.jpeg)
ئارا ئیبراهیم هاوسه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکارى ئه‌نجومه‌نى سووریاى دیموکرات ڕایگه‌یاند:" پرسى کورد بۆته پرسێکى جیهانى و رۆڵى ده‌بێت له نوێکردنه‌وه‌ى سیاسه‌تى رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌راستدا"، راشیگه‌یاند:" ئه‌و کاته‌ى په‌که‌که‌ش نه‌بووه تورک هه‌ر خه‌ریکى قڕکردنى کورد بوون له‌سه‌ر ده‌مى شێخ سه‌عیدى پیران و پێشترو دواتریش، بۆیه تورکیا دوژمنى کورده". ئه‌مڕۆ شه‌ممه 21ى ئایارى 2022، ئیلهام ئه‌حمه‌د، هاوسه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکارى ئه‌نجومه‌نى سووریاى دیموکرات له هۆڵى خاک له شارى سلێمانى سیمینارێکى ئه‌نجامدا، که نوێنه‌رایه‌تیى باکوور و ڕۆژهه‌ڵاتى سووریا له هه‌رێمى کوردستان ڕێکیخستبوو. ئیلهام ئه‌حمه‌د ماوه‌ى 48 خوله‌ک پرسى رۆژئاڤاى کوردستان و پارچه‌کانى دیکه‌ى کوردستانى خسته‌روو و ئه‌وه‌ى دووپاتکرده‌وه که پرسى کورد به‌ئاسانى ده‌توانن بگه‌یه‌ننه ده‌وڵه‌تى جیهان، وتى:" دۆخى کورد له سوریا ناگه‌رێته‌وه بۆ پێش 2011و به‌ڵکو خۆبه‌رێوه‌به‌رییه‌ک هه‌یه‌و پارێزگارى له کورد و عه‌ره‌ب و مه‌سیحى و هه‌موو پێکهاته‌کانى دیکه ده‌کات". هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به دۆخى سووریا کرد که سووریا ئێستا بووه‌ته سێ به‌ش، به‌شێکى ڕژێمى به‌عسى تێدایه، به‌شێکى خۆبه‌ڕێوه‌به‌ریى ڕۆژئاواى کوردستانه و به‌شێکیش "چه‌ته‌کان"ى ملیشیاى سه‌ر به تورکیاى تیادایه. ئیلهام ئه‌حمه‌د وتیشى:" له هه‌ر شوێن و وڵاتێک پرسێکى کورد هه‌وڵى چاره‌سه‌ر هه‌بێت تورکیا دێته سه‌ر خه‌ت و تێکى ده‌دات، بۆ نمونه پرسى کوردى باشور له‌گه‌ڵ عێراق کێشه‌یه‌کى چاره‌سه‌ر بکات، تورکیا دێت تێکى ده‌دات، چونکه دوژمنایه‌تى تورک به‌رانبه‌ر کورده له‌هه‌موو شوێنێک". هاوکات هاوسه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکارى ئه‌نجومه‌نى سووریاى دیموکرات ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که هه‌موو رۆژێک له‌شه‌ردان له‌گه‌ڵ "چه‌ته" میلیشیاکانى تورکیادا و ده‌یانه‌وێت به‌رده‌وام ئاشوب و ئاژاوه هه‌بێت، وتیشى:" ئه‌گه‌ر به فرۆکه‌ى جه‌نگى بۆردومان نه‌کات به تۆپبارانى گونده‌کان و ناوچه جیاوازه‌کان ده‌کات و قه‌سه‌ده‌ش وه‌ڵامده‌داته‌وه". "نه‌بوونى یه‌ک وتارى و یه‌ک هه‌ڵوێستى کورد گه‌وره‌ترین به‌ربه‌سته له‌به‌رده‌ماندا و ئه‌وه‌ش کێشه گه‌وره‌که‌یه، نه‌بوونى ستاتۆیه‌ک بۆ کورد کێشه‌ى گه‌وره‌یه، ئێستا له‌ناو هه‌موو جڤاک و حزبه‌کاندا که قسه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌که‌یت له‌گه‌ڵ یه‌کخستنى ده‌نگى کوردن به‌ڵام له‌ناخیاندایه‌و ده‌رینابڕن، ئێمه‌ش ده‌ڵێن دیاره هه‌لومه‌رجه‌که له‌بار نییه"، ئیلهام ئه‌حمه‌د واى وت. له‌درێژه‌ى قسه‌کانیدا ئیلهام ئه‌حمه‌د جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که فشارێکى زۆر له‌سه‌ر رۆژئاڤا هه‌یه، که تورکیا به‌پێداگرییه‌وه داوا ده‌کات ئه‌و وڵاتانه‌ى هاوکارى رۆژئاوا و قه‌سه‌ده ده‌که‌ن، ده‌ست له پشتیوانییکردنیان هه‌ڵگرن، ته‌نانه‌ت ئه‌مه‌ى کردووه به مه‌رج بۆ سوید و فینله‌ند، که ده‌یانه‌وێت ببنه ئه‌ندامى ناتۆ، ده‌شیه‌وێت میساقى میللـى زیندوو بکاته‌وه و بیکاته ئه‌مرى واقع؛ ده‌شڵێت:" پارته‌که‌ى ئه‌ردۆغان باسى په‌که‌که ده‌کات، ئێ ئه‌و کاته‌ى په‌که‌که نه‌بوو تورک هه‌ر خه‌ریکى قڕکردنى کورد بووه ئه‌ى ئه‌و کات چى، بۆیه تورکیا ده‌یه‌وێت پاش سه‌د ساڵ تێپه‌ربوون به‌سه‌ر په‌یمانى سایکس بیکۆ بیکاته ئه‌مرى واقع و ناوچه‌ى دیکه له باشورى کوردستان و رۆژئاوا داگیر بکات". "پارته‌که‌ى ئه‌ردۆغان ترسى له‌هه‌ڵبژاردن هه‌یه‌و ده‌یه‌وێت به دروستکردنى شه‌ر له ده‌ره‌وه‌ى تورکیا، له‌باشوورى کوردستان، له رۆژئاڤاى کوردستان خۆى به‌هێز پیشان بدات، له باکور کورد ه‌ستگیر ده‌کات، ئه‌مانه بۆ ئه‌وه‌یه جارێکى دیکه ئه‌ردۆغان ده‌سه‌ڵات بگرێته‌وه ده‌ست"، هاوسه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکارى ئه‌نجومه‌نى سووریاى دیموکرات واى وت. ئیلهام ئه‌حمه‌د ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه که پرسى کورد بۆته پرسێکى جیهانى و رۆڵى ده‌بێت له نوێکردنه‌وه‌ى سیاسه‌تى رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌راستدا، ئه‌ه‌مش بۆ تورک قورسه‌و پێى هه‌زم ناکرێت بۆیه ده‌یه‌وێت کورد قڕ بکات. هاوسه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکارى ئه‌نجومه‌نى سووریاى دیموکرات ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد: ئه‌مڕۆ زۆرینه‌ى وڵاتانى عه‌ره‌بیى و ئه‌وروپیى و ئه‌مریکا و رووسیا له ڕۆژئاڤاى کوردستان له‌گه‌ڵ ئه‌واندان"ئه‌گه‌ر هه‌ندێک هێز بیانه‌وێت به فشار دروستکردن و داخستنى ده‌رگا په‌یوه‌ندیى ئێمه له‌گه‌ڵ ده‌ره‌وه بپچڕێنن ئه‌وه هه‌ڵه‌ن، چونکه ئه‌گه‌ر ئه‌وان ده‌رگایه‌کمان لێ دابخه‌ن، ئێمه حه‌وت ده‌رگا ده‌که‌ینه‌وه".
هاوڵاتی گەریلا بە چەكی قورس گورزی كەمەرشكێن لە سوپاكەی ئەردۆغان دەدات لە زاپ و ئافاشین و 15 سەربازی دیكەیان لەناودەبات و تەنها لە دوو رۆژدا 56 جار چەكی كیمیاویان دژی گەریلا بەكار هێناوەو 33 جاریش بۆردومانیان كردووە. ئەمڕۆ پێنجشەممە 19ی ئایاری 2022، ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنیی هەپەگە ڕاگەیەندراوێكی لەبارەی چالاكییەكانی 24 كاتژمێری ڕابردووی گەریلاكان لە ناوچەكانی زاپ و ئاڤاشین بڵاوكردەوە و تێیدا هاتووە:" گەریلاكن ڕۆژی 17ی ئایار لە گۆڕەپانی شەهید دڵگەشی مەرڤانۆس چالاكییان دژی داگیركەران ئەنجامداوە، لە ئەنجامی چالاكییەكەدا دوو داگیركەر سزادران و داگیركەرێكیش برینداربووە". هەروەها ئەوە خراوەتە روو كە دوێنێ چوارشەممە 18ی ئایار داگیركەران هەوڵیانداوە بە چەكی كیمیایی هێرش بكەنە سەر وەرخەلێ، بەڵام گەریلاكان بە چەكی قورس و تەقاندنەوە چالاكییان لەدژیان ئەنجامداوە و ناچاریان كردوون پاشەكشە لە ناوچەكە بكەن. هاوكات ئەوەشیان ئاشكرا كردووە هەر دوێنێ گەریلاكان زنجیرەیەك چالاكییان لە سنووری ناوچەی زاپ دژی سوپای تورك ئەنجامداوە و لە ئەنجامدا 13 داگیركەر كوژران و گورز لە هێلیكۆپتەرێك دراوە و چادرێكیشیان خاپووركراوە و تەرمی دوو سەربازی سوپای ئەردۆغان كەوتووەتە دەست گەریلاكان. هەر بە پێی ڕاگەیەندراوەكەی هەپەگە، لە دوو ڕۆژی ڕابردوو سوپای تورك 56 جار چەكی كیمیایی لە ناوچەكانی زاپ و ئاڤاشین بەكارهێناوە. لەبارەی هێرشە ئاسمانیی و تۆپبارانەكانی دەوڵەتی توركیاشەوە، هەپەگە ڕایگەیاندووە، سوپای تورك 33 جار ناوچەكانی زاپ و مەتینا و خواكوركی بۆردوومان و تۆپباران كردووە. سوپاكەی ئەردۆغان لە شەوی 17ی نیسانەوە لەژێر ناوی"جنگی قوفڵ"، ئۆپەراسیۆنی نوێی دژی پارتی كرێكارانی كوردستان(پەكەكە) ئەندامداو دوای دوو هەفتە لە ئۆپەراسیۆنەكان، خولوسی ئاكار وەزیری بەرگری حكومەتەكەی ئەردۆغان ئەوەی راگەیاندبوو كۆتاییان بە ئۆپەراسیۆنەكەیان هێناوە، بەڵام هەر زوو لەلایەن زاگرۆس هیوا، وتەبێژی كۆماجڤاكێن كوردستان (كەجەكە) ئەوە رەتكرایەوەو لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ هاوڵاتی وتی:" ئۆپەراسیۆنی توركیا بەردەوامەو كۆتایی نەهاتووە". هەروەها وتیشی:" گەریلاكان سوپای توركیان تووشی شۆك كردووەو لەماوەی مانگێكی ئەو ئۆپەراسیۆنەدا 427 سەربازیان لێ كوژراوەو 88 دیكەیان بریندارن، بۆیە سوپای تورك چەكی كیمیاوی بەكاردەهێنێت بەرانبەر گەریلا و شكستی گەورەیان بەدەستهێناوە".
هاوڵاتى سه‌رۆک کۆمارى تورکیا باسى به‌هێزى و چالاکییه‌کانى پارتى کرێکارانى کوردستان(په‌که‌که) له وڵاتانى ئه‌وروپا ده‌کات، له‌کاتێکدا که سوپاکه‌ى له بادینان به‌ده‌ست گه‌ریلاوه شکستى هێناوه. ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان، سه‌رۆک کۆمارى تورکیا رایگه‌یاند:" ئه‌گه‌ر فینلاند و سوید داواکاریه‌کانى تورکیا سه‌باره‌ت به پرسى په‌که‌که جێبه‌جێ نه‌که‌ن، رازى نابین ببنه ئه‌ندام له رێکخراوى هاوپه‌یمانى باکورى ئه‌تڵه‌سى (ناتۆ)". ئه‌ردۆغان وڵاتانى سوید و فیله‌ندا و هۆڵنداى به‌میوانداریکردنى سه‌رکرده‌کانى پارتى کرێکارانى کوردستان (په‌که‌که) تۆمه‌تبارده‌کات که "له تورکیا له لیستى تیرۆردایه". هه‌روه‌ها ئه‌ردۆغان ئه‌وه‌ى دووپاتکرده‌وه که" په‌که‌که له‌و وڵاتانه له چالاکییه‌کانیان به‌رده‌وامن، سویدو فیله‌ند رێگریان لێ ناکه‌ن و هه‌ڵوێستیان به‌رانبه‌ریان نییه". ئه‌مه له‌کاتێکدایه که ناوه‌ندى راگه‌یاندن و چاپه‌مه‌نى هێزه‌کانى پاراستنى گه‌ل(هه‌په‌گه) دوێنێ یه‌کشه‌ممه 15ى ئایار، ئامارى مانگێکى چالاکییه‌کانیان بڵاوکرده‌وه به‌رانبه‌ر سوپاکه‌ى ئه‌ردۆغان که 427 سه‌ربازیان کوژراون و 88 دیکه برینداربوون. هاوکات، هه‌ر دوێنێ گه‌ریلا سوپاکه‌ى ئه‌ردۆغانى له‌ناوچه‌کانى برادۆست و ئاڤاشین و زاپ کردووه‌ته دۆزه‌خ بۆ سه‌ربازه‌کانى تورکیاو 15 لێ کوژراوه‌و چه‌ند سه‌ربازێکى دیکه‌ش برینداربوون و به سێ کۆپته‌ر ته‌رمى کوژراو برینداره‌کانیان بردووه‌ته‌وه بۆ وڵاته‌که‌یان.
هاوڵاتى شاره‌زایه‌کى که‌شناسى عێراق رایگه‌یاند، به‌هۆى دروستبونى ناوچه‌یه‌کى زۆرى بیابان و که‌مى رێژه‌ى بارانبارین له‌ماوه‌کانى رابردودا، زریان و شه‌پۆلى خۆڵبارین له‌هاوینى ئه‌مساڵ به‌رده‌وام ده‌بێت. سادق عه‌تیه له هه‌ژمارى تایبه‌تى خۆى له‌تۆڕى کۆمه‌ڵایه‌تى فه‌یسبوک نوسیویه‌تی، "هه‌موو وه‌رزێک شێوازى فشارى تایبه‌تى خۆى هه‌یه که ده‌بێته هۆى دروستبونى زریان، له زستاندا دابه‌زینى پله‌کانى گه‌رما هه‌یه و ئه‌گه‌ر شه‌پۆلێکى وشکى له‌گه‌ڵدا بێت ره‌شه‌بایه‌کى سارد دروستده‌کات، له به‌هاردا به‌هه‌مانشێوه دابه‌زینى پله‌کانى گه‌رما هه‌یه که سه‌رچاوه‌که‌ى له ئه‌فریقاوه‌یه، له هاوینیشدا ململانێیه‌ک له‌نێوان باى نیمچه عه‌ره‌بى و به‌رزبونه‌وه‌ى باى باکورى رۆژئاوا هه‌یه". هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى دووپاتکردووه‌ته‌وه که"له وه‌رزى هاوینه‌ى ئه‌مساڵدا به‌هۆى دروستبونى ناوچه‌یه‌کى فراوانى بیابان و بارانبارین به‌ڕێژه‌یه‌کى که‌م له‌ماوه‌ى رابردودا له هاویندا زریان و شه‌پۆله‌کانى خۆڵبارین دوباره ده‌بنه‌وه" هاوکات، سادق عه‌تیه ئه‌وه‌شى روونکردووه‌ته‌وه که "هیچ هاوینێک نییه به‌سه‌ر عێراقدا تێپه‌ڕیبێت به‌بێ باى باکورى رۆژئاوا که ره‌شه‌با و خۆڵبارین ده‌گرێته‌وه، زۆرجاریش له سه‌ره‌تاى مانگى شه‌شه‌وه ده‌ستپێده‌کات و تا کۆتایى مانگى حه‌وت یان سه‌ره‌تاى مانگى هه‌شت به‌رده‌وام ده‌بێت.
هاوڵاتى نرخى نه‌وتى خاوى له بازاره‌کانى جیهاندا به هه‌رسێ جۆرى برێنت و ئه‌مریکاو ئۆپێکه‌وه به‌رزبوونه‌وه‌ى زۆر به‌سه‌ر نرخه‌که‌یاندا هاتووه. له ئێستادا یه‌ک به‌رمیل نه‌وتى برێنت له بازاره‌کانى جیهاندا به 114 دۆلارو 28 سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت. هه‌روه‌ها یه‌ک به‌رمیل نه‌وتى خاوى ئه‌مریکا گه‌یشته 113 دۆلارو 72 سه‌نت. هاوکات یه‌ک به‌رمیل نه‌وتى خاوى ئۆپێک به 112 دۆلارو 47 سه‌نته‌وه مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت. به‌رزبونه‌وه‌ى نرخى نه‌وتى خاو دواى ئه‌وه دێت که به‌رپرسانى باڵاى سوێد و فله‌ندا سوورن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى په‌یوه‌ندى به هاوپه‌یمانى باکورى ئه‌تڵه‌سى(ناتۆ) بکه‌ن، ئه‌وه‌ش له‌لایه‌ن رووسیاوه به‌توندى ره‌خنه‌ى لێ گیرا و له‌زارى وته‌بێژى کرملنه‌وه ئه‌وه راگه‌یاندرا که چوونى ئه‌و دوو وڵاته بۆ چوونه ناو ناتۆ، ئاسایشى ئه‌وروپا باشتر ناکات. هاوکات، کۆمپانیا نه‌وتییه گه‌وره‌کانى جیهان ئاماده نیین به‌رهه‌مى خستنه‌روو زیاتر بکه‌ن له بازاردا که خواستێکى زۆرى له‌سه‌ره ئه‌وه‌ش هۆکارێکى دیکه‌ى به‌رزبونه‌وه‌ى نرخى نه‌وتى خاوه. به‌هۆى شه‌رى رووسیا به‌رانبه‌ر ئۆکرانیا سوته‌مه‌نى له جیهاندا به‌تایبه‌ت نرخى غازو به‌نزین دوو به‌رانبه‌ر زیادى کردووه.
هاوڵاتی بەتۆمەتی ساختەبوونی بڕوانامەكەی، دادگای فیدراڵی عێراق مافی ئەندامێتی لەمەشعان جبوری پەرلەمانتاری عێراق سەندەوە. مەشعان جبوری، یەكێكە لەو كەسانەی كە ئەندامی كوتلەی سیادەیە كە محەمەد حەلبوسی سەرۆكایەتی دەكات دادگاى فیدڕاڵى بڕیارى ئه‌وه‌شیدا، مقدام جومه‌یلى بچێته شوێنى مه‌شعان جبورى‌و وه‌ك په‌رله‌مانتار ده‌ستبه‌كاربێت.
هاوڵاتى له‌یه‌که‌م هه‌ڵویستى دژى بڕیاره‌که‌ى دادگاى فیدڕاڵى به ره‌تکردنه‌وه‌ى پرۆژه یاساى ئاسایشى خۆراک، مسته‌فا کازمى سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق رایگه‌یاند، ئه‌وه له‌مپه‌ر دروستکردنه له‌به‌رده‌م حکومه‌ت بۆ راییکردنى کاروباره‌کانى رۆژانه. ئه‌مشه‌و، مسته‌فا کازمی، سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق له راگه‌یه‌ندراوێکدا بڵاویکرده‌وه،" جه‌ختده‌که‌ینه‌وه، که حکومه‌تى عێراق رێزى ته‌واو له ده‌ق و واده ده‌ستوریه‌کان و یاسا پابه‌ندکاره‌کان و ئه‌و فه‌توایانه‌ى له دادگاى باڵاى فیدڕاڵییه‌وه له شیکردنه‌وه‌ى ده‌قه‌کان ده‌گرێت". هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند:"حکومه‌تى ئێستا، حکومه‌تى کاربه‌ڕێکه‌ره به پێى ده‌ستور، له‌پێشتردا پرۆژه یاسای، هاوکارى به‌په‌له بۆ ئاسایشى خۆراک و گه‌شه‌پێدان، به‌مه‌به‌ستى چاره‌سه‌رکردنى ئاڵنگارییه ئابوریه‌کان که به‌رزبونه‌وه‌ى نرخه‌کان له جیهاندا سه‌پاندویه‌تى و مسۆگه‌رکردنى ئاسایشى خۆراک و دابینکردنى سه‌به‌ته‌ى خۆراک". هاوکات ئه‌وه‌شى خستۆته‌روو که هاوکاریکردنى که‌رتى کاره‌با له‌گه‌ڵ نزیکبونه‌وه‌ى وه‌رزى هاوین بۆ ئه‌وه‌ى رێگرى بکه‌ن له دروستبونى هه‌ر قه‌یرانێکى کاره‌با له هه‌مو عێراق پێشکه‌شى په‌رله‌مانیان کردووه. کازمى جه‌ختیله‌وه‌شکردوه‌ته‌وه که هه‌موومان له‌ژێر به‌رپرسیارێتیداین، بۆ چاره‌سه‌ره‌ى کاریگه‌رییه‌کانى ئه‌و ئالنگاریانه‌ى روبه‌ڕوى وڵاته‌که‌مان ده‌بێته‌وه، به‌تایبه‌ت له ئێستادا کاتێکى هه‌ستیاره له ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌شدا. ئه‌مڕۆ دادگاى باڵاى فیدڕاڵى له عێراق له‌سه‌ر سکاڵایه‌کى په‌رله‌مانتار باسم خه‌شان له‌باره‌ى پڕۆژه یاساى ئاسایشى خۆراک کۆبوه‌وه و بڕیاریدا که پڕۆژه‌یاساکه هه‌ڵبوه‌شێنێته‌وه پڕۆژه یاساى ئاسایشى خۆراک له‌لایه‌ن ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى عێراقه‌وه له‌سه‌ر پێشنیازى وه‌زاره‌تى دارایى له رۆژى 13ى ئازارى 2022 به‌په‌له پڕۆژه یاسایه‌کى به‌ناوى (پاڵپشتى خێرا بۆ ئاسایشى خۆراک و گه‌شه‌پێدان) ره‌وانه‌ى په‌رله‌مانى عێراق کرد، له رۆژى 26ى ئازار له‌لایه‌ن په‌رله‌مانه‌وه خوێندنه‌وه‌ى یه‌که‌م بۆ پڕۆژه یاساکه کرا.
هاوڵاتى رێبه‌رى ره‌وتى سه‌در رایگه‌یاند، له ئه‌گه‌رى پێکنه‌هێنانى حکومه‌تدا له‌ماوه‌ى مانگێکدا ده‌بنه ئۆپۆزسیۆنێکى نیشتمانی. ئه‌مڕۆ یه‌کشه‌ممه 15ى ئایارى 2022، موقته‌دا سه‌در له تویتێکدا نوسیویه‌تى:"رێگه‌چاره‌یه‌کمان له‌به‌رده‌مدا ماوه که پێویسته تاقیبکه‌ینه‌وه، ئه‌وه‌یه ببینه ئۆپۆزسیۆنى نیشتمانى". هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى نوسیووه" ئه‌گه‌ر لایه‌نه‌کانى دیکه و فراکسیۆنه‌کانى په‌رله‌مان به‌وانه‌شه‌وه که هاوپه‌یمانمان بوون توانیان حکومه‌ت پێکبهێنن کارێکى باشه، ئه‌گه‌رنا ئه‌و کاته بڕیارێکى دیکه‌مان ده‌بێت که له‌و کاته‌دا رایده‌گه‌یێنین". له 10ى تشرینى یه‌که‌مى 2021، هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى عێراق ته‌واو بووه‌و تا ئێستا به‌هۆى ناکۆکى لایه‌نه‌کانه‌وه له‌سه‌ر پۆستى سه‌رۆک کۆمارو سه‌رۆک وه‌زیران، پاش زیاتر له هه‌شت مانگ هێشتا نه‌توانراوه حکومه‌ت پێکبهێندرێت. موقته‌دا سه‌در، له‌گه‌ڵ سونه‌کان به سه‌رۆکایه‌تى محه‌مه‌د حه‌لبوسى و مه‌سعود بارزانى، سه‌رۆکى پارتى دیموکراتى کوردستان(هاوپه‌یمانى رزگارى نیشتمان)یان پێکهێناوه، له‌به‌رانبه‌ردا چوارچێوه‌ى هه‌ماهه‌نگى شیعه‌کان به‌سه‌رکردایه‌تى نورى مالکى خاوه‌نى 81 کورسى په‌رله‌مانن و به یه‌ک له‌سه‌ر سێى په‌کخه‌ر ناوده‌برێن. رێککنه‌که‌وتنى نێوان یه‌کێتى و پارتى له‌سه‌ر پۆستى سه‌رۆک کۆمارو رێکنه‌که‌وتنى نێوان شیعه‌کان له‌سه‌ر پۆستى سه‌رۆک وه‌زیران، کۆبونه‌وه‌ى په‌رله‌مانى په‌کخستووه بۆ ده‌نگدان له‌سه‌ر کاندیدانى سه‌رۆک کۆمار و گفتوگۆى لایه‌نه‌کان بۆ پێکهێنانى حکومه‌ت و متمانه پێدانیان له په‌رله‌ماندا.
هاوڵاتی پەرلەمانتارە سەربەخۆكان رایدەگەیەنن، گەورەترین فراكسیۆنی پەرلەمان پێكبهێنرێت كە خاوەنی زۆرترین كورسیی بێت و رەزامەندی بدات لەسەر یەكێك لەو كاندیدانەی كە فراكسیۆنەكانیان دیاری دەكەن بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران. ئەمڕۆ یەكشەممە 15ی ئایاری 2022، گروپی فراكسیۆن و پەرلەمانتارە سەربەخۆكان لەراگەیەنراوێكدا باسیان لەوەكردوە، داوا دەكەن حكومەتی نوێی عێراق لەسەر بنەمای وادە و پشكی دەستوری پێكبهێنرێت و هیچ لایەنێكی دەرەكیش دەستوەردان لەكاروباری ناوخۆی عێراقدا نەكات. هەروەها داوا دەكەن گەورەترین كوتلەی پەرلەمانی دروست بكرێت و ناوێك بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران هەڵبژێرن، كە سەربەخۆكان پێشنیازی دەكەن بۆ پێكهێنانی حكومەت بەجۆرێك پشتیوانی بكرێت و بتوانێت چاكسازی سیاسی، ئابوری بكات و روبەڕوی گەندەڵی ببێتەوە. هاوكات، ئەوەشیان باسكردووە كاندیدی سەرۆك وەزیران دەبێت كەسێكی سەربەخۆ، دەستپاك، خاوەن ئەزمونی سیاسی بێت و نابێت مشتومڕئامێز بێت،" دەبێت گەندەڵی و بەهەدەردانی سامانی گشتی رابگیرێت و لە كارنامەی حكومەتەكەیدا گرنگی زیاتر بە كەرتی پیشەسازی، كشتوكاڵ، گەشتیاری، وەبەرهێنان، پەروەردە و چینی گەنجان بدات". "بە گرنگی دەزانین سەرۆك كۆماری عێراق لەسەر بنەمای ئەو مەرجانە هەڵبژێردرێت كە لە دەستوری عێراقدا ئاماژەی بۆ كراوە، بۆ ئەو مەبەستەش لیژنەیەك لە سەربەخۆكان دروست دەكرێت بۆ گفتوگۆ لەگەڵ لایەنەكان و كۆتاییهێنان بە قەیرانی سیاسی".، پەرلەمانتارە سەربەخۆكان وا دەڵێن.
هاوڵاتى سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق رایگه‌یاند، په‌رله‌مان پڕۆژه‌یاساى ئاسایشى خۆراک په‌سه‌ندبکات پێویست ناکات حکومه‌تى نوێى عێراق پێکبهێندرێت و ده‌شڵێت:" هاوپه‌یمانى رزگارى نیشتمان ده‌یانه‌وێت تاماوه‌یه‌کى نادیار ئه‌م حکومه‌ته بمێنێته‌وه". مسته‌فا کازمى سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق به میدیاکانى عێراقى رایگه‌یاند که پڕۆژه‌یاساى ئاسایشى خۆراک که له رێگه‌ى حکومه‌تى کاربه‌ڕیکه‌رى عێراقه‌وه پێشکه‌شى په‌رله‌مانى کردووه، مه‌به‌ست لێى ته‌رخانکردنى بڕه پاره‌یه‌که بۆ دابینکردنى پێداویستیه رۆژانه‌کانى هاوڵاتیان. هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند که ئه‌و پڕۆژه‌یاسایه پێویستى به 10 ترلیۆن دینار هه‌یه و حکومه‌تى ئێستاى عێراق به بڕى 35 ترلیۆن دینار ئه‌م پڕۆژه‌یه‌ى پێشکه‌ش به په‌رله‌مان کردووه. حکومه‌ت ده‌یه‌وێت له رێى ئه‌م پڕۆژه‌یاسایه‌وه قه‌رزى کۆمپانیا نه‌وتییه‌کانى هه‌رێمى کوردستانیش بداته‌وه کازمى ده‌شڵێت:" حکومه‌ت ده‌یه‌وێت له رێى ئه‌م پڕۆژه‌یاسایه‌وه شایسته داراییه‌کانى جوتیارانى هه‌موو عێراق بدات و دڵنیاى بۆ فۆڕمى بایه‌عى دابین بکات و قه‌رزه‌کانى که‌رتى کاره‌با بداته‌وه و قه‌رزى کۆمپانیا نه‌وتییه‌کانى هه‌رێمى کوردستانیش بداته‌وه و شایسته داراییه‌کانى پڕۆژه بچوکه‌کانیش بدات". هاوکات مسته‌فا کازمى ئه‌وه‌شى ئاشکرا کرد که "هاوپه‌یمانى سێ قۆڵى ده‌یه‌وێت حکومه‌تى ئێستاى عێراق هه‌تا ماوه‌یه‌کى نادیار به‌رده‌وامبێت له کاره‌کانی." هاوپه‌یمانى سێ قۆڵى مه‌به‌ست له هاوپه‌یمانێتییه‌که‌ى (سه‌در، حه‌لبوسى، بارزانى)یه. سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه ئه‌گه‌ر ئه‌م حکومه‌ته‌ى ئێستا که کاربه‌ڕیکه‌ره بتوانێت پڕۆژه‌یه‌کى 35 ترلیۆن دینار به‌بێ کێشه پێشکه‌شى په‌رله‌مان بکات، ئه‌وا ده‌شتوانێت پڕۆژه‌یاساى بوجه‌ى 2022 که بڕه‌که‌ى 100 ترلیۆن دینار پێشکه‌شبکات و ده‌نگى له‌سه‌ر بدرێت. کازمى ده‌شڵێت، "ئه‌گه‌ر ئه‌م پڕۆژه‌یاسا 35 ترلیۆنیه له په‌رله‌مان تێبپه‌ڕێندرێت ئه‌وا نیشانه‌یه‌که بۆ ئه‌وه‌ى هه‌تا ساڵى تازه ئه‌م حکومه‌ته ده‌توانێت کاره‌کانى حکومه‌تى بنچینه‌ى عێراق به‌ڕێبکات".
هاوڵاتى هەر فەردە ئاردێكی تایبەت بە سەمون لە ئێران نرخەكەی 10 هێندە بەرز بوەتەوە و وەزیری دارایی و ئابوریی وڵاتەكەش دەڵێت هەر تاكێك رۆژانە 250 گرام ئاردی بەردەكەوێت كە دەكاتە تەنها دوو نان. گرانبونی نان و سەمون لە ئێران خۆپیشاندانی دانیشتوانی ژمارەیەك ناوچەی لەو وڵاتەی لێكەوتوەتەوە و كەشی ئەمنی و سەربازیی لە ترسی سەرهەڵدانی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی باڵی بەسەر شار و شارۆچكەكانی ئێراندا كێشاوە، چاوەڕوان دەكرێت شۆڕشی نان لەو وڵاتە سەرهەڵ بدات. رەخنەگرانی ناو پەرلەمانی ئێران و دەسەڵاتی وڵاتەكە رایانگەیاندوە؛ حكومەت بۆ ئەوەی كورتهێنانی بودجەكەی قەرەبوو بكاتەوە دەستی خستووەتە سفرەی خەڵكەوە و هاوكارییە مادییەكانی بڕیوە بۆ دابینكردنی ئارد بە نرخێكی هەزارن. بەرپرسانی ئێران ئاشكرایان كردووە نرخی هەر فەردەیەك ئاردی حكومی لە وڵاتەكە ناگاتە دوو دۆلار بەڵام لە وڵاتانی دراوسێ نرخی هەمان ئەو فەردە ئاردە دەگاتە زیاتر لە 20 دۆلار و گومان دەكرێت بۆ رێگریی لە بەقاچاخبردنی ئاردی ئێران حكومەت بڕیاری گرانكردنی ئاردی دابێت، چونكە هاوكات بەڵێنی داوە هاوكارییە ماددییەكان كە لە ئێران پێی دەوترێت (یارانە) زیاد بكات. وەزیری كشتوكاڵی ئێران جەنگی ئۆكرانیا و كەمبونەوەی ئارد لە وڵاتانی دراوسێی وڵاتەكە بەهۆكاری بەرزبونەوەی نرخی ئارد ناوبردوە و تاڵیبانیش رایگەیاندوە بۆ دابینكردنی ئارد، ئەفغانستان پێویستی بە ئاردی قاچاخیی ئێران نییە. ژمارەیەك میدیای ئێران بڵاویان كردوەتەوە»حكومەت پلانی هەیە نان بە كارتی ئەژماری بانكی و پێناسی نیشتیمانی دابەش بكات بۆ ئەوەی رێگریی بكات لە فیڕۆدانی نان و بەقاچاخبردنی ئارد». سەرۆك كۆماری ئێران سەبارەت بە بەرزبونەوەی نرخی ئارد و نان لە وڵاتەكەی رایگەیاندوە؛ دەبێت خەڵك تامی دادپەرویی بچێژن، چونكە بە بڕینی دۆلاری حكومی لە بازرگانەكان ئەو پارەیە بۆ گیرفانی خەڵك دەگەڕێتەوە». بیانوی گرانبونی ئارد و نان لە ئێران زۆربەی بەرپرسانی حكومەت رایانگەیاندوە» تا كۆتایی زستانی ساڵی داهاتوو نرخی نان لە نانەواخانە گشتییەكان زیاد ناكات، بەڵام حكومەت لە بودجەی وڵاتەكەدا دۆلاری چوار هەزار و 200 تمەنیی لابردوە كە پێشتر وەك هاوكاریی ماددیی بە مەبەستی كڕینی ئارد و پێدوایستییە سەرەكییەكان تەرخان دەكرد بەوەش بەشێكی بەرچاو لە كورتهێنانی بودجەكەی قەرەبوو دەكاتەوە، چونكە لە ئێستادا بەهای هەر دۆلارێك لە بازاڕەكانی ئێران دەگاتە نزیكەی 29 هەزار تمەن». جەواد ساداتی نەژاد، وەزیری كشتوكاڵی ئێران رایگەیاندووە»یەكێك لە وڵاتانی دراوسێ پێویستی بە سێ ملیۆن تۆن ئارد هەیە و هەوڵ دەدات ئاردی ئێران بە قاچاخ بەرێتە وڵاتەكەی و پێدوایستییەكەی بۆ ئارد لە رێگەی ئێرانەوە چارەسەر بكات». ساداتی نەژاد بە بێ ناوهێنانی هیچ وڵاتێك ئاماژەی بەوە كردوە نرخی هەر فەردەیەكی 50 كیلۆیی ئارد لە ئێران بە نرخی حكومیی 38 هەزار تمەن كە دەكاتە نزیكەی یەك دۆلار نیو رادەستی نانەواخانەكان دەكرێت، بەڵام هەر هەمان ئەو فەردە ئاردە لە وڵاتانی دراوسێ 500 هەزار تمەن تا 600 هەزار تمەن كە دەكاتە نزیكەی 20 دۆلار دەفرۆشرێت. لێدوانەكەی وەزیری كشتوكاڵی ئێران بوە مایەی كاردانەوەی تاڵیبان و وەزارەتی كشتوكاڵی ئەفغانستان بە راگەیەنراوێكی فەرمی وەڵامی ئەو بەرپرسەی دایەوە و رایگەیاند:» حاشا لەوە ناكرێت كە ئەفغانستان پێویستی بە سێ ملیۆن تۆن ئاردە بۆ دابینكردنی نان و سەمون لە وڵاتەكەی، بەڵام هەوڵ نەدراوە ئاردی ئێران بە قاچاخ بگاتە ئەفغانستان، چونكە وەڵاتەكە پێویستی بە ئێران نییە كە كەمبونەوەی ئاردەكەی پێ چارەسەر بكات». ئارد و ئاسایشی نیشتیمانیی لە ئێران لەگەڵ بەرزبونەوەی نرخی ئارد و نان لە ئێران خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی لە چەند شارێكی گرتەوە و پەرلەمانی وڵاتەكەش رۆژی یەكشەممە (7/5/2022) وەزیری دارایی و ئابوریی لەگەڵ وەزیری كشتوكاڵی بە مەبەستی لێپرسینەوە بانگهێشت كرد و لە دانیشتنێكی تایبەتدا لێپرسینەوە لەو دوو وەزیرە كرا. دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانی ئێران بە میدیاكانی راگەیاندوە كە دانیشتنە تایبەتەكەی پەرلەمان و ئاڕاستەكردنی پرسیار لەو دو وەزیرە كاتی زۆری خایاندوە و پێویستی بە دانیشتنی ئاشكرا هەیە كە راستەوخۆ لە میدیاكانەوە پەخش بكرێت. بە پێی راگەیەنراوی پەرلەمانی ئێران حكومەت لە وەڵامی پرسیاری پەرلەمانتاراندا رایگەیاندوە؛ ئێران ساڵانە پێویستی بە 12 ملیۆن تۆن گەنم هەیە، بەڵام لە ئێستادا تەنها چوار ملیۆن تۆن گەنم و ئارد لە ناوخۆ و دەرەوە كڕدراوە. ئەو دوو وەزیرە بە پەرلەمانیان راگەیاندوە؛ ئەو فەردە ئاردانەی حكومەت بە هاوكاریی ماددیی بە نرخی یەك دۆلاری نیو رادەستی نانەواخانە گشتییەكانی دەكات لە سەر سنورەكانی ئێران هەندێك جار بە 900 هەزار تەمەن كە دەكاتە 39 دۆلار دەفرۆشرێت ئەوەش وای كردوە ئاردی هاوردە كە لەسەر حكومەت زۆر دەكەوێت جارێكی دیكە بە قاچاخ هەناردەی دەرەوەی ئێران بكرێت. پەرلەمانی ئێران رایگەیاندوە؛ هۆشداریی دراوە بە حكومەت كە دەبێت نرخی سەرجەم كاڵا و پێدوایستییە سەرەكی و خۆراكییەكان بگەڕێتەوە بۆ نرخە دیاریكراوەكانی سەرەتای ساڵی 2022 تەنانەت ئەگەر ناچار بێت دۆلاری حكومی بەكار بهێنێتەوە و هاوكات داوا كراوە بە راشكاوی بەرپرسیاری سەرەكیی بەرزكردنەوەی نرخەكان رون بكرێتەوە كە سەرۆك كۆماری وڵاتەكەیە یان تیمە وەزارییەكەی. عەلی عەلی زادە، ئەندامی دەستەی ئاسایش لە پەرلەمانی ئێران رایگەیاند؛ دەستبردنی حكومەت بۆ نانی خەڵك یارییە بە ئاسایشی نیشتیمانیی وڵاتەكە بۆیە حكومەت پێش لابردنی هاوكارییە مادییەكانی كڕینی نان دەبوایە خەڵكی وڵاتەكەی ئاگادار كردایەوە و لە پەرلەمانیش كۆدەنگیی لەسەر دروست بكرایە. ئێران ساڵانە پێویستی بە هاوردەكردنی هەشت ملیۆن تۆن گەنمە لە ئامارەكانی وەرزی دورینەوەی گەنم لە ساڵی رابردودا دەركەوتوە بەرهەمهێنانی گەنم لە ناوخۆی ئێران زیاتر لە 30% كەمی كردوە و وڵاتەكە پێویستی بە هاوردەكردنی هەشت ملیۆن تۆن گەنم لە درەوە هەبوە چونكە بە پێی خەمڵاندنی پێویستییەكان بۆ ئارد، ئێران لە ساڵێكدا پێویستی بە 13 تۆن گەنم هەیە و لە كاتێكدا بەرهەمهێنانی گەنمی ساڵی 2021 لە ئێران چوار ملیۆن و 700 هەزار تۆن بوە بۆیە پێویست بوە ئەو وڵاتە لانیكەم هەشت ملیۆن تۆن گەنم هاوردەی وڵاتەكەی بكات بەڵام بەرپرسان دانیان بەوەدا ناوە تەنها چوار ملیۆن تۆن گەنمیان هاوردە كردوە. رێكخراوی خۆراك و كشتوكاڵی سەر بە نەتەوەیەكگرتوەكان (فاو) رایگەیاندوە؛ گەنمی بەرهەمهێنراوی ئێران لە ساڵی 2019 نزیكەی 14 تۆن بوە و كە یەك ملیۆن و200 هەزار تۆنی بە مەبەستی تۆ بۆ چاندنەوە بەكارهاتوە و ئەوی دیكەی پێدوایستیی ناوخۆی وڵاتەكەی پێ پڕكراوەتەوە. فاو ئاشكرای كردوە یەك لەسەر سێی ئەو زەویانەی لە ئێران گەنمی تێدا بەرهەم دەهێنرێت (دێمە) و دو لەسەر سێی زەوییەكانی وڵاتەكەش بەر ئاوان و پێویستیان بە باران و ئاوی گونجاو هەیە. لە ئامارەكانی ناوخۆی ئێران و فاو دەردەكەوێت گەنمی بەرهەمهێنراوی وڵاتەكە لە دو ساڵی رابردودا زۆر كەمی كردوە و گەنمی ئەو وڵاتە بەهۆی وشكەساڵییەوە لە 13 ملیۆن تۆنەوە بۆ نزیكەی پێنج ملیۆن تۆن كەمی كردوە. شارەزایانی كشتوكاڵ لە ئێران ئاشكرایان كردوە بەرزبونەوەی نرخی گۆشتی ئاژەڵ وای كردوە بەشێكی بەرچاو لە گەنمەكانی وڵاتەكە بۆ لەوەڕ و خۆراكی بزن و مەڕ و مانگا بەكار بهێنرێت چونكە جوتیاران و ئاژەڵداران ئەوە بە قازانجیانە لە كاتێكدا گەنم بە نرخێكی زۆر هەرزان لە جوتیاران وەردەگیرێت. سەر فیترە نرخی گەنم لە ئێران بەرز دەكاتەوە حكومەتی ئێران بە نوسراوی رەسمی رایگەیاند نرخی هەر كیلۆیەك گەنم بە مەبەستی سەر فیترە بە 12 هەزار تەمەن خەمڵێنراوە و گەنمی جوتیارانیش لە ساڵی داهاتودا بە 11 هەزار و 500 تمەن وەردەگیرێت لە كاتێكدا ساڵی رابردو هەر كیلۆیەك گەنم بە حەوت هەزار و 500 تمەن لە جوتیاران وەرگیراوە. لە نوسراوەكەی حكومەتدا هاتوە بە پێی نرخی گەنم سەر فیترە بۆ هەر كەسێك لە ئێران 40 هەزار تمەنە. بڕیارەكەی حكومەت بۆ دیاریكردنی كڕینی نرخی گەنم و سەر فیترە بوە هۆی بەرزبونەوەی نرخی ئارد و نان و زۆربەی ئەو پێداویستییانەی كە پەیوەندییان بە ئارد و گەنمەوە هەیە و زۆربەی رەخنەگرانی حكومەت بڕیارەكەی حكومەت بۆ دیارییكردنی كڕینی گەنم لە جوتیاران و سەرفیترە بە بریسكەی سەرهەڵدانی گرانیی و بەرزبونەوەی نرخەكان لە ئێران لەقەڵەم دەدەن. رۆژنامەی (تیجارەت) لە ئێران بڵاوی كردوەتەوە ئەو بڕیارەی حكومەت لە نزیك جەژنی رەمەزاندا بەس بو بۆ ئەوەی نرخی هەر كیلۆیەك ئارد لە دو هەزار و 700 تمەنەوە بۆ نزیكەی 17 هەزار تمەن بەرز بێتەوە و هەر ئەوەش رویدا. رۆژنامەكە ئاشكرای كردوە نرخی ئارد بۆ سەمونخانەكان لە هەندێك حاڵەتدا و بە تایبەت لە تارانی پایتەخت لە 900 تمەنەوە بە رێژەی (1230%) بەرزبونەوەی بەخۆیەوە بینی و نرخەكەی گەیشتە 12 هەزار تمەن . ئەو بڕیارەی حكومەت كاریگەریی لەسەر سەرجەم كاڵاكانی ناو بازاڕەكان هەبوە و بەرزبونەوەكانیش لە نێوان 67% بۆ 200% بوە. جیاوازیی نرخی ئارد لە نانەواخانە گشتی و تایبەتییەكان محەمەد جەواد كەرەمی سەرۆكی سەندیكای نانەواخانە و سەمونخانەكان لە ئێران رایگەیاندوە؛ نرخی هەر فەردەیەك ئاردی تایبەت بە سەمونخانەكان لە 67 هەزر تمەنەوە كە دەكاتە نزیكەی دو دۆلار و سێ سەنت بۆ 630 هەزار تمەن واتە زیاتر لە 21 دۆلار بەرز بوەتەوە. كەرەمی رونی كردوەتەوە بەرزبونەوەی نرخی فەردەیەك ئارد نزیكەی 10 هێندەی جارانە و بارگرانییەكەشی لەسەر شانی خەڵكە. كەرەمی ئاشكرای كردوە كە 80%ی ئاردی حكومی رەوانەی ناونەواخانەكان دەكرێت بەڵام سەمونخانەكان و شوێنی دروستكردنی نانە گەورەكان دەبێت لەمەودا ئاردەكەیان بە نرخی بازاڕی ئازاد دابین بكەن . پێشتر نرخی هەر كیلۆیەك ئارد بۆ نانەواخانە گشتییەكان دەیكردە 665 تمەن تا 900 تمەن واتە سێ سەنت،هاوكات سەمونخانەكان هەر كیلۆیەك ئاردیان بە دو هەزار و 700 تمەن دەكڕی كە دەیكردە هەشت سەنت بەڵام سەمونخانەكان ناچارن لەمەودوا هەر كیلۆیەك ئارد بە 16 هەزار تمەن بكڕن كە دەكاتە زیاتر لە نیو دۆلار. ئێران لە ساڵێكدا زیاترین بەرهەمی گەنم و ئاردی هەناردە كردوە ئاژانسی خوێندكارانی ئێران (ئیسنا) بڵاوی كردوەتەوە لە ساڵێكدا بە بەهای 470 ملیۆن دۆلار بیسكیت و شیرینی و نیشاستەی وەك بەرهەمەكانی ئارد و گەنم هەناردەی وڵاتان كردوە. ئێران لە ساڵی 2021 بە گشتی دو ملیۆن و 274 هەزا و 872 تۆن ماددەی خۆراكیی بەرهەمهێنراو لە ئارد و گەنمی هەناردە كردوە و بەراورد بەوەی كە لەو ساڵەدا نزیكەی 50 ملیارد دۆلار كاڵای هەناردە كردوە، پشكی هەناردەی گەنم و ئارد 1%ی سەرجەم هەناردەی یەك ساڵی ئێران بوە. لە وردەكاریی ئامارەكاندا رون كراوەتەوە لە ساڵێكدا 236 هەزار تۆن بە بەهای 84 ملیۆن دۆلار وەك مەعكەرۆنی (پاستا) رەوانەی دەرەوەی ئێران كراوە و هەر لەو ماوەیەشدا بڕی 12 هەزار 800 تۆن بە بەهای سێ ملیۆن و 400 هەزار دۆلار ئارد و بە بەهای 86 ملیۆن و 500 هەزار دۆلار جۆرە جیاوزەكانی نانی هەناردە دەرەوە كردوە. هاوكات هەرلە ماوەی یەك ساڵدا بە بەهای 331 ملیۆن و دۆلار لە جۆرە جیاوازەكانی بیسكویت و شیرینی هەناردە كردوە كە پێكهاتەی سەرەكییان گەنم و ئارد بوە و نزیكەی 10 هەزار و 200 تۆنیشی وەك نیشاستە هەناردە كردوە كە بەهاكەی دو ملیۆن و 600 هەزار دۆلار بووە
هاوڵاتى هاوسه‌رۆکى پێشووى پارتى دیموکراتى گه‌لان (هه‌ده‌په) له‌ڕێگاى باشاک ده‌میرتاشى هاوسه‌رییه‌وه په‌یامێکى کاریگه‌ر ئاڕاسته‌ى ڕۆشنبیرانى تورک ده‌کات که هه‌ڵوێستێکى کاراو کاریگه‌ر بنوێنن. سه‌ڵاحه‌دین ده‌میرتاش هاوسه‌رۆکى پێشووى (هه‌ده‌په) له‌په‌یامه‌که‌یدا ده‌ڵێت:"ده‌بێت گه‌لى تورکیا له‌پێناو دیموکراتییزه‌کردنى وڵات نه‌وه‌ک له‌پێناو پارته‌کان یان هاوپه‌یمانێتییه‌کى سیاسیى شانبه‌شانى یه‌کتر بوه‌ستنه‌وه". هه‌روه‌ها ده‌شڵێت:"هه‌ڵبژاردنى داهاتوو ده‌رفه‌تێکى مێژووییه بۆ کۆمارى تورکیا". هاوکات، ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌وو که زۆر گرنگه له‌هه‌ر جێگایه‌ک بن ده‌نگتان به‌رزبکه‌نه‌وه‌و داوابکه‌ن هه‌موو لایه‌نه‌کان به‌شداریى له‌پڕۆسه‌ى درووستکردنه‌وه‌ى کۆمارى تورکیا له‌سه‌ده‌ى دووه‌میدا بکه‌ن، "هه‌روه‌ک پێویستییه‌کى کۆمه‌ڵایه‌تیى گه‌وره هه‌یه بۆئه‌وه‌ى ئێوه به‌شداریى ئه‌و پڕۆسه‌یه بکه‌ن‌و ڕێگه له‌و ڕێکاره تێکده‌رانه‌یه بگرن که هۆکارى ئه‌و وێرانبوونه‌وه‌ى ئێستایه، جگه له‌پێویستى به‌رده‌وامیتان له‌سه‌ر داواکارییه دیموکراتییه‌کان". "له‌به‌رئه‌وه پیشاندانى هه‌ڵوێستێکى کاراو کاریگه‌ر له‌مکاته‌دا که هاوڵاتیان ئازار ده‌چێژن به‌رپرسیاڕێتییه‌کى مێژوویى ڕۆشنبیرانى وه‌ک ئێوه‌یه"، هاوسه‌رۆکى پێشووى هه‌ده‌په وا ده‌ڵێت. ده‌میرتاش پێشنیارى کردووه که "ڕێککه‌وتننامه‌یه‌کى دیموکراتی" دابڕێژرێت‌و سه‌رۆکى پارته سیاسییو ڕێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى واژۆى له‌سه‌ربکه‌ن‌و ده‌سته‌یه‌کى ڕۆشنبیران دروستبکرێت‌و دواتر کۆنگره‌یه‌ک له‌ژێر ناوى "خه‌ونێکمان هه‌یه" گرێبدرێت. سه‌ڵاحه‌دین ده‌میرتاش، هاوسه‌رۆکى پێشووى پارتى دیموکراتى گه‌لان(هه‌ده‌په) زیاتر له پێنج ساڵه له‌لایه‌ن پارته‌که‌ى ئه‌ردۆغانه‌وه زیندانى کراوه‌و سه‌ره‌راى ئه‌وه‌ى چه‌ند جارێک دادگاى باڵاى ئوروپا داواى ئازاد کردنى کردووه، به‌ڵام ئه‌ردۆغان و حکومه‌ته‌که‌ى ئاماده نین جێبه‌جێى بکه‌ن.
هاوڵاتى له شه‌ش پارێزگاى ناوه‌ڕاست و باشورى عێراق خۆپیشاندان و ناڕه‌زایى ده‌ربڕین ده‌ستى پێکردووه‌و یه‌کێک له‌داواکارى خۆپیشانده‌ران لابردنى محمد حه‌لبوسی، سه‌رۆکى په‌رله‌مانه که په‌رله‌مانتارێکى شیعه‌ى سڕکردووه. محمد حه‌لبوسى سه‌رۆکى په‌رله‌مانى عێراق، په‌رله‌مانتارى سه‌ربه‌خۆى شیعه باسم خه‌شانى سڕکردو په‌رله‌مانتاران هادى سه‌لامى و یاسر حوسه‌ینى ڕایگه‌یانگه‌یاند دژى ئه‌و بڕیاره ناده‌ستوریه‌ى حه‌لبوسى ده‌وه‌ستنه‌وه‌و واژۆ بۆ لابردنى له پۆستى سه‌رۆکى په‌رله‌مان کۆده‌که‌نه‌وه. هه‌ریه‌ک له پارێزگاکانى(موسه‌نا، به‌غدا، بابل، ناسریه، سه‌ماوه، دیوانییه) ده‌ستى پێکردووه‌و له‌هه‌رپارێزگایه‌ک داواکارییه‌کى جیاوازیان هه‌یه. داواکارى خۆپیشانده‌رانى به‌م شێوه‌یه‌یه: -له پارێزگاى سه‌ماوه خۆپیشاندانى به‌رفراوان داواى ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌ى حه‌لبوسى ده‌که‌ن. -له پارێزگاى موسه‌نا داواى ده‌ستله‌کارکێشانه‌وه‌ى حکومه‌تى خۆجێى ده‌که‌ن. -له‌پارێزگاى به‌غدا خۆپیشانده‌ران داواى ئاشکراکردنى چاره‌نوسى ڕاگه‌یاندنکار باسم الزعک ده‌که‌ن -له پارێزگاى بابل داواى ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌ى پارێزگارو حکومه‌تى خۆجێىى و جێبه‌جێکردنى داواکانیان ده‌که‌نه‌وه. -له‌پارێزگاى ناسڕیه داواى لێپێچینه‌وه له بکوژانى خۆپیشانده‌ران ده‌که‌ن. -له‌پارێزگاى دیوانیه خۆپیشانده‌ران دژى بڕیاره‌کانى په‌رله‌مان و دواکه‌وتنى پێکهێنانى حکومه‌ت خۆپیشاندان ده‌که‌ن.
هاوڵاتى ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان، دانبه‌وه‌دا ده‌نێت که ئه‌مریکا گوێ له تورکیا ناگرێت له‌باره‌ى تۆمه‌تبارکردنى هێزه‌کانى سوریاى دیموکرات(یه‌په‌گه)وه. ئه‌مڕۆ هه‌ینى، ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان سه‌رۆک کۆمارى تورکیا له‌باره‌ى لێخۆشبونى ئه‌مریکا له سزاکانى سه‌ر سوریا رایگه‌یاند، ئه‌سته‌مه ئه‌م هه‌ڵه‌یه‌ى ئه‌مریکا قبوڵ بکه‌ن، راشیگه‌یاند:" هه‌مو ئه‌و ئیدارانه‌ى که له‌م چه‌ند قۆناغه‌ى دواییدا له ئه‌مریکا هاتون، پشتیوانیى یه‌په‌گه ده‌که‌ن، ئۆتۆمبێل و که‌ره‌سته و ته‌قه‌مه‌نییان به بارهه‌ڵگره‌وه بۆ ناردوون". هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند" هه‌رچه‌نده ئه‌مه‌مان به هه‌موو ئیداره‌کانى ئه‌مریکا وت(ئیداره‌ى تره‌مپ، ئیداره‌ى جۆیایدن)، به‌ڵام گوێییان نه‌گرت و ئه‌م پڕۆسه‌یه به‌رده‌وام بووه". هاوکات باسى له پڕۆسه‌ى ئه‌ندامبونى فینلاند و سوید له ناتۆ کرد که بۆچونێکى ئه‌رێنییان نییه، ئه‌ردۆغان وتیشى:"وڵاتانى سکاندیناڤیا، وه‌کو میوانخانه‌یه‌ک وان بۆ گروپه چه‌کداره‌کانى په‌که‌که و چه‌ند رێکخراوێکى دیکه‌ش له سوید و هۆڵندا گیرساونه‌ته‌وه، ئه‌مه جگه له‌وه‌ى وه‌کو په‌رله‌مانتار له په‌رله‌مانه‌کانیاندا چالاکن، بۆیه له‌م خاڵه‌دا ناکرێت روانگه‌یه‌کى ئه‌رێنیمان هه‌بێت".
هاوڵاتى مردنى خه‌لیفه بن زاید ئالنهیان سه‌رۆکى ئیمارات له ته‌مه‌نى 74 ساڵیدا و به‌هۆى نه‌خۆشیه‌وه راگه‌یه‌ندرا. وه‌زاره‌تى کاروبارى سه‌رۆکایه‌تى کۆمار، پرسه و ماته‌مینى بۆ ماوه‌ى 40 رۆژ ئیمارات راگه‌یاند و فه‌رمانیکرد، بۆماوه‌ى 40 رۆژ ئاڵایى فه‌رمى وڵات بۆ نیوه بهێندرێته خواره‌وه و له‌ئه‌مڕۆشه‌وه پرسه و ماته‌مینى ده‌ستپێده‌کات و بۆ ماوه‌ى سێ رۆژیش ده‌وامى فه‌رمى له‌دامه‌زراوه ناوخۆى و فیدڕاڵیه‌کان راده‌گیرێـت خه‌لیفه بن زاید ئالنهیان له ساڵى 1948 له‌دایکبووه و له ساڵانى 1969-2004 وه‌ک شازاده‌ى ئه‌بو زه‌بى کارى کردووه، له 3ى تشرینى دووه‌مى 2004ه‌وه پۆستى سه‌رۆکى ده‌وڵه‌تى ئیماراتى وه‌رگرتوه.
