.jpeg)
ڕێکخراوی کۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەکانی ئەوروپا رایگه‌یاند، لە ماوەی 8 ساڵی ڕابردوودا 135 هه‌زار كه‌س لە هەرێمی کوردستان کۆچیان کردووە بۆ دەرەوە و لە ئەو ژماره‌یه‌ش 19 هه‌زار و 200 كه‌س لە ساڵی 2022دا بووە. ئەمرؤ چوار شەممە 18ی کانونی دووەمی 2023 ڕێکخراوی کۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەکانی ئەوروپا ڕایگه‌یاندوه: "لە ئەو ژمارەیەی کە لە ساڵی 2014وە کۆچیان کردووە، 366 کەس بونەتە قوربانی بەدەر لەو کەسانەی کە بێ سەروشوێنن، دەڤەری ڕاپەڕینیش پشکی شێری بەرکەوتووە لە ڕێژەی کۆچبەران و قوربانیان کە ژمارەیان 29 هه‌زار و 100 كۆچبه‌ره و لە نێویاندا 94 کەس گیانیان لەدەستداوە". ئەبوبەکر عەلی، ڕێکخراوی کۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەکانی ئەوروپا بە دەنگی ئەمریکای ڕاگەیاند: "کە ئامارەکانیان دەریدەخات زۆربەی کۆچبەران گەنجن و بێکاری و خراپی دۆخی هاوڵاتیانیش هۆکاری سەرەکی کۆچە لە هەرێمی کوردستاندا". ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد، بێکاری وای لە گەنج کردووە کە کۆچ بکات یاخود قەڵاچۆ بکات، نەتوانێت لەم نیشتیمانە بمێنێتەوە، بەداخەوە ڕۆژگار وایە لەبەر خراپی باری ژیان لەبەر خراپی گوزەران وایکردوە کە هیچ هیواو ئومێدێک لە بەردەم گەنجدا نەمێنێت و تاکە بژاردەی ڕۆشتن بێت لەم نیشتیمانە بۆ وڵاتێکی تر، لانیکەم بۆ ئەوەی وەک مرۆڤ بژی. ڕێکخراوی کۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەکانی ئەوروپا وتیشی: "هۆکاری تریش هەیە وەک نادادی، کە دەبینین نادادی زۆر هەیە، لە ڕوی چێنایەتیەوە بۆتە دوو چین، چینێکیان دەوڵەمەندی هەڵتۆقی و کە بە ماوەیەکی کەم بۆتە خاوەن سەروەت و سامانێکی زۆر ئەوانەش، ئەو چینە دەگرێتەوە". ئامارەکان دەریدەخەن کە بەهۆی باشتربونی دۆخی هەرێمی کوردستان لە نێوان ساڵی 2011 تا 2014 کۆچی پێچەوانە بۆ هەرێمی کوردستان هەبووە، بە شێوەیەک کە نزیکەی 37،000 کەس گەڕاونەتەوە بۆ هەرێمی کوردستان، بەڵام سەرهەڵدانی داعش و دروستبونی چەندین قەیران لە هەرێم دا ئەم هاوکێشەیەی پێچەوانە کردەوە. لە ناو کۆچبەراندا لاسەنگیەکی گەورەی ڕەگەزی هەیە و بەشێکی زۆری کۆچبەران لە ڕەگەزی نێرن کە لە داهاتوودا شیانی هەیە ببێتە یەکێک لەو کێشانەی ڕوبەڕوی هاوڵاتیانی هەرێم دەبێتەوە. لەو بارەیەوە ئەبوبەر عەلی ده‌ڵێت: "دەبینین ئەوەی کە ڕۆشتوە بۆ وڵاتانی ئەوروپا لە 90%ی ڕەگەزی نێرن، ئێمە داتایەکمان لەبەردەستدایە هی ساڵی 2022 لە زانکۆی ڕاپەڕین بەرواوردکاریەکمان کردووە، کە تەنیا بەس لە یەک زانکۆ کە زانکۆی ڕاپەڕینە، ڕێژەکە بەم جۆرەیە،( 1884) ڕەگەزی نێری تێدایە و بەرامبەر بە( 3888) ڕەگەزی مێ، کە دەبێت حکومەت هەڵوێستەی لەسەر بکات". ڕێکخراوەکە ئاماژە بە ئەوەشدەکات، کە لە پێشتر چەند پڕۆژە یاسا و پێشنیارێکیان پێشکەش بە پەرلەمانی هەرێم کردووە سەبارەت بە هۆکارەکانی کۆچ و دۆزینەوەی میکانیزم بۆ بنەبڕ کردنی ئەم دیاردەیە، بەڵام هەوڵەکانیان بێ ئەنجام ماوەتەوە. سەرۆکی ڕێکخراوەکە ڕەخنە لە کونسوڵخانەی وڵاتان لە هەرێمی کوردستان دەگرێت و دەڵێت: "پێنەدانی ڤیزا بە هاوڵاتیانی هەرێم هۆکارێکە بۆ کۆچی نا یاسایی کە بووەتە هۆی گیانلەدەستدانی سەدان هاوڵاتی کورد".
هاوڵاتی داواکاری گشتی ئێران داوای لە پۆلیسی کردوە کچان و ژنانی بێسەرپۆش دەستگیر نەکەن رۆژنامەیەکی ئەمریکی ئاشکرای دەکات ئێران لە رێگەی کامێراوە چاودێریی شێوازی جلوبەرگی ژنان دەکات و سزایان بۆ دەبڕێتەوە. رۆژنامەی (وۆڵستریت جۆرناڵ) بڵاوی کردوەتەوە: کۆماری ئیسلامی ئێران لە جیاتی (پۆلیسی ئەخلاق) لە شەقامەکان بە کامێرا چاودێریی سەرپۆش و باڵاپۆشیی کچان و ژنان دەکات و لە رێگەی کورتەنامەی مۆبایلەوە ئاگاداریان دەکات و سزایان بۆ دەبڕێتەوە. بە پێی زانیارییەکانی رۆژنامەکە؛ داواکاری گشتیی کۆماری ئیسلامی ئێران داوای لە پۆلیسی وڵاتەکەی کردوە ئەو ژن و کچانە دەستگیر نەکەن کە سرپۆشیان نییە و لە چوارچێوەی یاساکاندا رەچاوی باڵاپۆشیان نەکردوە لە بەرامبەردا لە رێگەی کامێراکانەوە ناسنامەی کەسانی سەرپێچیکار ئاشکرا بکرێت و سزا بدرێن. وۆڵستریت جۆرناڵ ئاماژەی بەوە کردوە؛ بە ئامانجی چاودێریی باڵاپۆشبونی ژنان و کچان سود لە کامێرکانی پۆلیسی هاتوچۆش وەردەگیرێت چونکە ئەو کامێرایانەی هاتوچۆ توانای ئاشکراکردنی وێنە و ناسنامەی هەر کەسێکی هەیە. بڵاوبونەوەی ئەو هەواڵە لە کاتێکدایە لە مانگی رابردوەوە پۆلیسی ئێران دەستی کردوە بە ئاگادارکردنەوەی خاوەنی ئەو ئۆتۆمبێلانەی کە ژن و کچی بێ سەرپۆشی تێدابوە یان گواستویاننەوە.
هاوڵاتی مەولود چاوشئۆغلۆ وەزیری دەرەوەی تورکیا رایگەیاند، پەکەکە لە هەرێمی کوردستان نەک تەنیا لە شەنگال هەیە، بەڵکو لە دەڤەری سلێمانیش هەیە و ئەمە هەڕەشەیە بۆ سەر تورکیا و ئێران. مەولود جاوشئۆغلۆ وەزیری دەرەوەی تورکیا دوای کۆبونەوەی لەگەڵ حسێن ئەمیر عەبدوڵلاهیان هاوتا ئێرانیەکەی لە کۆنفڕانسێکی هاوبەشی رۆژنامەوانیدا ئاماژەی بە چەند پرسێکی گرنگی پەیوەست بە کورد لە ناوچەکە و جیهان کرد. چاوشئۆغلۆ لە قسەکانیدا هەڕەشەی لە پەکەکە و رۆژئاوای کوردستان کردەوە و دەڵێت، لە هەموو شوێنێک هەوڵی خۆڕیکخستنەوە دەدەن. یەپەگە لە تەل رەفعەت، منبج، واتە لە رۆژئاوای روباری فورات هەوڵی زیاتر خۆرێکخستنەوە دەدات. جگە لەوەش لە هەرێمی کوردستان کە وەک باکوری عێراق ناوی هێناوە، پەکەکە هەیە. نە تەنیا لە شەنگال بەڵکو لە دەڤەری سلێمانیش پەکەکە هەیە و هەڕەشەیە بۆ سەر ئێران و تورکیا و وتی، " پێویستە پاکبکرێنەوە." وەزیری دەرەوەی تورکیا سەبارەی بە خۆپیشاندانێکی کوردان لە سوید کە بوکەڵەیەکی هاوشێوەی ئەردۆغانیان بە قاچ هەڵواسیبوو ئاماژەی بەوەکرد، سوید باسی رەگەزپەرستی دەکات، ئایا ئەوە رەگەزپەرستی نییە کە کاری بەو شێوەیە بکرێت. بە بیدەنگی سوید ناتوانێت ئێمە فریو بدات. ئێمە پابەندی رێککەوتنەکان دەبین. پێویستە سوید خۆی یەکلایی بکاتەوە. چاوشئۆغلۆ لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا، رەخنەی لە روسیا و ئەمریکاش گرت کە بەڵێنەکانیان لەدژی رۆژئاوای کوردستان جێبەجێ نەکردووە و وتی، " بەو هۆیەوە یەپەگە خۆی لە رۆژئاوای روباری فورات بەهێز دەکات."
هاوڵاتی ئەوروپا رایگەیاند هەوڵی سەپاندنی سزای زیاتر بەسەر ئێراندا دەدات و سەرۆکی کۆمیسیۆنی ئەوروپا پشتیوانیی خۆی بۆ بە تیرۆریست لەقەڵەمدانی سوپای پاسدارن دەربڕی. ئورزولا فۆن دێر لاین، سەرۆکی کۆمیسیۆنی یەکێتی ئەوروپا ئەمڕۆ سێشەممە لە کۆڕبەندی داڤۆس لە وڵاتی سویسرا رایگەیاند؛ پشتیوانیی دەکات لەوەی کە سوپای پاسدارانی کۆماری ئیسلای ئێران بخرێتە لیستی تیرۆر لە یەکێتی ئەوروپا. ئەو لە پەراوێزی کۆڕبەندەکە بە رۆژنامەوانانی راگەیاند؛ کاردانەوەی ئێران بۆ خۆپیشاندەران و خەڵکی وڵاتەکە دڕندانە و مەترسیدار بوە و مافەکانی مرۆڤی پێشێل کردوە، بۆیە ئەوروپا هەوڵی سەپاندنی سزای نوێ بەسەر کۆماری ئیسلامیدا دەدات. سەرۆکی کۆمیسیۆنی یەکێتی ئەوروپا جەختی لەوە کردەوە کە پشتیوانیی لە هەر هەنگاوێک دەکات بۆ ئەوەی یەکێتییەکە ناوی سوپای پاسداران بخاتە لیستی تیرۆرەوە. وتەکانی ئورزولا فۆن دێر لاین لە کاتێکدایە رۆژی دوشەممە زیاتر لە 12هەزار چالاکوانی کورد و ئێرانی نیشتەجێی ئەوروپا لەبەردەم پەرلەمانی یەکێتی ئەوروپا لە شاری ستراسبۆرگ لە فەڕەنسا دژی سوپای پاسداران و کۆماری ئیسلامی ئێران خۆپیشاندانیان کرد و داوایان کرد پەرلەمانی ئەوروپا وەک رێکخراوێکی تیرۆریستی مامەڵە لەگەل سوپای پاسداران بکات و سزا بدرێت. بە پێی ئەو بەڵگانەی لە ماوەی چوار مانگی ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران تۆمار کراون ، سوپای پاسداران رۆڵی سەرەکیی گێڕاوە لە سەرکوت و کوشتنی خۆپیشاندەران ئەوەش ناڕەزایەتیی نێودەوڵەتیی لێکەوتوەتەوە.
هاوڵاتی بەهای تمەن بەرامبەر دۆلار جارێکی دیکە رو لە دابەزین دەکات و نرخی یەک دۆلار لە ئێران بۆ نزیکەی 42 هەزار تمەن بەرزبوە و یەک مەتر زەوی لە پایتەختی وڵاتەکە 500 دۆلار گران دەبێت. زیاتر لە دو هەفتەیە بەهای هەر دۆلارێک لە ئێران لە سەروی 40 هەزار تمەنەوەیە و ئەمڕۆ سێ شەممەش بەهای یەک دۆلار لە کاتی داخستنی بازاڕەکان بۆ 41 هەزار و 700 تمەن بەرز بوەوە. بەهای یەک یۆرۆ لە ئێران گەیشتە 45 هەزار و 175 تمەن و یەک پاوەن-ی بەریتانیا بۆ 51 هەزار و 115 تمەن بەرز بوەوە. لەگەڵ بەرزبونەوەی دۆلار بەرامبەر تمەن نرخی یەک لیرەی ئاڵتون لە وڵاتە بۆ 22 ملیۆن و 150 هەزار تمەن بەرز بوەوە و نیولیرە-ش نرخی 12 ملیۆن و 950 هەزار تمەنی تۆمار کرد. لە ماوەی 15 رۆژی رابردودا ئێران بەهەموشێویەک هەوڵی داوە رێگریی لە بەرزبونەوەی بەهای دۆلار لە بەرامبەر تمەن بکات و لەو چوارچێوەیەشدا پارێزگاری بانکی ناوەندیی وڵاتە گۆڕدرا بەڵام هەوڵەکان بۆ بەرزکردنەوەی بەهای تمەن سەرکەوتو نەبوە بە تایبەت کە دەسەڵاتی تاران بەهۆی سەرکوت و سێدارەی خۆپیشاندەران کەوتوەتە ژێر فشارە نێودەوڵەتییەکانەوە. هاوکات عەبدوڵڵا ئۆتادی ، ئەندامی ئەنجومەنی روێژکارانی خانوبەرە لە تاران رایگەیاند؛ بەرزبونەوەی بەهای دۆلار لە دو مانگی رابردودا نرخی یەک مەتر زەویی لە تاران لە نێوان پێنج ملیۆن بۆ 20 ملیۆن تمەن بەرز کردوەتەوە.
دەزگای دژەتیرۆری عێراق، ڕایگەیاند: بەهاوکاری دەزگای گشتی دژە تیرۆر چەند داواکارێکیان دەستگیرکردوە ئەمڕۆدەزگای دژەتیرۆری عێراق لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوەدا، بەیانی ئەمڕۆ لە پارێزگای کەرکوک هێزەکانیان "تیرۆرستێکیان" دەستگیرکردوە. لە سلێمانی داواکراوێک دەستگیرکراوە ئاماژەی بەوەشکردوە، لەلایەکی دیکەشەوە بەهاوکاری بەڕێوەبەرایەتی گشتی دژەتیرۆر (CTG)، هێزەکانیان داواکراوێکی دیکەیان بە تۆمەتی "تیرۆر" لە سنوری پارێزگای سلێمانی دەستگیرکردوە. جێی ئامەژەیە 13ی ئەم مانگەش دەزگای دژەتیرۆری عێراق رایگەیاند، هێزەکانیان بە هاوکاری بەڕێوەبەرایەتی گشتی دژەتیرۆر (CTG) لە قەزاکانی کەلار و بازیان لە سنوری پارێزگای سلێمانی، دو چەکداری داعشیان دەستگیرکردوە کە لەلایەن دادگای عێراقەوە داواکراو بون.
دکتۆر بڕیار ڕەشید ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، سەردانی مەحمود تەمیمی سەرۆکی ئەنجومەنی ڕاژەیی حکومەتی عێراقی کرد و گفتوگۆیان کرد سەبارەت بە دامەزراندنی یەکەمەکانی زانکۆ و پەیمانگە حکومیەکان و هەڵگرانی بڕوانی باڵا. پەرلەمانتارەکەی عێراق ڕاگەیاندوە: ئەنجومەنی ڕاژە نوسراوێکیان بۆ وەزارەتی خوێندنی باڵای عێراق کردوه، ئەوانیش ناردویانە بۆ وەزارەتی خوێندنی باڵای هەرێم، وەزیری خوێندنی باڵای هەرێمیش ناوەکانی ناردوەتەوە بۆ وەزارەتی خوێندنی باڵای فیدڕاڵ. بەوتەی پەرلەمەنتار بڕیار ڕەشید: خوێندکارانی هەرێم کە خوێندنیان تەواو کردوە لە زانکۆ پەیمانگای حکومی داددەزرێن ، پاش ئەوەی هەفتەی ئایندە ناوەکانیان دەگەڕێتەوە بۆ ئەنجوومەنی گستی ڕاژەی حکومەتی فیدڕاڵ.
هاوڵاتی بەڕێوبەرایەتی گشتی کارەبای سلێمانی لەبەیاننامەیەکدا، دەستپێکردنی دەیان پڕۆژە نوێی ڕاگەیاند. بەڕێوبەرایەتیەکە ئاماژەی بەوەکردوە، کە پڕۆژەکان لەسەر پارەی بوردجەی داهاتی بەڕێوبەراتیەکە جێبەجێدەکرێت. ئەمڕۆ سێ شەممە 17ی1ی 2023، بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی کارەبای سلێمانی بڵاویکردەوە، لە چوارچێوەى پڕۆژەکانى بەڕێوەبەرایەتیی گشتی كارەبای سلێمانی و بە سەرپەرشتى بەڕێوەبەرایەتیى دابەشکردنى کارەباى سلێمانی و لەسەر بودجەی داهاتی 8% ی کارەبا، بەبڕى زیاتر لە 170 ملیۆن دینار چه‌ند پرۆژه‌یه‌كی كاره‌با له‌سلێمانی جێبه‌جێده‌كرێت. باس لەوشکراوە، پرۆژه‌كان بریتین له چاره‌سه‌ركردن و دانانی محاویله بۆ فیده‌ری 144 له‌سه‌رچنار، دانانی محاویله بۆ گه‌ڕه‌كی مه‌لا داود فیده‌ری 373 تاڤگه ، روناككردنه‌وه‌ی شه‌قامی هێزه‌كانی 70 به‌شی 2 راپه‌رین، دانانی محاویله‌ی مساعد بۆ گه‌ڕه‌كی قوله‌ره‌یسی خواروو فیده‌ری 73.
هاوڵاتی تەنها لە دوو ڕۆژی کاراکردنی لینکی پڕکردنەوەی فۆڕمی دامەزراندن لە پاسەوانی سنوور، نزیکەی 12 ملیۆن کەس لینکەکەیان کردووەتەوە و سەردانی ماڵپەڕەکەیان کردووە ئەمڕۆ سێشەممە 17-1-2023، کاروان خۆشناو، گوتەبێژی ناوچەی یەکی پاسەوانی سنوور لە چاوپێکەوتنێکدا بە تۆڕی میدیای ڕوداوی ڕایگەیاند ، سبەی چوارشەممە کاژێر 12:00 لینکی پڕکردنەوەی فۆڕم بۆ دامەزراندن لە پاسەوانی سنوور دادەخرێت. وتیشی،"لەو ژمارەیەی لینکی فۆڕمەکەیان کردووەتەوە نزیکەی 2 ملیۆن کەسیان داوای دامەزراندنیان کردووە و فۆڕمەکەیان پڕکردووەتەوە". ئەو گوتەبێژە باسی لەوەشکرد،"بۆ هەموو عێراق تەنها 6000 کەس دادەمەزرێن،لەو ژمارەیە 2600 یان بۆ هەرێمی کوردستان دەبن." ئەمەشلەکاتێکدایە لە کەمتر لە 40 کاژێری کردنەوەی ماڵپەڕەکە 11 ملیۆن و 981 هەزار و 671 جار لینکی پڕکردنەوەی فۆڕمەکە کراوەتەوە. هاوکات دامەزراندنەکە تەنیا بۆ رەگەزی نێرە، بە گوتەی کاروان خۆشناو، لە دەرچووی ناوەندییەوە ئەگەری وەرگیرانی هەیە بەو مەرجەی تەمەنی لە نێوان 17 بۆ 35 ساڵ بێت و لە دایک و باوکێکی عێراقی بێت.
هاوڵاتی شەوی دووشەممە نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان پێشوازی لە برێت مەکگۆرک ڕێکخەری کۆشکی سپی بۆ کاروباری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست وئەفریقای باکو کرد کە بەیاوەری شاندێکی باڵای ئەمریکا سەردانی عێراق و هەرێمی کوردستانیان کردبوو، لە میانی کۆبونەوەکەشدا باسیان لە پەیوەندیەکانی نێوان ئەمریکا وعێراق و هەرێمی کوردستان،کێشەکانی نێوان هەولێر وبەغدا کرد، هاوکات باسیان لە کێشە ناوخۆییەکانی هەرێمی کوردستان ویەکخستنەوەی هێزەکانی پێشمەرگەش کرد. دەقی ڕاگەێندراوەکەی حکومەتی هەرێم: ئیمشه‌و دووشه‌ممه 2023/1/16 به‌ڕێز نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، پێشوازى له به‌ڕێز برێت مەکگورک نێردەی سەرۆكی ئەمه‌ریكا بۆ كاروباری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکووری ئافریكا كرد كه به ياوه‌ريى شاندێكى باڵاى وڵاته‌كه‌ى، سه‌ردانى هه‌رێمى كوردستان ده‌كه‌ن. له كۆبوونه‌وه‌يه‌كدا كه به‌ڕێز ئامۆس هۆكستاين، نێرده‌ى سه‌رۆكايه‌تيى ئه‌مه‌ريكا بۆ ژێرخانى جيهانى و ئاسايشى وزه و خاتوو ئالينا ڕۆنانۆوسكى، باڵيۆزى ئه‌مه‌ريكا له عێراق ئاماده‌ى بوون، دوايين پێشهاته سياسييه‌كانى عێراق، په‌يوه‌ندييه‌كانى ئه‌مه‌ريكا له‌گه‌ڵ عێراق و هه‌رێمى كوردستان، په‌يوه‌ندييه‌كانى هه‌ولێر ـ به‌غدا و گفتوگۆى چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كانيان، دۆخى ناوخۆى هه‌رێمى كوردستان و پرۆسه‌ى يه‌كخستنى پێشمه‌رگه‌یان، تاوتوێ كرد. به‌ڕێز مه‌كگورك به‌رده‌واميى پشتيوانيى ئه‌مه‌ريكاى بۆ عێراق و هه‌رێمى كوردستان و خواستى وڵاته‌كه‌ى بۆ بره‌ودان به په‌يوه‌ندييه‌كانى له‌گه‌ڵ به‌غدا و هه‌ولێر و فراوانكردنى هاريكاريى هاوبه‌ش له هه‌موو بواره‌كاندا، دووپات كرده‌وه، به‌تایبه‌تیش له بواری وزه و پاراستنی ئاسایشی وزه‌دا. لاى خۆيه‌وه سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى، باسێكى وردى ده‌رباره‌ى دۆخى عێراق و هه‌رێمى كوردستان و هه‌وڵى چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كان پێشكه‌ش كرد و دووپاتى كرده‌وه كه له‌گه‌ڵ دامه‌زرانى حكوومه‌تى نوێى فيدراڵيى عێراق، ده‌رفه‌تێك بۆ چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كان له‌سه‌ر بنه‌ماى ده‌ستوور و فيدراڵى هاتووه‌ته ئاراوه و له‌مباره‌يه‌وه هه‌رێمى كوردستان بۆ هه‌موو هاوكارييه‌ك ئاماده‌يه. گرنگیی پێکه‌وه‌کارکردن بۆ پاراستنی سه‌قامگیری، دوايين پێشهاته‌كانى ناوچه‌كه به‌گشتى و چه‌ند پرسێكى ديكه‌ى جێى بايه‌خى هاوبه‌ش، ته‌وه‌رێكى ديكه‌ى كۆبوونه‌وه‌كه بوو، كه ژماره‌يه‌ك له به‌رپرسان و ڕاوێژكارانى هه‌ردوولا ئاماده‌ى بوون.
میدحاد سانجار هاوسەرۆکی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) رایگەیاند، کۆمسیۆنی یاسایی و مافەکانی مرۆڤی پارتەکە، داواکاری پێشکەش بە دادگای دەستووری تورکیا کردووە کە دوای هەڵبژاردنەکان بڕیاری کۆتایی لەبارەی داخستنی پارتەکەیان بدرێت. سانجار لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەنووسیدا ئاماژەی بە پرسی داخستنی پارتەکەیانی کرد و وتی، " ئەگەر گوێ بە یاسا نێودەوڵەتیەکان بدرایە، نەدەبوو سکاڵایەکی بەم شێوەیە لە دادگادا قبوڵ بکرایە. دۆسیەی داخستنی هەدەپە لەدژی پێوانە نێودەوڵەتیەکانە و پێویست بوو دادگای دەستووری سکاڵاکەی رەتبکرادایە. هاوسەرۆکی هەدەپە وتی، ئەمە پرسێکی سیاسیە. بەم شێوەیە فشار لەسەر سیاسەتی دیموکراتی دروست دەکەن. دەیانەوێت هەدەپە بەم شێوەیە لەناوببەن. دادگای بالای مافەکانی مرۆڤ بە ئاشکرایی رایگەیاندووە کە دادگاییکردنی هەدەپە کارێکی نایاساییە. " میدحاد سانجار باسی ئەوەشی کرد کە دەتوانن تانە لە بڕیارەکە بدەن و وتی، " تاوەکو چواری شوبات دەتوانین تانەکەمان پێشکەش بکەین. تاوەکو ئێستا هیچ بڕیارێکمان پێنەگەیشتووە. ئەم هەنگاوە نە تەنیا بۆ هەدەپە ، بەڵکو زیانێکی گەورە لە پرۆسەی هەڵبژاردن و دیموکراسی تورکیا دەدات. دەسەڵات نایەوێت هەڵبژاردنێکی دادپەروەرانە، ئازاد و یەکسان بەڕێوە بچێت." هاوسەرۆکی هەدەپە لەبارەی ئەو دەنگۆیانەی کە دوای داخستنی، هەدەپە لەسەر لیستی پارتی دیموکراسی و پێشکەوتن (دەڤا) بە سەرۆکایەتی عەلی باباجان، بەشداری لە هەڵبژاردنەکان دەکات،رایگەیاند، ئەو دەنگۆیانە دوورن لە راستیەوە. هەدەپە رێوشوێنی گرتووەتەبەر، ئامادەکاری بۆ هەموو ئەگەرێک کردووە. ١٠ی ئەم مانگە، دانیشتنی دادگایی داخستنی هەدەپە لەلایەن دادگای دەستووری تورکیا بەڕێوەچوو. سکاڵاکار بەکر شاهین داوکاری گشتی تورکیا لەدژی هەدەپە بە زارەکی قسەی کرد و هەدەپەی بەوە تۆمەتبار کرد کە پشتگیری لە پەکەکە دەکات. تاوەکو ئێستا دادگای دەستووری هیچ بڕیارێکی نەداوە. ئەمەش لە کاتیکدایە کە بە تەنیا چەند مانگێک بۆ هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی تورکیا ماوە.
عومەر چەلیک وتەبێژی پارتی داد و گەشەپێدان (ئاکەپە)ی دەسەڵاتداری تورکیا، رایگەیاند، دەکرێت هەڵبژاردنەکانی ئەو وڵاتە دوابخرێت. عومەر چەلیک لە کۆنفڕانسێکی رۆژنامەنووسیدا، باسی لە ئەگەری گۆڕانکاری لە وادەی هەڵبژاردنەکانی تورکیادا کرد و رایگەیاند، دەکرێت گۆڕانکاری رووبدات. چەلیک وتی، " گۆڕانکاری ئەنجام دەدرێت، بەڵام پێناچێت هەڵبژاردنی پێشوەختە ئەنجام بدرێت، دەکرێت کە دوا بخرێت. باسی چەند وادەیەک دەکرێت. لە داهاتوودا کاتی هەڵبژاردن ئاشکرا دەکرێت. بەگوێرەی یاسا، پێویستە هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی لە مانگی حوزەیرانی ئەمساڵدا ئەنجام بدرێن، بەڵام لە ئێستاوە ئامادەکاری پارتە سیاسیەکان دەستی پێکردووە. هەر ئەمڕۆ عەلی باباجان سەرۆکی پارتی دیموکراسی و پێشکەوتن (دەڤا)، رایگەیاند کە دۆخی دەسەڵات خراپە و پێویستە ئۆپۆزسیۆن کاندیدی خۆی دیاری بکات، بۆ ئەوەی لەمە زیاتر کاتی خۆی بە فیڕۆ نەدات. لەلایەکی دیکەوە، کۆمپانیای (ORC) ئەمڕۆ راپرسیەکی لەبارەی دەنگی پارتە سیاسیەکانی لە پارێزگای ئەستەنبوڵ بڵاوکردەوە. بەگوێرەی راپرسیەکە، لەو پارێزگایەدا، هاوپەیمانی گەلی ئۆپۆزسیۆن دەتوانێت بە جیاوازی 10٪ی دەنگەکان، بەسەر هاوپەیمانی کۆماری دەسەڵاتدا سەربکەوێت.
هاوڵاتی بۆ سەرۆکایەتی کردنی دانوستانەکانی لوتکەی کەشوهەوا cop 28 لە دووبەی، ئیمارات سوڵتان ئەلجابر سەرۆکی کۆمپانیایەکی گەورەی نەوتی “ ADNOC” دەسنیشانکردووە، ئەوەش ناڕەزایەکی زۆری چالاکوانانی کەشوهەوا وڕێکخراوە مەدەنیەکانی لێکەوتۆتەوە. ڕێکخراوە مەدەنیەکان و چالاکوانانی کەشوهەوا داوایان کردووە سوڵتان ئەلجابر دەست لە پۆستەکەی بکێشێتەوە لە سەرۆکایەتی کردنی کۆماپانیای نەوتی ADNOC، چونکە ئەمە دژ یەکیە لەگەڵ هەڵوێستەکانی لە دانوستانی ڕووبەڕووبونەوەی گەرمبونی زەوی لە لوتکەی کەشوهەوای COP28 . هاوکات نوسینگەی ئەلجابر ڕایگەیاندووە، کەوا سوڵتان ئەلجابر کە وەزیری پیشەسازی و تەکنەلۆژیای ئیماراتیشە، ئەمساڵ وەک ونوێنەری ئیمارات ئامادە دەبیت لە لوتکەی بۆ کەشوهەوا، هەروەها ڕاشیگەیاندووە ئەمساڵ ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە درووستکردنی هاودەنگی نێوان هەموو حوکمەتەکاندا لەسەر ئەو کۆنفرانسە. سەرەڕای ناڕەزایی ڕێکخراو و چالاکوانەکانی کەشوهەوا، وتەبێژی ڕێکەوتننامەی نەتەوە یەکگرتوەکان هیچ لێدوانێکی لەو بارەیەوە نەداوە. ئیمارات سێیەم گەورەترین بەرهەمهێنەری هاوپەیمانی نەوتی ئۆپیکە، لە ٣٠ی تشرینی دووەم هەتاوەکو ١٢ی کانوونی دووەم دانوستانەکانی کەشوهەوا دەکات بە نێوەندگیری نەتەوە یەکگرتوەکان، هاوکات ئیمارات یەکەم وڵاتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بوو کە ڕێکەوتنی پاریسی قەبوڵ کرد وپابەند بوو بە گەیشتنە ڕێژەیەکی پاکی دەردانی گازی ژەهراوی.
هاوڵاتی به‌بڕیاری وه‌زاره‌تی رۆشنبیری و لاوانی حكومه‌تی هه‌رێمی هه‌رێمی كوردستان، په‌خشی 16 كه‌ناڵی ناوخۆی راده‌گیرێت. به‌گوێره‌ی نووسراوێكه كه ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه 16ی2ی2023 ده‌رچووه ، په‌خشی 16 كه‌ناڵی ناوخۆیی (لۆكاڵی) له هه‌رێمی كوردستان به‌هۆی نوێنه‌كردنه‌وه‌ی مۆڵه‌ته‌كانیان راده‌گیرێت و بڕیارەکە لەکاتی دەرچونی بڕیارەکەوە جێبەجێ دەکرێت. بەبڕیاری وەزارەتی ڕۆشبیری په‌خشی ئه‌و كه‌ناڵاله تا ئه‌و كاته‌ی مۆڵه‌ته‌كانیان نوێده‌كرێنه‌وه راده‌گیرێت. ناوی کەناڵاکان: جوودی یەکگرتووUTV HAWLER گرووپی نیگا ئاسمان منارە لاوان ئاسۆ سپۆرت کازیوە جیهان ئێفێکت ئای مۆڤیس ژیار سروشت بەیبی پاندا
.jpg)
هاوڵاتی لەلێدوانێکدا گوته‌بێژی وه‌زاره‌تی كاره‌بای حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان رایگه‌یاند، توانای بەرهەمهێنانی کارەبا گەیشتووەتە سێ هەزار و 900 مێگاوات و بەهۆی زۆری خواستی کارەبا لەلایەن هاوبەشانەوە لە ئێستادا کاتەکانی بوونی کارەبا بۆ هاووڵاتیان بە تێکڕای دەگاتە 12 کاتژمێر. ئومێد ئه‌حمه‌د، گوته‌بێژی وه‌زاره‌تی كاره‌بای حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان به پێگه‌ی فه‌رمی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانی راگه‌یاند، لە ئێستادا لە تەواوی وێستگەکاندا توانای بەرهەمهێنانی كاره‌با نزیک بووەتەوە لە سێ هه‌زار و 900 مێگاوات کارەبا، لە کاتێکدا خواست لەسەر کارەبا بۆ هاوبەشان حه‌فت هه‌زار مێگاواتە. به‌گوته‌ی گوته‌بێژی وه‌زاره‌تی كاره‌با، بەهۆی زۆری خواستی کارەبا لەلایەن هاوبەشانەوە لە ئێستادا کاتەکانی بوونی کارەبا بۆ هاووڵاتیان بە تێکڕای دەگاتە 12 کاتژمێر، بەڵام لە ناوچە ساردەکان نزیکەی 10 بۆ 11 کاتژمێرە و بۆ ناوچە گەرمەکانیش 12 بۆ 13 کاتژمێرە، واتە لە ناوچەیەک بۆ ناوچەیەکی دیكه جیاوازە. پێگه‌ی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان ئه‌وه‌شی خستووه‌ته‌ڕوو، "حكومه‌تی هەرێمی کوردستان لە رێگەی وەزارەتی کارەباوە لە هەوڵی بەردەوامدایە پڕۆژەکانی کارەبا بەرەو پێش ببات و بەرهەمهێنان زیاد بکات تاوەکو بەرهەم و خواست وەکو یەکیان لێ بێت".
