غه‌ریب ئه‌حمه‌د په‌رله‌مانتارى عێراق: پرسی ته‌وتین هیچ كێشه‌یه‌كی له‌به‌رده‌مدا نامێنێت

هاوڵاتی راوێژكاری دارایی سەرۆكی حكومەتی عێراق رایگەیاند، بانكی ناوەندی یەدەگی خۆی لە دراوی بیانی گەڕاندووەتەوە كە نرخەكەی 70 ملیار دۆلاری تێپەڕاندووە و وەزیری دارایی عێراقیش دەڵێت دۆخی دارایی عێراق زۆر باشە. محەمەد مەزهەر، راوێژكاری دارایی مستەفا كازمی بە ئاژانسی فەرمی هەواڵی عێراقی راگەیاند، بانكی ناوەندی یەدەگی خۆی لە دراوی بیانی گەڕاندووەتەوە كە نرخەكەی 70 ملیار دۆلاری تێپەڕاندووە و ئەمەش سێ هێندەی ئەو قەرزە دەرەكییانەیە كە دەبێت عێراق لە ماوەی ساڵەكانی 2022-2028 بیانداتەوە. بانكی ناوەندیی عێراق لە مانگی كانوونی یەكەمی ساڵی رابردوو راگەیاند، یەدەگی دراوی بیانی گەیشتووەتە 64 ملیار دۆلار. پێشتر عەلی عەلاوی وەزیری دارایی عێراق لە كۆبوونەوەی لەگەڵ نوێنەرانی سندوقی دراوی نێودەوڵەتی لە بەغدا رایگەیاندووە كە دۆخی دارایی عێراق زۆر باشە و پێویستی بە هاوكاری نییە. عێراق، دووەم گەورەترین بەرهەمهێنەری نەوتە لە نێو وڵاتانی رێكخراوی ئۆپێك و بۆ تەرخانكردنی بودجەی ساڵانە بەڕێژەی 90٪ پشت بە داهاتی نەوتی خاو دەبەستێت.

هاوڵاتی وەزیری بەرگریی توركیا ڕایگەیاند، ئۆپەراسیۆنی سەربازیی "چنگ-قفڵ"ی سوپای توركیا لەناو خاكی هەرێمی كوردستان بەردەوامدەبێت‌ و ئامانجیانە كۆتایی بە پەكەكە بهێنن. خلوسی ئاكار، وەزیری بەگریی توركیا لەچاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ كەناڵی "خەبەر تورك" دەڵێت:"ئامانج لەئۆپەراسیۆنە سەربازییەكەمان لەهەرێمی كوردستان كۆتاییهێنانە بەپارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)". وەزیری بەرگری توركیا پێشیوابوو كە قۆناغی یەكەمی ئۆپەراسیۆنەكە بەسەركەوتوویی تەواوبووە، "ئامانجەكانمان بەدیهێناون‌و لەسەر پڕۆسەكەش بەردەوامدەبین". لەكاتژمێر 9ی شەوی 17ی نیسان سوپای توركیا ئۆپەراسیۆنێكی سەربازیی لەناو خاكی هەرێمی كوردستان بۆسەر پێگەكانی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) لەناوچەكانی چیای كوڕەژارۆو زاپ‌و مەتیناو ئاڤاشین لەئامێدیی دەستپێكردووەو ناوەندی ڕاگەیاندن‌و چاپەمەنی هێزەكانی پاراستنی گەل (هەپەگە) ڕایگەیاندووە، لەماوەی پێنج ڕۆژی شەڕدا 205 سەربازی توركیا كوژراون كە چەندین پلەداری سەربازیی تێدایە، ئەوەشیان ئاشكرا كردووە كە حەوت گەریلایان شەهید بووە.

هاوڵاتی هاوسەرۆكی پێشووتری پارتی دیموكراتی گەلان لەبەردەم دادگای سزا قورسەكانی ئەنقەرە باس لە قەندیل و ئیمراڵی دەكات و دەشڵێت:" لە كاتی رووداوەكانی كۆبانێ قەندیل و ئیمراڵی بەبەرپرسیارانە هەوڵی چارەسەریان دەدا". دوێنێ پێنجشەممە 7ی نیسانی 2022، دادگای سزا قورسەكانی ئەنقەرە بەڕێوەچوو، دەمیرتاش وەڵامی گوتەی گەواهیدەرێكی دایەوە كە تۆمەتباركردبوو بە "هەڵسووڕان بە فەرمانی قەندیل."   سەڵاحەددین دەمیرتاش، هاوسەرۆكی پێشووتری هەدەپە لە یازدەمین دانیشتنی دادگا  لە بارەی دۆسیەی رووداوەكانی كۆبانێ رایگەیاند:"دەبێت دەستەی دادوەرانی دادگا ئەوە بزانن كە ئێمە فەرمانمان لە كەس وەرنەگرتووە". دەمیرتاش راشیگەیاند: "قەندیل لەو قۆناغەدا ئامادەباشی دەكرد بۆ ئەوەی چەك دابنێت، هەڵوێستی قەندیلیش لە پرسی كۆبانێ دا، بەبەرپرسیارییەوە چارەسەركردنی دۆخەكە بوو. هەوڵی ئیمراڵی و حكومەتی توركیاش بەو ئاراستەیە بوو". هاوكات دەمیرتاش ئەوەی دووپاتكردەوە كە لە وتارەكانیاندا هۆشدارییان دەدایە قەندیل و حكومەت و كەس پێشبینی سەرهەڵدانی ئەو رووداوانەی نەدەكرد. هەرچەندە لەو قۆناغەدا لە رووی سیاسییەوە سەركۆنەی ئاكپارتییان دەكرد و داوایان لە خەڵك دەكرد بڕژێنە سەر شەقام، لە نێو كۆبوونەوەكانی پارتەكەیاندا گفتوگۆیان لەسەر ئەوە دەكرد ئاخۆ ئەو دۆخە شكست بە قۆناخی چارەسەر دەهێنێ یان نا.  دەمیرتاش ئەوەشی خستەروو كە "كاتێك ئێمە داوامان لەخەڵك دەكرد بڕژێنە سەر شەقام، سەرۆكوەزیر، سەرۆككۆمار، وەزیری ناوخۆ، راوێژكار میت و سەرۆكی پارتە سیاسییەكان، لەبەرامبەر داواكارییەكانی ئێمە هیچ وەڵامدانەوەیەكی راستەوخۆیان نەبوو، هەوڵێكی تێكدەرانە خۆپیشاندانە جەماوەرییەكانیان بەلارێدا برد".  رووداوەكانی كۆبانێ لە رۆژانی 6-8ی تشرینی یەكەمی 2014 روویاندا. دوای ئەوەی داعش لە ساڵی 2014دا هێرشیكردە سەر كۆبانێ، هەدەپە و ژمارەیەك لە پارتە كوردییەكانی دیكەی باكووری كوردستان داوایان لە حكومەتی ئەو كاتەی توركیا كرد رێگە بە ناردنی چەك و هاوكاری دیكەی سەربازیی لە توركیاوە بۆ شەڕڤانان بدات، بەڵام ئەنقەرە رەتیكردەوە.   لە چەند شارێكی باكووری كوردستان خۆپیشاندان دەستیپێكرد، گرژییەكان زیادبوون و لە ئەنجامدا 46 مەدەنی و پۆلیس كوژران و 682 كەس لە خۆپیشاندەران و پۆلیس برینداربوونو بەو هۆیەوە 323 كەس دەستگیركران.   حكومەتی توركیا رۆژی 4ی كانوونی دووەمی 2016 ئۆپەراسیۆنێكی بەرفراوانی بۆ سەر هەدەپە دەستپێكرد و هاوسەرۆكان و ژمارەیەكی زۆر لە پەرلەمانتاری ئەو پارتە دەستبەسەركران و دواتر بەبڕیاری دادگا خرانە زیندانەوە.  لە دۆسیەی رووداوەكانی كۆبانێ بە سەڵاحەدین دەمیرتاش و فیگەن یوكسەكداغ، هاوسەرۆكانی پێشووتری هەدەپەوە 108 ئەندام و بەرپرسی هەدەپە تێیدا دادگایی دەكرێن و 22 كەسیان ئێستا لە زینداندان.   دەیان جارە یەكێتی ئەوروپا داوای دەستبەجێ ئازاكردنی سەڵاحەدین دەمیرتاش لە بەرپرسانی باڵای توركیا دەكات، بەڵام تا ئێستا رەتیانكردووەتەوە.   

هاوڵاتى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له‌ تویته‌که‌یدا نووسیویه‌تی:"هێرشه‌کانى سه‌ر سعودیه‌ سه‌رکۆنه‌ ده‌که‌م. ئامانج له‌ هێرشه‌ دووباره‌بووه‌کان بۆ سه‌ر ژێرخانه‌ مه‌ده‌نییه‌کان تێکدانى سه‌قامگیرى ناوچه‌که‌یه‌". ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه‌ 21ى ئازارى 2022، مه‌سرور بارزانى تویته‌که‌یدا ده‌شنوسێت: "پاڵپشتى ته‌واوى حکومه‌ت و گه‌لى سعودیه‌ ده‌که‌ین". حوسییه‌کانى یه‌مه‌ن کۆمه‌ڵێک فڕۆکه‌ى بێفڕۆکه‌وان و موشه‌کیان ئاڕاسته‌ى دامه‌زراوه‌ سه‌ره‌کییه‌کانى وزه‌ى سعودیه‌ کردووه‌، له‌ یه‌کێک له‌ هێرشه‌کاندا ئه‌و موشه‌کانه‌ بۆ ماوه‌یه‌کى کاتى به‌رهه‌مهێنانى نه‌وتى ڕاگرتووه‌.  

هاوڵاتى ‌لایه‌نه‌کانى ناو چوارچێوه‌ى هه‌ماهه‌نگى له‌ به‌غدا که‌ نورى مالکى زۆرترین کورسى ناو هاوپه‌یمانێتییه‌که‌ى هه‌یه‌و کۆده‌بنه‌وه‌و پێنج خاڵ ده‌ده‌ته‌ سه‌در له‌باره‌ى پێکهێنانى حکومه‌ته‌وه‌. میدیا عێراقیه‌کان ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه‌ بڵاویانکرده‌وه‌، لایه‌نه‌کانى ناو چوارچێوه‌ى هه‌ماهه‌نگى کۆده‌بنه‌وه‌و کۆبونه‌وه‌که‌ش بۆ خستنه‌ڕووى دواین داواکاریانه‌ بۆ ڕه‌وتى سه‌در  هه‌روه‌ها ئاماژه‌ به‌وه‌کراوه‌ که‌ لایه‌نه‌کان پێنج خاڵ ده‌ده‌نه‌ سه‌در و داواى مانه‌وه‌ى حه‌شدى شه‌عبى و دابه‌شکارى پۆسته‌کان به‌ یه‌کسانى و چونى سه‌رجه‌م لایه‌نه‌کانى نێو چوارچێوه‌ى هه‌ماهه‌نگى بۆ ناو حکومه‌ت و پێدانى به‌شێک له‌وه‌زاره‌ته‌ سیادیه‌کان ده‌که‌ن و کۆتاخاڵى داواکاریه‌که‌شیان ئه‌وه‌یه‌ که‌ سه‌رۆک وه‌زیرانى داهاتوو به‌بیانوى ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵى که‌سایه‌تیه‌ سیاسیه‌کان به‌ ئامانج نه‌گرێت. رۆژى 10ى تشرینى یه‌که‌مى 2021، هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى عێراق ئه‌نجامدراو چوار مانگ و 10 رۆژ زیاتر به‌سه‌ر ئه‌و هه‌ڵبژاردنه‌دا تێپه‌ر بووه‌و هێشتا لایه‌نه‌کان له‌سه‌ر پۆستى سه‌رۆک کۆمارو پێکهێکهێنانى حکومه‌ت رێککنه‌که‌وتوون.  

لەیال ئەحمەد سلێمانی پاش ساڵی 2014 و تا ئێستاش كەمترین خزمەتگوزاری تێدا ئەنجام دراوەو زۆربەی گەرەكەكان ئاو و ئاوەرۆ كۆنكرێتی تێدا ئەنجام نەدراوەو لایەنی پەیوەندیداریش دەڵێن قەیرانە داراییەكان جێبەجێكردنی پرۆژەكانی كەمكردووەتەوە. لە شاری سلێمانیدا بە تاسوڵجەو راپەرین و بەكرەجۆوە 263 گەڕەكی لەخۆ گرتووەو بەشێكی زۆری گەرەكە نوێیەكان خزمەتگوزارییە سەرەتاییەكانی وەك ئاو ئاوەڕۆ و كۆنكرێتیان بۆ ئەنجام نەدراوە بەتایبەتی ئەوانەی پێشتر گوند بوون و لە ئێستادا بوونەتە گەڕەك. سەرۆكی لیژنەی خزمەتگوزاری و شارەوانی لە ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی ئاماژەی بەوەكرد ئەو پڕۆژەو خزمەتگوزاریانەی كەپێویستی سەرەتایی هاوڵاتیانن وەك ئاو ئاوەڕۆ كارەباو كۆنكرێت كردنی كۆڵانەكان لەدەستەڵاتی ئێمەدانییە ، محمەد رەسول، سەرۆكی لیژنەی خزمەتگوزاری و شارەوانی لەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت:" لەدوای ساڵی 2014 كە شەڕی داعش سەری هەڵدا و بەشەبودجەی هەرێم بڕا وەك پێویست خزمەتگوزارییەكانی پارێزگای سلێمانی بە هەردوئیدارەی ڕاپەڕین و گەرمیان وەك پێویست ئەنجام نەدراوەو تەنانەت ئەو پڕۆژانەشی لەسەدا 90 ی تەواو بووە وەستێنراوە". ئەو ئەندامەی لێژنەی خزمەتگوزاریو شارەوانی ئاماژەی بەوەشكرد لەبەر ئەوەی ئێمە دەستەڵاتمان سنوردارە ئەوپڕۆژەو خزمەتگوزاریانەی كەپێویستی سەرەتایی هاوڵاتیانن وەك ئاو ئاوەڕۆ كاەباو كۆنكرێت كردنی كۆڵانەكان لەدەستەڵاتی ئەواندا نییە، وتیشی:" جێبەجێكردنی پرۆژەكان پەیوەندی بە ئەنجومەنی وەزیران و بودجەو شایستە داراییەكانی هەرێم هەیە، بەڵام بەداخەوە هەندێ پڕۆژە هەیە لە هەولێرو دهۆك لەكاركردن نەوەستاوە وخزمەت گوزارییەكانی هاوڵاتیان باشتر ئەنجامدەدرێت بەراورد بە سلێمانی". هەروەها سەرۆكی لیژنەی شارەوانی لەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی ئەوەشی خستەروو كە هاوڵاتیان كە ڕۆژانە سەردانیان دەكەن و لە كێشەی ئاو ئاوەڕۆ كارەبا كۆنكرێت كردن ، بەنمونە كێشەی ئاو پێویستی بە ملیارێك دینارە ئەوە لەدەسەڵاتی بەڕێوەبەرایەتی ئاودانییە چونكە لەپێشتردا 40 لەسەدی داهاتی ئاو بۆ كاروباری بەڕێوەبەرایەتییەكە خەرج دەكرایەوە بەڵام ڕێژەكە بووەتە لەسەدا 15 و كەمكراوەتەوە.   سەرۆكی لیژنەی شارەوانی لە پەرلەمان: هەندێ پڕۆژە هەیە لە هەولێرو دهۆك لەكاركردن نەوەستاوە وخزمەت گوزارییەكانی هاوڵاتیان باشتر ئەنجامدەدرێت بەراورد بە سلێمانی "ئەگەر گەڕەكێكیش پێویستی بە خزمەتگوزارییەك بێت دەبێت ئەو فەرمانگەیە تێچوی پڕۆژەكە دیاربكات ئاڕاستەی وەزارەت بكرێت لەهەولێر بۆ ڕەزامەندی بۆئەوەی پارەی بۆ خەرج بكرێت پڕۆژەكە لەهاویندا داواكراوە جێبەجێبكرێت لەزستاندا وەڵام دەدرێتەوە دەبینن گەڕەكەكە یا كۆڵانەكە دوهێندە زیادی كردوە لەبەر ئەوە پارەكە لەشتی كەدا خەرج دەكرێت، كە ئەم كێشەیە لەهەموو فەرمانگە خزمەتگوزارییەكاندا هەیەو پشتی ئیدارەی سلێمانی شكانووە"،   فەرمانگەخزمەتگوزارییەكان دەتوانن ئەوكێشانەی هاوڵاتیان چارەسەربكەن كەتێچوەكەی لە نێوان 10 تا 20 ملیۆن دیناردایە. پارێ.گاری سلێمانی دەڵێت:"بە چارەسەربوونی قەیرانی دارایی پرۆژە وەستاوەكان دەست پێدەكاتەوە". هەڤاڵ ئەبوبكر، پارێزگاری سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:" لە ماوەی چوارساڵی ڕابردوو نەمان هێشتوە پڕۆژەخزمەتگوزارییە سنوردارەكان بوەستن كەلەتوانای پارێزگادایە ئەوپڕۆژانەشی لەتوانای ئێمەدانییە ئاڕاستەی لایەنی پەیوەندیداری دەكەین بۆ ئەوەی بودجەی پێویستی بۆ دیاریبكەن". ناوبراو ئەوەشی دووپاتكردەوە كە لە ڕێگای وەزارەتی پلاندانانەوە بودجە دیاریكراوە بۆ كۆمەڵێك پڕۆژەی خزمەتگوزاری كە ئەولەویەتی پێداون لەناوپڕۆژەكان كە پەیوەستن بە خزمەتگوزاری گشتییەوە كە ئومێدەوارن لە ئایندەیەكی نزیكدا دەست پێبكەنەوە. هەڤاڵ ئەبوبەكر، ئەوەشی روونكردەوە كە بۆ ئەو پرۆژانەی هاوڵاتیان داوای دەكەن ئەگەرلەتوانای داراییاندا بوبێت ڕاستەوخۆ پڕۆژەكانیان بۆ جێبەجێكردوون. ئەندامێكی پەرلەمانی كوردستان، پێیوابوو هەڵە لەسەر بنەمای داهاتی  پارێزگاكان پڕۆژە خزمەت گوزارییەكان پێشكەش بكرێن. لوقمان وەردی سەرۆكی لیژنەی شارەوانی وگواستنەوەو گەیاندن لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت:" ئەوەی جیاكاری لەنێوان شارەكان دەكا غەدرو زوڵمێكە لەهاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان دەكرێ، چونكە هەر هاوڵاتیەك لە زاخۆ یا كفری و كەلار هەر هاوڵاتی هەرێمی كوردستانە پێویستە ئاستی پڕۆژەو خزمەتگوزارییەكانیان وەك یەك بێت".  هەروەها بە هەڵەی وەسف كرد ئەگەر لەسەر بنەمای داهاتی  پارێزگاكان پڕۆژە خزمەت گوزارییەكان پێشكەش بكرێن وتیشی:" داخەوە حكومەت لەم كابینەیە ئەم سیاسەتە پەیڕەو دەكات كە ئەمە سیاسەتێكی زۆر هەڵەیە هەرچەندە ئەمە بەو مانایەنییە كەئیتر لە هەولێرو دهۆك هەموو پڕۆژەیە جێبەجێ دەكرێت بەڵام جیاكاری هەیە لەنێوان شارەكان نەشمان شاردۆتەوە چونكە ئەمە پێچەوانەی دروشمەكانی حكومەت خۆیەتی". ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی: كێشەیەك لەهەموو فەرمانگە خزمەتگوزارییەكاندا هەیەو پشتی ئیدارەی سلێمانی شكاندووە   ئەو پەرلەمانتارە  جیاكاری لە نێوان شارەكان بە  سەرەتای خەتەرناكی و شێواندنی كۆمەڵگا دادەنێت، وتیشی:" ئەوپڕۆژانەشی كە بەتەواو نەكراوی ماونەتەوە بابەتێكی گرنگە بەتایبەت پڕۆژە خزمەتگوزاریەكان بە نمونە نەخۆشخانەیەكی گەورەی ۲۹۰ قەرەوێڵەیی لە دەڤەری ڕاپەڕین كە حەقیان لەسەر حكومەت هەیە چونكە ناوەندێكی گرنگی كوردایەتی و  سەرهەڵدانی ڕاپەڕین بوە ناكرێت فەرامۆش بكرێت بۆیە پێویستە حكومەت ئەم پڕۆژانە تەواوبكات". ڕاگەیاندنی شارەوانی سلێمانی ئاماژە بەوە دەدات كە ژمارەی گەرەكەكانی سلێمانی گەیشتووەتە 263 گەرەك. زەردەشت رەفیق، بەرپرسی ڕاگەیاندنی شارەوانی سڵێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:" ناتوانین بەژمارە ژمارەی ئەوگەرەكانە دیاریبكەین كەخزمەتوزارییان پیگەیشتوەو چەندی ماوە خزمەتگوزاری پێبگات، ناشتوانین دەرخستەی بودجە بۆ دەستپێكدنەوەی خزمەتزمەت گوزارییەكان دیاری بكرێت چونكە كاتیك گەڕەكێك پێویستی بەخزمەتگوزاری دەبێت دەبێت دەرخستەی بۆبكرێت لەبەر ئەوەی  هەرخزمەتگوزارییەك پەیوەندی بە فەرمانگەیەكەوە هەیە". ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی: كێشەیەك لەهەموو فەرمانگە خزمەتگوزارییەكاندا هەیەو پشتی ئیدارەی سلێمانی شكاندووە " هەر گەڕەكێك حكومەت خۆی ئیفرازی كردبێت بڕیاری دروست كردنی دابێت هەموو خزمەت گوزارییەكی بۆدابین دەكرێت نەك گەڕەكەكە هاوڵاتیان خۆیان بەزیادەڕەوی كردبێتی ئەو گەڕەكانەشی كەخۆیان هەڵدەستن بە كۆنكرێت كردنی گەرەكەكان ئەوە ئەو گەرەكانە بەزیادەڕەوی دروست بوون دواتر ئەو بڕیارە گرتنیەوە كەفۆڕمیان بۆبكرێت بۆیە حكومەت داوای لێنەكردون ئەوكارەبكەن، بەڵام ئەگەر گەڕەگێك بیانەویت ئەوكارەبكەن دەتوانن داواكاری پێشكەش بكەن بۆ پێدانی ئەندازیاری شارەزا بۆیان گەرنا حكومەت داوا لەهیچ كەس ناكا خزمەت گوزاری بۆ خۆیان بكات".

 هاوڵاتى سه‌رۆکى پارتى گه‌لى کۆماریى (جه‌هه‌په‌) به‌ڵێن ده‌دات له‌گه‌ڵ وه‌رگرتنى ده‌سه‌ڵات له‌تورکیا ده‌ستبه‌جێ هه‌ریه‌ک له‌سه‌ڵاحه‌دین ده‌میرتاش هاوسه‌رۆکى پێشووى پارتى دیموکراتى گه‌لان (هه‌ده‌په‌)و عوسمان کاڤالاى خاوه‌نکارى تورکى ئازادبکات. به‌پێى وێب سایتى "تى 24"ى تورکی، که‌مال کڵیچدار ئۆغڵو له‌میانى به‌ڕێوه‌چوونى کۆنفرانسى گه‌نجانى تورکدا له‌شارى ئامه‌دى باکوورى کوردستان ڕایگه‌یاندووه‌"سه‌ڵاحه‌دین ده‌میرتاش به‌ناحه‌ق ده‌ستگیرکراوه‌، ئه‌وکه‌سه‌ هیچ تاوانێکى ئه‌نجامنه‌داوه‌ تا بخرێته‌ زیندانه‌وه‌، ته‌نانه‌ت ئه‌و بێتاوانییه‌ دادگاش سه‌لماندوویه‌تی". هه‌روه‌ها کلیچدار ئۆغلۆ ئه‌وه‌شى دووپاتکردووه‌ته‌وه‌ که‌:"دواى گرتنه‌ده‌ستى ده‌سه‌ڵات نه‌وه‌ک هه‌ر سه‌ڵاحه‌دین ده‌میرتاش ئازاد ده‌که‌ین، به‌ڵکو سه‌ربازان‌و ڕۆژنامه‌نووس‌و ئه‌وانه‌ى له‌سه‌ر ئازادى ڕاده‌ربڕین ده‌ستگیرکراون ئازاد ده‌که‌ین". هاوکات ئه‌وه‌شى راگه‌یاندووه‌ که‌ زۆرترین ئه‌و په‌رله‌مانتارانه‌ى له‌گه‌ڵ سه‌ڵاحه‌دین ده‌میرتاشدا دانیشتوون، په‌ڕله‌مانتارانى سه‌ر به‌پارتى گه‌لى کۆماریى بوون.

هاوڵاتى ئێران دەیەوێت لەجیاتی جەنگی سارد لەگەڵ نەیارانی لەعێراق ئاشتییەكی سارد لەبەغدا بكات و زیندوكردنەوەی رێككەوتنی ئەتۆمیش لەگەڵ ئەمریكا مسۆگەر بكات، بۆیە پێچەوانەی رابردوو هەوڵی هێوركردنەوەو كاردانەوەكانی گروپەكانی لایەنگری خۆی دەدات لەعێراق. پێشتر قاسم سولەیمانی لەباڵای ژەنەڕاڵێكی ئیمپراتۆریەتی شیعەدا رۆڵی گرنگی هەبوو لەیەكخستنی شیعەكان و بە پەیامێك لەتارانەوە شەقامی شیعەی لەبەغدا رێكدەخست، بەڵام دوای ئەو قائانی بە گەشتە بەردەوامەكانی بۆ بەغدا نەیتوانیوە ببێتە مایەی یەكڕیزیی شیعە، بۆیە كوشتنی سولەیمانی سەرەتای تێكچوونی خەونی ئیمپڕاتۆریەتی شیعەیە لەعێراق. ئەگەرچی ئێران بەداهێنەری هیلالی شیعە لەناوچەكە وەسف دەكرێت، بەڵام بەرژەوەندیی وڵاتەكەی لەهەموو دین و دیانەتێك بۆ گرنگترە بەتایبەت كە نموونەی ئەوەی لەسەردەمی راگرتنی جەنگی هەشت ساڵەی لەگەڵ سەددام حسێن بەدی كراو روحەڵڵا خومەینی، رێبەرو دامەزرێنەری كۆماری ئیسلامی ئێران بەواژۆكردنی بڕیارنامەی ژمارە 598ی ئەنجومەنی ئاسایشی سەر بەنەتەوەیەكگرتوەكان بۆ راگرتنی جەنگ لەساڵی 1988 رایگەیاند ئەم كارە وەك جامی ژەهر وایە كە دەینۆشم بەڵام بەرژەوەندیی ئێران ئەوە دەخوازێت. هەروەها دور نییە كۆماری ئیسلامی ئێران سەبارەت بەئەنجامی كۆتایی هەڵبژاردنەكانی 10ی ئۆكتۆبەری ساڵی 2021 ئامادەكاریی بكات بۆ نۆشینی جامێكی دیكەی ژەهر لەپێناو بوژاندنەوەی ئابوریی وڵاتەكەی كە لەسەر دەستی ئەمریكا لەلێواری هەڵدێر نزیك بووەتەوە. ئێران زیاتر لەشەش مانگە بەنێوەندگیریی عێراق دەیەوێت كۆتایی بەجەنگی ساردو راسپێردراو لەگەڵ سعودیە بهێنێت بۆیە زۆر ئاساییە پاشەكشێ لەهەڵوێستەكانی ئێستای ئەو وڵاتە لەسەر پێگەی لایەنەكانی و لایەنگرانی لەعێراق بەدی بكرێت، وەك چۆن پێچەوانەی پێشبینییەكان لە ئاست ئەنجامەكان و ئەژماركردنی دەنگەكان توندی نەنواند پێدەچێت لەئاست دەستنیشانكردنی سەرۆك كۆمار و پێكهێنانی حكومەت و سەرۆكەكەشی نەرمیی بنوێنێ و بە كەمی كێكی دەسەڵات و لاوازیی پاشكۆكانی لەعێراق رازی بێت. تاران لەماوەی مانگێكدا سێ جار ئیسماعیل قائانی، فەرماندەی فەلیەقی قودسی سەر بەسوپای پاسدارانی رەوانەی عێراق كردووە و هاوكات لەگەڵ كۆبوونەوەی لەگەڵ لایەنە شیعەكانی نزیك لەخۆی كە بە چوارچێوەی هەماهەنگیی ناو دەهێنرێن لەگەڵ موقتەدا سەدر كەدۆستی جارانی ئێران و هاوپەیمانی ئێستای سعودیەیە كۆبووەتەوە، بەڵام روون نییە پێداگریی لەهیچ خواست و ئامانجێك هەبووبێت. ئێران لەنێوان پارتی  و سەدرو مالیكی تەلەفیزیۆنی (ئێران ئەنتەرناشناڵ) كە نزیكە لەوڵاتی سعودیەوە بڵاوی كردووەتەوە؛ ئیسماعیل قائانی رۆژی یەكشەممە (30/12/2022) سەردانی هەولێری كردووە بۆ ئەوەی رێگریی لە رێككەوتنی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان و موقتەدا سەدر بكات. سەرچاوەیەك بە تەلەفیزیۆنەكەی راگەیاندووە؛ قائانی بەگەشتێكی چاوەڕواننەكراو رووی لەهەولێر كردووە و گەشتەكەو كۆبوونەوەكانی بەنهێنی ئەنجامداوە. ئەو بەرپرسە باڵایەی ئێران هەڵگری پەیامی عەلی خامنەیی، رێبەری كۆماری ئیسلامی ئێران بووە بۆ پارتی بەڵام ناوەڕۆكی ئەو پەیامە ئاشكرا نەكراوە. ئەگەرچی مێژووی پەیوەندییەكانی نێوان تاران و پارتی دەگەڕێتەوە بۆ نزیكەی 75 ساڵ پێش ئێستا، بەڵام لە ماوەی رابردوودا میدیاكانی سەر بەباڵی توندڕەوی محافزكاران و سوپای پاسداران لەئێران بە بەردەوامی پارتییان بەوە تۆمەتبار كردووە كە لەگەڵ ئیسرائیل پەیوەندیی توندوتۆڵی هەیەو ئەوەش بۆ دژایەتی ئێرانە لەناوچەكەدا. پەیوەندیی بنەماڵەی سەدرو شیعەكان لەئێران پەیوەندییەكی كۆن و مێژووییە، بەڵام ئێران بە ئاشكرا رایگەیاندووە موقتەدا سەدر نابێت بەتەنها چاوی لەو بەروبوومە سیاسی و ئاینییەی باوك و باپیرانی بێت كە لەعێراق چاندوویانە، بەزمانێكی دیكە تاران داوای بەش لەموقتەدا سەدر دەكات. ئەو هاوپەیمانییەی كە بەناوی دەوڵەتی یاسا كە لەلایەن نوری مالیكی سەرۆكایەتیی دەكرێت و گەورەترین كێشەو ناكۆكیی لەگەڵ سەدر هەیە بەبڕوای مالیكی درێژكراوەی تێكۆشانی محەمەد باقری سەدر لەدامەزراندنی حزبی دعوەی ئیسلامی بووە كە باوكی موقتەدا سەدرە.      بەرپرسانی ئێران پێیان وایە كێشەو ناكۆكییەكانی سەدرو نوری مالیكی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 2006 چونكە لەو سەردەمەدا كە لایەنگرانی سەدر لەپارێزگای بەسرە ویستیان خۆپیشاندان دژی هێزەكانی ئەمریكا لەعێراق ئەنجام بدەن، مالیكی كە سەرۆك وەزیرانی عێراق بوو خۆی گەیاندە پارێزگاكەو فەرمانی كرد بەسەركوتی ئەو خۆپیشاندانانە، بۆیە لەو رۆژەوە ئەو دوو دۆستە كۆنەی ئێران بڕواو متمانەیان بە یەكتری نەماوە. ئێران و سعودیە لەعێراق زیاتر لە 42 ساڵە سعودیەو ئێران ناكۆكییان هەیە بە تایبەت كە سعودیە خۆی بە نوێنەر و سەرۆكی سوننەكان لەعێراق دەزانیت و هاوكات بە هاوپەیمانی ئەمریكا لەعێراق لەقەڵەمدەدرێت، بەڵام بە سەرهەڵدانی جەنگی هەشت ساڵەی نێوان ئێران و عێراق پەیوەندییەكانی نێوان تاران و ریاز ئاڵۆزیی زۆری بەخۆیەوە بینیوەو ئەو دوو وڵاتەش لە رێگەی گروپە لایەنگرەكانیانەوە عێراقیان كردووە بە چەقی ململانێی شیعەو سوننە. ستراتیژی ناوچەیی ئێران لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ناوچەكە لەسەر بنەمای رووبەڕووبوونەوەی هەژمونی ئەمریكاو پشتیوانی لە گروپە شیعەكان و بەرەنگاربوونەوەی گروپە سوننە توندڕەوەكانی وەك داعش و تاڵیبان و هەروەها بەرەنگاربوونەوەی دەسەڵات و هەیمەنەی سعودیە لەسەر وڵاتانی كەنداو داڕێژراوە. ئەم ستراتیژییەی ئێران بە بەردەوامی هۆكاری سەرەكییە بۆ بەریەككەوتنی شیعەكان و سوننەكان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بۆیە ئاستێك لە بێمتمانەیی لەنێوان تاران و ریازدا هەیە كەبواری ئەوەیان دروستكردووە ئاشتیی شیعە و سوننە لەوڵاتان بكەنە شەڕی ماڵوێرانكەرو نموونەی ئەوەش لە گۆڕەپانی عێراقدا بەدی دەكرێت. ئێران لەئێستادا بەهۆی گۆڕانكاریی لەسیاسەتی ناوخۆیی و نێودەوڵەتیی هەوڵی هێوركردنەوەی پەیوەندییەكانی لەگەڵ سعودیە دەدات، بۆیە پێچەوانەی رابردوو میلیشیا شیعەكان هێوردەكاتەوە و سەرەتای ئەو سیاسەتەش دوای هێرشكردنە سەر ماڵی مستەفا كازمی، سەرۆك وەزیرانی عێراق دەركەوت، بەوەی كە ئێران بەپەلە هێرشەكەی ئیدانەكرد و قائانیش خۆی گەیاندە بەغداو لەگەڵ فەرماندەكانی حەشدی شەعبی كۆبوەوە. قائانی بە فەرماندەو هێزە چەكدارەكانی شیعەی لەعێراق وتووە: ئێران سەرقاڵی دانوستانی ئەتۆمییە لەڤیەننا و نابێت جموجۆلی ئەو هێزانە لەعێراق ببێتە مایە توندبوونەوەی هەڵوێستی وڵاتانی رۆژئاوا بەتایبەت ئەمریكا لە بەرامبەر تاران. هاوكات دوای ئەوەی محەمەد حەلبوسی، وەك لایەنێكی بەهێزی سوننە جارێكی دیكە بووەوە بەسەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق محەمەد باقر قاڵیباف، سەرۆكی پەرلەمانی ئێران پەیامی پیرۆزبایی ئاڕاستەی حەلبوسی كرد، ئەوەش ئاماژەیەكی دیكە بوو كە تاران هەستیاریی و توڕەییەكانی سەبارەت بە دۆخی لاوازو پەرتەوازەی شیعەكانی لایەنگریی لە عێراق كەم بووەتەوە. قائانی و قاسم سولەیمانی پسپۆڕانی نێودەوەڵەتی و شارەزایانی سیاسی بڕوایان وایە ئێران لەعێراق و لوبنان پاشەكشێی گەورەی بۆ وڵاتانی عەرەبی و ئەمریكا كردووە كە دوو هۆكاری سەرەكیی هەیە، یەكیان رێككەوتنی ئەتۆمییەو ئەوی دیكەیان نەمانی قاسم سولەیمانییە. قاسم سولەیمانی، فەرماندەی پێشوی سوپای قودس بە كاریگەرترین بەرپرسی ئێران دوای خامنەیی لەعێراق و لوبنان لەقەڵەم دەدرا بە تایبەت كە سولەیمانی ئەزمونی لەگەڵ ئەو وڵاتانە و لایەنەكانی زۆر زیاتر بوە و لە قائانی و لە سیاسەتدا بە هەیمەنە و لە بواری سەربازیشدا خاوەن بڕیاربوە، بەڵام ئەو تایبەتمەندیانە تائێستا لە قائانی بەدی نەكراوە. پێشتر سولەیمانی بەئاماژەیەك لەتارانەوە گروپ و لایەن شیعەكانی لەعێراق رێكدەخست، بەڵام قائانی لە ماوەی مانگێكدا سێ جار گەشتی بۆ عێراق كردووە و پێناچێت توانیبێتی گروپە و لایەنەكانی نزیك لەوڵاتەكەشی رێكبخات. پاشەكشێی ئێران بۆ ئەمریكا بۆ پارە بلۆككراوەكانی لە عێراق گومانی تێدا نییە واشنتۆن و تاران لەعێراق ململانێی یەكتری دەكەن، بەڵام سەبارەت بە هەڵبژاردنە پێشوەخەتەكەی عێراق لەمانگی ئۆكتۆبەر، ئیمارات و توركیا ئەركەكەی ئەمریكایان بۆ دژایەتی ئێران سوك كردووە و بەرژەوەندییەكانی ئەو دوو وڵاتەش وادەخوازێت كە دەستی تاران لەعێراق كورت بكەنەوە.  بەرپرسانی ئێران پێیان وایە سێكوچكە ئەمریكا و سعودیە و ئیمارات زیاترین هەوڵیان داوە رۆڵی تاران لەبەغدا و حكومەتەكەی داهاتوویدا بچووك بكەنەوە، بۆیە ئەو وڵاتە بە كەمبوونەوەی هەیمەنەی لەعێراق باكی نییە و نایەوێت ئەمریكا و سعودیە لەخۆی توڕە بكات، چونكە كاری لەپێشینەی تاران بەدەستهێنانەوەی ئەو پارانەیەتی لەعێراق كە بەهۆی سزاكانی ئەمریكاوە بلۆك كراوە. حەسەن رۆحانی سەرۆك كۆماری پێشوی ئێران شەش مانگ پێش لەوەی ماوەی سەرۆك كۆمارییەكەی كۆتایی بێت بەلێدوانێك گلەیی لەهەندێك وڵای دراوسێ كرد كەزیاتر لە 30 ملیار دۆلاری ئێرانیان بلۆك كردووە، دواتر دەركەوت رۆحانی مەبەستی سەرەكیی عێراق بووە، بەڵام دوای ئەوەی ئیبراهیم رەئیسی بووە سەرۆك كۆماری وڵاتەكە رایگەیاند؛ بڕی حەوت ملیار دۆلاری وڵاتەكەی كە قەرزە كەڵەكەبووەكانی فرۆشتنی غازو كارەبا بەعێراق بووە بلۆك كراوە. ئێران بە نێوەندگیریی مستەفا كازمی كە بەهاوپەیمانی ژێربەژێری سەدر لەقەڵەمدەدرێت توانیویەتی ئەمریكا رازی بكات كە ئەو پارانە لەبەرامبەر كڕینی كاڵای پێویست بۆ ئێران وەربگرێتەوە واتە، عێراق پارەكان دەدات بە كاڵاو رەوانەی ئێرانی دەكات بەبێ ئەوەی تاران راستەوخۆ بتوانێت مامەڵە بەپارەكانیەوە بكات. بەپێی نامەیەكی سەرۆكی ناوەندی بازرگانیی ئێران كە میدیاكانی ئەو وڵاتە بڵاویانكردوەتەوە و نامەكەش رێككەوتی پێنجشەممەی رابردوی لێدراوە، ئاماژە بەوەكراوە سەرجەم وەزارەتەكانی ئێران داواكارییەكانیان بۆ دابینكردنی كاڵا سەرەكی و پێویستەكانی وەك دەرمان و خۆراك و پیشەسازیی دواكاریی ئاڕاستەی ناوەندەكە بكەن چونكە بڕێك لەپارەكانی وڵاتەكە لەبانكی بازرگانی عێراق ئازاد كراوە.

هاوڵاتی فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) رایگەیاند، لەماوەی 10 رۆژی ئۆپراسیۆنی كۆنتڕۆڵكردنەوەی گرتوخانەی غوێران (سناعە) لە حەسەكە، 121 كەس لە رۆڵەكانی باكور و رۆژهەڵاتی سوریا شەهیدبون و 374 چەكداری داعش كوژراون. جەنەراڵ، مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) لەپەیامێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، لەروداوەكانی كۆنتڕۆڵكردنەوەی گرتوخانەی غوێران (سناعە) لە حەسەكە 121 كەس لە رۆڵەكانی باكور و رۆژهەڵاتی سوریا شەهیدبون. هەروەها ئەوەشی خستۆتەروو كە" شەهیدان سەلماندیان كە تینوی ئازادین، رۆڵەكانمان لە باوكان و كوڕان بە كورد و عەرەبەوە مایەی شانازی ئێمە و هەمو ئازادیخوازانی جیهانن".  هاوكات، ئەوەشی ئاشكرا كردووە كە لە ئەنجامی ئۆپراسیۆنی هەسەدە بۆ كۆنتڕۆڵكردنەوەی زیندانی سەناعە (غوێران) لە حەسەكە 374 چەكداری داعش كوژراون.  

هاوڵاتی وەزارەتی نەوتی عێراق رایگەیاند، كۆی گشتی ئەو هەناردە و داهاتانەی لە فرۆشتنی نەوت بۆ یەكەم مانگی ئەمساڵ بەدەستهاتوون گەیشتونەتە زیاتر لە هەشت ملیار دۆلار كە هەر بەرمیلێك بە 83 دۆلارو 24 سەنت فرۆشراوە. ئەمڕۆ سێشەممە 1ی شوباتی 2022 وەزارەتی نەوتی عێراق راگەیەنراوێكی بڵاوكردەوە و تیایداهاتووە، بەگوێرەی ئامارەكانی یەكەم مانگی ساڵی ٢٠٢٢ كە لەلایەن كۆمپانیای سۆمۆ بۆ بەبازاڕكردنی نەوتی عێراقی بڵاوكراوەتەوە، رێژەی نەوتی خاوی هەناردەكراو 99 ملیۆن و 286 هەزار و 78 بەرمیل نەوت بووە و داهاتەكەشی هەشت ملیار و 27 ملیۆن دۆلار بووە. هەروەها ئەوەی خستۆتەروو كۆی بڕی نەوتی خاوی هەناردەكراو بۆ مانگی كانوونی دووەمی ئەمساڵ لە كێڵگە نەوتییەكانی ناوەڕاست و باشووری عێراق بڕی 96 ملیۆن و 430 هەزار و 596 بەرمیل بووە و لە كێڵگەكانی كەركوك كە لەرێگەی بەندەری جیهانەوە هەناردەكردراوە دوو ملیۆن و 545 هەزارو 656 بەرمیل بووە. هەروەها رێژەی نەوتی هەناردەكراوی رۆژانە زیاتر بووە لە سێ ملیۆن و 203 هەزار بەرمیل و نرخی هەر بەرمیلێكیش 83 دۆلار و 24 سەنت فرۆشراوە.  

هاوڵاتی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا دەڵێت ئەگەر دانوستانی بەرنامە ئەتۆمیەكەی ئێران شكست بهێنێت، بژاردەی دیكەیان دەبێت. ئەنتۆنی بلینكن، وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ رادیۆی ئێن پی ئاڕ رایگەیاند: بەرنامەی ئەتۆمی ئێران گەیشتووەتە ئاستێك كە ئەستەمە بگەڕێتە دواوە و تاران بە پشتگوێخستنی بەندەكانی ناو رێككەوتننامەی ئەتۆمی، رۆژ بە رۆژ لە گەیشتن بە چەكی ئەتۆم نزیك دەبێتەوە. وەزیری دەرەوەی ئەمریكا وتیشی: كاراكردنەوەی رێككەوتنی ئەتۆمی باشترین كارە بۆ پاراستنی ئاسایشی ئەمریكا و بۆ ئەو مەبەستەش تەنھا چەند ھەفتەیەكمان لەبەردەستدا ماوە. بلینكن دەشڵێت: ئەگەر دانوستانەكانی ڤییەننا شكست بھێنێت و نەتوانین لەگەڵ ئێران بگەین بە رێككەوتن، بژاردەی تر دەگرینەبەر.

هاوڵاتی دوای هەڵبژاردنی دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانی عێراق  سوننەكان و پارتی و سەدر پێشوازییان لە بەڕێوەچوونی پرۆسەكە كرد و ئەمریكاش پشتیوانی كردن، بەڵام هەماهەنگی شیعەكان و یەكێتی نیشتیمانی كوردستان نارەزایەتییان پیشاندا. هەماهەنگی شیعەكان كە لەكوتلەی مالكی و هادی عامری و حەكیم و عەبادی و غەزعەلی پێكهاتوون ڕایگەیاند، دان بەو هەڵبژاردنەدا نانێن كە لە پەرلەمان بۆ دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان كرا چونكە بەوتەی ئەوان دەبوو بەتەمەنترین پەرلەمانتار كۆبوونەوەكەی بەڕێوەببردایە. دوای ئەوەی دوێنێ 9ی كانونی دووەمی 2021 مەحمود مەشهەدانی وەك بەتەمەنترین پەرلەمانتار وەك سەرۆكی كاتی پەرلەمان دانیشتنەكەی بەرێوە دەبرد، بەڵام بەهۆی شەری نێوان كوتلەی سەدرو چێوەی هەماهەنگی شیعەكان دۆخی تەندروستی تێكچوو، دواتر كۆبونەوەی پەرلەمان بەردەوامی پێدرا، سەرەرای نارەزایی مالكی وهادی عامری. دوای نزیكەی سێ مانگ لە بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، دوێنێ یەكشەممە  هەڵبژاردنی دەستەی سەرۆكایەتیی پەرلەمانی عێراق بەڕێوەچوو، محەممەد حەلبووسی وەكو سەرۆكی پەرلەمانی عێراق، حاكم زاملی وەكو جێگری یەكەم و  شاخەوان عەبدوڵا وەكو جێگری دووەم هەڵبژێردران. محەممەد حەلبووسی دوای هەڵبژاردنەوەی بە سەرۆكی پەرلەمان رایگەیاند:" كاروانێكی دورودرێژ لە بەردەممانە، عێراقییەكان چاوەڕێی زۆرمان لێدەكەن، دۆخەكە پێویستی بە كاركردنی بەردەوام و راستكردنەوەی زۆر رێچكە لە كاری سیاسییە، خەڵك متمانەی زۆری بە پرۆسەی سیاسی نەماوە، ئێستا بەرپرسیارێتیی گەورەمان لە ئەستۆدایە بۆئەوەی ئەو متمانەیە بۆ پرۆسەی سیاسی بگەڕێنینەوە". هەروەها درەنگانی شەوی رابردوو موقتەدا سەدر، رێبەری رەوتی سەدر لەدوای هەڵبژاردنی محەممەد حەلبووسی بە سەرۆكی نوێی پەرلەمانی عێراق و جێگرەكانی، لە تویتێكدا ڕایگەیاند:" یەكەمین موژدەی پێكهێنانی حكومەتی زۆرینەی نیشتمانییە، بەم بۆنەیەوە پیرۆزبایی لە گەلی عێراق دەكەم بۆ ئەم هەنگاوە كە هەنگاوی یەكەمە بەرەو بونیادنانی عێراقێكی ئازاد و سەربەخۆ، بەبێ پاشكۆیەتی و تایفیەت و گەندەڵی". پێشتریش مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان، پەیامێكی پیرۆزبایی لەبارەی هەڵبژاردنی دەستەی سەرۆكایەتیی پەرلەمانی عێراق بڵاوكردەوە كە ئەم هەنگاوەی بە دەستپێكێكی زۆر باش وەسف كرد بۆ راستەڕێكردنی پرۆسەی سیاسی عێراق.  لە پەیامەكەیدا مەسعود بارزانی دەشڵێت:" بە دڵنیاییەوە ئەو هەنگاوەی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق دەرفەتێك دەبێت بۆ بەدیهێنانی یەكڕیزی و هەڵدانەوەی لاپەڕەیەكی تازە و تێپەڕاندنی تەحەددیات و لێكتێنەگەییشتنەكان. هاوكات، ئەمڕۆ دووشەممە 10ی كانونی دووەمی 2021، باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغدا پەیامێكی بڵاوكردەوە و ڕایگەیاند كەئەمریكا پێشوازی لە كۆبوونەوەی خولی پێنجەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەكات، بە بەشێك لەدیموكراسی و سەروەری نیشتیمانی ناوی دەبات. لەبەرانبەردا، چێوەی هەماهەنگی شیعەكان كە لەبەرەی مالكی و هادی عامری وغەزعەلی و حەكیم و عەبادی و چەندین كەسایەتی دیكە پێكدێن، رەخنەی توندیان ئاراستەیا دانیشتنی دوێنێ پەرلەمان كرد و دەڵێن سكاڵا دەبەنە دادگای فیدراڵی. هاوكات، فراكسیۆنی یەكێتی كە خاوەنی 19 كورسی پەرلەمان بوون دەنگیان بەدەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان نەداو دانیشتنەكەیان بەجێهێشت. چێوەی هەماهەنگی شیعەكان 88 كورسیان كۆكردووەتەوە بۆ پێكهێنانی حكومەتی عێراق و داوای حكومەتی تەوافوقی دەكەن، لەبەرانبەردا موقتەدا سەدر بەهاوكاری حەلبوسی و پارتی كە كوردسیاكانیان دەگاتە 130 كورسی باسی حكومەتی زۆرینەی نیشتمانی دەكەن.  

هاوڵاتی باڵیۆزخانەی ئەمریكا لەبەغدا، پیرۆزبایی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی پەرلەمانی عێراق دەكات دەكات و داوایەكی بە پەلە ئاراستەی لایەنە سیاسییەكان دەكات. بەپێی ڕاگەیەندراوێكی باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغدا، ئەمریكا پێشوازی لە كۆبوونەوەی خولی پێنجەمی پەرلەمانی عێراق دەكات، كە "بە بەشێك لەدیموكراسی و سەروەری نیشتیمانی"، ناوی دەبات. هەروەها تێیدا هاتووە:" پیرۆزبایی لە محەمەد حەلبوسی بەبۆنەی هەڵبژاردنی وەك سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران و حاكم زاملی جێگری یەكەم و شاخەوان عەبدوڵا جێگری دووەمی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران دەكەین". هاوكات ئەوەشی خستۆتەروو كە بەچاوخشاندنەوە بەو رۆڵەی گرنگەی عێراق لە ئارامی و ئاسایشی هەرێمیی دەیبینێت، هیوادارن كە" بەرپرسانی عێراق و ئەنجومەنی نوێنەرانی نوێ پەلە بكەن لە پێكهێنانی حكومەت و تێپەڕاندنی ئاڵنگارییەكان كە ڕووبەڕووی عێراق و ناوچەكە بووەتەوە". باڵیۆزخانەی ئەمریكا لەبەغدا ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە بەهیوان حكومەتی نوێ بەزوویی پێكبهێندرێت و ڕەنگدانەوەی ئیرادەی گەلی عێراق بێت و هەوڵی چارەسەری ئاڵنگاریەكانی بەردەم حكومەتی عێراق و مافی مرۆڤ  ئاسایش و ئابووری لەعێراق بدات.  

هاوڵاتى ‌فه‌رمانده‌ى بڕیارگه‌ى ناوه‌ندى پاراستنى گه‌ل (نه‌به‌گه‌)رایگه‌یاند، له‌ساڵى 2021 دا تورکیا دوو هه‌زار و 461 هێرشى ئاسمانیى و زه‌مینى بۆ سه‌ر گه‌ریلاکانیان ئه‌نجامداوه‌، له‌ به‌رامبه‌ردا گه‌ریلاکانیان 742 چالاکییان ئه‌نجامداوه‌ و 861 سه‌ربازى سوپاى تورکیا کوژراون و ئه‌وه‌ش راگه‌یه‌ندراوه‌ که‌" گه‌ریلا به‌ تاکتیکى خۆى توانى مه‌ترسیى فڕۆکه‌ى بێفرۆکه‌وان نه‌هێڵێت". فه‌رمانده‌یى بڕیارگه‌ى ناوه‌ندى پاراستنى گه‌ل، که‌ فه‌رمانده‌یى سه‌رجه‌م هێزه‌کانى په‌که‌که‌یه‌ له‌ ڕاگه‌یه‌ندراوێکدا، ئامارى ساڵى 2021ى شه‌ر و چالاکى گه‌ریلاکانى دژ به‌ سوپاى تورکیا بڵاوکرده‌وه‌. له‌ ڕاگه‌یه‌ندراوه‌که‌دا هاتووه‌: په‌که‌که‌ به‌ سه‌رکه‌وتنى گاره‌ ساڵى نوێى ده‌ستپێکرد و توانى له‌ ساڵى 2021دا ئاستى گه‌ریلاى سه‌رده‌م بگه‌یه‌نێته‌ ئاستێکى به‌رچاو. هه‌روه‌ها نه‌په‌گه‌ ئاماژه‌ى به‌وه‌شکردووه‌ که‌ سوپاى تورکیا له‌ ساڵى 2021هه‌موو ته‌کنیکه‌کانى به‌رده‌ستى خۆى به‌کارهێنا، به‌ڵام نه‌یتوانى سه‌رکه‌وتووبێت،" ته‌نانه‌ت گه‌ریلا به‌ تاکتیکى خۆى توانى مه‌ترسیى فڕۆکه‌ى بێفرۆکه‌وانیش نه‌هێڵێت". هاوکات ئه‌وه‌شى باسکردووه‌ که‌" سوپاى تورکیا به‌هۆى شکستى به‌رامبه‌ر به‌رخۆدانى گه‌ریلا، ده‌ستى برد بۆ به‌کارهێنانى چه‌کى کیمیایی، به‌وهۆیه‌وه‌ 40 گه‌ریلا شه‌هیدبوون". هه‌ر له‌ ڕاگه‌یه‌ندراوه‌که‌ى بڕیارگه‌ى نه‌په‌گه‌دا هاتووه‌:" ده‌وڵه‌تى تورکیا له‌ 23ى نیسان له‌ناوچه‌کانى زاپ، ئاڤاشین و مه‌تینا ده‌ستى به‌ هێرشێکى فراوانى داگیرکاریى کرد، به‌ڵام گه‌ریلاکان به‌رخۆدانێکى مێژووییان به‌رامبه‌ر ئه‌و هێرشانه‌ کرد و پیلانه‌کانى ده‌وڵه‌تى تورکیا و هه‌ندێک هێزى نێوده‌وڵه‌تیى و هاوکاره‌ خۆجێیه‌کانیشیانى تێکدا. به‌پێى ئاماره‌که‌ى نه‌په‌گه‌، ساڵى 2021ى تورکیا دوو هه‌زار و 461 هێرشى ئاسمانیى و زه‌مینى ئه‌نجامداوه‌، که‌ 367 هێرشیان کیمیایى بوون، له‌ به‌رامبه‌ردا گه‌ریلاکان 742 چالاکیى ئه‌نجامداوه‌ و 861 سه‌ربازى تورکیا کوژراون.  

هاوڵاتى موقته‌دا سه‌در، رێبه‌رى ره‌وتى سه‌درله‌ کۆبونه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ چوارچێوه‌ى هه‌ماهه‌نگى شیعه‌کان له‌باره‌ى پۆستى سه‌رۆک وه‌زیران ئه‌وه‌ى ئاشکرا کردووه‌ که‌ دوو کاندیدى هه‌یه‌ مسته‌فا کازمى و محه‌مه‌د تۆفیق عه‌للاوى. موقته‌دا سه‌در، رێبه‌رى ره‌وتى سه‌در که‌ کوتله‌که‌ى بووه‌ خاوه‌نى 73 کورسى په‌رله‌مان و وه‌ک یه‌که‌مین براوه‌ى هه‌ڵبژاردن هه‌ژمار ده‌کرێت دوێنێ له‌ کۆبونه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ چوارچێوه‌ى هه‌ماهه‌نگى شیعه‌کان له‌ماڵه‌که‌ى خۆیدا له‌ نه‌جه‌ف پێى راگه‌یاندوون که‌ بۆ پۆستى سه‌رۆک وه‌زیران دوو کاندیدى هه‌یه‌ ئه‌وانیش مسته‌فا کازمى و محه‌مه‌د تۆفیق عه‌للاوى ده‌بێت. چوارچێوه‌ى هه‌ماهه‌نگى شیعه‌کان له‌ هه‌ریه‌ک له‌ نوررى مالکى و هادى عامرى و قه‌یس غه‌ز عه‌لى فالح فه‌یاز پێکهاتوون پێیان راگه‌یاندووه‌ که‌ ئه‌و پرسه‌ پێویستى به‌ گفتوگۆى زیاتره‌و له‌گه‌ڵ دانانه‌وه‌ى کازمیدا نیین بۆ پۆستى سه‌رۆک وه‌زیران. ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه‌ 30ى کانونى 2021، به‌رهه‌م ساڵح مه‌رسومى بۆ یه‌که‌مین کۆبونه‌وه‌ى خولى نوێى په‌رله‌مانى عێراق دیارى کرد که‌ 9ى کاندونى دووه‌مى 2022 ده‌کات، که‌ له‌ناو په‌رله‌ماندا کوتله‌ى زۆرینه‌ ده‌توانێت 50 زائید 1 کۆبکاته‌وه‌ تا پۆستى سه‌رۆک وه‌زیران یه‌کلایبکاته‌وه‌. به‌پێى عورفێکى ته‌وافوقى، پۆستى سه‌رۆک کۆمار بۆ کورده‌و پۆستى سه‌رۆک وه‌زیران بۆ شیعه‌کان و پۆستى سه‌رۆکى په‌رله‌مان بۆ سونه‌کان ده‌بێت. هێشتا سه‌رکردایه‌تى کورد کاندیدى بۆ پۆستى سه‌رۆک کۆمار یه‌کلاینه‌کردووه‌ته‌وه‌، به‌ڵام یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان له‌ زارى بافڵ تاڵه‌بانى هاوسه‌رۆکى یه‌کێتى چه‌ند جارێک ئه‌وه‌ى دووپاتکردووه‌ته‌وه‌ که‌ به‌رهه‌م ساڵح کاندیدى پۆستى سه‌رۆک کۆمار ده‌بێت.