.jpeg)
هاوڵاتی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بە سەرۆکایەتی محەمەد شیاع سودانی چەند بریارێکی دەرکرد کە تیادا بڕیارەکانی ساڵی رابردوی حکومەتی مستەفا کازمی هەڵوەشاندەوە. لە کۆبونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی وەزیراندا بڕیاردرا موهەنەد نەعیم لە پۆستی ڕاوێژکاری دەزگای ئاسایشی نیشتمانی و حەیدەر حەمادە لە پۆستی بەڕێوەبەری گشتی دەستەی وەبەرهێنانی نیشتمانی سەفیە سوهەیل و عومەر بەرزنجی، وەک دوو وەکیل وەزیری وەزارەتی وەزارەتی دەرەوە و مەشرەق عەباس لە پۆستی ڕاوێژکاری سیاسی سەرۆک وەزیران لە کارەکانیان دوربخرێنەوە. هەروەها ڕائد جوحی لە پۆستی بەرپرسی دەزگای هەواڵگری دوورخرایەوە کە پێشتر بڕیاری بۆ دەرچوبوو، بڕیاری دانانی پارێزگاری نەجەف و زیقاریش هەڵوەشیندرانەوە. هەر لە کۆبونەوەکەدا بڕیاردرا بە دامەزراندنی هەڵگرانی بڕوانامەی ماستەر و دکتۆرا و یەکەمەکانی زانکۆ و پەیمانگەکان، کە ژمارەیان زیاتر لە 74 هەزار کەس دەبێت. ئەمەشلەکاتێکدایە رۆژی ٢٧ی تشرینی یه‌كه‌می ٢٠٢٢ به ئاماده‌بوونی ٢٥٣ په‌رله‌مانتار، ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق متمانه‌ی به ده‌ستبه‌كاربوونی ٢١ وه‌زاره‌ت له كابینه‌ی نوێی حكومه‌تی عێراق به سه‌رۆكایه‌تی محه‌مه‌د شیاع سودانی به‌خشی.
.png)
هاوڵاتی وەک ناڕەزایەتییەک بەرامبەر دەسەڵات لە ئێران کارکردن لە کانی زێڕی پارێزگای سیستان و بەلوچستان لە لایەن دانیشتوانی ناوچەکەوە راگیرا. بە پێی ئەو تۆمارە ڤیدیۆییانەی بڵاوکراونەتەوە؛ ژمارەیەکی بەرچاو لە خەڵکی سیستان و بەلوچستان بە کاروانی سەدان ئۆتۆمبێل رێگای سەرەکیی کارکردن لە کانی زێڕی (ئەنجیرەک) لە ناوچەی تەفتان لە پارێزگاکەیان داخستوە. ئەوە دوەمجارە لە چوارچێوەی ناڕەزایەتییەکانی خەڵکی ئەو ناوچەیە بەرامبەر سەرکوتی خەڵک ئەو کانە زێڕە کە بە گەورەترین کانی زێڕی ئێران ئەژمار دەکرێت و یەدەگی ئاڵتونەکەی دەگاتە 49 ملیۆن تەن داخراوە. بونی ئەو کانە زێڕە لە سیستان و بەلوچستان لە کاتێکدایە ئەو پارێزگایە لە کۆی 31 پارێزگای ئێران بە هەژارترین ناوچە لەو وڵاتە لەقەڵەم دەدرێت.
هاوڵاتی لە نامەیەکدا بۆ سەرۆکی دەسەڵاتی دادی عێراق، سەرۆکی دەسەڵاتی دادی ئێران داوای خێرا کردنەوەی رەوتی دادگایی کردنی بکوژانی قاسم سولەیمانی کرد. موحسێنی ئێژەیی، سەرۆکی دەسەڵاتی دادی ئێران لە نامەیەکدا بۆ فائیق زەیدان، سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق خۆشحاڵی خۆی لە بەڕێوەچوونی سێ خول دانوستانی کومیتەی لێکۆڵینەوە هاوبەشەکانی نێوان بەرپرسانی دادوەری دوو وڵاتەکە دەربڕی و ستایشی ئەنجامەکانی ئەو هاوکارییە هاوبەشەی کرد. هاوکات ناوبراو ئاماژەى بە کوژرانی قاسم سولەیمانی و ئەبو مەهدی موهەندیس کرد کە بەوتەی خۆی لەلایەن سەرۆک کۆماری ئەمریکا و بەشداری بەرپرسانی فەمی هەندێک وڵاتانی دیکە ئەنجام دراوە بەڵام بە پێی ئەوەی کە ئەو کوژرانە لەناو خاکی عێراق ئەنجام دراوە و دوو ساڵیشی بە سەردا تێدەپەڕێت،ئەوەی خستە ڕوو کەوا وڵاتەکەی داوای خێرا کردنەوەی شوێنگیری، لێپێچینەوە و سزادانی بەرپرسانی ئەو کوشتنە دەکات.
.jpg)
هاوڵاتی له زۆربه‌ی زانكۆكانی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان و شاره‌كانی ناڕه‌زایه‌تی و گردبوه‌نه‌وه به‌ڕێوه‌چوو و بڕیاره رۆژی سێشه‌ممه خۆپیشاندانی سه‌رتاسه‌ریی به‌ڕێوه‌بچێت و به پێی دوایین ئامار تا ئێستا 283 كه‌س له ناڕه‌زایه‌تییه‌كاندا كوژراون. رۆژهه‌ڵاتی كوردستان به مانگرتن ده‌ستیپێكرده‌وه رۆژی دووشه‌ممه مانگرتن له شاری شنۆ و روانسه‌ر ده‌ستیپێكرد و دوكان و بازاڕه‌كان نه‌كراونه‌وه و هاوكات كچانی خوێندكار له مه‌ریوان رژانه شه‌قامه‌كان و دروشمیان دژی ده‌سه‌ڵاتی ئێران وته‌وه. به به‌شداریی خه‌ڵكێكی زۆر، ته‌رمی كۆمار ئه‌و لاوه 16 ساڵه‌یه‌ی كه شه‌وی یه‌كشه‌ممه به ته‌قه‌ی هێزه ئه‌منییه‌كانی ئێران له پیرانشار گیانی له‌ده‌ست دا، له گوندی زێوكه به‌خاك سپێردرا و به‌شداربوانیش دروشمی "مه‌رگ بۆ دیكتاتۆر"یان وته‌وه. باوكی كۆمار له‌كاتی به‌خاكسپاردنی رۆڵه‌كه‌یدا؛ وتی جه‌رگ سوتان ئاسان نییه من كوڕه‌كه‌م له 25 گه‌لاوێژ له‌دایكبو بۆیه ناوم نا كۆمار، ئه‌و بێتاوان بو شانازیی ده‌كه‌م كه بۆ خاك و وڵاتی خۆی شه‌هیدبوو ئه‌گه‌رچی ژانی ئه‌و مه‌رگه ئاسان نییه. وتیشی: نابێت خه‌ڵك و وڵاتی خۆمان بفڕۆشین و سیخوڕیی بۆ ده‌سه‌ڵات بكه‌ین چونكه ده‌سه‌ڵات هه‌وڵی كوشتنی هه‌موان ده‌دات. هاوكات له‌شاری سنه جه‌ماوه‌رێكی زۆر به‌شدارییان كرد له به‌خاكسپاردنی ته‌رمی سارینا ساعدی ته‌مه‌ن 16 ساڵ كرد كه له خۆپیشاندانه‌كانی رۆژی چوارشه‌ممه‌ی رابردودا برینداركرا و دوای مانه‌وه‌ی چه‌ند رۆژ له نه‌خۆشانه‌ی ته‌وحید له سنه گیانی له‌ده‌ستدابوو پزیشكی دادی سه‌ر به ده‌سه‌ڵاتی ئێران رایگه‌یاندبو كه مه‌رگی سارینا په‌یوه‌ندیی به خۆپیشاندانه‌كانه‌وه نه‌بوه و به‌هۆی به‌كارهێنانی مادده‌ی هۆشبه‌ره‌وه گیانی له‌ده‌ستداوه. خوێنداكارانی زانكۆكانی سنه گردبونه‌وه‌یان ئه‌نجام دا و خوێندكارانی ئه‌و زانكۆیانه دروشمیان دژی ده‌سه‌ڵاتی ئێران وته‌وه. شه‌وی دووشه‌ممه له شاری سه‌رده‌شت خۆپیشانداو ناڕه‌زایه‌تیی ده‌ستی پێكرده‌وه و گه‌نجانی شاره‌كه رێگا سه‌ره‌كییه‌كانیان كۆنتڕۆڵ كرده‌وه. له كامیاران له‌چوارچێوه‌ی ناڕه‌زایه‌تییه‌كاندا ژماره‌یه‌ك كامێرای چاودێریی شاره‌كه سوتێنران. ناوه‌ندی هه‌نگاو بۆ مافه‌كانی مڕۆڤ بڵاوی كرده‌وه زیاتر له 20 كه‌س له شاری قه‌سری شیرین له رۆژهه‌ڵاتی كوردستان له لایه‌ن هێزه ئه‌منییه‌كانه‌وه ده‌ستگیركراون و چاره‌نوسیان نادیاره. ناڕه‌زایه‌تیی له زانكۆكانی ئێران له زانكۆ به‌هه‌شتیی تاران خۆپیشاندانه‌كان به‌فراوان بون و دروشمیان دژی رێبه‌ری كۆماری ئیسلامی ئێران وته‌وه. ئه‌و خوێندكارانه‌ی كه له زانكۆی شه‌ریف له تاران ده‌ركرابون چونه به‌رده‌م زانكۆكه و مانگرتنیان راگه‌یاند، له ماوه‌ی رابردودا ده‌یان خوێندكار به بیانوی هاندانی خوێندكاران له زانكۆكانی ئێران ده‌ركراون. له زانكۆی چه‌مران له شاری ئه‌هواز له باشوری ئێران خوێندكارانی زانكۆ گردبونه‌وه و ناڕه‌زایه‌تیان رێكخست و دروشمیان دژی "به‌سیج" و ده‌سه‌ڵات له‌و وڵاته وته‌وه. خوێندكارانی زانكۆكانی شیراز هاوشێوه‌ی شاره‌كانی دیكه به‌رده‌وامبون له دربڕینی ناڕه‌زایه‌تی و دروشم وتنه‌وه دژی ده‌سه‌ڵات. له زانكۆی زانستی پزیشكی ته‌برێز خۆپیشاندانی به‌رفراوان به‌ڕێوه‌چو و خوێنكاران دروشمی " ده‌جه‌نگین و ئێران وه‌ده‌گرینه‌وه"یان وته‌وه. شه‌وی دووشه‌ممه‌ش له ژماره‌یه‌ك شه‌قامی شاری تاران و ته‌برێز ناڕه‌زایه‌تیی به‌ڕێوه‌چوو. له زانكۆی ئه‌هلیی شاری ئیسلامشه‌هر له تاران به درۆن چاودێریی ناڕه‌زایه‌تییه‌كان كرا به مه‌به‌ستی ناسینه‌وه‌ی خۆپیشانده‌ران به‌ڵام سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش خوێندكاران دروشمی " نا بۆ كۆماری ئیسلامی"یان وته‌وه. خوێندكارانی زانكۆی سیستان و به‌لوچستان گردبونه‌وه و دروشمی "ئازادی، ئازادی.."یان وته‌وه و له زانكۆی شاری ئه‌راك و له زانكۆی خه‌یام له شاری مه‌شهه‌د ناڕه‌زایه‌تیی به‌ڕێوچوو. خوێندكاره هاوپۆله‌كانی سارینا ئیسماعیلزاده یادی چله‌ی مه‌رگی ئه‌ویان كرده‌وه و بۆیان نوسیوه له "خاكی تۆ هیوا ده‌ڕوێت" و " بۆنی به‌هار دێت ئێمه ده‌نگی ده‌بیستین" سارینا ئیسماعیلزاده ته‌مه‌ن 16 ساڵ به‌هۆی لێدانی هێزه ئه‌منییه‌كانی ئێران له شاری كه‌ره‌ج كوژرا و دواتر هێزه ئه‌منییه‌كان رایانگه‌یاند خۆی كوشتووه. سه‌رۆكی ده‌زگای داد له تاران رایگه‌یاند؛ دوای سزادانی هه‌زار خۆپیشانده‌ری تاران كراوه و بڕیاره به‌ڕێوچونی دادگای تۆمه‌تبارانیش به ئاشكرا بێت و له ته‌له‌فیزیۆنی فه‌رمی وڵاته‌كه‌ش په‌خش بكرێت. به به‌شداریی هه‌زارن كه‌س له گۆڕستانی وحیده له شارۆچكه‌ی شه‌هریار سه‌ر به پارێزگای تاران چله‌ی جه‌ماوه‌ریی بۆ عێرفان خه‌زایی كه له ناڕه‌زایه‌تییه‌كانی شه‌هریار كوژرابو به‌ڕێوه‌چوو. هاوكات له شاری قه‌زوێن چله‌ی جه‌واد حه‌یدری له لایه‌ن كه‌سوكاری به‌ڕێوه‌چوو. له به‌یاننه‌مه‌یه‌كدا به ناوی چالاكانی مه‌ده‌نی داوا كراوه رۆژی سێشه‌ممه و چوارشه‌ممه ناڕه‌زایه‌تیی له سه‌رتاسه‌ری شاره‌كانی ئێران به‌ڕێوه‌بچێت و ئه‌و ناڕه‌زایه‌تییانه‌ش بڕیاره له كاتژمێر (11:00) ده‌ست پێبكات. به پێی داوایین ئامار ژماره‌ی كوژراوانی خۆپیشاندان و ناڕه‌زایه‌تییه‌كانی سه‌رتاسه‌ری رۆژهه‌ڵاتی كوردستان و ئێران 283 كه‌س و زیاتر له 14 هه‌زار كه‌سیش ده‌ستگیر كراون.
.jpg)
کەنەدا ژمارەیک سزای دیکەی دژی بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی ئێران و دامەزراوەکانی رادەگەیەنێت. وەزارەتی دەرەوەی کەنەدا لە بەیاننامەیەکدا رۆژی دوشەممە ئاشکرای کرد؛ بەهۆی پێشێلکاریی مافەکانی مرۆڤ لە لایەن کۆماری ئیسلامی ئێرانەوە ژمارەیەک سزای بەسەر چوار بەرپرس و دوو دامەزراوەی وڵاتەکەدا سەپاندوە. لە بەیاننامەکەدا ناوی حسێن رەحیمی، ئەحمەد فازلیان، ئەسەدوڵڵا جەعفەری، مورتەزا موسەوی لە فەرماندە سەربازییەکانی پۆلیس و هێزە ئەمنییەکانی هێنراوە . جگە لەو چوار بەرپرسەی کۆماری ئیسلامی ئێران، دامەزراوەی پۆلیس و ناوەندێنی پەروەردە و راهێنانی(موستەفا)ی لە لایەن کەنەداوە سزایان بەسەردا سەپێنراوە. مێلانی جولی، وەزیری دەرەوەی کەنەدا رایگەیاند؛ وڵاتەکەی پشتیوانیی لە ناڕەزایەتییەکان و خواستی بوێرانەی خەڵکی ئێران دەکات. ئەو سزایانە چوارەم قۆناغی سزاکانی کەنەدایە کە بەهۆی سەرکوتی ناڕەزایەتییەکان دژی بەرپرسانی ئێران و دامەزاروەکانی سەپێنراوە.
رۆژنامەنوسێکی ئیسرائیلی ئاشکرای دەکات حیزبوڵڵای لوبنا ئامادەکاریی دەکات بۆ رەوانەکردنی دو یەکەی هێزە چەکدراەکانی بۆ ئێران ئەوەش بە مەبەستی سەرکوتی ناڕەزایەتییەکان لەو وڵاتە. ئێمیلی شرەیدێر، رۆژنامەنوس لە رۆژنامەی (جۆرۆسەلیم پۆست)ی ئیسرائیل بڵاوی کردوەتەوە بە بڕیاری حەسەن نەسڕوڵڵا، سەرۆکی حیزبوڵڵای لوبنا یەکەی 133 و یەکەی 910ی سەر بە چەکدارانی ئەو حیزبە رەوانەی ئێران کراون. بە پێی ئەو بەڵگەی شرەیدێر بڵاوی کردوەتەوە ژمارەی ئەو دو یەکەیە کە هێزی تایبەتی حیزبوڵڵا لە دەرەوەی لوبنان ناودەهێنرێت نۆ هەزار و 500 چەکدارە. لە بەڵگەنامەکەدا هاتوە ئەو چەکدارانە بە مەبەستی پاراستنی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێران و روبەڕوبونەوەی ناڕەزایەتییەکان لە رێکەوتی (20/10/2022) رەوانەی ئێران دەکرێن.
هاوڵاتی راوێژکاری باڵای ئەڵمانیا ئیدانەی هەڵسوکەوتی هێزە ئەمنییەکانی ئێران دەکات بەرامبەر خۆپیشاندەران و رایدەگەیەنێت: سزای زیاتر چاوەڕوانی دەسەڵاتدارانی تاران دەکات. ئۆلاف شۆڵز، راوێژکاری باڵای ئەڵمانیا لە پەیامێکدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تویتەر بڵاوی کردەوە؛ وڵاتەکەی و ئەندامانی یەکێتی ئەوروپا سەرقاڵی تاوتوێکردنی سەپاندنی سزای نوێن بەسەر دەسەڵاتدارانی ئێران. شۆڵز هەڵسوکەوتی هێزە ئەمنییەکانی ئێرانی بە نەگونجاو و توندوتیژانە ناوهێناوە ئیدانەی ئەو توندوتیژیانەی کردوە کە بەرامبەر بە خۆپیشاندەران لە وڵاتەکە بەکاردەهێنرێت. ئەوە لە کاتێکدا نیوەڕۆی رۆژی دوشەممە ناسر کەنعانی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا داوای لە ئەڵمانیا و یەکێتی ئەوروپا کردبو کە لەژێر کاریگەریی ئەمریکا هەوڵی سزادانی تاران نەدەن. کەنعانی وتیشی؛ سزادانی سوپای پاسداران کە دامەزراوەیەکی فەرمیی ئێرانە لە لایەن ئەوروپاوە نایاساییە. پێشتر وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا و وتەبێژی حکومەتی ئەو وڵاتە رایانگەیاندبو؛ بەرلین لەگەڵ هاوپەیمانەکانی لە یەکێتی ئەوروپا تاوتوێی ئەوە دەکەن کە سوپای پاسدارانی ئێران بخەنە لیستی تیرۆری یەکێتی ئەوروپا.
هاوڵاتی سەرۆکوەزیرانی عێراق یەک هەفتە دەداتە وەزیرەکانی عێراق بۆ ئاشکرا کردنی سەروەتوسامانەکانیان. ئەمڕۆ دووشەممە ئەمیندارێتیى گشتیی ئەنجوومەنى وەزیرانى عێراق لە راگەیێندراوێکدا ڕایگەیاند محەممەد شیاع سوودانى لە یەکەم کۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیراندا ماوەى یەک هەفتەى داوەتە وەزیرانى کابینەى حکومەتەکەى بۆ ئەوەى فۆرمى ئاشکراکردنى سامانەکانیان پڕبکەنەوە و رادەستى دەستەى دەستپاکیى عێراقى بکەن. لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئەوەشی خستۆتە ڕوودەستپێکی وادەی پڕکردنەوەی فۆڕمەکە یەک هەفتەیە کە لە یەکەم کۆبوونەوەى ئەنجوومەنى وەزیرانى عێراق بە سەرۆکایەتیى محەممەد شیاع سوودانى لە ٢٨ تشرینی یەکەمى 2022، ئەنجامدرا و هەر لەو کۆبوونەوەیەدا ئەو فەرمانە بۆ وەزیرەکان دەرکراوە بۆ پڕکردنەوەى فۆرمى ئاشکراکردنى سەروەت و سامانیان و وادەکە دەستی پێکردووە. جێگەی باسە دەستەى دەستپاکیى عێراق ساڵانە فۆرمى ئاشکراکردنى سامان بۆ بەرپرسانى باڵاى عێراق دەنێرێت بۆئەوەى پڕیبکەنەوە، ئەوەش وەک هەنگاوێک بۆ رێگریکردن لە دەوڵەمەندبوونى نائاسایی.
ڕۆژی شەممە لەدوای هێرشی هێزە حکومەتییەکان بۆ سەر گوندی "وش تەپە"ی سەر بە شاری بۆکان و قوتابخانەی ئەو گوندە، لانی کەم ١٦ هاووڵاتی ئەو گوندەو لە ناویاندا کچێکی تەمەن ١٢ ساڵیان ڕفاندووە. ناسنامەی ئەو ١٦ کەسە ڕفێندراوە لەلایەن هێزە ئەمنییەکان بۆ هەنگاو ئاشکرا بووە بەم شێوەیەی خوارەوەیە: هێمن ئەمین نەژاد، هێمن لوتفوڵڵاهی، هیوا لوتفوڵڵاهی، ئەرسەلان عەزیزی، هانیە عەزیزی (١٢ ساڵ و کچی ئەرسەلان)، محەممەد ئەسەدی، شۆڕش ڕەحیمزادە، مستەفا ڕەحیمزادە، یادگار عەلیزادە، فەرهاد ئابدار، شاهین سلێمانی، ئەردەڵان ڕەحیمزادە، ئەرسەلان ڕەحیمزادە، سەیوان ڕەحیمزادە، زانیار عەلیزادە و زانیار حەمزەڕەش. بە وتەی سەرچاوەکانی هەنگاو، هەر یەک لە محەممەد ئەسەدی، شۆڕش ڕەحیمزادە و موستەفا ڕەحیمزادە لە کاتی دەستبەسەرکرانیان لەلایەن هێزەکانی سوپای پاسدارانەوە تەقەیان لێکراوە و بریندار کراون. هەتا کاتی داڕشتنی ئەم هەواڵە، هیچ زانیارییەک لەسەر چارەنووسی ئەم ١٦ هاووڵاتییە لەبەردەستدا نییە و بەدواداچوونەکانی بنەماڵەکانیان بێ ئەنجام ماوەتەوە. شیاوی ئاماژە پێدانە، کە ژمارەی دەستبەسەرکراوان لە ١٦ کەس زیاترە، بەڵام هەتا ئێستا هەنگاو توانیویەتی ناسنامەی ١٦ کەسیان ئاشکرا بکات.
هاوڵاتی ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی ئه‌مڕۆ یه‌كشه‌ممه، راگه‌یاند كه‌سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران محه‌مه‌د شیاع سودانی سه‌روه‌ت وسامانی خۆی ئاشكرا كردووه له‌دوایی وه‌رگرتنی پۆسته‌كه‌ی و متمانه‌وه‌رگرتنی كابینه‌كه‌ی. فه‌رمانگه‌ی پارێزی له‌ده‌ستپاكی له‌راگه‌یندراوێكدا رایگه‌یاند" ده‌سته‌كه فۆرمی ئاشكراكردنی سه‌روه‌ت وسامانی تایبه‌ت به‌سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران محه‌مه‌د شیاع سودانی به‌ده‌ست گه‌یشتووه، كه‌یه‌كه‌م به‌رپرسه له‌م كابینه‌یه سه‌روه‌ت وسامانی خۆی ئاشكرا ده‌كات له‌دوای وه‌رگرتنی متمانه له‌لایه‌ن ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیرانه‌وه. جێگای ئاماژه‌پێكردنه سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران محه‌مه‌د شیاع سودانی وه‌زیره‌كانی كابینه‌ی حكومه‌ته نوێیه‌كه راسپاردووه بۆ ئه‌وه‌ی سه‌روه‌ت وسامانی خۆیان ئاشكرا بكه‌ن له‌به‌رامبه‌ر ده‌سته‌ی دستپاكی له‌ماوه‌ی یه‌ك هه‌فته‌دا له‌رێكه‌وتنی وه‌رگرتنی پۆسته‌كانیان. هه‌روه‌ها مادده‌ی (16/ یه‌ك/ ج) له‌یاسایی ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی ژماره (30ی ساڵی 2011)ی هه‌مواركراو، هه‌ر یه‌ك له( سه‌رۆك و جێگره‌كانی سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران و وه‌زیره‌كان و ئه‌وانه‌ی هه‌مان پله‌یان هه‌یه) و پله‌به‌رزه‌كانی دیكه‌ی ناچار ده‌كات سه‌روه‌ت وسامانی خۆیان ئاشكرا بكه‌ن.
هاوڵاتی بە گوێرەی ڕاپۆرتی ڕوانگەی سووریا بۆ مافەکانی مرۆڤ چەند کاروانێکی سەربازیی تورکیا ناوچەکانی باکووری ئیدلیبیان بەرەو ناوچە سنوورییەکانی تورکیا بەجێهێشت. ڕوانگەی سووریا بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاوی کردەوە کە ژمارەیەکی بەرچاو لە هێزەکانی تورکیا بە کەرەستەی سەربازییەوە لە باکووری ئیدلیب لە سووریاوە بەرەو ناوچە سنوورییەکانی تورکیا بەڕێکەوتوون. ئەم ناوەندە ڕاشیگەیاندووە ڕۆژی ڕابردوو کاروانێکی سەربازیی تورکیا کە لە 10 زرێپۆش و 7 تانک و چەند بارهەڵگر کە سەربازەکانیان جێبەجێ دەکرد لە باکووری حەلەب کشانەوە. ئەم ناوەندە کە چاودێریی پرسەکانی سووریا دەکات هەروەها وتی کە تورکیا لە ڕۆژی 26ی تەشرینی یەکەمیشدا ژمارەیەک زۆر لە هێزەکانی خۆی لە باکووری حەلەب کشاندەوە.
هاوڵاتی لەكاتێكدا هێشتا كێشمەكێشی سیاسی و ململانێی حزبە سیاسییەكان لەعێراقدا كۆتایی نەهاتووە، كەچی عێراق لەبوارێكی دیكەی ئابووریدا پلەیەكی پێشكەوتوو بەدەستدەهێنێت و دەبێتە پلەی یەكەم لەناو وڵاتانی عەرەبی و دووهەمین لەئاستی جیهانیدا لەپێشبینییەكانی گەشەی ئابووری بۆ ئەمساڵ، ئەمەش بەپێی دوایین راپۆرتی سندوقی نەختینەیی نێودەوڵەتی كە لەم مانگەدا دەرچووە. سندوقی نەختینەیی نێودەوڵەتی بڕوای وایە گەشەی ئابووری لەعێراق گەیشتووەتە لەسەدا 9.3، ئەویش بەهۆی زۆربوونی خواستی جیهانی لەسەر نەوت و غازی سرووشتی، كەعێراق لەدوای سعودیەوە لەڕێكخراوی ئۆپیك بەپلەی دووەم دێت وەك سەرچاوەیەكی سەرەكی نەوتی خاوو بەرهەمی رۆژانەی نەوتەكەی زیاتر لە ٤.٦ ملیۆن بەرمیلە. مەزهەر محەممەد راوێژكاری دارایی مستەفا كازمی سەرۆكوەزیرانی کاربەڕێکەر بڕوای وایە ئابووری عێراق دوو خولی سەرەكی بڕیوە كەكاری كردووەتەسەر گەشەی ئابووری، یەكەمیان خولێكی سلبی بووە، ئەویش لەساڵی ٢٠٢٠ كەگەشەی ئابووری لەسەدا -١١ بووە، دواتر چووەتە ناو خولێكی ئیجابییەوە كەئێستایەو رێژەكەی لەسەدا ٩.٤. مەزهەر محەممەد بڕواشی وایە گەشەی ئابووری هەر بەتەنیا بەهۆی نەوتەوە نییە، بەڵكو لەبواری گواستنەوەو ئابووری ژمارەیی و نیشتەجێكردن و گەشەكردن و پەرەپێدان و ئاوەدانكردنەوە بەتایبەت لەناوچە ئازادكراوەكان و پشتگیری بانكی ناوەندی بۆ بابەتی قەرزپێدانی بۆ درووستكردنی شوێنی نیشتەجێبوون و بونیادنان و قەرزدان بەگەنجان و پرۆژەكانی بواری كشتوكاڵ و پیشەسازی كەڕێژەكەی گەیشتووەتە ١٥ ملیار دۆلار، هۆكاری بەدەستهێنانی ئەو گەشە ئابوورییەن كەسندوقی نەختینەی نێودەوڵەتی ئاماژەی پێكردووە. بەبڕوای چاودێرانی ئابووریش زیادبوونی نرخی نەوت و ئاستی هەناردەكردن و سفركردنەوەی قەرزەكانی كوەیت و داشكاندنی نرخی دینار لەبەرامبەر دۆلار، وەهایكردووە دەیان ملیار دۆلار بۆ خەزێنەی حكومەت دەستەبەرببێت. ئاماژەدان بەم ژمارەو ئامارانە لەكاتێكدایە بەشێك لەئابووریناسان پێیانوایە ئەم گەشەی ئابوورییە راستەقینە نیەو بۆ وڵاتێكی وەك عێراق كە پەیوەستە بەبەرزی نرخی نەوتەوە، لەهەرچی كاتێكدا نرخی نەوت داببەزێت گەشەی ئابووری رادەوەستێت، بەپێچەوانەوەشە راستە، چونكە لەڕاستیدا سێ جۆر گەشەی ئابووری هەیە یەكەمیان گەشەیەكی خۆكردە ئەمەش وەك ئەوەی لەوڵاتە پیشەسازییەكاندا هەیە، گەشەی پلان بۆداڕێژراو كەدەوڵەت پلانی بۆ دادەرێژێت ئەمەش وەك وڵاتە ئیشتراكییەكان، گەشەی نەوتیش، وەك ئەمەی عێراق، هەر بۆیە ئەوەی هەیە گوایە گەشەی ئابووری رێژەی لەسەدا نۆ-ی را-ستەقینە نیە. گۆفاری گۆلوبال فاینێنس (Global Finance) ئەمریكیش بڕوای وایە ئەو ژمارانەی باس لەگەشەی ئابووری بۆ ساڵێك دەكەن لەوانەیە فریودەربێت، بەتایبەت لەو وڵاتانەی كەپشت بەنەوت دەبەستن، زۆرێك لەئابووری ئەو وڵاتانە زۆرجار بەخێراییەكی زۆر گەشە دەكەن، كەچی لەكاتی دابەزینی نرخی نەوت لەپڕ زۆر بەخێرایی و دراماتیكی دێنە خوارەوە. بڵاوبوونەوەی ئەم ئامارانەی سندوقی نەختینەیی نێودەوڵەتی لەكاتێدایە لەماوەكانی رابووردودا گەوەرترین هەواڵی دزی پارەكانی دەستەی باجی عێراق بڵاووبووەوە كە بڕەكەی زیاتر لەدوو ملیارو نیو دۆلارە، هاوكات ئەم گەشە ئابوورییە كە باسی لێوەدەكرێت لەژیانی واقیعی خەڵكدا رەنگی نەداوەتەوەو رێژەی هەژاری لەعێراقدا زیاتر لەسەدا ٢٠و رێژەی بێكاری زیاتر لەسەدا ٣٠یە.
هاوڵاتی زیاتر لە چوارهەزار پاسپۆرتی دیپلۆماسی دراوە بە بەرپرسان کە دەتوانن بێ فیزا پێی سەردانی ژمارەیەک وڵات بکەن مەجید ئەحمەد، بەڕێوەبەری گشتیی کاروباری پاسپۆرت لە وەزارەتی ناوخۆی عێراق، بە میدیاکانی راگەیاندووە، "لە رێکەوتی یەکی تشرینی یەکەمی ساڵی 2021 تا یەکی تشرینی یەکەمی ساڵی 2022، چوار هەزار و 200 پاسپۆرتی دیپلۆسیمان دەرکردووە." پاسپۆرتی دیپلۆماسی بە سەرۆککۆمار، سەرۆکوەزیران و ئەنجوومەنی وەزیرانی بەغدا و هەولێر، ئەندامانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، پەرلەمانتارانی کوردستان، سەرۆکی ئەنجوومەنی باڵای دادوەری و سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەدرێت. هەڵگرانی ئەو پاسپۆرتە دەتوانن بە بێ وەرگرتنی ڤیزە سەردانی وڵاتانی کوێت، تورکیا، ئێران، سوریا، ئوردن، تونس، کوالالامپور، ئازەربایجان، چین، ڤەنزوێلا، سربیا و ڤێتنام بکەن. ئەوەشی خستەڕوو، پاسپۆرتی خزمەتگوزاری دەدرێتە ئەفسەرەکانی سوپای عێراق و خاوەن پلەی عەقید لە هێزەکانی ناوخۆ و بەرزتر. باسی لەوەشکرد، بەرێوبەرایەتییەکانی پاسپۆرت مانگانە ١٠٠ بۆ ١٢٠ هەزار پاسپۆرتی ئاسایی بۆ هاوڵاتیان دروست دەکەن، ئەمەش لە کاتێکدا لە مانگی تەمموزی رابردوو زیاتر لە ١٨٣ هەزار پاسپۆرت لە بەرێوەبەرایەتییەکانی پاسپۆرت دروستکراوە. مەجید ئەحمەد وتیشی "پاسپۆرتی عێراقی لە ریزبەندی ١٠٩ی باشترین پاسپۆرتەکانی جیهانە و رێگە بە هەڵگرانی دەدات گەشت بۆ ٢٩ وڵات بکەن بەبێ مۆری ڤیزا."
.jpg)
هاوڵاتی فیدراسۆنی باڵای سەرتاسەری پەنابەران لە عێراق و هەرێمی کوردستان ڕایگەیاند لەم ساڵدا نزیکەی ٣٨ هەزار هاوڵاتی لە هەرێمی كوردستانەوە کۆچیان کردووە. ئامانج عەبدوڵا، بەرپرسی فیدراسۆنی باڵای سەرتاسەری پەنابەران لە عێراق و هەرێمی کوردستان لە بەیاننامەیەكدا ڕایگەیاند، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا ١ی تشرینی یەكەم، نزیكەی ٧٥ هەزار هاوڵاتی عێراقی كۆچیان كردووە بۆ وڵاتانی دەرەوە، كە نزیكەی ٣٨ هەزار هاوڵاتییان لە هەرێمی كوردستانەوە هاتوون. لە ئێستادا بەتایبەت لەناو چینی گەنجاندا کۆچکردن بەرەو ئەوروپا بە رێژەیەکی زۆر لە زیاد بوندایە بە ڕێگە جۆراو جۆرەکان ئەویش بەهۆی بوونی قەیرانی سیاسی و ئابوری و ئەمنی و بێكاری لە عێراقدا و هەرێمی كوردستاندایە.
هاوڵاتی به‌پێی ڕاگه‌یه‌ندراوێکی کۆمپانیای سۆمۆ لە مانگی رابردوودا عێراق نزیکەی ٩٩ ملیۆن بەرمیل نەوتی ھەناردەکردووە و داھاتەکەشی نزیکەی نۆ ملیار دۆلار بووە. کۆمپانیای بە بازاڕکردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ) سەربە وەزارەتی نەوتی عێراق رایگەیاند، لە مانگی ئەیلولی رابردوودا ٩٨ ملیۆن و ٧٦٥ ھەزار و ١٥٣ بەرمیل نەوتیان ھەناردەی بازاڕەکانی جیھان کردووە و ھەر بەرمیلێکیش بە ٨٩.٥٦٠ دۆلار فرۆشراوە و کۆی داھاتی نەوتیش لەو مانگەدا ھەشت ملیار و ٨٤٥ ملیۆن و ٤١١ ھەزار دۆلار بووە. ئاماژەی بەوەشکردووە، لە مانگی ئەیلولی رابردوودا ٩٦ ملیۆن و ٤٤٥ ھەزار و ٤٢١ بەرمیل نەوتی خاو لە کێڵگەکانی ناوەڕاست و باشووری عێراق ھەناردەکراوە و لە کێڵگە نەوتییەکانی کەرکوکیشەوە دوو ملیۆن و ١٦٩ ھەزار و ١٨٠ بەرمیل نەوت لە رێگەی بەندەری جەیھانی تورکیاوە ھەناردەی بازاڕەکانی جیھان کراوە.
.png)
