.jpeg)
هاوڵاتی لە ماوەی 24 كاتژمێری رابردوشدا 700 منداڵ سەردانی کلینیکی ڕاوێژکاری نەخۆشخانەی د.جەمال ئەحمەد ڕەشیدی منداڵانی فێرکارییان له شاری سلێمانی کرووە. لە لێدوانێکیدا پشدەر عه‌بدوڵا، بەڕێوبەری نەخۆشخانەی د.جەمال ئەحمەد ڕەشیدی منداڵانی فێرکاری و پزیشکی پسپۆڕی نەخۆشییەکانی منداڵان ڕایگەیاند:" زیاتر لە 100منداڵ لەم نەخۆشخانەیە بەهۆکاری توشبون بە پەتاوەرزییەکان بەمەبەستی چارەسەرکردن داخڵکراون". هەر لە بەشی کلینیکی ڕاوێژکاری نەخۆشخانەکە له ماوه‌ی 24 كاتژمێری رابردودا 700 منداڵ سەردانی ئەو بەشەیان کردوە و لەلایەن پزیشکی پسپۆڕی مناڵانەوە بینراون و چارەسەری پێویستیان بۆ کراوە.
.jpg)
هاوڵاتی كۆمسیۆنى باڵاى هه‌ڵبژاردنه‌كان ڕایگه‌یاند:" 108 سكاڵا خراوه‌ته به‌رده‌م كۆمسیۆن ته‌نها 22سكاڵامان مه‌رجه‌كانى پێشكه‌شكردنى سكاڵاى تێدابوه‌و له‌به‌شێك له‌پارێزگاكانى هه‌رێم‌و ناوه‌ڕاست‌و باشور بوه‌و ده‌ستمان به‌لێكۆڵینه‌وه كردوه". كۆمیسیۆنى باڵاى هه‌ڵبژاردنه‌كانى عێراق له‌ڕاگه‌یه‌ندراوێكدا ڕایگه‌یاند، "ئەنجومەنی کۆمسیاران بڕیاریدا بەڕەزامەندیدان لەسەر دوبارە ژماردن‌و جیاکردنەوەی دەستی دەنگەکان لەوێستگەکانی ھەڵبژاردنی سكاڵا لەسەرکراو لەسەر بنەمای (22) سكاڵا و دابەشبون بەسەر پارێزگاکانی، (واست، سلێمانی، نەجەف، ھەولێر، نەینەوا، کەرکوک، زیقار، ئەنبار، قادسیە، سەڵاحەدین، بەسرە، بەغداو بابل) بەھۆی بونی بەڵگەو کۆمسیۆنیش ھەڵدەستێت بەپێشکەشکردنی ڕاسپاردەی گونجاو لەبارەیەوە دوای تەواوکردنی ڕێککارەکانی ژماردن‌و جیاکردنەوەی دەستیی". كۆمسیۆن ئه‌وه‌شده‌خاته‌ڕوو، "ئەوە دروست نییە کە لەھەندێک لەھۆیەکانی ڕاگەیاندن‌و سۆشیال میدیا باسکراوە لەبارەی ئەنجامی سكاڵا کان، بەڵکو لەلایەن کۆمسیۆنەوە دوای بەکۆتاھاتنی پرۆسەی ژماردن‌و جیاکردنەوەی دەنگەکان دەرەنجامی سكاڵاکان لەبەغدا ڕادەگەیەنرێت". هه‌ر له‌ڕاگه‌یه‌ندراوه‌كه‌دا هاتوه، "كۆمسیۆن دەستدەکات بەڕێکاری ژماردن‌و جیاکردنەوەی دەستی دەنگەکان بۆ وێستگە تانە لەسەر دراوەکانی سەر بەئۆفیسی پارێزگای نەینەوا لەڕۆژی 27ى تشرینی یەکەم لەکاتژمێر هه‌شتى بەیانی تاکاتژمێر پێنجى پاشنیوەڕۆ، بەدواشیدا پرۆسەکە بەردەوامدەبێت بۆ سەرجەم پارێزگاکانی دیکە بەپێی خشتەیەکی کاتی کە دواتر ناوو ژمارەی ناوەندو وێستگە سكاڵا لەسەر دراوەکانی تێدا دیاریدەکرێت لەسەر ئاستی پارێزگاو بازنەی ھەڵبژاردن". باس له‌وه‌شكراوه، "پرۆسەکەش بەئامادەبونی نوێنەری پاڵێوراوەکانی ئەو بازنەو وێستگانەی سكاڵایان لەسەرەو لەگەڵ چاودێرەکان‌و ھۆیەکانی ڕاگەیاندن‌و کۆمسیۆن بەردەوامە لەڕوانین بۆ ئەو سكاڵا نەی دیکە کە پێشکەشکراون". په‌سه‌ندكردنى 22 سكاڵا له‌به‌شێك له‌پارێزگاكانى عێراق له‌كاتێكدایه كه دوێنێ كۆمسیۆنى هه‌ڵبژاردنه‌كان ڕایگه‌یاند، ژماره‌یه‌ك سكاڵاى پێشكه‌شكراو له‌پارێزگاى نه‌ینه‌وا په‌سه‌ندكراوه‌و ڕۆژى چوارشه‌ممه ده‌ست به‌جیاكردنه‌وه‌ى ده‌ستى ده‌نگه‌كان ده‌كرێت.
هاوڵاتی سه‌رۆکكۆماری توركیا داوای لە مێرکل كرد كولتووری ره‌گه‌زپه‌رستی كۆتایی پێبهێنێت و رایگەیاند:" ریشه‌كێشكردنی كولتووری ره‌گه‌زپه‌رستی ده‌بێته هۆی ئه‌وه‌ی توركه‌كان له ئه‌وروپا هه‌ست بكه‌ن به ته‌واوی له ماڵی خۆیاندا ده‌ژین، رایگەیاند "مێركل بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئه‌م كێشه‌یه به‌رده‌وام هه‌وڵی جیددی داوه. له‌و باوه‌ڕه‌یشدام ئه‌وه‌ی دێته جێی، هه‌مان رۆڵ ده‌گێڕێت". ئەمڕۆ شەممە 16ی تشرینی یەکەمی 2021، دوای كۆبوونه‌وه‌ی دووقۆڵیی نێوانیان، ئه‌ردۆغان و مێركل له كۆشكی هوبه‌ر له ئیستەنبووڵ كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌وانی هاوبه‌شیان ئه‌نجامدا. رەجەب تەیب ئه‌ردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا خۆشحاڵی خۆی نیشاندا به‌وه‌ی له ئیستەنبووڵ پێشوازی كردووه له راوێژكاری ئه‌ڵمانیای دۆست و هاوپه‌یمانی و شاندی یاوه‌ری، گوتی: "هیوادارم له سه‌رده‌می كابینه‌ی نوێی حكومه‌تی ئه‌ڵمانیا به‌رده‌وامی بدەین به‌و كاره له‌گه‌ڵ ئه‌نگێلا مێركل به‌ڕێوه‌مان بردوون. گفتوگۆ نزیكه‌كانمان له‌گه‌ڵ به‌ڕێز مێركل ته‌نیا له‌باره‌ی هه‌ردوو وڵاته‌وه نه‌بووە، به‌ڵكو رۆڵی جیددی هه‌بووه له چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانی ناوچه‌كه. به ناوی خۆم و گه‌لی توركیاوه سوپاسی هه‌وڵه جیددییه‌كانی راوێژكاری ئه‌ڵمانیا ده‌كه‌م بۆ هه‌وڵه‌كانی له چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان به تایبه‌ت كێشه‌كانی سووریا." ئه‌ردۆغان تیشكی خسته‌سه‌ر ئه‌وه‌ی چه‌ندین كۆسپ و به‌ربه‌ست خراوه‌ته به‌رده‌م ئه‌ندامبوونی ته‌واوه‌تیی توركیا له یه‌كێتیی ئه‌وروپا، به‌ڵام وتی، "هه‌میشه مێركل رۆڵێكی گونجاو و باشی گێڕاوه و ئاماژه‌ی به‌وه دا كه هه‌میشه به پێزانینه‌وه ئه‌و هه‌ڵوێستانه‌ی ئه‌نگێلا مێركل هه‌ڵده‌سه‌نگێنن." سه‌رۆکكۆماری توركیا جه‌ختی له‌وه كرده‌وه كه ریشه‌كێشكردنی كولتووری ره‌گه‌زپه‌رستی ده‌بێته هۆی ئه‌وه‌ی توركه‌كان له ئه‌وروپا هه‌ست بكه‌ن به ته‌واوی له ماڵی خۆیاندا ده‌ژین، رایگەیاند "مێركل بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئه‌م كێشه‌یه به‌رده‌وام هه‌وڵی جیددی داوه. له‌و باوه‌ڕه‌یشدام ئه‌وه‌ی دێته جێی، هه‌مان رۆڵ ده‌گێڕێت." ئه‌ردۆغان دڵنیایی خۆیشی ده‌ربڕی له‌وه‌ی كه له مه‌ودوایش مێركل رۆڵێكی گرنگ ده‌گێڕێت له دۆستایه‌تیی نێوان تورکیا و ئەڵمانیا. هەر لە کۆنگرە رۆژنامەڤانییەکەدا مێرکل ئاماژەی بەوە کرد، باسیان لە پەیوەندییەکانی تورکیا و یەکێتیی ئەوروپا کردووە، گوتیشی، "پرسی کۆچی نایاسایی بابەتێکی زۆر گرنگە. من باسم لەوە کرد کە یەکێتیی ئەوروپا بەردەوام دەبێت لە پێشکەشکردنی ئەو پشتیوانییانەی دەربارەی ئەم پرسە بە تورکیای دابوو. لە پرسی پەنابەران و کۆچبەراندا تورکیا هەنگاوی زۆر گرنگی گرتووەتە بەر. هەروەها هاوئاهەنگییەکانمان بۆ بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیکردن بە مرۆڤەوە بەردەوامن." راوێژکاری ئەڵمانیا لە وەڵامی پرسیارێکدا دەربارەی رێککەوتنی نێوان تورکیا و یەکێتیی ئەوروپا لەسەر پرسی پەنابەران رایگەیاند، "رێککەوتننامەی تایبەت بە پەنابەران، رێککەوتننامەیەکە لەنێوان تورکیا و یەکێتیی ئەوروپا. لەم پرسەدا ئەڵمانیا وەک بەرگریکارێک رۆڵی بینی. دەمانەوێت رێگری لە بازرگانیکردن بە مرۆڤەوە بگیرێت و لەم پرسەشدا مەرجە یەکێتیی ئەوروپا پشتیوانیی تورکیا، بکات."
هاوڵاتى رێبه‌رى ره‌وتى سه‌در، رایگه‌یاند:"ئه‌مڕۆ پابه‌ندبونى خۆمان بۆ گه‌لى عێراق دوپاتکرده‌وه ئه‌ویش له‌رێگه‌ى به‌ڕێوه‌چونى هه‌ڵبژاردنى گشتییه‌وه بۆ په‌رله‌مان، بۆیه سوپاسى ده‌نگده‌ران و مسته‌فا کازمى ده‌که‌ین که هۆکاربون بۆ ئه‌وه‌ى هه‌ڵبژاردن به‌سه‌رکه‌وتنێکى گه‌وره کۆتایى بێت". ئه‌وه‌شى خستوه‌ته‌ڕو، سوپاسى لایه‌نه‌کان به‌شداره‌کان، ده‌نگده‌ران، مسته‌فا کازمى سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق، مه‌رجه‌عیه‌ت و خۆشه‌ویستانى چاکسازى ده‌کات. پڕۆسه‌ى ده‌نگدانى گشتى له عێراق و هه‌رێمى کوردستان کۆتایى هات و کاتژمێر 6:00ى ئێواره‌ى ئه‌مڕۆ ته‌واوى بنکه‌کان داخران و جیاکردنه‌وه‌ى ده‌نگه‌کان ده‌ستیپێکرد.
هاوڵاتى سه‌رۆکى حکومه‌تى عێراق په‌یامێکى بڵاوکرده‌وه و رایگه‌یاند:" ئه‌رکى خۆمان به‌جێهێنا و گفتى خۆیان برده‌سه‌ر بۆ ئه‌نجامدانى هه‌ڵبژاردنێکى بێگه‌رد و ئارام". دواى ته‌واوبوونى پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته‌ى په‌رله‌مانى عێراق که کاتژمێر 6:00ى ئێواره‌ى ئه‌مڕۆ یه‌کشه‌ممه 10ى تشرینى یه‌که‌مى 2021، کۆتایى هات، مسته‌فا کازمی، سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق له رێگه‌ى هه‌ژمارى تایبه‌تى خۆى له تۆڕى کۆمه‌ڵایه‌تى تویته‌ر بڵاویکرده‌وه، "سوپاس بۆ خوا ئه‌رکى خۆمان به‌جێهێنا و گفتى خۆمان برده‌سه‌ر بۆ ئه‌نجامدانى هه‌ڵبژاردنێکى بێگه‌رد و ئارام، زۆر سوپاس بۆ: گه‌لى هێژامان، ده‌نگده‌ران، پاڵێوراوان، هێزه سیاسییه‌کان، چاودێران، کارمه‌ندانى کۆمسێونى هه‌ڵبژاردن، هێزه ئه‌منییه قاره‌مانه‌کان له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه یه‌کگرتوه‌کان و مه‌رجه‌عییه‌تى ئاینی". کاتژمێر 7:00ى به‌یانى ئه‌مڕۆ بنکه‌کانى ده‌نگدان له هه‌رێمى کوردستان و عێراق به‌روى ده‌نگده‌راندا کرانه‌وه، کاتژمێر 6:00ى ئێواره‌ى ئه‌مڕۆش ته‌واوى ناوه‌نده‌کانى ده‌نگدان له عێراق و کوردستان داخران. هه‌روه‌ها له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا عێراق دابه‌شکراوه به‌سه‌ر 83 بازنه‌دا، بۆ هه‌ر بازنه‌یه‌ک کۆتایه‌ک بۆ ژنان دانراوه، هاوکات نۆ کورسى بۆ کۆتاى پێکهاته‌کانى کریستیان، شه‌به‌ک، ئێزدی، سابیئه و کوردانى فه‌یلى ته‌رخانکراون.
هاوڵاتى سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى کۆمیسیاران رایگه‌یاند:" به‌شێوه‌یه‌کى ئۆتۆماتیکى کاتژمێر 6ى ئێواره کۆتایى به ده‌نگدان دێت و کاتى هه‌ڵبژاردن به هیچ شێوه‌یه‌ک درێژناکرێته‌وه". که‌مێک له‌مه‌وبه‌ر، جه‌لیل عه‌دنان خه‌له‌ف، سه‌رۆکى ئه‌نجوومه‌نى کۆمیسیاران له کۆمسیۆنى هه‌ڵبژاردنه‌کان رایگه‌یاند:" هه‌ڵبژاردن به هیچ شێوه‌یه‌ک درێژناکرێته‌وه و پرۆسه‌که به‌شێوه‌یه‌کى ئۆتۆماتیکى کاتژمێر 6ى ئێواره کۆتایى پێدێت و رێژه‌ى به‌شداربوان زۆرباشه و تائێستا سێیه‌کى ده‌نگده‌ران ده‌نگیانداوه. له‌کاتژمێر 7ى به‌یانى ئه‌مڕۆ یه‌کشه‌ممه 10ى 10ى 2021، ده‌نگدانى گشتى بۆ هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى عێراق ده‌ستیپێکرد و له ئێستادا پرۆسه‌که به‌رده‌وامه و ته‌نها یه‌ک کاتژمێر و 45 خوله‌کى دیکه کاتى به‌شدارى کردنى ده‌نگدان له‌به‌رده‌م ده‌نگده‌راندا ماوه‌ته‌وه. له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا عێراق دابه‌شکراوه به‌سه‌ر 83 بازنه‌دا، بۆ هه‌ر بازنه‌یه‌ک کۆتایه‌ک بۆ ژنان دانراوه، هه‌روه‌ها نۆ کورسى بۆ کۆتاى پێکهاته‌کانى کریستیان، شه‌به‌ک، ئێزدی، سابیئه و کوردانى فه‌یلى ته‌رخانکراون. هه‌روه‌ها 55 هه‌زار و 41 وێستگه‌ى ده‌نگدان له عێراق و هه‌رێمى کوردستان هه‌ن له هه‌ر وێستگه‌یه‌ک 450 که‌س مافى ده‌نگدانیان هه‌یه
هاوڵاتى سه‌رۆکى هاوپه‌یمانى ده‌وڵه‌تى یاسا رایگه‌یاند، به ئه‌نجامدانى ئه‌م هه‌ڵبژاردنه له عێراق رێز له ئیراده‌ى گه‌ل ده‌گیرێت، راشیگه‌یاند:"هه‌رێمى کوردستان و ناوه‌ند جگه له ته‌بایى و ئاشتى و هه‌وڵدان بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى نێوانیان به ده‌ستوور و ئینتیما بۆ ئه‌م وڵاته، هیچ بژارده‌یه‌کیان نییه". ئه‌مڕۆ شه‌ممه 10ى تشرینى یه‌که‌مى 2021، نوورى مالیکى دواى ده‌نگدان له بنکه‌یه‌کى هه‌ڵبژاردن له به‌غدا به رۆژنامه‌نوسانى راگه‌یاند:" هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته‌ى عێراق وێستگه‌یه‌کى گرنگه له مێژووى ئه‌م وڵاته و چه‌سپاندنى دیموکراسییه‌ت". هه‌روه‌ها مالیکى داواى له لایه‌نه‌کان کرد خۆیان به دووربگرن له هه‌ر ساخته‌کارییه‌ک، راشیگه‌یاند:"هه‌رێمى کوردستان و ناوه‌ند جگه له ته‌بایى و ئاشتى و هه‌وڵدان بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى نێوانیان به ده‌ستوور و ئینتیما بۆ ئه‌م وڵاته، هیچ بژارده‌یه‌کیان نییه". له‌لایه‌کى دیکه‌وه، ئه‌میندارى گشتیى بزووتنه‌وه‌ى عه‌سائیبى ئه‌هلى حه‌قى رایده‌گه‌یێنێت، باوه‌ڕیان به ئه‌نجامه‌کانى ده‌نگدان نییه ئه‌گه‌ر له رێگه‌ى مانگى ده‌ستکرده‌وه بچێته وڵاتێک و بگه‌ڕێته‌وه. قه‌یس خه‌زعه‌لی، ئه‌میندارى گشتیى بزووتنه‌وه‌ى عه‌سائیبى ئه‌هلى حه‌ق، دواى ئه‌وه‌ى له شارى به‌غدا ده‌نگیدا، بۆ میدیاکان رایگه‌یاند: " هیوادارین ئه‌مڕۆ سه‌ره‌تایه‌کى نوێ بێت بۆ هه‌موو عێراقییه‌کان، دواى ئه‌و ناسۆرییه‌ى هه‌مووان چه‌شتوویانه". ناوبراو راشیگه‌یاند که عێراق شایسته‌ى ئاینده‌یه‌کى باشتره، هه‌موو عێراقییه‌کان ئه‌مڕۆ هیوادارین به چڕى به‌شدارى هه‌ڵبژاردن بکه‌ن. ئه‌میندارى گشتیى بزووتنه‌وه‌ى عه‌سائیبى ئه‌هلى حه‌ق ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد که "ستایشى هه‌ر هه‌وڵێک ده‌که‌ین کار بۆ رێگریکردن له ساخته‌کاریى بکات، چاوه‌ڕێى ئه‌نجامه‌که‌ى ده‌که‌ین، به‌شدارى نێوده‌وڵه‌تى باشه و په‌یامى دڵنیاییه".
هاوڵاتى سه‌رۆک کۆمارى پێشوترى ئێران له ته‌مه‌نى 89 ساڵیدا له پاریسى پایه‌ختى فه‌ڕه‌نسا گیانى له‌ده‌ستدا. ئه‌مڕۆ شه‌ممه 9ى تشرینى یه‌که‌مى 2021، ئه‌بو حه‌سه‌ن به‌نى سه‌در، سه‌رۆک کۆمارى پێشوترى ئێران له یه‌کێک له نه‌خۆشخانه‌ى پاریسى پایته‌ختى فه‌ڕه‌نسا به‌هۆى نه‌خۆشییه‌وه له ته‌مه‌نى 89 ساڵیدا گیانى له‌ده‌ستدا. به‌نى سه‌در دواى ئه‌وه‌ى له ساڵانى سه‌ره‌تاى شه‌ڕى ئێران و عێراق له‌لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتدارانى کۆمارى ئیسلامى ئێرانه‌وه به خیانه‌تى تۆمه‌تبار کرا، پۆسته‌که‌ى به‌جێ هێشت و له‌وکاته‌وه به یه‌کێک له سه‌رکرده ئۆپۆزسیۆنه‌کانى ئێران له تاراوگه ناو ده‌برێت.
هاوڵاتى سەرۆكی دەستەی تەندروستی رۆژئاوای كوردستان رایگەیاند:" ژمارەی توشبووانی كۆرۆنا لە رۆژئاوای كوردستان ڕوو لە هەڵكشانە و شەپۆلی چوارەمی كۆرۆنا بەردەوامی هەیە و بەرزترین تووشبوو لە قامشلۆیە". جوان مستەفا سەرۆكی دەستەی تەندروستی رۆژئاوای كوردستان لەكۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا رایگەیاند: ''ژمارەی تووشبووانی كۆرۆنا لە رۆژئاوای كوردستان روو لە هەڵكشانە و شەپۆلی چوارهەمی كۆرۆنا بەردەوامی هەیە و بەرزترین تووشبوو لە قامشلۆیە، 26 تیم لە رۆژئاوای كوردستان پشكنینی كۆرۆنا بۆ هاووڵاتیان دەكەن.'' ئاشكراشیكرد، ''بە بەهای 4 ملیۆن دۆلارخزمەتی پزیشكی لە رۆژئاوای كوردستان پێشكەشكراوە.'' سەرۆكی دەستەی تەندروستی رۆژئاوا راشیگەیاند، ''رەوشی كۆرۆنا لە رۆژئاوا زۆر مەترسیدارە و ژووری ئۆپەراسیۆنەكان لە قاشملۆ درووسكراوە.
هاوڵاتى سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان، رایگەیاند:" پەرلەمانی کوردستان لە خولی پێنجەمدا ھەوڵەکانی چڕ دەکاتەوە بۆ دەرکردنی ئەو یاسایانەی کە دەبنە مایەی بەھێزکردنی سێکتەرە ئابوورییە گشتییەکان جگە لە نەوت". ئەمرۆ چوارشەممە 22ی ئەیلوولی 2021. لە میانی دیدارێكیدا لەگەڵ باڵیۆزی نوێی ئیسپانیا لە عێراق د.ڕێواز فایەق ڕاشیگەیاندووە، دەبوو ئەم بووژانەوەیە زۆر لەوە زیاتر بوایە ئەگەر شەڕی داعش ڕووبەڕووی ھەرێمی کوردستان نەبوایەتەوە. ڕێواز فایەق، سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان لە میانی کۆبوونەوەکەی لەگەڵ پێدرۆ مارتینێز، باڵیۆزی نوێی ئیسپانیا لە عێراق ئەوەیخستۆتەڕوو، ئەو بەرەو پێشەوەچوونانەی هەرێم ڕاستەوخۆ پەیوه‌ستن بەو ئارامی و سەقامگیرییەی کە لەکوردستاندا ھەیە، دەبوو ئەم بووژانەوەیە زۆر لەوە زیاتر بوایە ئەگەر شەڕی داعش ڕووبەڕووی ھەرێمی کوردستان نەبوایەتەوە. رێواز فایەق، ئەوەشی ئاشکراکردووە، پەرلەمانی کوردستان لە خولی پێنجەمدا ھەوڵەکانی چڕ دەکاتەوە بۆ دەرکردنی ئەو یاسایانەی کە دەبنە مایەی بەھێزکردنی سێکتەرە ئابوورییە گشتییەکان جگە لە نەوت، ھەروەھا ئەو یاسایانەی کە دڵنیایی بە وەبەرھێنەری بیانی دەدات بۆ پاراستنی سەرمایەکانیان.
.jpg)
نامۆ سەربەست بەپێی شیكردنەوەی ئەو وێنانەی ئاژانسی ئەسۆشیەیتد پرێس لەمانگە دەستكردەكانەوە وەریگرتووە، لەم چەند هەفتەیەی دوایدا، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا پێشكەوتوترین سیستمی بەرگری موشەكی و باترییەكانی سیستمی پاتریۆتی لەشانشینی عەرەبیی سعودی كشاندووەتەوە، تەنانەت لە ئەو كاتانەشدا كە سعودیە رووبەڕووی هێرشی بەردەاوم دەبوەوە لەلایەن حوسییەكانی یەمەنەوە. دووبارە دابەشكردنەوەی بەرگرییەكان لەبنكەی ئاسمانیی شازادە سوڵتان لەدەرەوەی شاری ریازی پایتەختی سعودیە لەكاتێكدا بوو، هاوپەیمانەكانی ئەمریكا لەوڵاتەكانی كەنداوی عەرەبی، بەدوودڵییەوە چاودێریی كشانەوە فەوزاوییەكەی هێزەكانی ئەمریكایان دەكرد لەئەفغانستان، لە نێویاندا ئەو كشانەوانەی لەدواساتەكاندا لەفڕۆكەخانەی كابولدا كران. لەكاتێكدا هێشتا دەیان هەزار سەربازی ئەمریكی لەهەموو بەشەكانی نیمچەدورگەی عەرەبیدان و وەك بارستاییەكی بەهێزن بۆ راگرتنی هاوسەنگی لەبەرامبەر ئێراندا، بەڵام وڵاتە عەرەبیەكانی كەنداو دوودڵن سەبارەت بەپلانەكانی داهاتووی ویلاتە یەكگرتووەكان، كە هەست بەزیاتربوونی هەڕەشەكان دەكەن لەئاسیادا و ئەوەش وادەكات بوونی ئەو بەرگرییە موشەكییانە زۆر پێویست بێت. هەروەها گرژییەكان تائێستا زۆر توندن و پێدەچێت گفتوگۆ راگیراوەكانی ڤیەننا لەنێوان ئێران و هێزە جیهانییەكاندا لەسەر بەرنامە ئەتۆمییەكەی، بەتەواوی لەناوبچێت و بە ئەوەش مەترسیی رووبەڕووبوونەوەی راستەوخۆ لەداهاتوودا زیاتر دەبێت لەناوچەكەدا. رایس كریستیان ئۆلریشن، لێكۆڵەر لەپەیمانگای جەمیس بەیكەر بۆ سیاسەتی گشتی بە ئەسۆشیەیتد پرێسی راگەیاند:»بۆچوونەكان گرنگن، جا چ لەواقعێكی ساردەوە هاتبێتن یان نا، بۆچوونەكەش لە دیدی زۆر لەو كەسانەوە كە دەسەڵاتی بڕیار دروستكردنیان هەیە لەناوچەكەدا زۆر ئاشكرایە، ئەویش ئەوەیە كە ویلایەتە یەكگرتووەكان وەكو جاران پابەند نییە بەرامبەر وڵاتانی كەنداو». ئۆلریشن راشیگەیاند:»لەدیدی سعودیەوە ئێستا وادەبینن كە ئۆباما و ترەمپ و بایدن – سێ سەرۆكی دوا بەیەكی ئەمریكا – بڕیاری ئەوتۆ دەدەن كەتاڕادەیەك ئاماژەیە بۆ دەستبەرداربوونە لێیان». بنكەی ئاسمانیی شازادە سوڵتان كە نزیكەی 115 كیلۆمەتر لەباشوری رۆژهەڵاتی ریازەوە دوورە، لەساڵی 2019ەوە دوای ئەوەی بەموشەك و فڕۆكە هێرشكرایە سەر سەنتەری بەرهەمهێنانی نەوت (ئارامكۆ) لەشانشینی سعودیە، چەند هەزار سەربازێكی ئەمریكی تێدا جێگیر بوو. سەرەڕای ئەوەی ئەوكات حوسییەكان بەرپرسیارێتی خۆیان لەهێرشەكان راگەیاند، بەڵام بەپێی وتەی شارەزایان و ئەو پاشماوە مادەییانەی موشەك و فڕۆكەكان بەجێیانهێشتووە، پێدەچێت هێرشەكان ئێران كردبێتنی، بەڵام وێڕای ئەوەی ئێران لەمانۆڕێكی سەربازییدا، درۆنی هاوشێوەی بەكارهێنا، حكومەتی تاران رەتیكردەوە دەستی هەبێت لەو هێرشانەدا. لەباشوری خۆرئاوای مەدرەجی بنكە ئاسمانییەكەدا، ناوچەیەك هەیە رووبەرەكەی كیلۆمەترێكی چوارگۆشەیە. لەوێدا هێزە ئەمریكییەكان باتری موشەكەكانی پاتریۆت و یەكەی (تێرمیناڵ های ئەڵتیتیود ئێر دیفێنس Terminal High Altitude Air defense) یان داناوە كە سیستمێكی پێشكەوتووی بەرگری موشەكییەو بە پاد Thad ناودەبرێت. بەپێی ئەو وێنەیەی مانگە دەستكردەكان كەكۆمپانیای پلانت لابز دابینی كردووە، سیستمی بەرگریی موشەكیی Thad ی ئەمریكی دەتوانێت موشەكە بالیستییەكان لە بەرزاییەكی بەرزتر لەموشەكی پاتریۆت بتەقێنێتەوە، ئەو وێنانەشی لەكۆتایی مانگی ئابدا دەست ئاژانسی ئەسۆشیەیتد پرێس كەوتوون، دەریدەخەن كە وێڕای بوونی جوڵەی ئۆتۆمبێلەكان، بەڵام هەندێك لەپاترییەكانی سیستمی پاتریۆت لەناوچەكەدا نەماون. دواتریش رۆژی هەینی 10ی ئەیلول وێنە ئێچ دیەكانی پلانت لابز دەریخست كە ناوچەكە چۆڵكراوە لە باترییەكان و هیچ چالاكییەكی تێدا نەماوە. چەند مانگێكە دەنگۆی دووبارە بڵاوكردنەوەی موشەكەكان هەیە، بەشێكی بۆ ئەو ویستەی بەرپرسە ئەمریكییەكان دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی بە (ململانێی زلهێزەكان) ناوی دەبەن لەگەڵ چین و روسیادا، كە ئاماژەكانی لەئاسۆوە دەركەوتووە. لەگەڵ ئەوەشدا كشانەوەكە لەكاتێكدایە كە حوسییەكان بەدرۆن هێرشیان كردەسەر سعودیە و هەشت كەس بریندار بوون و فڕۆكەیەكیش لەفڕۆكەخانەی ئەبهای سعودیە زیانی پێكەوت، ئەمە لەكاتێكدایە كە شانشینەكە لەئازاری 2005ەوە لە جەنگێكی تراجیدیدایە لەگەڵ حوسییەكاندا. سەبارەت بە كشانەوەی سیستمەكانی بەرگری، جۆن كێربی وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریكا، دوای پرسیارلێكردنی لەلایەن ئەسۆشیەیتد پرێسەوە، دانی نا بەوەی:»هەندێك یەكەی بەرگریی دیاریكراو دووبارە بڵاوكراونەتەوە، ویلایەتە یەكگرتووەكان پارێزگاریی لەپابەندییەكی قوڵ و فراوان كردووە بەرامبەر هاوپەیمانەكانی لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا». هاوكات ئاشكراشیكرد:»وەزارەتی بەرگری دەیان هەزار سەربازی لەوێ هەیە، ئەوە سەرەڕای دۆخی سەربازیی پشتیوانیكراو لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست كە نوێنەرایەتی هەندێك لەپێشكەوتوترین توانا ئاسمانی و دەریاییەكانمان دەكەن، ئەوانەش بۆ پشتیوانیكردنی بەرژەوەندییە نیشتیمانییەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكان و هاوبەشییە هەرێمایەتییەكانمان». لەبەیاننامەیەكیشدا كە وەزارەتی بەرگری سعودیە بۆ ئەسۆشیەیتد پرێسی نارد سەبارەت بەو بابەتە، وێڕای داننان بەكێشانەوەی سیستمی بەرگرییە موشەكییەكانی ئەمریكا، بەڵام پەیوەندییەكانی لەگەڵ ویلایەتە یەكگرتووەكاندا بە «بەهێز و مێژوویی و درێژخایەن» لەقەڵەمداو وتی سوپای سعودیە «دەتوانێت بەرگری لەخاكەكەی و دەریاكانی و ئاسمانەكانی بكات و گەلەكەی بپارێزێت». بەیاننامەكە ئەوەشی تێدا هاتبوو كە «دووبارە بڵاوكردنەوەی هەندێك لەتوانا بەرگرییەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكان لەناوچەكە، لەڕێی لێكتێگەیشتنی هاوبەش و دووبارە رێكخستنەوەی ستراتیجییە بەرگرییەكاندا بووە». وێڕای ئەو جەختكردنەوانە، شازادە توركی ئەلفەیسەڵ سەرۆكی پێشوی دەزگای هەواڵگریی سعودیە، كە زۆرجار لێدوانە ئاشكراكانی دەربڕی بیركردنەوە نهێنییەكانی خێزانی ئال سعودی دەسەڵاتدارە، ئۆپراسیۆنی دووبارە بڵاوكردنەوەی موشەكەكانی پاتریۆتی بەستەوە بەپەیوەندی نێوان واشنتۆن و ریازەوە. ئەو شازادەیە لەچاوپێكەوتنێكدا بەتۆڕی سی ئێن بی سی CNBC ئەمریكی راگەیاند:» ئێمە پێویستمان بەدڵنیاكردنەوە هەیە سەبارەت بە پابەندیی ئەمریكی، بۆ نموونە موشەكی پاتریۆتەكان نەكشێنێتەوە لەكاتێكدا سعودیە رووبەڕووی هێرشی موشەكی و هێرشی فڕۆكەی بێفڕۆكەوان دەبێتەوە، نەك تەنیا لە یەمەنەوە، بەڵكو لە ئێرانیشەوە». بڕیاربوو لوید ئۆستن وەزیری بەرگریی ئەمریكا لەگەشتەكەیدا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كە لەم رۆژانەی دواییدا كردی، بچێت بۆ سعودیە، بەڵام بەهۆی ئەوەی بەرپرسانی پەنتاگۆن بەكێشەی جەدوەلی كاتەكانەوە ناویانبرد، سەردانەكەی هەڵوەشاندەوە و نەچوو. دوای كشاندنەوەی بەرگرییە موشەكییەكانیش، سعودیە ئامادە نەبوو قسە لەسەر هەڵوەشاندنەوەی سەردانەكەی ئۆستن بكات. لەلایەكی دیكەوە، شانشینی عەرەبی سعودی خۆی چەند باترییەكی پاترۆتی تایبەت بەخۆی هەیە و بۆ هەر ئامانجێك دوو موشەك دەتەقێنێت، بەڵام لەگەڵ هەڵمەتی حوسییەكاندا، تێچووەكەی زۆر زیاتر بووە، چونكە هەر موشەكێكی پاتریۆت نرخەكەی سێ ملیۆن دۆلارە. سعودیە دەشڵێت بەنزیكەیی هەموو ئەو موشەك و درۆنەكانی گیراونەتە شانشینەكە، خستوونیەتە خوارەوە، ئەوەش رێژەیەكی هێندە بەرزە شارەزاكان گومانیان لەڕاستییەكەی هەیە. لەمانگی نیساندا یۆنان رەزامەندیی نیشاندا لەسەر ئەوەی باتریەكی پاتریۆت بەقەرز بداتە حكومەتی سعودیە تا بەكاری بهێنێت، بەڵام ئەوە بەتەنیا بەس نییە و لەئێستادا كشانەوەی ئەمریكییەكان دۆخێكی لێڵ و نادڵنیایی لەناوچەكەدا دروستكردووە، بەتایبەتی سەبارەت بەهەڵوێست و پلانەكانی داهاتوو، هەر بۆیە سعودیە و وڵاتانی تری كەنداو، هەنگاو دەنێن بەرەو ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان و دروستكردنی پەیوەندی دیبلۆماسی لەگەڵ ئێراندا، وەك پێشخان وەرگرتنێك بۆ ئەگەری پشتێكردنی ئەمریكا. لەو بارەیەشەوە كریستیان ئۆلریشن رایگەیاند:»پێم وایە لەلێدوانەكانی بایدندا سەبارەت بەئەفغانستان ئەو شێوازەمان بەئاشكرا بینی كە بەرژەوەندییەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكان دەخاتە پێش هەموو شتێكەوە، ئاشكراشە ئەوە بێهیواییەكی لای هاوبەش و هاوپەیمانەكانی ئەمریكا لەسەرتاسەری جیهاندا دروستكرد، كە هیوایان وابوو دوای ترەمپ شتێكی جیاواز دەبینن». هەروەها راشیگەیاند:»ئەوە بەتەواوی هاوشێوەی مەنهەجەكەی (لەپێشدا ئەمریكا)ی ترەمپە و تەنیا لەهجەكەی گۆڕاوە».
هاوڵاتى وەزیری پێشمەرگە دەڵێت، "هەنگاوەکانمان بە ئاراستەی دروستکردنی هێزێکی بەتوانا و تۆکمەی یەکگرتوی سەردەمیانەیە، کە هاوتابێت لەگەڵ خواستی ئێمە و هاوپەیمانان"، دەشڵێت، "هەنگاو بە هەنگاو دەچینە پێشەوە و سبەی لە ئەمڕۆ باشتر دەبێت". ئەمڕۆ 12ی ئەیلوول، شۆڕش ئیسماعیل، وەزیری پێشمەرگەی حکومەتی هەرێمی کوردستان، لەگەڵ فەرماندەی لیواکانی 1 و 9 و 16ی پیادەی وەزارەتی پێشمەرگە کۆبۆتەوە. بەپێی راگەیەندراوێکی سەنتەری میدیای وەزارەتی پێشمەرگە، شۆڕش ئیسماعیل، وەزیری پێشمەرگە لە وتارێکیدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، ئێوە هێزێکی قارەمان و کۆڵنەدەرن، شایەنی باشترن، سەرۆکایەتی حکومەتی هەرێم و وەزارەتی پێشمەرگە بەردەوام لە هەوڵی چارەسەکردنی کەموکوڕی و گرفتەکانتانن و دڵنیابن، هەنگاو بە هەنگاو دەچینە پێشەوەو سبەی لە ئەمڕۆ باشتر دەبێت. پەیوەست بە پەیوەندییەکانی هێزی پێشمەرگەو سوپای عیراقی، وەزیری پێشمەرگە رایگەیاندووە، پەیوەندیەکانمان لەگەڵ سوپای عێراقی بەرەو پێشچوونی باشی بەخۆوە بینیوەو دەخوازین ئەو پەیوەندیانە فراوانتر بکرێت و بەردەوامی پێبدرێت، لەپێناو ئەوەی بەیەکەوه سەقامگیری ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم بەهەموو پێکهاتەو نەتەوەکانیەوە بپارێزین. لەسەر هاوکاری و هەماهەنگییەکانی هاوپەیمانان، وەزیری پێشمەرگە رونیکردۆتەوە، هاوکاری و پشتیوانییە بەردەوامەکانی هاوپەیمانان جێگەی بایەخ و ستایشی زۆری وەزارەتی پێشمەرگەیە. هاوکات، وەزیری پێشمەرگە ئەوەی خستۆتەڕوو، هەنگاوەکانمان بە ئاراستەی دروستکردنی هێزێکی بەتوانا و تۆکمەی یەکگرتوی سەردەمیانەیە، کە هاوتابێت لەگەڵ خواستی ئێمە و هاوپەیمانان.
هاوڵاتى سەرۆکی پێشووی ئەمریکا تەقینەوەکانی کابوولی بە "تراژیدی" ناودەبات و دەڵێت، "نەدەبوو هەرگیز رێگە درابا رووبدەن". دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی پێشووی ئەمریکا رۆژی پێنجشەممە 27-08-2021 لە راگەیێندراوێکدا وتی، "من و میلانیا هاوخەمیی خۆمان بۆ خێزانەکانی سەربازە قارەمان و بوێرەکانمان دەردەبڕین کە ئەرکەکەیان بەرامبەر ئەمریکا بۆ ئەوان واتایێکی زۆری هەبوو. بیر و دڵمان لای خێزانی ئەو خەڵکە سڤیلە بێتاوانەشە کە لە هێرشی دڕندانەی ئەمڕۆی کابوولدا گیانیان لەدەستدا." رۆژی پێنجشەممە تەقینەوەیەک لە دەروازەی سەرەکی فڕۆکەخانەی کابوول روویدا، ئەو هۆتێلەی تەقینەوەکە لە نزیکی روویدا لەلایەن هەندێک وڵاتەوە لە 14ی ئابەوە بەکاردەهێندرا بۆ دەربازبوون لە وڵاتەکە. جەنەراڵ کێنز مەکێنزی، فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندیی هێزەکانی ئەمریکاش دەڵێت، "12 سەرباز کوژراون و 15ـی دیکەش بریندارن." لەو بارەوە ترەمپ ئاماژە بەوە دەکات، "نابێت هەرگیز رێگە درابا ئەم تراژیدییە رووبدات کە خەمی ئێمەی قووڵتکرد." دوای ئەو تەقینەوەیەش بە کەمتر لە کاژێرێک، تەقینەوەی دووەم روویدا. جۆن کێربی، وتەبێژی وەزارەتی بەرگریی ئەمریکا - پێنتاگۆن تەقینەوەکانی پشتڕاست کردووەتەوە و رایگەیاند، یەکێکیان لە نزیک دەروازەیەکی سەرەکیی فڕۆکەخانەکە بووە و ئەوی دیکەشیان لەنزیک هۆتێلێکی نزیکی فڕۆکەخانەکە بووە.
هاوڵاتى وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی رایگه‌یاند:" رێگەنادات نرخی ته‌به‌قی ھێلکە بە پێنج ھەزار دینار زیاتر بفرۆشرێت". رۆژی چوار شەممە 25ی ئابی 2021، بەرێوه‌بەرایەتی چاودێری بازرگانی بەمەبەستی کۆنتڕۆڵکردنی نرخی ھێلکە و بۆئەوەی بازرگان و خاوەن دوکان و مارکێتەکان بەئارەزوی خۆیان نرخی ھێلکە بەرز نەکەنەوە بڕیاریان دا ھەر شوێنێک نرخی ته‌به‌قه‌ی ھێلکە لە پێنج ھەزار دینار زیاتر بفرۆشێت سزا دەدرێت و شوێنەکەی دادەخرێت. لە هەرێمی كوردستان 11 پرۆژەی بەخێوكردنی مریشك بۆ بەرهەمهێنانی هێلكە هەن، ساڵانە یەك ملیار و 200 ملیۆن هێلكە بەرهەمدەهێندرێن، 95%ـی هێلكەی بەرهەمهاتوو رەوانەی بازاڕەكانی ناوەڕاست و خوارووی عیراق دەكرێن و خه‌ڵكی كوردستان زیاتر هێلكه‌ی توركی و ئێرانی ده‌خۆن.
هاوڵاتى سەرۆکایەتی هەرێم ناوەڕۆکی کۆبوونەوەکەی نێچیرڤان بارزانی، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان و ئیبراهیم رەئیسی، سه‌رۆكى كۆمارى ئێران بڵاوکردەوە و رایگەیاند، لەکۆبوونەوەکەدا په‌يوه‌ندييه‌‌كانی هەولێر-تاران، دۆخى عيراق و هه‌رێم، پاراستنی ئارامى و سه‌قامگيرى ناوچەکە و بواره‌كانى هاريكاريى هاوبه‌ش تاوتوێ کراون. به‌ياني ئه‌مڕۆ هه‌ينى سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان لەراگەیەنراوێکدا باسی لەوەشکردوە، له دووه‌م ڕۆژى سه‌ردانيدا بۆ تاران، نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان له‌گه‌ڵ ئيبراهيم ڕه‌ئيسى، سه‌رۆكى ئێران كۆبووه‌وه. ئەوەش هاتووە، له كۆبوونه‌وه‌كه‌دا كه ڕێواز فايه‌ق سه‌رۆكى په‌رله‌مانى كوردستان و شاندى ياوه‌رى سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان ئاماده بوون، په‌يوه‌ندييه‌‌كانى هه‌رێمى كوردستان و عيراق له‌گه‌ڵ كۆمارى ئيسلاميى ئێران، دۆخى عيراق و هه‌رێمى كوردستان و ئێران، ئارامى و سه‌قامگيرى و بواره‌كانى هاريكاريى هاوبه‌ش، تاوتوێ كران. لەراگەیەنراوەکەدا باس لەوەشکراوە، هه‌ردوولا ئاماژه‌يان به په‌يوه‌ندييه مێژوويييه‌كانى هه‌رێمى كوردستان و كۆمارى ئيسلاميى ئێران كرد و جه‌ختيان له‌سه‌ر پته‌وكردنى بواره‌كانى په‌يونديى هه‌رێمى كوردستان و عيراق له‌گه‌ڵ كۆمارى ئيسلامى كرده‌وه به‌تايبه‌تى بره‌ودان به بوارى ئاڵوگۆڕى بارزگانى و پاراستنى ئارامى و سه‌قامگيریى سنووره‌كان و ناوچه‌كه به‌گشتى. هەروەها پێشهات و په‌ره‌‌سه‌ندنه‌كانى ناوچه‌كه و چه‌ند ته‌وه‌رێكى ديكه‌ى جێى بايه‌خى هاوبه‌ش، به‌شێكى ديكه‌ى كۆبوونه‌وه‌كه بوون.
