نێچیرڤان بارزانی: ده‌نگ بده‌و له‌ وێناكردنی داهاتووی خۆت و وڵاته‌كه‌دا به‌شدار بە 

هاوڵاتی ئەمساڵ بەڵگە فیلمی کۆرۆوای-ی تۆڕی میدیایی رووداو لەنێو زیاتر لە 13 هەزار بەشداربوو بووە براوەی خەڵاتی وێبی، بەڵگە فیلمەکە سەر بە بەشی گەشت و شێوەی ژیانە (Travel and Lifestyle) لەنێو هەزاران بەڵگە فیلمێکی ئەمەریکی، نیوزیلاندی و جۆرجیایی بووە براوەی خەڵاتەکە. سی ئێن ئێن و بلوومبێرگ دوو میدیای نێوداری ئەمریکی و جیهانی لەگەڵ رووداو لە رکابەریی بەدەستهێنانی وێبی بوون، رووداو بە دەنگی خەڵک لەو دوو میدیایەی بردەوە. بەڵگە فیلمی کۆرۆوای لە دارستانەکانی پاپوای رۆژئاوا لە ئیندۆنیزیا تۆمارکراوە و لەسەر خێڵێکی نێو دارستانەکەیە کە تاوەکو ساڵی حەفتاکانی سەدە رابردوو، نە کەس دەیزانی ئەو خێڵە هەن و نە ئەندامانی خێڵەکەش دەیانزانی جیهانێک لە دەرەوەی دارستانەکەیاندا هەیە.  رۆژ عەلی زاڵە کە دەرهێنەری بەڵگە فیلمەکەیە رایگەیاند "سەرۆکی رێکخراوی خەڵاتی وێبی پێیوتم، ئەم ساڵ 13 هەزار ئەکتەر و فیلم و بەڵگە فیلم لە 70 وڵاتی جیهانەوە، هەوڵیان بۆ وەرگرتنی ئەو خەڵاتە دا، کە رووداو بردییەوە. دەیان هەزارانی دیکە بە هیوای ئەوەبوون لە وێبی کارەکانیان هەر تەنیا ناویان بهێنرێت". خەڵاتی وێبی ساڵی 1996 دامەزراوە و ساڵانە لەلایەن ئەکادیمیای نێودەوڵەتی هونەر و زانستە دیجیتاڵییەکان (IADAS) پێشکەش دەکرێت، ئەمساڵ یادی 28 ساڵەی خەڵاتەکەیە، خەڵاتەکان تایبەتن بە داهێنان و لێهاتوویی تەکنیکی لەسەر پلاتفۆڕمە جیاوازەکان لە تۆڕی ئینتەرنێتدا، بەشێوەیەک بە ئۆسکاری ئینتەرنێت ناوی دەهێندرێت.   

هاوڵاتی هاتووچۆی هەڵەبجە شۆفێران لە رۆچوونی شەقامی سەرەکیی بەردەم نەخۆشخانەی عەنەب ئاگاداردەکاتەوە. ئەمڕۆ دووشەممە 13ی ئایاری 2024، بەڕێوەبەرایەتیی هاتووچۆی هەڵەبجە رایگەیاند، "بەهۆی ئەو بارانبارینە زۆرەی چەند رۆژی رابردوو، شەقامی سەرەکیی بەردەم نەخۆشخانەی عەنەب رۆچووە لە هەردوو ساید گرفتی بۆ هاتوچۆی شۆفێران دروستکردووە". ئاماژە بەوەشکراوە، "لەپاش هەوڵدانی بەردەوام بەهاوکاریی سەرۆکایەتیی شارەوانیی هەڵەبجە و کۆمپانیای دەڵەمەڕ توانرا رێگای جێگرەوە بۆ هاتوچۆی شۆفێران بدۆزرێتەوە، ئێستا شۆفێران دەتوانن شەقامی جوتسایدی حمەوغان بە هەردوو ئاڕاستە بەکاربهێنن".

هاوڵاتی دەزگای ئاسایشی هەرێم دەستگیرکردنی گەورە قاچاغچییەکی بازرگانیکردن بەمرۆڤ راگه‌یاند، كه‌ له‌لایه‌ن پۆلیسی نێودەوڵەتی ئینتەرپوڵه‌وه‌ داواكراوه‌ و ناسراوە بە "دوپشک". دەزگای ئاسایشی هەرێم له‌ راگه‌یه‌ندراوێكدا باسی له‌وه‌كردوه‌، "پاش بەدواداچون و لێکۆڵینەوەی هێزەکانی ئاسایش، لەسەر بنەمای ئاڵۆگوڕی زانیاری هەواڵگری و لەسەر داوای پۆلیسی نێودەوڵەتی (ئینتەرپول) بە فەرمانی دادوەر توانرا دوێنێ یه‌كشه‌ممه‌ گەورە بازرگانێکی قاچاغچی و بازرگانیکردن بەمرۆڤەوە، بەناوی (ب،ک،م) ناسراوە بە (دوپشک) دەستگیربکات و ڕادەستی یاساکرا". دەزگای ئاسایشی هەرێمی کوردستان دڵنیایی بە هاووڵاتییان داوە، "هیچ کەسێک لە سەرووی یاساوە نییە، هێزەکانی ئاسایش بەردەوام رووبەڕووی تۆمەتباران دەبنەوە لەپێناو دابینکردنی ئارامی و سەقامگیری بۆ هەمووان." تۆمەتبارەکە بە ماددەی 5 لە یاسای ژمارە 28ی ساڵی 2012 دەستگیر کراوە و لێکۆڵینەوە لە دۆسیەکەی بەردەوامە. پێشتر لەسەر ئەم قاچاغچییە کوردە، کەناڵى بی بی سی بنکۆڵکارییەکى ئەنجامداوە و بەوپێیە؛ دوپشک لەلایەن پۆلیسى زۆرینەى وڵاتانى ئەوروپا و بەریتانیاوە داواکراوە. هەر بەپێی راپۆرتەکە، ئەم قاچاغچییە لە ساڵى 2016ـەوە کارى بەقاچاغبردنى کۆچبەران دەکات بۆ وڵاتانى ئەوروپا و لەنێوان ساڵانى 2016 بۆ 2019 یەکێک بوە لە دوو سەرەکیترین ئەو کەسانەى کە سەرکردایەتیی گەشتەکانى کۆچبەرانى نایاساییان کردوە لە بەلجیکاوە بۆ فەرەنسا. لە ماوەی دوو ساڵی ئۆپەراسیۆنەکانی پۆلیسدا، 26 ئەندامی گرووپە قاچاخچییەکە لە بەریتانیا، فەرەنسا و بەلجیکا دادگایی کراون، بەڵام "دووپشک" توانیویەتی هەڵبێت. بەڵام بەشێوەی ئامادەنەبوو، لە دادگەیەکی بەلجیکا بە 121 کەیسی قاچاخچێتی تۆمەتبار کراوە، لە ئۆکتۆبەری 2022ش سزای 10 ساڵ زیندانی و 834 هەزار پاوەن پێبژاردنی بەسەردا سەپێندراوە. لەوکاتەشەوە گەڕان بەدوای "دووپشک" بەردەوام بووە.

هاوڵاتی ئه‌نجومه‌نی سه‌رتاسه‌ری مامۆستایانی ناڕازیی رایده‌گه‌یه‌نن، "هه‌ژمار من" ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌ و ئاماده‌نین ئه‌و فۆڕمه‌ پڕبكه‌نه‌وه‌ كه‌ دامه‌زراوه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان پێیان ده‌دات، ده‌ڵێن، ئه‌گه‌ر ناچار بكرێن خۆپیشاندان ده‌به‌نه‌وه‌ به‌غدا. نوێنەرانی مامۆستایانی ناڕازی لە شاری سلێمانی ئەمڕۆ دووشەممە لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا،پەیامێکیان ئاڕاستەی حکومەتی عێراق و بەرپرسانی بانکی بازرگانی عێراق کردو تیایدا،ڕایانگەیاند کە  ئاماده‌نین ئه‌و فۆڕمه‌ پڕبكه‌نه‌وه‌ كه‌ دامه‌زراوه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان پێیان ده‌دات و دەشڵێن " لە نێوان ململانێى حکومەتى عێراق و هەرێمدا بوینەتە قوربانى". باسیانلەوەشکرد کە، "دادگاى فیدراڵى حکومەتى عێراق و هەرێم پابەندکراوە بە بە بانکیکردنى موچەى موچەخۆرانى هەرێم لە بانکە فیدراڵییەکان، بەڵام لە ئێستادا حکومەتی هەرێم بۆ خۆدزینەوە لە بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی بۆ بە نیشتیمانیکردنی مووچە ، لە ئێستادا هەژماری منی لە بانکەکانی نزیک لە خۆیەوە دەستپێکردووەو دەیەوێت لە ژێر ناونیشانی تەوتین ، تەوتینی بە زۆرەملێ بسەپێنێت بەسەر مووچە خۆرانی ستەملێکراوی هەرێمی کوردستاندا." ڕاشیانگەیاند ، "لە ئەنجامدا ئێمەی مووچەخۆرانی هەرێم لە نێوان ململانێکانی و دەستشکانەوەی هەردوو حکومەتدا بوینەتە قوربانی و  ئەگەر بە دەم داواکارییەکانمانەوە نەیەن، ناچارین لە دادگاى فیدراڵى سکاڵایان لە دژ تۆمار بکەین لە دادگاى فیدراڵى و ناڕەزایەتییەکانمان ببەینە بەغدا." هەر لە کۆنگرەکەدا نوێنەری مامۆستایان ئاماژەی بەوەدا کە، مامۆستایان و مووچەخۆران لە نێوان ململانێى حکومەتى عێراق و هەرێمدا بونەتە قوربانى و هیچ متمانەیەکیان بە هەژمارى من نییە و پێچەوانەى بڕیارى دادگاى فیدراڵییە، هاوکات داواکارن حکومەتى عێراق و بانکى تی بی ئاى پابەنبوونى خۆیان بە بانکیکردنى موچەى موچەخۆرانى هەرێم دەرببڕن. داوایەکیشیان ئاڕاستەی حکومەتی عێراق کردوو تیایدا داوا دەکەن،  لە نزیکترین دەرفەتدا سەرۆک وەزیرانی عێراق و بەرپرسانی تی بی ئای لە بەیاننامەیەکی فەڕمیدا پابەندبوونی خۆیان بە بڕیارەکانی دادگای فیدڕاڵییەوە درببڕن و بۆیان ڕوون بکەنەوە کە مووچە بەنیشتیمان دەکریت لەلایەن بانکی بازرگانی عێراقەوە یانیش ئەو بانکە بەشێکە لە پرۆژەی هەژماری من. ئەمەش لەکاتێکدایە لە ئەمساڵدا مووچەی سێ مانگ خەرجکراوە، بەڵام تائێستا مووچەی مانگی نیسان بۆ هەرێم نەهاتووە و مووچەخۆرانی هەرێم زیاتر لە 35 رۆژە مووچەیان وەرنەگرتووە کە مووچەی مانگی ئازاریان بە سێ رۆژ لە 6 تا 8ـی ئازار پێدرا، بەڵام مووچەخۆرانی عیراق  مووچەی مانگی ئایار وەردەگرن.  

هاوڵاتی شارەزایەکی کەشناسی ئاشکرای کرد کە ئەو شەپۆلی بارانبارینەی ناوچەکانی هەرێمی گرتۆتەوە بەردەوام دەبێت و لە ژمارەیەکی زۆر لە پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان ئەگەری بارانبارین و چالاکبونی هەورەبروسکە هەیە. ئاراس جەبار، شارەزای كەشناسی ڕایگەیاند، سبەی دوو شەممە 13/5/2024 لە ئەنجامی کاریگەری نزمەپاڵەپەستۆی دەریای ناوەراست ناجێگیری کەش لەسەر ناوچەکانی ھەرێمی کوردستان زیاتر ئەبێت و ئاسمان بەزۆری نیمچە ھەور بۆ ھەوری تەواو ئەبێت. هاوکات  لە سەنتەری پارێزگاکانی دھۆک و ھەولێر و کەرکوک و سنووری ئیدارەی گەرمیان و ئیدارەی راپەرین ھەندێک کات ئەگەری نمە باران و چالاکبوونی ھەورە بروسکە ئەبێت لە ناوچە شاخاویەکاندا ڕێژەی بارانەکە زیاتر ئەبێت و ھەندێک کات تاوە بارانی بەخوڕ چالاک ئەبێت. ئەوەشی خستەڕوو، لەناوچەکانی سنووری پارێزگای سلێمانی و ھەڵەبجە ناجێگیری کەش زیاتر ئەبێت و لەکات و شوێنی جیاجیادا ئەگەری چالاکبوونی ھەورەبروسکەی بەھێز و تاوە بارانی بەخوڕ ئەبێت بەراورد بە ناوچەکانی دیکە بارانبارین زیاتر ئەبێت . ئاماژەی بەوەشدا، پلەکانی گەرما بەراورد بە ئەمڕۆ 5 تا 7 پلە نزمبوونەوە بەخۆیەوە ئەبینێت و کەش فێنک ئەبێت. باسی لەوەشکردووە، کاریگەری ناجێگیری کەش سبەی لەکاتەکانی شەودا لەزۆربەی ناوچەکان کۆتایی پێدێت و بۆ ڕۆژی سێ شەممە 14/5/2024 کەش لەزۆربەی ناوچەکان سەقامگیر ئەبێت.

هاوڵاتی هێزەکانى سووریاى دیموکرات 'هەسەدە' بەهۆی هێرشەکانی داعشەوە لە دێرەزۆر باری نائاساییان راگەیاندووە و مەزڵوم عەبدی فەرماندەی هەسەدە لەگەڵ سەرۆک خێڵەکانی دێرەزۆر کۆبووەوە. هێزەکانى سووریاى دیموکرات هەسەدە ئەمڕۆ یەکشەممە 5/12/2024 رایگەیاند، لە سەرەتای ئەمساڵەوە لەگەڵ هێزەکانی هاوپەیمانان 28 ئۆپەراسیۆنیان لە حەسەکە، رەقە و دێرەزۆر لە دژی شانەکانی داعش ئەنجامداوە. باسی لەوەشکردووە کە، لەو ئۆپەراسیۆنانەدا حەوت چەکداری داعش کوژراون و 27 چەکداری دیکەش دەستگیرکراون. هەروەها لە دوای هێرشی ئۆتۆمبێلکی بۆمبڕێژکراوی داعش لە 10ی ئایاردا بۆ سەر بارەگایەکی هەسەدە لە ناوچەی شحێلی دێرەزۆر، کە گیانلەدەستدانی سێ ئەندام هەسەدە و برینداربوونی حەوتی دیکەی لێکەوتەوە، هەسەدە لە دێرەزۆر باری نائاسایی رایگەیاندووە. هاوکات مەزڵوم عەبدی فەرماندەی هەسەدە لەگەڵ سەرۆک خێڵەکانی دێرەزۆر کۆبووەوە وبڕیارە لە هەندێک ناوچەدا بە رەزامەندیی سەرۆک خێڵەکان دەست بە ئۆپەراسیۆن لە دژی شانەکانی داعش بکەن و دەستیان بەبڵاوکردنەوەی هێز بە ناوچەکانی دێرەزۆر و لێواری رووباری فوراتدا کردووە. وێڕای بەزاندنیان لە ساڵی 2017 لە عێراق و ساڵی 2019 لە رۆژئاوای کوردستان و سووریا، هێشتا گرووپە بە تیرۆرست پۆڵێنکراوەکە چەندین شانەی نووستووی لە ناوچەکە هەیە و بە درێژایی ساڵانی رابردوو، بەردەوامبوون لە هێرشی ناوبەناوی خوێناوی بۆ سەر هەسەدە و سوپای سووریا.  هەسەدە کە سوپای  بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەرە، زیاتر لە 10 هەزار چەکداری داعشی لە زیاتر لە 20 زینداندا بەندکردووە. دوو هەزار لەوانە، چەکداری بیانین و وڵاتەکانیان ئامادە نین وەریانبگرنەوە. هەسەدە دەڵێت، چەکدارەکان لە نزیکەی 60 وڵاتەوە چووبوونە نێو سووریا و رۆژئاوای کوردستان و لە کاتی جەنگەکەدا دەستگیریان کردوون.    

هاوڵاتی شاندێکی وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوە ئاوییەکانی هەرێمی کوردستان سەردانی بەغدا دەکات بە مەبەستی پرسی وەرگرتنی گەنمی جوتیاران. ئەمڕۆ یەکشەممە، 12ی ئایاری 2024، بێگەرد تاڵەبانی، وەزیری كشتوكاڵ و سەرچاوە ئاوییەكانی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، "سبەی دووشەممە 13ی ئایاری 2024 بە یاوەری شاندێک دەچینە بەغدا و سەردانی وەزارەتی كشتوكاڵی عێراق دەكەین و دوو كۆبوونەوەی گرنگ ئەنجامدەدەین". ئاماژەی بەوەکرد، "لە كۆبوونەوەی یەكەمدا وەزارەتی كشتوكاڵی هەرێم و بەغدا دەبێت و كۆبوونەوەی دووەمیش كۆبوونەوەی 57تە كە تێیدا سەرجەم وەزارەتەكان لەبارەی كۆتا بڕیار لەبارەی وەرگرتنی گەنمی جوتیارانی هەرێم گفتوگۆ دەكەین". وەزیری کشتوکاڵی هەرێمی کوردستان وتی، "لە كۆبوونەوە سەردانەكانی ماوەی رابردووماندا دۆكیۆمێنت و بەڵگە و نوسراوی فەرمیمان داوەتە لایەنە پەوەندیدار و سەرۆك وەزیرانی عێراق و ئەنجومەنی نوێنەران لەپێناو ئەوەی پرسی گەنمی جوتیارانی هەرێمی کوردستان یەكلابكرێتەوە". وتیشی، "پێشبینیش دەكەم بەراورد بە ساڵانی رابردوو بەهیچ شێوەیەك رێژە پەسەند ناكەین و رووبەڕووی داچێندراو بۆ هەر دۆنمێك وەك جوتیارانی باشوور و ناوەڕاستی عێراق دەبێت هەمان مامەڵەش لەگەڵ جوتیارانی هەرێمی کوردستان بكرێت".

هاوڵاتی  دوای مرداربوونەوەی بە کۆمەڵی نەورەسەکان لە دەریاچەی دوکان بەشی ڤێتێرنەری و بەشی زانست لە زانکۆی سلێمانی بڕیاریاندا لیژنەیەک پێکبهێنن و سەردانی نیشتمانی نەورەسەکان بکەن بە مەبەستی لێکۆڵینەوە زیاتر. ئەمڕۆ یەکشەممە، 12ی ئایاری 2024، بەشی ڤێتێرنەری و بەشی زانست لە زانکۆی سلێمانی لیژنەیەکیان پێکهێنا بۆ لێکۆڵینەوە لە هۆکاری مرداربوونەوەی بە کۆمەڵی نەورەسەکان لە دەریاچەی دوکان لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا د.نادیە عەبدولکەریم، سەرۆکی لیژنەکە و راگری کۆلیژی پزیشکی ڤێتێرنەری  رایگەیاند، "لیژنەکەیان سەردانی ناوچەکە دەکات و نمونەی ئەو نەورەسانەی مرداربوونەتەوە دەهێنرێنەوە بە مەبەستی ئەوەی لە پشکنینیان بۆ بکرێت و لە رووی زانستییەوە هۆکارەکەی ئاشکرابکرێت". ئاماژەی بەوەشکرد، "دوای ئەنجامدانی پشکنینەکە بە فەرمی ئەنجامەکەی رادەگەنین"، باسیشی لەوەکرد، "ئەگەر هەیە هۆکاری مردنی نەورەسەکان یان ڤایرۆس یان گۆڕانکاری کەشوهەوا بێت، بۆیە دەمانەوێت بە وردی لێکۆڵینەوە بکەین، چونکە دەمانەوێت رێگری لە تەشەنەکردنی بکەین". رۆژی هەینی، 10ی ئایاری 2024، دوای بڵاوبوونەوەی چەند وێنەیەکی نەورەسەکانی دەریاچەی دوکان کە تووشی مرداربوونەوەی بە کۆمەڵ ببوون کاردانەوەی لێکەوتەوە و تەندروستیی راپەڕین تیمی ناردە نیشتمانیی نەورەسەکان بە مەبەستی ئەنجامدانی پشکنین، هەروەها داواشییان لە هاوڵاتییانکرد سەردانی ئەو ناوچەیە نەکەن، تاوەکو پشکنینەکان کۆتایی دێت.  

هاوڵاتی کەشناسیی هەرێمی کوردستان رەوشی کەشوهەوای ناوچە جیاوازەکانی بڵاوکردەوە و بەپێی پێشبینییەکان بێت باران دەبارێت و پلەکانی گەرما زیاتر دادەبەزن. ئەمڕۆ یەکشەممە، 12ی ئایاری 2024، بەڕێوەبەرایەتیی کەشناسی و بوومەلەرزەزانی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، "ئەمڕۆ ئاسمان بەردەوام هەور دەبێت، لەگەڵ زیادبوونى خێرای با و ئەگەرى کەمێک تۆز لە کەشى ناوچەکەمان، ئەگەرى پروشکە باران هەیە لە سەنتەرى پارێزگاکان و ناوچەى جیاجیا لە سنوورى ناوچە شاخاوییە بەرزەکان ئەگەرى باران بارینى زیاتر دەبێت، بڕى بارانى پێشبینیکراو 1-4 ملم دەبێت و خێراى با لەسەرخۆ - مامناوەند دەبێت، هەروەها پلەکانی گەرما کەمێک نزم دەبێتەوە بەراورد بە تۆمارکراوەکانی دوێنێ". ئاماژە بەوەکراوە، "سبەی دووشەممە 13ی ئایاری 2024 ئاسمان نیمچە هەور دەبێت و هەندێ کات دەگۆڕێت بۆ هەورى تەواو، ئەگەرى باران بارینى کەم هەیە لە سەر بەشێک لە سنوورى پارێزگاى سلێمانى و ناوچە شاخاوییە سنووریەکانى پارێزگاى دهۆک، خێراى با لەسەرخۆ و مامناوەند دەبێت و سبەى خێراى با کەم دەبێتەوە و پلەکانى گەرما بە نزیکەى 1-3 پلەى سیلیزى نزم دەبێتەوە".   بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی:   هەولێر : 29 سلێمانى : 27 28 دهۆک :   زاخۆ : 27 هەڵەبجە : 28 کەرکوک: 31 سۆران : 24 حاجی ئۆمەران: 17 گەرمیان : 35

هاوڵاتی بڕیارە لیژنەیەکی پسپۆڕ سەردانی ئیدارەی راپەرین دەکات بە مەبەستی بەدواداچوونی زانستی بۆ مرداربوونی باڵندە نەورەسەکان. ئەمڕۆ یەکشەممە، 12ی ئایاری 2024، وەزارەتی تەندروستیی حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، "بە بڕیاری دکتۆر سامان بەرزنجی، وەزیری تەندروستی لیژنەیەکی پسپۆڕ سەردانی دەڤەری راپەرین دەکات بە مەبەستی بەدواداچوونی زانستی بۆ مرداربوونی باڵندە نەورەسەکان". ئاماژە بەوەشکراوە، "ئەم لیژنەیە بۆ ھەماھەنگییە لەگەڵ فەرمانگەکانی ڤێتێرنەری و چۆنیەتیی ئەنجامدانی رووپێو و ئەنجامدانی پشکنینی تاقیگەیی و دەستنیشانکردنی ھۆکارەکان بە مەبەستی پاراستنی تەندروستیی خەڵك و رێگەگرتن لە ئەگەری گواستنەوەی ھەر ڤایرۆسێک لە نێوان باڵندە و مرۆڤدا". رۆژی هەینی، 10ی ئایاری 2024، دوای بڵاوبوونەوەی چەند وێنەیەکی نەورەسەکانی دەریاچەی دوکان کە تووشی مرداربوونەوەی بە کۆمەڵ ببوون کاردانەوەی لێکەوتەوە و تەندروستیی راپەڕین تیمی ناردە نیشتمانیی نەورەسەکان بە مەبەستی ئەنجامدانی پشکنین، هەروەها داواشییان لە هاوڵاتییانکرد سەردانی ئەو ناوچەیە نەکەن، تاوەکو پشکنینەکان کۆتایی دێت.

هاوڵآتی دەستەی داکۆکی لە مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی رایانگەیاند، حکومەتی هەرێمی کوردستان ئامادە نییە داتای فەرمانبەران بە مەبەستی تەوتین رادەستی بەغدا بکات، بۆیە ئەوانیش بەرپرسیارێتی موچەکانیان دەخەنە ئەستۆی پارێزگاری سلێمانی و دەسەڵاتدارانی زۆنگەکە. دەستەی داکۆکی لە مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا شەوی شەممە 5/11/2024 رایانگەیاند،" هەموان دەزانن حکومەتی هەرێمی کوردستان بەردەوامە لە پیادەکردنی سیاسەتی ستەمکاران و چەواشەکردنی گەلی کورد، بریاری دادگای فیدڕاڵتی تایبەت بە تەوتینی موچە چارەسەری ریشەیی بوە بۆ پرسی موچە." دەستەی ناکۆکی مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی ئاماژەیان بەوەشکرد،" دواکەوتنی موچە و تێکدانی گوزەرانی هاوڵاتیان لە ئەنجامی پابەندنەبونی حکومتی هەرێمی کوردستانە"، جارێکی دیکە دژایەتی خۆیان بۆ پڕۆژەی "هەژماری من" دوپاتدەکەنەوە و باسلەوەدەکەن کە حکومەتی هەرێمی کوردستان ئامادە نییە داتای فەرمانبەران بداتە بەغدا، بۆیە پەرپرسیارێتی موچەکەنایان دەخەنە ئەستۆی پارێزگاری سلێمانی و دەسەڵاتدارانی زۆنگەکە. ئەوەشیان خستەڕو، جێبەجێکردنی بڕیارەکانی دادگای فیدڕاڵی بە چارەسەری ریشەیی دەزانن بۆ موچەکانیان، داوا لە هەموان دەکەن بۆ گرتنەبەری هەر هەڵوێستێکی مەدەنییانە دژ بە هەر پێشهاتێکی نەخوازراو لەلایەن دەسەڵاتادارانی هەرێمی کوردستانەوە. هاوکات هۆشداریشیاندایە حکومەتی هەرێمی کوردستان و بەڕێوبەرایەتییەکان و دەڵێن گەر حکومەتی هەرێم لەم سیاسەتەی ئێستای بەردەوام بێت خۆپیشاندانی سەرتاسەری و فراوان ئەنجام دەدەن. سەبارەت بە بایکۆتکردنی هۆڵەکانی خوێندنیش مامۆستایانی ناڕازی ڕایانگەیاند ، بەهۆی هەستکردنیان بە بەرپرسیارێتی بەرامبەر خوێندکارەکانیان و بەهۆی ئەوەی لە ناوەڕاستی تاقیکردنەوەکاندان بایکۆت ئەنجام نادەن و هەڵوێستی دیکەیان دەبێت. ئەمەش لەکاتێکدایە لە ئەمساڵدا مووچەی سێ مانگ خەرجکراوە، بەڵام تائێستا مووچەی مانگی نیسان بۆ هەرێم نەهاتووە و مووچەخۆرانی هەرێم زیاتر لە 33 رۆژە مووچەیان وەرنەگرتووە کە مووچەی مانگی ئازاریان بە سێ رۆژ لە 6 تا 8ـی ئازار پێدرا، بەڵام مووچەخۆرانی عیراق لە چەند رۆژی داهاتوودا مووچەی مانگی ئایار وەردەگرن.

هاوڵاتی لە ماوەی کەمتر لە دوو مانگدا لانیکەم 23 ژن لە لایەن پیاوانی نزیکی بنەماڵەیانەوە لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران کوژراون. رۆژی شەممە، 11ی ئایاری 2024، میدیای ئێران بڵاویکردووەتەوە، لە ماوەی 45 رۆژدا لانیکەم 23 ژن بە دەستی مێرد، باوک، برا، کوڕ و خوازبێنیکەری پێشتریان کوژراون. ماوەکە لە 20ی ئادار تا 4ی ئایاری ئەمساڵە.   لەم ماوەیەدا  ژن لە تاران، 3 ژن لە مەشهەد، 2 ژن لە تەبرێز و 2ی دیکە لە ورمێ کوژراون.  هەر لەم ماوەیەدا لە شارەکانی، سنە، بۆشەهر، جۆیبار، سمنان، ئابادان، ئەهواز، خومەین، ئەلشتەر، بەردسکەن، فلاورجان و سەبزەوار ژنێک بە دەستی پیاوانی نزیکی بنەماڵە کوژراون.

هاوڵاتی میدیاى فەرمى یەکێتى لە زارى سەرچاوەیەکەوە لە وەزارەتى درایی عێراق ئاشکراى دەکات، بە ئەگەرێكی زۆرەوە سبەی یان دوو سبەی بەغدا پارە بۆ هەرێم دەنێرێت. نزیکەی 35 رۆژە مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان، مووچەیان وەرنەگرتووە و سەرچاوەیەكی نزیكیش لە وەزارەتی دارایی عێراق بە سایتى رەسمى یەکێتى وتووە، بە ئەگەرێكی زۆرەوە سبەی یان دوو سبەی بەغدا پارە بۆ هەرێم دەنێرێت. ئەو سەرچاوەیە ئاماژەی بەوەکردووە، هۆكاری دواكەوتنی ناردنی مووچەی مانگی نیسان لەلایەن بەغداوە پەیوەندی بە رادەستنەكردنی داهاتی نانەوتی و دەستپێنەكردنی بەبانكیكردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمەوە هەیە، بەڵام لە ئێستادا لێكتێگەیشتنی باش لە نێوان هەرێمی کوردستان و بەغدا هاتووەتە ئاراوە و چاوەڕوان دەکرێت تا ناوەراستی ئەم هەفتەیە، پارەی مووچەی مانگی نیسان بۆ هەرێم بنێردرێت. رۆژی یەک شەممە 21-4-2024 لیستی مووچەی مانگی نیسانی فەرمانبەران و مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان رەوانەی بەغداد کراوە، بەڵام تائێستا دارایی عیراق مووچەی مانگی نیسانی بۆ مووچەخۆرانی هەرێم نەناردووە. ئەمەش لەکاتێکدایە لە ئەمساڵدا مووچەی سێ مانگ خەرجکراوە، بەڵام تائێستا مووچەی مانگی نیسان بۆ هەرێم نەهاتووە و مووچەخۆرانی هەرێم زیاتر لە 33 رۆژە مووچەیان وەرنەگرتووە کە مووچەی مانگی ئازاریان بە سێ رۆژ لە 6 تا 8ـی ئازار پێدرا، بەڵام مووچەخۆرانی عیراق لە چەند رۆژی داهاتوودا مووچەی مانگی ئایار وەردەگرن.

هاوڵاتی کۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی رۆژئاوای کوردستان رایگەیاند، هەڵبژاردنی شارەوانییەکان دواخراوە و رۆژی 11-6-2024 بەڕێوەدەچێت. بەگوێرەی راگەیێندراوی کۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی رۆژئاوای کوردستان، ئەو هەڵبژاردنەی شارەوانی کە بڕیار بوو رۆژی 30-5-2024 لە حەوت کانتۆنی بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر بەڕێوەبچێت، دواخرا و رۆژی 11-6-2024 بەڕێوەدەچێت. لە بەیاننامەکەی کۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکاندا هاتووە کە " بڕیارماندا هەڵبژاردنەکان بۆ 11ی حوزەیرانی داهاتوو دوابخەین، بۆ ئەوەی خشتەیەکی کاتی هاوتەریب لەگەڵ گرنگی ئەو هەڵبژاردنانە دابنێین و ئامادەکارییەکی باشیان بۆ بکەین". ئاماژە بەوەشدراوە، دەیانەوێت بە شێوەیەک ئامادەکاری بکەن کە  لەگەڵ یاسای هەڵبژاردنی شارەوانییەکان، کە لەلایەن ئەنجومەنی گەلانی دیموکراتەوە پەسەندکراوە، ناکۆکی نەبێت. بە گوێرەی زانیارییەکان، تاوەکو ئێستا یەک هاوپەیمانیی هەیە کە 18 پارتی سیاسیی لەخۆ دەگرێت و هێشتا چاوەڕێ دەکرێت ژمارەی پارتەکانی نێو ئەم هاوپەیمانییە زیاد بن. هەروەها چاوەڕێ دەکرێت چەند هاوپەیمانییەکی دیکەش پێکبهێنرێن.     

هاوڵاتی  ئەمڕۆ ئاگر لە کۆگایەکی تایبەت بە کەلوپەلی منداڵان لە سەر رێگەی بەحرکە کەوتەوە و تیمەکانی ئاگرکوژێنەوە سەرقاڵی کۆنترۆڵکردنی ئاگرەکەن.  دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ شەممە، 11ی ئازاری 2024، لە کۆگایەکی تایبەت بە کەلوپەلی منداڵان لە شاری هەولێر ئاگرکەوتەوە و تیمەکانی بەرگریی شارستانیی هەولێر لە هەوڵی کۆنترۆڵکردنی ئاگرەکەدان. بەپێی ئەو زانیارییانەی کە هەیە، بەشێکی کەمی ئاگرەکە ماوە کۆنترۆڵبکرێت و تاوەکو ئامادەکردنی ئەم هەواڵە تەنها زیانی مادی هەیە و هیچ زیانێکی گیانی نەبووە. هەر ئەمڕۆ بەھۆی سووتانی پووش و پەڵاش مەترسی لەسەر سووتانی تانكییەكی غازی LPG لە شاری هەولێر ھەبوو، پاش ئاگاداركردنەوەیان تیمی بنكەی بەرگریی شارستانیی عەنكاوە گەیشتنە شوێنی مەبەست و ئاگرەكەیان كۆنتڕۆڵ.كرد