هادی عامری: بۆ پێکهێنانی حکومەتی داهاتوو رێگە بەدەستوەردانی دەرەکی نادەین

هاوڵاتی مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگه‌یاند، وەزارەتی دارایی و ئابوریی هەرێمی کوردستانی راسپاردوە دەست بکەن بە دابەشکردنی موچەی مانگی دو و ئامادەکاریش بکەن بۆ دابینکردنی موچەی مانگی سێ و مانگەکانی داهاتوش. ئەمڕۆ چوارشەممە، 27-03-2024، مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لەدوای کۆبونەوەکەی ئەنجومەنی وەزیران  لە لێدوانێکدا رایگەیاند،"حکومەتی فیدراڵی لە بەغدا دەخەینە بەر بەرپرسیارییەتیەکی دەستووری و ئەخلاقی کە ئەو بەڵێنەی بە ئێمەیان داوە جێبەجێی بکەن بۆ دابینکردنی مووچەکان". بە گوێرەی لێدوانەکەی سەرۆکی حکومەت بڕیارەكانی كۆبوونەوەکەی ئەمڕۆی  ئەنجومەنی وەزیران بەم شێوەیەیە: 1- دابەشكردنی مووچەی مانگی 2 ی 2024. 2- ئامادەكاری بۆ مووچەی مانگی 3 ی 2024. 3- وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار دەست بە تەرخانكردنی زەوی و دابەشكردنی بەسەر ئەو فەرمانبەرانە دەکات کە تا ئێستا سوودمەند نەبوون. 4- داشكاندن لە پارەی كەڵەكەبووی كارەبا و سزای هاتوچۆ و ئاو بە ڕێژەی 20% وە 50%ی ڕسوماتی هێنانی گۆشت و 20% لە كرێی خوێندنی پارالێل. 5- داشكاندنی ڕسوماتی شارەوانی بەتایبەت كرێی كرێچییەكان بە ڕێژەی 20%. 6- لێخۆشبوون لە سزای دواكەوتنی باج لەلایەن پیشەوەران و كاسبكاران و كەمدەرامەتان.   دەقی لێدوانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان: بەناوی خوای گەورە و میهرەبان هاووڵاتییانی خۆشەویست هەر وەک چۆن دوێنێ بەڵێنمان پێدان کە ئەمڕۆ لە کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی وەزیران هەندێک بڕیار لە بەرژەوەندیی خەڵکی کوردستاندا بدەین، ئەمڕۆ دەمەوێت پێتان ڕابگەیەنم، وێرای دەستخۆشی و سوپاسگوزاریم بۆ خۆڕاگری و پشوودرێژیی خەڵکی کوردستان، پێتان دەڵێم کە ئێمە بڕیارمان داوە بە دابەشکردنی مووچەی مانگی دوو و وەزارەتی داراییم ڕاسپاردووە کە ئەوان دەست بکەن بە دابەشکردنی مووچەی مانگی دوو و ئامادەکاریش بکەن بۆ دابینکردنی مووچەی مانگی سێ و مانگەکانی داهاتووش. ئێمە حکومەتی فیدراڵیی لە بەغدا دەخەینە بەر بەرپرسیاریەتییەکی دەستووری و ئەخلاقی کە ئەو بەڵێنەی بە ئێمەیان داوە جێبەجێ بکەن بۆ دابینکردنی مووچەکان.  ئەو ئەرکەی لەسەر شانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بووە هەموومان جێەجێ کردووە، بە سوپاسەوە وەزارەتی دارایی، ئەنجوومەنی وەزیران، وەزارەتە مەعنییەکان هەموو کاری پێویستییان کردووە بۆ ئەوەی هەموو ڕێکارەکان بگرنەبەر و هەموو ئەو بیانوویانەی تاوەکو ئێستا بەکارهێنراون هەموویان نەهێڵن و ئەوەی لەسەر شانی ئێمە بووە کردوومانە و هیوادارین ئەمە ببێتە قۆناغێکی نوێ بۆ ئەوەی مووچەکان لە کاتی خۆی و وەکو پێویست دابەش بکرێت.  هەروەها لە بەرژەوەندیی خەڵکی کوردستان ئێمە هەندێک بڕیاری ترمان لە ئەنجوومەنی وەزیران داوە بۆ ئەوەی بتوانین ئەم بارە قورسە ناهەموارە ئابوورییەی کە کەوتووەتە سەر شانی خەڵکی هەرێمی کوردستان تۆزێک بۆیان سووک بکەینەوە. بڕیارمان داوە وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار دەست بکات بە تەرخانکردن و دابەشکردنی زەوی بەسەر هەموو ئەو فەرمانبەرانەی کە تاوەکو ئێستا لە حکوومەت سوودمەند نەبوون.  داوامان کردووە داشکاندن بکرێت لە پارەی کەڵەکەبووی کارەبا بە ڕێژەی 20%. ئێمە وەزارەتە مەعنییەکانمان ڕاسپاردووە بۆ ئەوەی ئەمە بکەن هەروەها بۆ داشکاندنی 20% لە سزای کەڵەکەبووی مرور (هاتووچۆ) و داشکاندنی 50% لە ڕسووماتی هێنانی گۆشت و هەروەها داشکاندنی 20% لە کرێی خوێندنی پارالێل لە زانکۆ و پەیمانگە حکومییەکان. هەروەها لێخۆشبوونی سزا لە داوکەوتنی بەشداریی دەستەبەریی کۆمەڵایەتی و ڕاسپاردنی وەزارەتی شارەوانی بۆ داشکاندنی ڕسووماتی کەڵەکەبووی ئاو بە ڕێژەی 20% و داشکاندنی ڕسووماتی شارەوانی بەتایبەت کرێی کرێچییەکانی وەزارەتی شارەوانی، ئەوانیش بە هەمان شێوە بە ڕێژەی 20% و لێخۆشبوون لە سزای دواکەوتنی باج لەلایەن پیشەوەران، کاسبکاران و کەمدەرامەتان.  هیوادارم  ئەم هەنگاوانە و ئەم بڕیارانە بتوانن تا حەددێک یارمەتی خەڵکی کوردستان بدەن. من جارێکی دیکە سوپاسی خۆڕاگری و پشوودرێژیی ئەوان دەکەم و هیوادارم ئێمە بتوانین پێکەوە ئەم قۆناغە تێپەڕینین و ئەمە ببێتە دەستپێکێک بۆ کۆتاییهێنان بە ئابڵووقەی ئابووری کە کەوتووەتە سەر هەرێمی کوردستان و کۆتاییهێنان بە قەیرانی دارایی لە هەرێمی کوردستان و پێ بنێینە قۆناغێکی نوێتر و بتوانین لەگەڵ حکوومەتی فیدراڵی بگەینە ئەنجامی باش بۆ چارەی هەموو ئەو گرفتانەی کە لە نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکوومەتی هەرێمی کوردستاندا ماون.  ئەوەی لەسەر شانی ئێمەیە و ئەرکی ئێمەیە، جێبەجێمان کردووە و بەردەوامیش دەبین لە هەوڵەکانمان بۆ ئەوەی بتوانین زیاتر لە خزمەتی خەڵکی کوردستاندا بین.  ئێوە هەر شاد و سەرکەوتوو بن و کوردستانیش هەر ئاوەدان بێت.

هاوڵاتی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان بڕیاری دا دەست بە دابەشکردنی مووچەی مانگی شوبات بکرێت. حکومەت لیستی مووچەی مانگی سێی بۆ بەغدا ناردووە و لەگەڵ گەیشتنی پارە، دەست بە دابەشکردنی مووچەی مانگی ئاداریش دەکات. ئەمڕۆ چوارشەممە  ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم لەبارەی چەند تەوەرەیەک کۆبونەوە کە گرنگترینیان پرسی مووچە و هەناردەی نەوتی هەرێم بوو، لە کۆبونەوەکەدا بڕیاریان داوە  دەست بە دابەشکردنى موچەى فەرمانبەران بکرێت بۆ مانگى دوو و لە ئێستادا لیستی مووچە ئامادەیەو بریارە سبەی پێنجشەممە ڕابگەیەندرێت. بەگوێرەی زانیارییەکانیش وەزارەتی دارایی لیستی ناوی فەرمانبەرانی بۆ مانگی سێ ئامادە کردووە و بۆ بەغدای ناردووە دوای ناردنی پارەکە لە لایەن بەغداوە بڕیارە  دوا بە دوای مووچەی مانگی دوو ، مووچەی مانگی سێش دابەشبکرێت. هاوکات گەر گۆڕانکاری لە لیستی مووچەدا نەکرێت دابه‌شكردنی موچه‌ی مانگی شوبات هاوشێوه‌ی مانگه‌كانی پێشو به‌ وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی ده‌ستپێده‌كات و دواتریش وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ و به‌ خانه‌نشینی پێشمه‌رگه‌ كۆتایی دێت. هه‌ر له‌ كۆبونه‌وه‌ی ئه‌مڕۆی حكومه‌تی هه‌رێمدا، وەک میدیاکان باسی دەکەن یەکێکى دیکە لە بڕیارەکان کە ئەنجومەنى وەزیران لە کۆبونەوەکەدا داویەتى  ئەوەیە ، حکومەت بڕیاریداوە بە پێدانی زەوی بە فەرمانبەران بەپێی یاسا و رێنماییەکان و لێخۆشبون لە قەرزی‌ ئاو و کارەبا و هاتوچۆ بە رێژەی‌ 20%. ئەمەسلە کاتێکدایە ئێوارەى دوێنێ لەمیانەى بەشداریکردنى لەئێوارە بەربانگێک، مەسرور بارزانى سەرۆکى حکومەتى هەرێم ڕایگەیاند، "لەکۆبونەوەى ئەنجومەنى وەزیران بڕیارێک دەدەن لەبەرژەوەندیى خەڵکى کوردستان دەبێت". ماوەى 54 ڕۆژە موچەى فەرمانبەران دابەشنەکراوەو لەکۆبونەوەى ڕۆژى 13ى ئاداردا ئەنجومەنى وەزیرانى هەرێم بریاریدا تائه‌وكاته‌ى بەغدا موچەى کارمەندانى سەربازیى‌و ئەمنى ڕه‌وانه‌ نه‌كات، موچەى مانگى دوو دابەشناکرێت.  

هاوڵاتی ژینگەپارێزەکانی پیرەمەگرون بە هۆی دواکەوتنی مووچە و لێبرینی بەشێک لە مووچەکانیان بە بڕی ١٥٠ هەزار دینار  وەک سزا مانیان لە کارکردن گرت و گردبوونەوەیەکیان ئەنجامدا. لەم بارەیەوە شکارشۆرش بەرێوەبەری کۆمپانیای "شکار" ئەمرۆ چوارشەمە  بە هاوڵاتی وت، ئەو بڕە پارەیەی لێیان بڕدراوە بەهۆی بایکۆتکردنیانە لە کارەکانیان. وتیشی، " هەرچەندە داوامان لێکردن کە لە کارەکانیان بەردەوام بن ، بەڵام ئەوان رەتییان کردەوە و ئاگاداریشمان کردنەوە لەوەی   ئەوا سزا دەدرێن و لە مووچەکانیان دەبردرێت هەروەک چۆن خۆم لەلایەن فەرمانگەوە سزای مادی دراوم، بەڵام ئەوان پێیان راگەیاندین بیبڕن". ژینگە پارێزانیش دەڵێن، بڕی ١٥٠ هەزار لە مووچەکانیان بڕدراوە، ئەوان دەڵێن بۆ هەر ڕۆژێکی کارکردن ١٠ هەزار دینار وەردەگرن بەڵام گەر یەک ڕۆژ دەوام نەکەن بڕی ٣٠ هەزاریان لێدەبڕدرێت و بەم شێوەیەش نەک سود لە مووچەکانیان وەرناگرن بەڵکو مانگی وا هەیە قەرزاریش دەبن. ئەو بەڕێوبەرە ئەوەشی ڕونکردەوە کە،" بری٢٠٠ بۆ ٢٥٠ملیۆن دینار سزای مادی بەسەرمدا سەپێندراوە ، بەڵام من تەنها ١٣ ملیۆن دینار لە کۆی گشتی مووچەی کرێکارانی ژینگەپارێزی پیرەمەگرون بریوە". سەبارەت بە دواکەوتنی مووچەکانیشیان بۆ ماوەی١٠٠ رۆژ بەرێوەبەری کۆمپانیاکە بە هاوڵاتی وت: " مانگی ئادار بەرەو کۆتایی دەروات ، بەڵام تازە ئێمە دوێنێ پارەی مانگی شوباتمان وەرگرتووە و دابەشمان کردووە بەسەریاندا ". جێی ئاماژەیە ماوەی دە ساڵە قەیرانێکی ئابووری تووند بەرۆکی هەرێمی کوردستان بە گشتی و بە تایبەتیش مووچەخۆرانی گرتووە ، کە بە هۆیەوە چەندین مووچەی فەرمانبەران یان فەوتاوە یان پاشەکەوت کراوە یان بە لیبرینەوە دابەشکراوە .

سازگار ئەحمەد دوای تێپەڕبوونی ساڵێک بەسەر بڕیاری راگرتنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان، تاوەکو ئێستا پرۆسەکە دەستیپێنەکردووەتەوەو شارەزایەکی ئابووریش پێی وایە ئەگەر هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان هاوشێوەی رابردوو دەستپێبکاتەوە، ئەوا هیچ کاریگەرییەکی ئەرێنی لەسەر ئابووری هەرێم نابێت، هەروەها ئەندامێکی لیژنەی ئابووری لەئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەڵێت «پرسی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان چەندجارێک گفتوگۆی لەسەر کراوە، بەڵام بڕیاری یەکلاکەرەوەی لەسەر نەدراوە». دوای بڕیاری دادگای فیدراڵی عێراق لەبارەی نادەستووری بوونی فرۆشتنی نەوتی هەرێمی کوردستان، دادگای نێوبژیوانی پاریس-یش لەسەر سکاڵای عێراق بڕیاری راگرتنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان دەرکرد. دارا سێکانیانی، ئەندامی لیژنەی ئابووری لەئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەهاوڵاتی وت «پرسی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان چەندجارێک گفتوگۆی لەسەر کراوە بەتایبەت لەنێوان هەردوو حکومەتی عێراق و تورکیادا، بەڵام تاوەکو ئێستا گفتوگۆکانیان نەگەیشتووەتە ئەنجام». «زۆرجار باسدەکرێت کەهێڵێکی جێگرەوە بۆ ئەو هێڵەی کە لەکوردستانەوە دەڕوات بدۆزرێتەوە، هەروەها قسەش لەسەر ئەوە دەکرێت کە لەداهاتوودا ئەو ٤٠٠ هەزار بەرمیل نەوتەی کە رۆژانە هەرێمی کوردستان بەرهەمی دەهێنێت لەڕێگەی ئەو بۆرییە جێگرەوەیە هەناردە بکرێت بۆ بازاڕەکانی جیهان»، دارا سێکانیانی وادەڵێت. ئەو ئەندامەی لیژنەی دارایی لەئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق وتیشی «تاوەکو ئێستا کۆبوونەوەو گفتوگۆکان لەسەر پرسی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان بەردەوامە، بەڵام بڕیاری یەکلاکەرەوەی لەسەر نەدراوە». روونیشیکردەوە «لەئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق تائێستا گفتوگۆی جددی لەسەر پرسی هەناردەکردنەوەی نەوت نەکراوە، چونکە ئەم بابەتە زیاتر کاری هەردوو حکومەتی عێراق و تورکیایە، هەروەها باس لەوەدەکرێت لەداهاتوودا بەرپرسی یەکەمی تورکیا دێتە عێراق هەندێک دۆسیەی گرنگ هەیە هەردوولا تاووتوێی دەکەن و یەکێکیش لەدۆسییەکان هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان دەبێت». هەر لەسەر هەمان پرس سەعد عەبدوڵڵا گوڵپی، شارەزای بواری ئابووری بەهاوڵاتی راگەیاند «بڕیاری راگەیاندنی ئابووری سەربەخۆی هەرێمی کوردستان، بڕیارێکی هەڵە بوو، لەبەرئەوەی ئەو بڕیارە باش تاووتوێ نەکرابوو، هەروە‌ها بەهۆی ئەوەی هەرێمی کوردستان دەوڵەت نییە لەفرۆشتنی نەوتەکەشی زیانی بەردەوکەوت». ئاماژەی بەوەشکرد «هۆکاری زیانی هەرێم لەفرۆشتنی نەوت ئەوەبوو کە بەرهەمهێنانەکەی تێچووی زۆربوو، هەروەها لەفرۆشتنیشی هەرێم ناچاربوو بەنرخی کەمتر بیفرۆشێت تاوەکو کۆمپانیاکانی دەرەوە لێی بکڕن». وتیشی «ئەوە پارەیەی لەفرۆشتنی نەوت بەدەست دەهات دەبوو ئاڕاستەی کەرتی بەرهەمهێنان بکرێت، نەک بکرێتە داهات بۆ مووچە، ئەمەش وایکردووە ژێرخانی ئابووری حکومەتی هەرێم سفر بێت». سەبارەت بەڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان سەعد عەبدوڵڵا گوڵپی روونیکردەوە «راگرتنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان کاریگەرییەکی ئابووری نییە، بەڵکو کاریگەرییەکی سیاسییە لەبەرئەوەی ئەوکاتەی نەوتیش دەفرۆشرا هەر مووچە بەدوو مانگ جارێک دابەش دەکرا یاخود نیو مووچە دابەشدەکراو ئاستی وەبەرهێنان و خزمەتگوزاریش بەپێی پێویست نەبوو، بەڵام ئێستا راگرتنی هەناردەکردنی نەوت دۆخەکەی خراپتر کردووە، چونکە خۆمان نەوت نافرۆشین و بەغداش بەپێی پێویست پارە نانێرێت». ئەم شارەزای ئابووریە پێی وایە ئەگەر هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان هاوشێوەی رابردوو دەستپێبکاتەوە، ئەوا هیچ کاریگەرییەکی ئەرێنی لەسەر ئابووری هەرێم نابێت، بەڵام ئەگەر لەڕێگەی سۆمۆوە نەوت هەناردە بکرێت، یان لەگەڵ حکومەتی عێراق رێککەوتنی سیاسی بکرێت کە هەرێم نەوت نەفرۆشێت و حکومەتی عێراق خۆی نەوتەکە بفرۆشێت و بودجەی تەواوەتی بۆ هەرێم بنێرێت، ئەوا قازانجی زیاتر دەکرێت. وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەساڵیادی راگرتنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم ئاماژەی بەوەکرد «لەهەوڵەکانمان بۆ دووبارە هەناردەی نەوتی هەرێم بەردەوامین، بەڵام لەگەڵ ئەوەی هەردوو حکومەتی هەرێم و فیدراڵ رێککەوتبوون لەسەر دەستپێکردنەوەی هەناردە، تائێستا دەستی پێنەکردووەتەوە». ئەوەشی خستەڕوو «نەوتی هەرێم بێ خەرجکردنی بودجە دامەزراوە، بەڵام لەبودجەدا هاوشێوەی ئەو پیشەسازییانە هەژمارکراوە کەملیارەها دۆلارییان لەسەر بودجەی گشتی تێچووەو ئەو بڕە پارەیەی بۆ (بەرهەمهێنان و گواستنەوە)ی نەوتی هەرێم تەرخانكراوە، بەهیچ شێوەیەک لەگەڵ تێچوونی راستەقینەی پرۆسەی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی نەوت لەهەرێمی كوردستان ناگونجێت». وەزارەتی سامانە سروشتییەکان روونیکردووەتەوە «نه‌وتی هه‌رێم ته‌نها له‌ ١٠٪ی نه‌وتی هه‌نارده‌كراوی عێراق پێكده‌هێناو داهاتی ئه‌م نه‌وته‌ ته‌نها به‌شێك له‌شایسته‌ داراییه‌كانی خه‌ڵكی هه‌رێم له‌بودجه‌ی گشتیی وڵات بوو، هه‌ر له‌دوای راگرتنی هه‌ناردنی نه‌وتی هه‌رێم، هه‌رێمی كوردستانیان خستووه‌ته‌ ناو قه‌یرانێكی دارایی تونده‌وه‌ كه‌ به‌هۆیه‌وه‌ پێدانی موچه‌كانی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم دواكه‌وتووه‌«. بەپێی راگەیەندراوەکەی وەزارەتی سامانە سروشتییەکان بێت، حكومه‌تی هه‌رێم بڕی زیاتر لە ١١ ملیۆن به‌رمیل نه‌وتی راده‌ستی حكومه‌تی فیدڕاڵ كرد، تا ئێستاشی له‌گه‌ڵدا بێت یه‌ك دیناری وه‌رنه‌گرتووه‌، بۆئه‌وه‌ی بتوانێت شایسته‌ داراییه‌كانی كۆمپانیا به‌رهه‌مهێنه‌ره‌كانی نه‌وت بداته‌وه. ئەوەش باسکراوە کە بەمەبەستی چارەسەری ئەم کێشانە هەردوو وەزارەتی نەوتی حكومەتی عێراق و وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم راسپێردراون بۆ چارەسەرکردنی ئاستەنگ و گرفتی بەردەم دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم. هەروەها کۆمەڵەی پیشەسازیی نەوتی کوردستان «ئەپیکۆر» راگەیاندراوێکی بڵاوکردەوەو تیایدا ئاماژەی بەزیانەکانی راگرتنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان کردو رایگەیاند «بەهۆی راگرتنی هەناردەی نەوتی هەرێمەوە داهاتی عێراق نزیکەی ١١ ملیار دۆلار کەمیکردووە». ئاماژە بەوەشکراوە «بڕی قەرزی ئەپیکۆر لای حکومەتی هەرێمی کوردستان، یەک ملیار دۆلارە کە لەمانگی ئەیلولی ٢٠٢٢ بۆ مانگی ئازاری ٢٠٢٣یە، هەروەها زیاتر لە ٤٠٠ ملیۆن دۆلار وەبەرهێنانی کۆمپانیاکانی ئەپیکۆر لەهەرێمی کوردستان راگیراوە». ئەوەشخراوەتەڕوو «داهاتی ساڵانەی کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکانی بواری نەوت بەڕێژەی ٦٠٪ کەمیکردووە بەهۆی ئەوەی فرۆشی ناوخۆی جێگەی فرۆشی بازاڕە نێودەوڵەتییەکانی گرتووەتەوە». وەک لەڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە، پرۆسەی بەرهەمهێنانی نەوت لەهەرێمی کوردستان بەردەوامەو جیاوازییەکەی تەنیا لەداهات و نرخی فرۆشتندایە کە بەراورد بەپێشووتر بەڕێژەی ٦٠٪ کەمبووەتەوەو بەو پێیەش ئێستا نرخی بەرمیلێک نەوتی هەرێمی کوردستان لەنێوان ٣٠ بۆ ٣٥ دۆلار مامەڵەی پێوەدەکرێت. ئاڵپارسڵان بایراکتار، وەزیری وزەی تورکیا چەندینجار لەلێدوانەکانیدا ئاماژەی بەوەکردووە، کەهەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان دەستپێدەکاتەوە، بەڵام تاوەکو ئێستا هیچ وادەیەک بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم دیارینەکراوە. وەزارەتی نەوتی عێراق لەڕاگەیەندراوەکەیدا ئەوەی خستووەتەڕوو، هیچکات بەبڕیاری عێراق هەناردەی نەوت رانەگیراوە، بەڵکو ئەوە بەبڕیاری دادگای نێوبژیوانی پاریس بووە. وەزارەتی عێراق دەشڵێت «زیانمەندی گەورە لەڕاگرتنی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان و کەرکوک لەڕێگەی بەندەری جەیهانەوە حکومەتی عێراقی بووە». رۆژی ٢٥ی ئازاری ٢٠٢٣ بەهۆی بڕیارێکی دادگای نێوبژیوانی پاریس لەسەر سکاڵایەکی عێراق لەدژی تورکیا هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان لەڕێگەی بۆری بەندەری جەیهانەوە راگیراو عێراق سکاڵاکەی لەتورکیا بردەوە، ئەنقەرە بەپێدانی قەرەبووی یەک ملیارو 400 ملیۆن دۆلار بەعێراق پابەندکراوە، بەڵام تورکیا دەیەوێت بەدەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان، لەسکاڵاکە رزگاری ببێت.

هاوڵاتی بڕیارە ئەمڕۆ کۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان ئه‌نجامبدرێت، یه‌كێك له‌ ته‌وه‌ره‌ سه‌ره‌كیه‌كانی كۆبونه‌وه‌كه‌ش بڕیاردان ده‌بێت له‌سه‌ر شێوازی و واده‌ی دابه‌شكردن موچه‌ی مانگی (شوبات/2)ی 2024 فه‌رمانبه‌ران. کۆبوونەوەکەی ئەمڕۆ چوارشەممەی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان لە کاتێکدایە، تاوەکو ئەمڕۆ مووچەی مانگی شوبات دابەشنەکراوە زیاتر لە ٥٣ ڕۆژ بەسەر دوا مووچەدا تێدەپەڕێت کە مووچەخۆران وەریانگرتووە. بریارە کۆبوونەوەکە کاژمێر 11ی پێش نیوەڕۆ دەستپێبکات و لە یەکێک لە بڕگەکانیدا دوایین پێشهاتەکان لەبارەی مووچە لەلایەن ئاوات شێخ جەناب، وەزیری داراییەوە بۆ ئەنجوومەنەکە دەخرێتەڕوو. ئه‌وه‌ش له‌كاتێكدایه‌ ئێوارەی دوێنێ مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێم رایگەیاند، ئەوەی لە توانای حکومەتی هەرێمدا بێت دەیكات بۆ پاراستنی بەرژوەندی هاوڵاتیان، لە کۆبونەوەی سبەینێ (واته‌ ئه‌مڕۆ)ی ئەنجومەنی وەزیران بڕیارێک دەدەن هەمو لایەنێک خۆی بکاتە خاوەنی. وتیشی، "ئەوەی لە توانای حکومەتی هەرێمی کوردستاندا بێت دەکرێت، بۆ ئەوەی کارێک بکرێت لە بەرژەوەندی خەڵکی هەرێمی کوردستان بێت و دڵنیایی دەدەنە خەڵکی، کە دەست لە ماف و شایستە دەستورییەکان بەرنادەن". کارنامەی کۆبونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی وەزیران: ١- خستنەڕوی دوا پێشهاتەکان سەبارەت بە مووچەی مانگی شوبات ٢- خستنەڕووی بڕیارەکانی بانکی ناوەندی عێراق لەبارەی ڕاکێشانی دۆلار ٣- خستنە ڕووی ڕاپۆرتی وەزارەتی دارایی لەسەر وەرگرتنەوەی قەرزە بازرگانییەکان ٤- خستنەڕووی نوسراوی سەرۆکایەتی پەرلەمان لەبارەی خانەنشینی جێگەیباسە بەپێی زانیارییەکانی هاوڵاتی پێش کۆبونەوەکەی ئەنجومەنی وەزیران تیمی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان پێش کۆبونەوەکەی ئەنجومانی وەزیران لە نوسینگەی قوباد تاڵەبانی کۆدەبنەوە ، هاوکات تیمی گۆڕانیش ئاڵوگۆڕی بیروڕایان کردووەو و کۆبونەتەوە. بۆ دابەشکردنی مووچەی مانگی شوبات، وەزارەتی دارایی عێراق زیاتر لە 600 ملیار دیناری خستووەتە سەر هەژماری حکومەتی هەرێمی کوردستان، بەڵام مووچەی بەشێکی مووچەخۆرانی نەناردووە و بەو هۆکارەش تاوەکو ئەمڕۆ دابەشکردنی مووچەی ئەو مانگە رانەگەیێندراوە وەزارەتی دارایی هەرێمیش دەڵێت داوای 949 ملیار و 813 ملیۆن دیناریان لە بەغدا کردبوو، بەڵام بەو بڕەی کە وەزارەتی دارایی عێراق بۆ مووچە ناردوویەتی 390 ملیار دینار کورتهێنانی هەیە.  

سازگار ئەحمەد  بەهۆی بڕیاری دادگای فیدراڵی لەبارەی هەڵوەشاندنەوەی ١١ کورسی پێکهاتەکان، پارتی دیموکراتی کوردستان بڕیاریدا بەمشێوازەی ئێستا بەشداری هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان نەکات، چاودێرێکی سیاسیش پێی وایە بەشدارینەکردنی پارتی کێشەی گەورە بۆ بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن دروستدەکات. رۆژی ١٨ی ئازاری ٢٠٢٤ مەکتەبی سیاسی پارتی دیموکراتی کوردستان راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوەو رایگەیاند «لەسۆنگەی تێگەیشتنمان لەپێگە و بەرپرسیارێتی مێژووییمان لەپاراستنی مافە رەواكانی گەلی كوردستان و سیستەمی دیموكراسی و فیدراڵی عێراق، هەروەها رەوایی نەدان بەهەڵبژاردنێكی نادەستوری و نادیموكراسی و وەستانەوە لەبەرامبەر سەرجەم ئەو پێشێلکاریانەی دەستوور کە لەلایەن دادگای باڵای فیدراڵییەوە بەرامبەر هەرێمی کوردستان و دامەزراوە دەستورییەکانی ئەنجام دەدرێت بەگشتی و سەپاندنی هەموارە نادەستوریەكانی یاسای هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان بەتایبەتی، بەبەرژەوەندی گەل و نیشتمانەکەمانی دەزانین كە پارتیمان نەچێتە ژێر باری پەسەندکردنی بڕیاری نادەستوریی و سیستەمێکی سەپێنراو لەدەرەوەی ئیرادەی گەلی هەرێمی كوردستان و دامەزراوە دەستورییەکانی و بەشداری هەڵبژاردنێک نەكات کە بەنایاسایی و نادەستوری و لەسایەی سیستەمیکی سەپێنراودا بەڕێوەبچێت». بورهان شێخ رەئوف، چاودێری سیاسی لەبارەی بڕیارەکەی پارتییەوە بەهاوڵاتی راگەیاند «بەشدارینەکردنی پارتی دیموکراتی کوردستان لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان کێشەیەکی گەورەدەبیت لەبەڕێوەچوونی هەڵبژاردن لەهەرێم، چونکە پارتی هێزی چەکداری هەیەو دەسەڵاتی بەسەر هەردوو پارێزگای هەولێرو دهۆکدا زاڵە». ئاماژەی بەوەشکرد «کە پارتی دەڵێت بەشداری ناکەم تەنها ئەوە نییە بەشداری هەڵبژاردن نەکات، بەڵکو رێگە دەگرێت لەبەشداریکردنی ئەو ناوچانەی دەسەڵاتی ئەون، ئەمەش کێشەی گەورە بۆ پرۆسەی هەڵبژاردن لەهەرێمی کوردستان دروستدەکات». ئەم شارەزا سیاسییە پێی وایە ئەگەر بەهۆی ئەم بڕیارەی پارتییەوە پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دوابخرێت ئەوا حکومەتی کاربەڕێکەری ئێستای هەرێمی کوردستان ئەو بەهایەی نامێنێت کەهێزێک دیاریبکات بۆ بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن، چونکە دامودەزگاکانی هەرێمی کوردستان دەکەونە بۆشایی دەستووری و یاساییەوە، ئەمەش رێگە بۆ حکومەتی ناوەندی خۆشدەکات کەوەک پارێزگایەک مامەڵە لەگەڵ هەرێمی کوردستاندا بکات. بورهان شێخ رەئوف وتی: «ئەم ناکۆکییانەی کە هەیە رێگەی زیاتر بۆ حکومەتی عێراق خۆشدەکات، چونکە ئێمە لەئێستادا نە پەرلەمان و نە کۆمسیۆنی هەڵبژاردنمان هەیەو حکومەت و سەرۆکایەتی هەرێمیش کاربەڕێکەرن، بۆیە ئەمە لەداهاتوودا حکومەتی عێراق و دادگای فیدراڵی سەرپشک دەکات کە چ بڕیارێک لەسەر قەوارەی هەرێمی کوردستان بدات». لەدوای تێپەڕبوونی دوو رۆژیش بەسەر بڕیاری بەشدارینەکردنی پارتی لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، مەسعود بارزانی سەرۆکی پارتی لەمیانەی کۆبوونەوەی لەگەڵ باڵیۆزی ئەمەریکا لەعێراق رایگەیاند «پارتی بایكۆتی هەڵبژاردنی نەكردووە، بەڵكو لەگەڵ هەڵبژاردنێكی پاك و بێگەردو شەفاف و جێگەی دڵنیایی و دوور لەدەستوەردانی دەرەكی و بەرنامەی پێشوەختەیە، كە تێیدا دەنگدەران لەمافی دەنگدان بێبەش نەكرێن و پڕۆسەی دیموكراسی بێبەها نەكرێت و یاساکانی هەرێمی کوردستان پێشێل نەکرێن». هەروەها ئەبوبەکر هەڵەدنی، ئەندامی پێشووی پەرلەمانی کوردستان بەهاوڵاتی وت: «پێموایە بەم بڕیارەی پارتی هەڵبژاردن ئەنجام نادرێت لەهەرێمی کوردستان، لایەنی کەم پارتی لەزۆنی خۆی ناهێڵێت هەڵبژاردن ئەنجام بدرێت، کەواتە هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان دەبێتە ئەستەم». «چارەنووسی هەرێمی کوردستانیش لەبەردەم چەند ئەگەرێکدا دەبێت یان دوو ئیدارەیی دروستدەبێت یاخود دەگەڕێینەوە پێش ساڵی ٢٠٠٥ یاخود قەوارەی هەرێمی کوردستان هەڵدەوەشێتەوە و حکومەتی فیدراڵی وەک پارێزگاکانی دیکەی عێراق مامەڵەمان لەگەڵ دەکات» ئەبوبەکر هەڵەدنی وا دەڵێت. ئاماژەی بەوەشدا «ئۆباڵی ئەم دۆخەی ئێستا لەئەستۆی هەردوو حزبی دەسەڵاتە ئەگەر دوو ساڵ پێش ئێستا هەڵبژاردنیان بکردایە هیچ لەمەسەلەکە نەدەگۆڕاو هەروەک خۆی دەمایەوە، بۆیە لەئەگەری ئەنجامنەدانی هەڵبژاردنی هەرێمی کوردستان لە رووی سیاسی و ئابوورییەوە بەرەو تونێلێکی زۆر خراپ دەڕوات و رووداوی چاوەڕواننەکراو روودەدات». ئەو ئەندامەی پێشووی پەرلەمانی کوردستان وتیشی «هەموو ئەو کارتانەی لەدەست حکومەتی هەرێمن بەرامبەر بەغدا هەمووی لاوازن، چونکە هەرێم پەرلەمانی نەماوەو حکومەتەکەی کاربەڕێکەرەوەو ئەنجومەنی پارێزگاکان هەڵوەشاونەتەوەو نەوت لەدەست عێراقەو لەسەروو هەمووشیانەوە نەبوونی یەکڕیزی و تەبایی ناوخۆی هەرێم». ئەبوبەکر هەڵەدنی پێشیوایە هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمان دوا خولی پەرلەمانی هەرێمی کوردستان بووە، ئەمەش لەسایەی ئەو فۆڕم و شێوازو عەقڵییەتە حوکمڕانییەی کە ئێستا لەهەرێمی کوردستاندا هەیەو ماوەی ٣٣ ساڵە سەرجەم دەرفەتەکانی لەدەستداوە.  بڕیارەکەی پارتی دیموکراتی کوردستان کاردانەوەی نێودەوڵەتی لێکەوتەوەو وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا رایگەیاند «بایکۆتکردنی هەڵبژاردن خزمەت بەبەرژەوەندیی پارتی و گەلی کوردستان و عێراق ناکات، ئێمە نیگەرانین و پشتیوانیی هەڵبژاردنێک دەکەین هەموو لایەک تێیدا بەشداربێت». پارتی دیموکراتی کوردستان داوای هەڵوەشاندنەوەی بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی دەکات کە تایبەتن بەمووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان و هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، بەڵام دادگای فیدراڵی سوورە لەسەر جێبەجێکردنی بڕیارەکان و سەرکردەو لایەنەکانی عێراقیش دەڵێن، پێویستە هەموو لایەنەکان پابەندبن بە بڕیارەکانی دادگای فیدراڵییەوەو نابێت بڕیارەکانی ئەو دادگایە پێشێل بکرێت. تەنانەت لایەنە سیاسییەکانی هەرێمی کوردستانیش جگە لەپارتی پشتیوانی بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی دەکەن و داوادەکەن هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لەوادەی خۆیدا ئەنجامبدرێت، چونکە هەڵبژاردن پرۆسەیەکی گرنگە و پەیوەستە بەژیانی خەڵک و لایەنی سیاسی و ئابووری هەرێمەوە. هەروەها کۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراقیش دەڵێت «دەبێت هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لەکاتی خۆیدا بکرێت و ئامادەکارییەکان بەردەوامی هەیە». لەلایەکی دیکەوە نێردەی نەتەوەیەکگرتووەکان لەعێراق – یۆنامی لەپەیامێکدا وتی «تێبینی بڕیارەکەی پارتی دەکەین لەبارەی بەشدارینەکردنی لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، هەروەها بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن لەوادەی خۆیدا زۆر گرنگە و داوا لەلایەنەکان دەکەین بۆ بەرژەوەندیی خەڵک کاربکەن تاوەکو بەرەو چارەسەر هەنگاوبنێن، نەک بەرەو چەقبەستووییەکی دیکەی درێژخایەن». بەپێی ئەو وادەیەی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان دیاریکردووە بڕیارە لە رۆژی ١٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان بەڕێوەبچێت و کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراقیش سەرپەرشتی پرۆسەکە بکات.

هاوڵاتی بەڕێوەبەرایەتی کەشناسی و بوومەلەرزەزانی هەرێمی کوردستان رێژەی باران بارینی 12 کاتژمێری رابردووی بڵاوکردەوە و ئاماژە بەوەشدەکات، بارینی نمە باران بەردەوام دەبێت. کەشناسی هەرێم رایگەیاند "لە بەیانى ئەمڕۆ وە کەشێکى باراناوى ناوچەکانى باکوور و باکوورى رۆژهەڵات و هەنێک ناوچە دیکەى هەرێمى گرتووەتەوە بە شێوەى نمە باران، لە هەندێک ناوچەى دیکەش بە بارانى مام ناوەند لەگەڵ بارینى بەفرێکى کەم لە سەر لوتکەی ناوچە شاخاوییەکانى ئەو ناوچانە". ئاماژە بەوەشکراوە " پێشبینیش دەکرێت لە درەنگانى ئەمشەودا تا بەرەبەیان نمە باران درێژبێتەوە بۆ هەندێک لە ناوچەکانى دیکەى هەرێم کە بارانى لێ نەباریوە وەکو سەنتەرى شارى هەولێر و هەندێ ناوچەى گەرمیان و کەرکوک".  ئەمەی خوارەوەش رێژەی بارانى 12 کاتژمێرى رابردووی هەندێک لە ناوچەکانى هەرێمە: - پیرمام 2.0 ملم. - شەقڵاوە 4.0 ملم. - دهۆک 6.8 ملم. - زاخۆ 9.0 ملم. - سلێمانى دڵۆپ دڵۆپ. - چەمچەماڵ 1.1 ملم. - ئاکرێ 6.2 ملم. - ئامێدى 12.8 ملم. - بامەرنێ 13.0 ملم. - مانگیش 13.0 ملم. - بارزان 3.2 ملم. - بازیان 1.6 ملم. - هەڵشۆ 5.8 ملم. - سۆران 4.6 ملم. - حاجى ئۆمەران 2.4 ملم. - پێنجوێن 1.8 ملم. - ماوەت 3.2 ملم. - قەڵادزێ 4.8 ملم. - باتوفە 13.6 ملم. - سیدەکان 6.6 ملم.

هاوڵاتی وەزارەتی دارایی و ئابووری حکومەتی هەرێمی کوردستان راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و تیادا وردەکاری لەبارەی "هەژماری من" دەخاتەڕوو و رایگەیاند "ماوەیەکە هەندێک زانیاری نادروست و چەواشەکارانە دژی پرۆژەی هەژماری من لێرەو لەوێ بڵاودەکرێتەوە، بەپێویستمان زانی چەن زانیارییەک لە سەر پرۆژەکەو هەنگاوەکانی جێبەجێکردنی بۆ ڕای گشتی بخەینەڕوو". دەقی راگەیەندراوەکەی وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێمی کوردستان:  ماوەیەکە هەندێک زانیاری نادروست و چەواشەکارانە دژی پرۆژەی هەژماری من لێرەو لەوێ بڵاودەکرێتەوە، بەپێویستمان زانی چەن زانیارییەک لە سەر پرۆژەکەو هەنگاوەکانی جێبەجێکردنی بۆ ڕای گشتی بخەینەڕوو. کورتەیەک لە پرۆژەی هەژماری من: پرۆژەیەکی گرنگ و ستراتیژی حکومەتی هەرێمی کوردستانە لەلایەن نوسینگەی بەڕێز سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان بەهەماهەنگی وەزارەتی دارایی و ئابوری، بەئاگاداری بەڕێز سەرۆک وەزیرانی عێراق و بەڕەزامەندی بانکی ناوەندی عێراق لەسەرتاسەری هەرێمی کوردستان جێبەجێ دەکرێت. مەبەستی پرۆژەی "هەژماری من" دروستکردنی بانک نییە بەڵکو پرۆژەیەکی گشتگیری دارایی پێشکەوتووە کە ئامانج لێی دابین کردنی ڕێگەیەکی پارێزراو و گونجاوە بۆ دەست ڕاگەیشتن بەچەندین خزمەتگوزاری دارایی و بانکی سەردەم و دابین کردنی مووچەو پێدانی چەندین جۆری قەرو سلفەو پێشینە لەلایەن بانکەکانەوە بۆ فەرمانبەران و سوودمەندانی هەرێمی کوردستان. هەروەها سەرچاوەیەکە بۆ ڕێگری کردن لە سپیکردنەوەی پارە و کۆتایهێنان بە گەندەڵی. پرۆژەی هەژماری من دەبێتە هۆی بەدەستهێنانی داتای وردو دروست و شەفاف لە سەر خەرجی و داهاتەکان، هەروەها پێشکەش کردنی چەندین جۆر سلفەو پێشینە بە فەرمانبەران و سوودمەندانی کەرتی گشتی و کەرتی تایبەت کە دەبێتە هۆی گەشەپێدانی ئابوری و بوژانەوەی سێکتەرە جیاوازەکانی هەرێمی کوردستان. بانکە بەشداربووەکان: پێنج بانک بەشدارن لە پرۆژەکەدا کە ئەوانیش بریتین لە: ● BBAC Bank ● RT Bank ● NBI ● Cihan Bank ● IIB کەسەرجەمیان لەلایەن بانکی ناوەندی عێراقەوە مۆڵەتیان پێدراوە و باوەرپێکراون. هەروەها بۆ دڵنیابوون لە هەڵبژاردنی ئەو بانکانەی کە تەندروستن و هیچ سزایەکیان لەسەر نیە لە پەیوەندیەکی بەهێزداین لەگەڵ گەنجینەی ئەمریکا و سەرجەم ئەو بانکانە ناسراون و خاوەن ئەزموون و ژێرخانی دیجیتاڵی بەهێزن. لە ئێستادا سێ بانکی دیکەی باوەڕپێکراو لەلایەن بانکی ناوەندی عێراقەوە لەسەر هێڵن بۆ بەشداریکردنییان لە پرۆژەکە. شایەنی باسە، بەشداریکردنی هەندێک بانک لە پرۆژەی هەژماری من رەتکراوەتەوە بە هۆکاری ئەوەی ئەو بانکانە شکستیانهێناوە لە بەدیهێنانی داواکارییەکانی پرۆژەکە و یاخود لەلایەن وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکاوە خراونەتە لیستی سزاوە. شایەنی باسە کە بەپێی دواین بڕیارەکان لەلایەن بانکی ناوەندی عێراق، پێویستە سەرمایەی (رأس المال) هەریەک لەو بانکە تایبەتانەی کە بەشدارن لە پرۆژەی هەژماری من زیاد بکرێت لە (٢٥٠) بۆ (٤٠٠) ملیار دیناری عێراقی تاوەکو کۆتای ساڵ، ئەم بریارە لە پێناو بەرژەوەندی مووچە خۆرانی هەرێمی کوردستانە و دڵنیای دەدات لە پاراستنی مووچە و پاشەکەوتی مووچەخۆران. بەرهەم و خزمەتگوزاریە بانکیەکان: پرۆژەی هەژماری من زیاتر لە ١٩ خزمەتگوزاری بانکی پێشکەش مووچەخۆران دەکات و تێچووی مانگانەی سەرجەم خزمەتگوزاریەکان تەنها بڕی (٢٥٠٠) دیناری عێراقیە کە بە بەراورد بە پرۆژەی تەوتین لە عێراق کە تەنها پێشکەشکردنی یەک خزمەتگوزارییە بۆ زۆرینەی مووچەخۆران ئەویش پێدانی پارەی مووچەیە بە شێوازی کاش. لە کاتێکدا کە مووچەخۆران لە پرۆژەی تەوتین لە عێراق مانگانە بڕی ٦ لە هەزاردا بۆ ڕاکێشانی مووچە دەدەن بە دەروازەکانی دابەش کردنی مووچە (PoC/منافذ) واتا وەرگرتنی ٦٠٠٠ دیناری عێڕاقی بۆ ڕاکێشانی هەر ملیۆن دینارێک. ئامانجێکی دیکەی پرۆژەکە دەستڕاگەیشتنی فەرمانبەرانی کەرتی گشتی و خانەنشینان و هێزە ئەمنیەکانەوە بە مووچەکانیان لە ڕێگەی ئامێری ڕاکێشانی پارە (ATM) بەشێوەیەکی پارێزراو و شەفاف. بۆ ئەم مەبەستە بڕیارە لەسەرتاسەری هەرێمی کوردستان نزیکەی (١٠٠٠) ئامێری ڕاکێشانی پارە دابنرێت و لە ئێستادا نزیکەی ١٠٠ ئامێری ڕاکێشانی پارە لە شاری هەولێر دانراون و ٢٤ کاتژمێر کاران. لەهەمان کاتدا، دانانی ئامێرەکانی ڕاکێشانی پارە لە کوردستاندا هاوتەریبە لەگەڵ ستراتیژی بانکی ناوەندی عێراق کە بۆ سەرجەم بانکەکانی عێراق دانراون. فراوانبوونی پرۆژەی هەژماری من: لەئێستادا پرۆژەی هەژماری من لە پارێزگاکانی سلێمانی و دهۆک لە قۆناغی جێبەجێکردندایە و لەماوەی چەند هەفتەی ڕابردودا نزیکەی ٤٠ هەزار مووچەخۆر هەژماریان بۆ کراوەتەوەو قۆناغی یەکەمی گەڕانەوەی کارتی بانکیش بۆ فەرمانبەران دەستی پێکردووە لە هەردوو پارێزگاکە. ئامانجی پرۆژەی هەژماری من ئەوەیە بە هەماهەنگی و پەیوەندی لەگەڵ بانکی ناوەندی عێراقی، تاوەکو کۆتایی ئەمساڵ یەک ملیۆن هەژماری بانکی بۆ مووچەخۆرانی کەرتی گشتی دروست بکرێت و مووچەکانیان لەڕێگای هەژماری بانکی وەربگرن. ١- ژمارەی بانکە بەشداربووەکانی پرۆژەکە بەردەوام لە زیادبوندایە. ٢- بەشداربووی پرۆژەی هەژماری من ئازادە لە هەڵبژاردنی بانکی دڵخوازی خۆی لەناو پرۆژەکەو گۆڕینی بانکێک بۆ بانکێکی تری ناو پرۆژەکە. ٣- هیچ کەس و لایەنێک ناتوانێت دەستکاری حسابی هیچ خاوەن هەژمارێک بکات جگە لە خاوەنی هەژمارەکە خۆی نەبێت. ٤-هەموو فەرمانبەر و مووچەخۆرێک بەپێی قەبارەی مووچەکەی و ئەو ڕەسیدەی لەڕێی هەژمارەکەیەوە بەدەستی دەهێنیت سودمەند دەبێت لەقەرزو پێشینەکان لەلایەن بانکە ئەهلیەکانەوە.

هاوڵاتی ئەمڕۆ شاندێکی "هەژماری من" سەردانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقی کردووە و لەگەڵ بەشێک لە ئەندام پەرلەمانان کۆبووەتەوە. کاروان یاروەیس، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند "ئەمڕۆ سێشەممە 26ی ئازاری 2024 شاندێکی (هەژماری من) بەمەبەستی خستنەرووی وردەکاری پرۆژەکەیان هاتنە ئەنجومەنی نوێنەران، پێیمان راگەیاندن پرۆژەی (هەژماری من) دوو کێشەی گەورەی هەیە، کە چارەسەرکردنیان ئەستەمە". ئەم ئەندامەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەڵێت "کێشەی یەکەم، کێشەی یاساییە، بەپێی بڕیاری دادگای باڵای فیدرالی «تەوتین» لەڕێگای بانکە فیدرالیەکانەوە دەکرێ واتا (TBI، رەشید، رافیدەین) نەک بانکی تر، هەروەها دووەم. متمانەی خەڵک، مووچەخۆرانی هەرێم ئەم پرۆژەیە رەتدەکەنەوە، لەپرۆسەی بانکیدا متمانە لەنێوان بەشداربوو و بانک زۆر گرنگە، وە مووچەخۆر هەقی خۆیەتی بتوانێ چ بانکێک هەڵدەبژێردێت".

هاوڵاتی وەزیری بەرگری عێراق رەتیدەکاتەوە عێراق رێککەوتنی لەگەڵ تورکیا کردبێت بۆ ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆن دژی پارتی کرێکارانی کوردستان - پەکەکە. سابت محەممەد عەباسی، وەزیری بەرگری عێراق لەمیانەی چاوپێکەوتنێکیدا لە کەناڵی ئەلعەرەبییە رایگەیاند "عێراق هیچ رێککەوتنێکی لەگەڵ تورکیا نییە بۆ ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆن دژی پەکەکە". ئاماژەی بەوەشکرد "لەگەڵ تورکیا رێککەوتووین کە وەزارەتی ناوخۆی عێراق خاڵی سفری سەر سنوور بگرێتە دەست، ئەگەر لایەنی تورکیا هەست بە جدی و چالاکیی و کاریگەریی هێزە عێراقییەکان بکات لەسەر سنوور، ئەوا نامێنێتەوە لە عێراق". لەبارەی کشانەوەی هێزەکانی هاوپەیمانان لە عێراق وەزیری بەرگریی ئەو وڵاتە وتی "پرسی کشانەوەی هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە عێراق دەبێتە پرسی سەرەکی لە سەردانەکەی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق بۆ واشنتۆن لە مانگی نیسانی داهاتووی ئەمساڵ". وتیشی “واشنتۆن بیر لە شێواز و کاتی کشانەوەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دەکاتەوە و لەسەر ئەو پرسە دەگەینە خاڵی رێککەوتن”.  

هاوڵاتی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان رایدەگەیەنێت ئاستەنگ بۆ دابەشکردنی مووچە دروستکراوە، ئاماژە بەوەشدەکات واز لە مافە دەستوورییەکان ناهێنن. ئێوارەی ئەمڕۆ سێشەممە 26ی ئازاری 2024 مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند "ماوەیەکی زۆرە پیلان هەیە قەوارەی هەرێمی کوردستان نەمێنیت یان لاوازبکرێت و بەشێوازی جۆراوجۆر پیلانەکە جێبەجێکراوە، هەروەها لە ناوخۆدا هاوکاری ئەو بۆ چوونانە دەکرێت کە هەوڵی نەهێشتنی قەوارەی هەرێمی کوردستان دەدەن و رێگەیان بۆ خۆشکراوە". ئاماژەی بەوەشکرد "ئاستەنگ بۆ دابەشکردنی مووچە دروستکراوە، لە هەوڵداین بگەیەنە ئەنجامێک کە لە بەرژەوەندیی هەموو لایەکدا بێت". سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان جەختیشی لەسەر ئەوەکردەوە کە واز لە مافە دەستوورییەکانی هەرێم ناهێنن و وتیشی "عێراق وڵاتێکی دەوڵەمەندە، بەڵام بەداخەوە ئیدارەیەکی باشی داهات و سەروەت و سامانی ئەم وڵاتە نەکراوە".  

هاوڵاتی وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروشتییه‌كانی هه‌رێم له‌په‌یامێكدا به‌بۆنه‌ی تێپه‌ڕبونی ساڵێك به‌سه‌ر راگرتنی هه‌نارده‌ی نه‌وتی هه‌رێم رایگەیاند، دوای ڕاگرتنی هه‌ناردنی نه‌وت، هه‌رێمی كوردستان کەوتۆتە  ناو قه‌یرانێكی دارایی تونده‌وه‌ "له‌ كاتێكدا پێش راگرتنی هەناردەکردنی ، مانگانه‌ موچه‌ی فه‌رمانبه‌ران به‌بێ دوا كه‌وتن ده‌درا". ئەمڕۆ سێشەممە وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێم لە پەیامێکدا بڵاویکردەوە: "لە هەوڵەکانمان بۆ دوبارە هەناردەى نەوتى هەرێم بەردەوامین، بەڵام لەگەڵ ئەوەى هەردوو حکومەتى هەرێم و فیدراڵ رێککەوتبون لەسەر دەستپێکردنەوەى هەناردە، تا ئێستا دەستى پێنەکردوەتەوە." ئاماژە بۆ ئەوەشکراوە کە نەوتى هەرێم بێ خەرجکردنى بودجە دامەزراوە، بەڵام لە بودجەدا هاوشێوەى ئەو پیشەسازییانە هەژمارکراوە کە ملیارەها دۆلارییان لەسەر بودجەى گشتى تێچوە و ئەو بڕە پارەیەی بۆ (بەرهەمهێنان و گواستنەوە)ی نەوتی هەرێم تەرخانكراوە، بەهیچ شێوەیەک لەگەڵ تێچونی راستەقینەی پرۆسەی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی نەوت لە هەرێمی كوردستان ناگونجێت. ئه‌وه‌شی ئاشكراكردوه‌، "نه‌وتی هه‌رێم ته‌نها له‌ (10%)ی نه‌وتی هه‌نارده‌كراوی عێراق پێكده‌هێنا و داهاتی ئه‌م نه‌وته‌ ته‌نها به‌شێك له‌ شایسته‌ داراییه‌كانی خه‌ڵكی هه‌رێم له‌ بودجه‌ی گشتیی وڵات بو، هه‌ر له‌ دوای ڕاگرتنی هه‌ناردنی نه‌وتی هه‌رێم، هه‌رێمی كوردستانیان خستوه‌ته‌ ناو قه‌یرانێكی دارایی تونده‌وه‌ كه‌ به‌هۆیه‌وه‌ پێدانی موچه‌كانی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم دواكه‌وتوه‌". وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروشتیه‌كان ده‌شڵێت، "حكومه‌تی هه‌رێم  بڕی زیاتر له‌ 11 ملیۆن به‌رمیل نه‌وتی راده‌ستی حكومه‌تی فیدڕاڵ كرد، تا ئێستاشی له‌گه‌ڵدا بێت یه‌ك دیناری وه‌رنه‌گرتوه‌، بۆئه‌وه‌ی بتوانێت شایسته‌ داراییه‌كانی كۆمپانیا به‌رهه‌مهێنه‌ره‌كانی نه‌وت بداته‌وه‌". لە بەیاننامەکەی وەزارەتەکەدا ئەوەش باسکراوە کە  بەمەبەستى چارەسەرى ئەم کێشانە هەردوو وەزارەتی نەوتی حكومەتی عێراق و وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم  راسپێردراون بۆ چارەسەرکردنی ئاستەنگ و گرفتی بەردەم دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم . 

هاوڵاتی لە ناوچەیەکی نزیک بە شاری "خینک" لە بەلجیکا یەکشەممە ٢٤ی ئازاری ٢٠٢٤ چەند تورکێکی "ڕەگەزپەرست" دوای ئاهەنگی نەورۆز هێرشیان کردە سەر چەند خێزانێکی کورد کە ژمارەیان ٣٠ بۆ ٣٥ کەس دەبوو و لە ئەنجامدا شەش هاوڵاتی برینداربوون، دوای چارەسەرکردن چواریان نێدراونەتەوە بۆ ماڵەوە. لەمبارەیەوە  ڕۆژنامەنووس  هەندرێن هەورامی لە گرتەیەکی ڤیدیۆیدا لە شوێنی ڕوداوەکەوە ڕایگەیاند، لە ئەنجامی هێرشەکە دوو لەو کەسانەی برینداربوون ناویان، سولەیمان یاقوتی تەمەن ٤٥ ساڵ خەڵکی سێرکی باکوری کوردستان و ئەوی دیکەشیان ناوی حەمید یاقوت-ە. ڕوداوەکە یەکشەممە  ٢٤ی ئازاری ٢٠٢٤ لە بەلجیکا ڕویداوە بەو پێیەی لە بەشێکی زۆری شارەکانی ئەو وڵآتە ئاهەنگی نەورۆز دەگێڕدرا لە دوای ئاهەنگەکانەوە ئەو خێزانە لەلایەن چەند تورکێکی "ڕەگەز پەرستەوە"  هێرشکراوەتە سەریان . ئەو ڕۆژنامەنوسە باسی لەوەکردوە  لە دوای ئاهەنگەکە ئەو هاوڵاتییە تورکانە دوای ئەو خێزانە کوردانە کەتون ولە شارۆچکەیەکی نزیکی خێنک (ئۆدسن زۆندێڕ) هێرشەکەیان کردووەتە سەریان بە گەمارۆدانیان لە ماڵێکدا و "هەوڵی کوشتنیان"داوە و هەوڵیان داوە ماڵەکە بسوتێنن، دوای ئەوەی هەواڵەکە بڵاوبووەتەوە ژمارەیەکی زۆر هاوڵاتی کورد چونە بەرەو پیرییان و بەمشێوەیەش پێکدادان لەنێوان تورک و کوردەکاندا ڕویداوە. سەبارەت بەو کەسانەشی برینداربوو هەندرێن هەورامی دەڵێت، هاوڵاتییە تورکەکان هێرشیان کردۆتە سەر ئەو پۆلیسانەشی هاتونەتە شوێنی ڕوداوەکە بەوهۆیەوە جگە لە هاوڵاتییە کوردەکان ژمارەیەک پۆلیسی بەلجیکاش برینداربوون و لەناو تورکەکانیشدا بریندار هەیە. دوای ئەوەشی بریندارە کوردەکان گەیەندراونەتە نەخۆشخانە ژمارەیەکی زۆر هاوڵاتی کوردی نیشتەجێی ئەو وڵاتە بۆ پاراستنیان لەبەردەم نەخۆشخانەکە ماونەتەوە. جێگەیباسە لە دوای ڕوداوەکە ئاڵۆزییەکی زۆر لە بەلجیکا ڕویداوەو بەردەوام شەڕوپێکدادان لە نێوان هاوڵاتییانی کوردو تورکدا ڕودەدات، هاوکات خۆپیشاندان لە لایەن هاوڵاتیانی کوردەوە لە دژی ئەو هێرشە بەردەوامە و داوای دەستبەجێ دەستگیریکردنی ئەو هێرشبەرە "ڕەگەز پەرستانە" کرا. هاوکات لە چوارچێوەی خۆپیشاندانەکانی دژ بەم هێرشە سەدان کورد لە ناوچە جیاوازەکانی ئەورووپاوە لەبەردەم پەرلەمانی ئەورووپا لە بروکسل کۆبوونەوە و داوا لە بەرپرسانی بەلجیکا کرا سەلامەتی هاوڵاتیانی کوردا مسۆگەر بکەن و فشار لە دەوڵەتی تورکیا بکەن ڕێز لە یاسا و یەکسانی بگرێت. دیمەنێک لە خۆپیشاندانەکانی دوێنێی بەلجیکا:      

هاوڵاتی نوێنەری سێ بەشی پزیشکانی نەخۆشخانەی شار (پزیشکانی نیشتەجێی دێرین و پلەبەند و خولاو)  لە سلێمانی بایکۆتی دەوامیان راگەیاند و دەڵێن، تا مووچە دابەش نەکەن ناچینەوە سەر کارەکانمان و هۆشداری دەدەن. ئه‌و پزیشكانه‌ به‌یانی ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه‌ 26ی ئاداری 2024، له‌ كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌وانیدا له‌ به‌رده‌م نه‌خۆشخانه‌ی شار له‌ سلێمانی رایانگه‌یاند، له‌ هه‌ردوو پارێزگای سلێمانی و هه‌ڵه‌بجه‌، ئیداره‌كانی گه‌رمیان و راپه‌ڕین ژماره‌یان لە هه‌زار پزیشك زیاتره‌ و به‌هۆی ئه‌وه‌ی زیاتر له‌ 54 رۆژه‌ مووچه‌یان وه‌رنه‌گرتووه‌ ناتوانن به‌رده‌وام بن له‌كاره‌كانیان. ئاماژه‌یان به‌وه‌شدا، تا مووچه‌ وه‌رنه‌گرن ناچنه‌وه‌ سه‌ر كاره‌كانیان.  دەشڵێن: لە ئەمڕۆ بایکۆتی سەرجەم ناوەندە تەندروستییەکانی ناو شاری سلێمانی و دەرەوەی شارییان کردوە،تەنها بەشەکانی فریاکەوتن و نەشتەرگەرییە کتوپڕەکان دەوام دەکەن، داواش دەکەن حکومەت دەستبەجێ موچەکانیان پێبدات. ئەو پزیشکانە کە ژمارەیان زیاتر لە هەزار پزیشکی گەنجە هۆشداری دەدەن، لەئەگەر دابەشنەکردنی موچەکانیان هەڵوێستی توندتریان دەبێت و پەنا دەبنە بەرداخستنی سەرجەم بەشە فریاکەوتنەکان، ئۆباڵی ژیانی خەڵکیش دەخەنە ئەستۆی حکومەتی هەرێم. بایکۆتی پزیشکان لەکاتێکدایە، دوێنێ کارمەندانی تەندروستی سلێمانی بایکۆتیان لە کارکردن رایانگەیاند و جەختیان کردەوە، ناچنەوە سەرکارەکانیان تا ئەو کاتەی موچەکانیان دابەشدەکرێت هاوکات مامۆستایانو فەرمانبەرانیش بایکۆتیان ڕاگەیاندووە و داوای دابەشکردنی شایستە داراییەکانیان دەکان بەڵام تا ئێستا هیچ کاتێک دیاری نەکراوە بۆ دابەشکردنی مووچەی مانگی دوو هاوکات چارەنوسی موچەکانی مانگی سێ و مانگەکانی دواتر بەهۆی ململانێکانی نێوان هەرێم و بەغدا تا ئێستا نادیارە.

هاوڵاتی لیژنەی باڵای دیاریکردنی نرخی کارەبای کۆمەڵگاکانی نیشتەجێبوون ستییەکان کۆبوونەوەیەکی سازکرد و تیایدا نرخی کیلۆواتی کارەبای موەلیدەی بۆ مانگی سێ دیاریکرد، کە ٢٥٢ دینار بۆ ھەر کیلۆواتێک. بەڕێوەبەرایەتی گشتی کارەبای سلێمانی رایگەیاند، بەگوێرەی نرخی گازوایل لەبازاڕ و ئەو توێژینەوەیەی بۆ خەرجی موەلیدەی ستییەکان ئامادەکراوە نرخی کیلۆوات ئاوەڕێک کارەبای موەلیدەی ستییەکان بۆ ئەم مانگە ئاداربریتییە لە ٢٥٢ دینار.  ئه‌وه‌ش له‌كاتێكدایه‌ مانگی (شوبات/2) نرخی كیلۆواتێك كاره‌بای مۆلیده‌ی ستییه‌كان (254) دینار بو، ئه‌وه‌ش واته‌ نرخی كیلۆواتێك دو دینار دابه‌زیوه‌. كاره‌بای سلێمانی جه‌ختیشیكردۆته‌وه‌، پێویسته‌ سه‌رجه‌م ستییه‌كانی سنوری پارێزگای سلێمانی پابه‌ندبن به‌نرخه‌كه‌وه‌، به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ئه‌گه‌ر زیاتر له‌و نرخه‌ وه‌ربگرن روبه‌ڕوی رێكاری یاسایی ده‌كرێنه‌وه‌.