واشنتۆن حکومەتێکی کاتی لەغەززە پێکدەهێنێت

هاوڵاتی محەمەد شیاع سوودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانی هاوبەشدا لەگەڵ ئیبراهیم رەئیسی سەرۆککۆماری ئێران، رایگەیاند، "عێراق و ئێران تێگەیشتنی هاوبەشیان بۆ چارەکردنی کێشەکان هەیە". سەرۆکوەزیرانی عێراق ئەمڕۆ (سێشەممە ٢٩ـی تشرینی دووەم) بە سەرۆکایەتی شاندیکی باڵای حکومەتەکەی سەردانی تارانی کرد و لەگەڵ سەرۆککۆماری ئێران لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانی هاوبەشدا (بەبێ بوونی پرسیاری رۆژنامەنووسان) باسیان لە بەرنامەی دیدار و کۆبوونەوەکانیان کرد. محه‌مه‌د شیاع سودانی له‌ كۆنگره‌كه‌دا رایگه‌یاند، "ئێمه‌ ئه‌مڕۆ له‌ تارانین بۆ تاوتوێكردنی په‌یوه‌ندیه‌ دولایه‌نه‌كانی هه‌ردو وڵات، له‌ بواره‌كانی ئابوری و سیاسی و ئه‌منی، هه‌روه‌ها بۆ گفتوگۆكردن له‌باره‌ی پێشهاته‌كانی ئه‌م ناوچه‌یه‌، هه‌روه‌ها بارودۆخی هه‌رێمی، به‌دڵنیاییه‌وه‌ سه‌ردانه‌كه‌ی ئه‌مڕۆمان به‌رده‌وامیدانه‌ به‌ په‌یوه‌ندی مێژویی نێوانمان هه‌روه‌ها هه‌مو ئه‌و خاڵه‌ هاوبه‌شانه‌ی كه‌ له‌نێوانمان هه‌ن". سەرۆکوەزیرانی عێراق، ئاسایشی وڵاتەکەی و ئێرانی بە "تەواوکاری ئاسایشی دوو وڵات و ناوچەکە" وەسفکرد و گوتی: پابەندین بە جێبەجێکردنی دەستوور و ئەوەی لە خاکی عێراقەوە ئاسایشی هیچ لایەنیکی دیکە نەکەوێتە مەترسییەوە. سیاسەتی ئێمە ئەوەیە، رێزی دوو لایەنە هەبێت و دەسوەردان لە کارباری یەکتر نەکەین. بێگومان گفتوگۆ باشترین رێگەی چارەکردنی کێشەکانە و لەوبارەیەشەوە تێگەیشتنی هاوبەشمان هەیە. وتیشی ،تاوتوێى کێشە ئەمنییەکان دەکرێت، داڕشتەیەک هەیە بۆ لێکتێگەیشتن هاوکات لە کۆنگرەکەدا ئیبراهیم رەئیسی ووتی: پەیوەندییەکانی ئێمە لەگەڵ عێراق پەیوەندییەکی ئاسایی نییە،رەگ و ریشەی پەیوەندییەکانمان دەگەرێتەوە بۆ بیروباوەڕەکانی خەڵکی دو وڵاتەکە ئەوەش وای کردوە پەیوەندییەکانی خەڵك و حکومەتی ئەم دو وڵاتە قوڵتر بکاتەوە لوتکەی ئەو پەیوەندییانە لە چلەی ئیمام حسێن بەدی دەکرێت و ئەو میواندارییەکی کە خەڵک و حکومەتی عێراق لە زیارەتکارانی دەکەن. وتیشی دەستبەکاربونی شیاع سودانی وەک سەرۆک وەزیرانی عێراق ئەنجامی رێککەوتنی لایەنە سیاسییەکانی وڵاتەکە بوە و هیواشی خواست کارەکانی سودانی ببێتە هۆی چارەسەری کێشەکانی وڵاتەکەی و هاوکاریی دراوسێکانیان. رەئسی جەختی لەوە کردوە کە هاوکارییە سیاسی و ئابوریی و ئاسایشییەکانی نێوان بەغدا و تاران لە سەردەمی سودانیدا بەهێز و بەرفراوانتر بن. سەرۆک کۆماری ئێران وتیشی ئاسایش و سەقامگیریی لە لای بەغدا و تاران زۆر گرنگە بۆیە بەرەنگاربونەوەی گروپە تیرۆریستییەکان و تاوانکارەکان و هەوڵدان دژی ماددە هۆشبەرەکان. ئیبراهیم رەئیسی لە کۆتایی لێدوانەکەی لە کۆنگرە هاوبەشەکەی لەگەڵ سودانی لە تارانی پایتەخت هیوای خواست پەیوەندییە ناوچەی و نێودەڵەتییەکانی نێوان عیراق و ئێران لە کۆبونەوەی نێوان شاندەکەی بەغدا لە تاران زیاتر رەنگ بداتەوە.

هاوڵاتی وەزارەتی ناخۆی عێراق رایگەیاند، لەسەر داوای سەرۆکوەزیرانی عێراق بریکاری دەزگای هەواڵگری ئەو وڵاتە لە کارەکەی دوورخراوەتەوە و کەسێکی دیکە لە جێگەی دانراوە. ئەمڕۆ سێشەممە وەزارەتی ناخۆی عێراق لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەدا ئەحمەد ئەبو رەغیف بریکاری دەزگای هەواڵگری عێراق لە کارەکەی دوورخراوەتەوە و ماهیر نەجم وەک جێگرەوەی دەستبەکار بووە. ئەوەشی خستووەتەڕوو، وەزارەتی ناوخۆ چەند پۆستێکی باڵای نێو وەزارەتەکەی گۆڕیوە لە چوارچێوەی ریکارەکانی کۆتایهاتنی کاتی کارکردنی خاوەن پۆستەکان. باسی لەوەشکردووە، بە پشتبەستن بەو رێکارە حکومییەی کە لەلایەن محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیران و فەرماندەی گشتیی هێزە چەکدارەکانەوە گیراوەتەبەر و دیدگای وەزیری ناوخۆ بۆ پێویستی بەرەوپێشبردنی پێگەی دامەزراوە ئەمنییەکان و جێبەجێکردنی مەرجەکانی پەرەپێدانی کار بەشیک لە پۆستەکانی وەزارەتی ناخۆ دەگۆڕدرێت.

هاوڵاتی پەرلەمانی فەڕەنسا ئیدانەی توندوتیژییەکانی دەسەڵاتی ئێرانی کرد دژی خۆپیشاندەران و سەرۆکی وڵاتەکەش رایگەیاند رۆڵەکانی ئێران سەرقاڵی شۆڕشن. پەرلەمانی فەڕەنسا بە کۆی دەنگی پەرلەمانتاران بڕیارێکی دژی حکومەتی ئێران پەسند کرد بەهۆی سەرکوتی ناڕەزایەتییەکان. لە بەیاننامەیەکیشدا پەرلەمانی فەڕەنسا شێوازی سەرکوتی خۆپیشاندەرانی لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران بە دڕندانە لەقەڵەم داوە و رایگەیاندوە ناڕەزایەتییە ئاشتیانەی وڵاتە روبەڕوی سەرکوتی توندی هێزە ئەمنییەکان بوەتەوە. پەرلەمانی فەڕەنسا جەختی لەوە کردوەتەوە ئەو بڕیارە دژی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێران و بە مەبەستی پشتیوانیی لە خۆپیشاندەران پەسند کراوە و ئەوەی دەسەڵاتی ئێران دەیکات پێشلێکاریی ئاشکرای مافی ئازادی رادەربڕێن و گردبونەوەی ناڕەزایەتییە. بڕیارەکەی پەرلەمان لە کاتێکدایە، ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەڕەنسا رایگەیاندوە؛ وڵاتەکەی و ئەوروپا رێوشوێنەکانیان لە دژی دەسەڵاتی ئێران توند دەکەنەوە و ئەوانی دەستیان لە سەرکوتی ناڕەزایەتییەکاندا هەیە سزا دەدرێن، ماکرۆن وتویەتی رۆڵەکانی ئێران سەرقاڵی شۆڕشن و دەبێت هاوکاریی بکرێن.

هاوڵاتی بەگوێرەی راپرسیەکی کە لەبارەی هەڵبژاردنەکانی تورکیاوە ئەنجامدراوە، دەسەڵات نۆ خاڵ لەپێش ئۆپۆزسیۆنەوەیە و هەدەپەش زیاتر لە ١٠٪ی دەنگەکان بەدەست دەهێنێت و بۆیەش بۆ شکستپێهێنانی دەسەڵات لایەنە ئۆپۆزسیۆنەکان پێویستیان بە هەدەپەیە. کۆمپانیای ئاسال بۆ راپرسی و لێکۆلینەوە، راپرسیەکی لەبارەی دەنگی لایەنە سیاسیەکان بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی تورکیا ئەنجامدا. بەگوێرەی راپرسیەکە هاوپەیمانی کۆماری دەسەڵات نۆ خاڵ لەپێش هاوپەیمانی گەلی ئۆپۆزسیۆندایە. راپرسیەکە لە ٢١ پارێزگای تورکیا و باکوری کوردستان ئەنجامدراوە و دوو هەزار و ٥٠٠ کەس بەشداریان تێدا کردووە. ئەنجامی راپرسیەکەی کۆمپانیای ئاسال بەم شێوەیەیە: پارتی داد و گەشەپیدان (ئاکەپە) ٣٧.٧٪ پارتی گەلی کۆماری (جەهەپە) ٢٤.٤٪ پارتی باش ١١.٢٪ پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) ١٠.٤٪ پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرست (مەهەپە) ٨.٧٪ پارتەکانی دیکەی تورکیا ٧.٥٪ بەوپێیەش، هاوپەیمانی کۆماری دەسەڵات ٤٧٪ی دەنگەکان، هاوپەیمانی گەلی ئۆپۆزسیۆن نزیکەی ٣٨.٥٪ی دەنگەکان بەدەست دەهێنێن و دەسەڵات نزیکەی ٩ خاڵ لەپێش ئۆپۆزسیۆنەوەیە. بەگوێرەی راپرسیەکە پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) کە زیاتر لە ١٠٪ی دەنگەکان بەدەست دەهێنێت، ئەگەر دەنگ بە کاندیدی هاوبەشی ئۆپۆزسیۆن نەدات، ناتوانرێت شکست بە دەسەڵات بهێنرێت. لە میدیاکانی تورکیادا زۆر جار باسی ئەوە دەکرێت کە پارتی گەلی کۆماری (جەهەپە)، لە شێوەیەکی شاراوە لەگەڵ هەدەپەدا کۆدەبێتەوە و دەیەوێت رازی بکات کە دەنگ بە کاندیدی هاوبەشی ئۆپۆزسیۆن بدات، بەڵام هەدەپە مەرجی هەیە. لە دوایین هەڵوێستیدا لەدوای هێرشی تورکیا بۆسەر رۆژئاوای کوردستان، هەدەپە رایگەیاندبوو کە هەر کاندیدێک و لایەنێک لایەنگری شەڕی دژی کورد بێت، بە هیچ شێوەیەک دەنگی پێنادات. بەوپێیەش لایەنە ئۆپۆزسیۆنەکانی تورکیا کە هێرشەکانی تورکیا بۆسەر رۆژئاوای کوردستان و سنورەکانی هەرێمی کوردستان پەسەند دەکەن، پێناچێت دەنگی هەدەپە کە دەنگی کوردانی باکوری کوردستانە بەدەست بهێنن.

هاوڵاتی وته‌بێژی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئێران رایگه‌یاند، هەواڵێکمان بیست کە حکوومەتی عێراق هێزەکانی خۆی لەسەر سنوورە هاوبەشەکان لەگەڵ هەرێمی کوردستان جێگیر دەکات، پێشوازی لە جێگیرکردنی ئەو هێزانە دەکەین. بەپێی هەواڵی کوردپرێس، ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه 7ی سەرماوەز ناسر كه‌نعانی، وته‌بێژی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئێران ‌ له‌ كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاند:"هەرێمی کوردستان بەشێکە لە خاکی عێراق و دەوڵەتی عێراق دەبێت بەرپرسیارێتی یاسایی خۆی جێبەجێی بکات، هەواڵێکمان بیست کە حکوومەتی عێراق هێزەکانی خۆی لەسەر سنوورە هاوبەشەکان لەگەڵ هەرێم جێگیر دەکات، پێشوازی لە جێگیرکردنی ئەو هێزانە دەکەین". ناوبراو ڕوونیشی كرده‌وه‌: "ئێران هەموو دەسەڵاتی خۆی بۆ پاراستنی خاکەکەی بەکاردەهێنێت و ڕێگە بە هیچ کەسێک نادرێت ئاو و خاکی ئێران داگیر بکات". کەنعانی ئاماژەشی دا بە سەردانی ڕۆژی سێشەممەی سەرۆک وەزیرانی عێراق بۆ ئێران و ئاشکرای کرد: لەم سەردانەدا چەندین بابەتی گرینگ لەوان سیاسی، ئابووری و بازرگانی، گفتوگۆی لەبارەوە دەکرێت.

هاوڵاتی سوریا دوو مەرج دادەنێت بۆ دەستپێکردنی دانوستان و گفتوگۆ لەگەڵ ئەنکەرە و داوا دەکات سوپای تورکیا چەکدارانی لە خاکی وڵاتەکەی بکشێتەوە. پیێر مەرجان، سەرۆکی لیژنەی پەیوەندیەکانی دەرەوە لە پەرلەمانی سوریا بە ماڵپەڕێکی تورکی راگەیاندوە؛ ئەگەر هەیە پەیوەندییەکانی وڵاتەکەی لەگەڵ تورکیا ئاسایی ببێتەوە بۆیە پێیوستە تورکیا هەنگاوی ئەرێنی بنێت. مەرجان دو مەرجی دیاریکردوە، بۆ ئاسایی بونەوە پەیوەندییەکانی دیمەش و ئەنکەرە و وتویەتی: یەکەم پێویستە تورکیا قبوڵی بکات کە پشتیوانی دارایی پێشکەشی گروپە تیرۆرستییەکان کردوە و راهێنانی سەربازی پێداون و بەهاوکاری ئەو گروپانە خاکی سوریای داگیرکردوە. مەرجی دوەمیش؛ پێیوستە ئامادەیی خۆی بۆ کشانەوە لە خاکی سوریا نیشان بدات. سەرۆکی لیژنەی پەیوەندیەکانی دەرەوەی پەرلەمانی سوریا وتوشیەتی، لە ئێستادا پەیوەندی لە نێوان دەزگا هەواڵگرییەکانی هەردو وڵاتدا بەردەوامە و دەستپێکردنی پەیوەندیە دیپلۆماسییەکانیشی گرێداوە بە هەڵوێستەکانی تورکیا، دەربارەی نیەتی کشانەوە لە ناو خاکی سوریا.

هاوڵاتی بەگوێرەی راپرسیەک کە لەنێو گەنجانی تورکیادا کراوە، ٩٦.٣٪ بەشداربووان ڕایانگەیاندووە کە خەڵک لە پارتە تورکیەکان ناڕازین و ٨١.٦٪ی گەنجان دەڵێن، پارتەکانی تورکیا ناتوانن کێشەکانیان چارەسەر بکەن. کۆمەڵەی خوێندکارانی کۆمەڵناسی (SOMDER) راپرسیەکی لەبارەی تێڕوانینی گەنجانی تورکیا، لەبارەی سیاسیەکانی ئەو وڵاتە و پارتە سیاسیەکان ئەنجامدا. لە راپرسیەکەدا هەزار و ٦٧ گەنجی تەمەنی ١٨ بۆ ٣٥ ساڵ بەشداریان کردووە. ئاستی خوێندنی بەشداربووانی راپرسیەکە بەم شێوەیەیە؛ ٠.٣٪ی بەشداربووان نەچوونەتە خوێندن، ٠،٥٪ ئاستی سەرەتایی، ٤.٦٪ ئاستی ناوەندی، ٣٥.٨٪ ئامادەیی، ٥١.٣٪ ئاستی زانکۆ و ٦.٩٪ خوێندنیان تەواو کردووە. لە راپرسیەکەدا پرسیار لە گەنجان کراوە، 'ئایا پارتە سیاسیەکان دەتوانن کێشەکانی ئێستای تورکیا چارەسەر بکەن؟. ٨١.٦٪ی بەشداربووان وڵامی "نا"، ١٧.٨ی بەشداربووان وڵامی ”بەڵێ" و ٠.٦٪ی گەنجان وڵامی "نازانم"-یان داوەتەوە. ٩٦.٣٪ گەنجانی تورکیا ناڕازین لە وڵامی پرسیاری 'ئایا گەنجان لە تورکیا دڵخۆشن؟' گەنجان بەم شێوەیە وڵامیان داوەتەوە. ٩٦.٣٪ "نا"، ٢/٧٪ "بەڵێ" و ١٪ی گەنجانیش وڵامی "نازانم"-یان داوەتەوە. لەبارەی پرسیاری "ئەگەر دەرفەتی گۆڕانکاریت هەبوایە، حەز دەکەیت یەکەمجار لە ژیانتدا چی بگۆڕیت؟" گەنجان بەم شێوەیە وڵامیان داوەتەوە: ٢٧.٨٪ وڵاتەکەمان، ١٥.٤٪ ئابوری ، ٨.٩٪ بواری خوێندن، ٦.١٪ شارەکەیان، ٦٪ خۆیان، ٥٪ پیشەکەیان، ل٥٪ خێزانەکەیان.

هاوڵاتی وەزیری کشتوکاڵی عێراق فەرمانێکی وەزاری دەرکرد وبە گوێرەی بڕیارەکە، هەموو ئەو فەرمانبەرانەی کە ماوەی خزمەتکردنیان لە دوو ساڵ زیاترە و لەسەر میلاکی وەزارەتی کشتوکاڵ و فەرمانگە پەیوەندیدارەکانین دادەمەزرێنرێن. عەباس عەلیاوی، وەزیری کشتوکاڵی عێراق فەرمانێکی وەزاری دەرکرد و بە گوێرەی بڕیارەکەش سەرجەم فەرمانبەرانی گرێبەستی وەزارەتەکە دەکرێن بە فەرمانبەری هەمیشەیی. هەروەها بڕیاری بە هەمیشەیکردنی فەرمانبەرانی گرێبستی وەزارەتی کشتوکاڵ دووەم وەزارەتە کە بڕیاری بە هەمیشەیکردنی فەرمانبەرەکانی جێبەجێدەکات،و لە فەرمانەکەی وەزیری کشتوکاڵ ئاماژە بەوەشکراوە، بڕیاری دامەزراندنەکە پێنج هەزار و ٥٤٠ کەس لێی سوودمەند دەبن. ئەوەش لەکاتێکدایە، ٢٢ی مانگی رابردوو ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق چەند بڕیارێکی دەرکرد، لەوانەش دامەزراندنی فەرمانبەرانی گرێبەستی وەزارەتی کارەبا کە خزمەتیان لە دو ساڵ زیاترە.

هاوڵاتی بە پێی راپرسییەک رێژەی ئەو کەسانەی کە ئامادە نین لە تورکیا دەنگ بدەن بە پارتی دەسەڵاتداری ئاکەپە بەرز بوەتەوە و لە بەرامبەردا رێژەی ئەو کەسانەی کە ئامادە نین دەنگە بە هەدەپە بدەن کەم بوەتەوە. لە راپرسییەکەدا کە لە لایەن دەزگای راپۆرتی تورکیا بڵاو کراوەتەوە لە 26 پارێزگای باکوری کوردستان و ئەو وڵاتە 40٪ی دەنگدەران رایانگەیاندوە؛ بە هیچ شێویەک دەنگ بە پارتی داد و گەشەپێدان، ئاکەپە نادەن لە کاتێکدا پێشتر رێژەی ئەو کەسانە 29٪ بوە. هەر بە پێی ئەو راپرسیە ئەو کەسانەی کە رایانگەیاندوە بە هیچ شێوەیەک دەنگ نادەن بە پارتی دیموکراتی گەلان، هەدەپە 26٪ بوە لە کاتێکدایە ساڵێ رابردو رێژەی ئەو کەسانە 39٪ بوە. جان سەلچوکی، بەڕێوبەری دەزگای راپۆرتی تورکیا رایگەیاند، زۆربەی دەنگدەرانی تورکیا بەهۆی خراپی دۆخی ئابوریی وڵاتەکە کە هۆکارەکەی پارتی دەسەڵاتدارە، ناڕەزاین و ئەگەری هەیە زۆربەی دەنگدەرانی پێشوی بەشداریی پڕۆسەی هەڵبژاردنەکان نەبن و ئۆپۆزسیۆن دەتوانێت ئەو دەنگدەرانە هان بدات لە بەرژەوەندیی خۆی بیانگەڕێنێتەوە بۆسەر سندوقەکانی دەنگدان.

هاوڵاتی ئەمرۆ شاندی حكومەتی هەرێمی كوردستان سەردانی بەغدای كرد و بڕیارە لەبارەی پرۆژەیاسای بودجەی گشتی ساڵی 2023 گفتوگۆ و دانوستان بكرێت. لەوبارەیەوە فارس عیسا سەرۆكی نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەبەغدا ووتی: ئەمە یەكەم سەردانە و زۆر گرنگە و تێیدا قسە لەسەر بۆچوونی حكومەتەكانی بەغدا و هەولێر لەبارەی ناوەڕۆكی رەشنووسی بودجەی گشتی ساڵی 2023 دەكرێت. وتیشی: یەكەم كۆبوونەوەی شاندی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵ وەزارەتی دارایی بەغدا دەبێت. ئەم سەردانەی شاندی حكومەتی هەرێمی كوردستان، یەكەم كۆبوونەوە دەبێت لەگەڵ شاندی حكومەتی نوێی عیراق دوای پێكهێنانی لەلایەن محەمەد شیاع سوودانی و هەردوولا چەندین جار جەختیان لە چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان حكومەتی عیراق و هەرێمی كوردستان كردووەتەوە

هاوڵاتی وەزارەتی دادی تورکیا و داواکاری کۆماری ئەنقەرە، داواکاری هەڵگرتنی پارێزبەندی ٣٩ پەرلەمانتاری ئۆپۆزسیۆنی رەوانەی پەرلەمانی ئەو وڵاتە کرد، کە ٣٢ کەسیان پەرلەمانتاری هەدەپەن. داواکاریەکە لە رێگەی ٦٣ دۆسیەی تایبەتەوە ئامادەکراوە کە ٥٣ دۆسیەکە لەبارەی پەرلەمانتارانی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) پێشکەشکراون. هەشت دۆسیەش لەبارەی پارتی کۆماری گەل جەهەپەوەیە کە کەمال کلچدارئۆغلۆ سەرۆکی پارتەکەش لە نێو ئەو کەسانەدایە کە داوای هەڵگرتنی پارێزبەندی پەرلەمانتاریەکەی دەکرێت. هەروەها دوو دۆسیەش لەبارەی پەرلەمانتارێکی پارتی دیموکرات و پارتی سەرکەوتن ئامادەکراون. لەنێو پەرلەمانتارانی هەدەپەدا، چوار دۆسیە لەدژی سەزایی تەمەللی هاوسەرۆکی پێشوو و پەرلەمانتاری پارتەکە، چوار دۆسیە لەدژی موئەزەز ئورهان ئیشیک، سێ دۆسیە لەدژی تەیب تەمەل، سێ دۆسیە لەدژی ئایشە ئاجار باشاران، چوار دۆسیە لەدژی ساڵیحە ئایدەنیز پەرلەمانتارانی پارتەکە ئامادەکراون. دوای تێکچوونی پرۆسەی ئاشتی لە ساڵی ٢٠١٥دا، دەسەڵاتی تورکیا، لە رێگەی هەڵگرتنی پارێزبەندی لەسەر پەرلەمانتارانی ئۆپۆزسیۆن و بە تایبەتی پەرلەمانتارانی هەدەپە، چەندین پەرلەمانتاری بە تۆمەتی 'پشتگیریکردن لە پەکەکە و تێکدانی ئاسایشی وڵات' دەستگیرکردووە. نمونەی بەرچاویشیان سەلاحەدین دەمیرتاش و فیگەن یوکسەکداغ هاوسەرۆکانی پێشووی هەدەپەن کە زیاتر لە پێنج ساڵە لە زینداندانان و لەگەڵ ئەوەی دادگای باڵای مافەکانی مرۆڤی ئەوروپا چەندین جار بێتاوانیانی ئاشکرا کردووە، بەڵام دەسەڵاتی تورکیا ئامادە نییە ئازادیان بکات. لە کۆتایی ساڵی ٢٠١٥ەوە، حکومەتی هاوپەیمانی ئاکەپە – مەهەپە، دەستیان بە پرۆسەیەکی گەورەی دەستگیرکردنی بەرپرس، پەرلەمانتار و ئەندامانی پارتی دیموکراتی گەلان کرد و تاوەکو ئێستاش ئەو پرۆسەیە بەردەوامە. بەگوێرەی ئامارەکانی هەدەپە، زیاتر لە ١٠ هەزار کەس دەستگیرکراون.

هاوڵاتی چاودێرێك: پەرلەمان ئیدانەی دەستدرێژییەكانی بۆسەر خاكی عیراق نەكردووە. نزار حەیدەر چاودێری سیاسی لەلێدوانێكدا ووتی: ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لەدواین كۆبونەوەیدا شكستی هێنا بۆ ئیدانەكردنی دەستدرێژییە بەردەوامەكانی ئێران و توركیا بۆ سەر سەروەریی خاكی عیراق بەهۆی ئەوەی پەرلەمان دابەشبووە بەرامبەر ئەو دەست درێژییانە. روونیكردەوە: بەشێك لەپەرلەمانتارانی عیراق ئیدانەی دەستدرێژییەكانی ئێران دەكەن و بیانوو دەهێننەوە بۆ دەستدرێژییەكانی توركیا و بەشەكەی دیكەشیان بەپێچەوانەوە و هەمووان كۆك نەبوون سەرباری ئەوەی هەموو ئەوانە دەستدرێژییە بۆ سەر سەروەری عیراق. ئەو چاودێرە سیاسیە وتیشی: لاوازی هەڵوێستی ڕەسمی عیراق بەدیاری كراوی هەڵوێستی پەرلەمان دەبێتە هۆی لاوازبوونی هەڵوێستی عیراق بەرامبەر ئەو وڵاتانە و ئەوە هاندەر دەبێت بۆ ئەنجامدانی دەستدرێژی زیاتر لەئایندە و لەدەستدانی هەلی ئیدانە و ڕەتكردنەوەی ئەو هێرشانە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی.

هاوڵاتی وەزارەتی پەیوەندییەکانی عێراق نوسراوێکی فەرمی ئاڕاستەی سەرجەم کۆمپانیاکانی ئینتەرنێت کرد بۆ کەمکردنەوەی ٢٠٪ باجی سەر کرێی پڕکردنەوەی هێڵەکانیان و لەسەر کۆمپانیاکان پێویستە لە رێکەوتی ١ی مانگی کانوونی یەکەمی ئەمساڵ ئەم بڕیارە جێبەجێ بکەن. ئەمڕۆ یەکشەممە بە گوێرەی نوسراوێکی وەزارەتی پەیوەندییەکانی عێراق کە واژووی هەیام یاسری وەزیری پەیوەندییەکانی عێراقی لەسەرە، تێیدا هاتووە، داواکارییەکی فەرمی لە وەزارەتی پەیوەندی عێراقەوە ئاڕاستەی سەرجەم کۆمپانیاکانی ئینتەرنێت کراوە بۆ هەڵگرتنی ٢٠٪ی باجی کرێی پڕکردنەوەی ئینتەرنێت لە یەکی مانگی کانونی یەکەمەوە. ئەمەش لە دوای ئەوەدێت، لە کۆبوونەوەیەکی ئاسایی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق بە ئامادەبوونی محەمەد شیاع سەرۆکی سەرۆک وەزیران بڕیاردرا ٢٠٪ی باجی کرێی پڕکردنەوەی باڵانسی مۆبایل و ئینتەرنێت هەڵبگیرێت

هاوڵاتی ساڵ لەدوای ساڵ كاریگەرییەكانی وشكەساڵی لەعێراقدا دەردەكەوێت و ئەم وڵاتە بەپێی راپۆرتەكانی نەتەوەیەكگرتووەكان یەكێكە لەو پێنج وڵاتەی كە بەكاریگەرییەكانی كەشوهەوا زیانی پێگەیشتووە، حكومەتی عێراقیش هۆكارەكەی بۆ ئەو بەنداوانە دەگەڕێنێتەوە كە هەردوو وڵاتی ئێران و توركیا لەسەر هەردوو رووباری دیجلەو فورات دروستیان كردووە كەهەر ئەمەش بووەتە هۆكاری كەمبوونەوەی ئاستی ئاوی ئەو دوو بەنداوە. راپۆرتە فەرمییەكان ئاماژە بەوەدەكەن نزیكەی ٥٠٠ هەزار كەس لەسەرەتای ساڵی ٢٠٢٠ەوە لەناوچەكانی باشووری عێراقەوە روویان لەناوەڕاستی شارەكان كردووە، رێكخراوی خۆراك و كشتوكاڵی سەر بەنەتەوەیەكگرتووەكانیش هۆشداری ئەوەی داوە كەدۆخی كشتوكاڵ لەعێراقدا بەهۆی گۆڕانی كەشووهەواو كەمبوونەوەی ئاوەوە مایەی نیگەرانییەو پێویستی بەهاوكاری هەیە. بۆ نموونە لەپارێزگای بەسرە كەنزیكەی دوو ملیۆن دانیشتوانی هەیە لەماوەی چەند مانگی رابووردوودا زیاتر لە ٣٥٠ هەزار كەسی لەخۆگرتووە كە كۆچی بەكۆمەڵیان كردووە بەهۆی ئەوەی چیتر زەوییە كشتووكاڵیەكانیان بەكارناهێنن ئەویش بەهۆی كەمبوونەوەی ئاوەوە، ئەم خەڵكانەش ناچار بەشێوەیەكی هەڕەمەكیانەو بەبێ هیچ خزمەتگوزارییەك لەناو شاردا بڵاوبوونەتەوە. هۆكاری ئەم كۆچە بەكۆمەڵەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە پارێزگای بەسرە بەتایبەت ناوچەكانی باكوورو باكوری خۆرئاواری پارێزگاكە زیاتر لەهەموو پارێزگاكانی دیكە رووبەڕووی وشكەساڵی و كەمئاوی بوونەتەوە، ئەمەش وایكردووە كە بەدەیان هەزار جوتیار گوندو شوێنەكانیان بەجێبهێڵن و روو لەناوەندی شارەكان بكەن، لەئێستاشدا لەشارەكان بەبێ‌ هیچ سەرچاوەیەكی ژیانكردنن و بەهاوكاری دەژین. رێكخراوەكانی ژینگەپارێزی جەخت لەوەدەكەنەوە كە نزیكەی ٥٠٠ هەزار جوتیار و خێزانەكانیان پارێزگاكانی باشووری عێراقیان بەرەو ناوەڕاستی شارەكان بەدوای ژیانێكی باشتردا بەجێهێشتووەو حكومەتیش لەئاستیاندا كەمتەرخەمە، ئەوەش رووندەكەنەوە ئەو دۆسیەیە هەر بەتەنیا ئەو كەمئاوییە نییە كە سیاسییەكان لەبارەیەوە دەدوێن، بەڵكو لەئەرزی واقیعدا وشكەساڵییەكی راستەقینە لەئارادایە. بەر لەهەفتەیەكیش نەتەوەیەكگرتووەكان هۆشداری ئەوەی دابوو كەعێراق رووبەڕووی وشكەساڵییەكی درێژ دەبێـتەوەو دەبێتەهۆی لەناوچوونی هەزاران دۆنم زەوی كشتووكاڵی، ئاماژەشی بەوەدابوو كە هۆكاری هەموو گرفتەكان دیاردە ناجێگیرەكانی كەشوهەواو و گۆڕانی دۆخەكەیە وەك شەپۆلی گەرمای درێژو باران بارینی زۆرو بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرماو تێكچوونی كاتی باران بارین و پێشبینینەكردن بۆی و شەپۆلی خۆڵبارین و وشكەساڵی درێژو لافاوو كەمبوونەوەی ئاوی هەردوو رووباری دیجلەو و فورات بۆ رێژەی لەسەدا ٣٠ بۆ ٤٠. گۆڕانی كەشوهەوا هەر بەتەنیا كاریگەری ناخاتە سەر كەرتی كشتوكاڵی، بەڵكو دەبێتەمایەی هەڕەشەیەكی ترسناكیش لەسەر مافە بنەڕەتییەكانی مرۆڤ و لەمپەرێكیش دەبێت لەبەردەم گەشەسەندنێكی بەردەوامدا. لەماوەكانی رابووردووشدا وەزارەتی سەرچاوەكانی ئاوی عێراق ئاشكرای كردبوو كەمەترسییەكی گەورە لەگەردنی عێراقییەكان ئاڵاوە، ئەویش بەهۆی كەمی هاتنی ئاو لەوڵاتانی باكوورو رۆژهەڵاتی عێراقەوە (كەمەبەست لێی توركیاو ئێرانە)، ئاماژەشی بەوەكردبوو رێژەی خەزنكردنی ئاو لەوڵاتدا گەیشتووەتە لەسەدا ١٢ی رێژەی خەزنكردنی گشتی، ئەویش بەهۆی رێگریكردن لەهاتنی ئاو لەتوركیاو ئێرانەوە بەشێوەیەكی ئانقەست، وەزارەتەكە جەختیشی لەوەكردبووەوە كەهەنگاوەكانی حكومەتی عێراق بۆ چارەسەركردنی ئەو گرفتە لەدوو ئاراستەدا خۆی بینوەتەوە، یەكەمیان كەمكردنەوەی ئاسەواری كەمی ئاو لەسەر هاووڵاتیان، دووهەمیشان گرەنتی گەیشتنی بەشە ئاو بۆ هەموو سودمەندبووان. وەزارەتی سەرچاوەكانی ئاوی عێراقیش لەپێشوتردا پلانێكی 20 ساڵیی هەبوو بۆ مۆدێرنەكردنی ژێرخانی تۆڕەكانی ئاو كە لەساڵی 2015 دایڕشتووە، بەڵام نەبوونی بودجەو پشتیوانی، ئەو پلانەی بێ جێبەجێكردن هێشتووەتەوە. ئەو پلانە پێویستی بە 160 ملیار دۆلارە، واتە ساڵانە هەشت ملیار دۆلار بۆ ماوەی 20 ساڵ، بەڵام وەزارەتی سەرچاوەكانی ئاو كەمترین بودجەی بۆ تەرخان دەكرێت. بۆ نموونە لەساڵی 2017دا لەكۆی بودجەی 85.2 ملیار دۆلار، تەنیا 558.1 ملیۆن دۆلار بۆ وەزارەتی سەرچاوەكانی ئاو لەعێراق تەرخان كرابوو. وشكەساڵییەكەی عێراق بەجۆرێكە بەپێی لێدوانی فەرمی بەرپرسان لەساڵی 1930ەوە تائێستا دۆخی وەها رووی لەعێراق نەكردووەو عێراق قورسترین ساڵی بەڕێكردووە. شارەزایانی بواری ژینگە بڕوایان وەهایە ئەو شەپۆلی وشكەساڵییە كە وڵاتی گرتووەتەوە گرفتی راستەقینەی درووستكردوە بەتایبەت لەگەڵ زیادبوونی ژمارەی دانیشتوان و كۆنترۆڵكردنی سەرچاوەكانی ئاو لەلایەن ئێران و توركیاوە لەدوای ساڵی 2003ەوە كەوایكردووە عێراق لەوڵاتێك كە ئاوی لێ زیادبوو ببێتە وڵاتێك كەهەژاربێت لەڕووی ئاوەوە. ئەو شارەزایانە بڕوایان وایە ناوچەكانی باشوری عێراق زۆرترین زیانیان پێگەیشتووەو ناوچەكانی دیكەش هەریەكەو بەجۆرێك زیانیان پێگەیشتووە، بەمەش كۆچی بەكۆمەڵی لێكەوتووەتەوەو هۆڕەكان وشكیان كردووەو ئاژەڵ و بەرهەمی ماسی كەمبووەتەوە كە بەسەرچاوەی سەرەكی ژیانكردن لەو ناوچانە ئەژماردەكرێت. لەئێستاشدا قەبارەی ئاوی خەزنكراوی عێراق كەمترە لە پێنج ملیار مەتر چوارجا، كە سێ ملیاری ئاوی خەزنكراوی مردووە كەهیچ سودێكی لێ نابینرێت، بەڵام عێراق پەنای بردۆتەبەر ئەو ئاوە خەزنكراوە مردووەی دەریاچەی سەرسار، ئەوەی ئێستا سودی لێدەبینرێت تەنیا دوو ملیار مەتر چوارجا ئاوە. شارەزایان بڕوایان وایە ئەگەر دۆخەكە بەمجۆرە بڕوات ئەوا عێراق وەك وڵاتێكی ئەفریقی لێدێت لەڕووی برسێتی و تینویەتییەوە، ئەمە جگەلەوەی بێكارییەكی زۆر بڵاودەبێتەوە، هەربۆیە داواكارن عێراق داوای بەشە ئاوی خۆی بكات لەتوركیاو ئێران و ژێرخانی خۆی بونیات بنێتەوەو پەنا بباتەبەر كشتوكاڵی مۆدێرن و رێگە لەزیادەڕۆیی بگرێت.

هاوڵاتی  چوارچێوەی لێکۆڵینەوەکان لەسەر سکاڵای خاوەن بانکێکی عێراقی لەسەر ئەنجامدانی ساختەکاری بانکی، دوو گومانلێکراوی بە رەگەز ئوردنی، لە شاری مێرسین دەستگیر کران. بەگوێرەی راگەیەندراوێکی بەڕێوبەرایەتی ئاسایشی مێرسین که‌ ئاژانسی ئانادۆڵۆ بڵاویکردۆته‌وه‌ هاووڵاتییەکی بیانی، خۆی وەک "کارمەندی بۆرسە" بە بەڕێوبەری بانکێک لە عێراق ناساندووە و ئەوەی پێڕاگەیاندووە کە ئەگەر ٥٠٠ هەزار دۆلار بنێرێتە سەر هەژمارە بانکییەکەی ئەوا پارەکەی بۆ دوو هێندە زیاد دەکات و یەک ملیۆن دۆلاری بۆ دەگەڕێتەوە. لە کاتێکدا خاوەنی بانکەکە لە بەریتانی بووە، بەڕێوبەرەکە دەستی بە ناردنی پارە کردووە و لە ماوەیەکی کەمدا ١٩ ملیۆن دۆلاری ناردووەتە سەر هەژماری گومانلێکراوەکە. کاتێک خاوەنی بانکەکە گەڕاوەتەوە عێراق بە بابەتەکەی زانیوە و لەسەر سکاڵای خاوەن بانکەکە بەڕێوبەری بانکەکە دەستگیر کراوە. - پارەکە لەڕێی سیستمی "حەواڵە"وە نێردراوە لە میانی لێکۆڵینەوە لە رووداوەکە، ئەوە ئاشکرا بوو کە پارەکە لەڕێی نووسینگەیەکی ئاڵوگۆڕی دراو لە شاری بەغداوە بە سیستمی "حەواڵە" نێردراوەتە سەر هەژماری هاووڵاتییەکی ئوردنی دانیشتووی شاری مێرسینی تورکیا بەناوی سوهەیر ئەلبەدری. خاوەنی بانکەکە بەردەوام بووە لە پەیوەندی لەگەڵ گومانلێکراوەکان و دواتر هاتووەتە شاری مێرسین و لە دادگا سکاڵای تۆمار کردووە. لە چوارچێوەی لێکۆڵینەوەکانیشدا تیمەکانی هۆبەی بەرەنگاربوونەوەی قاچاخچێتی و تاوانی رێکخراوەیی، لە ئۆپەراسیۆنێکدا لە شاری مێرسین، گومانلێکراوان سوهەیر ئەلبەدری و خالید ئەلنادییان دەستگیر کرد کە هەردووکیان بە رەگەز ئوردنین. دوای پشکنینی ناونیشانی گومانلێکراوەکان، دەستگیرا بەسەر یەک کیلۆگرام زێڕ، بڕێکی زۆر خشڵ، ٢٠ هەزار و ٧٠٠ دۆلار و ٨١ هەزار و ١٠٠ لیرەدا، ئەوەش ئاشکرا بوو کە لە هەژماری دراوی ئەلیکترۆنی ئەو دوو گومانلێکراوەکدا بڕی ١٣١ هەزار دۆلار هەیە. ئەو دوو کەسە لە ئیفادەکانیداندا دانیان بەوەداناوە. کە لە رێی هەژماری دراوی ئەلیکترۆنییەوە ئەو پارەیەی بە "حەواڵە" بۆیان هاتووە، ناردوویانەتە سەر هەژماری گومانلێکراوێکی دیکە و پارەی ناردنی پارەکەیان لێوەرگرتووە. تا ئێستاش ناسنامەی ئەو گومانلێکراوە ئاشکرا نەکراوە کە پارەکەی بۆ نێردراوە و لێکۆڵینەوەکان لەمبارەیەوە بەردەوامن.