی بەدەستهێنانی سەدان ملیۆن دۆلار داهاتی ساڵانە. ئەم داهاتە دەتوانرێت بەگەڕ بخرێت بۆ پشتگیریکردنی پێداویستییەکان و پڕکردنەوەی کورتهێنانی بودجەی وڵات.
لەگەڵ نزیكبونەوەی هەڵبژاردنەكانی عێراق، ناكۆكییەكانی نێوان هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا بە سەرۆكایەتی نوری مالیكی و، هاوپەیمانی بونیادنان و گەشەپێدان، بە سەرۆكایەتی محەمەد شیاع سودانی توندتر دەبێتەوە. عەقیل فەتلاوی، وتەبێژی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا، لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفیزیۆنیدا رایگەیاند: زۆرێک لە ئەندامان و کاندیدەکانی فراكسیۆنەكەیان چوونەتە ناو هاوپەیمانێتیەكەی محەمەد شیاع سودانی، چونکە پێویستیان بە کاری قیرتاوکردن و دابەشکردنی محاویلەی کارەبا هەیە، كە لەئێستادا بووەتە كارنامەی حكومەت. جەختیشیکردەوە: فراكسیۆنەكەیان بە خولی دووەم رازی نییە، بەهۆی بوونی ئاماژەی زۆر كە هاوبەشی تێكدەدەن، لە نمونەی، بەدزییەوە کۆبونەوەی سودانی لەگەڵ ئەحمەد شەرع سەرۆکی سوریا. وتەبێژی دەوڵەتی یاسا وتیشی: ئێمە قەناعەتمان بەو مۆدێلە هاوبەشییە نییە کە سودانی پێشکەشی کردووە، سەرۆک وەزیران گرنگی بە پرسی هاوبەشی نادات. لە بەرامبەردا، عەبدولهادی سەعداوی، سەركردە لە هاوپەیمانێتیەكەی سودانی وتی: نوری مالیکی سەرۆکی هاوپەیمانی لە ئێستادا سەرکردایەتی فراكسۆنەكەی ناكات بەڵكو كەسانی خوار ئەو لە حزبەكە هەن كارەكان بەڕێوەدەبەن، جەختیشی لەوە کرد، چوارچێوەی هەماهەنگی لەسەر ئەوە رێککەوتن دووربكەونەوە لە یەكترخستن لە هەڵبژاردن، بەڵام پێشێلکارییەکان لە لایەنێکەوە دێت. سەعداوی راشیگەیاند: ئەوەی ئێمە هەر لە سەرەتاوە لە چوارچێوەی هەماهەنگیدا کارمان لەسەر کردووە، هاوبەشییە لە بیروڕای سیاسی و واقیع و ئاسایشی وڵات و پاراستنی، هەموو لایەک هاوڕان لە چوارچێوەی هەماهەنگیدا، جگە لە دەوڵەتی یاسا کە لە ئێستادا کەمترینە لە رووی چەندایەتی و بڕیاردانەوە. وتیشی: لەگەڵ هەموو رێزێک بۆ مالیکی، ئەو ژیرە و خاوەن دیدگایە، بەڵام لە ئێستادا ئەو کەسە نییە کە دەوڵەتی یاسا بەڕێوە دەبات، لایەنی حزبی لەخوار ئەو هەن کارى بەڕێوەبردنی دەوڵەتی یاسا دەکەن.
دەستەی مافی مرۆڤ چوار دانیشتنیان لەگەڵ زیندانیان لالەزار کردووە و زانیارییان لەسەر چۆنیەتى ژیانیان خستوەتەڕوو دەڵێن ئێستا لە زیندانن دەڵین دۆخیان باشە و بەیانین ماست و قەیماخیان بۆ دەچێت لاهوور شێخ جەنگی، پۆڵادی برای و دەستگیرکراوانی دیکەی لالەزار لە زیندانی کانی گۆمەی ئاسایشی سلێمانی دەمێننەوە، دەستەی مافی مرۆڤ سەردانی کردوون و دەڵێت، لە نزیکەوە ئاگاداری دۆخی ژیانیان و رەفتاری ناو زیندانییەکان بوون. تیمەکە سەرەتا سەردانی بازنەی یەکەمی نزیک لە لاهور شێخ جەنگی کرد، ژمارەیان لە نێوان 8 بۆ 9 کەس دەبوو، لەوانە: یاسین بەرزنجی، بەرپرسی دەستی ئەمنی، ئەحمەد فاتیح، بەڕێوەبەری نووسینگە، موحسین خۆشناو، پاسەوانی تایبەتی لاهوور شێخ جەنگی و رێبوار حامید حاجی غالی. دەستەکە ئەوانەی هەموو پێکەوە بینیوە، جلوبەرگی ئاساییان لەبەربووە، هەموویان جلی رەشیان لەبەر بوو، سەرۆکی دەستە لەبەرئەوەی پیشتر نەیناسیون سەرەتا وایزانیوە زیندانی نین، تاوەکو پێیان ناساندبوون، دەڵێن: ئەو کۆمەڵە ریشیان تاشراو و خاوێن بوون، رەنگ و روویان لە زیندانیی نەدەچوو. شاندەکەی دەستی مافی مرۆڤ ماوەیەک لەگەڵیان دانیشتوون و گفتوگۆیان کردووە، لە میانەی قسەکانیان، موحسین خۆشناو رایگەیاندووە: دۆخیان باشە، کێشەیان نییە، لە چەند رۆژی رابردوو منداڵەکانی بینیوە. رێبوار حامید حاجی غالی، فەرماندەی هێزی دووپشک گوتوویەتی بریندار نییە و خواردنیشیان "خۆشە". ئەحمەد فاتیحیش بە هەمان شێوە باسی خۆشیی خواردنەکانی کردووە و ئاماژەی بەوەداوە کە ماست و قەیماغیشیان بۆ دەبەن. هیچ کام لە نێوبراوان باسی لێدان یان ئازاردانیان نەکردووە لە زینداندا، بەڵکو ستایشی هەڵسوکەوت و رەفتاری کارمەندانی زیندان و ئاسایشیان کردووە. هەروەها، هەموویان رایانگەیاندووە پێویستیان بە پارێزەر نییە و چاوەڕێی دادگە دەکەن تاوەکو لێکۆڵینەوەکان تەواو ببن. بەرپرسانی ئاسایش بۆ دەستەی مافی مرۆڤیان روون کردووەتەوە کە داواکاری گشتی و دادوەر سەردانی دەستگیرکراوانیان کردووە و هەر کەسێکیش داوای پارێزەری کردبێت، بۆیان دابین کراوە. لە قۆناخی دووەمدا، دەستەکە داوای بینینی لاهوور شێخ جەنگی و پۆڵاد شێخ جەنگی کردووە. بەر لەوەی دەستەکە ببەنە لایان، بەرپرسانی ئاسایش رەخنەیان لە دەستەی مافی مرۆڤ گرتووە بەهۆی دەرکردنی بەیاننامە کە رێگەیان لێگیرابێت سەردانی زیندانەکان بکەن و پێیان گوتوون، سەرەڕای هاوکاری و رێگەپێدان راگەیێندراوتان لە دژ دەرکردووین، ئێستا دەچنە لای هەمووان و دوایی کۆنفراسێکی رۆژنامەڤانی بکەن. سەرۆکی دەستە گوتوویەتی بە مەرج کار ناکات، خۆیان بڕیار دەدەن چی دەکەن. دواتر، لاهوور شێخ جەنگی و پۆڵاد شێخ جەنگییان لە ژووری تایبەت و جیاواز بینیوە. هەردووکیان تەلەڤزیۆن، کتێب و خواردنی جۆراوجۆر، لەگەڵ چەرەساتیان لابووە. لاهوور شێخ جەنگی بە دەستەی مافی مرۆڤی گوتووە، چاوەڕێی دادگە دەکات و هێشتا لێکۆڵینەوەکان تەواو نەبوون. ناوبراو نیگەرانیی خۆی لە درێژبوونەوەی ماوەی لێکۆڵینەوەکان دەربڕیوە و گوتوویەتی: دەمەوێت لەنێو خەڵک بم. ژوورەکەی لاهوور شێخ جەنگی نزیکەی نۆ مەتر چوارگۆشە بووە، ژورێکی باش، سپلیت، تەلەڤزیۆن و راخەر و سیسەمی خەوتنی تێدابووە. دواتر دەستەی مافی مرۆڤ چوونە لای پۆڵاد شێخ جەنگی، ئەویش ئاماژەی بەوەداوە کە دکتۆر سەردانی دەکات و کتێب دەخوێنێتەوە و سەیری یارییەکانی تۆپی پێ دەکات. ژوورەکەی ئەویش وەک هی لاهوور بووە و گوتوویەتی هیچ کێشەی نییە. دۆخی برینەکەی پۆڵاد بەرەو باشبوونەوە دەچوو. هیچ کام لە لاهوور و پۆڵاد مۆبایلیان پێنەبووە، بەڵام کاتی تەلەفۆنکردنیان دیاریکراو بووە و بە بەرنامە تەلەفۆنیان کردووە. لە کۆتایی سەردانەکەدا، ئاسایش بە تیمەکەی گوتووە کوێی دیکەتان دەوێت، ئەوانیش گوتوویانە ئەو کۆمەڵەی لەگەڵ ئەوان دەستگیر کراون، دەستگیرکراوان زیاتر لە 200 کەسن، بەسەر چەند هۆڵێک دابەشکراون، دەستەی مافی مرۆڤ بەدڵی خۆیان هۆڵێکیان هەڵبژاردووە نزیکەی 50 کەسی تێدابووە. ئەم هۆڵە سپلیت و تەلەڤزیۆنی تێدابووە. دەستگیرکراوان لەو هۆڵەدا رایانگەیاندووە، هیچ پارێزەرێکیان نییە و داوایشیان نەکردووە، ئەوانەی لە هۆڵەکەبوون هەندێکیان خۆیان بە "قوربانی" وەسف کردووە، هەریەکێکیان شتێکی گوتووە، بەشێکیان گوتوویانە هیچ پەیوەندییان بە حیزبایەتی نەبووە و تەنیا بۆ کارکردن لەوێ بوون، هەیان بووە گوتوویەتی بە میوانی چووە و دەستگیرکراوە. بەرپرسانی ئاسایش دووپاتیان کردووەتەوە کەسوکاری دەستگیرکراوان بە بەردەوامی و تەنانەت لە رۆژانی جگە لە کاتی سەردانیشدا، سەردانی دەستگیرکراوانیان کردووە.
بانکی ناوەندیی عێراق پێشبینی دەکات مانگی تەممووزی ساڵی 2026 وادەی کۆتاییهێنان بێت بە پارەدانی کاش لە هەموو دامەزراوە حکومییەکان و دامەزراوەکانی دیکە. د. زرغام موسا، بەڕێوەبەری چاودێری دامەزراوە داراییە نابانکییەکان لە بانکی ناوەندی بە ڕۆژنامەی "سەباح"ـی ڕاگەیاند: بانکی ناوەندی لە چوارچێوەی یاسادانان و ڕێنماییەکاندا و بە سەرپەرشتی ڕاستەوخۆی سەرۆکوەزیران و پسپۆڕانی وەزارەتەکانی دیکە، پێشکەوتنێکی باشی لە بواری پارەدانی ئەلیکترۆنیدا بەدەستهێناوە، تریلیۆنەها دینار بە شێوەی ئەلیکترۆنی دراون، جگە لەوەی بە تەواوی مامەڵەی کاش لە فەرمانگەکانی وەزارەتی ناوخۆدا نەماوە. لە 30 ئابی ئەمساڵ، عەلی عەلاق، پارێزگاری بانکی ناوەندیی عێراق ئاماژەی بە میکانیزمی پەرەپێدانی پارەدانی ئەلیکترۆنی کرد و جەختی لە پابەندکردنی سەرجەم دامودەزگاکانی دەوڵەت بە مامەڵەکردن بە پارەدانی ئەلیکترۆنی لەبری کاش کردەوە. لەهەمان کاتدا د.زرغام ئەم ئاماژانەی بە "نایاب" ناوبرد و هیوای خواست ئەم ئەزموونە بڵاوبکرێتەوە بۆ سەرجەم وەزارەتەکانی دەوڵەت، ڕوونیشی کردەوە "زیاتر لە دەستپێشخەرییەک هەیە بۆ هاندانی دامەزراوە حکومییەکانی دیکە بۆ چوونە ناو چوارچێوەی پارەدانی ئەلیکترۆنی." زرغام پێشبینی کرد "عێراق بە تەواوی ماڵئاوایی لە مامەڵەی کاش لە دامەزراوە حکومییەکان و تەواوی دامەزراوەکاندا بکات لە تەممووزی ساڵی داهاتوو". خالید جابری، سەرۆکی "دامەزراوەی ئەسڵ بۆ پەرەپێدانی ئابووری و گەشەپێدانی بەردەوام" ڕایگەیاند، بەردەوامی هەیە لە چاکسازییەکانی سیاسەتی دارایی و نەقدی و هێڵەکانی چاکسازی بانکی، بەڵام "بەم چاکسازییانە ناتوانرێت لە ماوەیەکی کورتدا کۆتایی بێت بۆ ئەوەی مامەڵەکانی کاش بەم خێراییە کۆتایی پێبهێنرێت، چونکە پێویستی بە یاسادانان و ڕێکخستنەوەی هەندێک ڕێکاری دیاریکراو و زۆر وردەکاری دیکە هەیە".
بڕیارە ئەمڕۆ دووشەممە دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا لە پەراوێزی کۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە نیویۆرک لەگەڵ کۆمەڵێک سەرکردەی عەرەبی کۆببێتەوە. ئەم کۆبونەوەیەش لەکاتێکدایە تەنها چەند ڕۆژێک پێش کۆبوونەوەی بڕیارە لەگەڵ بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لە کۆشکی سپی لە ٢٩ی ئەیلولدا دێت، ئەمەش لە کاتێکدایە کە شەپۆلێکی دانپێدانان بە دەوڵەتێکی فەلەستین و هەڕەشەکانی ئیسرائیل بۆ لکاندنی کەناری ڕۆژئاوا . بەگوێرەی سەرچاوە ئاگادارەکانی ئەمریکا، کۆبوونەوەکان تیشک دەخەنە سەر ڕێگاکانی کۆتاییهێنان بە شەڕی کەرتی غەززە و پەرەپێدانی دیدگایەک بۆ ڕۆژی دواتر. هەروەها سەرچاوەکان پشتڕاستیان کردەوە کە کۆشکی سپی پێشتر بانگهێشتنامەی بۆ کۆبوونەوەکە ناردووە، بەپێی ئاکسیۆس. هاوکات ئیدارەی ترەمپ هەوڵدەدات وڵاتانی عەرەبی پاڵپشتی هەوڵەکانی ئەمریکا بکەن بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕی غەززە و بەشداریکردن لە پلانی "ڕۆژی دوای"، لەگەڵ ئەگەری ناردنی هێز بۆ سەقامگیری سەقامگیری و جێگرتنەوەی سوپای ئیسرائیل، بەپێی سەرچاوەکان. هاوکات سەرچاوەکان پێشبینیان دەکرد سەرکردەکانی عەرەبی داوا لە ترەمپ بکەن فشار بخاتە سەر نەتانیاهۆ بۆ ئەوەی کۆتایی بە شەڕی غەززە بهێنێت و دووربکەوێتەوە لە هەنگاوەکانی لکاندنی کەرتی ڕۆژئاوا. دوێنێ ناتانیاهۆ سوێندی خوارد "بەردەوام بێت لە شەڕ بۆ پاراستنی سنوورەکانی وڵاتەکەی" و ڕێگری لە "دامەزراندنی دەوڵەتی فەلەستین" بکات. ئەمەش لە کاتێکدایە کە ئیسرائیل هێرشەکانی چڕتر دەکاتەوە و ئۆپەراسیۆنە زەمینیەکانی فراوانتر دەکات کە ئامانجی دەستبەسەرداگرتنی تەواوی کەرتی غەززەیە، کە پێشتر نزیکەی ٧٠%ی ناوچەی وێرانکراوی فەلەستینی داگیرکردووە.
دوای زیاتر لە دوو ساڵ لە راگرتنی هەناردەکردن لە ڕێگەی بۆری کەرکوک – جەیهانەوە، بەغداد نزیکە لە دەستپێکردنەوەی هەناردەكردنی نەوت لە هەرێمی کوردستانەوە بۆ بەندەری جەیهانی تورکیا، ئەوەش دوای لێکتێگەیشتنێکی سەرەتایی لەنێوان حکومەتی فیدراڵی و هەرێم و کۆمپانیا نێودەوڵەتییە نەوتییەکان. سەباح سوبحی ، ئەندامی لیژنەی نەوت و غاز لە پەرلەمانی عێراق دەڵێت: رێکارەکانی دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوت لە هەرێمی کوردستانەوە لە ڕێگەی بەندەری جەیهانی تورکیاوە بەردەوامن و نزیکە، هەروەها رێککەوتنێکی سیاسی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی هەیە کە ڕێگە خۆشدەکات بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردن لە زووترین کاتدا. سەباح سوبحی، بە رۆژنامەی "العربي الجدید"ی وتووە: دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوت لە هەرێمی کوردستانەوە زۆر نزیکە، لە هەنگاوێکدا كە رەنگە کۆتایی بە گرێیەك بهێنێت دوو ساڵە و نیو لە نێوان بەغدادو هەولێر بەردەوامبوو، کە گەورەترین بەربەستی بەردەم ناردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم بوو. رونیشیکردووەتەوە: حکومەت نەرمییەکی روونی نیشانداوە لە جێبەجێکردنی داواکاریی کۆمپانیا نەوتییەکان، بە دابینکردنی گەرەنتی یاسایی و دارایی پێویست بۆ پاراستنی مافەکانیان، ئەمەش رێژەی لێکتێگەیشتنەکانی بۆ زیاتر لە (90%) بەرزکردووەتەوە. ئاماژەی بەوەشکردووە: دەستپێکردنەوەی هەناردەکردن لەڕێگەی بەندەری جەیهانەوە، لانیکەم (230) هەزار بەرمیلی رۆژانە دەگەڕێنێتەوە بۆ بازاڕەكان، ئەمەش کاریگەری ئەرێنی لەسەر دۆخی دارایی عێراق و هەرێم دەبێت، بەشداریش دەبێت لە بەهێزكردنی سەقامگیری ئابوری و پاڵپشتیکردنی بودجەی گشتی.
ڕێگریكردن لە كۆنگرە ڕۆژنامەوانیەكان لە هەولێرو سلێمانی، بەبێ پاساوێكی یاسایی ڕوون، پێشێلكردنی ئازادی ڕادەربڕینە، داوا دەكەین مەرجی بوونی مۆڵەت بۆ كۆنگرەی رۆژنامەگەری لە شوێنی كراوەو داخراودا لاببرێت و رێكخراوەكان ئازادانە و بێ سەركوتكردن كاری خۆیان ئەنجامبدەن. بەیانی رۆژی شەممە 20ی ئەیلولی 2025، بڕیاربوو رێكخراوی پیشەیی مامۆستایان، دەستەی باڵای مامۆستایانی پێشەنگ، دەستەی داكۆكیكردن لە مافی مامۆستایانی،لە باخچەیەك لە بەرامبەر پەرلەمانی كوردستان كۆنگرەیەكی رۆژنامەگەری رێكبخەن، یاداشتێك بخوێننەوە كە داخوازی پیشەیی مامۆستانی لە خۆ گرتوە، هێزە ئەمنییەكان رێگریان لێكردن. مەغدید حاجی لە رێكخراوی پیشەیی مامۆستایان بە تۆڕی 19ی راگەیاند" هێزی ئەمنی بڵاوەی پێكرابوو نەیانهێشت كۆنگرەكە بكەین و رێگەیشیان نەدەدا رۆژنامەنووسان لێمان نزیكببنەوە"ووتی" كۆنگرە رۆژنامەگەرییەكەمان بردە شوێنێكی ترو یاداشتەكەمان خوێندەوە" هەروەها لە 9ی ئەیلولی 2025، بڕیاربوو ڕێكخراوی كوردستانی كۆنگرەی ئازادی و گۆڕانكاری، لە پاركی نالی شاری سلێمانی، كۆنگرەیەكی رۆژنامەگەری ببەستن، هێزە ئەمنییەكان بە پاساوی نەبوونی مۆڵەت، رێگەیان نەدا چالاكییەكەیان ئەنجامبدەن. بەها عومەر بە تۆڕی 19ی ووت "ئامانجمان داكۆكیكردن لە ئازادی و ئەمنیەتی ئەم شارە هەستكردنتان بە بەرپەسیاریەتی و هەلوێست نیشاندانتان بۆ بەرگری كردن لە ئازادی بەڵام رێگەیان نەداین و چوینە شوێنێكی كۆنگرەكەمان ئەنجامدا" ئەو دوو چالاكییە گردبوونەوەی گشتی نەبوون بە مەبەستی خۆپیشاندان، مانگرتن، پەناگیری، وەك لە ماددەی یەكی یاسای ژمارە 11ی ساڵی 2010، رێكخستنی خۆپیشاندان هاتووە تا رێكخەرانی داوای مۆڵەت لە لایەنی پەیوەندیدار بكەن، ئەوانیش قبوڵ یان رەتیبكەنەوە، بەڵكو كۆنگرەی رۆژنامەگەری بوون بە ئامانجی گەیاندنی پەیامی كۆمەڵی هاوڵاتی بوون بۆ بەرپرسانی حكومەتی هەرێم. یاسای ژمارە (11)ی ساڵی 2010 بۆ ڕێكخستنی خۆپیشاندان، تیشك دەخاتە سەر خۆپیشاندان و ڕێپێوان و كۆبوونەوە لە شوێنە گشتیەكان، بەڵام باسی لە كۆنگرە ڕۆژنامەوانییەكان نەكردوە، كەچی ئێستا لە زۆربەی شارەكانی هەرێمی كوردستان، نەك لە شوێنی كراوەدا بەڵكو لە هۆڵی داخراویشدا دەزگانی ئاسایش داوای مۆڵەت دەكەن، دەیخەنە چوارچێوەی ئەو یاسایەوە. تۆڕی هاوپەیمانی19 رایدەگەیەنێت: ڕێگریكردن لە كۆنگرە ڕۆژنامەوانیەكان لە هەولێرو سلێمانی، بەبێ پاساوێكی یاسایی ڕوون، پێشێلكردنی ئازادی ڕادەربڕینە، داوا دەكەین مەرجی بوونی مۆڵەت بۆ كۆنگرەی رۆژنامەگەری لە شوێنی كراوەو داخراودا لاببرێت و رێكخراوەكان ئازادانە و بێ سەركوتكردن كاری خۆیان ئەنجامبدەن. تۆڕی 19 لە لایەن كۆمەڵێك رێكخراو داكۆكیكارانی مافی مرۆڤ دامەزراوە، سەنتەری میترۆ سەرپەرشتی دەكات، داكۆكی لە پرنیسپەكانی جاڕنامەی گەردوونی مافی مرۆڤ و بەڵگەنامە نێودەوڵتەییەكانی تری تایبەت بە ماف و ئازادییەكان دەكات، بە تایبەتیش بەندی 19ی جاڕنامەی گەردوونی مافی مرۆڤی نەتەوە یەكگرتووەكان.
دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤ دەڵێت: شاندێکی باڵای دەستەكە سەردانی گرتوخانەی کانی گۆمی و ئوتێلی لالەزاریان کرد. بە گوێرەی راگەیەندراوێكی دەستەكە، ڕۆژی یەکشەممە ٢١/٩ شاندێکی باڵای دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤ بەسەرۆکایەتی دکتۆرە مونا یاقۆ سەرۆکی دەستە سەردانی گرتوخانەی کانی گۆمەیان کرد لەشاری سلێمانی. شاندەکه بەجیا سەردانی هەریەک لەلاهور شێخ جنگی و پۆڵاد شێخ جەنگیان کرد کە هەریەکەیان بەتەنیا لەژووریک زیندانین، دواتر سەردانی زیندانیانی تری شەڕەکەی لالەزاریان کرد. دەقى ڕاگەیەندراوەکە,, شاندێکی باڵای دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤ سەردانی گرتوخانەی کانی گۆمی و ئوتێلی لالەزاریان کرد. ڕۆژی یەکشەممە ٢١/٩ شاندێکی باڵای دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤ بەسەرۆکایەتی دکتۆرە مونا یاقۆ سەرۆکی دەستە سەردانی گرتوخانەی کانی گۆمەیان کرد لەشاری سلێمانی. شاندەکه بەجیا سەردانی هەریەک لەلاهور شێخ جنگی و پۆڵاد شێخ جەنگیان کرد کە هەریەکەیان بەتەنیا لەژووریک زیندانین، دواتر سەردانی زیندانیانی تری شەڕەکەی لالەزاریان کرد. تیمی دەستە بەدوا داچونیان کرد بۆ ڕەوشی تەندروستی و شوێنی مانەوەی زیندانیان بەگشتی تەندروستی سەرجەم زیندانیان باشەو کەس و کاریان سەردانیان دەکەن و ئەوانەی داوای پارێزەریان کردووە بۆیان دابین کراوە وە ئەوەی داوای نەکردوە بەئارەزووی خۆی ڕەتی کردۆتەوەو هەروەها ڕێگە بەتلفۆن کردنیش دراوە بۆیان بەکەس و کاریان. جێگای ئاماژەیە ئەو زیندانیانەی لەڕووداوەکانی لالەزار دەستگیرکرابوون کەپێشتر لەدژە تیرۆر بوون گوازراونەتەوە بۆ زیندانی ئاسایشی کانی گۆمە کەژمارەیان ئێستا زیاترە لە ٢٠٠ زیندانی . لەدوای ڕووداوەکانی شەڕی لالەزارەوە تا ئێستا کەیسەکان یەکلا نەکراوەتنەوە بۆیە زیندانیان داوای یەکلاییکردنەوەی و جیاکردنەوەی کەیسەکانیان دەکەن بەڕێگای دادگا ولەکاتێکی دیاری کراودا. دەستەی مافی مرۆڤ بەئەرکی خۆی دەزانێ بەدواداچون بۆ هەرکەیس و بابەتێک بکات لەهەر شوێنێک بێت و لەنزیکەوەش چاودێری ڕەوشی مافەکانی مرۆڤ و زیندانیان دەکات بەگشتی وە پشتگیری لە زوو یەکلایی کردنەوەی دۆسیەی ئەو زیندانیانە دەکات لەچوارچێوەی ڕێکارە یاساییەکان و بنەماکانی مافی مرۆڤ . دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤ لەهەرێمی کوردستان
لیژنەی باڵای هەڵبژاردنەكانی سوریا، وادەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی گەل (پەرلەمان)ی لە بازنەكانی هەڵبژاردنی پارێزگاكان راگەیاند. یەكەم هەڵبژاردنی پەرلەمانی دوای كەوتنی رژێمی بەشار ئەسەد، بەپێی ئەوەی لیژنەكە بڕیاری لێداوە رۆژی 5ی ئۆكتۆبەری ئایندە بەڕێوەدەچێت. لیژنەی هەڵبژاردنەكانی سوریا وەكو خۆی دەڵێ پشتبەست بە حوكمەكانی (راگەیاندنی دەستوری)و (مەرسومی ژمارە 66ی ساڵی 2025و مەرسومی ژمارە 143ی ساڵی 2025) وادەی هەڵبژاردنەكەی دیاریكردووە. یەكەم هەڵبژاردنی دوای كەوتنی ئەسەد، ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی كورد لە باكوری رۆژهەڵاتی سوریاو پارێزگای سوەیدای (دروزنشین) ناگرێتەوە، بەبەهانەی ئەوەی ئەم ناوچانە نائارامن بۆ بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن، ئەمەش لەكاتێكدایە هێشتا گفتوگۆی كوردو دەسەڵاتی نوێی سوریا لە دیمەشق نەگەیشتوەتە چارەسەری بنەڕەتی. پێشتر لیژنەی باڵای هەڵبژاردنی پەرلەمانی سووریا رایگەیاندبوو بەهۆی "ئاڵنگاریی ئەمنی"، هەڵبژاردنی ئەندامانی ئەنجوومەنەکەیان لە پارێزگەکانی حەسەکە، رەقە و سوەیدا دواخستووە. بڕیارە پێنجى مانگی ئۆکتۆبەر سووریا بە پڕۆسەی هەڵبژاردنی ناڕاستەوخۆ، ئەندامانی نوێی پەرلەمانەکەی هەڵبژێرێت. سێیەکی ئەندامانی ئەنجوومەنەکە لەلایەن ئەحمەد شەرع، سەرۆککۆماری قۆناخی راگوزەرەوە دەستنیشان دەکرێن. کۆی گشتیی ئەندامان 210 کەسە و بەگوێرەی ژمارەی دانیشتووان بەسەر پارێزگاکاندا دابەش دەکرێن. پارێزگای سوەیدا کە زۆرینەی دانیشتووانی دروزن، مانگی تەممووز، تووندوتیژیی خوێناویی بەخۆیەوە بینی؛ بەگوێرەی دوایین ئاماری روانگەی سووری بۆ مافەکانی مرۆڤ، زیاتر لە هەزار و 600 کەسی تێدا کوژران، کە زۆرینەیان دروز بوون. سەرەڕای راوەستانی تووندوتیژییەکان، دۆخی ئەمنی لە پارێزگاکەدا هێشتا ئاڵۆزە. شەڕەکەی تەممووز بە پێکدادانی نێوان چەکدارانی دروز و چەکدارانی هۆزە دەشتەکییەکان دەستیپێکرد، دواتر هێزەکانی حکومەت دەستوەردانیان کرد و پەرەیسەند بۆ پێکدادانی خوێناوی. پارێزگاکانی رەققە و حەسەکە لە سنووری بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەردان. بەڕێوەبەرایەتییەکە پەیوەندییەکی ئاڵۆزی لەگەڵ دەسەڵاتدارانی نوێی دیمەشقدا هەیە، سەرەڕای ئەوەی لە 10ی ئاداردا رێککەوتنێکیان بۆ یەکخستنی دامەزراوە سڤیل و سەربازییەکان واژۆ کرد، بەڵام بەهۆی ناکۆکیی نێوانیانەوە، هێشتا بڕگەکانی جێبەجێ نەکراون.
سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی هاوکات لەگەڵ کردنەوەی چەند پڕۆژەیەکی خزمەتگوزاریی بەشی دووەمی کۆڕنیشی زاخۆی کردەوە. سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی لە چوارەم ساڵیادی ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ، چەند پڕۆژەیەکی گرنگی خزمەتگوزاریی بۆ خزمەتی هاونیشتمانیان کردەوە لەوانەش؛ کردنەوەی نەخۆشخانەی منداڵانی زاخۆ و کردنەوەی بەشی دووەمی کۆڕنیشی زاخۆ و کردنەوەی یەکەم پێشانگای نێودەوڵەتیی بوو لەو شارە. لە درێژەی گەشەپێدانی پرۆژە گەشتیارییەکانی هەرێمی کوردستان، بەشی دووەمی پرۆژەی کۆڕنیشی زاخۆ بە گوژمەی شەش ملیار دینار تەواو کراوە، ئەم قۆناغە درێژییەکەی سێ کیلۆمەترە و سێ بەنداوێکی بچووکیش لەخۆدەگرێت. لەم قۆناغەدا زیاتر لە 50% ـی پڕۆژەکە سەوزایی لەخۆ دەگرێت، سێ بەنداوی بچووک و شوێنی یاریی منداڵان و شوێنی وەرزشکردن جێبەجێکراوە، جگە لەوەی پیادەی هاتووچۆ بە درێژایی هەشت مەتر بۆ هەر لایەک دروست کراوە، خواردنگە، کافتریا و بەلەمی گەشتیاری لە پرۆژەکەدا هەن؛ بە تەواوبوونی پرۆژەکەش ژمارەی گەشتیاران بۆ زاخۆ زیاتر دەبێت.
کییەر ستارمەر، سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا بە فەرمی دانپێدانانی بە دەوڵەتی فەڵەستیندا راگەیاند، کەنەدا و ئوستراڵیاش هەمان بڕیاریاندا و ئەم هەنگاوەیان وەکو فشارێک بۆسەر ئیسرائیل لێکدایەوە، بۆ راگرتنی شەڕ لە غەززە. سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا رایگەیاند، بۆ زیندووکردنەوەی ئاشتی لەنێوان فەڵەستین و ئیسرائیل، ئەمڕۆ بەفەرمی دانمان نا بە دەوڵەتی فەلەستیندا و کاردەکەین بۆ بەدیهێنانی ئاشتی و زیندوو هێشتنەوەی چارەسەری دوو دەوڵەتی، گوتیشی، " ئەمڕۆ ئێمەش دەنگمان دەخەینە پاڵ ئەو 150 وڵاتەی دانیان بە دەوڵەتی فەڵەستیندا ناوە". ستارمەر لە تۆمارێکی ڤیدیۆییدا، کە لە تۆڕی ئێکس بڵاوکرایەوە، جەختی لەوەکردەوە، پێویستە حەماس لە داهاتوودا هیچ رۆڵێکی نەبێت، نە ئیداری نە ئەمنی، هاوکات سزای نوێی بەسەر بزووتنەوەی حەماسدا سەپاند و سزاکەش لە داهاتووی نزیکدا جێبەجێدەکرێن، گوتیشی، پێویستە حەماس دەستبەجێ بارمتەکان ئازاد بکات و بەردەوامدەبن لە هەوڵەکانیان بۆ ئازادکردنیان. سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا گوتی، ئیسرائیلی و فەڵەستینییەکان دەیانەوێت بەبێ توندوتیژی و ئازاردان، بە ئاشتی بژین و گەلی بەریتانیاش دەیەوێت ئەو ویستەیان بەدی بێت. هاوکات حکومەتی ئوستراڵیاش لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، کە ئەوان دان بە خواستی رەوای گەلی فەڵەستین دەنێن، بۆ دروستکردنی دەوڵەتێکی تایبەت بە خۆیان، بەو مەرجەی حەماس هیچ رۆڵێکی لە داهاتوودا نەبێت. مارک کارنی، سەرۆکوەزیرانی کەنەداش داننانی بە دەوڵەتی فەڵەستیندا راگەیاند و جەختی لە چارەسەری دوو دەوڵەتی و داهاتوویەکی ئاشتییانە بۆ دۆزی فەڵەستین کردەوە.
سوپای پاسدارانی ئێران رایگەیاندووە، هەر هێرشێک لەلایەن ئەمریکا و ئیسرائیلەوە لەلایەن هێزەکانیانەوە وەڵامی توندی دەبێت و جەختی لەوەشکردووەتەوە کە ئامانجی دوژمنەکانیان پوچەڵکردووەتەوە. سوپای پاسدارانی ئێران ئەمڕۆ یەکشەممە، 21ی ئەیلولی 2025، بە بۆنەی دەستپێکردنەوەی "هەفتەی بەرگریی پیرۆز"، لە راگەیەندراوێکدا ئاشکرایکردووە، کە پڕۆسەی بەهێزکردنی هێزە چەکدارەکان لە بوارە جیاجیاکاندا ناوەستێت. ئاماژەی بەوەشدا لە ئەگەری هەر هەڵە یان دەستدرێژییەکی نوێ لەلایەن دوژمنەکانیانەوە، ئێران دەستی باڵای دەبێت لە بەرەکانی جەنگدا و وەڵامی توند و کوشندەی دەبێت. سوپای پاسدارانی ئێران دەشڵێت، ئەزموونی جەنگی سەپێنراوی ئەم دواییە دەریخست کە تەنانەت لە سەختترین کاتی گەمارۆ و فشارە ئابوورییەکاندا، هێزە چەکدارەکانیان توانیویانە بە پشتبەستن بە زانست و توانای ناوخۆیی، ئامانجەکانی دوژمن پوچەڵبکەنەوە. لە راگەیەندراوەکەیدا سوپای پاسداران جەختی لەوە کردووەتەوە کە هێزە چەکدارەکانی ئێران ئامادەن بۆ هەر هێرش و بەرگرییەک، هێزە وشکانی، ئاسمانی و دەریاییەکانیان ئامادەن و هەروەها لە رووی تەکنەلۆجیا و مووشەکەوە لە بەرزترین ئاستی ئامادەباشیدان. 22ی ئەیلولی هەموو ساڵێک بە "هەفتەی بەرگریی پیرۆز" لە ئێران ناسراوە، کە تێیدا لە ساڵی 1980 عێراق لەو رۆژەدا هێرشی کردە سەر ئێران و سەرەتای ئەو هەفتەیە بە "هەفتەی بەرگریی پیرۆز" لای ئێرانییەکان ناودەبرێت. لەو هەفتەیەدا چەندین چالاکی جۆراوجۆر بەڕێوەدەچێت و ئێران بە یادێکی نیشتمانی دایدەنێت. جێی باسە، لە 13ـی حوزەیرانی 2025 ئیسرائیل هێرشی کردە سەر ئێران و لە 24ـی هەمان مانگ ئاگربەست راگەیەندرا. بەگوێرەی ئامارەکانی حکومەتی وڵاتەکە، بەهۆی ئەو هێرشانەوە هەزار و 62 کەس کوژراون و نزیکەی 5 هەزار برینداربوون. هەروەها نزیکەی هەشت هەزار باڵەخانەی نیشتەجێبوون، 219 یەکەی پیشەسازی، 7 نەخۆشخانە و 11 ئۆتۆمبێلی فریاگوزاریی کرانە ئامانج.
