.jpeg)
هاوڵاتى بەپێی هەوالێكی واشنتۆن پۆست فەرماندەی ناوەندی ئەمریکی سەردانی ڕۆژئاڤای کردوە لەگەڵ فەرماندەی هێزەكانی سوریای دیموكرات، هەسەدە، مەزڵوم عەبدی كۆبوەتەوە و رۆژنامەكە ئاماژەی بۆ ئەوە كردووە سەردانەكە ئاماژەیە بۆ سەرهەڵدانەوەی داعش لەناوچەكە. ئەمرۆ شەممە، 16 نیسانی 2022، مايكل إريك كوريلا فەرماندەی ناوەندی ئەمریکی سەردانی ڕۆژئاڤای کردوە لەگەڵ غەرماندەی هێزەكانی سوری دیموكرات، هەسەدە، مەزڵوم عەبدی كۆبوەتەوە و رایانگەیاندووە:" مەترسی دەرکەوتنەوە ی داعش هەیە". ڕۆژنامەی واشنتۆن پۆست ئاماژەی بەوە کردوە ئەم سەردانەی بەرپرسە ئەمریکیەوە بۆلای مەزلوم کۆبانی و بەندیخانەکە ئاماژەیە بەوەی کە ئەگەری سەرلەهەڵدانەوەی داعش هەبوە لەکاتی شکاندنی بەندیخانەکە. لەسەرەتای ساڵی 2022 دا شانە نووستووەكانی داعش هێرشیانكردە سەر زیندانی غوێرانی حەسەكە، كە نزیكەی پێنج هەزار چەكداری داعشی تێدا زیندانییكراوەو بارهەڵگرێكی بۆمبڕێژكراویان لە بەردەم یەكێك لە دەرگاكانی زیندانەكەدا تەقاندەوەو ڕووبەڕووی پاسەوانانی زیندانەكە بوونەوە، بەوهۆیەوە ژمارەیەك لە چەكدارە زیندانییكراوەكانی داعش لە زیندانەكە چوونە دەرەوەو شەڕو پێكدادانی لێكەوتەوە. ڕووبەڕووبوونەوە لەنێوان چەكدارە هەڵهاتووەكانی داعش و شەڕڤانانی قەسەدەو هێزەكانی ئاسایشی ناوخۆ بەردەوامبوو، شەڕڤانان ڕێگرییان كرد لە هەڵهاتنی چەتەكان و دەوروبەری گرتووخانەی غوێرانیان گەمارۆدا. ڕۆژی (23/1) یش ناوەندی ڕاگەیاندنی قەسەدە ڕایگەیاند، كە لە ڕووبەڕووبوونەوەكانی زیندانی غوێراندا (175) چەتەی داعش كوژراون و (27) شەڕڤانیش شەهیدبوون كۆنترۆڵی كردنی زیندانەكەیان راگەیاند.
.jpg)
هاوڵاتى سەرۆکی هەرێمی کوردستان بەبۆنەی جەژنی قیامەوە پەیامێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند: "له‌م بۆنه‌يه‌دا جه‌خت له پاراستنى كولتوورى پێكه‌وه‌ژيان و يه‌كترقبووڵكردن و لێبوورده‌يى له‌نێوان ته‌واوى پێكهاته ئايينى و نه‌ته‌وه‌يييه‌كانى كوردستان و عێراقدا ده‌كه‌ينه‌وه". نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە پەیامێکدا رایگەیاند، "هاتنه‌وه‌ى جه‌ژنى قيامه‌تى حه‌زره‌تى مه‌سيح (سڵاوى خواى لێبێت) به گه‌رمى و له دڵه‌وه له ته‌واوى خوشك و برايانى مه‌سيحى له كوردستان، عێراق و جيهان پيرۆز ده‌كه‌م، هيوادارم جه‌ژن له‌گه‌ڵ خۆيدا خۆشى و ئاسووده‌يى بهێنێت، سه‌قامگيرى و ئاشتى باڵ به‌سه‌ر مرۆڤايه‌تيدا بكێشێت و هه‌مووان جه‌ژن و پشوويه‌كى ئارام به‌سه‌ر به‌رن". هەروەها سەرۆکی هەرێمی کوردستان ئاماژە بەوەش دەدات، "به رێزه‌وه له ئاماده‌يى و رۆڵ و پێگه‌ى خوشك و برايانى مه‌سيحيمان ده‌ڕوانين كه وه‌ك پێكهاته‌يه‌كى دێرين و ره‌سه‌نى كۆمه‌ڵگه‌ى كوردستان و عێراق به درێژايى مێژوو به‌شدارييه‌كى كارايان له بنياتنان و پاراستن و به‌ره‌وپێشبردنى وڵاتدا هه‌يه". جەژنی قیامە، جەژنێکی کریستیانەکانە و گوزارشت لە زیندووبوونەوەی پێغەمبەر مەسیح دەکات، یادکردنەوەی ئەو رۆژە بۆ سەدەی چوارەم دەگەڕێتەوە، لاتینییەکان بە جەژنی قیامە دەڵێن ئەسێنسیۆ واتا بەرزبوونەوە کە گوزارشت لە بەرزبوونەوەی عیسا مەسیح دەکات بۆ ئاسمان. سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە پەیامەکەیدا دەڵێت، "هيوادارين جه‌ژن و بۆنه‌كانى داهاتوومان له دۆخێكى باشتردا بگه‌ڕێنه‌وه و هه‌موومان به هه‌موو پێكهاته‌كانه‌وه، ده‌ست له‌ناو ده‌ست، ته‌با و يه‌كڕيز، به به‌رپرسياريه‌تيى هاوبه‌ش، پێكه‌وه له‌پێناو ئێستا و داهاتوويه‌كى باشتردا بۆ گه‌ل و وڵاته‌كه‌مان كار بكه‌ين و به هيوا و ئومێده‌وه له داهاتوو بڕوانين".
هاوڵاتى وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان دەنگۆی دەستبەسەرداگرتنی بەشە سووتەمەنی سلێمانی لەلایەن هەولێرەوە رەتدەکاتەوە ورایاگەیاند:" مەبەست لەو هەواڵانە تێکدانی رەوشی ناوخۆی هەرێمی کوردستان و بەلاڕێدابردنی رای گشتیی خەڵکی کوردستان و عێراقە". وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان لە راگەیێندراوێکدا ئاماژەی بەوەدا، "پاش بڵاوبوونەوەی چەند زانیارییەکی نادروست و چەواشەکاری لەلایەن هەندێک لە دەزگاکانی راگەیاندن و تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان کە وەک هەواڵ بڵاویان کردەوە کە گوایە هەولێر دەستی بەسەر ئەو بەشە سووتەمه‌نییەدا گرتووە کە لەلایەن حکومەتی عێراقی بۆ پارێزگای سلێمانی تەرخان کراوە و بە قاچاخ رەوانەی تورکیا و ئەوروپای دەکات. وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان، بە تووندی ئەم هەواڵانە ره‌تده‌كاتەوە" دەقی راگەیێندراوی وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان: پاش بڵاوبوونەوەی چەند زانیارییەکی نادروست و چەواشەکاری لە لایەن هەندێک لە دەزگاکانی ڕاگەیاندن و تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان کە وەک هەواڵ بڵاویان کردەوە کە گوایە هەولێر دەستی بە سەر ئەو بەشە سووتەمه‌نیه داگرتووە کە لەلایەن حکومەتی عیراقی بۆ پارێزگای سلێمانی تەرخان کراوە و بە قاچاخ ڕەوانەی تورکیا و ئەوروپای دەکات. وەزارەتی سامانە سروشتییەکان، بە توندی ئەم هەواڵانە ره‌تده‌كاتەوە کە دوورە لە راستییەوە کارێکی چەواشەكارانەیە و مەبەست لێی تێکدانی ڕەوشی ناوخۆی کوردستان و بە لاڕێدابردنی ڕای گشتی خەڵکی کوردستان و عێراقە. جێی داخ و نیگەرانییە کە دەزگاکانی ڕاگەیاندنی کوردستان کە هه‌ندێکیان ئۆرگانی فەرمی پارتە سیاسییەکانی بەشداری حکومەتیشن دەبووایە لەم کاتەدا کە کوردستان بە بارودۆخێکی هەستیاردا تێدەپەرێت، بەرپرسانە ڕەفتار بکەن و خۆیان لە بڵاوکردنه‌وه‌ی هەواڵی ناراست و تێکدەرانە بپارێزن بە تایبەت کە ئەو لایەنە بەشدارانە زانیاری تەواویان لە سەر بابەتی سووتەمه‌نی هەیە. بۆیە بە مەبەستی دەرخستنی ڕاستییەکان، وەزارەتمان بە پێویستی زانی ئەم ڕوونکردنەوەیە لە سەر بابەتی سووتەمەنی بۆ ڕای گشتی بڵاوبکاتەوە: دابینکردنی سووتەمەنی لە لایەن حکومەتی عێراقی فیدراڵ بریتییە لە دوو پێکهاتەی نەوتی کە ئەوانیش نەوتی سپی و بەنزینە. هەر چەندە لە مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ل ئەم بابەتە، دەبووایە هاووڵاتییانی هەرێمی کوردستان ، وەکو هاووڵاتیانی بەشەکانی دیکەی عێراق هەژمار بکرێن، بەڵام بە داخەوە ئەمە نەکراوە. ١- بەنزین: بە پێی ڕێککەوتنی وەزارەتی سامانە سروشتییەکان و وەزارەتی نەوتی عێراق لە مانگی ئابی ٢٠٢١، وەزارەتی نەوتی عیراقی فیدرال ڕۆژانە بڕی ١٠٨٠ مەتر سێجا بەنزین بۆ پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان دابین دەکات بە نرخی بازرگانی ٦٥٠ دینار بۆ هەر لێترێک. ئەمە لە کاتێکدا کە نرخی هەر لیترێک بەنزین بۆ هاووڵاتییانی ناوچەکانی دیکەی عیراق بە ٤٥٠ دینار دیاریکراوە. هەروەها کرێی عەمبار کردن و گواستنەوەی بەنزینەکە لە لایەن حکومەتی هەرێمەوە دەدرێت کە لە ئەنجامدا نرخی هەر لیترێک بەنزین لە سەر حکومەتی هەرێمی کوردستان بە ٦٩٠ دینار ڕادەوەستێت و حکومەتی هەرێمی کوردستانیش، بە هەمان نرخ بە هاوولاتیانی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستانی دەفرۆشێت. لە دابەشکردنی بڕی بەنزین کە حکومەتی عیراقی فیدرال تەرخانی کردووە، بەڕێز وەزیری سامانە سروشتییەکان، ڕاستەوخو و لە رێگای لیژنەیەکی پسپۆر و تایبەت کە پێکهاتووە لە بەڕێوەبەری گشتی و چەند شارەزایه‌ك، چاودێری ئەم بابەتە دەکات. جێی ئاماژەیە کە ئەم لێژنەیه، چاودێری دابەشکردنی بڕی بەنزین بۆ هەر پارێزگاریەک دەکەن کە لە لایەن بەرێوەبەرایەتی نەوت و کانزاکانی هەر پارێزگایەک و بە هەماهەنگی لە گەڵ پارێزگاکان خویان ئەنجام دەدرێت و هەموو بەڵگەکانی پەیوەست بە بڕی وەر‌گیراو و دابەشکراوه لە لایان پارێزراوە. خشتەی خوارەوە بڕی دیاریکراو هەر پارێزگایەک دیاری کردووە: پارێزگا بڕی تەرخانکراو (لیتر) هەولێر 360000 سلێمانی 360000 دهوک 216000 هەلەبجە 144000 کۆی گشتی 1080000 وەزارەتی نەوتی عێراقی، دەبوو بڕی ٢٤٦ ملیون لیتر بەنزین بۆ پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان بنێرێت، بەڵام هەتا ئێستا تەنيا ١٢٠ ملیون لیتر رادەستی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان کراوە، لە نێوانیشیاندا پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە کە بڕی ٥٠،٤٠٤،٣٧٦ لیتریان وەرگرتووە ، هەروەها بڕی ٦٧،٥٧٠،١٥٤ لیتر بە سەر پارێزگاکانی هەولێر و دهۆک دابەشکراوە. هۆکاری نەگەیشتنی نیوەی دیکەی بڕی دیاریکراو، بۆ ئەوە دەگەرێته‌وه کە حکومەتی عیراق هەر کات تووشی کورتهێنان بێت لە پێداویستی ناوخۆیی خؤی ، بەشی هەرێمی کوردستان نانێرێت. بۆیە لە کاتێکدا هەرێمی کوردستان سووتەمەنی بەشی پێداویستی خوی بەشی نەکات، ئیتر چۆن سووتەمەنی هەناردەی دەرەوە دەکات؟! ٢- نەوتی سپی: بە هەمان شێوە و بە پێی رێککەوتنی نێوان وەزارەتی سامانە سروشتییەکان و وەزارەتی نەوتی عیراقی فیدرال لە ڕێککەوتی ٢٠\١١\٢٠٢١ دەبووایە بڕی ٥٠ ملیون لیتر نەوتی سپی وەک وەجبەی یەکەم ڕادەستی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان بکرێت بەڵام ئەمە نەکراوە. بڕی گشتی نەوتی سپی کە لە رێکەوتی ٢٠\١١ ەوە هەتا ئێستا بۆ هەرێمی کوردستان نێردرابێت ، تەنيا ١٢ ملیون لیتر بووە و لە سەرەتای مانگی شوباتی ٢٠٢٢ەوە و لە کاتێکدا کە کەشوهەوای کوردستان زور ساردە هیچ بڕێک لە لایەن حکومەتی عیراقی فیدرال دابین نەکراوە. هەروەها نرخی دیاریکراو بۆ هەر لیترێک لە نەوتی سپی بە نرخی بازرگانی ٤٠٠ دینار لە پاڵاوتگەی بێجی هەژمارکراوە . لە سەر هاووڵاتییانی هەرێمی کوردستانیش بە نرخی ٩٠،٠٠٠ دینار (بۆ یەک بەرمیلی ٢٠٠ لیتری) دەکەوێت، لە کاتێکدا هەمان نەوتی سپی بۆ هاولاتییانی ناوچەکانی دیکەی عیراق بە ١٥٠ دینار بۆ هەر لیترێک لە لایەن حکومەتی عیراق پێشکێشیان ئەکرێت. هەرچەندە ئێستا بڕە پارەی نەوتی سپی ڕادەستی حکومەتی عیراق کراوە بەڵام بڕی زۆری نەوتی سپی وەرنەگیراوە. جێگای ئاماژەیە حکومەتی هەرێمی کوردستان سەرەڕای قەیرانی ئابووری ، بەڵام لە بودجەی خوی بڕی بەرمیلێکی (٢٠٠ لیتر) بە نرخی ٥٥،٠٠٠ دینار بۆ ناوچەکانی شاخاوی و دەوروبەری هەرێمی کوردستان دابین کردووە. ئێمە لە وەزارەتی سامانە سروشتییەکان هەموو هەوڵێک دەدەین بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی هاووڵاتییانی هەرێم و عیراق . پێشوازیش لە هەر پێشنیازێک دەکەین کە ببێتە هۆی باشتربوونی گوزەرانی هاوڵاتییانی عیراق بە بێ جیاوازی.
هاوڵاتى پارێزگاری هەولێر سەبارەت بە دەستگیرکردنی 12 هاوڵاتی سڤیل لە لایەن تورکیاوە رایگەیاند، هیچ هۆکارێک نییە خەڵکی سڤیل لە ناوچە سنوورییەکان ببنە قوربانی. ئەمرۆ شەممە 16ی نیسان، ئومێد خۆشناو، پارێزگاری هەولێر سەبارەت بە دەستگیرکردنی 12 ھاوڵاتی گوندنشینی سنووری برادۆست، لە لێدوانێکیدا بە رۆژنامەنووسانی راگەیاند، "فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوە لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکان لە گفتوگۆدایە، ئەوانیش لەگەڵ کونسوڵی تورکیا لەسەر ئەو بابەتە گفتوگۆ دەکەن." پارێزگاری هەولێر ئاماژەی بەوەش کرد، "ھیچ ھۆکارێک نییە خەڵکی سڤیل لە ناوچە سنورییەکان ببنە قوربانی." ئەمە لە کاتێکدایە، شەوی رابردوو هێزەکانی تورکیا لەسەر سنووری هەرێمی کوردستان و لە ناوچەی برادۆست، 12 هاوڵاتی گوندنشینی سڤیلیان دەستگیرکرد و هەتا ئێستاش ئازاد نەکراون.
هاوڵاتى حكومەتی هەرێم، بەمەبەستی هەرزانکردنی نرخی خۆراك و پێویستی هاوڵاتییان، بڕیاریدا گومرگ لەسەر 14 ماددەی خۆراک بەمەرجی کوالێتی کۆنتڕۆڵ بۆ ماوەیەکی کاتی هەڵبگرێت. ئەمڕۆ شەممە 16ی نیسان، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم راگەیەنراوێکی بڵاوکردەوە و تێیدا هاتووە، بەمەبەستی رووبەڕوبوونەوەی هەر قەیرانێكی چاوەڕوانكراو لەبواری بەرهەم و پێداویستییە خۆراكییە سەرەكییەكان، بەهۆی جەنگی روسیا و ئۆكرانیاوە و رێگەگرتن لە گران بوونی نرخ لە بازاڕدا، باج لەسەر 14 ماددەی خۆراکی هەڵدەگیرێت. ئەنجومەنی وەزیران ئاماژەی بەوە کردووە، بڕیار دراوە بۆ ماوەی دوو مانگ گومرگ لەسەر خۆراك و پێویستییەكانی وەك "ئارد، برنج، زەیتی گوڵەبەڕۆژە، زەیتی گەنمەشامی، رۆنی بەستووی رووەكی، رۆنی بەستووی ئاژەڵی، چای رەش، شەكر، پاقلەمەنییەكانی وەک نۆک، نیسک، فاسۆلیا، پاقلە، لۆبیا، ماش و شیری منداڵان" هەڵبگیرێت. بەپێی بڕیارەکە، وەرگرتنی باج لە بازرگانانی هاوردەی بەرهەمی خۆراكی دوادەخرێت و ئاسانكارییان بۆ دەكرێت بۆ هاوردەکردنی خۆراك وەك سەردەمی كەرەنتینە و كۆرۆنا بە مەرجی پابەندبوون بە كوالێتی كۆنتڕۆڵەوە.
هاوڵاتى سەرۆکی ئۆكرانیا دەڵێت:" لە 50 رۆژی رابردوودا 2500 سەرباز تاوەکو 3000 سەربازی وڵاتەکەی کوژراون، بەڵام ژمارەی سەربازانی کوژراوی روسیا زۆر لەوە زیاترە. ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی، سەرۆکی ئۆكرانیا بە میدیای ئەمریکی راگەیاند، لەو کاتەوەی هێرشی روسیا بۆسەرئۆكرانیا دەستیپێکردووە 2500 تاوەکو 3000 سەربازی وڵاتەکەی لە شەڕەکەدا کوژراون و نزیکەی 10 هەزار سەربازی دیکەش برینداربوون، بەڵام دیار نییە چەندیان لە ژیاندا دەمێنن و چەندیان دەمرن. سەرۆکی ئۆكرانیا ئاماژەی بەوەشکرد، هەر لەو شەڕەدا نزیکەی 19000 تاوەکو 20000 سەربازی روسیا کوژراون. ئەوەی کە پەیوەندی بە ژمارەی هاووڵاتییانی سڤیلەوە هەیە کە کوژرابن، زیلینسکی وتی: "زۆر زەحمەتە لەبارەی هاووڵاتی سڤیل قسە بکەین، چونکە شارەکانی وەک خێرسن، بێردیانسک و ماریۆپۆل گەمارۆدراون و نازانین چەند کەسیان تێدا مردوون". کاتێک پرسیاری لێکرا لەبارەی هەندێک لەو دیمەنە تراژیدیایانەی کە بڵاودەکرێنەوە، سەرۆکی ئۆکراینا گوتی، "دڵم ئازار دەدەن. من دەبێت وەک سەرۆکی وڵاتێک سەیری ئەو دیمەنانە بکەم و دەزانم ژمارەیەکی زۆر کەس گیانیان لەدەستداوە و ژمارەیەکی زۆر کەسیش ئازیزانیان لەدەستداون؛ ملیۆنان کەسیش هەن کە دەیانەوێ بژین". زیلینسکی هەروەها باسی لەوەش کرد: "هەموومان دەمانەوێ شەڕ بکەین، بەڵام دەبێت هەوڵی تەواو بدەین بۆئەوەی ئەم شەڕە کۆتایی بێت. تاوەکو ئەم شەڕە زیاتر درێژە بکێشێت، کەسی زیاتر لەدەستدەدەین".
هاوڵاتى وه‌زیرى نه‌وتى عێراق ده‌ڵێت:" هەرێمی كوردستان تاوانێكی گەورەی نەكردووە، ئێمە شیكاریمان بۆ ئەو گرێبەستانە كردووە كە كردویەتی، رێژەی 80%ی گرێبەستەكانی هەرێم دروستە، كێشە لە رێژەی 20%ی گرێبەستەكاندا هەیە كە دەمانەوێت گفتوگۆیان لەگەڵ بکەین". لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی فورات، ئیحسان عەبدولجەبار، وەزیری نەوتی عێراق ئاماژەی بەوەکرد، چارەسەرکردنی دۆسیەی نەوتی هەرێمی کوردستان لەڕێگای سێ هەنگاوەوە دەبێت. ئەو وتی، یه‌كه‌م ڕێگه بریتیه له‌پێداچوونەوە بەگرێبەستە نەوتییەکان و دووه‌میش دروستکردنی کۆمپانیای نەوتی کوردستانه، ئەوەشی خستەڕوو، سێیەم هەنگاویش بریتیه له بەهاوبەشی ئیدارەدان و پەرەپێدانی کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان. ئیحسان عەبدولجەبار، وەزیری نەوتی عێراق ئەوەشی وت، بە ئەمانەتەوە دەیڵێم هەرێمی كوردستان تاوانێكی گەورەی نەكردووە، ئێمە شیكاریمان بۆ ئەو گرێبەستانە كردووە كە كردویەتی، رێژەی 80%ی گرێبەستەكانی هەرێم دروستە، كێشە لە رێژەی 20%ی گرێبەستەكاندا هەیە كە دەمانەوێت گفتوگۆیان لەگەڵ بکەین. دوێنێ هەینی، سه‌رۆكی فه‌رمانگه‌ی هه‌ماهه‌نگی و به‌دواداچوون و ئه‌ندامی وەفدی دانوستكاری حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان عەبدولحەکیم خەسرەو، رایگه‌یاند كه له گه‌ڕی یه‌كه‌می گفتوگۆی نێوان وەفدی هه‌رێم و به‌غدا، هه‌ولێر پێشنیازێكی حكومه‌تی فیدڕاڵیی ره‌تكردوه‌ته‌وه داوای كردبوو كۆمپانیایه‌ك بۆ فرۆشتنی نه‌وت له هه‌رێمی كوردستان دابمه‌زرێت كه موڵكی به‌غدا بێت.
.jpg)
هاوڵاتى ئیبتهال هاشم، بەڕێوەبەری گشتیی پلاندانان و بەدواداچوون لە وەزارەتی بازرگانیی عێراق نووسراوێکی بۆ کۆمپانیا گشتییەکانی سەر بە وەزارەتی گواستنەوە کردووە. وەک لە نووسراوەکەدا هاتووە، "پاڵپشت بە نووسراوی کۆمپانیای گشتیی بازرگانیی دانەوێڵە بە ژمارە 4108 لە 9/3/2022، لە رۆژانی داهاتوودا کەشتییەک دەگات کە 52500 تەن گەنمی ئوستورالی هەڵگرتووە." لەبارەی پشکی پارێزگاکانی باشووری کوردستان لە گەنمەکە، لە نووسراوەکەدا هاتووە: هەولێر 2250 تەن سلێمانی 2250 تەن دهۆک 1750 تەن کەرکووک 2250 تەن
هاوڵاتى سه‌رۆکى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ له په‌رله‌مانى کوردستان رایگه‌یاند، ئه‌وکاته‌ى که وه‌زیرى کشتوکاڵ و سه‌رچاوه‌کانى ئاو بووه، له سه‌ردانێکیدا بۆ تورکیا کاتێک چوه بۆ کۆبونه‌وه، ته‌نها ئاڵاى تورکیا دانراوه، به‌ڵام ئه‌و ره‌تیکردوه‌ته‌وه تا ئه‌و کاته‌ى ئاڵاى کوردستان دانه‌نراوه ئاماده نه‌بووه کۆبونه‌وه بکات. عه‌بدولستار مه‌جید ئه‌مشه‌و له نوسینێکدا له هه‌ژمارى تایبه‌تى خۆى بڵاویکرده‌وه "که وه‌زیرى کشتوکاڵ بوم، تورکیا بانگهێشتیکردم ده‌رباره‌ى قه‌ده‌غه‌کردنى هه‌ندێک به‌رهه‌مى کشتوکاڵى تورکى که له‌به‌رژه‌وه‌ندى جوتیاران و به‌رهه‌مى ناوخۆ بو، تورکیا ده‌یویست فشار بکات که بڕیاره‌که هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه، کاتێک چوین بۆ کۆبونه‌وه، ئاڵاى کوردستانى لێ نه‌بوو ته‌نها ئاڵاى تورکیا دانراوه، که له‌ڕوى پرۆتۆکۆڵییه‌وه ده‌بێت ئاڵاى هه‌ردو وڵات یان هه‌رێم یان پارێزگا دابنرێت، بۆیه پرسیم کوا ئاڵاى هه‌رێمى کوردستان؟ وتیان نایه‌وێت ته‌نها ئه‌وه به‌سه". هه‌روه‌ها ده‌شڵێت:" وتم مادام ئاڵاى کوردستان پێویست نه‌بێت منیش ئه‌و کۆبونه‌وه ناکه‌م، چونکه ئه‌وه بێ ڕێزییه به‌خۆم و به قه‌واره‌ى ده‌ستوریى هه‌رێمى کوردستانى عێراق، زۆر هه‌وڵیاندا کۆبونه‌وه‌که ده‌ستپێبکه‌ن، به‌ڵام کۆبونه‌وه‌م جێهێشت، دواجار ئاگاداریان کردین که‌مێک چاوه‌ڕێ بکه‌ین تا ئاڵاى کوردستان ده‌هێنن". عه‌بدولستار مه‌جید باسى له‌وه‌شکردوه، که ئاڵای کوردستانیان دانا له‌ته‌نیشت ئاڵاى تورکیا، ئینجا وتم کورد و تورک هیچیان له‌یه‌کتر که‌متر نین، فه‌رمو ته‌وه‌رى کۆبونه‌وه باس بکه‌ین، "بۆیه له‌ڕووى پرۆتۆکۆڵى دانه‌نانى ئاڵاى قه‌واره و ده‌سه‌ڵات له‌پشت دو ته‌ڕه‌فى کۆبونه‌وه، ئه‌وه ماناى که‌م بایه‌خى و به‌که‌م سه‌یرکردن دێت، مرۆڤى خاوه‌ن ئیراده قبوڵى ناکات. ئه‌و په‌یامه‌ى سه‌رۆکى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵى دادگه‌رى له په‌رله‌مانى کوردستان له‌کاتێکدایه، ئێواره‌ى ئه‌مڕۆ هه‌ینى مه‌سرور بارزانی، سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان و ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان، سه‌رۆک کۆمارى تورکیا کۆبونه‌وه، به‌ڵام ته‌نها ئاڵاى تورکیا دانرابو، به‌بێ ئه‌وه‌ى ئاڵاى کوردستان دابنرێت کۆبونه‌وه‌که به‌ڕێوه‌چوو.
.jpg)
هاوڵاتى بڵێسه جه‌بار فه‌رمان، ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى نامه‌یه‌کى بڵاونه‌کراوه‌ى مام جه‌لال و مه‌سعود بارزانى بڵاوده‌کاته‌وه له‌باره‌ى رۆڵى په‌رله‌مانى کوردستانه‌وه. ده‌قى نامه‌که: نامه‌یه‌کى بڵاو نه‌کراوه‌ى مام جه‌لال و مه‌سعود بارزانی سه‌باره‌ت به ڕۆڵى په‌رله‌مان (له ئه‌رشیفى تایبه‌تى جه‌بار فه‌رمان) به ده‌ست و خه‌تى مام جه‌لال و به واژۆى کاک مسعود و مام جلال ناوه‌ڕکه‌که‌ى باسى ڕۆڵى په‌رله‌مان ده‌کات بۆ ڕاگرتنى شه‌ڕى ناوخۆ. به‌رواره‌که‌ى ده‌گه‌رێته‌وه بۆ ساڵى ١٩٩٤ بۆ گشت ھێزى پێشمه‌رگه‌ى کوردستان و گشت لایه‌نه‌کانى به‌ڕێز سڵاوێکى گه‌رم وا وه‌فدى ئه‌نجومه‌نى نیشتیمانى کوردستان دێت به ده‌سه‌ڵاتى ته‌واوى په‌رله‌مان و ھه‌ردووکمانه‌وه بۆ ڕاگرتنى شه‌ر و دیارى کردنى په‌لامارده‌ر و ئه‌وانه‌ى بڕیاره‌کانى په‌رله‌مان و ھه‌ردوو بروسکه‌کانى ھه‌ردووکمانیان کردوه. پێویسته ھه‌موولایه‌ک ھه‌موو جۆره ھاوکارى یه‌کیان بکه‌ن و به‌قسه‌یان بکه‌ن. مسعود بارزانى مام جه‌لال
هاوڵاتى به‌رپرسێکى باڵاى پێنتاگۆن ئاشکرایکرد، که‌شتیى سه‌ربازیى مۆسکڤاى روسى که 12 هه‌زار و 490 تۆن کێشه‌که‌یه‌تى به دوو موشه‌کى "نێپتن" له‌لایه‌ن سوپاى ئۆکرانیاوه کراوه‌ته ئامانج، تێکشکاوه و ژێرئاو که‌وتووه. ئه‌مڕۆ هه‌ینى 15ى نیسانى 2022، به‌رپرسێکى باڵاى پێنتاگۆن که ناوه‌که‌ى ئاشکرا نه‌کراوه، باسى له‌وه‌کردوه، "هه‌ڵسه‌نگاندمان کردوه بۆ تێکشکان و ژێر ئاو که‌وتنى که‌شتیى سه‌ربازیى مۆسکڤاى روسى و بۆمان ده‌رکه‌وتوه که به موشه‌کى نێپتن له‌لایه‌ن ئۆکرانییه‌کانه‌وه کراوه‌ته ئامانجو که 12 هه‌زارو 490 تۆن کێشه‌که‌یه‌تى. هاوکات به‌رپرسێکى دیکه‌ى باڵاى ئه‌مریکا به رۆیته‌رز-ى راگه‌یاند، ئه‌و موشه‌که‌ى که که‌شتییه‌که‌ى پێکراوه‌ته ئامانج، له جۆرى "نێپتن" بوه و به‌هۆیه‌وه کوژراو و بریندارى له‌نێو سه‌ربازانى روسیادا لێکه‌وتوه‌ته‌وه، به‌ڵام هێشتا ژماره‌یان رون نه‌بوه‌ته‌وه. ئێواره‌ى دوێنێ پێنجشه‌ممه وه‌زاره‌تى به‌رگرى روسیا له‌راگه‌یه‌ندراوێکدا بڵاویکرده‌وه، که‌شتى جه‌نگى "مۆسکڤا" هاوسه‌نگى خۆى به‌هۆى خراپى که‌شوهه‌واوه له‌ده‌ستداوه و زیان به‌پێکهاته‌کانى گه‌یشتوه کاتێکیش هه‌وڵدراوه به‌ره‌و به‌نده‌رى دیاریکراو رابکێشرێت ژێرئاوکه‌وتووه. وه‌زاره‌تى به‌رگرى روسیا هیچ ئاماژه‌یه‌کى به هۆکاره‌کانى ئاگره‌که یان ته‌قینه‌وه‌کان نه‌داوه، له کاتێکدا ئۆکرانیا دوپاتیکرده‌وه، که که‌شتییه جه‌نگییه‌که به دو موشه‌ک کراوه‌ته ئامانج. که‌شتى جه‌نگى مۆسکڤا سه‌ر به که‌شتییه‌کانى ده‌ریاى ڕه‌شه، له ساڵى 1983 به ناوى سلاڤا دروستکراوه و له ساڵى 1996 ناوى نراوه مۆسکڤا و 16 موشه‌کى جۆرى "ڤۆلکان بی-1000" هه‌ڵده‌گرێت. له 24ى شوباتى ئه‌مساڵه‌وه رووسیا شه‌رى به‌رانبه‌ر ئۆکرانیا راگه‌یاندووه‌و تا ئێستا نزیکه‌ى 20 هه‌زار سه‌ربازى رووسى کوژراون و زیاتر له 15 هه‌زار برینداریان هه‌یه، هه‌روه‌ها نزیکه‌ى هه‌شت هه‌زار سه‌ربازى ئۆکرانى کوژراون و بریندارن و نزیکه‌ى هه‌زار که‌سى دیکه‌ى مه‌ده‌نى گیانیان له‌ده‌ستداوه.
هاوڵاتى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى هاتوچۆى عێراق رایگه‌یاند، بڕیارى هاورده‌کردنى ئۆتۆمبێل ته‌نها ئه‌و ئۆتۆمبێلانه ده‌گرێته‌وه که مۆدێلیان نابێت له ٢٠٢٠ که‌متر بێت. ئه‌مڕۆ هه‌ینی، محه‌مه‌د زه‌یدى به‌ڕێوه‌به‌رى به‌شى راگه‌یاندنى هاتوچۆى عێراق به ئاژانسى فه‌رمى هه‌واڵى عێراقى راگه‌یاند، بڕیاره‌که‌ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران سه‌باره‌ت به هاورده‌کردنى ئه‌و ئۆتۆمبێلانه‌ى مۆدێلى دروستکردنیان ته‌نیا دوو ساڵى به‌سه‌ردا تێپه‌ڕیوه جێگیر کراوه. هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند که له ساڵى ٢٠٢٢دا ته‌نها رێگه ده‌درێت ئه‌و ئۆتۆمبێلانه هاورده بکرێن که مۆدێلى ٢٠٢٠ن و نابێت له‌وه که‌متربێت. هه‌ربۆیه هه‌ر ئۆتۆمبێلێک مۆدێله‌که‌ى له ٢٠٢٠ که‌متربێت ئه‌وا رێگه‌ى پێنادرێت بێته‌ناو وڵاته‌وه. هاوکات، محه‌مه‌د عه‌بدولکه‌ریم به‌ڕێوه‌به‌رى فه‌رمانگه‌ى یاسایى سه‌ربه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى هاتوچۆى عێراق راگه‌یاند،پێشنیازیان کردووه بڕیارى ٢١٥ سه‌باره‌ت به مراندنى ئۆتۆمبێلێک به‌رامبه‌ر تۆمارکردنى ئۆتۆمبێلێکى نوێ چالاک بکرێته‌وه. به‌پێى بڕیارى ٦٨ى ساڵى ٢٠١٦ هاوڵاتییان سه‌ر پشک ده‌کات له‌وه‌ى ئۆتۆمبێله‌که‌ى بمرێنێت یان ژماره‌یه‌کى دیکه بکرێت، بۆ ئه‌مه‌ش نرخى یه‌ک مه‌کینه "سلنده‌ر" ٥٠٠ هه‌زار دینار ده‌بێت.
هاوڵاتى وتەبێژی وەزارەتی پەروەردەوەی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له رونكردنه‌وه‌یه‌كدا وه‌ڵامی پۆستێكی كه‌ناڵی ی دایه‌وه NRT، كه‌ناڵه‌كه ده‌ڵێت "سامان سیوەیلی بەو مەرجە کراوەتە وتەبێژی وەزارەتی پەروەردە کە وتە نەبێژێت و قسە نەکات بۆ میدیاکان"، ناوبراو له كۆتایی رونكردنه‌وه‌كه‌یدا رایگه‌یاندوه كه سكاڵا تۆمار ده‌كات. ئه‌مڕۆ هه‌ینی، سامان سیوه‌یلی، وتەبێژی وەزارەتی پەروەردەوەی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له رونكرده‌وه‌كه‌یدا ئه‌وه‌ی به‌بیرهێناوه‌ته‌وه كه "ڕۆژی پێنجشەممە، ڕێکەوتی ١٤ ی ٤ ی ٢٠٢٢، کەناڵی (NRT) لە پەیجی فەرمی خۆیدا لەسەر تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبوک، بابەتێکی دوور لە ئیتیکی رۆژنامەوانی لەسەر ئێمە بڵاوکردۆتەوە لەژێر ناونیشانی"سامان سیوەیلی بەو مەرجە کراوەتە وتەبێژی وەزارەتی پەروەردە کە وتە نەبێژێت و قسە نەکات بۆ میدیاکان". "دیارە ئەم کەناڵە یان بێ ئاگایە لە کار و چالاکییەکانی ئێمە، یان ئاگادارە و مەبەست لەم چەواشەکارییەی ناوزڕاندنی ئێمەیە"، وتەبێژی وەزارەتی پەروەردەوەی هه‌رێم وا ده‌ڵێت. جه‌ختیشیكردوه‌ته‌وه كه لە وەڵامی ئەوان و ئەوانەی بێ ئاگا دوای قەرەباڵغی پاش بڵاوکردنەوەی ئەو بابەتە کەوتوون، ئەم خاڵانە دەخاته‌ڕوو: ١- هەموو لایەک ئاگادارن بەندە لە کابینەی هەشتەوە وتەبیژی فەرمی وەزارەتی پەروەردەم و ئێستاش وەک وتەبیژ بەردەوامم وەک ئەرکێکی سەربار بۆ ئەرکی فەرمی خۆم لە وەزارەتی پەروەردە کە بەڕێوەبەری نووسینگەی بەڕێز وەزیری پەروەردەم. ٢- ئەرکی وتەبێژی پۆست نیە و ھیچ ئیمتیازێکی نیە، تەنھا ئەرکێکی سەرباری خۆبەخشانەیە، لەگەڵ ئەوەشدا لە دەستبەکاربوونمەوە لەو ئەرکە تائێستا دەیان جار لێدوانم بۆ دەزگا میدیاییەکان داوە و چەندین جار بەشداری بەرنامەکانی کەناڵە میدییاییەکانم کردووە بە کەناڵی (NRT)یشەوە، لە ھەر کاتێکدا پێویست بووبێت پەیامەکانی وەزارەتەکەمم بە ڕۆژنامەنووسان گەیاندووە و بەردەوامیش ئامادەییم ھەیە. ٣- کەناڵی ناوبراو ئەگەر تەنھا لەسەر تۆڕی ئینتەرنێت بە کلیکێک بەدواداچوونیان بکردایە دەیان لێدوانی ئێمە و ڤیدیۆی بەرنامەکانیان بەرچاو دەکەوت، بەڵام دیارە ئامانجیان لێدان بووە لە کەسایەتی ئێمە. ٤- لە دەستپێکی کابینەی نۆیەمەوە وەزارەتی پەروەردە خاوەنی سێ کەناڵی تەلەفزیۆنی و ڕادیۆیەکی پەروەردەییە، جیا لە پەیجی فەرمی وەزارەت لە فەیسبوک و چەناڵە فەرمییەکانی وەزارەت لە ڤایبەر و تیلیگرام، کە هەموو پەیامەکانی وەزارەت بەدروستی و فەرمی دەگات، لەھەر کاتێکیشدا پێویست بکات ئێمە ھەموو کات ئامادەبووین و ئامادەین لێدوانی فەرمی بدەین. ٥- بەمافی خۆمی دەزانم سکاڵای یاسایی لە دادگا لەسەر کەناڵی ناوبراو لە دادگا تۆمار بکەم. سامان سیوەیلی وتەبێژی وەزارەتی پەروەردە ١٥ ی ٤ ی ٢٠٢٢
هاوڵاتى هاوسەرۆکی پارتی دیموکراتی گەلان-هەدەپە رایگەیاند:" ئامانجمانە لە هەڵبژاردنە گشتییەکانی داهاتووی تورکیادا زیاتر لە 15%ی دەنگەکانی هەڵبژاردنەکە بەدەستبهێنن و بە جۆرێک هیچ بڕیار و یاسایەک لە پەرلەمان بەبێ دەنگی ئێمە نەدرێت". میتحەت سانجار، هاوسەرۆکی هەدەپە لە کاتی بەشداریکردنی لە بەرنامەیەکی تەلەڤیزیۆنیدا رایگەیاند: "بەنیاز نین لە هەڵبژاردنە گشتییەکانی داهاتوودا بچینە نێو هیچ هاوپەیمانییەک، هەڵوێستمان لەو بارەیەوە نەگۆڕە، چونکە ئێمە هاوپەیمانی خۆمانمان هەیە، ئەویش هاوپەیمانی دیموکراسییە، دەمانەوێت هاوپەیمانییەکەمان گەورەتر بکەین". هاوسەرۆکی هەدەپە وتی: "لە بابەتی هەڵبژاردنی سەرۆککۆمار دا، خوازیارین سەرجەم پارتەکانی ئۆپۆزیسیۆن لەسەر بنەمای هاوبەش رێکبکەون. تاوەکو هەڵبژاردنی داهاتوو ئەوەی پێویستە بکرێ، هەردوو قۆناخی راگوزەرە کە چۆن دەبێت و لەو نێوەندەشدا بەربژێری سەرۆککۆمار چۆن هەڵدەبژێردرێ". سانجار ئاماژەی بەوەدا: "بۆ ئەو مەبەستە 11 ماددەمان داڕشتووە، ئەمانە پێشنیازەکانی دانوستاندنن، شتێک نین بەسەر کەسدا سەپێندرابن. بەم ناونیشانانە دانوستاندنێکی هاوبەش بەڕێوەبچێت و بگەینە رێککەوتن، ئیمە بۆ دەستنیشانکردنی بەربژێری سەرۆککۆمار ئامادەین". پرسیار لە سانجار کرا، هاوپەیمانی دیموکراسی لە هەڵبژاردنی داهاتوو چەند کورسی بەدەستدەهێنێت؟ لە وەڵامدا وتی: "ئامانجمان ئەوەیە لەو پەرلەمانەدا هێزێکی دیموکراسی هێندە گەورە دروست، کە هیچ دەسەڵاتێک نەتوانێت بەبێ ئەوەی حیسابی بۆ بکات، هەنگاو بنێ. مەبەستم ئەوەیە ژمارەی پەرلەمانتارەکانمان بەجۆرێک بێت بەبێ ئێمە لە پەرلەمان زۆرینە پێکنەهێندرێت. ئەگەر 600 پەرلەمانتار هەیە، تەنیا بە ئەنجامدانی رێککەوتن لەگەڵ هاوپەیمانی دیموکراسی لە پەرلەمان زۆرینە پێکبهیندرێ. وەک رێژەی دەنگ، ئامانجمان ئەوەیە زیاتر لە 15%ی دەنگەکان بەدەستبهێنین". تورکیا بەسەر دوو هاوپەیمانیدا دابەش بووە، ئەوانیش هاوپەیمانی کۆمار (ئاکپارتی و مەهەپە) و هاوپەیمانی میللەت (جەهەپە ئیی پارتی)، هەرچەندە هاوپەیمانی دووەم کە ئۆپۆزیسیۆنە، باوەشی بۆ چوار پارتی دیکەی ئۆپۆزیسیۆن کردەوە، بەڵام هەدەپە لە دەرەوەی هاوپەیمانییەکەیە. لە پەرلەمانی تورکیا بەربەرستی هەڵبژاردن 10٪ بوو، لە سێ هەڵبژاردنی رابردوودا هەدەپە توانی ئەو بەربەستە تێپەڕێنێت، بەڵام هەفتەی رابردوو پەرلەمانی تورکیا یاسای هەڵبژاردنی هەموارکردەوە و بەربەستەکەی بۆ 7٪ کەمکردەوە، ئەمەش دوای ئەوەی بەپێی راپرسییەکان دەردەکەوت، کە مەهەپەی هاوپەیمانیی ئاکپارتی لە هەڵبژاردنی داهاتوودا رێژەی دەنگەکانی ناگاتە 10٪.
هاوڵاتى سەرۆکی ئەنجوومەنی سەرکردایەتی پارتی دەڵێت: " لە 14-ی مانگی نیسانی هەموو ساڵێکدا یادی دڕندەترین تاوانی دژی ھاووڵاتییانی سڤیلی گەلی کوردستان دەكەینەوە، كە رژێمی عێراق بە سوودوەرگرتن لە هێرشی ئاسمانی و سەر زەویی و موشەك و چەکی قەدەغە و سوپا و ئەمن و ئیستخبارات و بەکرێگیراوەکانیان کردی". کەمال کەرکووکی لەراگەیاندراوێكدا دەڵێت: "بە داخەوە، ئەو تاوانانە بە جینۆساید دژی گەلی کوردستان نەناسراون. بۆیە گرینگە و دەبێت حکومەتی ھەرێمی کوردستان لەسەر گشت ئاستەکان زیاتر بە بەرنامەی باشتر و بەردەوامبوونی زیاتر لە ھەوڵدا بێت و کار بکات". کەمال کەرکووکی داوا لە حکومەتی عێراق دەکات دان بە تاوانەکانی رژێمی بەعسدا بنێت، کە بەرنامە لە دژی گەلی کورد و کوردستان کردی، داواشی لێدەکات ئاسانکاری تەواو بۆ حکومەتی ھەرێمی کوردستان بکات، بۆ دۆزینەوەی شوێنی ئەنفالکراوان لە گۆڕە بەکۆمەڵەکانی باشوور و ناوەڕاستی عێراق. سەرۆکی ئەنجوومەنی سەرکردایەتیی پارتی کە تاوانی ئەنفال بە "پەڵەیەکی رەش" لە مێژووی عێراق دەزانێت، داوا دەکات دان بە تاوانەکەدا بنرێت و کەسوکاری قوربانیانیش قەرەبوو بکرێنەوە.
