.jpeg)
هاوڵاتی کورتکراوەی سوکایەتی دراما تورکییەکە" ئێوە داشی دامەی ئەمریکان هەر رۆژێک ئیشییان پێتان نەما لادەبردرێن و فرێدەدرێن، بەڵام کاتێک دوو تورک دەگەن بە یەک دەوڵەتیک دروست دەکەن". کورتکراوەی درامای #YalnızKurt کە لە ئەلقی 19 باسی دادگایەکی هەرێمی کوردستان دەکات کە تێیدا وێنەی مەسعود بارزانی و جامانی سوور و ئاڵای کوردستان دەردەکەوێ هاووڵاتییەکی تورک دادگای دەکرێ بە ئامادەبوونی نوێنەری دیپلۆماسی دەوڵەتی تورکیا. کابرای تۆمەتبار روو لە دادوەر دەکات دەڵێت بە ناوی خۆم قسە دەکەم نەک بە ناوی دەوڵەتی تورکیا "موسڵ و کەرکووک موڵکی ئێمەیە، گەورەترین شەقامی هەولێر کە بە ناوی سوڵتان موزەفەرە هی تورکمانەکانە، من ئیعتیراف بە حکومەتی باکووری عێراق ناکەم، حساب بۆ ئەو دادگایە ناکەم ئەگەر دادگای بکەم دەبێ لە دادگای تورکیا یان عێراق دادگای بکرێم". "ئێوە هیچ نین ئەو ئەمریکایە کە لێرەیە پشتیوانیتان دەکات رۆژێک دێ ئەمریکا دەروات ئێوەش حەق و حسابی خۆتان لەگەڵ دەکرێ لە سەر ئەو زوڵم و ستەمانەی لە تورکمان و سریان و کلد نەتەوەکانی دیکەتان کردووە، ئێوە داشی دامەی ئەمریکان هەر رۆژێک ئیشییان پێتان نەما لادەبردرێن و فرێدەدرێن، بەڵام کاتێک دوو تورک دەگەن بە یەک دەوڵەتیک دروست دەکەن".
هاوڵاتی فەرماندەی گشتیی هێزەكانی سوریای دیموكرات(هەسەدە) ڕایگەیاند:" ئەگەر توركیا هێرش بكات، بەرخۆدانێكی مێژوویی نیشان دەدەین"، راشیگەیاند:" ڕووسیا دڵنیامان دەكاتەوە، كە ڕێگە بە هێرشی دەوڵەتی توركیا نادات". جەنەراڵ مەزڵوم عابدی، فەرماندەی گشتی هێزەكانی سووریای دیموكرات(هەسەدە) لە بەرنامەیەكی تەلەفزیۆنی ڕووناهی هەڵسەنگاندنی بۆ هەڕەشە و هێرشەكانی دەوڵەتی داگیركەری تورك بۆ سەر ناوچەكانی باكوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا كرد. مەزڵوم عبدی وتی:" ئامانجمان چارەسەركردنی هەموو كێشەكانە لە ڕێگەی دیالۆگەوە، ئێمە هەوڵ دەدەین لە ڕێگەی دیالۆگەوە كێشەی ناوچە داگیركراوەكانمان چارەسەر بكەین، ئێمە دەمانەوێت لە ڕێگەی دانووساندەوە لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ كێشەكانمان چارەسەر بكەین". هەروەها وتیشی:" ئێمە ئامادەین و لە جاران بەهێزترین بۆ وەڵامدانەوەی دەوڵەتی توركیا، دەوڵەتی تورك لە شەڕدا سەرناكەوێت، ئێمە شەڕخواز نین، بەڵام ئەگەر هێرش بكات، بەرخۆدانێكی مێژوویی دەكەین". هاوكات، فەرماندەی گشتیی هەسەدە ئەوەشی روونكردەوە كە ئەمریكا، نەتەوە یەكگرتووەكان، ڕووسیا و ڕژێمی سووریا تا ئێستا لە دژی هێرشێكی توركیا هەڵوێستیان هەبووە، بەڵام دەبێت بەهێز بكرێت، وتیشی:" دەبێت توركیا ناچاربكرێت پابەند بێت بە ڕێككەوتنی ئاگربەستی ساڵی 2019، ئێمە پابەندی ڕێككەوتنی 2019 بووین، بەڵام دەوڵەتی توركیا پابەند نەبووە". عەبدی ئەوەشی دووپاتكردەوە كە" ڕووسیا دڵنیامان دەكاتەوە، كە ڕێگە بە هێرشی دەوڵەتی توركیا نادات".
هاوڵاتى سه‌رۆک کۆمارى تورکیا په‌یوه‌ندییه‌کى ته‌له‌فونى له‌گه‌ڵ سکرتێرى گشتیى ناتۆ ئه‌نجام ده‌دات و باسى پارتى کرێکارانى کوردستانى بۆ ده‌کات. به‌پێى ئاژانسى ئه‌نادۆڵى تورکی، که‌زمانحاڵى حزبه‌که‌ى ئه‌ردۆغانه ئه‌وه‌ى ئاشکرا کردووه که ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان، سه‌رۆک کۆمارى تورکیا په‌یوه‌ندیه‌کى ته‌له‌فۆنى له‌گه‌ڵ یانس ستۆڵتنبێرگ، سکرتێرى گشتیى ناتۆ ئه‌نجامداوه و داواکاریى سوید و فینلاندیان بۆ ئه‌ندامبون له ناتۆ، تاوتوێ کردوه، ئه‌ردۆغان جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه، که "پێویسته هه‌ردو وڵات (سوید و فینلاند) به رونى ئه‌وه بخه‌نه‌ڕو که وازیان له پاڵپشتیکردنى تیرۆر هێناوه، ئاماده‌ن هاوسۆزیى هاوپه‌یمانى نیشان بده‌ن". هه‌روه‌ها ئه‌ردۆغان به سکرتێرى گشتى ناتۆى راگه‌یاندووه که نیگه‌رانییه ئه‌منییه‌کانى تورکیا سه‌باره‌ت به داواکارییه‌کانى سوید و فینلاند بۆ ئه‌ندامێتى له‌سه‌ر بنه‌ماى دادپه‌روه‌رانه و ره‌وا دامه‌زراوه". هاوکات ئه‌ردۆغان جارێکى دیکه ئه‌وه‌ى دووپاتکردووه‌ته‌وه که ره‌زامه‌ندى وڵاته‌که‌ى بۆ بون به ئه‌ندامى سوید و فینلاند له ناتۆ په‌یوه‌سته به به‌وه‌ى ئه‌و وڵاتانه تا چ ئاستێک رێز له هه‌ستیارییه‌کانى تورکیا ده‌گرن، به‌تایبه‌ت له بابه‌تى راده‌ستکردنه‌وه‌ى که‌سانى داواکراو به تورکیا، به‌پێچه‌وانه‌وه ناهێڵن بێنه‌ناو ناتۆوه. رۆژى 18ى ئایارى 2022 سوید و فینلاند داواکارییان بۆ ئه‌ندامبونیان له ناتۆ به فه‌رمى به‌رزکرده‌وه‌و داواکارییه‌که له‌لایه‌ن زۆرینه‌ى ئه‌ندامانى رێکخراوه‌که به گه‌رمى پێشوازى لێکرا، به‌تایبه‌ت جۆبایدن، سه‌رۆکى ویلایه‌ته یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا، به‌ڵام ئه‌ردۆغان له دژى بڕیارى به ئه‌ندامبونى ئه‌و دو وڵاته وه‌ستایه‌وه و بیانووى ئه‌وه‌ى هێنایه‌وه که ئه‌و دوو وڵاته ئه‌ندامانى پارتى کرێکارانى کوردستانى تێدایه‌و ده‌بێت راده‌ستى تورکیا بکرێنه‌وه. پێشتر، وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى سوید ئه‌وه‌ى خستبووه روو که تورکیا لیستێکى 30 که‌سى ئاماده کردووه و له‌رێگه‌ى باڵوێزى تورکیا پێیان گه‌یشتووه‌و یه‌کێک له‌وانه ئامینه کاکه‌باوه، په‌رله‌مانتارى سویده، ئه‌مه‌ش کاردانه‌وه‌ى توندى سویدییه‌کانى لێکه‌وته‌وه. له‌لایه‌کى دیکه‌وه به‌رپرسانى فینلاند ئه‌وه‌یان دووپاتکرده‌وه که رێز له‌مافى مرۆڤ ده‌گرن و ناچنه ژێر بارى داواکارییه‌کى تورکیاوه که پێشێلکردنى مافى هاوڵاتییه‌کانى بێت.
هاوڵاتى وته‌بێژى فه‌رمانده‌ى گشتیى هێزه چه‌کداره‌کانى عێراق ئاشکرایکرد، مووچه‌ى سه‌رباز به‌پێى یاساى خزمه‌تى زۆره‌ملێ ده‌گاته 700 هه‌زار دینار، ماوه‌ى خزمه‌تکردنیش به‌پێى بڕوانامه‌ى خوێندن ده‌بێت. لیژنه‌ى ئاسایش‌و به‌رگریى له‌په‌رله‌مانى عێراق ورده‌کارییه‌کانى ناو پڕۆژه‌یاساى "خزمه‌تکردنى ئاڵا" واته به‌سه‌ربازگرتنى زۆره‌ملێى ئاشکراکردووه که له‌لایه‌ن لیژنه‌که‌وه خوێندنه‌وه‌ى یه‌که‌مى بۆکراوه‌و پێده‌چێت له‌ماوه‌ى ئه‌مساڵدا ده‌نگى له‌سه‌ربدرێت. ئه‌حمه‌د موسه‌وى ئه‌ندامى لیژنه‌ى ئاسایش‌و به‌رگریى له‌په‌رله‌مانى عێراق رایگه‌یاند:"لیژنه‌که ده‌ستیکردووه به‌خوێندنه‌وه‌ى یه‌که‌م بۆ پڕۆژه‌یاساى (خزمه‌تى ئاڵا)، که ڕۆڵى ده‌بێت له‌خزمه‌تکردن‌و ڕاهێنان‌‌و کۆنتڕۆڵکردنى گه‌نجان، به‌وپێیه‌ى به‌هۆى بڵاوبوونه‌وه‌ى هه‌ژارییو بێکارییه‌وه کێشه‌یه‌کى زۆر له‌ناو کۆمه‌ڵگادا درووستبووه". هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى خستۆته‌روو که یاساکه هه‌موو جۆره ناونانێکى تائفیفى لاده‌بات، به‌وپێیه‌ى هه‌موولایه‌ک له‌ژێر چه‌ترى سوپاى عێراقدا کۆده‌کاته‌وه". لیوا یه‌حیا ڕه‌سوڵ وته‌بێژ به‌ناوى فه‌رمانده‌ى گشتیى هێزه چه‌کداره‌کانى عێراق ئاشکرایکرد، مووچه‌ى سه‌رباز به‌پێى یاساى خزمه‌تى زۆره‌ملێ ده‌گاته 700 هه‌زار دینار، هه‌روه‌ها ماوه‌ى خزمه‌تکردنیش به‌پێى بڕوانامه‌ى خوێندن ده‌بێت.
هاوڵاتى سوپاى داگیرکه‌رى ئه‌ردۆغان له رێگه‌ى سه‌دان ئۆبۆس، هاوه‌ن، 46 جار به فڕۆکه و 33 جار به چه‌کى کیمیایى هێرشیان کردووه‌و له به‌رانبه‌ردا گه‌ریلا هه‌لیکۆپته‌رێک ده‌خه‌نه خواره‌وه‌و حه‌وت داگیرکه‌ر ده‌کوژرێن. ناوه‌ندى راگه‌یاندن و چاپه‌مه‌نى هێزه‌کانى پاراستنى گه‌ل(هه‌په‌گه) وبڵاویکردووه‌ته‌وه" چالاکى هێزه‌کانمان له یادى ١٨مین ساڵیادى هه‌نگاوى ١ى حوزه‌یران به‌رده‌وامه. ده‌وڵه‌تى داگیرکه‌رى تورک له رێگه‌ى سه‌دان ئۆبۆس، هاوه‌ن، ٤٥ جار به فڕۆکه و ٣٣ جار به چه‌کى کیمیایى هێرشى کردووه. له به‌رانبه‌ردا چالاکى هێزه‌کانمان به‌رده‌وامه. له چالاکیه‌کاندا هه‌لیکۆپته‌رێک خرایه خواره‌وه، ٧ داگیرکه‌ر سزادران و سه‌نگه‌رێک له‌ناوبرا". زانیارى ورد به‌م شێوه‌یه‌یه: له چوارچێوه‌ى هه‌نگاوى شۆڕشگێرى جه‌نگى خابور له هه‌رێمى مه‌تینا؛ ١ى حوزه‌یران کاتژمێر ١٢:٣٠ هێزه‌کانمان له‌دژى داگیرکه‌ران له ده‌وروبه‌رى گه‌لى گردى ئازاد چالاکیان کرد و به به‌هێزى له ئامانجه‌کانیاندا. ١ى حوزه‌یران کاتژمێر ٢١:٣٠ هێزه‌کانمان به چه‌کى سووک و بۆمبى ده‌ستى له‌داگیرکه‌رانیاندا له سه‌نگه‌ره‌کانى شه‌ڕى شه‌هید زه‌مانى گۆڕه‌پانى به‌رخۆدانى گردى هه‌کاری. له چالاکیه‌که‌دا ٢ داگیرکه‌ر سزادران و داگیرکه‌رێک بریندار بوو. ٢ى حوزه‌یران کاتژمێر ٠٢:٠٠ له کاتێکدا که هه‌لیکۆپته‌ره‌کان ویستیان گۆڕه‌پانى گردى هه‌کارى بۆردومان بکه‌ن، هێزه‌کانمان له دوو لاوه له هه‌لیکۆپته‌ره‌کانیاندا. گورز له هه‌لیکۆپته‌رێک وه‌شێنرا و کاتێک ویستى دوور بکه‌وێته‌وه له گۆڕه‌پانى به‌رخۆدان که‌وته خواره‌وه و تێکشکا. له چوارچێوه‌ى هه‌نگاوى شۆڕشگێرى بازه‌کانى زاگرۆس له هه‌رێمێ زاپ؛ ١ى حوزه‌یران کاتژمێر ١٧:٣٠ داگیرکه‌ران ویستیان داره‌کانى ده‌ورى زناره‌کانى گۆڕه‌پانى به‌رخۆدانى شه‌هید شاهین ببڕنه‌وه. هێزه‌کانمان له داگیرکه‌رانیاندا و داگیرکه‌رێک سزادرا. ١ى حوزه‌یران کاتژمێر ١٧:٢٠ و ٢٢:١٠ هێزه‌کانى یه‌ژه‌ئاستارمان به چه‌کى سووک و به قه‌ناس له داگیرکه‌رانیاندا له سه‌نگه‌ره‌کانى شه‌ڕى شه‌هید رێبه‌رى گۆڕه‌پانى به‌رخۆدانى کارکه‌ر. ٢ داگیرکه‌ر سزادران. ١ى حوزه‌یران کاتژمێر ١٤:٣٠ و ٢٢:٠٠ داگیرکه‌ران کاتێک ویستیان به ته‌قه‌مه‌نى سه‌نگه‌ره‌کانى شه‌ڕى شه‌هید به‌رخۆدانى گۆڕه‌پانى به‌رخۆدانى شه‌هید شاهین بته‌قێننه‌وه. هێزه‌کانمان له دوو داوه له داگیرکه‌رانیاندا. دواى ده‌ستوه‌ردانه‌که داگیرکه‌ران کشانه‌وه. له چوارچێوه‌ى هه‌نگاوى شۆڕشگێرى مه‌ره‌شى شه‌هید ساڤاش له هه‌رێمى زاپ؛ ٢ى حوزه‌یران کاتژمێر ٠٥:١٠ داگیرکه‌ران له ده‌وروبه‌رى سه‌نگه‌ره‌کانى شه‌ڕى شه‌هید ساڤوشکاى هه‌رێمى به‌رخۆدانى گردى جوودى له دوو لاوه له‌لایه‌ن هێزه‌کانمانه‌وه کرانه ئامانج. له چالاکیه‌که‌دا گروپى یه‌که‌مى چالاکیه‌که‌دا و دووه‌مى چالاکیه‌که له نزیکه‌وه به چه‌کى سووک و بۆمبى ده‌ستى له داگیرکه‌رانیاندا، ٢ داگیرکه‌ر سزادران، ٢ داگیرکه‌ر بریندار بوون و سه‌نگه‌رێک رووخێنرا. دواى چالاکیه‌که داگیرکه‌ران کشانه‌وه. هێرشى سوپاى داگیرکه‌رى تورک به چه‌کى کیمیایى و ته‌قه‌مه‌نی؛ ١ى حوزه‌یران، گۆڕه‌پانه‌کانى ئه‌شکه‌وتى برینداران، کارکه‌ر، شه‌هید به‌رخۆدان، شه‌هید شاهینى هه‌رێمى زاپ و گۆڕه‌پانى به‌رخۆدانى وه‌رخه‌لێى ئاڤاشین ٣٣ جار به چه‌کى کیمیایى و ته‌قه‌مه‌نى بۆردومانکرا. هێرشى سوپاى داگیرکه‌رى تورک به ئۆبۆس، هه‌لیکۆپته‌رى هێرشبه‌ر و فڕۆکه‌ى شه‌ڕ؛ ١ى حوزه‌یران گۆڕه‌پانه‌کانى گردى جوودی، گردى ئێف ئێم، گردى به‌هار، کوره‌ژارۆ، شه‌هید شه‌مدین، شه‌هید تۆڵهه‌ڵدان، شه‌هید شاهین، چه‌مچح و سیداى هه‌رێمى زاپ له‌لایه‌ن هه‌لیکۆپته‌ره‌کانه‌وه، به سه‌دان جاریش به ئۆبۆس له‌لایه‌ن باره‌گاکانى سه‌ر سنوره‌وه و ٢٥ جاریش به فڕۆکه بۆردومان و تۆپبارانکران. ١ى حوزه‌یران ده‌وروبه‌رى گوندى ده‌شیشێ، سه‌ره‌رۆ، ئێدنێى مه‌تینا، هه‌روه‌ها هه‌رێمه‌کانى گردى هه‌کاری، گردى ئۆرتێ، سه‌رێ مه‌تینا و شه‌هید زه‌مانى به هه‌لیکۆپته‌ر، به ده‌یان جار به ئۆبۆس و ١٧ جار به فڕۆکه‌ى جه‌نگى بۆردومانکران. ١ى حوزه‌یران کاتژمێر ١٠:٠٠ گوندى یه‌کمالێى هه‌رێمى گاره به فڕۆکه‌ى جه‌نگى بۆردومانکران. ١ى حوزه‌یران گوندى شێخانى کالاتوکاى قه‌ندیل ٣ جار به فڕۆکه‌ى جه‌نگى بۆردومانکرا."
هاوڵاتى چوار وڵاتی عێراق ، سوریا، سعودیه و ئێران به ناوه‌ندی و هۆکاری خۆڵبارین له ناوچه‌که‌دا له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێن که تاران، تورکیا به یه‌کێک له سه‌ره‌کیترین هۆکاره‌کانی ئه‌و خۆڵبارینه ناو ده‌بات. له لێکۆڵینه‌وه و توێژینه‌وه زانستییه‌کانی ده‌رکه‌وتوه هۆکاره‌کانی خۆڵبارین له ئێران 60%ی هۆکاری ناوخۆیی هه‌یه و 40%یشی هۆکاری وڵاتانی دراوسێیه له هه‌مان کاتیشدا وڵاته‌که ناوه‌ندێکی بیابانیی هه‌یه به روبه‌ری نزیکه‌ی 10 ملیۆن دۆنم که سه‌رچاوه‌یه‌کی سه‌ره‌کییی خۆڵبارینه . ئێران زیاتر له 20 ساڵه گیرۆده‌ی وشکه‌ساڵی و که‌مئاویی بووه که پێشبینیی ده‌کرێت 10 ساڵی دیکه له‌و که‌مئاویی و وشکه‌ساڵه‌ییه ده‌ربازی نه‌بێت و ئه‌وه‌ش هێنده‌ی دیکه دیارده خۆڵبارین چڕتر و زیاتر بکاته‌وه. تورکیا به دروستکردنی به‌نداو هۆکاری 40%ی خۆڵبارینی ناوچه‌که‌یه، چونکه گرتنه‌وه‌ی ئاو به روی سوریا و عێراق وای کردوه زۆنگاوه‌کان وشک بکه‌ن له کاتێکدا ئه‌و زۆنگاوانه رۆڵی باشیان هه‌یه بۆ شێداربونی که‌ش و هه‌و له ناوچه بیابانییه‌کانی دوو وڵاته‌که. ئێران رایگه‌یاندوه پلانی هاوبه‌شی هه‌یه بۆ چاره‌سه‌ری خۆڵبارین له ناوچه‌که‌دا، به‌ڵام ئه‌و پلانه نزیکه‌ی 10 ساڵ ده‌خایه‌نێت و پێویستی به هاوکاریی نێوده‌وڵه‌تیی وڵاتانی دراوسێ هه‌یه. خۆڵبارین کاریگه‌ریی زۆری له‌سه‌ر ئێران بووه و ئه‌وه‌ش وای کردوه تاران له دوای ده‌ستوه‌ردانه‌کانی له گۆڕه‌پانی سیاسیی عێراق پرسی چاره‌سه‌ری ئه‌و دیارده‌یه له‌گه‌ڵ به‌غدا بکاته پرسی دووه‌م و له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا وه‌فدێکی پسپۆڕ و شاره‌زا له‌گه‌ڵ راوێژکاری سه‌رۆک کۆماری ئێران ره‌وانه‌ی به‌غدا بکات. ئاماره مه‌ترسیداره‌کانی خۆڵبارین ئێران رایگه‌یاندوه نزیکه‌ی 270 ملیۆن هه‌کتار که ده‌کاته زیاتر له یه‌ک ملیار دۆنم، زه‌وی و بیابان له ده‌وروبه‌ری وڵاته‌که‌ی هه‌یه که ناوه‌ندی خۆڵبارینی ناوچه‌که‌یه و ئه‌و روبه‌ره‌ش نزیکه‌ی 127 ملیۆن تۆن گه‌رده‌یله‌ی خۆڵ دروست ده‌کات و هه‌ندێکجاریش به گه‌رده‌یله‌ی سور ناوی ده‌هێنریت. ئه‌و روبه‌ره له خاکه زۆرینه‌ی ده‌که‌وێته‌وه سعودیه، سوریا، عێراق و هه‌ندێک له وڵاتانی که‌نداو، به‌ڵام ناوه‌نده‌که‌ی عێراق و سوریایه. ناوه‌ندی ژینگه‌ی ئێران ئاشکرای کردوه نزیکه‌ی 10 ملیۆن دۆنم زه‌وی وشک و بیابان له وڵاته‌که هه‌یه که ئه‌ویش به ناوه‌ندێکی سه‌ره‌کیی خۆڵبارین ئه‌ژمار ده‌کرێت. زیاتر له یه‌ک ملیۆن و 200 دۆنم له‌و زه‌ویانه ده‌که‌وێته پارێزگای خوزستان له باشوری رۆژئاوای ئێران که هاوسنوری عێراقه. له لێکۆڵینه‌وه‌ی مه‌یدانیی پسپۆرانی ژینگه‌ی ئێراندا ده‌رکه‌وتوه له ساڵێکدا لانیکه‌م 150 ملیۆن تۆن گه‌ردیله‌ی سور له شێوه‌ی خۆڵبارین روو له وڵاته‌که ده‌کات. خۆڵبارین هه‌ناسه‌ی له ئێران بڕیوه له پێوه‌ری زانستی پیسبونی که‌ش و هه‌وا نابێت پیسبونه‌که بگاته زیاتر له 100 AQI به‌ڵام خۆڵبارین وای کردوه پێوه‌ری پیسبونی که‌ش و هه‌وا له هه‌ندێک ناوچه‌ی وڵاته‌که بگاته زیاتر له 600 AQI له کاتێکدا دوایین پله‌ی مه‌ترسیداری که‌ش و هه‌وا نابێت 500 AQI تێپه‌ڕێنێت. ئێران له حه‌وتی ئه‌م مانگه‌وه پیسترین که‌ش وهه‌وای مێژوی وڵاته‌که‌ی له 15 رۆژدا تۆمار کردوه و به وته‌ی به‌رپرسانی ته‌ندروستییی له ساڵێکدا لانیکه‌م 11 هه‌زار و 130 که‌س به‌هۆی خۆڵبارین و پیسبونی که‌ش و هه‌وا له وڵاته‌که گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن. ته‌ندروستیی ئێران بڵاوی کردوه‌ته‌وه له ماوه‌ی خۆڵباریندا رێژه‌ی ئه‌و نه‌خۆشانه‌ی به‌هۆی کێشه‌ی هه‌ناسه‌دانه‌وه رویان له نه‌خۆشخانه‌کان کردوه 20% زیادی کردوه. ئاژانسی هه‌واڵی خوێندکارانی ئێران (ئیسنا) له زاری پسپۆڕانی ئابورییه‌وه بڵاوی کردوه‌ته‌وه که به‌هۆی خۆڵبارینه ساڵانه زیانی 30 ملیار دۆلار به وڵاته‌که ده‌گات که ده‌کاته نزیکه‌ی 3%ی کۆی داهاتی ئێران. ئێران له حه‌وتی ئه‌م مانگه‌وه پیسترین که‌ش وهه‌وای مێژوی وڵاته‌که‌ی له 15 رۆژدا تۆمار کردوه و به وته‌ی به‌رپرسانی ته‌ندروستییی له ساڵێکدا لانیکه‌م 11 هه‌زار و 130 که‌س به‌هۆی خۆڵبارین و پیسبونی که‌ش و هه‌وا له وڵاته‌که گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن پلانی پسۆڕانی ئێران بۆ کۆنتڕۆڵی خۆڵبارین پسۆڕانی بواری ژینگه پلانێکی 10 ساڵه‌یان بۆ چاره‌سه‌ری دیارده خۆڵبارین خستوته‌ڕو که ده‌بێت به پێی پلانه‌که سه‌رجه‌م وڵاتانی رۆژهه‌ڵات و باشوری رۆژهه‌ڵاتی ئاسیا وه‌ک سعودیه، سوریا،عێراق، تورکیا و ئێران پێکه‌وه کاری هاوبه‌ش بکه‌ن و هه‌وڵی رێگریی له به بیانبونی ناوچه‌کانیان و فشۆڵبونی خاکی وڵاته‌که‌یان بکه‌ن. له راپۆرتی ئه‌و پسپۆڕانه‌دا هاتوه 60%ی خۆڵبارینه‌کانی ئێران هۆکاری وڵاتانی دراوسێی وه‌ک عێراق و سوریا و سعودیه-یه که زیاترین خاکی فشۆڵ و ناوچه‌ی بیابانی و خاکی بێ شێی-یان هه‌یه که شێدارنه‌بونی خاکی سوریا و عێراق ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ دروستکردنی به‌نداوی گه‌وره له تورکیا و رێگریی له‌و سه‌رچاوه ئاویانه‌ی ده‌چنه روباره‌کانی دیجله و فورات و دواجار ئه‌و دو روباره سه‌رچاوه‌ی سه‌ره‌کیی ئاوئ ئه‌و دو وڵاته‌ن. به پێی پلانه‌که داواکراوه له‌گه‌ڵ وڵاتی ئێران هه‌ر چوار وڵاتی سعودیه، سوریا،عێراق، تورکیا هاوشێوه‌ی رێککه‌وتنی پاریس پابه‌ند بکرێن به رێکاره‌کانی رێگریی له گه‌رمبونی زه‌وی و دابینکردنی پاره و تیچوی ئه‌و پڕۆژانه‌ی که بۆ رێگریی له خۆڵبارین پێویسته بگیرێته‌به‌ر. ئه‌و پسپۆڕانه جه‌ختیان له‌وه کردوه‌ته‌وه که تورکیا به دروستکردنی به‌نداو هۆکاری 40%ی خۆڵبارینی ناوچه‌که‌یه، چونکه گرتنه‌وه‌ی ئاو به روی سوریا و عێراق وای کردوه زۆنگاوه‌کان وشک بکه‌ن له کاتێکدا ئه‌و زۆنگاوانه رۆڵی باشیان هه‌یه بۆ شێداربونی که‌ش و هه‌و له ناوچه بیابانییه‌کانی دوو وڵاته‌که. ته‌نها له باکوری ئێران له کۆی سێ ملیۆن و 600 هه‌زار هه‌کتار روبه‌ری دارستان یه‌ک ملیۆن و 200 هه‌زار هه‌کتاری کراوه به زه‌وی به مه‌به‌ستی شوێنی نیشته‌جێبون که به واتایه‌کی دیکه له ماوی 40 ساڵدا یه‌ک له‌سه‌ر سێی ئه‌و روبه‌ره له دارستان له‌ناوچوه. دیپلۆماسیی خۆڵبارین ئه‌میر عه‌بدوڵاهیان وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئێران دوای شه‌پۆله خۆڵبارینه‌کانی ئه‌م دواییانه له‌سه‌ر راسپارده‌ی سه‌رۆک کۆماری وڵاته‌که به ته‌له‌فۆنی په‌یوه‌ندیی به به‌رپرسانی عێراق ،سوریا، تورکیا و کۆه‌یت کردوه و به نامه‌ی فه‌رمی داوای له رێکخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتوه‌کان و ئه‌و وڵاتانه کردوه به‌په‌له له چوارچێوه‌ی گروپێکی نێوده‌وڵه‌تی و هاوبه‌شدا سندوقێک له پێناو چاره‌سه‌ریی خۆڵبارین له ناوچه‌که‌دا دروست بکرێت. عه‌بدوڵاهیان له‌و په‌یوه‌ندیی و نامه‌کانی بۆ ئه‌و وڵاتانه جه‌ختی له‌وه کردوه‌ته‌وه ئه‌گه‌ر به خێرایی و به هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ وڵاتانی دراوسێ هه‌وڵی چاره‌سه‌ری خۆڵبارین نه‌درێت ئه‌وا ژیانی ملیۆنان که‌س له دانیشتوانی ئه‌و وڵاتانه ده‌که‌وێته مه‌ترسییه‌وه و زیانی دیارده‌که‌ش زیاتر بۆ دانیشتوانی عێراق و سوریا و ئێرانه. ئێران هۆشداریی ده‌داته تاڵیبان و تورکیا وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئێران له وتاریکیدا له په‌رله‌مانی وڵاته‌که‌ی رایگه‌یاند ئه‌گه‌ر تاڵیبان رێگه نه‌دات ئاوی روباری هیرمه‌ند له ئه‌فغانستانه‌وه وه‌ک پێویست بگاته ئێران ئه‌وا له رێگه‌ی یاسایی و نێوده‌وڵه‌تییه‌وه به‌دواداچون بۆ کێشه‌کان ده‌که‌ن و هاوکات له‌و مافه خۆش نابن. ئه‌میر عه‌بدوڵاهیان له درێژه‌ی ئه‌و وتاره‌یدا وتیشی چیتر ئێران رێگه نادات تورکیا به دروستکردنی به‌نداوی گه‌وره ببێته هۆکارێک بۆ که‌مبونه‌وه‌ی ئاوی ئێران وڵاتانی دراوسێی چونکه ئه‌وه کێشه‌ی بۆ دانیشتوانی هه‌ندێک وڵات دروست کردوه که دراوسێی تورکیان. عه‌بدوڵاهیان وتوی: چیتر نابێت تورکیا به دروستکردنی به‌نداوی گه‌وره ئاوی دیجله و فورات بگرێته‌وه و کێشه بۆ خه‌ڵکی عێراق دروست بکات. ئه‌و ئاماژه‌ی به‌وه‌کردوه ده‌سته‌یه‌کی هاوبه‌شیان له‌گه‌ڵ تورکیا پێکهێناوه بۆ چاره‌سه‌ری پرسی ئاو له سنوره هاوبه‌شه‌کانی نێوان تورکیا و ئێران. وشکه‌ساڵی و خۆڵبارین ژیان له ئێران قورستر ده‌که‌ن ناوه‌ندی پارێزگای له ژینگه و پاراستنی سه‌رچاوه‌کانی ئاو له ئێران بڵاوی کردوه‌ته‌وه خۆڵبارین زیاترین روبه‌ری خاکی وڵاته‌که ده‌گرێته‌وه به جۆرێک له کۆی 31 پارێزگا لانیکه‌م خۆڵبارین ژیان له 20 پارێزگا په‌ک ده‌خات. هاوکات ناوه‌ندی جیۆلۆجی ئێران له راپۆتی ساڵانه‌ی خۆی ئاشکرای کردوه وڵاته‌که که‌وتوه‌ته خشته‌یه‌کی 30 ساڵه‌ی وشکه‌ساڵییه‌وه که تا ئێستا 20 ساڵی تێپه‌راندوه و بۆ تێپڕاندنی ئه‌و دۆخه 10 ساڵی دیکه‌ی پێویسته. محه‌مه‌د میرزاوه‌ند، پسپۆڕ جیۆلۆجی و جێگری سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی نێوده‌وڵه‌تیی هیدرۆجیۆلۆجی رایگه‌یاند؛ به‌کارهێنانی خراپی ئاو بۆ کشتوکال و پیشه‌سازیی، ئه‌و وڵاته‌ی به‌ره‌و مایه‌پوچبون بردوه چونکه به‌هۆی زیاده‌ڕه‌وییه‌وه زۆبه‌ی سه‌رچاوه‌کانی ژێرزه‌وینییه‌کانی ئاو له‌و وڵاته کۆتایی هاتوه. به پێوه‌ره زانستی و نێوده‌وڵه‌تییه‌کان هه‌ر وڵاتێک که زیاتر له 40%ی ئاوی ژێر زه‌ویی به‌کاربهێنێت ئه‌وا وه‌ک مایه‌پوچبون له دابینکردنی ئاو ناوده‌هێنرێت له کاتێکدا له زۆربه‌ی ناوچکانی ئه‌و وڵاته 100%ی ئه‌و سه‌رچاوه ئاوییانه به مه‌به‌ستی کشتوکاڵ و پیشه‌سازیی که‌ڵکیان لێوه‌رده‌گیرێت ئاوی ژێر زه‌وینه. زیاتر له هه‌زار و 200 شارۆچکه له ئێران هه‌یه که له‌و ژماره‌یه 300یان به بێ ئاو ئه‌ژمار ده‌کرێن. ئێران زیاترین رۆچونی خاکی هه‌یه به‌رپرسان و پسپۆرانی ئیران بڵاویان کردوه‌ته‌وه وڵاته‌که له روی رۆچونی زه‌وی و خاکه‌وه به چواره‌م وڵاتی جیهان ئه‌ژمار ده‌کرێت که زیاترین رۆچون به تایبه‌ت له پێده‌شته‌کانی روده‌دات. له ئاماره ره‌سمییه‌کاندا هاتوه له کۆی 609 پێده‌شتی ئێران زیاتر له 500 پێده‌شتیان دیارده‌ی رۆچونی زه‌ویی رو ده‌دات که ئه‌وه‌ش ئاماژه‌ی به به‌کارهێنانی زیاد له پێویستی ئاوی ژێر زه‌وی و کشتوکاڵی نازانستیی. به‌رێوبه‌ری رێگاوبان و شارسازیی له ئێرانیش رایگه‌یاندوه دیارده‌ی رۆچونی زه‌وی نه ته‌نها پێده‌شته‌کان به‌ڵکو گه‌یشتوه‌ته شاره گه‌وره‌کانیش و تاران-ی پایته‌خت یه‌کێکه له‌و شارانه زیاترین رۆچونی زه‌ویی ده‌یگرێته‌وه و ئه‌و دیارده‌یه گه‌وره‌ترین هه‌ڕه‌شه‌یه له‌سه‌ر شاره‌که. زۆربه‌ی دارستانه‌کانی ئێران له‌ناو ده‌برێن رۆژنامه‌ی (دنیای ئیقتیساد) له ئێران بڵاوی کردوه‌ته‌وه له ماوه‌ی 40 ساڵی رابردودا زیاتر له 35%ی دارستانه‌کانی وڵاته‌که به بیانوی زه‌وی بۆ یه‌که‌ی نیشته‌جێبون له‌ناوچون. رۆژنامه‌که ئاشکرای کردوه ته‌نها له باکوری ئێران له کۆی سێ ملیۆن و 600 هه‌زار هه‌کتار روبه‌ری دارستان یه‌ک ملیۆن و 200 هه‌زار هه‌کتاری کراوه به زه‌وی به مه‌به‌ستی شوێنی نیشته‌جێبون که به واتایه‌کی دیکه له ماوی 40 ساڵدا یه‌ک له‌سه‌ر سێی ئه‌و روبه‌ره له دارستان له‌ناوچوه. ئێران لیژنه‌ی پسپۆڕ ره‌وانه‌ی عێراق ده‌کات عێراق که به‌هۆی دروستکردنی به‌نداو له تورکیا و ئێران روبه‌ڕویی که‌مئاویی بوه‌ته‌وه ده‌یه‌وێت کێشه‌کانی له رێگه‌ی پلانی هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ وڵاتانی دراوسێی چاره‌سه‌ر بکات به تایبه‌ت که که‌م ئاویی که سه‌ره‌کیترین هۆکاری خۆڵبارینه. رۆژی شه‌ممه به مه‌به‌ستی چاره‌سه‌ریی و رێگریی له خۆڵبارین شاندێکی پسپۆر و شاره‌زای ئێران به سه‌رۆکایه‌تیی عه‌لی سه‌لاجقه، یاریده‌ده‌ری سه‌رۆک کۆماری ئێران سه‌ردانی به‌غدایان کرد و له‌گه‌ڵ وه‌زیرانی کشتوکاڵ سه‌رچاوه‌ئاوییه‌کان و ژینگه‌ی عێراق کۆبونه‌وه. فودا حسێن وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی عێراق له کۆنگره‌یه‌کی رۆژنامه‌وانیی هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ عه‌لی سه‌لاجق که رۆژێک دوای سه‌ردانه‌که سازیانکرد رایگه‌یاند ئه‌و شانده که پێکهاتون له لیژنه‌ی پسپۆڕ و شاره‌زای ژینگه، به مه‌یدانی سه‌ردانی ئه‌و ناوچانه ده‌که‌ن که هۆکاری سه‌رهه‌ڵدانی دیارده‌ی خۆڵبارینه له عێراق و ئێران. فواد حسێن وتی سه‌باره‌ت به کێشه‌ی که‌میی ئاو و سه‌رچاوه ئاوییه‌کانی عێراق و ئێران گفتوگۆ کراوه و ئه‌وه‌ش پێویستی به کاری هاوبه‌شی هه‌رێمی و نێوده‌وڵه‌تیی هه‌یه بۆ که‌میی ئاو. لای خۆشیه‌وه عه‌لی سه‌لاجق له کۆنگره‌که‌دا رایگه‌یاند؛ شاندێکی شاره‌زا و ته‌کنیکی ئێران بۆ ژینگه، له‌گه‌ڵ وه‌زیری کشتوکاڵی و وه‌زیری سه‌رچاوه ئاوییه‌کان و وه‌زیری ژینگه‌ی عێراق کۆبونه‌ته‌وه و گفتوگۆ کراوه له‌سه‌ر دیادره‌ی خۆڵبارین و گۆڕانکاریی که‌شوهه‌وا له عێراق و ده‌ره‌وه‌ی وڵاته‌که. به وته‌ی ئه‌و هه‌ردولا رێککه‌وتون بۆ هاوکاریی یه‌کتریی له ئاستی ناوچه‌ییدا بۆ جێبه‌جێکی کردنی پلانێکی کرداریی له پێناو نه‌هێشتنی خۆڵبارین. له درێژه‌ی قسه‌کانیدا جێگری سه‌رۆک کۆماری ئێران بۆ کاروباری ژینگه رایگه‌یاند له‌گه‌ڵ عێراق پلانی هاوبه‌شیان ده‌بێت بۆ گۆڕانکارییه‌کانی که‌ش و هه‌وا به تایبه‌ت خۆڵبارین له ناوچه‌که‌دا. ئه‌و وتی له‌سه‌ره‌تای رێگادان و رێگه‌ی زۆر ماوه که پێویسته بیبڕن چونکه دیارده‌ی خۆڵبارین له ئه‌نجامی کاریگه‌رییه‌کانی مرۆڤ له سه‌ر ژینگه دروست بوه و ئه‌وه‌ش پێویستی به کاتێکی زۆر و پلانێکی کرداریی گه‌وره‌یه. عه‌لی سه‌لاجق وتیشی: ئێران و عێراق ئه‌زمونی باشیان هه‌یه له کاری هاوبه‌ش و هیواشیان هه‌یه به هاوکاریی یه‌کتر و هه‌وڵی پسۆڕان و شاره‌زایانی دو وڵاته‌که چاره‌سه‌ریی دیارده‌ی خۆڵبارین بکرێت و کۆتایی به‌و دیارده مه‌ترسیداره بهێنرێت. ئه‌و به‌رپرسه‌ی ئێران جه‌ختی له‌وه‌شکرده‌وه که تاران و به‌غدا ده‌توانن له زۆر بواردا به بێ ده‌ستوه‌ردانی ده‌ره‌کی به هاوکاریی رێکخراوه نێوده‌ڵه‌تییه‌کان کێشه‌کانیان چاره‌سه‌ر بکه‌ن. ئیبراهیم ره‌ئیسی سه‌رۆک کۆماری ئێران ئێواره‌ی یه‌کشه‌ممه دوای کۆنگره‌ی هاوبه‌شی وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی عێراق و راوێژکاری ره‌ئیسی سه‌باره‌ت به خۆڵبارین به ته‌له‌فۆنی په‌یوه‌ندیی به مسته‌فا کازمی، سه‌رۆک وه‌زیرانی عێراقه‌وه ده‌کات و داوای لێده‌کات به‌غدا و تاران له‌گه‌ڵ وڵاتانی دراوسێ هه‌وڵی چاره‌سه‌ری ئه‌و دیارده‌یه بکه‌ن چونکه پرسی خۆڵبارین سنوری وڵاتانی تێپه‌ڕاندوه و پێویستی به هه‌نگاوی هاوبه‌ش هه‌یه له نێوان دراوسێکانی ئێران و عێراق.
هاوڵاتى له‌سه‌ر سکاڵایه‌کى وه‌زاره‌تى نه‌وتى عێراق ده‌بێت ئه‌و کۆمپانیا نه‌وتیانه‌ى له هه‌رێمى کوردستان کارده‌که‌ن، بچنه به‌رده‌م دادگا و به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى کۆمپانیاى سۆمۆ ده‌ڵێت مانگى ئاب سکاڵاکه‌یان له دادگاى پاریس یه‌کلاده‌کرێته‌وه. له‌چوارچێوه‌ى جێبه‌جێکردنى بڕیاره‌کانى دادگاى فیدراڵى عێراق دژ به سه‌ربه‌خۆ فرۆشتنى نه‌وتى هه‌رێمى کوردستان، وه‌زاره‌تى نه‌وتى عێراق سکاڵاى له‌سه‌ر کۆمپانیاکانى نه‌وت که له هه‌رێم کارده‌که‌ن تۆمارکردووه. پێگه‌ى "ئۆیل ڕیپۆرت" بڵاویکردوه، بڕیاره ڕۆژى یه‌کشه‌ممه‌ى داهاتوو دادگاى بازرگانیى عێراق له شارى به‌غدا بۆ ئه‌و سکاڵایه کۆببێته‌وه و داواى له نوێنه‌رى ئه‌و کۆمپانیا بیانیانه کراوه، له‌و دانیشتنه ئاماده‌بن. عه‌لا یاسرى به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى کۆمپانیاى سۆمۆ رایگه‌یاند:" به‌غدا پلانى هه‌یه سکاڵا له دادگاى نێوده‌وڵه‌تى له‌سه‌ر ئه‌و کۆمپانیا بیانیانه‌ى نه‌وت تۆمار بکات که له‌هه‌رێم کارده‌که‌ن". پێشتریش عه‌لا یاسرى به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى سۆمۆ له‌به‌رده‌م لیژنه‌ى نه‌وت و گازى په‌رله‌مانى عێراق رایگه‌یاند:" ئیستا ئێمه راوێژکاره‌کانى خۆمان راسپاردوه که له‌گه‌ڵ هه‌ردوو نوسینگه‌ى یاسایى جیهانیى له له‌نده‌ن و پاریس ئاگادار بکه‌نه‌وه که له ڕیگاى دادگاوه سکاڵا بکه‌ن له‌و کۆمپانیایانه‌ى که له هه‌رێم کار ده‌که‌ن و قسه‌مان له‌گه‌ڵ ئه‌و بانکانه‌ش کردوه که پاره‌ى نه‌وتى هه‌رێمى تێده‌چێت". هاوکات، سه‌باره‌ت به دادگاى پاریس له‌سه‌ر سکاڵاکانى رابردوو، به‌ڕێوه‌به‌رى نه‌وتى سۆمۆ ئه‌وه‌ى دووپاتکردووه‌ته‌وه که مانگى ئابى داهاتوو دادگاى پاریس دژ به تورکیا بڕیار ده‌دات و که‌یسه‌که‌یان ماوه و دواى بڕیاردان ده‌بیت تورکیا ده‌ستبه‌جێ هه‌نارده‌ى نه‌وتى هه‌رێم ڕاگرێت و قه‌ره‌بووى عێراق بکاته‌وه. له‌سه‌رده‌مى حکومه‌ته‌که‌ى حه‌یده‌ر عه‌بادى، حکومه‌تى عێراق سکاڵایه‌کى له‌سه‌ر تورکیا له دادگاى پاریس تۆمار کردووه له‌باره‌ى هه‌نارده‌ى نه‌وتى هه‌رێمى کوردستانه‌وه و داواى راگرتنى هه‌نارده‌ى نه‌وتى هه‌رێم و 26 ملیار دۆلار له تورکیا ده‌کات.
هاوڵاتى فه‌رمانده‌ی گشتى هێزه‌کانى سوریاى دیموکراتى (هه‌سه‌ده) وه‌ڵامى ئه‌ردۆغانى ده‌داته‌وه‌و ده‌ڵێت:" هه‌ڕه‌شه‌کانى تورکیا له‌سه‌ر ناوچه‌کانى ڕۆژئاواى کوردستان وه‌ک مه‌ترسییه‌کى گه‌وره‌یه‌و به‌جدى مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌که‌ین". دوێنێ چوارشه‌ممه ڕه‌جه‌ب ته‌ییب ئه‌ردۆغانى سه‌رۆکى تورکیا رایگه‌یاند که" بۆ هه‌ریه‌ک له‌شاره‌کانى مه‌نبه‌ج‌و ته‌لڕه‌فعه‌ت له‌شکرکێشى ده‌که‌ین". ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه جه‌نه‌ڕاڵ مه‌زڵوم عه‌بدی، فه‌رمانده‌ی گشتى هێزه‌کانى سوریاى دیموکراتى (هه‌سه‌ده) له‌هه‌ژمارى تایبه‌تى خۆى له‌تۆڕى کۆمه‌ڵایه‌تیى تویته‌ر نوسیویه‌تی:"هه‌ر دوژمنکارییه‌کى نوێ، ته‌واوکارى پلانى دابه‌شکردنى سوریاو به‌ش به‌شکردنى باکووره (ڕۆژئاڤاى کوردستان)". هه‌روه‌ها جه‌نه‌راڵ مه‌زڵوم له‌تویته‌که‌یدا ده‌شڵێت"هه‌ر هێرشێکى تورکیا ده‌بێته هۆى "سه‌رهه‌ڵدانى قه‌یرانى مرۆیى ده‌رهه‌ق به‌هه‌زاره‌ها کوردو عه‌ره‌ب که له‌ترسى به‌کرێگیراوه‌کان په‌نایان بۆ ناوچه‌کانیان هێناوه." فه‌رمانده‌ى گشتیى هه‌سه‌ده له‌تویته‌که‌دا داواشى له‌سه‌رجه‌م لایه‌نه سورییه کاراکانى دۆسیه‌ی سوریا کردووه، که به‌جددى کاربکه‌ن‌و ڕێگه‌چاره‌یه‌ک بدۆزنه‌وه تا نه‌هامه‌تییه‌کى نوێ ڕوو له‌که‌سوکاریان نه‌کات". ڕۆژى 23ى ئایارى 2022 ئه‌ردۆغان ڕایگه‌یاند، ئۆپه‌راسیۆن بۆسه‌ر ڕۆژئاواى کوردستان ده‌ستپێده‌که‌ن‌و ئه‌و ناوچه ئه‌منییه‌ى پێشتر قسه‌یان له‌سه‌ر کردبوو، به‌قووڵایى 30 کیلۆمه‌تر ته‌واوى ده‌که‌ن. پێشتریش ئه‌نکه‌ره دوو ئۆپه‌راسیۆنى سه‌ربازى بۆسه‌ر ڕۆژئاوا ئه‌نجامداوه، یه‌که‌میان له‌سه‌ره‌تاى ساڵى 2018 بۆسه‌ر عه‌فرین بوو، دووه‌میش له‌تشرینى یه‌که‌مى 2019 بۆسه‌ر ناوچه‌ى گرێ سپیو سه‌رێکانى بوو.
هاوڵاتى وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا هۆشداریى ده‌داته ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان له ئه‌نجامدانى هه‌ر هێرشێک بۆ سه‌ر باکوورى سووریا و رۆژئاڤاى کوردستان که به‌ه‌دست هێزه‌کانى سوریاى دیموکراته‌وه‌یه. ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه ئه‌ردۆغان، سه‌رۆککۆمارى تورکیا هه‌ڕه‌شه‌ى کۆنتڕۆڵکردنى شارۆچکه‌ى ته‌ل ره‌فعه‌ت و شارى منبجى کرد، بلینکن داواى له تورکیا کرد پابه‌ند بێت به‌و رێککه‌وتنى ئاگربه‌سته‌ی، که له ساڵى 2019 واژۆکراوه. ئەنتۆنی بلینکن، وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا رایگه‌یاند: "هه‌ر هێرشێکى نوێى تورکیا بۆ سه‌ر باکوورى سووریا، شتێکه ئێمه دژایه‌تیى ده‌که‌ین". هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند که" ئه‌و نیگه‌رانییه‌ى هه‌مانه ئه‌وه‌یه که هه‌ر هێرشێکى نوێ ده‌بێته هۆى تێکدانى سه‌قامگیریى هه‌رێمی، ده‌رفه‌ت بۆ لایه‌نه شه‌ڕانگێزه‌کان ده‌ره‌خسێنێت بۆ ئه‌وه‌ى سه‌قامگیرى بۆ مه‌رامه‌کانى خۆیان بقۆزنه‌وه." "ئێمه به‌رده‌وامین له شه‌ڕى دژى داعش به‌شێوه‌یه‌کى کاریگه‌ر له رێگه‌ى هاوبه‌شه‌کانمانه‌وه له نێو سووریادا و نامانه‌وێت هیچ شتێک مه‌ترسى بخاته سه‌ر هه‌وڵه‌کانى هێشتنه‌وه‌ى داعش له‌و سندووقه‌ى که خستوومانه‌ته نێوی"، وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا وا ده‌ڵێت.
هاوڵاتی رەجەب تەیب ئەردۆغان رایگەیاند: بە بڕیاری دروستكردنی ناوچەیەكی ئەمنی 30 كیلۆمەتری دەچنە قۆناغێكی نوێوەو تلرەفعەت و منبج لە"تیرۆرستان" كەمەبەست لێی "هێزەكانی سوریای دیموكرات"ە پاكدەكەنەوە. ئەمڕۆ چوارشەممە 1ی حوزەیرانی 2022، رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا و سەرۆكی ئاك پارتی دوای كۆبوونەوەی فراكسیۆنی پارتەكەی لە وتارێكدا رایگەیاند:"بە بڕیاری دروستكردنی ناوچەیەكی ئەمنی 30 كیلۆمەتری دەچینە قۆناغێكی نوێوە، تلرەفعەت و منبج لە تیرۆریستان پاكدەكەینەوە." هەروەها ئەردۆغان رەخنەی تووندی لە چەند وڵاتێك گرت بەوەی هاوكاریی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) دەكەن و وتی، " ئەو دەوڵەتەی بێ بەرامبەر چەك و پێداویستی سەربازی بە رێكخراوی تیرۆریستی دەدات و ئامادە نییە بە توركیای بفرۆشێت، شایانی نازناوی دەوڵەتی تیرۆرە نەك دەوڵەتی یاسا". ئەمە لەكاتێكدایە، لەچەند ساڵی رابردوودا سوپاكەی ئەردۆغان بەهاوكاری میلیشیاكانی شاری عەفرین و سەرێكانی و گرێ سپیان داگیر كرد. لای خۆیانەوە، هێزەكانی سوریای دیموكرات دەڵێن سەرەرای ئاگاداركردنەوەی ئەمریكاو روسیاو لە هەرەشەكانی ئەردۆغان بۆ داگیر كاری، ئامادەن و بەرپەرچی هەر هێرشێك دەدەنەوە كە بركێتە سەر خاكی باكورو رۆژهەڵاتی سوریا(رۆژئاڤای كوردستان).
هاوڵاتى ئه‌ندامى کۆمیته‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى (په.که.که) ڕایگه‌یاند، ئه‌وان له مه‌یدانى جه‌نگدا به ئه‌ندازه‌ى پێویست به‌هێزن و ده‌شڵێت:" چل و پێنج رۆژه گه‌ریلا له‌شه‌ردایه، شه‌ڕێکى وه‌ها دژوار و قورس به‌رێوه ده‌چێت، به‌ده‌م ئاسانه، فیداکاریه‌کى زۆر مه‌زنى ده‌وێت، به‌ڵام دوژمن تێکشکاوه، سه‌ره‌راى به‌کارهێنانى حه‌وت جۆر چه‌کى کیمیایى و چه‌ک و چۆڵى ده‌که‌یان". ئاژانسى هه‌واڵى فورات، نزیک له پارتى کرێکارانى کوردستان(په‌که‌که) چاوپێکه‌وتنێکى له‌گه‌ڵ موراد قه‌ره‌یلان ئه‌ندامى کۆمیته‌ى به‌ڕێوه‌به‌ریى په‌که‌که کردووه‌و تێیدا شیکاریى مانگ و نیوێکى شه‌ڕى له دژى داگیرکه‌رى خسته‌روو قه‌ره‌یلان وتى:" ئێمه ئاشتیخوازین و نه شه‌ڕخوازین، ده‌مانه‌وێت پرسى کورد به‌رێ و رێبازى سیاسی، دیموکراسى چاره‌سه‌ر ببێ، پرسى کورد، پرسێکى کۆمه‌ڵایه‌تی، که‌لتورى و مێژووییه. ئه‌م پرسه ده‌بێت به‌دیالۆگ چاره‌سه‌ر ببێ. له‌به‌ر ئه‌وه‌ى دوژمن له‌به‌رامبه‌رمان ئه‌مه قه‌بوڵ ناکات، هه‌ر له‌سیاسه‌تى ئینکار و له‌ناوبردن پێداگره، ئه‌مڕۆکه‌ش له‌کوردستان شه‌ر بوونى هه‌یه. واتا ده‌بێت ئه‌مه باش ببێته مایه‌ى تێگه‌یشتن". ناوبراو وتیشى:" ئه‌و شه‌ڕه‌ى ئێمه له‌کوردستان به‌رێوه‌ى ده‌به‌ین، شه‌ڕى مانه‌وه و پاراستن و بوونمانه. شه‌ڕى ئازادییه. ده‌مانه‌وێت له‌سه‌ر ئه‌م خاکه‌وه بژین، له‌ناونه‌چین و به‌ئازادانه ژیان بکه‌ین. ئه‌م شه‌ڕه له‌سه‌ر ئه‌م ئه‌ساسه به‌رێوه ده‌چێت. ئه‌وه‌ى هێرش ده‌کاته ئێمه نین، ده‌وڵه‌تى تورکه. ئه‌وه‌ى ده‌یه‌وێت پرسه‌که به‌رێگه‌ى کۆشتن، به‌خوێنڕشتن چاره‌سه‌ر بکات، ئێمه نین، ده‌وڵه‌تى تورکیایه". قه‌ره‌یلان باسى له‌وه‌شکرد که "ده‌مانه‌وێت به‌شێوه‌یه‌کى عادلانه پرسى کورد چاره‌سه‌ر ببێ، به‌ڵام ئه‌گه‌ر مل نه‌ده‌ن بۆ چاره‌سه‌رى و هه‌ر بیانه‌وێت پێداگرى له‌سه‌ر له‌ناوبردنمان بکه‌ن، بێگومان ئێمه‌ش تا کۆتایى خۆمان ده‌پارێزین. دۆژمن له‌به‌ریه‌ک هه‌ڵوه‌شاوه". له‌باره‌ى گۆشه‌گیرى له‌به‌رامبه‌ر رێبه‌رى گه‌لى کورد عه‌بدوڵا ئۆجالان ، ئه‌و ئه‌ندامه‌ى رێبه‌رى په‌که‌که وتى:"شه‌ر به‌گۆشه‌گیرى ده‌ستى پێکرد. ئه‌م شه‌ڕه‌ى له‌کوردستان ئه‌مڕۆکه به‌رێوه ده‌چێت، شه‌ڕى له‌ناوبردنى گه‌لى کورده. ئه‌مه‌ش سه‌ره‌تا له‌ئیمرالییه‌وه ده‌ستى پێ کرد، واتا سیسته‌مى ئیمرالی، سیسته‌مێکى پسکۆلۆژیک، ده‌روونی، سیسته‌مى ئه‌شکه‌نجه، سیسته‌مى قڕکردن و له‌ناوبردنى کۆمه‌ڵگه‌ى کورده. ئه‌و شه‌ڕه‌ى له‌وێ به‌رێوه ده‌چێت، شه‌ڕى ده‌روونى له‌به‌رامبه‌ر به‌رێبه‌ر ئاپۆ و ئه‌و هه‌ڤاڵانه‌ى له‌ورن به‌رێوه ده‌چێت به‌واتاى خۆى وه‌هایه". "ماوه‌ى پانزده مانگه هیچ زانیاریه‌ک له‌سه‌ر رێبه‌ر ئاپۆ و ئه‌و هه‌ڤاڵانه‌ى له‌وێ ده‌ژین، نییه. ئه‌م قۆناغه، قۆناغى ته‌کنه‌لۆجیا و ته‌له‌فۆن و ئینته‌رنێته، ده‌وڵه‌تى تورک هه‌موو یاسا و رێسایه‌کى گه‌ردوونى به‌هى خۆشیه‌وه بن پێ ده‌کات و رێگه نادات هیچ زانیاریه‌ک له‌رێبه‌ر ئاپۆوه وه‌ربیگیردرێت، رێگه‌ش ناده‌ن به‌ته‌له‌فۆنیش زانیارى لێوه‌ربگرین. مه‌گه‌ر ئه‌وه نییه ده‌ڵێن زیندانى له‌تورکیا مافى به‌کارهێنانى ته‌له‌فۆنى هه‌یه. مافى دیدارى زیندانى له‌گه‌ڵ بنه‌ماڵه و پارێزه‌ره‌کانى هه‌یه. کاتێک ده‌وڵه‌تێک، یا رژێمێک له‌ئیمرالى هه‌رجۆره یاسایه‌کى مرۆڤیی، گه‌ردوونی، ئه‌خلاقى یا هى خۆشى بن پێ ده‌کات، گه‌لۆ تۆ ده‌توانى به‌و ده‌وڵه‌ت چى بڵێى و چه ناوێک له‌و ده‌وڵه‌ته بکه‌ی. تۆ به‌چى ئه‌و ده‌وڵه‌ته باوه‌ێ بکه‌ی؟ ئه‌مه ده‌وڵه‌تێکى چۆن، چۆنییه؟ نه یاسا هه‌یه، نه ئه‌خلاق هه‌ی"، قه‌ره‌یلان وا ده‌ڵێت. موراد قه‌ره‌یلان له‌باره‌ى شه‌ڕى ئێستاى نێوات سوپاکه‌ى ئه‌ردۆغان و گه‌ریلا وتى:" ئه‌مڕۆکه له‌زاپ و ئاڤاشین و مه‌تینا شه‌ڕێکى دژوار به‌رێوه ده‌چێت. شه‌ڕێکى نابه‌رابه‌ر بوونى هه‌یه. واتا له‌لایه‌که‌وه به‌ده‌یان هه‌زار سه‌رباز، تانک"ده‌بابه"، تۆپ، فرۆکه و چه‌کى کیمیایى و هه‌ر شێوه چه‌کێک به‌کاردێنن، و له‌لایه‌کى تره‌وه شۆڕشگێڕن گه‌لى کورد، گه‌ریلاکانى ئازادى کوردستان به‌چه‌کى فه‌ردی"شه‌خسی"، به‌بۆمبه‌ى ده‌ستى له‌به‌رخۆداندان و شه‌ر ده‌که‌ن. واتا له‌م شه‌ڕه‌دا هاوسه‌نگى بوونى نییه. به‌ڵام چى هاوسه‌نگى دروست ده‌کات؟ ئێراده ئه‌م هاوسه‌نگیه دروستى ده‌کات". هه‌روه‌ها وتیشى:" گه‌ریلا ئیراده‌ى هه‌یه، گه‌ریلا باوه‌ڕیان به‌ئیراده‌ى خۆیان و ئه‌و رێبازه‌ى که شه‌ڕى بۆ ده‌که‌ن هه‌یه. واتا له‌به‌ر ئه‌وه‌یه که ماوه‌ى سى و هه‌شت ساڵه شه‌ر به‌رێوه ده‌به‌ین. هه‌رچه‌نده‌ش چه‌ندین جار ئاگربه‌ستیش پێکهاتبێت. هه‌رچنده ئێمه ده‌مانه‌وێت به‌رێ و رێبازى سیاسى چاره‌سه‌ر ببێت، به‌ڵام له‌به‌رامبه‌ر به‌م دۆژمنه شێت و هار و دژوار و شۆڤینست بوونى هه‌یه. نه‌ژادپه‌ره‌سته، هه‌میشه هه‌وڵده‌دات له‌ناومان ببات. له‌به‌ر ئه‌وه‌یه که ئێمه سى و هه‌شت ساڵه له‌به‌رامبه‌ر به‌م دۆژمنه هۆڤ و ده‌ڕنده‌یه شه‌ر ده‌که‌ین. بێگۆمان له‌گه‌ڵ ئێمه‌شدا هه‌ندێ ئه‌زموون درۆست بووه. ئێمه‌ش به‌رێ و رێبازى نوێ شه‌ێ ده‌که‌ین. ئێمه‌ش به‌رێبازێک شه‌ێ ده‌که‌ین، که هه‌م بتوانین ئه‌و ته‌کنه‌لۆجیایه‌ى له‌ده‌ستیدایه چه ته‌کنه‌لۆجیاى زه‌مینى و چه ته‌کنه‌لۆجیاى ئاسمانى و چه چه‌کى کیمیایى والا ده‌رخه‌ین ده‌جووڵینه‌وه، ئێمه‌ش رێ و رێبازى وه‌ها پێشده‌خه‌ین. ئه‌گه‌ر وه‌ها نه‌بێت که‌س ناتوانێت له‌و که‌ژۆ کێوه‌دا بژیت و له‌به‌رخۆ بدات. بۆچی؟ چونکه هه‌میشه بۆردوومانه. زۆر جاریش جل و به‌رگى کیمیاباران له‌خۆمان ده‌که‌ین، چونکه کیمیایى به‌کاردێنن. شه‌ڕێکى زۆر شه‌ت و مه‌رج هه‌یه. له‌به‌رامبه‌ر به‌وه‌ش به‌رخۆدانیه‌کى مێژوویى و پیرۆز به‌رێوه ده‌چێت و وه‌هایه. ده‌بێت مرۆڤ بزانیت له‌به‌رامبه‌ر به‌وه‌ش بێگۆمان باوه‌ڕی، ئیراده‌بوون و ئه‌شقى وڵات هه‌یه. باوه‌ڕى به‌وڵات، ئازادى و دیمۆکراسى هه‌یه. نرخى مرۆڤایه‌تى هه‌یه. له‌به‌رامبه‌ر به‌وه‌ش وه‌حشیه‌ت و هه‌ر شێوازێکى پیس به‌کارهێنان هه‌یه. ره‌وشى شه‌ر وه‌هایه". قه‌ره‌یلان ورده‌کارى زیاترى باسکردو وتى:" به‌مشێوه‌یه دووژمن له‌سه‌ره‌تاوه رووى له‌هه‌رێمى زاپ یا هه‌رێمى رێکان و نێروه کرد و کردیه ئامانج. له‌وێدا گه‌یشته بن به‌ست. چل رۆژى به‌سه‌ردا تێپه‌ڕی. سه‌ربازه‌کانیان مردن. گه‌ریلا هێرشى پێچه‌وانه ده‌ست پێکرد، له‌و هێرشه پێچه‌وانه‌دا هه‌م له‌کۆره‌ژارۆ و هه‌میش له چیاى ره‌ش کۆژراویان زۆر بوو به‌تایبه‌تى به‌گروپی. ئه‌وان له‌وێدا گه‌یشتنه بن به‌ست. له‌بنه‌مادا بنکه‌وتن. تا ئێستا سه‌رنه‌که‌وتوون و شکستیان هێناوه. له‌هیچ شوێنێکدا که گه‌ریلا رێگه‌ى نه‌دابێ، نه‌یانتوانیووه بکه‌ونه ئه‌و شوێنانه. واتا به‌زه‌برى زۆر بیه‌وێت بکه‌وێته ئه‌و شوێنانه و ئیراده‌ى گه‌ریلا بن پێ بکات، پێکنه‌هاتووه. به‌ڵام له‌هه‌ندێک شوێندا له‌ناویه‌کدان و که‌وتوونه‌ته ناو یه‌کدا. له‌مه‌سافه‌ى بۆمبه‌ى ده‌ستدا به‌یه‌که‌وه یه‌کسته‌ویه‌خه‌ن و شه‌ر ده‌که‌ن. شه‌ڕێکى وه‌ها دژوار و قورس به‌رێوه ده‌چێت. ئێستاکه لێره‌دا ده‌ڵێیم، به‌ده‌م ئاسانه، به‌ڵام پێکهێنانى ئاسان نییه. زۆر زه‌حمه‌تى خۆى هه‌یه. فیداکاریه‌کى زۆر مه‌زنى ده‌وێت. "ئه‌گه‌ر فیداکاریه‌کى وه‌ها نه‌بێت خۆى له‌خۆیدا ئیمکانى ئه‌وه نییه شتێکى وه‌ها روو بدات. شتێکى وه‌ها ئاسان نییه، ئه‌وه ماوه‌ى چل و چوار، چل و پێنج رۆژه له‌گه‌ڵ ئه‌رته‌شێک که به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک چه‌ک و چۆڵ به‌کاردێنێ و ته‌نانه‌ت چه‌کى قه‌ده‌غه‌کراوى کیمیاییش به‌کاردێنێت و ئه‌رته‌شێکى وه‌ها راوه‌ستینی. ئه‌مه شتێکى ئه‌وه‌نده ئاسان نییه. ناوه‌ڕۆکێکى ئه‌مه هه‌یه. ئێستاکه جێگه‌ى ئه‌وه نییه که باسى لێوه بکه‌م. پاش ئه‌وه‌ى گه‌یشته بن به‌ست له‌ئێستادا شه‌ڕه‌که‌ى گواسته‌وه بۆ رۆژئاواى ئاوى زێ. ئێمه پێ ده‌ڵێن زاپ، ئاوى زاپ. یا لێره‌دا گردى جودى هه‌یه، گردى ئیف ئیم و گردى ئامێدیه هه‌یه. هه‌ڤاڵانمان پێ ده‌ڵێن گردى هه‌کاری. له‌پشت ئامێدییه گردى هه‌ره بڵنده. ئێستاکه شه‌ڕه‌که‌ى گواسته‌وه ئه‌وێ. له‌وێدا ئه‌وه چه‌ند رۆژه شه‌ر و پێکدادان به‌رێوه ده‌چێت. تا ئێستا له‌و شوێنه‌ى سه‌ربازانیان دابه‌زاندوه هه‌ر له‌وێن و هه‌نگاوێک پێشڕه‌ویان نه‌کردوه. ده‌یانه‌وێت پێشڕه‌وى بکه‌ن، به‌ڵام هه‌رجاره زه‌بریان به‌رده‌که‌وێت. ته‌نانه‌ت ژماره‌یه‌کى زۆر هه‌لیکۆپته‌ریشیان زه‌ربریان به‌رکه‌وتووه. هه‌ندێک له‌وانه‌ش ده‌که‌ون. به‌ڵام شێوه‌ى ئێمه وه‌هایه ئه‌گه‌ر به‌چاوى خۆمان نه‌بینین، ناڵێین ئه‌وه‌تا که‌وت. نمونه ئه‌و گرده‌ى جودى له‌پاڵ زاپێ هه‌یه"، ئه‌و ئه‌ندامه‌ى به‌رێوه‌به‌رى په‌که‌که واى وت. هاوکات ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که"هه‌ڤاڵان له‌وێدا له دوو هه‌لیکۆپته‌رى سکۆرسکیان داوه. هه‌ڤاڵان ده‌ڵێین ئێمه له‌یه‌کیانمان خست و دووکه‌ڵى لێهه‌ستا. له‌وێدا سه‌ربازگه‌یه‌کى سه‌ر سنور هه‌یه، له‌به‌رده‌م رووبارى چه‌لێیه. سه‌ربازگه‌ى گرێک. ده‌ڵێن هه‌ڵیانکۆتاوه‌ته سه‌ر ئه‌و سه‌ربازگه‌یه و ته‌قینه‌وه‌یه‌کى پێ مه‌زن روویداوه. واتا موممکنه ته‌قیبێته‌وه، له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌ى تێدان ده‌بێت له‌ناو چۆبێتن. به‌ڵام له‌به‌ر ئه‌وه‌ى به‌چاوى خۆیان نه‌یانبینیووه که له‌ناو چوونه. ده‌ڵێین زه‌برى به‌رکه‌وتووه. وه‌ها ده‌ڵێن. به‌ڵام ئه‌وه‌ى که ده‌ڵێن زه‌برى به‌رکه‌وتووه، ره‌نگه کاتێک گه‌یشتنه‌وه جێگه‌ى خۆشیان بته‌قێنه‌وه، یا له‌ناویش بچن. ئه‌وانه‌ى له‌ناودا به‌زۆرینه ده‌مرن". ئه‌و ئه‌ندامه‌ى به‌رێوه‌به‌رى په‌که‌که ئه‌وه‌شى باسکرد که" به‌راشکاوى ده‌ڵێم له‌م شه‌ڕه‌دا ده‌وڵه‌تى تورک زه‌ره‌رى زۆر ده‌بینێت. به‌ڵام بۆ راى گشتى بڵاو ناکاته‌وه. کۆژراویان زۆره و زۆرتریش ده‌بێت. ده‌یانه‌وێت مرۆڤه‌کان بکۆژرێن، به‌ڵام هه‌ندێ ئه‌نجام وه‌ربگرێت. ئه‌ردۆغان ـ باخچه‌لى بێ مه‌رحه‌مه‌تى نیشان ده‌دات. ئه‌وانه بۆ پاراستنى ده‌سه‌ڵاتداریه‌تى خۆیان ده‌یانه‌وێت منداڵانى تورک و کورد بده‌نه کوشتن. به‌مشێوه‌یه له‌سه‌ر خوێن ده‌سه‌ڵاتداریه‌تى خۆیان بۆنیاد ده‌نێن. له‌م شه‌ڕه‌دا هه‌ره زێده کیمیایى به‌کاردێنن. شتێک که زیاتر له‌م شه‌ڕه‌دا پشتى پێ ده‌به‌ستن، کیمیاییه. نمونه‌ى ئه‌وانه‌ش زۆرن. له‌و کیمیایانه‌ى به‌کاریانهێناوه، تا ئێستا هه‌ڤاڵانمان حه‌وت جۆڕه‌یان پشتڕاستکردۆته‌وه. هه‌ڤاڵان چۆن ئه‌و کیمیایانه پشتڕاست ده‌که‌نه‌وه؟ به‌ڕه‌نگ. وه‌کو نمونه زۆرینه‌یان ره‌نگیان ره‌شه. وه‌کو قیره. واتا خودى قیره. شێوه‌یه‌کى تریان ره‌نگى زه‌رده، گازێکى وه‌هایه. یه‌کێکى دیکه ره‌نگى زیووه. یه‌کێکى تر سه‌وزه و بێ بۆنه. هه‌ندێ جۆریان بۆندارن. هه‌ندێکیشیان بێ بۆنن. هه‌ندێ جۆریشیان ره‌نگیان قاوه‌ییه. جۆرێکى تریشیان ره‌نگى سووره. بۆنى وه‌کو ئاوى ساوون"سابوون" هه‌یه. ئه‌و ئاوه‌ى که جل و به‌رگى پێ شۆردرابێ. بۆنێکى وه‌هاى لێدێت. جۆرێکى ترى ئه‌و کیمیایانه ره‌نگى سپییه. ئێمه ده‌توانین له‌ڕێگه‌ى ره‌نگه‌وه ئه‌و کیمیایانه بناسیینه‌وه. واتا دیار ده‌بێت که چه‌ندین جۆر گازى کیمیایى له‌به‌رامبه‌رمان به‌کاردێنن. وه‌هاش ده‌یانه‌وێت ئه‌نجام به‌ده‌ستبهێنن. ئێستا به‌دژوارى پشتیان به‌کیمیاباران به‌ستووه. ده‌یانه‌وێت به‌کیمیاباران ئه‌نجام به‌ده‌ستبهێنن. بۆ ئه‌وه‌ش راى گشتى گه‌له‌که‌مان، مرۆڤن پارێزڤانى مافه‌کانى مرۆڤ له‌به‌رامبه‌ر به‌چه‌کى قه‌ده‌غه‌کراوى کیمیایى ده‌بێت هه‌ڵوێست نیشان بده‌ن".
هاوڵاتی كەسێكی نزیك لە موقتەدا سەدر ئاشكرایكرد، كە ئامادەنییە حكومەت لەگەڵ لایەنەكانی تری شیعەدا پێكبهێنێت و داوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان و دووبارەكردنەوەی هەڵبژاردن دەكات. ئەمڕۆ 31ی ئایاری 2022، سەرچاوەیەكی نزیكی موقتەدا سەدر، رێبەری رەوتی سەدر، بە میدیاكانی عێراقی راگەیاندووە كە دوایین بۆچوونی موقتەدا سەدر لەبارەی پرۆسەی سیاسیی عێراق و چۆنێتیی دەربازبوون لە چەقبەستوویی، هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان و ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەختەیە. هەروەها راشیگەیاند:" موقتەدا سەدر ڕێبەری ڕەوتی سەدر بە چەند لایەنێكی وتووە پەرلەمان هەڵبوەشێندرێتەوە و هەڵبژاردنی پێشوەختە ئەنجامبدرێت". هاوكات، ئەوەشی دووپاتكردووەتەوە كە ڕێبەری ڕەوتی سەدر "هیچ حكومەتێكی لەگەڵ چێوەی هەماهەنگیدا پێكناهێنێت" و ئێستا هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان بابەتێكی ئاشكرایە و گفتوگۆی لەبارەوە دەكرێت. ژمارەیەك كەسایەتیی سیاسیی عێراق، سكاڵایەكی یاساییان دژی سێ سەرۆكایەتییەكەی عێراق تۆماركرد و داوایان لە دادگای فیدراڵی كرد پەرلەمان هەڵبوەشێنێتەوە. بەڵام بەپیچی دەستور، هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان لەدەسەڵاتی دادگای فیدراڵیدا نییەو دەبێت پەرلەمان بەدەنگی نیوە زائید یەك خۆی هەڵبوەشێنێتەوە كە یەك لەسەر سێی ئەندامان داوای بكەن. لە رۆژی 10ی تشرینی یەكەمی 2021، هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق ئەنجامدراو تێیدا موقتەدا سەدر، بووە یەكەم لیستی براوەو 73 كورسی بەدەستهێنا، سەدر هاوپەیمانی نیشتمانی لەگەڵ محەمەد حەلبوسی لە سونەكان و مەسعود بارزانی لە كوردەكان پێكهێناوە، بەڵام چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان بە رابەرایەتی مالكی رۆڵیان هەبووە لە پەكخستنی كۆبونەوەی پەرلەمان و هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار.
هاوڵاتى پارێزگارى پێشووى سه‌ڵاحه‌دین له‌لایه‌ن په‌رله‌مانه‌وه متمانه‌ى لێسه‌ندرایه‌وه‌و دواى 10 رۆژ فه‌رمانى کارگێڕى بۆ ده‌ستبه‌کاربوونه‌وه‌ى خۆى وه‌ک پارێزگار ده‌رده‌کات. به‌پێى فه‌رمانێکى کارگێڕی، رۆژى 29ى ئایار، به واژۆى عه‌مار جه‌بر خه‌لیل جبووری، پارێزگارى پێشووى سه‌لاحه‌ددینى له‌سه‌ره، تێیدا هاتووه:" کۆتایى هێنرا به راسپاردنى حیکمه‌ت عه‌بدولحه‌سه‌ن، جێگرى پارێزگارى سه‌لاحه‌ددین بۆ کاروبارى ته‌کنیکى له ئه‌رکى پارێزگارى سه‌لاحه‌ددین به وه‌کاله‌ت، هه‌روه‌ها ده‌ستبه‌کاربوونه‌وه‌ى عه‌مار جه‌بر خه‌لیل جبوورى پارێزگارى سه‌لاحه‌ددین له ئه‌رکه‌که‌یدا. ئه‌مه له‌کاتێکدایه که 19ى ئایار، په‌رله‌مانى عێراق متمانه‌ى له عه‌ممار جبوورى سه‌نده‌وه‌و مسته‌فا کازمى بڕیاره‌که‌ى په‌رله‌مانى جێبه‌جێکرد بۆ له‌سه‌ر کارلادانى. ئه‌میندارى گشتیى ئه‌نجوومه‌نى وه‌زیرانى عێراق، له 24ى ئایارى 2022 بۆ پارێزگاى سه‌لاحه‌ددین نێردراوه، تێیدا هاوپێچى بڕیارى په‌رله‌مانى عێراقى له‌گه‌ڵدایه بۆ له‌سه‌رکارلادانى عه‌ممار جبوورى، پارێزگارى پێشووى ئه‌و شاره به‌مه‌به‌ستى جێبه‌جێکردنى.
هاوڵاتى ئه‌نجومه‌نى ئاسایشى نیشتمانیى ئیسرائیل ده‌ڵێت:" ئێران هه‌وڵده‌دات ئیسرائیلییه‌کان له تورکیا په‌لاماربدات. ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه 30ى ئایارى 2022، ئه‌نجومه‌نى ئاسایشى نیشتمانیى ئیسرائیل راگه‌یه‌ندراوێکى بڵاوکردووه‌ته‌وه‌و ئاشکراى کردووه که، "ترس هه‌یه له‌وه‌ى ئیسرائیلییه‌کان له تورکیا په‌لاماربدرێن وه‌ک تۆڵه‌کردنه‌وه له کوژرانى فه‌رمانده‌که‌ى سوپاى پاسداران". هه‌فته‌ى رابردوو، فه‌رمانده‌یه‌کى سوپاى پاسداران له‌رێگه‌ى دوو ماتۆرسکیله‌وه کوژراوه‌و ئێران ئیسرائیل تۆمه‌تبار ده‌کات و ده‌ڵێن:" تۆڵه‌ى ده‌که‌نه‌ینه‌وه". ئه‌و ده‌زگا ئه‌منییه‌ى ئیسرائیل، تورکیاى به “زۆر مه‌ترسیدار” بۆ ئیسرائیلییه‌کان ناوبردووه، به‌و پێیه‌ى ڕووگه‌یه‌کى سه‌ره‌کیى گه‌شتیارانى ئیسرائیله.
هاوڵاتى ژماره‌یه‌ک ئه‌ندامى په‌رله‌مانى عێراق داواکارییه‌ک ئاراسته‌ى دادگاى فیدڕاڵى ده‌که‌ن بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى ئه‌م خوله‌ى په‌رله‌مان‌و ئه‌نجامدانه‌وه‌ى هه‌ڵبژاردن له‌عێراق و چاوه‌ڕێى ئیجرائاته‌کان ده‌که‌ن. جه‌مال ئه‌سه‌دى، ئه‌ندامى په‌رله‌مانى عێراق له‌تویتێکدا نوسویه‌تى:"ئه‌مڕۆ له‌گه‌ڵ ژماره‌یه‌ک په‌رله‌مانتارى دیکه چووینه دادگاى فیدراڵى‌و سکاڵامان تۆمارکردووه دژى په‌رله‌مانى عێراق‌و داواى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ییمان کردووه". هه‌روه‌ها نوسویه‌تى:" له‌و سکاڵایه‌ى تۆمارمان کردووه جه‌ختمان له‌سه‌ر ئه‌وه کردۆته‌وه، په‌رله‌مان هیچ ڕۆڵێکى نییه بۆ ئێستاى عێراق، جگه له‌پێشێلکردنى پابه‌ندیه ده‌ستووریه‌کان". "سه‌رۆک کۆمارو سه‌رۆک وه‌زیران ناچارن واده‌ى پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران له‌مساڵدا دیاریبکه‌ن‌و ئه‌م خوله‌ى ئێستا هه‌ڵبوه‌شێته‌وه‌و ئه‌مساڵ بڕیارى کۆمارى له‌وباره‌یه‌وه ده‌ربچێت"، ئه‌سه‌دى واى نوسیووه. ڕۆژى 10ى 10ى 2021 هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مان ئه‌نجامدرا و ته‌نها ده‌سته‌ى سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان، پێکهێنراو به‌هۆى ناکۆکى پارتى و یه‌کێتى سه‌رۆک کۆمار هه‌ڵنه‌بژێردراوه‌و لایه‌نه شیعه‌کانیش بوونه‌ته دووبه‌ره‌ى دژ به‌یه‌ک. حه‌وت مانگ و بیست رۆژ به‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى عێراق تێپه‌ربووه‌و به‌شێک له په‌رله‌مانتاران و لایه‌نه‌کان له‌گه‌ڵ ئه‌نجامدانى هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته‌دان بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانیان.
