هاوڵاتى وه‌زاره‌تى دارایى و ئابوورى حکومه‌تى عیراق له‌باره‌ى دابه‌شکردنى مووچه‌ى مانگى ئازارى ئه‌مساڵ ئاماده‌یى خۆیى راگه‌یاند. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 23ى ئازارى 2021، وه‌زاره‌تى دارایى و ئابوورى حکومه‌تى عێراق له ڕاگه‌یه‌ندراوێکدا بڵاویکرده‌وه، رێنمایى دراوه‌ته فه‌رمانگه‌ى ژمێریارى ده‌ستبکات به دابه‌شکردنى مووچه‌ى فه‌رمانبه‌ران بۆ مانگى ئازارى ئه‌مساڵ. له ڕاگه‌یه‌ندراوه‌که‌دا دارایى عێراق باسى له‌وه‌شکردووه، ته‌واوى که‌رته‌کانى دابه‌شکردنى مووچه‌ى سه‌ربه وه‌زاره‌ت ئاگادارکراونه‌ته‌وه سه‌ردانى وه‌زاره‌ته‌که بکه‌ن، به‌مه‌به‌ستى ده‌ستپێکردنى ڕێوشوێنه‌کانى دابه‌شکردنى مووچه‌ى مووچه‌خۆران. بڕیاره حکومه‌تى هه‌رێم موچه‌ى مانگانه‌ى موچه‌خۆران له 25 هه‌موو مانگێک ده‌ستپێبکات، یه‌که‌م وه‌زاره‌تیش ته‌ندروستى ده‌بێت.
هاوڵاتى شانه‌ى راگه‌یاندنى ئه‌منى عێراق ئاشکراى ده‌کات خۆکوژێک ویستویه‌تى له‌رێگه‌ى ماتۆرسکیله‌که‌یه‌وه ته‌قینه‌وه‌یه‌ک له‌به‌رده‌م دوکانێکى "مه‌ى فرۆشى" بته‌قێنێته‌وه، به‌ڵام پێش ئه‌وه به‌خۆیدا ته‌قیوه‌ته‌وه. که‌مێک له‌مه‌وبه‌ر شانه‌ى ڕاگه‌یاندنى ئه‌منى عێراق به‌یاننامه‌یه‌کى سه‌باره‌ت به ته‌قینه‌وه‌ى ماتۆڕسکیلێک له ناوچه‌ى ئه‌لمه‌شته‌ل له ڕۆژهه‌ڵاتى به‌غدا بڵاوکرده‌وه و ئاماژه به‌وه کراوه که" بۆمبێک له نێو ماتۆڕسکیلێکدا له‌سه‌ر ڕێگاى قه‌نات به‌ره‌و ناوچه‌ى به‌غداى نوێ له ڕۆژهه‌ڵاتى شاره‌که ته‌قیوه‌ته‌وه‌و له ئه‌نجامدا ماتۆڕسواره‌که کوژراوه". هه‌روه‌ها "ماتۆڕسواره‌که ویستوویه‌تى ته‌قینه‌وه‌که له‌به‌رده‌م دوکانێکى مه‌ى خواردنه‌وه‌وه بنێته‌وه که بریتى بووه له دوو نارنجۆک، به‌ڵام به‌خۆیدا ته‌قیوه‌ته‌وه و ده‌ستبه‌جێ کوشتوویه‌تى و سێ هاوڵاتى دیکه‌شى بریندارکردووه". ڕۆژى 21ى کانوونى دووه‌مى ئه‌مساڵ به‌هه‌مانشێوه له گۆڕه‌پانى ته‌یه‌ران له ناوه‌ڕاستى به‌غدا دوو خۆکوژ به پشتوێنى بۆمبڕێژکراوه‌وه له بازاڕێکى میللیدا خۆیان ته‌قانده‌وه و له ئه‌نجامدا 32 که‌س کوژران و 110ى دیکه‌ش برینداربوون.
هاوڵاتى ئه‌نجومه‌نى کۆمسیۆنى باڵاى هه‌ڵبژاردنه‌کانى عێراق راگه‌یه‌نراوێکیان بڵاوکرده‌وه و تیایدا هاتووه ده‌نگدانى ده‌ره‌وه‌ى وڵات ئه‌نجام نادرێت. ئه‌نجومه‌نى کۆمیسیاران ئه‌وه‌شیان خستۆته‌روو که له‌دواى چه‌ندین کۆبونه‌وه ده‌رباره‌ى ئه‌نجامدانى هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى عێراق بۆ عێراقییه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى وڵات و گفتوگۆى پێویستى له‌گه‌ڵ لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کان له‌باره‌وه کرا. هه‌روه‌ها ئه‌وه‌یان روونکردووه‌ته‌وه که به‌پێى یاساى هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى عێراق ژماره (٩)ى ساڵى ٢٠٢٠ که بڕگه‌یه‌کى تایبه‌ته به ده‌نگدانى عێراقیه‌کانه له‌ده‌ره‌وه‌ى وڵات "گرفتى دارایى و ته‌کنیکى و یاسایى له‌به‌رده‌م ته‌واوکردنى تۆمارى ده‌نگده‌ران دروست ده‌بێت".
هاوڵاتى هێزه‌کانى سوریاى دیموکرات (هه‌سه‌ده) ڕایده‌گه‌یه‌نێت له ماوه‌ى سێ ڕۆژدا له عه‌ین عیسا، 37 چه‌کدارى ئیسلامى هاوپه‌یمانى ده‌وڵه‌تى تورک کوژراون و 18 دیکه‌شیان بریندارن. ئه‌مڕۆ یه‌کشه‌ممه 22ى ئازارى 2021، ناوه‌ندى ڕاگه‌یاندن و په‌یوه‌ندییه‌کانى (هه‌سه‌ده)، له به‌یاننامه‌یه‌کدا، ئامارى سێ ڕۆژى شه‌ڕى له عین عیسا بڵاوکرده‌وه‌و به‌پێى ئاماره‌که له ماوه‌ى شه‌ڕى ڕۆژه‌کانى 19، 20 و 21ى ئازار له عه‌ین عیسا، 37 چه‌کدار کوژراون، 18 دیکه‌ش بریندار بوون. هه‌روه‌ها هێزه‌کانى سوریاى دیموکرات ئه‌وه‌شیان خستۆته‌روو که چه‌ندین که‌لوپه‌ل و چه‌کى میلیشیاکانیان تێکشکاندووه و ده‌ستیشیان به‌سه‌ر چه‌ند پارچه چه‌کێکیشدا گرتووه. هاوکات ئاماژه‌یان به قوربانیانى مه‌ده‌نى کردووه که منداڵێک شه‌هید بوه و پێنج هاوڵاتیش بریندار بوون. هه‌سه‌ده باسى زیانه گیانییه‌کانى شه‌رڤانانى کردووه که" چوار شه‌ڕڤانمان شه‌هید بوون و سێ شه‌ڕڤانیش بریندار بوون".
هاوڵاتى برایه‌کى عه‌بدوڵا ئۆجالان ڕێبه‌رى پارتى کرێکارانى کوردستان(په‌که‌که) ئاماژه به‌وه ده‌دات که نزیکه‌ى ساڵێکه ئاگادارى دۆخى ئۆجه‌لان نیه و ده‌شڵێت:" له دواى ڕووداوى ئاگرکه‌وتنه‌وه‌که‌ى دوورگه‌ى ئیمراڵى چاوم به ڕێبه‌ر ئاپۆ نه‌که‌وتووه". محه‌مه‌د ئۆجالان، براى عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان ڕێبه‌رى پارتى کرێکارانى کوردستان(په‌که‌که) به ئاژانسى میزۆپۆتامیا ڕایگه‌یاندووه:" نزیکه‌ى ساڵێک ده‌بێت، هیچ زانیارییه‌کیان له‌باره‌ى ڕێبه‌ر ئاپۆوه پێ نه‌گه‌یشتوه و نیگه‌رانیشن به بڵاوکردنه‌وه‌ى ئه‌و ده‌نگۆیانه". محه‌مه‌د ئۆجالان، راشیگه‌یاندووه “له سێى ئازارى ٢٠٢٠ ه‌وه و له دواى ڕووداوى ئاگرکه‌وتنه‌وه‌که‌ى دوورگه‌ى ئیمراڵى چاوى به ڕێبه‌ر ئاپۆ که‌وتوه، هیچ زانیارییه‌کیان له‌باره‌ى ڕێبه‌ر ئاپۆوه، پێ نه‌گه‌یشتوه و جه‌ختیشى کردوه‌ته‌وه که ئه‌وه به‌رپرسیارێتیى ده‌وڵه‌ته و پێویسته له وه‌ها دۆخێکدا ئاگادارمان بکات". براکه‌ى ئۆجه‌لان ئه‌وه‌شى روونکردووه‌ته‌وه که "ده‌سه‌ڵاتداران هیچ زانیارییه‌کیان ناده‌نێ له‌باره‌ى ڕێبه‌ر ئۆجالانه‌وه و که له ڕێى پارێزه‌رکانیشه‌وه داواى دیدار و زانیارى ده‌که‌ین، هیچ وه‌ڵامێکیان نه‌داوینه‌ته‌وه". ئه‌مڕۆ و نووسینگه‌ى یاسایى پارێزه‌رانى سه‌ده، له‌سه‌ر ئه‌و ده‌نگۆیانه‌ى له شه‌وى ڕابردوه‌وه له‌سه‌ر دۆخى ته‌ندروسیتى عه‌بدوڵا ئۆجالان ڕێبه‌رى گه‌لى کورد بڵاوکرانه‌وه، ڕاگه‌یه‌نراوێکیان بڵاوکرده‌وه و داواکاریى دیدارى به‌په‌له‌یان پێشکه‌شى داواکارى گشتیى بورسا کرد.
هاوڵاتى فه‌رمانده‌ى گشتى هێزه‌کانى سوریاى دیموکرات(هه‌سه‌ده) پێشوازى له بڕیاره‌که‌ى په‌رله‌مانى ئه‌وروپا ده‌کات که ده‌وڵه‌تى تورکیاى به داگیرکه‌رى ناوچه کوردییه‌کان ناوبردووه و داواى کردووه له باکوورى سوریا بکشێته‌وه. شه‌وى ڕابردوو مه‌زڵوم عه‌بدى فه‌رمانده‌ى گشتى هێزه‌کانى سوریاى دیموکرات (هه‌سه‌ده) له‌سه‌ر بڕیاره‌که‌ى په‌رله‌مانى ئه‌وروپا بۆ ده‌رکردنى سوپاى تورکیا له سوریا تویتێکى بڵاوکرده‌وه. مه‌زڵوم عه‌بدى نووسیویه‌تی: "ئێمه پێشوازى له بڕیارى په‌رله‌مانى یه‌کێتى ئه‌وروپا ده‌که‌ین که داواى کشانه‌وه‌ى هێزه نایاساییه‌کانى ده‌وڵه‌تى داگیرکه‌رى تورک له باکوورى سوریا ده‌کات، ئه‌مه نیگه‌رانیه‌کانى په‌رله‌مانى یه‌کێتى ئه‌وروپا نیشانده‌دات له به‌رامبه‌ر هه‌وڵه پاکتاوکارییه نه‌ژادییه‌کان له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌تى تورکه‌وه دژى کورد له سوریا". په‌رله‌مانى ئه‌وروپا ڕایگه‌یاندبوو تورکیا له ساڵى 2016ه‌وه ناوچه‌کانى باکوور و ڕۆژهه‌ڵاتى سوریا به تایبه‌ت ناوچه کوردستانییه‌کانى داگیرکردووه و یاسا نێوده‌وڵه‌تییه‌کانى پێشل کردووه. هه‌روه‌ها داواشى له ده‌وڵه‌تى تورکیا کردووه که له‌و ناوچانه‌ى که له سوریا داگیرى کردووه بکشێته‌وه، چونکه کرده‌وه‌کانى ده‌وڵه‌تى تورک له‌م ناوچانه پاکتاوى ئه‌تنیکییه.
هاوڵاتى وته‌بێژى حوسیه‌کانى یه‌مه‌ن رایگه‌یاند:"ده‌ستپێشخه‌ریه‌که‌ى ئه‌مریکا بۆ راگه‌یاندنى ئاگربه‌ست ره‌تده‌که‌ینه‌وه و به پیلانگێڕى دژى یه‌مه‌ن و بردنى بۆ قۆناغێکى مه‌ترسیدارى داده‌نێن". که‌ناڵى "ئه‌لمه‌سیره"ى سه‌ر به حوسییه‌کان بڵاویکرده‌وه، محه‌مه‌د عه‌بدولسه‌لام، وته‌بێژى حوسییه‌کان رایگه‌یاند:"ده‌ستپێشخه‌ریه‌که‌ى ئه‌مریکا بۆ ئاگربه‌ست که پێشکه‌شکراوه شتێکى نوێى تیادا نیه و ئێمه ره‌تیده‌که‌ینه‌وه و به پیلانگێڕى بۆ بردنى وڵات بۆ قۆناغێکى مه‌ترسیدارى ده‌زانین". هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد، ئه‌و ده‌ستپێشخه‌ریه‌ى ئه‌مریکا گوزارشت له سیاسیه‌تى سعودیه و نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان ده‌کات و له به‌رژه‌وه‌ندى وڵاتانى که‌نداوه‌و ره‌تیده‌که‌نه‌وه. هاوکات ئه‌وه‌شى دووپاتکردووه‌ته‌وه که ده‌بوایه ئه‌مریکا سه‌ره‌تا هه‌نگاوى هه‌ڵگرتنى گه‌مارۆکانى بنایه "ئێمه‌یش به خۆشحاڵییه‌وه پێشوازیمان له‌وه ده‌کرد". محه‌مه‌د عه‌بدولسه‌لام ئه‌وه‌شى خسته‌ڕو، دیاریکردنى خاڵه‌کانى هاتوچۆ له فڕۆکه‌خانه‌ى سه‌نعا، مۆڵه‌ت وه‌رگرتن له رێگاى هاوپه‌یمانى عه‌ره‌بى و نه‌دانى پاسپۆرت له‌لایه‌ن سه‌نعاوه له پێشمه‌رجه‌کانى پلانه‌که‌ى ئه‌مریکادان. پێشتر وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا بڵاویکردبوه‌وه، پێویسته ئاگربه‌ست به زوترین کات له یه‌مه‌ن رابگه‌یه‌نرێت و هێرشه ئاسمانییه‌کانى حوسیه‌کان بۆ سه‌ر دامه‌زراوه‌کانى سعودیه بوه‌ستێنرێت.
هاوڵاتى میدیا عێراقیه‌کان نووسراوێکى فه‌رمى عه‌لى سیستانى مه‌رجه‌عى باڵاى شیعه‌کانیان به‌زمانى فارسى بڵاوکردووه‌ته‌وه که ئاڕاسته‌ى سه‌رۆکى شاره‌وانى زابلى ئێران کراوه و تێدا سیستانى داواى گۆڕینى ناوى شه‌قامێک ده‌کات که به ناوى ئه‌وه‌وه نراوه ئه‌وه‌ش وه‌ک دوورکه‌وتنه‌وه‌ى له تاران وه‌سف ده‌کرێت. نووسراوه‌که به هه‌ماهه‌نگى نوسینگه‌ى سیستانى له شارى قوم ئاڕاسته‌ى سه‌رۆکى شاره‌وانى زابل کراوه و تێیدا هاتووه:"ئایه‌توڵا سیستانى قبوڵ ناکات هیچ شه‌قام و باڵه‌خانه‌یه‌ک به‌ناوى ئه‌وه‌وه بکرێت و داواى گۆڕینى ناوى شه‌قامه‌که ده‌کات". شارى زابل ده‌که‌وێنه پارێزگاى سیستان و به‌لوچستان و ده‌ریاى هاموون، دانیشتووانه‌که‌ى زیاتر له 128 هه‌زار که‌س ده‌بن، که زۆربه‌ى فارسن و که‌مێکیشیان به‌لوچ و په‌شتۆن، هاوکات، ئایینى زۆربه‌یان شیعه مه‌زهه‌بى ئایینى ئیسلامه.
هاوڵاتى دواى سه‌ردانه‌که‌ى پاپاى ڤاتیکان بۆ به‌غدا و هه‌ولێرو موسڵ، سه‌رۆکى دیوانى وه‌قفى سوننى عێراقى رایگه‌یاند، به‌مه‌به‌ستى سه‌ردانکردنى وڵات، نامه‌ى سه‌رۆکى حکومه‌ت و په‌رله‌مانى گه‌یاندووه‌ته شێخى ئه‌زهه‌ر و به خۆشحاڵییه‌وه قبوڵى کردووه. ئه‌مڕۆ هه‌ینى 12ى ئازارى 2021، ئه‌حمه‌د که‌مبه‌ش، سه‌رۆکى دیوانى وه‌قفى سوننى عێراقى له‌گه‌ڵ باڵیۆزى وڵاتدا سه‌ردانى ئه‌حمه‌د ته‌یب، شێخى ئه‌زهه‌ریان کرد و تیایدا که‌مبه‌ش بانگهێشتننامه‌ى مسته‌فا کازمى سه‌رۆکى حکومه‌ت و محه‌مه‌د حه‌لبوسى سه‌رۆکى په‌رله‌مان دراوه‌ته شێخى ئه‌زهه‌ر به‌مه‌به‌ستى سه‌ردانکردنى بۆ به‌غدا. سه‌رۆکى دیوانى وه‌قفى سوننى عێراق ده‌ڵێت:" سه‌ردانکردنى شێخى ئه‌زهه‌ر پشتیوانیه‌کى گه‌وره‌یه بۆ یه‌کگرتوویى عێراق و بانگهێشتنامه‌که‌ش گوزارشته له خۆشه‌ویستى گه‌ل". شێخى ئه‌زهه‌ر ئه‌وه‌ى خستۆته‌روو عێراق مێژویه‌ک و شارستانیه‌تێکى هه‌یه ره‌گى داکوتیووه و شانازى به بوونى په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵیان ده‌کات"زاناکانیان خزمه‌تێکى زۆرى ئیسلام و عه‌ره‌ب و زانستیان کردووه". هه‌روه‌ها ئاماده‌یى خۆى ده‌ربڕیوه بۆ سه‌ردانه‌که‌ى بۆ عێراق، به‌ڵام باسى کاته‌که‌ى نه‌کراوه. پێنجى ئازار پاپا فرانسیس، پاپاى ڤاتیکان به‌سه‌ردانێکى سێ رۆژه گه‌یشته عێراق و له‌گه‌ڵ به‌رپرسانى باڵا کۆبووه‌وه‌و چووه شارى موسڵ و هه‌ولێر.
هاوڵاتى فه‌رمانده‌ى هێزه‌کانى سووریاى دیموکرات (هه‌سه‌ده)، ڕایده‌گه‌یه‌نێت: ئه‌و خۆبه‌ڕێوه‌به‌رییه‌ى ئه‌مڕۆ له ڕۆژئاڤاى کوردستان هه‌موو گه‌ل و نه‌ته‌وه‌کانى له‌خۆگرتوه، به‌رهه‌مى ڕاپه‌ڕینى قامشلۆیه. ئه‌مڕۆ هه‌ینى 12ى ئازار، 17 ساڵ تێپه‌ڕده‌بێت به‌سه‌ر ڕاپه‌ڕینى 12ى ئازارى 2004ى قامشلۆ له دژى ڕژێمى به‌عسى سوورى که تێیدا ڕژێم زۆر دڕندانه چه‌ندین ڕۆڵه‌ى کوردى شه‌هید کرد و به‌وهۆیه‌وه، مه‌زڵوم عه‌بدى فه‌رمانده‌ى هه‌سه‌ده، له تویته‌ر یادى ئه‌و ڕۆژه‌ى کردووه‌ته‌وه. جه‌نه‌راڵ مه‌زڵوم عه‌بدى له تویتێکدا نووسیویه‌تی: “به‌رهه‌مى قوربانیى ڕۆڵه‌کانى گه‌ل و شه‌هیده‌کانمان، ئه‌و خۆبه‌ڕێوه‌به‌رییه که له سایه‌یدا، هه‌موو ڕه‌نگ و ئه‌تنیکه جیاوازه‌کان به که‌رامه‌ته‌وه ده‌ژین". ناوبراو ئه‌وه‌شى دووپاتکردووه‌ته‌وه که ڕاپه‌ڕینى 12ى ئازارى قامیشلۆ، هه‌وێنى شۆڕشى 19ى ته‌مووزى 2012ى ڕۆژئاڤاى کوردستانه.
هاوڵاتى نرخى نه‌وتى خاوى عێراقى گه‌یشته 70 دۆلارو ئه‌وه‌ش به به‌رزترین ئاست له‌ماوه‌ى 14 مانگى رابردودا تۆمارکراوه. به‌پێى هه‌واڵى ئاژانسى عێراقی، دوانیوه‌ڕۆى ئه‌مڕۆ هه‌ینی، نرخى نه‌وتى خاوى عێراقى گه‌یشته 70 دۆلار که ئه‌وه‌ش به‌رزترین ئاسته له‌ماوه‌ى 14 مانگى رابردودا. هه‌روه‌ها به‌رمیلێک نه‌وتى برێنت له بازاڕه‌کانى جیهان، به 69.44 دۆلار مامه‌ڵه‌ى پێوه‌کراوه و نه‌وتى خاوى ئه‌مریکا به 65.79 دۆلار فرۆشراوه له‌ماوه‌ى چه‌ند رۆژى رابردودا به‌هۆى بڕیارێکى رێکخراوى "ئۆپێک پڵه‌س" بۆ به‌رده‌وامیدان به که‌مکردنه‌وه‌ى بڕى به‌رهه‌مهێنانى نه‌وت له مانگى (نیسان/4)دا، نرخى نه‌وت به‌رزبونه‌وه‌ى به‌رچاوى به‌خۆیه‌وه بینیووه.
هاوڵاتى وته‌بێژى سه‌رۆکایه‌تى کۆمارى تورکیا ڕایگه‌یاند:"هه‌ڵه‌ى چاپکردنى پوله‌که ڕاست نه‌کرێته‌وه سزاى قورسى ده‌بێت"، راشیگه‌یاند:" بێ ڕێزییه‌کى گه‌وره کراوه و قبوڵناکرێت". ئه‌مرۆِ هه‌ینى، به‌پێى هه‌واڵێکى ڕۆژنامه‌ى (یه‌نى شه‌فه‌ق)ى تورکى، ئیبراهیم کاڵن، وته‌بێژى سه‌رۆکایه‌تى کۆمارى تورکیا ڕایگه‌یاند:"پێویسته حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ده‌ستبه‌جێ هه‌ڵه‌که ڕاستبکاته‌وه، ئه‌گه‌ر وانه‌کات ئه‌وا قورسترین سزا وه‌رده‌گرێت". ئیبراهیم کاڵن ئاماژه‌ى به‌وه‌شداوه، "بێ ڕێزییه‌کى گه‌وره کراوه و قبوڵناکرێت، ده‌ستبه‌جێ کونسوڵخانه‌که‌مان سکاڵاى له‌و کاره کردووه". کاڵن هه‌ڕه‌شه‌ى ئه‌وه‌شیکردووه، ده‌بێت ده‌ستبه‌جێ ئه‌وه‌ى کراوه ڕاستبکرێته‌وه ئه‌گه‌رنا "قورسترین ئه‌نجامى ده‌بێت". هه‌روه‌ها دوێنێ ڕۆژى پێنج شه‌ممه ده‌وڵه‌ت باخچه‌لی، سه‌رۆکى مه‌هه‌په له تویته‌رى خۆى نوسى: "که‌س ناتوانێت له‌دروستکردنى ئه‌و پوله‌ى بۆ سه‌ردانه‌که‌ى پاپا فرانسیس دروستکراوه په‌نجه‌ى تۆمه‌تمان بۆ درێژبکات، چونکه له‌ڕاستیدا ئه‌و نه‌خشه‌یه له‌ژێر پێماندایه". رۆژى 7ى ئازار له‌کاتى سه‌ردانى پاپاى ڤاتیکان، شه‌ش پول له‌لایه‌ن وه‌زاره‌تى گواستنه‌وه‌و گه‌یاندن دروستکرابوو یه‌کێکیان وێنه‌ى پاپاى ڤاتیکان بوو نه‌خشه‌ى کوردستانى گه‌وره‌ى له‌سه‌ر بوو، دواى بڵاوبونه‌وه‌ى کاردانه‌وه‌ى تورکیاو ئێرانى لێکه‌وته‌وه. له‌به‌رانبه‌ردا جوتیار عادل وته‌بێژى حکومه‌تى هه‌رێم جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه که حکومه‌تى هه‌رێم له‌چوارچێوه‌ى یاسا کارپێکراوه‌کانى عێراقدا کار ده‌کات و دروستکردنى ئه‌و پوله په‌سه‌ند نه‌کرابوو.
هاوڵاتى ئه‌مڕۆ هه‌ینى ته‌قینه‌وه‌یه‌کى گه‌وره له‌ویلایه‌تى وارداک له‌رۆژهه‌ڵاتى ئه‌فغانستان یه‌که‌ى ئۆپه‌راسیۆنى هێزه تایبه‌ته‌کانى ئه‌و وڵاته‌ى کرده ئامانج و تا ئێستا به‌فه‌رمى زیانه گیانییه‌کان ئاشکرا نه‌کراون. به‌پێى هه‌واڵێکى ئاژانسى روسیا توده‌ی، ته‌قینه‌وه‌یه‌کى گه‌وره له‌ویلایه‌تى وارداک له‌رۆژهه‌ڵاتى ئه‌فغانستان رویدا و یه‌که‌ى ئۆپه‌راسیۆنى هێزه تایبه‌ته‌کانى ئه‌و وڵاته‌ى کردووه‌ته ئامانج. ئه‌و که‌سانه‌ى که روداوه‌که‌یان بینیوه ئاماژه‌یان به‌وه‌کردووه که ته‌قینه‌وه‌که بنکه‌یه‌کى هێزى ئۆپه‌راسیۆنه تایبه‌ته‌کانى له مه‌یدان شه‌هر کردۆته ئامانج و به‌هۆیه‌وه ژماره‌یه‌کى زۆر قوربانى لێکه‌وتۆته‌وه. ته‌قینه‌وه‌که به‌هۆى بارهه‌ڵگرێکى بۆمبڕێژکراوه‌وه بووه و دوکه‌ڵێکى زۆرى لێ به‌رزبووه‌ته‌وه و ئامارى قوربانییانى رووداوه‌که ئاشکرا نه‌کراوون.
هاوڵاتى ئه‌و دیلانه، که سوپاى تورک له گاره کوشتنی، له ئه‌یلولى 2019دا نامه‌یان بۆ سه‌رۆک کۆمارى تورک، سه‌رۆکى په‌رله‌مانى تورکیا و سه‌رۆکى گشتیى جه‌هه‌په نارد و له نامه‌کاندا ره‌خنه‌ى ئه‌وه‌یان لێگرتون، که له‌به‌ر چى بۆ ئازادکردنیان هیچیان نه‌کردووه و دیالۆگیان ئه‌نجامنه‌داوه. ئاژانسى فوراتنیوز، ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه 11ى ئازارى 2021، بڵاویکردووه‌ته‌وه که "سه‌رباز، پۆلیس و سیخوڕه دیلکراوه‌کانى تورک، که له ئه‌نجامى هێرشى داگیرکه‌ریى سوپاى تورک بۆ سه‌ر گاره و به‌هۆى بۆردومان و گازبارانکردنه‌وه کوژران، نامه‌ى هاوبه‌شیان بۆ موسته‌فا شه‌نتۆپ سه‌رۆکى په‌رله‌مانى تورکیا، که‌مال قلیچدار ئۆغڵو سه‌رۆکى گشتیى پارتى کۆماریى گه‌ل (جه‌هه‌په) ناردووه. دیله‌کان نامه‌یان بۆ بنه‌ماڵه‌کانیان و هه‌روه‌ها نامه‌یان بۆ ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان سه‌رۆک کۆمارى تورک ناردووه و داوایانکردوه، کار بۆ ئازادکردنیان بکرێت". کۆپییه‌ک له نامه هاوبه‌شه‌کان له سه‌رچاوه‌کانى هێزه‌کانى پاراستنى گه‌ل (هه‌په‌گه)ه‌وه ده‌ست ئاژانسه‌که که‌وتوون. نامه‌کان له 6ى ئه‌یلولى 2019 دا نووسراون و ئیمزاى (سه‌دات سۆرگیون، ئومید گجر، سه‌دات یابالاک، وه‌دات کایا، حوسێن ساری، مه‌ولود قه‌هوه‌چی، سه‌میح ئۆزبه‌ی، سوله‌یمان سونگیور، موسلیم ئاڵتنتاش، ئایدن کۆسه، عادل کاباکلى و م. ساڵح کانجانى) پێوه‌یه. ده‌قى نامه‌که‌یان: له نامه‌یه‌کدا، که به ناونیشانى "بۆ سه‌رۆکى ئه‌نجوومه‌نى نه‌ته‌وه‌یى گه‌وره‌ى تورکیا به‌ڕێز پرۆفیسۆر دکتۆر موسته‌فا شه‌نتۆپ" دا نووسراوه، زانیارى له باره‌یانه‌وه، شێوه، کات و شوێنى دیلکردنیان له‌لاى ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌کاندا هه‌یه. راشیانگه‌یاندووه، جگه له هاووڵاتییه‌ک، پۆلیسێک و سه‌ربازێکى ئه‌رکدار، ٤ سه‌بازى تریش هه‌یه، که له کاتى سه‌ربازیى ناچاریدا دیلکراون لێره‌دا هه‌ن. له نامه‌که‌دا ئه‌وه هاتووه، ماوه‌ى سه‌ربازیى ئه‌و سه‌ربازانه چه‌ند ساڵ له‌وه پێش کۆتایى پێهاتووه، هه‌ر خۆى به هۆى یاساکانى په‌رله‌مانه‌وه ماوه‌ى سه‌ربازى که‌مکراوه‌ته‌وه بۆ ٦ مانگ و هه‌روه‌ها سه‌ربازیش به پاره ده‌کڕدرێته‌وه، بۆیه ئه‌م پرسیاره‌یان کردووه، "باشه تاوانى ئه‌و سه‌ربازانه جێبه‌جێکردنى ئه‌رکه‌کانیان بووه بۆ ده‌وڵه‌ت؟" له نامه‌که‌دا ئه‌وه‌ش ده‌ستنیشانکراوه، هه‌مان ئه‌و پرسیاره له‌لایه‌ن بنه‌ماڵه‌ى سه‌ربازه‌کانه‌وه چه‌ندینجار له به‌رده‌م کامێراکاندا دووباره کراونه‌ته‌وه، به‌ڵام هیچ وه‌ڵامێکیان پێ نه‌دراوه‌ته‌وه. بۆ ٦٠٠ په‌رله‌مانتارى بخوێننه‌وه دیله‌کان رایانگه‌یاندووه، به‌رپرسانى ده‌وڵه‌ت که‌م و زۆر ده‌زانن، که ئه‌مان له چ هه‌لومه‌رجێکدان و داوا له موسته‌فا شه‌نتۆپ سه‌رۆکى په‌رله‌مان ده‌که‌ن، که نامه‌که‌یان له به‌رده‌م ٦٠٠ په‌رله‌مانتاردا بخوێنێته‌وه. دیله‌کان له نامه‌که‌یاندا ئه‌وه‌شیان وتوه، "باشه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى که‌سه‌کان لێره راگه‌یاندکار و منداڵى بنه‌ماڵه ده‌وڵه‌مه‌نده‌کان نین، ئیدى خاوه‌ندارى و پشتیوانییان لێناکرێت؟ ئێمه چاوه‌ڕێمان نه‌ده‌کرد، که ده‌وڵه‌تى کۆمارى تورکیا زیاتر له ٤ ساڵ، واته نزیکه‌ى ١٥٠٠ رۆژ خاوه‌ندارى له سه‌رباز و پۆلیسه‌کانى نه‌کات. چاوه‌ڕوانى بووین سه‌ره‌ى ئێمه‌ش بگات وه‌ک ئه‌و که‌سانه‌ى دیلکرابوون، چ هاووڵاتییانى کۆمارى تورکیا و چ ئه‌و که‌سانه‌ى هاووڵاتیى تورکیا نه‌بوون، هه‌وڵه‌کان له ساڵى ٢٠١٤ له کاتى گرتنى کۆنسوڵخانه‌ى تورکیا له موسڵ له‌لایه‌ن رێکخستنى تیرۆریستیى داعش بۆ ئازادکردنى ئه‌و که‌سانه‌ى له کۆنسوڵخانه‌که‌دا بوون، بۆ ئه‌و که‌سانه‌ى له نه‌یجیریا له‌لایه‌ن تیرۆریستانه‌وه دیلکرابوون، بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ى ئه‌ندامانى فه‌تۆ له گابۆن، بۆ سه‌ربازه ئۆکرانییه‌کان، که له‌لایه‌ن رووسیاوه دیلکرابوون، بۆ ئازادکردنى تاتاره‌کانى کریمییه، بۆ ئازادکردنى رۆژنامه‌نووسه ژاپۆنییه دیلکراوه‌کانى ده‌ستى قاعدیه دیالۆگتان کرد و له ئه‌نجامى هه‌وڵه‌کان و دیالۆگ دا ئازاد بوون و گه‌ڕانه‌وه بۆ ناو بنه‌ماڵه‌کانى خۆیان و وڵاتى خۆیان. ئێمه‌ش به ئومێده‌وه سه‌یرى ئه‌و هه‌واڵانه‌مان کرد و به ساڵان ئومێد و هیوامان ئه‌وه بوو، که سه‌ره‌ى ئێمه‌ش بێت. باشه ده‌بێت ئێمه داوا له شوێنێکى تر بکه‌ین؟ له ساڵانى رابردوودا که‌س نه‌یتوانى گارانتیى ته‌ندروستى و ئاسایشى ئێمه بکات و ئێستاش ناتوانن. له دۆخێکدا، که ژیانمان گارانتیى نییه، ئێوه چۆن ده‌توانن ته‌رمى ئێمه لێره ببه‌نه‌وه؟ ئێوه‌ش منداڵتان هه‌یه، خۆتان بخه‌نه شوێنى بنه‌ماڵه‌کانمان، بۆ نمونه له کاتى جه‌ژن دا ئێوه چاوه‌ڕێن منداڵه‌که‌تان بێن و ده‌ستتان ماچ بکه‌ن، به‌ڵام ئه‌وه ٩ جه‌ژنه ئێمه ناتوانین چاومان به بنه‌ماڵه‌کانمان بکه‌وێت و ده‌ستیان ماچ بکه‌ین. باشه ئێوه ئه‌گه‌ر ته‌نها رۆژێک له منداڵه‌کانتان دوور بن خێرا به دوایاندا ناگه‌ڕێن؟ زیاتر له ٤ ساڵه ئێمه‌ش له بنه‌ماڵه‌کانمان دورین و هیچ په‌یوه‌ندییه‌کمان له‌گه‌ڵیاندا نییه. له‌و دۆخه‌دا ئێمه چى بکه‌ین؟ ئێمه ده‌مانه‌وێت ئێوه ویژدانتان هه‌بێت. ئه‌گه‌ر ئێمه تاوانبار ده‌کرێین، پێمان بڵێن، تاوه‌کو بیزانین ئه‌گه‌ر ئێمه تاوانبار ده‌کرێین، ئه‌وا مافى ئه‌وه‌مان هه‌یه له‌وه ئاگادار بین و بیزانین. باشه له‌سه‌ر ئێمه بڕیارى سزادان هه‌یه؟ ئێمه ده‌مانه‌وێت ئه‌وه بزانین. وته‌ى 'سه‌بر بکه‌ن' بۆ بنه‌ماڵه‌کان ته‌نها بۆ دواخستن و نه‌بینینى کێشه‌که‌یه. چاوپێکه‌وتن له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵا ئۆجالان کرابوو و ئومێدى به ئێمه دابوو، به‌ڵام له‌وه‌ش ئه‌نجامێک ده‌ستنه‌که‌وت. بۆ له چاوپێکه‌وتنه‌که‌دا قسه له‌سه‌ر ئێمه‌ش ناکرێت، بۆ نابین به رۆژه‌ڤ؟ کاتێک بنه‌ماڵه‌ى ئه‌و که‌سانه‌ى بۆ کۆتایهێنان به گۆشه‌گیریى سه‌ر عه‌بدوڵا ئۆجالان ده‌ستیان به مانگرتن کردبوو، له به‌رده‌م په‌رله‌ماندا چالاکیى دانیشتنیان ئه‌نجامدا، ئێوه له‌گه‌ڵ ئه‌وان قسه‌تان کردبوو و وتبوتان، داواکه‌تان به به‌رێز سه‌رۆک کۆمار و به‌ڕێز عه‌بدولحه‌مید گول وه‌زیرى داد ده‌گه‌یه‌نن. له‌و بابه‌ته‌دا حیزبێکى سیاسی، یان که‌سێک، که داکۆکى له مرۆڤه‌کان بکات، یان مرۆڤه‌کان ئازاد بکات، ئه‌و مرۆڤانه، که تاوه‌کو کۆتایى ته‌مه‌نیان ئازاد بکرێن، بنه‌ماڵه و ده‌ورووبه‌ره‌که‌یان قازانج ده‌کات و بۆلاى خۆیان رایانده‌کێشت. به‌و تێگه‌یشتنه‌وه ئێمه داواتان لێده‌که‌ین، که به به‌رپرسیاریه‌تێیه‌کانتان هه‌ستن". بۆ سه‌رۆگشتى جه‌هه‌په، که‌مال قلیچدار ئۆغڵو دیله‌کان له‌و کاته‌دا نامه‌یه‌کیشیان بۆ که‌مال قلیچدار ئۆغڵو سه‌رۆکى گشتیى جه‌هه‌په نارد. دیله‌کان له‌و نامه‌یه‌دا باسى قۆناغه‌که‌یان کردبوو و رایانگه‌یاندبوو، "شه‌نه‌ل ساریخان خانم سه‌رۆکى کۆمسیۆنى مافه‌کانى مرۆڤ له په‌رله‌مان له ساڵى ٢٠١٦دا له‌باره‌ى ئه‌م باته‌وه لێدوانى دابوو، به‌ڵام ئه‌وه وه‌ک پێویست نه‌بوو. ئێمه داواتان لێده‌که‌ین، که نامه‌که‌مان و دۆخى ئێمه له به‌رده‌م کامێراکاندا بۆ راى گشتى بخه‌نه‌ڕوو. داواتان لێده‌که‌ین به به‌رپرسیارى هه‌ستن". داوا له ئه‌ردۆغانى سه‌رۆک کۆمار یه‌کێک له دیله‌کان به ناوى سه‌دات سۆرگیون نامه‌یه‌کى بۆ سه‌رۆک کۆمار ئه‌ردۆغان نووسیووه. سه‌دات سۆرگیون له نامه‌که‌یه‌دا بۆ سه‌رۆک کۆمارى تورک نووسیویه‌تی، "به‌ڕێز سه‌رۆک کۆمارم، با ره‌حمه‌ت و به‌ره‌که‌تى خوا له‌سه‌ر ئێوه و وڵاته‌که‌مان بێت. ئینشائه‌ڵا، ئامین". دواى ئه‌وه‌ش سۆرگیون خۆى ناساندووه و باسى دیلبوونى خۆى و ئه‌و بارودۆخه کردووه، که تیایدایه‌تی. هاکان ئاتیلاى به بیرهێنایه‌وه سۆرگیون له نامه‌که‌یه‌دا پرسیویه‌تی، "سه‌رۆک کۆمارم، من ده‌پرسیم، ئێمه کێین؟" و له به‌رده‌وامیى نامه‌که‌یدا نووسیویه‌تی، "لێره پێمان ده‌ڵێن، 'ده‌وڵه‌ت له ئێوه ناپرسێت، خاوه‌نداریتان لێ ناکات، ئه‌گه‌ر خاوه‌نداریتان لێ بکات ده‌تاننێرینه‌وه، ئێمه نامانه‌وێت ئێوه لێره رابگرین'. وادیاره راست ده‌که‌ن. ئه‌وه ٤ ساڵ تێپه‌ڕی، به‌ڵام سه‌ره‌ى ئێمه نه‌گه‌یشت... به‌ڕێوه‌به‌رانى رێکخستن (په‌که‌که) دێن و قسه‌مان بۆ ده‌که‌ن و ده‌ڵێن، 'با ده‌وڵه‌ت داواى ئێوه بکات، ئێمه ئێوه ئازاد ده‌که‌ین، به‌ڵام که‌س خاوه‌ندارى له ئێوه ناکات، ئه‌گه‌ر ئێمه ئێستا ئێوه ئازاد بکه‌ین، به دڵنیاییه‌وه ده‌وڵه‌ت ده‌تانکوژیت'.... کاتێک هاکان ئاتیلاى جێگرى سه‌رۆکى هاڵک بانک (دواى زیندانیکردنى له‌لایه‌ن ئه‌مریکاوه) گه‌ڕایه‌وه بۆ تورکیا، ئێوه له چاوپێکه‌وتنێکدا وتتان، 'هاکان ئاتیلا رۆڵه‌ى ئێمه‌یه، ئه‌گه‌ر ئێمه خاوه‌ندارى له‌و نه‌که‌ین، ئه‌ى ئێمه خاوه‌ندارى له کێ بکه‌ین؟ باشه دۆخى ئێمه چى به‌سه‌ر دێت سه‌رۆک کۆمارم؟ من ناڵێم، بۆ خاوه‌نداریت له‌و کرد، به‌ڵام ده‌ڵێم، ئێمه‌ش هه‌ین...". نامه‌یان بۆ بنه‌ماڵه‌کانیشیان نارد دیله‌کان له هه‌مان کاتدا نامه‌یان بۆ بنه‌ماڵه‌کانیشیان نارد. له نامه‌کاندا به زۆرى باسى دۆخى خۆیان، حه‌ز و خه‌ون و چاوه‌ڕوانییه‌کانیان ده‌که‌ن. هه‌روه‌ها گله‌یى و گازنده‌شیان کردووه. ئێمه وه‌ک گوناحێک و تاوانێک ده‌شاردرێینه‌وه بۆ نمونه له نامه‌که‌ى محه‌مه‌د ساڵح کانجا دا بابه‌تێکى سه‌رنجڕاکێش هه‌بوو. کانجا له نامه‌که‌یدا نووسیبوی، "بابه‌تێکى سه‌رنج راکێش ئه‌وه‌یه، که ده‌زگاکانى راگه‌یاندن و میدیاکان به هیچ شێوه‌یه‌ک باس له ئێمه ناکه‌ن و نامانخه‌نه رۆژه‌ڤ. ئاشکرایه ئیراده‌یه‌ک و بڕیارێک له پشت ئه‌و بێده‌نگییه‌وه هه‌یه. ره‌نگه ئه‌وه هۆکارى زۆرى هه‌بێت، به‌ڵام پرسیاره‌که ئه‌وه‌یه، که ئه‌و هۆکارانه چه‌ند ره‌وان؟ ئه‌گه‌ر به‌رپرسانى ده‌وڵه‌ت له‌باره‌ى دۆخى ئێمه‌وه لێدوان و راگه‌یاندراو بڵاوبکه‌نه‌وه، ئه‌وه بۆ هه‌مومان لێره ده‌بێته ئومێد و هیوا، به‌ڵام بۆ ئێمه وه‌ک قورسترین بار، یان وه‌ک گوناحێک و تاوانێک ده‌شاردرێینه‌وه".
هاوڵاتى سه‌رۆک وه‌زیرانى ئیسرائیل، جه‌ختیکرده‌وه، ئه‌و "مۆسادى ناردووه‌ته ناوه‌ڕاستى تاران بۆ ھێنانى نهێنییه‌کانى دۆسیه‌ى ئه‌تۆمى ئێرانى و نمایشکردنیان بۆ جیهان، بۆ ئه‌وه‌ى ببینن پلانه نهێنییه‌کانى ئێران له‌م باره‌وه چین". ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه 10ى ئازارى 2021، بنیامین ناتنیاهۆ رایگه‌یاند:" کارى دیکه‌شمان کردووه، به‌ڵام ئاشکرایان ناکه‌م، من رۆڵم وه‌ک سه‌رۆکى حکومه‌تى ئیسرائیل ئه‌وه‌یه پابه‌ندم به رێگه‌گرتن له ئێران له ده‌ستبه‌رکردنى چه‌کى ئه‌تۆمى بۆ هه‌ڕه‌شه‌کردن له‌ده‌وروبه‌رى و له ده‌وڵه‌تى جووله‌که". هه‌روه‌ها ناوبراو راشیگه‌یاند:" فه‌رمانم به سوپاى ئیسرائیل کردووه، به هه‌ر نرخێک بێت رێگرى جێگیربوونى ئێران له سووریا بکه‌ن و ئێوه ده‌بینن، ئێمه ھه‌ر چه‌ند رۆژ جارێک سووریا بۆردومان ده‌که‌ین". هاوکات، سه‌رۆک وه‌زیرانى ئیسرائیل ئه‌وه‌ى دووپاتکرده‌وه"ئه‌گه‌ر ئێران ھه‌وڵ بدات ھێرشمان بکاته سه‌ر، ھێرشیان ده‌که‌ینه سه‌ر، یان پێش ئه‌وان ئێمه ھێرشیان ده‌که‌ینه سه‌ر". بنیامین ناتنیاهۆ ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه که په‌یوه‌ندییه‌کى ته‌له‌فۆنی له‌گه‌ڵ جۆو بادین سه‌رۆکى ئه‌مه‌ریکا، ئه‌نجامداوه که به‌درێژایى 40 ساڵ ھاوڕێى بووه، "ئه‌ویش پابه‌ندبوونى خۆى نوێکرده‌وه له رێگه‌گرتن له گه‌یشتنى ئێران به چه‌کى ئه‌تۆمی".
.jfif)
.jpg)
