.jpeg)
هاوڵاتى ئه‌مریکا بریاریدا ژماره‌ى سه‌ربازانى له عێراق که‌مبکاته‌وه بۆ دوو هه‌زارو 500 سه‌رباز. ئه‌مڕۆ هه‌ینى 15ى کانونى دووه‌مى 2021، پنتاگۆن بریاریدا هێزه سه‌ربازییه‌کانى له عێراق که‌مبکاته‌وه ئه‌مریکا نزیکه‌ى 4 هه‌زارو 200 سه‌ربازى له عێراقدا جێگیر کردبوو له‌گه‌ڵ ده‌یان راوێژکارى سه‌ربازى و مامۆستاى مه‌شق بۆ راهێنان به هێزه عێراقییه‌کان. پنتاگۆن ئاماژه‌ى به‌وه‌کردووه که به دوو قۆناغ هێزه‌کانى ده‌کشێنێته‌وه له عێراق.
هاوڵاتى کۆمسیۆنى باڵاى سه‌ربه‌خۆى هه‌ڵبژاردنه‌کانى عێراق ره‌تیکرده‌وه پێشنیازى دواخستنى هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته‌ى په‌رله‌مانیان کردبێت، جه‌ختده‌که‌نه‌وه که " ئاماده‌ین له 6ى حوزه‌یران هه‌ڵبژاردن ئه‌نجام بده‌ین ". له راگه‌یاندراوێکدا، کۆمسیۆنى باڵاى سه‌ربه‌خۆى هه‌ڵبژاردنه‌کانى عێراق ره‌تیکرده‌وه پێشنیازى دواخستنى هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌ختى په‌رله‌مانى عێراقى بۆ دواى مانگى ئه‌یلول خستبێته به‌رده‌م سێ سه‌رۆکایه‌تییه‌که‌ى عێراق. به‌پێى راگه‌یه‌ندراوێکى کۆمسیۆنى باڵاى هه‌ڵبژاردنه‌کانى عێراق، له کۆبوونه‌وه‌ى سێ سه‌رۆکایه‌تیه‌که‌ى عێراق له‌گه‌ڵ کۆمسیۆنى هه‌ڵبژاردنه‌کان و نێرده‌ى نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان سه‌باره‌ت به ئاماده‌کارییه‌کان بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کانى داهاتوو، گفتوگۆکراوه له‌سه‌ر ئاسته‌نگه‌کان نه‌ک دواخستنى پرۆسه‌که. ژماره‌یه‌ک له میدیا کوردى و عێراقییه‌کان بڵاویان کرده‌وه کۆمسیۆن داواى دواخستنى هه‌ڵبژاردنه‌کانى کردووه و دواخراوه بۆ مانگى ئه‌سلولى ئه‌مساڵ. دوێنێ دواى کۆبوونه‌وه‌ى سێ سه‌رۆکایه‌تییه‌که‌و کۆمسیۆنى باڵاو نوێنه‌رى نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان له راگه‌یاندنێکدا داوا له په‌رله‌مان کرا که یاساى ئه‌نجومه‌نى دادوه‌رى ته‌واو بکات و خۆى هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه تا هه‌ڵبژاردن له مانگى حوزه‌یراندا ئه‌نجام بدرێت.
کاوه ڕه‌ش.به‌ریتانیا خێزانێکى په‌نابه‌رى عێراقی، که‌له‌چنگى شه‌ڕو کوشتارى جه‌نگ، ووڵاته‌که‌یان جێ هێشتوه‌و ئێستا له‌شارى (هۆڵ)ى ووڵاتى به‌ریتانیا ده‌ژین ده‌ڵێت:" ژیانم هاوشێوه‌ى دۆزه‌خه‌و هیچ جیاوازى نیه له‌گه‌ڵ ژیانى خه‌ڵکى عێڕاق و سوریا". پاش به‌رپابونى جه‌نگى نێوخۆ، له‌عێڕاق و سوریا، له‌ساڵى ، 2012 (ئینتسار حه‌سه‌ن)ى ته‌مه‌ن 55ساڵ و چوار له‌منداڵه‌کانی، له‌لایه‌ن ڕێکخراوى نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کانه‌وه، به‌فه‌رمیى و شێوه‌یکى یاسایی، هێندراون بۆ شارى (هۆڵ)، له‌به‌ریتانیا، به‌ڵام له‌و کاته‌وه‌ى گه‌یشتونه‌ته به‌ریتانیاو له‌خانویه‌کدا جێگیر کراون. دایکى چوار منداڵه‌که ده‌ڵێت": ڕه‌وشى ته‌ندروستیم تێک چووه، به‌هۆى ئه‌و خانوه‌ى تێدا نیشته‌جێن، چونکه هه‌موو ته‌ڕه‌شوع و شێیو که‌ڕوو لێداوه، به‌و هۆیه‌وه ناتوانم به‌باشى هه‌ناسه بده‌م و شه‌وان ته‌نگه نه‌فه‌س ده‌بم". هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش ئه‌و خێزانه ده‌ڵێن، ئه‌گه‌ر بیانه‌وێ په‌نجه‌ره‌کان بکه‌نه‌وه‌و بۆ ئه‌وه‌ى هه‌واى پاک بێت، خانوه‌که زۆرسارده‌و سیسته‌مى گه‌رم که‌ره‌وه‌ى له‌کارکه‌وتوه. ئه‌و ژنه نه‌ساغه که‌له‌ناو جێگاوه بۆ ڕۆژنامه‌ى زه‌سه‌ن دواوه ده‌ڵێت:" زۆرێک له‌خزمه‌کانم له‌شه‌ڕى عێڕاقدا کوژراون، بۆیه ئێمه گوستمانه‌وه بۆ سوریاو له‌وێش له‌لایه‌ن نه‌ته‌وه یه‌کگرتوه‌کانه‌وه، خواردن و په‌ناگه‌مان بۆ دابینکرا". هاوکات دایکى ئه‌و چوار منداڵه ده‌شڵێت:" دواى به‌رپابونى جه‌نگیش له‌سوریا، بۆ ده‌ربازبون له‌مه‌رگ، جارێکى دیکه هه‌ڵاتین و ئه‌وجاره له‌لایه‌ن نه‌ته‌وه یه‌کگرتوه‌کانه‌وه هێندراینه ئه‌م شاره‌ى به‌ریتانیا، به‌ڵام له‌ڕاسیتدا له‌جیاتى ئارامیى و سه‌لامه‌تی، ژیان له‌شارى (هۆڵ)و له‌و خانوه‌دا، وه‌ک دۆزه‌خ وایه‌و هیچ جیاوازیه‌کى نیه له‌گه‌ڵ ژیانى سوریاو عێڕاق". ئینتسار حه‌سه‌ن ئاماژه‌ى به‌وه‌شکردووه که ڕۆژ به‌ڕۆژ ڕه‌وشى ته‌ندروستى به‌رو خراپتر ده‌چێت به‌هۆى نه‌شیاوى ئه‌و خانوه‌ى تێدان" ناتوانم به‌ته‌واوى ڕێ بکه‌م ونان بخۆم و قسه بکه‌م، من ئێستا ژنێکى نه‌خۆش و خاوه‌ن پێداویستى تایبه‌تم. من به‌درێژایى شه‌و بیرده‌که‌مه‌وه خه‌م ده‌خۆم له‌و ڕه‌وشه‌ى تێداین، به‌هۆى ئه‌و خانوه ته‌ڕه‌شع و شێدارو پێ له‌که‌ڕووه". ئه‌و خێزانه ده‌ڵێن، هه‌شت ساڵ له‌مه‌به‌ر، له‌کاتى گه‌یشتنیان له‌لایه‌ن ئه‌نجومه‌نى په‌نابه‌رانه‌وه، ئه‌و خانوه‌یان بۆ به‌کرێ گیراوه له‌خاوه‌ن خانویه‌کى تایبه‌ت، هه‌رئه‌وکات پێیان وتوون که زۆرسارده‌و ده‌له‌رزین له‌سه‌رمان، چونکه گه‌رمکه‌ره‌وه‌کانى ئیش ناکه‌ن، له‌ماوه‌ى ئه‌و هه‌شت ساڵه‌دا، هیچ کارێکى نۆژه‌نکردنه‌وه، له‌و خانوه‌دا ئه‌نجام نه‌دراوه. ئه‌و ژنه عێڕاقیه ده‌شڵێت، ده‌بێ بگوازرێمه‌وه بۆ خانویه‌کى گونجاوتر، که‌بۆ که‌م ئه‌ندامان بشێت، چونکه من خاوه‌ن پێداویستى تایبه‌تم. به‌ڵام له‌ماوه‌ى هه‌شت ساڵى ڕابردودا، ناوم له‌لیستى چاوه‌ڕوانى ئه‌نجومه‌نى شاره‌وانى دایه بۆ وه‌رگرتنى خانویه‌کى دیکه. له‌لایه‌کى دیکه‌وه، خاوه‌نى ئه‌و موڵکه‌ى ئه‌و خێزانه لێى نیشته‌جێن ده‌ڵێ، کاتێک ئه‌و خانوه‌ى داوه به‌کرێ بۆ ئه‌و خێزانه، خانوه‌که تازه‌و نۆژه‌نکراوه بووه، چه‌ند جارێکیش هه‌وڵى داوه‌و کرێکارو وه‌ستاى ناردوه بۆ باش کردنى خانوه‌که، به‌ڵام ئه‌و ماڵه عێڕاقیه، ڕێگایان نه‌داوه ده‌ستکارى بکه‌ن و که‌س بچێته ناوه‌وه کارى تێدا بکات. ووته‌بێژى ئه‌نجومه‌نى شاره‌وانى هۆڵ، باس له‌وه ده‌کات، که‌ئه‌وانیش تیمێکى ته‌ندروستیى و ژینگه‌ییان ناردوه، بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنى ڕه‌وشى ئه‌و خانوه، به‌ڵام ئه‌وانیش ڕێگریان لێ کراوه، بچنه ژووره‌و له‌لایه‌ن ئه‌و خێزانه‌وه. ئه‌و ژنه به‌ڕۆژنامه‌ى زه‌سه‌نى راگه‌یاندووه که له‌سه‌ر کورسى که‌م ئه‌ندامیه‌و ناتوانێت به‌پلێکانه‌ى ناوه‌و بچێته سه‌ره‌وه، بۆیه زۆرجار له‌جیاتى به‌کارهێنانى قاپشۆرى چێشتخانه‌که‌ی، حه‌وزى گه‌رماوه‌که‌ى به‌کار ده‌هێنێت له‌خواره‌وه، بۆ قاپ شۆردن. خێزانه‌که ده‌ڵێن، به‌هۆى ئه‌وه‌ى ڕاسته‌وخۆ کرێ خانوه‌که له‌لایه‌ن شاره‌وانییه‌وه به‌خاوه‌ن خانوه‌که ده‌درێ، ئێستا کرێکه به‌شێکى لێ بڕاوه له‌لایه‌ن شاره‌وانییه‌وه، ده‌بێ خۆمان ئه‌وه‌ى ده‌مێنێته‌وه بیده‌ین، ئێمه‌ش نیمانه، بۆیه لێره‌ش ده‌رده‌کرێن و نازانین ڕوو له‌کوێ بکه‌ین. ئێستا ئێمه قه‌رزدارى خاوه‌ن موڵکه‌که‌ین. ووته‌بێژى شاره‌وانى ده‌ڵێت، هه‌رچه‌نده ئه‌و خێزانه ڕێیان به‌تیمى ته‌ندروستیى و ژینگه‌ى ئێمه نه‌داوه، به‌ڵام له‌هه‌وڵداین په‌یوه‌ندیان له‌گه‌ڵ بگرین و بتوانین شوێنێکى گونجاویان به‌پێى پێویست، بۆ دابین بکه‌ین. له‌به‌رامبه‌ر سکاڵاى ئه‌و خێزانه عێڕاقیه له‌سه‌ر ڕه‌وشیان له‌به‌ریتانیا، به‌شێکى زۆرى خوێنه‌رانى بابه‌ته‌که، سه‌رزه‌نشتى ئه‌و خێزانه‌ده‌که‌ن به‌وه‌ى نه‌یانتوانیوه خانوه‌که به‌پاک و خاوێنیى و ڕێک و پێکى ڕابگرن. هه‌ره‌وه‌ها ده‌ڵێن; بۆ پێتان وایه بێنه ووڵاتى ئێمه له‌ناو کۆشک و ته‌لار داتان دابنێین و هاى لایف بژین، کاتێک ناتوانن له‌و ووڵاتانى خۆتان به‌ئارامیى و بێ کیشه بژین. https://www.thesun.co.uk/news/13729019/refugee-mum-hull-hell-iraq/
هاوڵاتى له‌سه‌ر داواکارى کۆمسیۆنى باڵاى سه‌ربه‌خۆى هه‌ڵبژاردنه‌کانى عێراق، له‌کۆبونه‌وه‌ى هه‌رسێ سه‌رۆکایه‌تیه‌که‌ى عێراق و لایه‌نه سیاسییه‌کاندا بڕیاردرا به دواخستنى پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى عێراق بۆ دواى مانگى (ئه‌یلول/9)ى ئه‌مساڵ. میدیاکانى عێراق بڵاویانکرده‌وه که "له‌سه‌ر داواکارى کۆمسیۆنى باڵاى هه‌ڵبژاردنه‌کان به‌هۆى ئه‌وه‌ى ماوه‌یه‌کى که‌م له‌به‌رده‌ستدا ماوه و کۆمسیۆن ناتوانێت سه‌رجه‌م ئاماده‌کاریه‌کان ته‌واو بکات، بڕیاردرا به دواخستنى پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى عێراق". هه‌روه‌ها ئاماژه به‌وه‌کراوه که له‌کۆبونه‌وه‌ى ئه‌مڕۆى هه‌رسێ سه‌رۆکایه‌تیه‌که‌ى عێراق له‌گه‌ڵ لایه‌نه سیاسییه‌کان بڕیار له‌سه‌ر دواخستنى پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردنه‌کان دراوه و ده‌که‌وێته دواى مانگى (ئه‌یلول/9)ى ئه‌مساڵ و کاته‌که‌شى به وردى دیارینه‌کراوه". ئه‌و سه‌رچاوه‌یه ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد، له‌چه‌ند کاتژمێرى داهاتودا هه‌رسێ سه‌رۆکایه‌تیه‌که‌ى عێراق به‌یاننامه‌ى فه‌رمى له‌باره‌ى دواخستنى پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مان بڵاوده‌که‌نه‌وه. 31ى (ته‌موز/7)ى 2020 مسته‌فا کازمى سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق رۆژى 6-6-2020 بۆ ئه‌نجامدانى هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خت دیاریکرد، به‌ڵام کاته‌که بۆ زیاتر له سێ مانگ دواخرا.
هاوڵاتى روانگه‌ى سورى بۆ مافه‌کانى مرۆڤ ئاشکلراى کرد له بۆردومانێکى فڕۆکه‌کانى ئیسرائیلدا 23 ئه‌ندامى سوپاى سوریا و گروپه چه‌کداره‌کانى سه‌ر به ئێران کوژران که 16 که‌سیان سه‌ر به"ئێران" بوون. ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه 13ى کانونى دووه‌مى 2021 روانگه‌ى سورى بۆ مافه‌کانى مرۆڤ رایگه‌یاند دره‌نگانى شه‌وى رابردوو فرۆکه جه‌نگییه‌کانى ئیسرائیل له‌سه‌ر سنورى عێراق و سوریا چه‌ند ناوچه‌یه‌کیان بۆردومانکردووه و به‌هۆیه‌وه 23 که‌س کوژران که حه‌وتیان سه‌ربازى سوریا بوون و 16یان سه‌ر به ئه‌ندامانى گروپه‌کانى نزیک له ئێران بوون. هاوکات، به‌پێى ئاژانسى هه‌واڵى ساناى فه‌رمى سوریا بۆردومانه‌که بۆ سه‌ر ناوچه‌ى ئه‌لبوکه‌مال و دێره‌زور بووه. به‌پێى ئاژانسه‌که‌ى سوریا له‌م ساڵانه‌ى دواییدا چه‌ندین جار له‌لایه‌ن ئیسرائیله‌وه ئه‌و ناوچانه بۆردومانکراوه.
هاوڵاتى کۆمارى ئیسلامى ئێران که‌شتى (مه‌کران)ى ره‌وانه‌ى که‌نداوى عه‌ره‌بى کردو له‌لایه‌ن سوپاى ئه‌و وڵاته‌شه‌وه که‌شتیه‌که وه‌رگیراوه‌و قورساییه‌که‌ى 121 هه‌زار تۆنه‌و موشه‌کێکى 950 تۆنى له‌سه‌ر جێگیرکراوه. ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه 13ى کانونى دووه‌مى 2021 له‌مه‌راسیمێکدا به ئاماده‌بونى محه‌مه‌د باقری، سه‌رۆک ئه‌رکانى سوپاى ئێران و لیوا عه‌بدولڕه‌حیم موسه‌وی، فه‌رمانده‌ى سوپا وه‌رگرتنى که‌شتى (مه‌کران) له که‌نداوى عه‌ره‌بى راگه‌یه‌ندرا. که‌ناڵى روسیا توده‌ى ئه‌مڕۆ بڵاویکردووه‌ته‌وه ئامانج له‌ناردنى که‌شتى مه‌کران ئه‌وه‌یه، که هێزى ده‌ریایى له ناوچه‌ى سنوریه‌کانى ده‌ریاى سور و که‌نداوى عه‌ره‌بى و ده‌ربه‌ندى مه‌نده‌ب بپارێزرێت. که‌شتى (مه‌کران) پێشتر که‌شتییه‌کى بازرگانى بووه‌و له ماوه‌ى شه‌ش مانگدا کراوه به که‌شتییه‌کى سه‌ربازی، ره‌وانه‌کردنیشى بۆ پشتیوانى که‌شتییه جه‌نگییه‌کانى هێزه ده‌ریاییه‌کانى ئێرانه. سوپاى ئێران، که‌شتیى (مه‌کران) به دورگه‌یه‌کى گه‌وره ناوده‌بات که قورساییه‌که‌ى 121 هه‌زار تۆنه‌و موشه‌کێکى 950 تۆنى له‌سه‌ر جێگیرکراوه، روبه‌ره‌که‌ى سێ هه‌زارو دووسه‌د مه‌تردوجایه. یه‌کێکى دیکه له تایبه‌تمه‌ندییه‌کانى که‌شتییه‌که ئه‌وه‌یه که له‌یه‌ک کاتدا له‌توانایدایه پێنج فڕۆکه له‌سه‌ر که‌شتییه‌که بنیشێته‌وه و هه‌شتا و دوو هه‌زار تۆن پشتیوانى سه‌ربازى و جه‌نگى هه‌ڵبگرێت. سوپاى ئێران ئه‌وه‌شى روونکردووه‌ته‌وه که تواناى کۆنترۆڵکردنى فڕۆکه بێ فڕۆکه‌وانه‌کان و ئاڕاسته‌کردنیان بۆ گه‌شتى دورمه‌ودا هه‌یه له‌رێگه‌ى که‌شتى (مه‌کران)ه‌وه.
هاوڵاتى سه‌رۆکایه‌تییه‌کانى عێراق جه‌خت له گه‌یشتن به چاره‌سه‌رى گونجاو له‌نێوان حکومه‌تى فیدراڵ و حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ده‌که‌نه‌وه به تایبه‌تى دۆسیه‌ى دارایى و پاراستنى مافى موچه‌خۆران. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 12ى کانونى دووه‌مى 2021، له کۆشکى به‌غداد کۆبونه‌وه‌ى سه‌رۆکایه‌تییه‌کانى عێراق ئه‌نجامدراو تێیدا جه‌ختده‌که‌نه‌وه له‌پێویستى چه‌سپاندنى ئاسایش و ئارامى و به‌هێزکردنى ده‌سه‌ڵاتى ده‌وڵه‌ت و پاراستنى هاووڵاتیان له لێکه‌وته ئابوورییه‌کان و چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ى مووچه‌خۆرانى ھه‌رێمى کوردستان هه‌روه‌ها کۆبوونه‌وه‌ى سه‌رۆکایه‌تییه‌کانى عێراق جه‌ختده‌کاته‌وه له گه‌یشتن به چاره‌سه‌رێکى گونجاو له نێوان حکومه‌تى فیدراڵ و حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له باره‌ى دۆسیى داراییه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌کان، به‌تایبه‌تى پاراستنى مافى سه‌رجه‌م مووچه‌خۆران دوور له ململانێ سیاسییه‌کان. ده‌قى راگه‌یه‌ندراوى کۆبونه‌وه‌ى سه‌رۆکایه‌تییه‌کانى عێراق: ئێواره‌ى ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه ٢٠٢١/١/١٢ له کۆشکى به‌غداد د.به‌رهه‌م ساڵح، سه‌رۆک کۆمار و موسته‌فا کازمی، سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران و محه‌مه‌د حه‌لبوسی، سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران و فائق زێدان، سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى باڵاى دادوه‌رى کۆبوونه‌وه و له‌باره‌ى دواین گۆڕانکارى و پێشهاته‌کانى دۆخى سیاسى و ئه‌منى و ئابوورى وڵاتدا و دۆسیه‌یى هه‌ڵبژاردنه‌کانى داهاتوو گفتوگۆیانکرد. ئاماده‌بووانى کۆبوونه‌وه‌که جه‌ختیانکرده‌وه له پێویستى چه‌سپاندنى سه‌قامگیرى وڵات و پارێزگاریکردن له ئاسایش و سه‌لامه‌تى هاووڵاتیان و پاراستنى مافى خۆپیشاندانى ئاشتیانه و به‌هێزکردنى ده‌سه‌ڵاتى ده‌زگا ئه‌منییه‌کان و جێبه‌جێکردنى یاسا له پێناو هێنانه‌دى ئاشتى و ئاسایشى کۆمه‌ڵایه‌تی. هه‌ر له‌و کۆبوونه‌وه‌که‌دا دووپاتکرایه‌وه له خستنه‌گه‌رى هه‌وڵه نیشتمانییه‌کان بۆ پشتیوانى و به‌هێزکردنى ده‌سه‌ڵاتى ده‌وڵه‌تى خاوه‌ن توانا و سه‌روه‌رى و پاراستنى ماف و ئاسایشى هاووڵاتیان و رێگریکردن له‌و کارانه‌ى له ده‌ره‌وه‌ى یاسان و رێکخستنه‌وه‌ى چه‌ک له ده‌ره‌وه‌ى یاسا. به‌شێکى دیکه‌ى کۆبوونه‌وه‌که‌دا تاوتوێى گرنگى ئه‌نجامدانى هه‌ڵبژاردنه‌کانى داهاتوو کرا، وه‌ک ئه‌رکێکى دیموکراسى و ده‌ستوورى له وڵات، به‌تایبه‌تى تریش وه‌ک داواکارییه‌کى جه‌ماوه‌رى و نیشتمانى ره‌وا، به ئاڕاسته‌ى هه‌نگاونان به‌ره‌وه چاکسازى و گۆڕانکارى بنه‌ڕه‌تی، هه‌روه‌ها وه‌ک وه‌ڵامدانه‌وه‌ى راسته‌قینه‌ى دواکارییه‌کانى گه‌ل، بۆ ھێنانه‌کایه‌وه‌ى په‌یمانێکى سیاسى نوێ و خزمه‌تکردنى خه‌ڵک و ھێنادى ئاشتییانه‌ى چاکسازى ریشه‌یی، به به‌شدارى به‌رفراوانى ھه‌مووان. له‌و روانگه‌یه‌وه به‌شداربووانى کۆبوونه‌وه‌که جه‌ختیانکرده‌وه له پێویستى کارکردنى سه‌رجه‌م ده‌سه‌ڵاته‌کانى وڵات و هێزه سیاسى و چالاکییه کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان بۆ پشتیوانیکردنى سه‌رخستنى پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردنه‌کان له رێگه‌ى رێگریکردن له ساخته‌کارى و فرتوفێڵ، به‌جۆرێک ھه‌ڵبژاردنه‌کان به ببێته جێى خواستى گه‌لى عێراق له ھه‌ڵبژاردنى نوێنه‌راى راسته‌قینه‌ییان دوور له گوشارێکى چه‌ک. هاوکات ئاماده‌بووانى کۆبوونه‌وه‌که ئاماژه‌یانکرد به‌پێویستى ره‌چاوکردنى پاک و بێگه‌رد و شه‌فافى هه‌ڵبژاردنه‌کان له ته‌واوى قۆناغه‌کانى به‌ڕێوه‌چوونى دا، به ھه‌ماھه‌نگى و چاودێریکردنى به شێوه‌یه‌کى ورد له‌گه‌ڵ لایه‌نه تایبه‌تمه‌نده‌کان و نوێنه‌رایه‌تى نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان. ته‌وه‌رێکى دیکه‌ى کۆبوونه‌وه‌که ته‌رخانکرابوو سه‌باره‌ت به تێپه‌راندنى پرۆژه یاساى بودجه‌ى گشتى ساڵى 2021 به شێوه‌یه‌کى دادپه‌روه‌رانه به‌جۆرێک مافى ھه‌موو هاووڵاتیانى عێراق بپارێزێت بێ جیاوازی، ھه‌روه‌ھا رێگرى بکات له لێکه‌وته‌کانى دۆخى دارایى له‌سه‌ر بارودۆخى ئابوورى وڵات که ھاتووه‌ته ئاراوه، به تایبه‌تى پاراستنى چین و توێژه که‌مده‌رامه‌ته‌کان که سه‌رچاوه‌ى داهاتیان سنورداره، جه‌ختیشکرایه‌وه له گه‌یشتن به چاره‌سه‌رێکى گونجاو له نێوان حکومه‌تى فیدراڵ و حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له باره‌ى دۆسیى داراییه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌کان، به‌تایبه‌تى پاراستنى مافى سه‌رجه‌م مووچه‌خۆران دوور له ململانێ سیاسییه‌کان.
هاوڵاتى ئه‌مڕۆ نرخى به‌رمیلێک نه‌وت له بازاڕه‌کانى جیهان به‌رزبوونه‌وه‌ی به‌رچاوى به‌خۆیه‌وه بینى، به‌شێوه‌یه‌ک ماوه‌ى ساڵێکه نرخى نه‌وت نه‌گه‌یشتووه‌ته ئه‌و ئاسته. به‌پێى نرخى بۆرسه‌ى جیهانى، ئه‌مڕۆ نرخى به‌رمیلێک نه‌وتى برێنت به 56 دۆلار و 50 سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه‌ده‌کرێت، نرخى به‌رمیلێک نه‌وتى خاوى ئه‌مریکیش 52 دۆلار و 67 سه‌نته. ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدایه دوێنێ نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت لە بازاڕەکانی جیهان بە ٥٥ دۆلار و ٣٥ سەنت بوو و نرخى بەرمیلێک نەوتی خاوی ئەمریکیش بە ٥١ دۆلار و ٨٠ سەنت فرۆشرا.
سامان مەجید برێت مەکگۆرگ نوێنەری پێشووی سەرۆکی ئەمریکا بۆ شەڕی داعش پۆستێکی نوێ لەئیدارەی جۆبایدن وەردەگرێت کەتایبەتە بەئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا لەکاروباری خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و باکووری ئەفریقا، ئەمەش دیسانەوە ئەو کارەکتەرەی هێنایەوە بەرباس کە زیاتر لەچوار ساڵ لەگەڵ کورددا لەپرسی شەڕی داعشدا لەپەیوەندیی توندوتۆڵدا بووە. برێت مەکگۆرک کەسێکی مەیدانی بوو، چەندین جار سەردانی هەولێرو سلێمانی و قامیشلۆو رەققەو چەندین ناوچەی تری کردووە بۆهێزکردنی شەڕی دژ بەداعش، بەتایبەتی پەیوەندییەکی توندوتۆڵی هەبوو لەگەڵ کوردانی رۆژئاڤای کوردستان، ئەوەش بووە هۆی نیگەرانی تورکیا. برێت مه‌کگۆرگ له‌ساڵی 1973 له‌بیتسبێرگی ویلایه‌تی پنسلڤانیا له‌دایکبووه، لەکابینەکانی بوش و ئۆباماو ترەمپدا پۆستی پێدراوە، ساڵی 1991 کۆلێژی یاسای له‌زانکۆی کۆڵۆمبیا ته‌واوکردووه‌و ساڵی 1999ش له‌هه‌مان زانکۆ بووه‌ته مامۆستا و وانه‌ی وتووه‌ته‌وه. مەکگۆرک دیپلۆماسییەکی دیارو شارەزای ئەمریکایە لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بەتایبەتی لەدۆسیەی عێراق، سوریاو ئەفغانستان کاریکردووە کەسایەتییەکی دیپلۆماتکارو ئاکادیمییە و بەشی یاسای تەواو کردووە. مەکگۆرگ بایەخی بەنیگەرانییەکی تورکیا نەدەدا لەسەر رۆژئاڤا لەسەرەتای ساڵی 2016 و وەک بەشێک لەهەوڵە دیپلۆماسییەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش، مه‌کگۆرگ سەردانی بەرپرسانی رۆژئاڤای کوردستانی کردو لەوکاتەشەوە پەیوەندییەکی بەهێزی لەگەڵ سەرکردەکانی رۆژئاڤا هەبوو، بۆچوونەکانی ئەو لەواشنتن بووەهۆی دروستکردنی ئەڵقەیەکی پەیوەندی هاوکاری سەربازیی، لۆجستی و تائاستێکی کەمتریش پەیوەندی دیپلۆماسیی نێوان ئەمریکا و ئیدارەی خۆسەری کە بەکۆتاییهێنان بەداعش لەباکوری سوریاو دروستکردنی پشتێنەیەکی ئارام لەو ناوچەیەدا کۆتاییهات. لەماوەی کارکردنیدا مەکگۆرک لەچوارچیوەی پلانی رووبەڕووبوونەوەی داعش، هاوکاری کوردانی رۆژئاڤای کرد، ئەوەش بووە هۆی نیگەرانی تورکیا، لەو ماوەیەدا چەند پەرلەمانتارو پارێزەرێک لەتورکیا، داوایان لەدادگای باڵای ئەو وڵاتە کرد، برێت مەکگۆرک نوێنەری سەرۆکی ئەمەریکا بۆ شەڕی داعش، دەستگیربکرێت، بەھۆی ئەوەی یارمەتی ھێزەکانی یەپەگەی داوەو بۆتە هۆی مەترسی لەسەر ئاسایشی تورکیا. ئەو کەسانە داوایان کردبوو لەئەگەری نزیکبوونەوەو بینینی مەکگۆرک لەخاڵە سنورییەکانی نێوان تورکیا-عێراق، تورکیا-سوریا، دەستبەجێ دەستگیربکرێت، بە تۆمەتی ئەنجامدانی یاری مەترسیدار بەدەستکەوت و سەروەرییەکانی تورکیاوە. بەپێی یاداشتەکە، برێت مەکگۆرکـ، چەکی داوە بەیەکینەکانی پاراستنی گەل و راھێنانی پێکردوون ئەوەشیان وەکو مەترسی لەسەر «سەقامگیری ئاسایشی نەتەوەیی تورکیا» ناوبردبوو. پێشتر چەندجارێک تورکیا رەخنەی لەئەمەریکا گرتبوو، بەھۆی ھاوکاری ئەو وڵاتە بۆ شەڕڤانانی ھێزەکانی سوریای دیموکرات و چەندجارێک بەرپرسانی ئەو وڵاتە مەکگۆرکیان تۆمەتبارکردووە. بەڵام لە کۆتاییەکانی ساڵی ٢٠١٩ ئەردۆغان و ترەمپ رێککەوتن کە هێزەکانی ئەمریکا لە رۆژاوای کلوردستان بکێشێتەوەو دواتر تورکیا دەستی گرت بەسەر چەند شارۆچیەکەی سنوویدا، ئەوەش نیگەرانی مەکگۆرکی لێکەوتوەوە دەستی لەکارکێشایەوە. برێت مەکگۆرک پێش رێکەوتنەکەی ترەمپ و ئەردۆغان وردەکاری پلانی کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکای لە سوریا ئاشکراکرد و وتی «ئەوە هه‌ڵه‌یه‌کی کوشنده‌یه، دوژمنانی واشنتن ئه‌و بۆشاییه پڕده‌که‌نه‌وه که دوای کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی ئه‌مه‌ریکا درووست ده‌بێت». ئامبەرین زەمان، کە کچە رۆژنامەنووسێکی تورکە لەمیانی بابەتێکدا لە ماڵپەڕی ئەلمۆنیتەر بڵاویکردەوە لەسەربەندی ناکۆکیەکانی نێوان تورکیاو برێت مەکگۆرگ، ئاماژەیکردبوو رۆژنامەیەکی لایەنگری حکومەتی تورکیا مەکگۆرک-ی بە «بکوژ» وەسفکردووە. ئاماژەی بەوەش کردبوو شاراوە نییە کە تورکیا توڕەیە لە هاوپەیمانێتی نێوان ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا و یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە) و سەردانە ئاشکراکانی مەکگۆرگ بۆ شارەکانی ناوچە کوردییەکان، کە لەوێ لەگەڵ فەرماندەکانی یەپەگە کۆدەبێتەوە کە باوەڕدەکرێت ئەوان وەکو بەشێک لە پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) دەستیان کردبێت بەشەڕکردن لەدژی تورکیا. ئاماژەشی کردبوو تورکیا وا خەیاڵ دەکات کە ئەمەریکا و مەکگۆرگ بناغەی دەوڵەتی کوردی لە سوریا دادەمەزرێنن. هەروەها وتبووی «بەڵام ڕاستییەکە ئەوەیە سیاسەتی ئەمەریکا بریتیە لە شکستپێهێنانی داعش و یەپەگەش باشترین هاوبەشی ئەمەریکایە بۆ جێبەجێکردنی ئەو کارە». مەکگۆرک و نەوشیروان مستەفا سلێمان عەبدوڵا یونس، نوسەر و رۆژنامەنوس دەگێڕێتەوە ساڵی 2017 ئەو ماوەیەی کە هەڵبژاردنەکانی ئەمریکا کرا و دۆناڵد ترەمپ و کۆمارییەکان سەرکەوتنیان بەدەستهێنا، لە نوسێنێکدا کە پیشتر بڵاویکردۆتەوە دەڵێت «کاک نەوشیروان لەلەندەن بوو، لە یەکێک لە سەردانەکانمدا بۆ لای پرسیارێکی کرد لام سەیر بوو، زۆر بە پەرۆشەوە لێی پرسیم و داوایکرد کە لە ڕێگەی دکتۆر، بەرهەمەوە پرسیاری بۆبکەم ئایا برێت مەکگۆرک نوێنەری تایبەتی سەرۆک ئۆباما بۆ شەری داعش له پۆستەکەی دەمێنێتەوە یا دەگۆڕدرێت». لە کاک نەوشیروانم پرسی، ئەو پرسیارەت بۆ چییە؟ جارێ حەز دەکەی بمێنێتەوە یا حەز دەکەی بگۆڕێت ؟ سلێمان عەبدوڵا یونس دەڵێت «منیش لە کاک نەوشیروانم پرسی، ئەو پرسیارەت بۆ چیە؟ جارێ حەز دەکەی بمێنێتەوە یا حەز دەکەی بگۆڕێت ؟ کاک نەوشیروان وتی بێگومان حەز دەکەم نەگۆڕێ و بمێنێتەوە، منیش وتم باشە بۆچی کاک نەوشیروان خۆ ئەو پیاوە زۆر دژی تۆ و گۆڕانە، لەکێشەی پەرلەمان و سەرۆکایەتی هەرێم هەڵوێستی دژی ئێوە بوو، لەوەڵامدا کاک نەوشیروان وتی گرنگ نیە هەڵوێستی لەسەر خودی من یا گۆڕان چیە و چۆنە، بەڵام مەکگۆرک پەیوەندی لەگەڵ رۆژئاڤای کوردستان زۆر باشەو مانەوەی ئەو بۆ ئەزموونی کانتۆنەکان و رۆژئاڤا سودی زۆر دەبێ ، بۆیە خۆزگە نەئەگۆڕدرا». سلێمان عەبدوڵا یونس دەڵێت: «کاک نەوشیروان وتی گرنگ نییە هەڵوێستی لەسەر خودی من یا گۆڕان چییە و چۆنە، بەڵام مانەوەی مەکگۆرک بۆ ئەزموونی کانتۆنەکان و رۆژئاڤا سوودی زۆر دەبێت». کاری نوێی مەکگۆرگ جۆ بایدن، سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئەمریکا هەینی رابردوو برێت مەکگۆرکی وەکو رێکخەری کاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکووری ئەفریقا لەئەنجوومەنی ئاسایشی نیشتمانی دیاریکرد. کاری سەرەکیی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانیی هاوکاریکردن و پێدانی ئامۆژگارییە بەسەرۆکی ئەمریکا لەبارەی ئاسایشی نیشتمانی و سیاسەتی دەرەوە، هاوکات رێکخستنی ئەو سیاسەتانەیە لەنێو دامەزراوەکانی حکومەتدا. برێت مەکگۆرک و ئەندامانی دیکەی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی لەژێر فەرمانی جەیک سولیڤان، راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانیی «هاوکاریی سەرۆکی ئەمریکاو جێگرەکەی دەکەن بۆ پاراستنی ئاسایشی نیشتمانیی ئەمریکا». سولیڤان لەئیدارەی ئۆباما لە 2013 تاوەکو 2014 راوێژکاری ئاسایشی نیشتیمانی جێگری سەرۆکی ئەمریکا بوو، هەروەها لە 2011 تاوەکو 2013 بەڕێوەبەری پلانی سیاسیی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا بوو. جۆ بایدن، سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئەمریکا لەبارەی کارەکانی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانیی ئەمریکا دەڵێت، «رۆڵێکی گرنگ دەبینن لەپاراستنی سەقامگیریی و ئاسایشی وڵاتەکەمان». برێت مەکگۆرک لەتویتێکدا لەبارەی پێدانی ئەو پۆستە پێی، دەڵێت، لەدەیەی رابردوودا لەگەڵ جۆ بایدن خزمەتی کردووە و «ئەو سەرکردەیەکە کە لەم دۆخە هەستیارەی مێژوودا پێویستمانە». مەکگۆرک و هەرێمی کوردستان برێت مەکگۆرک رۆڵی هەبووە لەپێدانی چەک بەهێزەکانی پێشمەرگە بۆ شەڕی داعش، بەڵام پشتیگریی ریفراندۆمی سەربەخۆیی هەرێمی کوردستانی نەکرد. بەڵام لەدوای ریفراندۆم و رووداوەکانی ١٦ی ئۆکتۆبەر، برێت مەکگۆرک رایدەگەیاند وڵاتەکەی پشتیوانی لەحکومەتێکی بەهێز لەهەرێمی کوردستان دەکات. مەکگۆرک لەتویتێکدا لەهەژماری فەرمیی خۆی لەتویتەر لەبارەی پەیوەندییەکانی هەولێرو بەغدا وتی «ویلایەتە یەکگرتووەکان ... بەشدارییەکی چالاکانەی کردووە بۆ کردنەوەی دیالۆگێکی نوێ و چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان بەشێوەیەکی ئاشتییانە بەپێی دەستوری عیراق». دوای وازهێنانی مەسعود بارزانی لەپۆستی سەرۆکی هەرێم لەتویتێکی تردا وتی «ستایشی بڕیارە مێژووییەکەی بارزانی دەکەین و بەشێوەیەکی چالاکانە لەگەڵ سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان نێچیرڤان بارزانی و جێگرەکەی قوباد تاڵەبانی کاردەکەین». ئەوەش دوای ئەوە هات پەرلەمانی کوردستان یاسای دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆکی هەرێمی پەسەندکرد، دوای ئەوەی مەسعود بارزانی نامەیەکی ئاراستەکردن و رایگەیاند لەدوای 1ی تشرینی دووەم لەپۆستەکەی بەردەوام نابێت. مەکگۆرک هەروەها لەتویتەکەیدا وتبووی «ویلایەتە یەکگرتووەکان پاڵپشتی حکومەتێکی بەهێز لەهەرێمی کوردستان دەکات لەعێراقێکی یەکگرتوو و فیدراڵدا».
هاوڵاتى وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى نه‌ورویج رایگه‌یاند: «حکومه‌تى نه‌رویج له‌هه‌وڵدایه بۆ کۆتایهێنان به‌گۆشه‌گیریى سه‌ر عه‌بدوڵا ئۆجالان رێبه‌رى پارتى کرێکارانى کوردستان و زیندانیانی دیکه له‌باکورى کوردستان»، ئه‌مه له‌کاتێکدایه که‌مانگرتنى زیندانیانى کورد له‌باکور بۆ کۆتایى هێنان به‌گۆشه‌گیریى ئۆجه‌لان به‌رده‌وامه‌و له‌چه‌ندین وڵاتى ئه‌وروپاش ده‌ست به‌هه‌مان»مانگرتن» کراوه. ئینه ماریا ئه‌ریکسن سۆریده وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى نه‌رویج له‌وه‌ڵامى پرۆژه پرسیارێک له‌حکومه‌تى نه‌ورویج له‌بارەى گۆشه‌گیریى سه‌ر عه‌بدوڵا ئۆجالان رێبه‌رى پارتى کرێکارانى کوردستان که له‌ئیمراڵى دیلکراوه، رایگه‌یاند، حکومه‌تى نه‌رویج له‌هه‌وڵه‌کانى به‌رده‌وامه بۆ کۆتایهێنان به‌گۆشه‌گیریى سه‌ر ئۆجالان و زیندانیانى تر. هه‌روه‌ها فرێدى ئاندرێ ئۆستگارد په‌رله‌مانتارى پارتى چه‌پى سۆسیالیستى نه‌رویج له‌باره‌ى گۆشه‌گیریى سه‌ر عه‌بدوڵا ئۆجالان که له‌دوورگه‌ى ئیمراڵى دیکراوه‌و زیندانیانى تر، له رۆژى 18ى کانوونى یه‌که‌مى 2020دا ئه‌و بابه‌ته‌ى به‌پرۆژه پرسیارێک ناردووه بۆ په‌رله‌مان. له‌پرۆژه‌که‌دا داوا له ئینه ماریا ئه‌ریکسن سۆریده وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى نه‌رویج کرابوو، بۆ کۆتایهێنان به‌گۆشه‌گیریى سه‌ر عه‌بدوڵا ئۆجالان زیندانیانى دیکه‌ى باکورى کوردستان مافه‌کانیان پێشێل ده‌کرێت، بۆ ئه‌وه‌ى مافه‌کانیان پارێزراو بێت و ئازاد بکرێن. ئۆستگارد له‌پرۆژه پرسیاره‌که‌یه‌دا ئه‌وه‌ى به‌بیر هێنابووه‌وه، که‌کۆمیته‌ى دژ به‌ئه‌شکه‌نجه (سى پى تی)ى ئه‌نجوومه‌نى ئه‌وروپا له راپۆرته‌که‌یدا ره‌خنه‌ى له‌قه‌ده‌غه‌ى بینین و چاوپێکه‌وتن له‌سه‌ر عه‌بدوڵا ئۆجالان و سێ زیندانیى تر له‌ئیمراڵى گرتبوو و داوایکردبوو، ئه‌و گۆشه‌گیرییه کۆتایى پێبهێنرێت. هه‌روه‌ها داواى له ئینه ماریا ئه‌ریکسن سۆریده وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى نه‌رویج کردبوو له‌چاوپێکه‌وتنه‌کانیدا له‌گه‌ڵ به‌رپرسانى تورکیادا باسى پاراستن و داکۆکى له‌مافه‌کانى ئۆجالان و زیندانیانى تر بکات. ئۆستگارد باسى ئه‌وه‌شیکردبوو، ژماره‌یه‌کى زۆر رێکخراوى نێونه‌ته‌وه‌یى پێشێلکردنى مافه‌کانى مرۆڤى زیندانیانى سیاسى له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌تى تورکیاوه خستووه‌ته به‌رباس رایگه‌یاند، هه‌ڵوێستى ده‌وڵه‌تى تورکیا رێگره له‌چاره‌سه‌رى ئاشتییانه‌ى کێشه‌ى نێوان ده‌وڵه‌تى تورکیاو گه‌لى کورد. ئینه ماریا ئه‌ریکسن سۆریده وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى نه‌رویج له‌وباره‌یه‌وه رایگه‌یاند، پێشێلکارییه‌کانى مافه‌کانى مرۆڤ له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌تى تورکیاوه جێگاى نیگه‌رانییه. هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند:» ده‌بێت تورکیا به‌رامبه‌ر به رێککه‌وتننامه‌کانى مافى مرۆڤى ئه‌وروپاو به‌ره‌وپێشچوونه‌کانى مافه دیموکراتیه بنه‌ڕه‌تییه‌کان و ده‌وڵه‌تى یاسا رێزدار بێت». سۆریده باسى ئه‌وه‌شیکرد، له‌چاوپێکه‌وتنه‌کانیدا له‌گه‌ڵ وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى تورکیا له‌مانگى ئابى 2019داو بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و به‌رپرسیارایانه جێبه‌جێ بکه‌ن، گفتوگۆى له‌گه‌ڵ مه‌ولود چاوشئۆغلۆ کردووه له‌کۆبوونه‌وه‌ى ساڵانه‌ى ئه‌نجوومه‌نى ئه‌وروپاشدا جاری دیکه باسى ده‌که‌نه‌وه تافشاره‌کان له‌سه‌ر تورکیا زیاتر بکه‌ن پابه‌ند بێت به‌پره‌نسیپه دیموکراتییه‌کانه‌وه. سۆریده وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى نه‌رویج رایگه‌یاند، له‌به‌رامبه‌ر زیادبوونى پیشێلکارییه‌کانى مافه‌کانى مرۆڤ له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌تى تورکیا، حکومه‌تى نه‌ورویج به‌پێدانى ژماره‌ى به‌رچاو و روون و رێژه‌ى هاوکاریى نه‌رویج بۆ رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى خسته‌ڕوو و وتی:» له‌ساڵى 2018دا بڕى (11) ملیۆن و (500) هه‌زار کرۆن هاوکارییان پێشکه‌شى رێکخراوه‌کانى مافى مرۆڤ له‌تورکیا کردووه‌و له‌ساڵى 2020 ئه‌و هاوکارییه بۆ (23) ملیۆن کرۆن به‌رزکراوه‌ته‌وه. هاوکات وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى نه‌رویج رایگه‌یاند، هاوکاریى مادییان پێشکه‌شى رێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى کردووه بۆ ئازادیى راگه‌یاندن، بیروڕا، یه‌کسانیى نێوان ژن و پیاو، داکۆکیکارانى مافه‌کانى ژنان و ئه‌وانه‌ى له‌دژى ئه‌شکه‌نجه تێده‌کۆشن. هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که بۆ حکومه‌تى نه‌ورویج پاراستنى مافه‌کانى ئۆجالان و زیندانیانى تر گرنگه بۆ پاراستنى ئه‌و مافانه و له‌باره‌ى بابه‌ته په‌یوه‌ندیداره‌کانى پێشێلکردنى مافه‌کانى مرۆڤه‌وه درێژه به‌هه‌وڵه‌کانى له‌گه‌ڵ تورکیا ده‌دات. عه‌بدوڵا ئۆجالان رێبه‌رى پارتى کرێکارانى کوردستان (په‌که‌که) ماوه‌ى (٢١) ساڵه له‌دوورگه‌ى ئیمراڵى راگیراوه‌و حکومه‌تى تورکیا سه‌ردانى بنه‌ماڵه‌که‌ى و پارێزه‌رانى بۆ بینینى ده‌یان جار ره‌تکردووه‌ته‌وه. پارتى دیموکراتى گه‌لان (هه‌ده‌په) رایگه‌یاند که هه‌زاران له‌ئه‌ندامان و په‌رله‌مانتاران و سه‌رۆک شاره‌وانى و لایه‌نگرانى هه‌ده‌په له‌زیندانه‌کانى تورکیادان و به‌شێکیان ده‌ستیان کردووه به‌مانگرتن بۆ کۆتایى هێنان به‌گۆشه‌گیرى سه‌ر عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان. هاوکات، له‌وڵاتانى سویدو نه‌رویج و فنله‌نداو ئه‌ڵمانیاو فه‌ره‌نساو دانیمارک له‌لایه‌ن لایه‌نگرو ئه‌ندامانیانه‌وه مانگرتن ده‌ستىپێکردووه‌و فشاره‌کان له‌سه‌ر په‌رله‌مانى یه‌کێتى ئه‌وروپا زیادیان کردووه تاتورکیا ده‌ست له‌گۆشه‌گیرى ئۆجه‌لان هه‌ڵبگرێت و زیندانیانى دیکه‌ى کورد ئازاد بکرێن.
هاوڵاتى جێگرى سه‌رۆکى لیژنه‌ى دارایى و ئابورى لە پەرلەمانی كوردستان رایگه‌یاند بڕی ٤٠٧ ملیۆن دینار لە مووچەی مانگانەی ٤٩٢ فەرمانبەری حكومەت بڕدرا و ھەر فەرمانبەرێك زیاتر لە یەك مووچەی ھەبێ، ئەوا دوای ئەوەی لێدەبڕدرێت ٢٠٪ تاوەكو ٤٩٪ی لەجاتی ئەو مووچانەی وەریگرتووە، مانگانە لە مووچەكەی دەبڕدرێت. هێڤیدار ئەحمەد، جێگرى سه‌رۆکى لیژنه‌ى دارایى و ئابورى لە پەرلەمانی كوردستان لەفەیسبووكی خۆی نووسیویەتی، لە بڕیاری نوێدا بڕی ٤٠٧ ملیۆن دینار لە مووچەی مانگانەی ٤٩٢ فەرمانبەری حكومەت بڕدرا، هەروەها ٨٧ ملیۆن دینار مانگانە لە مووچەی خانەنشینی ١٠٣ حاكم كەمكرایەوە. هێڤیدار ئەحمەد ئاماژەی بەوەشكردووە، ھەر فەرمانبەرێك زیاتر لە یەك مووچەی ھەبێ، ئەوا دوای ئەوەی لێدەبڕدرێت ٢٠٪ تاوەكو ٤٩٪ی لەجاتی ئەو مووچانەی وەریگرتووە، مانگانە لە مووچەكەی دەبڕدرێت، واتە ئەوەی ئەوەندە ساڵە وەریگرتووە لێی دەسەنرێتەوە. هەفتەی رابردووش حكومەتی هەرێمی كوردستان مووچەی ژمارەیەك فەرمانبەری دیكەی بڕی كە ساڵانی رابردوو بە "نایاسایی" مووچەیان وەرگرتووە.
هاوڵاتى وه‌زیرى ته‌ندروستیى ئێران، تووشبوونى چوار که‌سى دیکه‌ى به ڤایرۆسى کۆرۆناى نوێ راگه‌یاند که چوار که‌سن و ئه‌ندامى یه‌ک خێزانن و له وڵاتى به‌ریتانیا گه‌راونه‌ته‌وه تاران. ئه‌مڕۆ یه‌کشه‌ممه 10ى کانونى دووه‌مى 2021، سه‌عید نمه‌کی، وه‌زیرى ته‌ندروستیى ئێران رایگه‌یاند:" ئه‌و خێزانه سه‌ردانى ئه‌وروپایان کردووه و پشکنینه‌کانى کاتى گه‌ڕانه‌وه‌یان نێگه‌یڤ بووه، به‌ڵام دواتر که پشکنینیان بۆ کرایه‌وه ده‌رکه‌وت ئه‌وان تووشبووى کۆرۆناى نوێى به‌ریتانیان". کۆرۆناى نوێ یه‌که‌مجار له به‌ریتانیا له مانگى کانوونى یه‌که‌مى ساڵى رابردوو راگه‌یێندرا، جیاوازیه‌که‌ى له‌گه‌ڵ کۆڤید19 ته‌نها ئه‌وه‌یه خێراتر بڵاوده‌بێته‌وه. به‌ریتانیا به‌هۆى خێرایى بڵاوبوونه‌وه‌ى ڤایرۆسه‌که و زۆریى ژماره‌ى تووشبووان، قه‌ده‌غه‌ى هاتووچۆى تا ناوه‌ڕاستى مانگى شوبات راگه‌یاندووه.
هاوڵاتى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى عێراق نزیکه‌ى شه‌ست بنکه‌ى دابه‌شکردنى ڤاکسینى فایزه‌رى ته‌نها له نه‌خۆشخانه‌کان دیاریکرد که ئه‌و دابه‌شکردنه بنکه ته‌ندروستییه‌کان ناگرێته‌وه. ئه‌مڕۆ یه‌کشه‌ممه 10ى کانونى دووه‌مى 2021 ریاز عه‌بدولئه‌میر حیلفى به‌ڕێوه‌به‌رى ته‌ندروستى گشتى له وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى عێراق له لێدوانێکیدا بۆ رۆژنامه‌ى فه‌رمى سه‌باح رایگه‌یاند:" وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى پلانێکى داناوه بۆ دیاریکردنى بنکه‌کانى دابه‌شکردنى ڤاکسینى دژه کۆرۆناى فایزه‌ر له‌کاتى گه‌یشتنى بۆ عێراق که ته‌نها نه‌خۆشخانه‌کان ده‌توانن ڤاکسینه‌که دابه‌شبکه‌ن و ده‌درێت به‌خه‌ڵک نه‌ک له‌بنکه ته‌ندروستییه‌کانى گه‌ڕه‌که‌کان". هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد له ئێستادا شه‌ست بنکه‌ى دابه‌شکردنى ڤاکسینى فایزه‌ر له‌سه‌ر تاسه‌رى عێراقدا ده‌ست نیشانکراوه. هاوکات، وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى له راگه‌یاندراوێکدا ئاشکرایکرد، به‌وردى چاودێرى بڵاوبوونه‌وه‌ى زینجره نوێیه‌که‌ى کۆرۆنا له ئه‌مریکا و ئه‌وروپا و به‌ریتانیا وهه‌ندێک له وڵاتان ده‌کات.
هاوڵاتى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى عێراق له‌کۆبونه‌وه‌ى ئه‌مڕۆیدا ژماره‌یه‌ک بڕیارى ده‌رکرد و وته‌بێژى حکومه‌تیش رایگه‌یاند حکومه‌ت ده‌یه‌وێت چاودێریه‌کى توندى پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خت بکرێت, ئه‌مڕۆ شه‌ممه 9ى کانونى دووه‌مى 2021 حه‌سه‌ن نازم، وته‌بێژى حکومه‌تى عێراق له کۆنگره‌یه‌کى ڕۆژنامه‌نوسیدا له شارى به‌غدا، ڕایگه‌یاند:" مسته‌فا کازمی، سه‌رۆک وه‌زیران، له میانه‌ى کۆبونه‌وه‌ى حکومه‌تدا که ئه‌مڕۆ به‌ڕێوه‌چو، لایه‌نه‌کانى راسپارد به‌مه‌به‌ستى ئاسانکارى بۆ ته‌واوکردنى مامه‌ڵه‌ى شه‌هیدان و بریندارانى خۆپیشاندانه‌کان". هه‌روه‌ها له‌باره‌ى ئه‌نجامدانى هه‌ڵبژاردنیشه‌وه، حه‌سه‌ن نازم رایگه‌یاند:"گرنگیه‌کى جدى هه‌یه له‌پرسى هه‌ڵبژاردنه‌کاندا، بۆئه‌و مه‌به‌سته‌ش حکومه‌ت ده‌یه‌وێت چاودێریه‌کى توندى پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خت بکرێت، بۆئه‌وه‌ى ده‌سته‌به‌رى پاکى ئه‌و پرۆسه‌یه بکات". وته‌بێژى حکومه‌تى عێراق ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه که له‌کۆبونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران وه‌زیرى ته‌ندروستى داواى قه‌ده‌غه‌ى سه‌فه‌رکردنى هاوڵاتیانى عێراقى کرد بۆ ئه‌و وڵاتانه‌ى که ڕێژه‌یه‌کى زۆر کۆرۆنایان تێدا بڵاوبووه‌ته‌وه. هاوکات له‌کۆبونه‌وه‌که‌دا بڕیاردرا به ته‌رخانکردنى پاره بۆ پرۆژه‌ى بۆریى ده‌ریایى به‌مه‌به‌ستى زیادکردنى تواناى هه‌نارده‌کردنى نه‌وتى خاو له به‌نده‌ره‌کانى باشوره‌وه.
هاوڵاتى که‌مێک له‌مه‌وبه‌ر کۆبونه‌وه‌ى په‌رله‌مانى عێراق تایبه‌ت به خوێندنه‌وه‌ى یه‌که‌مى پڕۆژه یاساى بودجه‌ى 2021 ده‌ستى پێکرد. زانیارى زیاتر بڵاوده‌که‌ینه‌وه...
