.jpeg)
.png)
هاوڵاتى سه‌رۆكايه‌تی هه‌رێمى كوردستان میوانداری بەشێک لە دیپلۆماتکار و نوێنەری وڵاتانی لە هه‌رێمى كوردستان كرد. سه‌رۆكايه‌تی هه‌رێمى كوردستان دەڵێت، "جەخت لە چارەسەکردنی کێشەکانی هەولێر و بەغدا لەسەر بنەمانی دەستوور دەکەینەوە." ئێواره‌ى رۆژی سێشه‌ممه 12ـی نیسانی 2022، سه‌رۆكايه‌تی هه‌رێمى كوردستان به ئاماده‌بوونى مسته‌فا سه‌يد قادر، جێگرى سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان. فه‌وزى هه‌ريرى، سه‌رۆكى ديوانى سه‌رۆكايه‌تيى هه‌رێمى كوردستان. سه‌فين دزه‌يى، به‌رپرسى فه‌رمانگه‌ى په‌يوه‌ندييه‌كانى ده‌ره‌وه‌ى حكومه‌تى هه‌رێمى كوردستان و ژماره‌يه‌ک له به‌رپرسان و راوێژكاران، به‌بۆنه‌ى مانگى ره‌مه‌زانه‌وه، ميوانداريی ديپلۆماتكارانیان له كۆنسوڵ و نوێنه‌رانى وڵاتان له هه‌رێمى كوردستان كرد. بە گوێرەی راگەیێندراوێکی سه‌رۆكايه‌تي هه‌رێمى كوردستان، فه‌لاح مسته‌فا، راوێژكارى باڵاى سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان به‌ناوى سه‌رۆكايه‌تييه‌وه "به‌خێرهاتنى ميوانانى كرد، سوپاس و پێزانينى هه‌رێمى كوردستانى بۆ پشتگيريى و يارمه‌تيدانى وڵاتانى دۆست و كۆمه‌ڵگه‌ى نێوده‌وڵه‌تى ده‌ربڕیوە. ئاماژه‌ى کردووە به رۆڵ و كاريگه‌ر‌يى نوێنه‌رايه‌تيى ديپلۆماسيى وڵاتان له هه‌رێمى كوردستان بۆ بره‌ودان به په‌يوه‌ندييه‌كان و بواره‌كانى هاريكاريى هاوبه‌ش." لە راگەیێندراوەکەدا ئەوەش هاتووە، "فه‌لاح مسته‌فا هه‌ڵوێستى هه‌رێمى كوردستانى بۆ چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كان له‌گه‌ڵ حكومه‌تى عێراق له‌سه‌ر بنه‌ماى ده‌ستوور و به گفتوگۆ دووپاتكرده‌وه. هيواى خواست هاتنى جه‌ژنى ره‌مه‌زان ببێته ده‌رفه‌تێک بۆ گه‌يشتنى لايه‌نه عێراقييه‌كان بۆ لێكگه‌يشتنێكى هاوبه‌ش و چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كان." بەپێی راگەیێندراوەکەی سه‌رۆكايه‌تی هه‌رێمى كوردستان، "ديپلۆماتكاران و نوێنه‌رانى وڵاتان له هه‌رێمى كوردستان، خۆشحاڵيى خۆيان به‌و ديدار و ده‌رفه‌ته ده‌ربڕی، سوپاسى سه‌رۆكايه‌تي هه‌رێمى كوردستانيان کرد، هەروەها هاريكارى و هاوبه‌شيى هه‌رێمى كوردستانيان له‌گه‌ڵ وڵاته‌كانيان به‌رز نرخاند."
(24)(1).jpg)
پ.دهۆك ماوەی شانزە مانگە پێنج كەس لەناحیەی شیلادزێ سەر بەقەزای ئامێدی دەستگیركراون و ئێستا لەئاسایشی گشتی هەولێر مانگرتنیان دەستپێكردووەو باری تەندروستی بەشێكیان ناجێگیرەو كەسوكاریان داوای یەكلاكردنەوەی دۆسییەكانیان دەكەن. ئەمرۆ چوار شەممە دۆسیەكانیان گەیشتە دادگا. هەریەك لە (مەحمود ناجی صدیق، كوڤان تارق جبرائیل، یوسف شەریف ئیبراهیم، ئەمجەد یوسف موستەفا، نێچیرڤان بەدیع حاجی) لە 9/ تا 14ی مانگی كانونی یەكەمی 2020 دەستگیركراون و تائێستا دۆسییەكانیان یەكلایی نەكراوەتەوە. یوسف مستەفا، باوكی ئەمجەد، دانیشتووی ناحیەی شیلادزێ لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت»ساڵێك و چوار مانگە كوڕەكەم دەستگیركراوەو نازانم لەسەر چی گیراوە، لەهەمووشی ناخۆشتر دادگایش ناكرێن، سەردانی هەموو شوێنێكمان كردووە تا ئازادبكرێن یان بەلایەنی كەمی دادگایی كردنیان ئەوان دەستپێبكات، بەداخەوە هیچ وەڵامێكی دڵخۆشكەر لەهیچ كەسێكمان وەرنەگرتووە». یوسف مستەفا باسی لەوەشكرد كوڕەكەی كرێكار بووە لەچێشتخانەیەك، وتیشی:» دۆخی ئەوان خراپە، لێرەوە داوا لەهەموو كەسێك دەكەم بەدواداچوون بۆ كەیسەكە بكەن تا بەزووترین كات ئازاد بكرێن». وتیشی:" بیستوومانە کە دۆسیەی راگیراوانی شیلادزێ گەیشتووە دادگا، چاوەرێی رۆژی دادگایی کردنیان دەکەین، تا ئێستا هیچ کەسێک ئێمەی ئاگادارنەکردوە بەڵام پەڕاوەکانی راگیراوان گەیشتووە دادگای هەولێر". بەدیع حاجی، باوكی نێچیرڤان دەڵێت:» ئەوە دوو رەمەزانە چاوەڕیێ ئازادكردنی كوڕەكەم دەكەین، كوڕەكەم تەنها بەشداری لەخۆپێشاندانێك كردبوو لەناحیەی شیلادزێ لەدژی بەردەوامی بۆردومانكردنی توركیا، هەندێك كەس شكایەتیان لێكردووەو دەستگیركراوە». بەدیع حاجی باسی لەوەشكرد، هەفتەی رابوردوو دایك و خوشكەكانی سەردانی نێچیریان كردووەو زیاتر لە 10رۆژە خواردنی نەخواردووەو دۆخی زۆر خراپە، وتیشی:» ئێمە بەهیچ شێوەیەك دژی حكومەتی هەرێم و هیچ هێزێك نین، دەمانەوێت حكومەتی هەرێم هەر پێشبكەوێت، كوڕەكەم هیچ كارێكی خراپی نەكردووە، داواكارم بەرپرسەكان ئەو زیندانیانانە وەكو كوڕی خۆیان ئەژمار بكەن، چۆن باوك لە كوڕەكەی خۆی خوشدەبێت، با ئەوانیش لێیان خۆش بن و بۆ خاتری مانگی رەمەزان ئازادیان بكەن». هاوكات، ئەیهان سەعید، رۆژنامەنووس و نوێنەری زیندانیانی شیلادزێ بەیاننامەیەكی بڵاوكردەوە، كۆپیەكی بۆ هاوڵاتى ناردووە، لەبەشێكی بەیاننامەكەدا هاتووە كە بەهۆی بەردەوامبوونیان لەمانگرتن لەپێناو ئازادی رەوشی زیندانیانی بادینان زۆر خراپە، لەلایەنەكان و دادگا بێ هیوا بوونە و وەسیەتنامەی خۆیان بەخێزانەكانیان داوە، یەكێكیان لە هۆش خۆی چووە. سەرباری ئەوەی پێشتر هەموو لایەنی پەیوەندیداریان ئاگاداركردوە كە «دور لە هەموو بنەما یاسایی و دیموكراسی و ئەخلاقییەكان ماوەی ساڵێك و چوار مانگە پێنج چالاكوانی شێلادزێ لەگەڵ چەندین زیندانی دیكەی بادینان لەئاسایشی گشتی هەولێر زیندانیكراون». بەشدار حەسەن، پارێزەری دەستگیراوەکانی بادینان ڕاگەیاندوە"دۆسیەی ڕاگیراوانی شیلادزی هەریەک له (مەحموود ناجی سدیق، یوسف شەریف ئیبراهیم، کۆڤان تارق جوبرائیل، ئەمجەد یوسف مستەفا و نێچیرڤان بەدیع حاجی)، گەیشتە خامەی دادگای تاوانی دووی هەولێر، بەمەبەستی دياريكردني ڕۆژی دادگاییکردنيان". هاوكات ئەوەش خراوەتەڕوو كە لە رێگای كەسوكاریانەوە هەواڵی تێكچوونی دۆخی تەندروستی ئەو پێنج زیندانیەی بادینانیان پێگەیشت كە خەڵكی شێلادزێن، لەكاتی مواجەهەدا (كوڤان تارق رێكانی) لە هۆش خۆی چووە و هەندێكیان ماوەی ٣٦ رۆژە و چواریشیان ماوەی ١٩ رۆژە دەستیان بە مانگرتن كردووە لە خواردن و دۆخیان زۆر خراپە و داوای ئاشكراكردنی چارەنووسیان دەكەن و وەسیەتنامەی خۆشیان بەكەسوكاریان داوە كە چاوەڕێی گیانلەدەستدان دەكەن.
سازدانی: ئارا ئیبراهیم نووسەری كتێبی ئەنفالستان دەڵێت كە دۆسییەی ئەنفال زۆر قوڵ و ئاڵۆزەو هەندێ جار نەك جاشەكان ئەفسەرەكانیش هەڵخەڵەتێندراون، دەشڵێت:» جاشم مقابەلە كردووە كە برای خۆی ئەنفال كردووە». عومەر محەمەد نووسەری كتێبی ئەنفالستان، لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت پێویستە حكومەتی هەرێم هەماهەنگ بێت بۆ دادگایی كردنی هەموو ئەو تۆمەتبارانەی ناویان هەیە لەدادگای باڵای تاوانەكانی عێراق. هاوڵاتی: كتێبێكتان نووسیوە لەبارەی شاڵاوی ئەنفالەوە چی بۆ كەسوكاری ئەنفال هێناوەتە كایەوە بەتایبەت كاربەدەستان؟ عومەر محەمەد: تاكو ئێستا لەلایەن وەزارەتی شەهیدانەوە بۆ نووسینی كتێبەكەم هیچ پێشوازییەكم نەبینیوە، لەڕاستیدا هەر ئەو رۆژی مەراسیمی بڵاوكردنەوەی كتێبەكەش كەسم نەبینی لەوەزارەتی شەهیدان ئامادە بێت و دەستخۆشیان كردبێت. ساڵانێكی زۆر لەو مەجالەدا كارم كردووەو ئیشی رۆژ و دوو رۆژ نەبووەو ئیشی 10 بۆ 15 ساڵە، لە راستیدا ساڵی 2006 بڕی 400 هەزار دینار هاوكاری گۆڤارەكەیان كردووەو لەدوا لاپەڕەیدا ئاماژەم پێكردووە و داوام لێنەكردبوون، بەڵام لەسەر كتێبەكەم هیچ كاردانەوەیەكیان نەبووە. هاوڵاتی: چ چیرۆكێكت لەلایە لەناو كتێبەكەتدا دەربارەی ئەنفال كە جەوهەری بێت؟ عومەر محەمەد: لەكتێبەكەمدا دیدیاو چاوپێكەوتنم ئەنجامداوە لەخانەقینەوە تا زاخۆ، هەموو ئەوانەی جاش و موستەشار بوونەو مقابەلەم كردوون دانبەوەدا دەنێن كە بەشداربوون لەتاوانی ئەنفالدا، بەڵام دەڵێن نەیاندەزانی كەئاوایە، جۆرێك لە راستی لەقسەكانیاندا هەیە. دۆسییەی ئەنفال زۆر قوڵ و ئاڵۆزە هەتا نەچیتە ناوی نازانی چەند ئاڵۆزە، هەندێ جار نەك جاشەكان ئەفسەرەكانیش هەڵخەڵەتێندراون، مەسەلەن جاشم مقابەلە كردووە كە برای خۆی ئەنفال كردووە، دەڵێت:» كاتێك كە براكەمم تەسلیم كرد خۆ هەر براكەم نەبوو، 10 بۆ 12 ئامۆزاو پورزای خۆمم لەگەڵدا بوو لەبەرئەوەی پێیان وتین كە دەبێت براكەشت بهێنی لەبەرئەوەی مەكرەمەیەكی سەید رەئیس هەیە بۆ ئەوەی براكەت بێبەش نەبێت»، دەبێت ئەوەش لەبەرچاوت بگریت، ئەم دۆسییانە وردو ئاڵۆزن، جاشەكان زۆر رۆڵی خراپ و دڕندانەیان بینیوە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هەڵخەڵەتاندنی تێدا بووە». هاوڵاتی: چی كراوە بۆ كەسوكاری ئەنفالكراوان كە بەشێك لەزامەكانیان ساڕێژ بووبێت؟ عومەر محەمەد: حكومەتی هەرێم بۆ كەسوكاری ئەنفالكراوان مووچەو مینحەی بۆ بڕیونەتەوە و زەوی پێداون و منداڵەكانیان لەزانكۆو پەیمانگاكان دەخوێنن لەسەر حسابی وەزارەتی شەهیدان و پارەیان بۆ خەرج دەكرێت، بەڵام ئەوە مافێكی سەرەتایی خۆیانە. ئەوەی لەهەرێمی كوردستان دەگوزەرێت ئەوەیە كە كەسوكاری ئەنفالكراوان هەست بەشكۆمەندی ناكەن لەبەرئەوەیە تۆمەتبارانی كەیسی ئەنفال لەبەردەمیاندا هاتوچۆ دەكەن و بێمنەتن لێیان و ناچنە بەردەم دادگا و بەلایەنی كەمەوە ئەوانەی بەشداری تاوانی ئەنفالیان كردووە هەست بەشەرمەزاری ناكەن، واتا ئامادە نین داوای لێبوردنیش بكەن، ئەمەیە كە كەسوكاری ئەنفالكراوانی ئەزێت داوەو هەتا خەڵكی ئازادیخوازی كوردستانی ئەزێت داوە. هاوڵاتی: پێتانوایە ئەوانەی تۆمەتباران بەكەیسی ئەنفال لەلایەن دەسەڵاتەوە داڵدە دراون؟ عومەر محەمەد: بێگومان ئەوانە داڵدە دراون و ئەوە هیچ گومانی تێدا نییە، ئەوەی كە بۆ هەرێم بووەتە مایەی ئابڕوومەندی ئەوەیە كە دادگای حكومەتی عێراق داوای دادگایی كردنی تۆمەتبارانی ئەنفالی كردووەو حكومەتی هەرێمی كوردستان ئامادە نەبووە بیانگرێت و تەسلیمی دادگای عێراقیان بكات، بەپێچەوانەوە زۆربەیان لەناو حزبەكاندا هەن و هەندێكیان بكوژی راستەوخۆشن نەك تەنها گومانیان لەسەر بێت كە جاش یان موستەشار یان بەعسی بووە، خەڵك هەبووە بەعسی بووەو چەكدار نەبووەو بەشداری تاوانەكەی كردووە كە هانی خەڵكی دابێت و هەموو ئەمانە تۆمەتبارانی دۆسییەكەن. ئەو بەڵگەو دیكۆمێنتانەی لەسەر لیستی تۆمەتبارانی ئەنفال هەیە لەدادگای عێراق بوونی هەیەو بڵاوكراوەتەوەو دادگا داوای كردوون. بەگریمان دایبنێن ئەو دادگایەی عێراق دایمەزراندووە كەمتەرخەمی دەنوێنێت لەدۆسییەی محاكەمەكردنی تۆمەتبارانی ئەنفالدا، دەبوایە حكومەتی هەرێم دەستگیریانی بكردایەو رەوانەی دادگایانی بكردایە. هاوڵاتی: ناكرێت لەهەرێمی كوردستان ئەو كەسانە دادگایی بكرێن؟ عومەر محەمەد: ئەوە ناكرێت دادگایی كردنی تۆمەتبارانی ئەنفال یاساو رێسای خۆی هەیە كەشاڵاوی ئەنفال جینۆسایدەو بەندە یاساییەكانی ئەوەیە كە پابەندبن بە جەرائیمی نێودەوڵەتییەوە ئەگەر دادگایەك لەعێراقیش دابمەزرێت دەبێت لەسەر بنەمای دادگای نێودەوڵەتی دابمەزرێت، لەبەرئەوەی تۆمەتباری جینۆساید خەسڵەتی تاوانەكە نێودەوڵەتییەو ئەگەر تۆمەتبارێكی كۆمەڵكوژی هەڵەبجە یان ئەنفال و ئەنفالی بارزانییەكان ئەگەر لەبەریتانیا یان لەوڵاتانی دیكەی ئەوروپا كەسێك سكاڵایان لەسەر تۆمار بكات دەستگیردەكرێن یان دادگایی دەكرێت یان رەوانەی دادگاییەكانی عێراق دەكرێنەوە كە شوێنی تاوانەكە بووە. بۆ نموونە هەلومەرجی سیاسی خراپ هەبێت لەعێراقدا هەیەو عێراق قبوڵی ئەوە ناكات ئەوكات ئەو وڵاتە خۆی دادگایی دەكات، خەسڵەتەكەی جیاوازە. هاوڵاتی: هەموو ساڵێك لەیادی شاڵاوی تاوانی ئەنفالدا داوای دادگایی كردنیان دەكرێت و دوای تەواوبوونی یادەكە باسەكە دادەخرێت، چارەسەری ئەمە چییە؟ عومەر محەمەد: چارەسەر ئەوەیە كە عێراق دەوڵەتێكی تەندروست و سەلیم بێت حكومەتی هەرێمی كوردستان هاوكاری بێت لەگەڵیدا كە نەك هەر موستەشارو جاشە كوردەكان هەموو ئەوانەی دەستیان تێیدا هەبووەو ناویان هەیە دادگایی بكات، لەبەرئەوەی دەوڵەتێكی سەلیم و تەندروستی هەبێت. ئەگەر عێراق و هەرێمی كوردستان حكومڕانییەكی تەندروستیان هەبوایە دەبوایە ئەم دۆسییەیە بەهیچ شێوەیەك فەرامۆش نەكرایەو بەپێچەوانەوە دەبوو لەسەر ئەو تاوانە جارێكی تر خۆیان بنیادبنایەتەوە كە جارێكی دیكە زەمینەساز نەكەن ئەو جۆرە تاوانە لەعێراق دووبارە بكاتەوە، ئەگەر دادگاو سزا هەبێت دەبێت ئەوانە دادگایی بكرێن. هاوڵاتی: ئەو لیستەی بڵاوكراوەتەوە كوردی زیاتر تێدایە یان عەرەب؟ عومەر محەمەد: ئەوانەی داواكراون وەك تۆمەتباری تاوانی ئەنفال ژمارەیان نزیكەی 450 كەسێكە و عەرەب و كوردی تێدایەو زۆرینەی كوردن. زۆرێك لەو ئەفسەرە عەرەبانەی كە نۆت و شوجاعەیان وەرگرتووە لەسەر ئەنفال و قۆناغەكانی ئێستا لەناو سوپای عێراقدا دەستی باڵایان هەیەو هەتا پلەی وەزیر رۆیشتوون، مەسەلەن تاوانباری گەورەی ئەنفال (ئەیاد خەلیل زەكی) ئەوە قاعیدی قواتی ئەنفالی دوو بووە ئەوە دەستگیركرابوو شیعەكان ئازادیان كرد، عەلی غێدان كەئێستا لەناو سوپای عێراق پلەكەی فەریقە یەكێكە لەتاوانبارەكانی ئەنفال، زابتە عێراقییەكان زۆریان تێیدا بەشداربوون، ئینجا بێجگە لە عەلی حەسەن مەجید كێ دادگایی كراوە، ئەی ئەوانەی گوللەبارانی بەكۆمەڵیان دەكرد كوان؟. هاوڵاتی: كاتی خۆی كە بەرەی كوردستانی دروستبوو لێبوردنێكی گشتی دەركردووە، ئایا تۆمەتبارانی تاوانی ئەنفالی گرتووەتەوە؟ ئەمە پەیوەندی بەوە نییە كە تائێستا دادگایی نەكراون؟ عومەر محەمەد: نەخێر تۆمەتبارانی تاوانی ئەنفال ناگرێتەوە، بەندەكانی دادگای باڵای تاوانەكان لەسەر بنەمای نێودەوڵەتی دامەزراوە، كە ئەم دادگایە دامەزراوە لەسەر بەندی 11 و 12 و 13ی پەیماننامەی نێودەوڵەتییەوە هێندراوە كە دادگایی ئەوانە بكرێت كە تاوانی ئەنفالیان ئەنجامداوەو دەستیان تێیدا هەبووە. كە دادگاییەكە دامەزرا یاسای ژمارە 10ی ساڵی 2005 كە بەدەستور هەموو ئەو لێبوردنە گشتیانە رەتدەكاتەوە كە پێش دروستبوونی ئەم دادگایە دراوە كەیەكێك لەوانە لێبوردنەكەی بەرەی كوردستانییە. هاوڵاتی: پێتانوایە ژمارەی تاوانی ئەنفالكراوان زیاترن لە 182 هەزار كەس؟ عومەر محەمەد:تاوانی جینۆساید بەژمارە یەكلاییناكرێتەوەو تاوانەكە هەر وەك خۆیەتی، ئەگەر بێتە سەر قەرەبوو پێویستمان بەژمارەیە، بەپێی بەدواداچوونم بەبەڵگە دەیسەلمێنم كە ژمارەیان لە 200 هەزار كەس زیاترە نەك 182 هەزار كەس.
سازدانی: شاناز حەسەن یوسف محەمەد سەرۆكی پێشووی پەرلەمانی كوردستان دەڵێت:" لەرێگەی هەڵبژاردنەوە گۆرانكاری نەیەتە كایەوە پێوست دەكات دەسەڵاتداران چاوەرێی دۆخێكی یەكجار خراپتر بن و دورنیە ئەنجامنەدانی هەڵبژاردن ناهاتنە كایەی گۆرانكاری لەرێگەی هەڵبژاردنەوە پەل بكێشێت بۆ تەقینەوەی جەماوەری. یوسف محەمەد، ئەندامی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق و سەرۆكی پێشووی پەرلەمانی كوردستان لەمچاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:» روانینی ئێمە بۆ پرسی كاری سیاسی لەداهاتوودا بەم شێوەیەیە و هیوادارین ئەوەی لە هاوپەیمانی هیوا دروستمان كرد لە پەرلەمانی عێراق، بەڵام نەتوانرا بكرێتە لیستێكی هەڵبژاردن بتوانرێت لەداهاتوو كارێكی لەو شێوەیە بكرێت و سەرجەم هێز و دەنگە نارازییەكان كۆبكرێتەوە كە زۆرینەشیان بێت بەو شێوەیە هەوڵی هێنانەكایەی گۆرانكاری بنچینەیی بدرێت». ناوبراو وتیشی:" روانینی ئێمە بۆ پرسی كاری سیاسی لەداهاتوودا بەم شێوەیەیە و هیوادارین ئەوەی لە هاوپەیمانی هیوا دروستمان كرد لە پەرلەمانی عێراق، بەڵام نەتوانرا بكرێتە لیستێكی هەڵبژاردن بتوانرێت لەداهاتوو كارێكی لەو شێوەیە بكرێت و سەرجەم هێز و دەنگە نارازییەكان كۆبكرێتەوە كە زۆرینەشیان بێت بەو شێوەیە هەوڵی هێنانەكایەی گۆرانكاری بنچینەیی بدرێت، چونكە دۆخی هەرێمی كوردستان دۆخێكی یەكجار ئاڵۆزە و یەكجار خراپە و وەك ئەم دەسەڵاتەی هەرێمی كوردستان زۆر بێباكە لە چارەسەر كردنی كێشە و گرفتەكان و بەراستیش دۆخی هەرێم و ئەم سیستمە لە لێواری روخاندایە.
شاناز حەسەن رۆژی دووشەممە هەرسێ تاوانباری سەرەكی بكوژانی شەهید نەقیب محەمەد دەستگیركران و قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم چووە ماڵی خانەوادەكەی و دووبارە بەڵێنی بۆ دووپاتكردنەوە كە «یاسا سەروەر دەبێت تا بەسزای عادیلانەی خۆیان دەگەن». رۆژی دووشەممە 11ی نیسانی 2022، قوباد تاڵەبانی هەواڵی دەستگیركردنی تاوانبارانی كوشتنی نەقیب محەمەدی گەیاندە خانەوادەكەی. نەقیب محەممەد لەتیف، كارمەندی بەڕێوەبەرایەتیی بەرەنگاربوونەوەی تووندوتیژیی دژی ژنانی سلێمانی بوو و شەوی 4ی كانوونی یەكەمی 2021 لەكاتی ئەركی فەرمیدا تەقەی لێكراو كوژرا، سێ پۆلیسی دیكەش كە لەگەڵیدا بوون، بریندار بوون. ئێستا دوای چوار مانگ سێ تۆمەتبار لەسەر كوژرانی نەقیب محەممەد دەستگیرکراون. قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم لە پەیامێكیدا دەڵێت:» یامور گیان… كە لەدایكبوویت، بەڵێنم پێدای ئەو كاتە سەردانت بكەم كە هەواڵی دەستگیركردنی بكوژەكانی باوكت بەخۆت و یارانی خوشكت بگەیەنم، وا دەستگیركران». هەروەها دەشڵێت:»ئێوە دوو كیژۆڵەكەی شەهید نەقیب محەممەدن، سەربەرزن كە پیاوێكی مە‌ردی وەها باوكی ئێوە بوو». دوای دەستگیركردنی تۆمەتباران، قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان سەردانی خێزانی نەقیب محەممەدی كردو پێی راگەیاند كە»بەڵێنەكەمان بردەسەر لە دەستگیركردنی تاوانباران، بەدڵنیاییەوە تاكۆتایی چاودێریی دۆسیەكە دەكەم و تاوانباران بەسزای یاسایی خۆیان دەگەن». هەروەها پێشیڕاگەیاندوون كە» هێزە ئەمنییەكان وریاو چاوكراوەن و تاوانباران ناتوانن لەسزای یاسایی دەرباز بن». ئاشتی عەبدوڵا بەرپرسی بەشی جێندەر لەنووسینگەی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»لەسەرەتای كێشەكەوە كاك قوباد تاڵەبانی بەڵێنی بەدواداچوونی داوەو خۆی شەخسی هاتە سەرخەت و بەڵێنی بەسزا گەیاندنی تاوانبارانی شەهیدكردنی كارمەندێكی حكومەت كە بۆ دەستگیركردنی تۆمەتباران بەكوشتنی ژن رۆیشتبوون». هەروەها باسی لەوەشكرد قوباد تاڵەبانی بەسەردانێك چووە ماڵی نەقیب محەمەد بۆ لای دایكی و باوكی و خێزان و دوو منداڵەكەی و خۆی مژدەی دەستگیركردنەكەی پیڕاگەیاندن و بەڵێنەكەی بردەسەر، وتیشی:» خانەوادەكەی تەنیا دەستخۆشیان هەبوو و كە داواكەیان هێنراوەتەدی و پەیامی خێزانەكەیان تەنیا ئەوەبوو یاسا سەروەر بێت و دووبارە بەڵێنی پێدانەوە تا كۆتایی یاسا تێیدا سەروەردەبێت بەسزای عادیلانەی خۆیان دەگەن». بەرپرسی بەشی جێندەر لەنووسینگەی قوباد تاڵەبانی ئەوەشی دووپاتكردەوە كە ئەو دەستگیركردنەی ئەو كەسانە كە لەدەرەوە هێنراونەتەوە پەندێكەو پەیامێكە بۆ ئەو كەسانەی ژن دەكوژن و دەستدرێژی دەكەنەسەر كارمەندی حكومەت و دەبێت یاسا لەم بوارەدا جێبەجێ بكرێت جەنابیان (قوباد تاڵەبانی)، سەرپەرشتیارو دەستپێشخەری ئەم كارانەن تا تاوانبار بەسزا دەگەیەنێت. ئاشتی عەبدوڵا، جەختی لەوەشكردەوە:»بۆ هەموو كەیسێكی تاوان خودی جەنابی كاك قوباد لەبەرئەوەی بەرپرسیارێتی حكومی و حزبی هەیە بەردەوام دێتە سەرخەت و لەخەمیی ئەم كێشانەدایە بەتابەتیش لەپرسی ژن كوشتن و توندوتیژی و تاوانكاری بەرامبەر ژنان بێت». هاوكات، ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد راستە دەستگیركردنی تۆمەتبارەكان چەند مانگێكی پێچوو و وتی:» ئەم ماوەیە بەردەوام كار لەم كەیسەدا كراوەو زۆر بەوردی كاری تێدا دەكراو لێكۆڵینەوەكان بەردەوام بوون، چونكە تاوانباران لەدەرەوەی هەرێمی كوردستان بوون، بۆیە ئەركەكە قورستر بوو كاری زیاتری ویست تا بهێندرێنەوە. لای خۆیەوە، شیراز لەتیف، خوشكی نەقیب محەمەد، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» زۆر خۆشحاڵ بووین كاك قوباد هات سەردانی ئێمەو دایكم و باوكمی كردووە كە ئەوە جێگەی دڵخۆشییە بۆ ئێمە». هاوكات ئەو بەڵێنەی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی دووپاتكردەوە لەبارەی سەروەربوونی یاساو بەسزاگەیاندنی عادیلانەی تاوانبارانی شەهیدكردنی نەقیب محەمەدی برای. لیوا چەتۆ ساڵح، بریكاری وەزارەتی ناوخۆ لەبارەی دەستگیركردنی تاوانبارانی بكوژی نەقیب محەمەد پەیامێكی بڵاوكردووەتەوەو تێیدا هاتووە كە «دوای چوار مانگ لەونبوون و دەربازبوونیان لەدەستی یاسا چاو تیژو دەستە ئەمنییە بەهێزەكانی ئاسایش بەچاودێری راستەوخۆی بەڕێز (قوباد تاڵەبانی) لەكردەیەكی نەوعی دەگمەن توانرا بكوژانی شەهید (نەقیب محمد)ی فریادڕەس و گیانبەخت كردوو لەپێناوی گێڕانەوەی ژیان بۆ كەسێكی تر دەستگیركران». بریكاری وەزارەتی ناوخۆ دەشڵێت كە سەركەوتنی وەها پلانێكی هەستیارو درێژخایەن سەلمێنەری ئەو راستیەیە كە هیچ تاوانێك و تاوانبارێك لەچنگی دەستە پوڵایینەكەی ئاسایش قوتاری نابێت، هەروەك وەزارەتی ناوخۆش مایەی خۆشحاڵییە و هەربۆیە ستایشی دەزگا بەهێز و ئومێد بەخشەكەی ئاسایش دەكەن و دڵنیان بەم سەركەوتنەیان هێزە ئەمنییەكانی سلێمانی روحی باوكی (یامور)یان شادتر كردووە. هاوكات، سەركەوت عومەر، بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی، ئەوەی خستەڕوو كە ئەوان تەنیا لایەنی زەرەرمەندن لەم كەیسەدا كە نەقیبێكیان لەدەستچووەو دەستدرێژی كراوەتە سەر تیمەكەیان، وتیشی:» ئەوەی پەیوەندی بەچۆنیەتی حوکم و سزاكەیەوە هەیە لەلای ئاسایش و دادگایەو ئەوان كاری لەسەردەكەن». ئەو سێ کەسەى دەستگیرکردنیان لەلایەن ئاسایشەوە راگەیێندرا، چەند كاتژمێرێك دواى رووداوەکە بەرەو ئێران هەڵهاتبوون، دواى ئەوەى ئاسایشى سلێمانى بە بڕیارى دادوەر چاودێرى پەیوەندییەکانیان دەکات، لەکاتى هاتنیان بۆ سەر سنوورى رۆژهەڵات و باشوورى کوردستان بە مەبەستى دەستکەوتنى خۆراک و پارە، ئاسایش دووانیان و لەڕێگەى ئەوانیشەوە تاوانباری سێیەمیش دەستگیردەکات.
.jpg)
هاوڵاتى ئاسایشی رۆژئاڤای کوردستان وەک کاردانەوەیەک بەرامبەر ئابڵوقە خستنەسەری سەرجەم دەروازەکانی قامیشلۆیان داخست. ئاسایشی رۆژئاڤای کوردستان ئەمشەو لەرێگەی دانانی بەربەستی کۆنکرێتی دەروازەکانی "چوارگۆشەی ئەمنی رژێم"ـیان لە قامیشلۆ داخست. هەفتەیەکە فیرقەی چواری سوپای سوریا ئابڵوقەی خستوەتەسەر هەردو گەڕەکی شێخ مەقسود و ئەشرەفییە لە پارێزگای حەلەب لە ناوەڕاستی سوریا، بەشێکی زۆری دانیشتوانی ئەو دو ناوچەیەش کوردنیشنن. گفتوگۆ لەنێوان هێزەکانی حکومەتی سوریا و ئیدارەی خۆسەر بۆ چارەسەری کێشەکان بەردەوامی هەیە، بەڵام گفتوگۆکان هیچ ئەنجامێکیان نەبوە، بۆیە هێزەکانی ئاسایش هۆشدارییانداوە ئەگەر تا سبەی ئابڵوقەکان هەڵنەگیرێن، رێکارەکان بەرامبەر "چوارگۆشەی ئەمنی رژێم" توندتر دەکرێن.
هاوڵاتى ڤۆلیۆدیمیر زیلنسکی، سەرۆکی ئۆکرانیا دەڵێت:" رووسیا خۆی بۆ هێرشی گەورەتر لە رۆژهەڵاتی ئۆکراینا رێکدەخاتەوە و ئۆکرایناش بۆ بەرپەرچدانەوەی ئەو هێرشانە ئامادەیە". سه‌رۆكایه‌تی ئۆكرانیا دانوستانی وڵاته‌كه‌ی له‌گه‌ڵ لایه‌نی رووسی بۆ گه‌یشتن به رێككه‌وتنێكی ئاشتیانه، به زۆر سه‌خت وه‌سف ده‌كات، له‌كاتێكدا پۆتین جه‌خت له‌وه ده‌كاته‌وه، "ئه‌و دانوستانانه گه‌یشتوونه‌ته رێگه‌یه‌كی بنبه‌ست". به‌پێی ئاژانسی هه‌واڵی فرانس پرێس، میخایلۆ بۆدولیاك، راوێژكاری سه‌رۆكایه‌تی ئۆكرانیا له په‌یامێكدا بۆ میدیاكان رایگەیاند، "دانوستانه‌كان زۆر سه‌ختن"، ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا، "لایه‌نی رووسی ده‌ست له شێوازه كلاسیكییه‌كانی هه‌ڵناگرێت و به‌شێوه‌یه‌كی ئاشكرا فشار له‌سه‌ر پرۆسه‌ی دانوستانه‌كان دروست ده‌كات، به‌تایبه‌ت له‌ڕێگه‌ی چه‌ند لێدوانێكی دیاریكراوه‌وه". ئه‌م لێدوانه‌ی دوای ئه‌وه هات، ڤلادیمێر پۆتین، سه‌رۆكی رووسیا رایگه‌یاندووه، "دژیه‌كی هه‌ڵوێسته‌كانی ئۆكرانییه‌كان بووه‌ته هۆی سه‌ختی له دانوستانه‌كان" و دووپاتیكرده‌وه، "له‌و دانوستانانه‌دا گه‌یشتوونه‌ته رێگه‌یه‌كی به‌نبه‌ست"، هه‌روه‌ها پوتن به‌ڵێنی دا، ئه‌و كرده سه‌ربازییه‌كانی له ئۆكرانیا ناوه‌ستێنێت، تا ئامانجه دیاریكراوه‌كانی نه‌پێكێت.
هاوڵاتی ئەمڕۆ سەرۆكایەتی دیوانی حكومەتی هەرێم تەرخانكردنی پارەی بۆ پڕۆژەی ئاوی (گۆپتەپە- چەمچەماڵ) ڕاگەیاند كە گوژمەكەی زیاترە لە 75 ملیۆن دۆلاری نەختینە. لە نوسراوێكدا كە واژۆی ئومێد سەباح سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیرانی لەسەرە تێیدا هاتووە كە "ئاماژە بەنوسراوەكانی وەزارەتی شارەوانی‌و گەشتوگوزارو بەڕەزامەندی سەرۆك وەزیرانی هەرێم بڕیاردرا بەتەرخانكردن‌و خەرجكردنی 70 ملیۆن‌و 45 هەزار دۆلار بەشێوەی نەختینەو قۆناغ لەسەر بودجەی وەبەرهێنانی وەزارەتی شارەوانی‌و گەشتوگوزار بەپێی باری دارایی حكومەت، بەمەبەستی جێبەجێكردنی پڕۆژەی ئاوی (گۆپتەیە ـ چەمچەماڵ) وەكو قۆناغی یەكەم بەپێی دەرخستەی هاوپێچ‌و ڕێنماییەكانی جێبەجێكردنی گرێبەستەكانی حكومیی ژمارە 2ی ساڵی 2016ی وەزارەتی پلاندانان". شارۆچكەی چەمچەماڵ و ناحییەكانی ئاغجەلەرو تەكیەو سەنگاو شۆرش بەردەوام بەبۆنەی كەمی ئاوەوە نیگەرانیان دەربڕیووە.
هاوڵاتی جێگری سەرۆک وەزیرانى هه‌رێم ده‌ستگیركردنى بکوژانی ئه‌فسه‌ره‌كه‌ى سلێمانى ئاشكراكردو قوباد تاڵەبانی ده‌ڵێت:"یامور... به‌ڵێنم پێدای ئه‌و كاته سه‌ردانت بکەم كه ھە‌واڵی ده‌ستگیركردنی بكوژه‌كانی باوكت بگه‌یه‌نم". له‌ڕاگه‌یه‌نراوێكى نوسینگه‌ى جێگرى سه‌رۆك وه‌زیرانى هه‌رێمدا ئاماژه به‌وه‌كراوه، "ئەمڕۆ ١٢12ى نیسان، بەیاوەری هیوا ئەحمەد بەرپرسی ئاسایشی سلێمانی، قوباد تاڵه‌بانى سەردانی خانەوادەی شەهید محەمەد لەتیفیان کردو هەواڵی دەستگیرکردنی هەرسێ تاوانبارەکەی پێڕاگەیاندن". هاوكات قوباد تاڵه‌بانى لە ئەكاونتی تایبەتی خۆی وێنەیەكی لەگەڵ یاموری كچی نەقیب محەمەد پۆست كردووە و نوسویەتی:" یامور گیان… کە له‌دایكبوویت، به‌ڵێنم پێدای ئه‌و كاته سه‌ردانت بکەم كه ھە‌واڵی ده‌ستگیركردنی بكوژه‌كانی باوكت به خۆت و یارانی خوشكت بگه‌یه‌نم، وا دەستگیركران. دەشلێت:" ئێوە دوو كیژۆڵه‌كه‌ی شه‌هید نه‌قیب محه‌ممه‌دن، سەربەرزن كە پیاوێکی مە‌ردی وە‌ھا باوکی ئێوە بوو". لە راگەیاندراوەكەی نوسینگەكەیدا ئه‌وه‌ش هاتووه، "جێگری سەرۆک وەزیران لەسەردانەکەیدا بۆ ماڵی خانەوادەی شەهید محەمەد لەتیف ڕایگەیاند، وەک چۆن بەڵێنەکەمان بردەسەر لەدەستگیرکردنی تاوانباران، بەدڵنیاییشەوە تا کۆتایی چاودێری دۆسیەکە دەکه‌م‌و تاوانباران بەسزای یاسایی خۆیان دەگەن". له‌په‌یامێكیشدا، قوباد تاڵەبانی دەستخۆشی لەئاسایش‌و هێزە ئەمنییەکان کردووه کە لەماوەی ڕابردوودا بەهەموو توانایانەوە کاریانکرد بۆ دەستگیرکردنی تاوانباران‌و ڕایگەیاند، "ڕووداوی دەستگیرکردنی بکوژانی شەهید محەمەد هەڵگری ئەو پەیامەیە کە هێزە ئەمنییەکان وریاو چاوکراوەن‌و تاوانباران ناتوانن لەسزای یاسایی دەربازبن". جێگری سەرۆک وەزیران باسی لەوەشکردووه، شەهید محەمەد شەهیدی ڕێگای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی خێزانی‌و سەروەری یاسا بوو، هەروەک چۆن ڕووداوی دڵتەزێنی شەهیدبوونەکەی ویژدانی هەموو خەڵکی کوردستانی هەژاند، دەبێت ئەم ڕووداوە هەمولایەکمان بەخۆدا بهێنێتەوە کە تەنها سزادانی تاوانباران بەس نییە، بەڵکو پێویستە توندوتیژی خێزانیش بە‌پلان بنبڕبكرێت. نەقیب محەمەد لەتیف‌و سێ پۆلیسی تری بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان‌و خێزان له‌سلێمانى، شەوی 4ی كانونی یەكەمی 2021 لەكاتی هەوڵدان بۆ دەستگیركردنی تۆمەتبارێك بەتوندوتیژی دژی خێزانەكەی، لەناوچەی تانجەڕۆ لەسلێمانی تەقەیان لێكراو بەهۆیەوە نەقیب محەمەد گیانی لەدەستداو سێ هاوەڵەكەشی بەسەختی برینداربون.
.jpg)
هاوڵاتی کۆنسوڵخانەی ئێران لە هەولێر رایگەیاند:" رۆژی 10ی نیسان وەفدێكی ئێران بە سەرپەرشتی حەسەن دانایی فەر، باڵیۆزی پێشووی كۆماری ئیسلامی ئێران لە عێراق لەگەڵ مەسعود بارزانی، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان و مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان کۆبووەوە. بەپێی راگەیێندراوەکەی کۆنسوڵخانەی ئێران لە هەولێر، وەفدەکەی ئێران لەگەڵ بەرپرسانی باڵای هەرێمی کوردستان گفتوگۆیان لەبارەی بارودۆخی عێراق و هەرێمی کوردستان و ناوچەکە کردووە. وەکو لە راگەیێندراوەکەی کۆنسوڵخانەی ئێران لە هەولێر هاتووە، "هەردوولایەن جەختیان لە برەودان بە پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و كۆماری ئیسلامی ئێران کردەوە."
هاوڵاتی شه‌پۆلێكى نوێى خۆڵبارین گه‌یشته هه‌رێمى كوردستان، له‌ناوچه‌كانى خواروو ناوه‌ڕاستى عێراقیش به‌چڕى ده‌ستى پێكردۆته‌وه‌و لەشارى بەغدا ماوه‌ى بینین بۆ 200 مەتر کەمبووەتەوە. شه‌پۆلێكى نوێى خۆڵبارین له‌ناوچه‌كانى ترى عێراقه‌وه به‌ئاراسته‌ى هه‌رێمى كوردستان هاتوه‌و له‌ئێستادا به‌چڕى كاریگه‌رى له‌سه‌ر ناوچه‌كانى باشورى هه‌رێم كه ئیداره‌ى گه‌رمیان ده‌گرێته‌وه دروستكردووه. شه‌پۆلى خۆڵباینه‌كه ته‌واوى هه‌رێمى كوردستان ده‌گرێته‌وه‌و كاریگه‌ریه‌كه‌شى تا چه‌ند ڕۆژى داهاتوو به‌رده‌وامده‌بێت. پێشتریش كه‌شناسه عێراقیه‌كان پێشبینیان كردبوو، له‌ناوه‌ڕاستى ئه‌م هه‌فته‌یه‌وه شه‌پۆلێكى چڕى خۆڵبارین ناوچه‌كانى عێراق‌و هه‌رێمى كوردستان بگرێته‌وه‌و تاوه‌كو كۆتایی هه‌فته به‌رده‌وامبێت. له‌ناوچه‌كانى خواروو ناوه‌ڕاستى عێراقیش به‌چڕى ده‌ستى پێكردۆته‌وه‌و لەشارى بەغدا ماوه‌ى بینین بۆ 200 مەتر کەمبووەتەوە. هاوكات بەپێی ئەو تۆمارە ڤیدۆییانەی لەلایەن دانیشتووانی بەغدادەوە تۆمارکراون‌و بڵاوکراونەتەوە، چڕی‌و بەھێزی شەپۆلی خۆڵبارینەکە، شارەکەی داپۆشیوەو ئاستەنگی بینینی بۆ ھاووڵاتیان‌و شۆفێران دروستکردووە. فەرمانگەی کەشناسی‌و بومەلەرزەزانیی عێراقیش ڕایگەیاندووه، زۆربوونی خۆڵبارین بۆ کەمی بارانبارین‌و دیاردەی بەبیابانیبوون دەگەڕێتەوە کە زیانێکی زۆر لەعێراق دەدات. لەکۆتاییەکانی ھەفتەی ڕابردووەوە، شەپۆلێکی بەھێزی خۆڵبارین عێراق‌و ھەرێمی کوردستانی گرتەوەو لەپارێزگاکانی ھەرێم سەدان کەس بەھۆی تەنگەنەفەسییەوە گه‌یه‌نرانه نه‌خۆشخانه‌كان.
هاوڵاتی سەرۆکی هەرێمی کوردستان و کۆنسوڵی نوێی چیک لە هەرێمی کوردستان کۆبوونەوە. نێچیرڤان بارزانی سوپاسی هاوکارییەکانی چیکی کرد بۆ هەرێمی کوردستان لە شەڕی دژی داعش. بەپێی راگەیێندراوی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان پێشوازىی له كارێل كۆرتانێك، كۆنسوڵى گشتيى نوێی كۆمارى چيك له هه‌رێمى كوردستان كرد. له ديدارێكدا سەرۆکی هەرێمی کوردستان وێڕاى پيرۆزبايى بۆ ده‌ستبه‌كاربوونى، هيواى سه‌ركه‌وتنى بۆ کۆرتانێک خواست و هه‌موو هاريكارى و پشتگيرييه‌كى بۆ سه‌رخستنى ئه‌ركه‌كه‌ى ده‌ربڕى و خواستى هه‌رێمى كوردستانى بۆ بره‌ودان به په‌يوه‌ندييه‌كانى له‌گه‌ڵ كۆمارى چيك دووپات كرده‌وه. هه‌روه‌ها نێچیرڤان بارزانی سوپاسى پشتگيرى و يارمه‌تييه‌كانى كۆمارى چيكى بۆ هه‌رێمى كوردستان له شه‌ڕى دژى داعش له چوارچێوه‌ى هاوپه‌يمانيى نێوده‌وڵه‌تيدا كرد. كۆنسوڵى گشتيى نوێی كۆمارى چيك دووپاتىكردووەتەوە كه "وڵاته‌كه‌ى به بايه‌خه‌وه له په‌يوه‌ندييه‌كانى له‌گه‌ڵ هه‌رێمى كوردستان ده‌ڕوانێت و هه‌موو هه‌وڵه‌كانى ده‌خاتەگه‌ڕ بۆ بره‌ودان به په‌يوه‌ندييه‌كان و فراوانكردنى بواره‌كانى هاريكاريى نێوانيان." په‌يوه‌ندييه‌كانى هه‌ولێر ـ به‌غدا، پێكه‌وه‌ژيان و لێبورده‌يى له هه‌رێمى كوردستان، ده‌رفه‌تى كار و وه‌به‌رهێنانى چيكى له هه‌رێمى كوردستان، دوايين پێشهاته‌كانى دۆخی سياسی له عێراق، دۆخى شه‌ڕ له ئۆكراينا و لێكه‌وتە و پێشهاته‌كانى ناوچه‌كه به‌گشتى، چەند تەوەرێکی ديكه‌ى ديداره‌كه بوو.
هاوڵاتی وه‌زاره‌تی كاره‌با كه‌مكردنه‌وه‌ی نهێنی بۆ جێبه‌جێكردنی پرۆژه‌ی وێستگه‌ی به‌رهه‌مهێنانی كاره‌با به وزه‌ی خۆر به توانایی 25 مێگاوات له سلێمانی ڕاده‌گه‌یه‌نێت. كه ماوه‌ی ئه‌نجامدانی پرۆژه‌كه 365 رۆژی ته‌قویمیه و داواش له‌كۆمپانیاكان ده‌كات، به‌مه‌به‌ستی وه‌رگرتنی ته‌نده‌رینی پرۆژه‌كه و جێبه‌جێكردنی. مەرجەكانی بەشداریكردنی بۆ هەر كۆمپانیایەك بە 15 خاڵی سەرەكی دیاریكردووە . یه‌ك: جێبه‌جێكردنی كاره‌كان ده‌بێت به‌پێی رێنماییه‌كانی جێبه‌جێكردنی گرێبه‌سته حكومیه‌كان ژماره (2) ساڵی (2016) و رێنماییه‌كانی وه‌زاره‌تی دارایی و ئابوری حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان بێت. دو: هه‌موو كاره‌كان ده‌بێت ئه‌نجام بدرێن به‌پێی مواسفاتی وه‌زاره‌تی كاره‌با. سێ: ماوه‌ی ئه‌نجامدانی پرۆژه‌كه ( 365) رۆژی ته‌قویمیه. چوار: كۆمپانیا ده‌بێت به لایه‌نی كه‌م یه‌ك كاری هاوشێوه‌ی پڕۆژه‌ی هاتووی ئه‌نجام دابێت به‌پێی مه‌رجه‌كانی ناو ته‌نده‌ر. پێنج: كۆمپانیا ده‌بێت پله یه‌ك بێت ئه‌گه‌ر به‌ڵینده‌رایه‌تی بێت وه كۆمپانیای بازرگانی گشتی ده‌بێت تۆماری له‌هه‌رێم هه‌بێت وه بیانیش بێت پێویسته لقی تۆمار كرابێت له هه‌رێمی كوردستان وێنه‌یه‌ك له تۆمار پێشكه‌ش بكه‌ن له‌گه‌ڵ ئۆفه‌ر. شه‌ش: گه‌ڕانه‌وه‌ی ئۆفه‌ری دارایی و ته‌كنیكی له دوو زه‌رفی جیایی سه‌ربه‌خۆی داخراو ده‌بێت.(مغلفین) حه‌وت: ده‌بێت ته‌نده‌ره‌كه مۆرو واژووی كۆمپانیای له‌سه‌ر بێت. هه‌شت: وه‌رگرتنه‌وه‌ی ته‌نده‌ره‌كان له وه‌زاره‌تی كاره‌با / ب. گرێبه‌سته‌كان ده‌بێت. نۆ: ئاماده‌بوونی نوێنه‌ری كۆمپانیا له رۆژی كردنه‌وه‌ی ته‌نده‌ره‌كان . ده: كرێی بلاوكردنه‌وه‌ی ئه‌م ئاگاداریه له ئه‌ستۆی ئه‌و كۆمپانیایه ده‌بێت كه بۆی ده‌رده‌چێت . یازده: هیچ ته‌نده‌رێك له دوای كاتی دیاركراو وه‌رناگرێت و سندوقی ته‌نده‌ر داده‌خرێت. دوازده: نرخی كرینی ته‌نده‌ر ( 4,000,000) چوار ملیۆن دیناره به پێی پسوڵه‌یه‌ك كه بۆی ناگه‌رێته‌وه بۆ هه‌رته‌نده‌رێكی هه‌ر پارێزگایه‌ك . سێزده: ئه‌گه‌ر به‌هه‌ر هۆیه‌ك رۆژی دیاریكراو بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ی ته‌نده‌ر بووه پشوو ئه‌وا یه‌كه‌م رۆژی ده‌وامی فه‌رمی دوای ئه‌و به‌رواره ده‌بێته دوا رۆژ بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ی ته‌نده‌ر . چوارده: جگه له‌و خاڵانه‌ی سه‌ره‌وه هه‌ر مه‌رجێكی تری ته‌كنیكی په‌یوه‌ست به پرۆژه‌كه له ناو ته‌نده‌ر هاتووه و مه‌رجێكه بۆ ئه‌نجامدانی پرۆژه‌كه. پازده: دوارۆژ بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ی ته‌نده‌ره‌كان له رێكه‌وتی 10/5/2022 رۆژی سێشه‌ممه ده‌بێت كاتژمێر 11:00ی پێشنیوه‌ڕۆ .
هاوڵاتی بانكی رافده‌ین بڵاویكرده‌وه:" بڕیار دراوه هه‌مو ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ناسنامه‌ی خانه‌نشینیان له بانك هه‌یه، پێشینه‌یان پێبدرێت به‌بڕی (پێنج ملیۆن) دینار تاوه‌كو (بیست و پێنج ملیۆن)، مه‌رجی سه‌ره‌كیش ئه‌وه‌یه موچه‌كانیان له بانكی رافده‌ین و له‌ڕێگه‌ی ماسته‌ر كارته‌وه وه‌ربگرن". له‌ڕاگه‌یه‌ندراوێكدا بانكی رافده‌ین بڵاویكرده‌وه، بڕیار دراوه هه‌مو ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ناسنامه‌ی خانه‌نشینیان له بانك هه‌یه، پێشینه‌یان پێبدرێت به‌بڕی 5.000.000 (پێنج ملیۆن) دینار تاوه‌كو 25.000.000 (بیست و پێنج ملیۆن)، مه‌رجی سه‌ره‌كیش ئه‌وه‌یه موچه‌كانیان له بانكی رافده‌ین و له‌ڕێگه‌ی ماسته‌ر كارته‌وه وه‌ربگرن. ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه، پێشكه‌شكردنی داواكاری بۆ وه‌رگرتنی قه‌رزه‌كه له ڕێگه‌ی هه‌مو لقه‌كانی بانكی رافده‌ین له به‌غدا و پارێزگاكانی دیكه‌ی ناوه‌ڕاست و باشوری عێراقه‌وه ده‌بێت"
هاوڵاتی سەرۆك كۆماری ئێستای فەرەنسا و كاندیدی ئەم خولەی سەرۆكایەتی دەڵێت:" فەرەنسایەکم دەوێت کە بە تووندی دژی جوداخوازە موسڵمانەکان شەڕ بکات، بەڵام فەرەنسایەک بێت کە لەڕێگەی سێکولارییەوە رێگە بە هەموو کەسێک بدات، باوەڕدار و بێباوەڕ رێوڕەسمی خۆیان بکەن. فەرەنسایەکمان ناوێت موسڵمان و جووەکان لە پەیڕەوکردنی ئایینەکانیان، رێگری بکات؛". ئیمانوێل ماکرۆن، كاندید بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی فەرەنسا رایگەیاند: "فەرەنسایەکم دەوێت کە بە تووندی دژی جوداخوازە موسڵمانەکان شەڕ بکات، بەڵام فەرەنسایەک بێت کە لەڕێگەی سێکولارییەوە رێگە بە هەموو کەسێک بدات، باوەڕدار و بێباوەڕ رێوڕەسمی خۆیان بکەن. فەرەنسایەکمان ناوێت موسڵمان و جووەکان لە پەیڕەوکردنی ئایینەکانیان، رێگری بکات؛ ئەوە ئێمە نین. فەرەنسایەکمان دەوێت، خۆشگوزەرانی بۆ هەمووان بهێنێتەدی". دوێنێ یەكشەممە، هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی فەرەنسا ەدستپێكرد و دوای چەند خولەكێ: لە كۆتایی هاتنی پرۆسەی دەنگدان ئەنجامە بەراییەكان راگەیەندران، ئەنجامی خولی یەکەمی هەڵبژاردنە سەرۆکایەتییەکەی فەرەنسا راگەیێندرا، کە 24%ی دەنگدەران بۆ ماری لوپێن و 28% بۆ ئیمانوێل ماکرۆن دەنگیان دابوو. لایەنگرانی ئیمانوێل ماکرۆنی براوەی یەکەمی هەڵبژاردنەکە دەڵێن: "5 ساڵی دیکەی سەرۆکایەتی". ئیمانوێك ماكرۆن بۆ جاری سێیەم سەركەوتنی بەدەست هێنایەوە و لەلایەن فەرەنسەكانەوە بە سەرۆك كۆماری فەرەنسا هەلبژێدرا. خولی دووەمی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی فەرەنسا 13 دیكە دەكرێت، هەرچەندە ماكرۆن لە پێشەوەیە، بەڵام كەس نازانێت ئەنجامی كۆتایی چی دەبێت بۆ فەرەنسا و فەرەنسییەكان.
