.jpeg)
هاوڵاتی کابینەی حکومەتی نوێی عێراق بە سەرۆکایەتیی محەممەد شیاع سوودانی لە پەرلەمانی عێراق متمانەی پێدرا و وەزیرەکان سوێندی یاساییان خوارد. ئەمڕۆ پێنجشەممە، 27-10-2022، لە کۆبوونەوەی پەرلەمانی عێراق بۆ متمانەدان بە کابینەکەی سوودانی، 253 پەرلەمانتار ئامادە بوون. جگە لە وەزارەتەکانی ئاوەدانکردنەوە و ژینگە، 21 وەزارەتەکەی دیکە متمانەی پەرلەمانیان بەدەستهێنا. کابینەکە لە ٢٣ وەزارەت پێکدێت و تائێستا دوو وەزارەت یەکلانەکراونەتەوە، کە پشکی کوردن. ناوی وەزیرەکانی حکومەتی نوێی عێراق کە متمانەیان پێدرا لە دانیشتنی ئەمڕۆی عێراقدا: 1. عۆن زیاب، وەزارەتی سەرچاوەکانی 2. ئیڤان فایق، وەزارەتی کۆچ و کۆچبەران 3. زیاد عەلی فازڵ، وەزارەتی کارەبا 4. ئەحمەد ئەسەدی، وەزارەتی كار 5. سابت محەممەد، وەزارەتی بەرگری 6. حەیان عەبدولغەنی، وەزارەتی نەوت 7. خالد بەتاڵ، وەزارەتی پیشەسازی 8. ساڵح مەهدی، وەزارەتی تەندروستی 9. ئیبراهیم نامس، وەزارەتی پەروەردە 10. رەزاق محێبس، وەزارەتی گواستنەوە 11. عەبدولئەمیر شەمەری، وەزارەتی ناوخۆ 12. هەیام یاسری، وەزارەتی گەیاندن 13. ئەسیر داود سولەیمان، وەزارەتی بازرگانی 14. ئەحمەد موبەرقەع، وەزارەتی وەرزش و لاوان 15. عەباس جەبەر، وەزارەتی کشتوکاڵ 16. نەعیم عەبوودی، وەزارەتی خوێندنی باڵا 17. خالید شوانی، وەزارەتی داد 18. ئەحمەد فەکاک ئەحمەد، وەزارەتی رۆشنبیری 19. فوئاد حسێن، وەزارەتی دەرەوە 20. محەمەد تەمیم، وەزارەتی پلاندانان 21. تەیف سامی، وەزارەتی دارایی
هاوڵاتی تائێستا ٢١ وەزارەتی کابینەکەی محەمەد شیاع سوودانی ئامادەیە و بڕیارە ئەمڕۆ لە پەرلەمانی عێراق دەنگی لەسەر بدرێت بڕیارە لە کۆبونەوەی ئێوارەی ئەمڕۆ پەرلەمانی عێراق متمانەدان بە کابینە وزارییەکەی محەمەد شیاع سوودانی؛ کابینەکە لە ٢٣ وەزارەت پێکدێت و تائێستا دوو وەزارەت یەکلانەکراونەتەوە، کە پشکی کوردن. کورد لە کابینەکەی محەمەد شیاع سوودانی چوار وەزارەتی بەردەکەوێت، کە بریتین لە؛ وەزارەتی دەرەوە، وەزارەتی داد، وەزارەتی ژینگە، وەزارەتی ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردن، تائێستا وەزارەتی دەرەوە بۆ فوئاد حسێن و وەزارەتی داد بۆ خالد شوانی یەکلابوونەتەوە. بەڵام دوو وەزارەتەکەی تر کە پشکی کوردە تا ئێستا یەکلای نەکراونەتەوە کە ئەوانیش وەزارەتی ژینگە، وەزارەتی ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردنن. بەپێی لیستی ناوی کاندیدی وەزارەتەکان، کە میدیا عێراقییەکان بڵاویانکردووەتەوە . بەربژێرەکان بەم شێوەیەن:
هاوڵاتی بەكارهێنانی چەكی قەدەغەكراو بەتایبەتی چەكی كیمیایی لەلایەن توركیاوە، پرسێكە زۆر لایەن و رێكخراوی نێودەوڵەتی جەختی لەسەر دەكەنەوە، هەفتەی رابردوو ناوەندی پاراستنی گەل، ناسنامەی 17 گەریلای بڵاوكردەوەو دەڵێت بەچەكی كیمیایی توركیا گیانیان لەدەستداوە، رێكخراوی نێودەوڵەتی قەدەغەكردنی چەكی كیمیایی لەم پرسە ئاگاداردەكرێتەوە، هەروەها رێكخراوی هاوڵاتیIPPNW) بۆ بەدواداچوون دێتە هەرێمی كوردستان و دەسەڵاتداران رێگری دەكەن بچێە ئەو ناوچانەی ئاماژەی بەكارهێنانی چەكی قەدەغەكراویان لێدەكرێت، بەڵام ئەوان بەپێی ئەو بەڵگانەی كۆیانكردووەتەوە دەڵێن: توركیا چەكی كیمیایی لەسنوری هەرێمی كوردستان بەكارهێناوە، بەڵام وەزیری بەرگری توركیا رەتیدەكاتەوە چەكی كیمیاییان بەكارهێنابێت. یەكێتی پزیشكانی نێودەوڵەتی دژی شەڕی ئەتۆمی هاوڵاتیIPPNW) سەبارەت بەبەڵگەی بەكارهێنانی چەكی قەدەغەكراو لەلایەن دەوڵەتی توركیاوە دژی پەكەكە، لەمانگی ئەیلولی ئەمساڵا دێنە هەرێمی كوردستان، لەڕۆژانی 20-27ی ئەو مانگە كۆمەڵێك دیدارو چاوپێكەوتن ئەنجامدەدەن و بەڵگەو زانیاریی كۆدەكەنەوەو دواتر لەڕاپۆرتێكدا بڵاویدەكەنەوە. ئەندامی هاوڵاتیIPPNW) دكتۆر ژان ڤان ئاكین رایگەیاند: «ئێمە ویستمان بچینە گوندێكی ناوچەی كانی ماسی سەر بەقەزای ئامێدی لەدهۆك، بۆ ئەوەی چاومان بەزیانلێكەوتووانی هێرشەكە بكەوێت و نموونەكان وەربگرن، بەڵام پارتی دیموكراتی كوردستان رێگەینەدا ئێمە بچینە ناوچەكە، بۆیە لەسەر بنەمای ئەو دیمەن و بەڵگانەی كۆمانكردەوە لەڕێگەی پەرلەمانتارانی كوردستان و بەغدادو رێكخراوە مەدەنییەكان لێكۆڵینەوەمان كرد». ئەو ئەندامەی یەكێتی پزیشكانی نێودەوڵەتی دژی شەڕی ئەتۆمی، كەقسەی بۆ چرا تیڤی كردووە، سەبارەت بەڕێگریكردنیان لەلایەن دەسەڵاتدارانی هەولێرەوە دەڵێت: «كە ئەگەر بسەلمێنرێت كە چەكی كیمیایی بەكارهێنراون، ئەمە دەبێتە ئابڕوچوونێك لەسەر ئاستی نێونەتەوەیی، بەبڕوای من ئیدارەو بەڕێوەبەری هەولێر ئەمەی نەئەویست، ئەمە تێڕوانین و خوێندنەوەی منە». دكتۆر ژان ڤان ئاكین ئاشكرایكرد:»بەگوێرەی دیمەنەكان و ئەو كەسانەی قسەیان لەگەڵداكردوون، دەتوانرێت بڵێیت كەئاماژەی بەهێز هەیە چەكی كیمیایی بەكارهێنراون و هەر لەبەرئەوەش پێویستە لیژنەیەكی سەربەخۆی نێونەتەوەیی لەناوچەكە لێكۆڵینەوە بكات». عێراق و چەكی كیمیایی توركیا لەمانگی ئایاری 2021دا رۆژنامەی هاوڵاتیمۆرنینگ ستار)ی بەریتانی، راپۆرتێكی سەبارەت بەبەكارهێنانی چەكی كیمیایی لەلایەن توركیاوە بڵاوكردووەتەوە و لەگەڵیدا وێنەی چەند گەریلایەكی پەكەكەی داناوە، كە بەدەست رۆژنامەكە گەیشتووەو دەردەكەوێت گەریلاكان بەكاریگەریی چەكی كیمیایی گیانیان لەدەستداوە. رۆژنامە بەریتانییەكە ئاماژەی بۆ ئەوەكردووە: ئەو دیمەنانەی لەوێنەكاندا دیارن، ناوچەی ئاڤاشینە لەسنوری پارێزگای دهۆك، گەریلاكان لە 3ی ئایاردا بەهێرشی كیمیایی توركیا گیانیان لەدەستداوە. هەروەها پەرلەمانتارێكی عێراق رۆژی 23ی تەمموزی ئەمساڵا لەناو پەرلەمانی عێراق چەند وێنەو بەڵگەنامەیەكی بەكارهێنانی چەكی قەدەغەكراوی توركیای خستەڕوو كە لەهەرێمی كوردستان ئەنجامدراون. سۆران عومەر پەرلەمانتاری عێراق رایگەیاند: لەكۆبوونەوەی پەرلەمان راپۆرتێكی 50 لاپەڕەیی دراوە بەوەزارەتی دەرەوە كەباس لەبەكارهێنانی چەكی كیمیایی قەدەغەكراو دەكات لەهەرێمی كوردستان و هاوكات راپۆرتێكی وردەكاریی پێشكەشی وەزیری بەرگری كردووە لەسەر پەلامارو دەستدرێژییەكانی توركیا بۆ ناو خاكی هەرێمی كوردستان. رۆژی 18ی ئەم مانگە ناوەندی پاراستنی گەل، ناسنامەی 17 گەریلای بڵاوكردەوەو ئاشكرایكرد، لەئەنجامی هێرشی كیمیایی سوپای توركیادا گیانیان لەدەستداوە. هەر لەسەر بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لەلایەن توركیاوە دژی گەریلا، كەجەدەكەی ئەوروپا نامەیەكی فەرمی ئاراستەی فێرناندۆ ئاریاس، بەڕێوەبەری گشتی رێكخراوی قەدەغەكردنی چەكی كیمیایی كردو لەدەستپێكی نامەكەدا دەڵێت: “بێدەنگی خۆت بشكێنە - لێكۆڵینەوە بكەو بەكارهێنانی چەكی كیمیایی توركیا بوەستێنە”، هاوكات ئاماژەی بە راگەیەنراوێكی هێزەكانی پاراستنی گەل - هەپەگە كردووە لەبارەی كوژرانی ١٧ شەڕڤانی خۆی لەعێراق لەهێرشێكی چەكی كیمیایی سوپای توركیادا. رێكخراوی قەدەغەكردنی چەكی كیمیایی رێكخراوێكی نێودەوڵەتییەو بارەگاكەی لەشاری لاهای هۆڵەندایە، رێكخراوەكە ساڵی 1997 بەمەبەستی چاودێری جێبەجێكردنی رێككەوتنی قەدەغەكردنی چەكی كیمیایی دروستكراوەو ئەنجومەنی جێبەجێكردنی هاوڵاتیOPCW) لە 41 دەوڵەت پێكهاتووە، ئەندامیەتی هەر دەوڵەتێكیش بۆ ماوەی دوو ساڵە، عێراقیش بۆ ماوەی دوو ساڵا بووەتە ئەندامی ئەو رێكخراوە. هەروەها د.ژان ڤان ئاكین یەكێتی پزیشكانی نێودەوڵەتی دژی شەڕی ئەتۆمی دەڵێت: رێكخراوی قەدەغەكردنی چەكی كیمیایی بۆ ئەوەی لێكۆڵینەوە بكات، دەبێت دەوڵەتێكی ئەندام داواكاری پێشكەش بكات، هەربۆیە ئەگەر حكومەتی عێراق گوشار بكات، ئەوا هاوڵاتیOPCW) ناچار دەبێت لێكۆڵینەوە لەو بابەتە بكات. ساڵێك لەمەوبەر خلوسی ئاكار وەزیری بەرگری توركیا لەپەرلەمانی وڵاتەكەی دانی بەوەدانا كە لەئۆپراسیۆنی سەربازیدا لەچیای گارە گازی فرمێسكڕێژو سووتاندنەوەی چاویان بەكارهێناوە. بەڵام خلوسی ئاكار لە ۆژی 22ی ئەم مانگە رەتیكردەوە سوپای توركیا چەكی كیمیایی بەكارهێنابێت، زیاتر لەوەش وتی: «ئەوانەی ئەو دەنگۆیانە بڵاودەكەنەوە دەدرێنە دادگا». سەڵاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆكی پێشووی پارتی دیموكراتی گەلان - هەدەپە لەبارەی بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لەلایەن سوپای توركیاوە لەدژی پەكەكە رایگەیاند: بەكارهێنانی چەكی كیمیایی دژی مرۆڤ، تاوانەو پێویستە لێكۆڵینەوەی لەسەر بكرێت. لەبارەی هەواڵی كوژرانی 17 گەریلا لەهێرشی سوپای توركیا كە پەكەكە دەڵێت بەچەكی كیمیایی كوژراون، دەمیرتاش داوایكرد لیژنەیەكی نێودەوڵەتی سەردانی شوێنی رووداوەكە بكات و لێكۆڵینەوە بۆ ئاشكرابوونی راستییەكان بكرێت. وتیشی: پێویستە پەرلەمان و ئۆپۆزسیۆنی توركیا كاردانەوەیان بەرامبەر بەو تاوانە هەبێت و ئەگەر بێدەنگ بن، بەواتای بەشداربوونی ئەوانیشە لەو تاوانەدا. هەر سەبارەت بەبەكارهێنانی چەی قەدەغەكراو لەلایەن توركیاوە، رۆژی 18ی شوباتی 2018، ئەنجومەنی تەندروستی كانتۆنی عەفرین لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لەبەردەم نەخۆشخانەی عەفرین، ئەنجامی پشكینە پزیشكییەكانی لەبارەی بەكارهێنانی چەكی قەدەغەكراو لەلایەن سوپای توركیاوە دژی هاووڵاتیانی مەدەنی شارەكە ئاشكراكرد، دكتۆر خەلیل سەبری وتەبێژی ئەنجومەنی تەندروستیی كانتۆنی عەفرین رایگەیاند: لێكۆڵینەوەمان لەسەر ئەو هاووڵاتیانە كردووە كە بەهۆی بەكارهێنانی گازی ژەهراوی لەلایەن توركیاوە لەگوندی ئەرەندی سەر بەشارۆچكەی شییە لەعەفرین برینداربوون، بەپێی ئەو پشكنینانەی پزیشكە پسپۆڕەكانمان لەتاقیگەی نەخۆشخانەی عەفرین ئەنجامیانداوە ئەوەیان بۆ ئاشكرابووە كە كاریگەری مادەی كیمیایی لەسەر جەستەی ئەو بریندارانە هەبووەو ئەو گازەشی بەكارهێنراوە كلۆر بووە. هاوكات ساڵی رابردوو پارتی چەپی ئەڵمانی دۆسیەی بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لەلایەن سوپای توركیاوە دژی پەكەكە، بردە ئەنجومەنی فیدراڵی ئەڵمانیاو رایگەیاند: ئەو دیمەنانەی بڵاوكراونەتەوە نیشانیدەدەن كەسوپای توركیا چەكی كیمیایی بەكاردەهێنێت و داواشیكرد كەسانی پسپۆڕ لێكۆڵینەوە لەو بارەیەوە بكەن.
کارنامەی حکومەتەکەی محەممەد شیاع سوودانی بڵاوکرایەوەو تێیدا باس لەرێککەوتنی شنگال، کێشەکانی نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵ، ماددەی 140 و چەند پرسێکی دیکە کراوە. کارنامەى حکومەتى سوودانى: - پرۆژە بۆ چارەسەرى کێشەکانى نێوان حکومەتى هەرێمى کوردستان و حکومەتى فیدراڵى بەگوێرەى دەستوور پێشکێش دەکەین. - یاسای نەوت و گاز گەڵاڵە دەکەین. - رێککەوتنى شنگال دەخرێتە کارنامەى حکومەتەوە بۆ گەڕاندەوەى ئارامى بۆ ئەو قەزایە. - مافى سەرجەم پارتە کوردستانییەکانە لە کەرکووک و نەینەوا و دیالە وسەڵاحەدین چالاکیى سیاسیى دەستوورى ئەنجام بدەن. - بارەگاى پارتە کوردستانییەکان لە کەرکووک و نەینەوا و دیالە و سەڵاحەدین کە بەدەست لایەنى دیکەوەن، چۆڵدەکرێن. - رێوشوێنەکانى تایبەت بە رێککەوتنى پڕکردنەوەى بۆشایی ئەمنى لەنێوان هێزەکانى حکومەتی فیدراڵى و پێشمەرگە تەواو دەکرێن. - لە ماوەى مانگێک دواى پێکهێنانى حکومەت، لیژنەى باڵاى ماددەى 140 پێکدەهێندرێتەوە. - قەرەبووى ئەو کەسانە دەکرێتەوە کە ماددەى 140 دەیانگرێتەوە. - جەختکردنەوە لە هاوئاهەنگیى نێوان حکومەتى فیدراڵى و حکومەتى هەرێمى کوردستان لەبارەى ئەو دۆسیانەى پەیوەندیدارن بە هەرێمى کوردستانەوە. - بەستنەوەى خوێندنگە کوردییەکانى دەرەوەى هەرێمى کوردستان بە وەزارەتى پەروەردەى حکومەتى فیدراڵییەوە. - پێکهێنانى چەند فەوجێکى هێزى ئامادەى پۆلیسی فیدراڵى لە خەڵکى کەرکووک. - هێزى ئامادەى کەرکووک دۆسیەی ئەمنیى شارەکە وەردەگرێت.
.jpg)
هاوڵاتی ناڕه‌زایه‌تییه‌كانی چله‌ی ماته‌مینیی ژینا ئه‌مینی زیاتر له 120 شار و شارۆچكه و ناوچه‌ی له رۆژهه‌ڵاتی كوردستان و ئێرانی گرته‌وه و خۆپیشانده‌رانیش له سه‌رتاسه‌ری ئه‌و وڵاته دروشمیان دژی ده‌سه‌ڵات وته‌وه و زۆربه‌ی شه‌قامه سه‌ره‌كییه‌كانیش له لایه‌ن گه‌نجانه‌وه كۆنتڕۆڵ كران و هێزه ئه‌منییه‌كانیش سه‌ره‌ڕای به‌كارهێنانی هێز سه‌ركه‌وتو نه‌بون له سه‌ركوت و رێگریی له خۆپیشاندانه‌كان. وه‌ك بڕیاربوو به به‌شداریی هه‌زارن كه‌س چله‌ی ماته‌مینیی بۆ ژینا ئه‌مینیی له شاری سه‌قز له رۆژهه‌ڵاتی كوردستان به‌ڕێوه‌چوو سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی له به‌ره‌به‌یانی چوارشه‌ممه‌دا زۆربه‌ی رێگا سه‌ره‌كییه‌كانی چونه ناوشاری سه‌قز و گۆڕستانی ئایچی شوێنی به‌خاكسپاردنی ژینا داخرابون، به‌ڵام خه‌ڵك له رێگه‌ی تر و ته‌نانه‌ت له په‌ڕینه‌وه له رێڕه‌وی ئاو و له رێگای لاوه‌كییه‌وه خۆیان گه‌یانده گۆرستانه‌كه. له وێنه و تۆماره ڤیدیۆییه‌كاندا ده‌رده‌كه‌وێت سه‌رجه‌م ئه‌و رێگایانه‌ی ده‌چنه شاری سه‌قز قه‌ره‌باڵغ بو و خه‌ڵك له شاره‌كانی دیكه‌ی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان و ئێران به‌شدارییان له چله‌ی ماته‌مینی ژینا ئه‌مینی كرد و میدیاكانی سه‌ر به ده‌سه‌ڵاتیش ئه‌و رێوڕه‌سمه‌یان گواسته‌وه و ئاماژه‌یان به‌وه كرد هیچ روداوێكی نه‌خوازراو یان كوژران و برینداربون له‌و رێوڕه‌سمه‌دا روی نه‌داوه. هاوكات له‌گه‌ڵ به‌ڕێوچونی چله‌ی مه‌رگی ژینا له گۆڕستانی ئایچی ، له شاره‌كانی قه‌سری شیرین، سنه و مه‌هاباد و جوانڕۆ و سه‌رده‌شت و بانه و ده‌یان شاری دیكه دوكان و بازاڕه‌كان وه‌ك ده‌ربڕینی ناڕه‌زایه‌تیی نه‌كرانه‌وه ئه‌وه‌ش بوه هه‌شته‌م مانگرتنی ئه‌و به‌شه له كوردستان له ماوه‌ی مه‌رگی ژینا ئه‌مینیدا. دوای رێوڕه‌سمی چله‌كه شه‌قام و شوێنه گشتییه‌كانی شاری سه‌قز له لایه‌ن هێزه ئه‌منییه‌كانه‌وه ته‌نرا و گه‌نجانیش به‌ره‌نگاری ئه‌و هێزانه بونه‌وه و بنكه‌یه‌كی پۆلیس له‌و شاره سوتێنرا. جگه له مانگرتنی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان له شاری شیراز و ئه‌سفه‌هان دوكان و بازاڕه‌كان نه‌كرانه‌وه و له شاری تاران و له چه‌قی بازاڕی پایته‌ختی ئێراندا رێوڕه‌سمی شینگێران بۆ مه‌رگی ژینا و خۆپیشانده‌رانی ناڕه‌زایه‌تییه‌كان به‌ڕێوه‌چوو. له زۆربه‌ی زانكۆكانی تاران ناڕه‌زایه‌تیی به‌ڕێوه‌چو و هێزه ئه‌منییه‌كان له زانكۆی وه‌رزش و موده‌ڕیس له‌و شاره ته‌قه‌یان به‌سه‌ر خوێندكاراندا كرد و گازی فرمێسكڕێژیان به‌كارهێنا. هه‌ر له تاران هێزه ئه‌منییه‌كان به گازی فرمێسكرێژ هێرشیان كرده سه‌ر گردبونه‌وه‌ی پزیشكان و دوای ئه‌و روداوه‌ش محه‌مه‌د رازی، سه‌رۆكی ناوه‌ندی دامه‌زراوه‌ی پزیشكیی ئێران رایگه‌یان هێرشكردنه سه‌ر ئه‌و گردبونه‌وه‌ی بێڕێزییه به پزیشكان و هه‌ر به‌و هۆكاره ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی خۆی وه‌ك باڵاترین پۆستی پزیشكیی و ته‌ندروستی له وڵاته‌كه راگه‌یان. هاوكات كرێكار و كارمه‌ندانی پالاوگه‌ی تاران مانگرتنیان راگه‌یاند و شه‌وی چوارشه‌ممه‌ش له 22 ناوچه واته سه‌رتاسه‌ری پایته‌خت كه دانیشتوانه‌كه‌ی نزیكه‌ی 18 ملیۆن كه‌سه خۆپیشاندان و ناڕه‌زایه‌تیی به‌رێوچو و گه‌نجان شه‌قامه سه‌ره‌كییه‌كانی تارانیان كۆنتڕۆل كرد. به رۆژ مانگرتن و ناڕه‌زایه‌تی به شه‌و خۆپیشاندان و دروشم دژی ده‌سڵات له‌گه‌ڵ ناڕه‌زایه‌تیی و مانگرتنه‌كانی رۆژی چوارشه‌ممه ، به شه‌ویش زیاتر له 120 شار و شارۆچكه له سه‌رتاسه‌ری رۆژهه‌ڵاتی كوردستان و ئێران خۆپیشاندان و دروشم وتنه‌وه دژی ده‌سه‌ڵاتی وڵاته‌كه به‌ڕێوه‌چوو. ئه‌گه‌رچی 40 شه‌و به‌سه‌ر مه‌رگی ژینا ئه‌مینیدا تێده‌په‌ڕێت به‌ڵام له زۆربه‌ی شه‌قام و كۆڵانه‌كان وه‌ك ناڕه‌زایه‌تییه‌ك به مه‌رگی ئه‌و كچه كورده و مه‌رگی لانیكه‌م 255 خۆپیشانده‌ر، ناڕه‌زایه‌تیی گه‌وره و به به‌شداریی هه‌زاران كه‌س له زۆبه‌ی شاره‌كان به‌ڕێوه‌چو. رۆژهه‌ڵاتی كوردستان زۆربه‌ی شه‌قامه‌كانی مه‌ریوان به‌ده‌ست گه‌نجانی شاره‌كه‌وه بون و گه‌نجانی كامیارن رێگای نێوان شاره‌كه بۆ سنه-یان گرت. هێزه ئه‌منییه‌كان له مه‌ریوان و سه‌قز و سنه و كامیاران ته‌قه‌یان له گه‌نجان كرد به‌ڵام ژماره‌ی قوربانییانی ئه‌و ته‌قه‌كردنانه بڵاو نه‌كراوه‌ته‌وه. له مه‌هاباد و بانه و كرماشان و قه‌سری شیرین و ئیلام و زۆربه‌ی شاره‌كان گه‌نجان به‌شداریی ناڕه‌زایه‌تییه‌كانیان كرد و به‌ره‌نگای هێزه ئه‌منییه‌كان بونه‌وه. له زۆربه‌ی گه‌ڕه‌كه‌كانی شاری سنه خۆپیشاندان و ناڕه‌زایه‌تیی به‌رفراوان به‌رێوه‌چو و گه‌نجان به كردنه‌وه‌ی ئاگر شه‌قامه سه‌ره‌كییه‌كانیان كۆنتڕۆڵ كرد و هه‌ر له‌و شاره گه‌نجان بنكه‌یه‌ی (به‌سیج)ی سه‌ر به سوپای پاسدارانی ئێرانیان سوتاند. له ورمێ دروشمی ژن ژیان ئازادی وترایه و ێنه‌ی خامنه‌یی له شه‌قامێكی ئه‌و شاره سوتێنرا و له بۆكان به دروشمی مه‌رگ بۆ دیكتاتۆر ناڕه‌زایه‌تیی له شه‌قامه‌كانی ئه‌و دو شاره‌ی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان به‌ڕێوچوو. دوای چل رۆژ خۆپیشاندان بۆ یه‌كه‌مجار له شاری (خورم ئاباد) و بروجه‌رد له پارێزگای لوڕستان به‌ڕێوچو و دروشمی "مه‌رگ بۆ خامنه‌یی" وترایه، پێشتر له 30 پارێزگا له كۆی 31 پارێزگای جوگرافیای ئێران خۆپیشاندان به‌ڕێوچوبو به‌ڵام ئه‌و پارێزگایه به ته‌نها پارێزگای رۆژهه‌ڵاتی كوردستان و ئه‌و وڵاته ئه‌ژمار ده‌كرا كه خۆپیشاندان تێیدا به‌ڕێوه‌نه‌چووبوو. چله‌ی سه‌رتاسه‌ریی شه‌وی چوارشمه‌مه له مه‌شهه له باكوری رۆژهه‌ڵاتی ئێران و له و بروجه‌رد و شیراز، خۆپیشانداران كرا و له شه‌قامی ته‌جریشی تاران دروشمی " مه‌رگ بۆ دیكتاتۆر و مه‌رگ بۆ خامنه‌یی" وترایه‌وه. له ناوچه‌ی چوارباغ له ئه‌سفهان به به‌شداریی ژنان و گه‌نجان و زۆربه‌ی چین و توێژه‌كان خۆپیشاندان و رێپێوانی جه‌ماوه‌ریی به‌ڕێوچو به جۆرێك ژماره‌ی خۆپیشانده‌ران له زۆربه ناوچه‌كانی دیكه‌ی ئێران زیاتر بو. له شاری (ئه‌ندیمێشك)ی ناوه‌ندی پارێزگای خوزستان له باكوری رۆژئاوای ئێران ژماره‌یه‌كی زۆر له گه‌نجان و ژنانی شاره‌كه شه‌قامی سه‌ره‌كییان گرت و دروشمیان دژی ده‌سه‌ڵات وته‌وه. شاری زه‌نجان له باكوری رۆژئاوای ئێران ناڕه‌زایه‌تی و خۆپیشاندان ئه‌نجام درا و به‌هۆی ته‌قه‌ی هێزه ئه‌منییه‌كانیش گه‌نجێكی شاره‌كه گیانی له‌ده‌ست دا. له شاری ته‌برێز كه دانیشتوانه‌كانی (توركی ئازه‌ری)ین هاوشێوه‌ی زۆربه‌ی شاره‌كانی دیكه خۆپیشاندان و ناڕه‌زایه‌تیی له شه‌قامه‌كانی ئه‌و شاره به‌ڕێوچو ژماره‌ی زۆری خۆپیشانده‌ران و به‌شداریی زۆربه‌ی چین و توێژه‌كان له ناڕه‌زایه‌تییه‌كانی شاره‌كه‌دا مایه‌ی سه‌رنج بو و دروشمی مه‌رگ بۆ خامنه‌یی وترایه‌وه له كاتێكدا ئه‌و شاره له لایه‌ن به‌رپرسانه‌وه به كۆڵه‌كه‌ی كۆماری ئیسلامیی ئێران ناو ده‌هێنرێت. له شاری بابۆل و ئامۆڵ له باكوری ئێران و له ئابادان كه له نه‌ته‌وه‌ی (عه‌ره‌ب)ن له باشوری وڵاته‌كه خۆپیشاندانی به‌رفراوان به‌ڕێوه‌چو. له تۆمارێكی ڤیدیۆیی ئه‌مڕۆدا ده‌ركه‌وتوه هێزه ئه‌منییه‌كان ئاگر له خانویه‌ك به‌رده‌ده‌ن و شوێنه‌كه جێده‌هێڵن. به گشتی شه‌وی چوارشه‌ممه و له چله‌ی مه‌رگی ژینا سه‌رتاسه‌ری جوگرافیای ئێران و رۆژهه‌ڵاتی كوردستان خۆپیشاندان و ناڕه‌زایه‌تیی دژی ده‌سه‌ڵاتی وڵاته‌كه به‌ڕێوچو و سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش ئاژانسه‌كانی هه‌واڵی ئێران بڵاویان كرده‌وه ئێواره‌ی ئه‌و رۆژه سێ چه‌كدار هێرشیان كردوه‌ته سه‌ر مه‌زارگه‌ی (شاچراغ) له ناوه‌ڕاستی شاری شیراز و به‌هۆیه‌وه 13 كه‌س كوژراون و 40 كه‌سیش برینداربون و ده‌سه‌ڵاتیش خۆپیشاندان و ناڕه‌زایه‌تییه‌كان تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن به‌وه‌ی ئه‌و بارودۆخه بوه‌ته هۆی دروستبونی بۆشایی ئه‌منی له به‌رامبه‌ردا چالاكوانان رایانگه‌یاندوه ئه‌و روداوانه سیناریۆی ده‌سه‌ڵاته بۆ سه‌ركوت و كۆتایی خۆپیشاندانه‌كان.
بەهۆی هێرشێکی چەکداریی لە شیرازی ئێران زیاتر لە 50 کەس کوژران و برینداربون و دوو چەکداریش دەستگیر دەکرێن. ئاژانسەکانی هەواڵی ئێران بڵاویان کردەوە، ئێوارەی رۆژی چوارشەممە سێ چەکدار هێرشیان کردوەتە سەر مەزارگەی (شاچراغ) لە ناوەڕاستی شاری شیراز و بەهۆی 15 کەس کوژراون و 40 کەسیش برینداربون. پۆلیس و هێزە ئەمنییەکان توانیویانە دوو چەکداری ئەنجامدەری هێرشەکە دەستگیر بکەن بەڵام یەکێک لە چەکدارەکان دەستگیر نەکراوە. ئاژانسی تەسنیم رایگەیاندوە سەرجەم ئەو کەسانەی کوژراو برینداربون زیارەتکاری مەزارگەکەبون کە دەوترێت (ئەحمەد بن موسا) کوڕی موسا کازم حەوتەم ئیمامی شیعەکان لەو شوێنە بەخاک سپێردراوە.
دەزگای هەواڵگری و لێكۆڵینەوەی فیدراڵی ئەمرۆ چوارشەممە، دەستگیركردنی 6 تیرۆریستی لەبەغدا ڕاگەیاند. لە بەیاننامەیەكدا دەزگای هەواڵگری و لێكۆڵینەوەی فیدراڵی ڕایگه‌یاندووه دەزگای هەواڵگری و لێكۆڵینەوەی فیدراڵیی وەزارەتی ناوخۆ بەردەوامە لە ئۆپەراسیۆنە كوالێتییەكانی بۆ بەدواداچوونی پاشماوەكانی چەتەكانی داعش، و توانی (6) تیرۆریست دەستگیر بكات كە یەكێكیان بەشداری لەئۆپەراسیۆنی مەترسیدار دژ بە هێزە ئەمنییەكانی ناوچە جیاجیاكانی بەغدای پایتەخت كردووە. ئاشكراشیكرد: دەزگای هەواڵگری لەسەر بنەمای زانیاری ورد ئۆپەراسیۆنی جیا جیای ئەنجام دا بۆ بەدواداچوونی چەند ئامانجێك كە بەپێی ماددەی چواری تیرۆر لە ناوچە جیاجیاكانی بەغدا داواكراون، ئاشكراشیكرد: (8) تیرۆریست دەستگیركراون كە لەنێویشیاندا سەركردە دیارەكانی ناو گروپە تیرۆریستییەكانی داعشن لە ژێر ناوی گروپی تیرۆریستی (تەوحید و لیوای جیهاد) كە ئۆپەراسیۆنی تیرۆریستیان دژی هێزە ئەمنییەكان و هاوڵاتیان ئەنجامداوە. ئاشكراشیكرد: لە دانپێدانانی سەرەتاییەوە دەركەوت كە یەكێك لە تیرۆریستە دەستگیركراوەكان بە هاوەن بەشداری كردووە لە ئامانجگرتنی هێزە ئەمنییەكان و بارەگاكانیان و هەروەها لە تەقاندنی تانكێكی سەر بە ماڵ كە ئۆتۆمبیلی سەربازی سوپای عێراقی كردە ئامانج، رونیشیكردەوە: ڕێكارە یاساییەكان لەدژی داواكراوەكان گیراوەتەبەر و ئامادەكردنیان بۆ دادگاییكردنیان بۆ وەرگرتنی سزایەكی دادپەروەرانە.
هاوڵاتی مستەفا هیجری رایدەگەیەنێت: سەركوتی رژێمی كۆماری ئیسلامی لەخۆپیشاندانەكانی كوردستان زۆر توندوتیژترە لەسەركوتكردن لەناوچە فارسنشینەكان. مستەفا هیجری، بەرپرسی ناوەندی بەڕێوەبەریی گشتیی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران، لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ هاوڵاتی باس لەپەیوەندی حزبە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئێران دەكات و دەڵێت: ئێمە وەك ناوەندی هاوكاری حزبەكانی كوردستانی ئێران هاوكاری و هاوفكریمان هەیە لەپەیوەندی لەگەڵ ئەو ئاڵوگۆڕانەی كەچاوەڕوان دەكرێ لەئێران رووبدا، لەگەڵ بەشێكی زۆر لەحزبەكانی دیكەی نەتەوە بندەستەكان هاوپەیمانی و هاوفكریمان هەیە، سەبارەت بەچۆنیەتی حكومەتێك كەدوای كۆماری ئیسلامی لەئێران دەبێ پێكبێ، لەگەڵ لایەنەكانی دیكەی ئۆپۆزسیۆنی ئێرانی دوورو نزیك لەپێوەندیداین، بەڵام بۆ دوای كۆماری ئیسلامی جیاوازی بۆچوون لەنێو ئۆپۆزسیۆنی ئێرانیدا هەیە. سەبارەت بەچۆڵكردنی سنورەكانی خۆرهەڵاتی كوردستان، وتی: لەبەر رێزدانان بۆ داخوازی حكومەتی هەرێمی كوردستان، ئاڵوگۆڕمان بەشوێنی هێزەكانمان لەسنوور كردووە. دەقی چاوپێكەوتنی مستەفا هیجری: هاوڵاتی: ئایا ئێوە خۆپیشاندانەكانی ئەمجارەی خۆرهەڵاتی كوردستان و ئێران، بەجیاوازتر لەخۆپیشاندانەكانی پێشتری ئێران دەبینن؟ مستەفا هیجری: بەڵێ، خۆپیشاندانەكانی ئەمجارە لەباری چەندی و چۆنییەوە جیاوازی بەرچاویان لەگەڵ خۆپیشاندانەكانی پێشوو هەیە، لەباری چەندییەوە ئەگەر پێشتر هەرجارەو لەشارێك یان چەند شارێك ژمارەیەك لەخەڵكی ناڕازی دژی رژێم دەهاتنە سەر شەقام، ئەمجارەیان لەدەیان شارو شارۆچكە خەڵك هاتوونەتە سەرشەقام یان مانیانگرتووە، بەتایبەت لەپایتەخت و شارە گەورەكانی وڵاتانی رۆژئاوا هەرجارەو بەدەیان و سەدان هەزار كەس رژاونەتە سەر شەقامەكان و سەرنجی میدیاكان و دەوڵەتەكانیان راكێشاوە و شوێندانەریان لەسەر بەشێك لەئەندام پەرلەمانەكان تەنانەت هەندێك بەرپرسی حكومی وڵاتانی رۆژئاوا داناوە سەبارەت بەهەڵوێست و بڕیارەكانیان لەپەیوەندی لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێران. خاڵێكی دیكە لەو پەیوەندییەدا یەكگرتوویی و یەكدەنگی خەڵكی سەر شەقامە، لەهەموو ئەو خۆپیشاندانانەدا، گشت نەتەوەكان، هەڵگری بیروباوەڕی ئایینی جۆراوجۆرو تووێژە جیاوازەكانی حەشیمەتی ئێران، هونەرمەندان، سینەماكاران، یاساناسان و ... بەیەكدەنگی دێنە سەر شەقام. بێجگە لەوانە دەكرێ ئاماژە بە بەردەوامبوونی ماوەیەكی زۆری بەشداری خەڵكەكە بكەین لەمانەوەیان لەسەر شەقامەكان، ئێستا زیاتر لەمانگێكە بە بەردەوامی خەڵك لەسەر شەقامن و سەرەڕای شەهیدكردنی زیاتر لە ٢٠٠ كەس و برینداربوون و دەستبەسەركردنی هەزاران كەس، بەڵام رژێم نەیتوانیوە خەڵك بنێرێتەوە ماڵەكانیان. بەڵام گرنگترین خاڵ لەباری چۆنی یان چۆنیەتی ئەو خۆپیشاندانەیە، بەبۆچوونی من لەو راستیەدا خۆی دەبینێتەوە كە ئەگەر لەخۆپیشاندانەكانی پێشوو، تووێژە جیاوازەكان دەهاتنە سەر شەقام و داوای مافە زەوتكراوەكانیان دەكرد وەك مووچەی دواكەوتوویان، بێكاری، گرانی و ... ئەمجارەیان دروشمی خەڵك بۆ رووخان و نەمانی كۆماری ئیسلامیە و داخوازیەكانیان تەنیا رووخانی رژێمەو هەر ئەوەشە كە دەبینین ئەمجارە وێنەو سیمبولەكانی رژێم وەك خومەینی، خامنەیی، قاسم سولەیمانی لەدیوارەكان دادەگرن و دەیانخەنە ژێرپێ و دەیانسووتێنن و هەیكەلەكانیان دەڕووخێنن. ئەمانە و زۆر دیاردەی دیكە پێمان دەڵێن كەخەڵك بەو راستییە گەیشتوون كە تاكاتێك ئەو رژێمە لەدەسەڵاتدایە ئەوان بەهیچكام لەداخوازیەكانیان ناگەن، كەوایە بۆ گەیشتن بەخواستەكانیان لەپێشدا دەبێ رژێمەكە لابەرن. هاوڵاتی: حزبی دیموكرات لەناو خۆپیشاندانەكاندا ئامادەیی هەیە؟ مستەفا هیجری: بەڵێ، حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران لەخۆپیشاندانەكاندا ئامادەیەو دەورێكی چالاك دەگێڕێ. هاوڵاتی: لەدوای هێرشەكانی كۆتایی مانگی ئەیلول بۆ سەر حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان، ژیانی سیاسی و كۆمەڵایەتی ئێوە ئێستا چۆنە؟ مستەفا هیجری: لەدوای ئەم هێرشانە، ژیانی سیاسیمان لەناوخۆی رۆژهەڵات و شوێنەكانی دیكەی دنیا ئێستا بەربڵاوتر لەپێش بۆمبارانەكە بەردەوامە. لەباری ژیانی كۆمەڵایەتیشەوە ئێمە بەو هێرشانە راهاتووین هەرچەند ئەمجارەیان هێرشەكە بەربڵاوتر بوو و ئەو چەكانەی كە لەو هێرشەدا لەدژی ئێمە بەكارهاتن زۆر پێشكەوتووترو نوێتر لەو چەكانە بوو كەپێشتر لەدژی ئێمە بەكاریانهێناون. هاوڵاتی: دەوڵەتی ئێران بەردەوام هەڕەشە دەكات، ئێوە سنورەكانی خۆرهەڵاتی كوردستانتان چۆڵكردووە؟ ئایا حكومەتی هەرێمی كوردستان داوای لەئێوە كردووە، لەسنوری خۆرهەڵاتی كوردستان دووربكەونەوەو چالاكییەكانتان سنوردار بكەن؟ مستەفا هیجری: ئێمە نەك لەترسی هەڕەشەكانی كۆماری ئیسلامی و بۆمباران و تۆپبارانكردنی سنوورەكان، بەڵكو لەبەر رێزدانان بۆ داخوازی حكومەتی هەرێمی كوردستان، ئاڵوگۆڕمان بەشوێنی هێزەكانمان لەسنوور كردووە. هاوڵاتی: لەدوای سەرهەڵدانی خۆپیشاندانەكانەوە، دەوڵەتی ئێران داوای دانوستان و گفتوگۆی لەحزبی دیموكرات كردووە؟ مستەفا هیجری: لەدوای خۆپیشاندانەكان كۆماری ئیسلامی هیچ داوایەكی لەو شێوەیەی لەحزبی دیموكرات نەكردووە. ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ ئەزموونی دانوستاندنەكانی پێشووش، بۆمان دەردەكەوێ كەمەبەستی رژێم لەهێنانە ئارای دانوستان پیلانگێڕی بووە لەژێر ناوی دانوستان، ئەوەش لەبنەمای فكری و ئایدۆلۆژی رژێم سەرچاوە دەگرێ كە رێگاچارەی پرسەكان لەگەڵ خەڵكی ئازادیخوازی ئێران بەگشتی و كوردو باقی نەتەوە ستەملێكراوەكان بەتایبەتی، تەنیا لەپیلانگێڕی بەدژیان و سەركووت و تیرۆر دەزانێ نەك دانوستاندنێكی راستەقینە بۆ چارەسەری كێشەكانیان. هاوڵاتی: وەكو هێزە سیاسییە كوردییەكانی خۆرهەڵاتی كوردستان، هەماهەنگی و گفتوگۆتان هەیە بۆ ئامادەكاری روودانی هەر گۆڕانكارییەك لەئێران؟ مستەفا هیجری: ئێمە وەك ناوەندی هاوكاری حزبەكانی كوردستانی ئێران هاوكاری و هاوفكریمان هەیە لەپەیوەندی لەگەڵ ئەو ئاڵوگۆڕانەی كەچاوەڕوان دەكرێ لەئێران رووبدا. لەگەڵ بەشێكی زۆر لە حزبەكانی دیكەی نەتەوە بندەستەكان هاوپەیمانی و هاوفكریمان هەیە، سەبارەت بەچۆنیەتی حكومەتێك كەدوای كۆماری ئیسلامی لەئێران دەبێ پێكبێ و لەگەڵ لایەنەكانی دیكەی ئۆپۆزسیۆنی ئێرانی دوورو نزیك لەپەیوەندیداین. هاوڵاتی: خۆپیشاندان و ناڕەزاییەكانی خۆرهەڵاتی كوردستان بەجیاوازتر لەناوچەكانی تری ئێران دەبینن، یاخود پێتان وایە خۆپیشاندانەكانی هەموو شارەكانی ئێران یەك خواست و ئامانجیان هەیە؟ مستەفا هیجری: ئامانجی خۆپیشاندانەكان لەسەرتاسەری ئێران بە خۆرهەڵاتیشەوە لابردنی رژێمی كۆماری ئیسلامییە، بەڵام بۆ دوای كۆماری ئیسلامی جیاوازی بۆچوون لەنێو ئۆپۆزسیۆنی ئێرانیدا هەیە، گرووپ و حزبی وا هەیە كە پێی وایە بۆ خۆی بەتەنیا حكومەت دەرووخێنێ و دەبێتە جێگرەوەی كۆماری ئیسلامی، بۆچوونێك هەیە كە لایەنگری لەزیندووكردنەوەی پاشایەتی دەكاو ... ئەو جیاوازیانە ئەڵقەی لاوازی ئۆپۆزسیۆنە كە بەقازانجی كۆماری ئیسلامی تەواو بووە، لەبەرامبەردا ناوەندی هاوكاری حزبەكانی كوردستانی ئێران و بگرە زۆرێك لەحەشیمەتی خۆرهەڵات خوازیاری پێكهاتنی حكومەتێكی دیموكراتیی فیدراڵ و سیكۆلارین كەیاسا سەروەر بێ و كوردو باقی پێكهاتە نەتەوەییەكانی كە لەسەر جوگرافیای دیاریكراوی خۆیان دەژین بەپێی یاسایەكی دیموكراتی ناوچەی خۆیان بەڕێوەبەرن. بەڵام سەركوتی رژێمی كۆماری ئیسلامی لەخۆپیشاندانەكانی كوردستان زۆر توندوتیژترە لەسەركوتكردن لەناوچە فارسنشینەكان، بەجۆرێك تائێستا ژمارەی شەهیدو بریندار، هەروەها زیندانیە سیاسییەكانی ئەو یەك مانگەی دوایی خۆرهەڵات و باقی ناوچە غەیرە فارسنشینەكان وەك بلوچستان، ناوچەی عەرەب و توركماننشینەكان و ... زۆرترین ژمارە پێكدێنن. هاوڵاتی: دروشمی هاوڵاتی ژن، ژیان ئازادی) باڵی بەسەر سەدای خۆپیشاندانەكانی هەموو ئێران و ئەو خۆپیشاندانەش كە بۆ پشتیوانی دەكرێن لەدەرەوەی وڵات، ئاشكرایە ئەمە دروشمی پەكەكەو عەبدوڵا ئۆجەلانە، بەبڕوای ئێوە ئەمە چۆن بووەتە دروشمی هەموو خۆپیشاندانەكان؟ مستەفا هیجری: ژن، ژیان، ئازادی چەمك گەلێكن كە لەمێژ ساڵە لەنێو بزووتنەوەی كوردی خۆرهەڵاتدا باو بووەو تەنانەت لەشیعری هەندێك لەشاعیرەكانیشدا رەنگیداوەتەوە. بۆ وێنە مەرحووم هێمن موكریانی لەشیعرێكیدا دەفەرموێ: با هەزار زێ و گادەر و لاوێنی رونیشمان هەبێ تاكوو ژن ئازاد نەبێ سەرچاوەكەی ژین لیخنە بۆیە دەڵێم لە رابردوودا هەركەس ئەم وشانەی بەكارهێنا بێ، بەڵام كاتێك ژینا ئەمینی، كچە كوردی سەقزی بەدەستی گەشتی ئیرشادی كوماری ئیسلامی لەتاران لە رێكەوتی ٢٥ی خەرمانانی ئەمساڵدا شەهیدكراو تەرمەكەیان ناردەوە بۆ بنەماڵەكەی، ناوەندی هاوكاری حزبەكانی كوردستانی ئێران لە راگەیەندراوێكدا داوای لەخەڵكی خۆرهەڵاتی كوردستان كرد كە رۆژی ٢٨ی خەرمانان بەنیشانەی ناڕەزایەتی دەربڕین بەشەهیدكردنی ژیناو هەموو لاوەكانی دیكە، لەمانگرتنێكی سەرتاسەری بەشدار بن و دوانیوەڕۆكەی هەموو بەیەكگرتوویی بێنە سەرشەقام و دەنگی ناڕەزایەتی خۆیان بەگوێی دنیا بگەیەنن، خەڵكی خۆرهەڵات پێشوازییان لەو داخوازیە كرد، دروشمی ژن ، ژیان ، ئازادی گوترایەوەو رۆژانی دواتر بەپشتیوانی لەخۆرهەڵات شارەكانی دیكەی ئێران رژانە سەر شەقامەكان و ئەو دروشمەیان گوتەوەو ئێستا لەخۆپیشاندنی ئێرانیەكان لەناوخۆ و دەرەوەیش، ئەم دروشمە یەكێك لەدیارترین دروشمەكانە.
هێمن مه‌حموود ئیئتیلافی ئیدارەی دەوڵەت دوو جار بۆ تێپەڕاندنی كابینەی نوێی حكومەت شكستی هێناوە، بەڵام مالكی دەڵێت بەمزووانە حكومەتی نوێی عێراق، متمانەی پێدەدرێت، یەكێتی و پارتی لەلایەنی كوردیەوە لەسەر دابەشكردنی وەزارەتەكان ناكۆكن، محه‌ممه‌د شیاع سوودانیش به‌فه‌رمی داوای له‌په‌رله‌مان کردووه ڕۆژی پێنج شه‌ممه ده‌نگ به‌کابینه‌که‌ی بدات، سوننەكان لەسەر وەزارەتی بەرگری و شیعەكانیش لەسەر پۆستی وەزارەتی نەوت ناكۆكن، شیعەكان بۆ چارەسەری ناكۆكییەكانیان پرسەكەیان داوەتە دەستی محەممەد شیاع سودانی، هاوكات میلیشیاكانی نزیك لەئێران لەهەوڵدان پۆستی بەرپرسی هەواڵگری بۆ خۆیان ببەن و پێیانوایە لەدوای هاتنی ئەمریكاوە بۆ عێراق ئەو پۆستە لای كەسێكی نزیك لەخۆرئاواییەكان بووە، هاوكات محمەد تۆفیق عەلاوی دەڵێت: یەكێك لەسەرۆك وەزیرانەكانی پێشوو پێی گوتووە، خۆپێشاندەران دێنە نێو ماڵەكانمانەوە لەناوچەی سەوزو بەشەقامەكاندا راماندەكێشن. هەرچەندە هەفتەی پێشووتر هاوپەیمانێتی بەڕێوەبردنی دەوڵەت داوایكرد لەسەرۆكی پەرلەمان رۆژی شەممەی رابووردوو دیاری بكرێت بۆ دەنگدانی پەرلەمان لەسەر متمانەپێدان بەكابینەكەی (محەممەد شیاع سوودانی)، بەڵام هەوڵ و داواكەیان بەهۆی ناكۆكی لایەنەكان لەسەر پۆستە وەزارییەكان شكستی هێناو دانیشتنەكەی پەرلەمانی عێراق ئەنجامنەدرا، ئەمەش لەكاتێكدایە جگە لەململانێی حزبە سیاسییەكان لەسەر پۆستەكان، میلیشیا چەكدارییە شیعەكانیش هەوڵی وەرگرتنی پۆستە ئەمنی و هەواڵگرییەكانی ناو حكومەت دەدەن كە ساڵانێكە بەدەستیانەوە نییەو بەدەست ئەو كەسانەوەیە كە لەسەر ئەمریكییەكان حیساب دەكرێن. شاخەوان عەبدوڵا جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند: وادەی دانیشتنی پەرلەمانی عێراق دیاری نەكراوەو دیارنییە كەی بۆ دەنگدان بەكابینەی نوێی حكومەت كۆدەبێتەوە، چونكە فراكسیۆنەكان لەنێوان خۆیاندا لەسەر پۆستەكان رێكنەكەوتوون و هێشتا رێككەوتن لەسەر وەزارەتەكان نەكراوە، بەتایبەت وەزارەتی نەوت، هەروەها لەنێو پێكهاتەكانیشدا رای جیاواز هەیەو رێكنەكەوتوون. كەناڵی (روسیا تودەی) لەزاری سەرچاوەیەكی سیاسییەوە بڵاویكردووەتەوە ناكۆكی بەهێز لەنێوان محەمەد شیاع سودانی و چوارچێوەی هەماهەنگی لەسەر پۆستە وەزارییەكان هەیەو سەرۆك وەزیرانی راسپێردراو زۆربەی كاندیدانی چوارچێوەی هەماهەنگی بۆ پۆستە وەزارییەكان رەتكردووەتەوە، ئەو سەرچاوەیە ئەوەشی وتووە سوودانی داوای لەچوارچێوەی هەماهەنگی كردووە، كاندیدەكانی بۆ پۆستە وەزارییەكان بەكەسانی دیكە بگۆڕێت، هەربۆیە پێشكەشكردنی دیباجەی حكومەتەكەی بەپەرلەمان دواكەوتووە. نوسینگەی سودانی، ئاشكرایكردووە ئەو كاندیدانەی كە هەڵبژێردراون بۆ وەرگرتنی بەرپرسیارێتی، ناوەكانیان رادەگەیەندرێت، بەڵام پاش تەواوبوونی چاوپێكەوتنەكان و دڵنیابوون لەپێگەی بەربژێرەكان لەڕووی یاساییەوە، ئەوەش خراوەتەڕوو كەچاوپێكەوتن لەگەڵ كاندیدەكاندا لەڕێگەی لیژنەیەكی تایبەتمەندەوە ئەنجامدەدرێت، كە لەكۆمەڵێك راوێژكار پێكدێت و لەلایەن سەرۆك وەزیرانی راسپێردراوەوە سەرۆكایەتی دەكرێت. هاوكات نوری مالیكی سەرۆكی هاوپەیمانێـتی دەوڵەتی یاساو یەكێك لەسەركردە سەرەكییەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی لەنوێترین لێدوانی خۆیدا رایگەیاندووە، بەمزووانە حكوومەتی نوێی عێراق، متمانەی ئەنجوومەنی نوێنەران بەدەست دەهێنێت كە نوێنەرانی سەرجەم پێكهاتەی گەلی عێراق تیایدا بەشدارن و داوایشی كردووە كە لەم قۆناغەی ئێستاداو لەپێناو پتەوتركردنی ئاسایش و سەقامگیری سەرجەم وڵاتانی ناوچەكە، پاڵپشتی لەعێراق بكرێت. وەك ئاشكرایە دروستكردنی كابینەی نوێی حكومەت لەعێراقێكی پڕ لەگرووپی سیاسی جیاوازو نەتەوەو مەزهەبی ئاینی جیاوازو بیروبۆچوونی سیاسی جیاواز جیاوازو ناكۆك، هێندە كارێكی ئاسان نەبووەو هەمیشە كابینەكانی پێشووتر بەتەواوەتی پێكەوە هەمووی رانەگەیەنراوە، بەڵكو چەند وەزارەتێك ماوەتەوە یاخود لەڕێگای بریكارەوە بەڕێوەبراوە تاوەكو كاندیدی دڵخوازی هەمووانی بۆ دەستنیشانكراوە. جگە لەپۆستە وەزارییەكانیش، پۆستە ئەمنییەكانیش ناكۆكی لەناو هێزو گرووپە شیعیەكاندا درووستكردووەو دەیانەوێت دەست بەسەر دامەزراوە ئەمنییەكاندا بگرن. بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی كە لەناو چوارچێوەی هەماهەنگییەوە بۆ میدیاكان دزەیان پێكراوە، (بزووتنەوەی حقوق)ی نزیك عەسائیبی ئەهلی حەق بەسەرۆكایەتی قەیس خەزعەلی كە یەكێكە لەگەورەترین میلیشیا چەكدارییەكانی نزیك لەئێران، داوادەكات لەبەرامبەر دەستبەرداربوونی لەپشكە وەزارییەكان، هەردوو پۆستی دەزگای ئاسایشی نیشتیمانی و هەواڵگری بدرێتێ، بەڵام كەتائیبی حزبوڵا كە ئەویش میلیشیایەكی چەكداری نزیك لەئێرانە واز لەوەرگرتنی ئەو دوو پۆستە ناهێنێت و داوایان دەكات. هاوكات كەتائیبی حزبوڵا داوا دەكات هاوڵاتی فاڵح فەیاز)ی سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی لەپۆستەكەی دووربخرێتەوە و هاوڵاتی عەبدولعەزیز مەحمەداوی) سەرۆك ئەركانی حەشد، كە نزیكە لەمیلیشیا چەكدارییەكانی سەر بەئێران بخرێتە شوێنەكەی، بەڵام تائێستا یەكلایی نەبووەتەوەو پێویستی بەڕەزامەندی زۆرینە هەیە لەناو چوارچێوەی هەماهەنگی، لەسەر پۆستی وەزارەتی ناوخۆش ململانێ لەنێوان هاوڵاتی فەیاز) و دوو كاندیدی تردا هەیە. لەماوەی ساڵانی رابووردووشدا پۆستی بەرپرسی هەواڵگری عێراق هەمیشە نزیك لەڕۆژئاواو دوور لەئێرانییەكان بووە، هەربۆیە ئێستا ئەو میلیشیایانە چاویان لەوەرگرتنی ئەو پۆستەیە. هەموو ئەمانە لەكاتێكدایە بەپێی لێدوانی مەحمود حەیانی نزیك لەهاوپەیمانێتی فەتح، نرخی هەر وەزارەتێكی سیادی گەیشتووەتە ٧٥ ملیۆن دۆلار، بەڵام نرخی وەزارەتێكی خزمەتگوزار كەمترە، ئاماژەشی بەوەكردووە بۆ نموونە نرخی وەزارەتی بەرگری گەیشتووەتە ٧٥ ملیۆن دۆلار، بەڵام تائێستا نرخی وەزارەتی ناوخۆ دیارینەكراوە. لەئێستاشدا بەپێی ئەو زانیارییانەی كە بڵاوكراونەتەوە هەرچی لایەنە شیعەكان و سوننەكان و كوردییەكان هەیە، ناكۆكییان لەسەر پۆستەكان بۆ درووستبووەو هەریەكەو داوای پشكی زیاترو كاندیدی دیاریكراوی خۆی دەكات كەدابنرێت. لایەنە شیعەكان كە پشكیان لەحكومەتەكەی سوودانیدا ١٢ وەزارەتەو سێ لەوانیش وەزارەتی سیادین كە ئەوانیش وەزارەتەكانی نەوت و دارایی و ناوخۆیین، دەوڵەتی یاسا بەسەرۆكایەتیی نوری مالیكی، هاوپەیمانیی فەتح بەسەرۆكایەتیی هادی عامری، داوای وەزارەتی نەوت دەكەن و دەیانەوێت لەگەڵ وەزارەتی ناوخۆ ئاڵوگۆڕی پێبكرێت، كە لەماوەكانی رابووردوودا ئەو وەزارەتە لەپشكی بەدر بووە، بۆ چارەسەری ئەم ناكۆكییەكەش پرسەكە دراوەتە دەست محەممەد شیاع سوودانی بۆ دووبارە دابەشكردنەوەی وەزارەتەكان بەگوێرەی كورسیی لایەنەكان كە بۆ هەر وەزارتێكی سیادی لەنێوان 12 بۆ 16 كورسییە. دەربارەی ناكۆكی سوننەكانیش هاوپەیمانیی عەزم بەسەرۆكایەتیی موسەننا سامەرائی، داوای پۆستی وەزارەتی بەرگری دەكات و كاندیدەكەیان خالید عوبەیدییە. لەبەرامبەردا هاوپەیمانیی سەروەری بەسەرۆكایەتیی خەمیس خەنجەر و محەممەد حەلبووسی، سوورن لەسەر وەرگرتنی ئەو پۆستەو ناسر غەنام بەربژێریانە. ئەوەش وایكردووە هاوپەیمانیی عەزم بڵێت، ئەگەر ئەو پۆستەو چەند پۆستێكی دیكەیان پێنەدرێت، ئەوا دەبێت پۆستی سەرۆكی پەرلەمانیان پێبدرێت. دەربارەی پشكی كوردیش، لەو چوار وەزارەتەی (دەرەوە، ئاوەدانكردنەوە، دادو ژینگە)ن كەبریارە بدرێت بەیەكێتی و پارتی، یەكێتی و پارتی تەنیا لەسەر یەك وەزارەت ناكۆكن، پارتی دەڵێت سێ وەزارەت پشكی منە، چونكە یەكێتی سەرۆك كۆماری بردووە، یەكێتیش دەڵێت پشكی من دوو وەزارەتە. لەلایەكی ترەوە ئەرشەد ساڵحی، سەرۆكی بەرەی توركمانی و ئەندامی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، داوای لەسەرۆك وەزیرانی راسپێردراو كردووە، وەزارەتێكی خزمەتگوزاری یان پۆستی جێگری سەرۆك كۆمار بەپێكهاتەی توركمان بدرێت، وتیشی: داوا دەكەین وەزارەتێك بەپێكهاتەی توركمان بدرێت، بەو پێیەی كابینەی نوێ، كابینەیەكی خزمەتگوزارییە، داوامان لەسەرۆك وەزیرانی راسپێردراو ئەوەیە، وەزارەتێكی خزمەتگوزاری یان دوو وەزارەت یان جێگری سەرۆك كۆماری عێراق بۆ پێكهاتەی توركمان دەستنیشان بكات. محمەد تۆفیق عەلاوی وەزیری پێشووی گواستنەوەو راسپێردراوی پێشووتر بۆ پێكهێنانی حكومەتی عێراق لەنووسنێكدا ئاشكرای كردووە یەكێك لەسەرۆك وەزیرانەكانی پێشووی عێراق پێی گوتووە، «خۆپێشاندەران دێنە نێو ماڵەكانمانەوە لەناوچەی سەوزو بەشەقامەكاندا راماندەكێشن.» دەشڵێت، «ترسم لەوە هەیە پشێوی سەرهەڵبدات و سەرەتایەك بێت بۆ جەنگی نێوخۆیی». جێگای ئاماژەیە رۆژی ١٣ی ئەم مانگە لەتیف رەشید وەك سەرۆك كۆماری عێراق هەڵبژێردراو دواتریش محەمەد شیاع سوودانی راسپارد بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێ كەپێویستە لەماوەی ٣٠ رۆژدا كابینە وزارییەكەی پێكبهێنێت.
هاوڵاتی دادگاکانی ئێران سزا بەسەر 471 خۆپیشاندەدا دەسەپێنن ، گەشتیش لە 210 کەس قەدەغە دەکرێت لە زۆرینەی زانکۆکانی ئێران گردبونەوە و ناڕەزایەتیی دژی دەسەڵات بەڕێوەچو و ئەوەش حکومەتی ناچار کرد خوێندنی ئۆنلاین بەسەر خوێندکاراندا بسەپێنێت و بڕیاریشە لە رۆژهەڵاتی کوردستان رێوڕەسمی بەرفراوان بۆ چلەی مەرگی ژینا بەڕێوبچێت ئەوەش وای لە حکومەت کرد پشوی فەرمی لە خوێندگە و زانکۆکانی ئەو بەشە لە کوردستان راگەیەنێت. سوپای پاسدارانی ئێران ئاشکرای کردوە کە دو ئەندامەیان ئێوارەی سێشەممە بە دەستڕێژی گوللـە لە شاری زاهیدان لە باشوری رۆژهەڵاتی ئێران کوژراون. سەرۆکی دەزگای دادی ئێران لە شاری سنە-ی رۆژهەڵاتی کوردستان ئاشکرای کرد سزا بەسەر 110 خۆپیشاندەری پارێزگاکەدا سەپێنراوە کە ژمارەیەکیان سزای سێدارەیان بەسەردا سەپێنراوە و هاوکات دادگای شاری قەزوێن رایگەیاند لە هەشت لقی دادگاکانی ئەو شارە بڕیاری سزادانی 55 خۆپیشاندەر دەرچوە. بە پێی بەیاننامەیەکی دادگای پارێزگای ئەلبورز 201 خۆپیشاندەر سزایان بەسەردا سەپاوە و گەشتکردنیش لە 210 کەسی تۆمەتبار لەو پارێزگایە قەدەغە کراوە. دادگای پارێزگای خوزستان بڵاوی کردوەتەوە 105 دەستگیرکراوی خۆپیشاندانەکان سزایان بەسەردا سەپێنراوە و 213 تۆمەتباری دیکەش چاوەڕێ بڕینەوەی سزان لە لایەن دادگاکانی ئەو پارێزگایە. لە گردبونەوە و ناڕەزایەتیی رۆژی سێشەممەی زانکۆکان، دروشم دژی دەسەڵات وترایەوە و لە بەرامبەردا خوێندنی باڵا بڕیاریداوە خوێند لە ژمارەیەک زانکۆ و بە تایبەت زانکۆی (شەریف) لەتاران بکات بە ئۆنلاین. خوێندنی باڵای ئێران لە بەیاننامەیەکدا کە شەوی سێشەممە بڵاوی کردوەتەوە ئاماژەی بەوە کردوە بەهۆی نەبونی کەشی ئارام و گونجاو بۆ خوێندن، سیستمی خوێندنی ئۆنلاین لە ژمارەیەک زانکۆ بەردەوام دەبێت تا دواتر بڕیار لە گۆڕانکارییەکانی دیکەی شێوازی خوێندن لەو زانکۆیانە دەدرێت. لە سەرجەم زانکۆکانی تاران ناڕەزایەتی و گردبونە بەڕێوەچو، خوێندکارانی زانکۆی تەربیەت مودەڕیس بە دروشمی کۆماری ئیسلامی روخاوە ناڕەزایەتییان دەربڕی و لە زانکۆی زانست و هونەری شاری یەزد-یش ناڕەزایەتیی بە سرود و گۆرانی بەڕێوەچو و خوێندکارانیش لە زانکۆی (شەهر کورد) بە دروشمی " هەر کوژراوێک هەزار کەسی لە پشتە " ناڕەزایەتیان دەربڕی. لە زانکۆی تاران بەشی زمان و وێژەی بیانی، خوێندکاران بە گۆرانی و سرود ناڕەزایەتییان دەربڕی و لە زانکۆی پزیشکی شاری ئەردەبیل هاوشێوەی زانکۆکانی دیکە خوێندکاران دروشمیان وتەوە . خوێندکارانی زانکۆی بەهەشتی لە تاران دروشمی ئازادیان وتەوە و ناڕەزایەتییەکان لەو زانکۆیە بەرفراوان بون و هاوکات هەر لە زانکۆی (ئیمام حسێن)ی ئەو شارە دروشمی دژی دەسەڵات وترایەوە و داوایان کرد هەمو خوێندکاران لە رۆژانی داهاتودا بڕژێنە سەرشەقامەکان. لە زانکۆکای تەربیەت مودەڕیس و پونەک و قودس و زانکۆی خومەینی و زانکۆ ئەلزەهرا-ی تارانی پایتەختیش ناڕەزایەتییەکان بەرفروان بون. لە شاری بابول لە پارێزگای مازندەران لە باکوری ئێران خوێندکارانی زانکۆی پیشەیی(نەوشیروان) گردبونەوەیان کرد و ناڕەزایەتییان دەربڕی. لە زانکۆی چەمران لە شاری ئەسفەهان و زانکۆکانی شارەکانی ئەهواز و قوم و مەشهەد و تەبرێز و ئەردەبێل و زۆربەی شارکان ناڕەزایەتیی بەڕێوەچو. هاوکات لەگەڵ بەڕیوچونی ناڕەزایەتییەکان لە زانکۆکاندا ژمارەیەکی بەرچاو لە هێزە ئەمنییەکان ئابڵٶقەی ژمارەیەک زانکۆیان داوە بۆ ئەوەی خوێندکاران نەڕژێنە شەقامەکان. بە پێی ئەو تۆمار و دیمەنە ڤیدیۆییانەی لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران بڵاو کراونەتەوە خوێندگەکان و زانکۆکان لە رۆژی سێشەممە بەشێویەکی رێکخراو ناڕەزایەتییان دەربڕی بەڵام لە شەقام و کۆڵانەکاندا زیاتر دروشم نوسین دژی دەسەڵات بەدی کراوە. لە کاتێکدا بڕیارە سبەینی چوارشەممە لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران رێوڕەسمی چلەی مەرگی ژینا ئەمینی بەڕێوەبچێت خوێندگە و زانکۆکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بە بیانوی بڵاوبونەوەی هەڵامەتی وەرزی دەکرێن بە پشو. وەزارەتی پەروەرەدەی ئێران لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاند؛ بەهۆی بڵاوبونەوەی پەتا و ئەنفلۆنزای وەرزی رۆژی چوارشەممە لە سەرجەم خوێندگەکان و زانکۆکانی پارێزگای سنە لە رۆژهەڵاتی کوردستان دەکرێتە پشو.
هاوڵاتی سەرۆک وەزیرانی راسپێردراوی عێراق داوای له ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق كردووه رۆژی پێنجشه‌ممه (27ی تشرینی یه‌كه‌م/ئۆكتۆبه‌ری 2022) بۆ متمانه‌به‌خشین به كابینه‌كه‌ی كۆببێته‌وه. ئەمڕۆ سێشەممە، محەمەد شیاع سودانی بە فەرمی داوایەکی ئاراستەی سەرۆکایەتی پەرلەمان کرد و تیایدا رۆژی پێنجشەممەی ئەم هەفتەیەی وەک وادەی پێدانی متمانە بە کابینەی حکومەتەکەی دەستنیشانکردووە. ئەمەش لە کاتێکدایە دوو ڕۆژ لەمەو پێش، سەرکردەکانى هاوپەیمانیى چوارچێوەى هاوئاهەنگى لە ماڵى هادى عامرى، سەرۆکى هاوپەیمانیى فەتح لە بەغدا کۆبوونەوە بۆ تاوتوێکردنى ناکۆکییەکانى نێو ئەو هاوپەیمانێتییە لەبارەى پێکهێنانى حکومەت. لە کۆبوونەوەکەشدا محەممەد شیاع سوودانى، سەرۆکوەزیرانى راسپێردراو بەشداربوو.
هاوڵاتی سەرۆکی ئوکراینا، ڤلۆدۆیمیر زێلێنسكی رایگەیاند: "لەبەرامبەر پێدانی فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان بە رووسیا لەلایەن ئێرانەوە بۆ جەنگی ئۆکراینا، لەوانەیە مۆسکۆ پشتیوانی لە بەرنامەی چەکی ئەتۆمی تاران بکات". ڤلۆدۆیمیر زێلێنسكی لە رێگای پەیامێکی ڤیدیۆییەوە بەشداری لەو کۆنفرانسە کرد کە رۆژنامەی "Haaretz" ئیسرائیلی رێکی خست و رەخنەی لە تەل ئەبیب گرت کە لە جەنگی نێوان رووسیا و ئۆکراینادا بێلایەنە. سەرۆکی ئوکراینا، ڤلۆدۆیمیر زێلێنسكی بانگەشەی ئەوەی کرد کە هۆکاری پێدانی فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان بە رووسیا لەلایەن ئێرانەوە بۆ بێلایەنی ئیسرائیل دەگەڕێتەوە لە جەنگی نێوان رووسیا و ئۆکراینا. زێلێنسکی ئاماژەی بەوە دا کە تاکوو ئێستا رووسیا، نزیکەی چوار هەزار و ٥٠٠ مووشەکی ئاراستەی ئۆکراینا کردووە، ژمارەی مووشەکەکانی کەم بووەتەوە بۆیە بە دوای "چەکی نرخ گونجاودا دەگەڕێت" و ئەم جۆرە چەکانەیش لە ئێران هەن. سەرۆکی ئۆکراینا بە ئاماژەدان بەوەی کە هەواڵگری وڵاتەکەی وای بۆ دەچێت رووسیا داوای نزیکەی دوو هەزار "فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانی بۆمبڕێژکراو"ی لە ئێران کردبێت، گوتی: "بە رای ئێوە رووسیا پارەی ئەوانە چۆن دەداتەوە؟ لەوانەیە بە پارە نەبێت، بەڵکو لە بەرامبەر پشتیوانیکردنی رووسیایە لە بەرنامەی ئەتۆمی ئێران. واتای راستەقینەی هاوپەیمانییەتییەکەیشیان هەر ئەوەیە". ڤلۆدۆیمیر زێلێنسكی بە ئاماژەدان بەوەی کە داوای سیستەمی بەرگریی ئاسمانییان لە ئیسرائیل کردووە، گوتی: "ئەگەر ئاسایشی کایەی ئاسمانیی ئۆکراینا پارێزرابووایە، رووسیا داوای شتێکی دیکەی لە ئێران نەدەکرد". سەرۆکی ئوکراینا، ڤلۆدۆیمیر زێلێنسكی داوای لە ئیسرائیل کرد کە وەک "دیموکراسییەتی ئەورووپا لە رێگای پێدانی چەکەوە هاوکاری کیێڤ بکات"، گوتی: "بوونی سەربازیی رووسیا لە سووریا بەهۆی بەرگریی لەخۆکردنی ئۆکرایناوە کەم بووەتەوە، بەڵام ئێمە سیستەمی بەرگریی ئاسمانیی 'گومەزی ئاسن'ی ئیسرائیلیمان نییە".
هاوڵاتی یونیسێف رایدەگەیێنێت دەرهاویشتەکانی شەڕی داعش لە ساڵەکانی 2014-2017 وایکردووە تاوەکو ئێستاش 2.5 ملیۆن کەس لە عێراق پێویستیان بە هاوکاری مرۆیی هەبێت کە 1.1 ملیۆن لەوانەش منداڵن. سندووقی هاریکاریی منداڵانی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان (یونیسێف) لە دوایین راپۆرتیدا لەبارەی رەوشی مرۆیی عێراق دەڵێت، بۆ ساڵی 2022 ئەوان پێویستییان بە 52.2 ملیۆن دۆلار هەیە بۆ ئەوەی یارمەتی پێشکەشی ئەو منداڵ و خێزانانە بکەن کە لە دۆخێکی ناهەمواری مرۆییدا دەژین. یونیسێف دەشڵێت، لەو بڕە کۆمەکەی بۆ ئەمساڵ داوایانکردووە، تاوەکو ئێستا تەنیا 22٪ی دابینکراوە و 78٪ی دابیننەکراوە. ئەوەش وەکو خۆی دەڵێت، وایکردووە بۆشایی لە دابینکردنی ئاو، پاککەرەوەکان، پەروەردە و تەندروستیدا دروستبێت. رێکخراوەکەی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان دەشڵێت، شەڕ و پێکدادان، ناسەقامگیریی سیاسی و کۆرۆنا هۆکارن بۆ خراپتربوونی رەوشی مرۆیی لە عێراق. هاوکات دەشڵێت، بە بەراورد بە ساڵی رابردوو رێژەی ئەو کۆمەکانەی بۆ ئەوان دابینکراوە 21٪ کەمیکردووە. باس لەوەش دەکات کە لە نیوەی یەکەمی ئەمساڵ تەنیا 5.96 ملیۆن دۆلاریان بۆ هاوکاریکردنی منداڵانی عێراق پێگەیشتووە. دەشڵێت بۆ ئەوەی بتوانن یارمەتی پێشکەشی ئەو منداڵانە بکەن کە لە دۆخێکی سەختی مرۆییدا دەژین، پێویستییان بە 40.71 ملیۆن دۆلار هەیە.
هاوڵاتی سەرۆکوەزیرانی عێراق، مستەفا کازمی رایگەیاند کە لەچوارچێوەی کارنامەی حکوومەتەکەیدا، جەخت دەکەنەوە لەسەر بەردەوامی ھەوڵەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی، ھەروەھا ئاشکراکردنی گەندەڵکاران و دەستگیرکردنی تاوانباران. مستەفا کازمی لە تویتێکدا نوسیوویەتی "لە رۆژی یەکەمەوە تا دوایین سات، جەخت دەکەینەوە لەسەر بەردەوامی حکوومەتەکەمان لە بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی، ھەروەھا ئاشکراکردنی گەندەڵکاران و دەستگیرکردنی تاوانباران". راشیگەیاندووە "لێپێچینەوە لەوانەی پارەی گشتییان دزیوە و راپێچکردنیان بۆ بەردەم دادگا، پرسێکە کە جێگای گرنگی حکوومەتەکەمان بووە، ھەروەھا بەپێی رێکارە یاساییەکان و جێبەجێکردنی فەرمانە دادوەرییەکان، بەدواداچوونی وردمان بۆ ئەو پرسە کردووە، بەبێ گوێنەدانە ئەوانەی موزایەدەی سیاسیی دەکەن و راستییەکان دەشارنەوە". سەرۆکوەزیرانی عێراق ھەروەھا ئاماژەی بەوەیشداوە، لەکاتێکدا ئەوانەی کە خۆیان سەرچاوەی گەندەڵیین و بەرگریی لێ دەکەن، ئەگەر لەڕووی سیاسییەوە بەرنگاری نەکرێن، ئەوە وەک خۆیان دەمێننەوە و بەردەوام دەبن لە گەندەڵی.
.jpg)
هاوسەرۆکی کەجەکە ڕایدەگەیەنێت، بە پێکهێنانی حکومەتی نوێ کێشەکانی عێراق چارەسەرنابن، چونکە وڵاتانی ناوچەیی و نێودەوڵەتیی دەیانەوێت ئەو حکومەتە بەپێی بەرژەوەندییەکانی خۆیان ئاڕاستە بکەن، پەیامێکیش ئاراستەی سەرۆک کۆماری نوێی عێراق دەکات و دەڵێت:”چاوەڕێین ڕۆڵێکی ئەرێنیی بگێڕێت بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان بەغدا و باشووری کوردستان و تەنگەژەکانی عێراق”. بەسێ هۆزات، هاوسەرۆکی کۆما جڤاکێن کوردستان-کەجەکە لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ تەلەفزیۆنی مەدیا هابەر، ئاماژەی بە دۆخی عێراق کرد و وتی:”ماوەیەکی زۆرە لە عێراق گێژاوێک دروست بووە، سیستمی دەوڵەت-نەتەوە و سیستمی دەوڵەتی پێنج هەزار ساڵە هەڵوەشایەوە. لە ژێر ئەم هەڵوەشاندنەوە و داڕمانەدا، گێژاوێکی گەورە دەرکەوت و هەر کەسێک دێت ناتوانێت بەڕێوبەرایەتییەکی ڕێکوپێک دابمەزرێنێت، ئەمە بارودۆخێکی نوێ نییە، دەسەڵاتداران لە دەرەوە بەڕێوەدەبرێن، یان دادەنرێن، زۆر هێز لێرە شەڕی هەژموونی خۆیان بەڕێوەدەبەن، دەیان ساڵە مەیدانی جەنگی هەژموونی ئێران و ئەمریکایە. ئینگلتەرا، وڵاتانی ئەوروپا، تورکیا و چەندین دەوڵەتی دیکە کار بۆ شێواندنی و ئاڵۆزکردنی عێراق دەکەن”. لەبارەی سیاسەتی دەوڵەتی تورک لە عێراق زیاتر قسەیکرد و وتی:”تورکیا بۆ بەرژەوەندیی خۆی تورکمانەکان ڕێکدەخات، بەوەش گێژاوەکە قورستر دەکات، کەرکوک و باشیکی بۆ خۆی کردووەتە بنکە و بارەگا، لە ڕووی سیاسیی، ئابووریی و سەربازییەوە عێراق ئاڵۆز و تێکەڵوپێکەڵ دەکات”. بەسێ هۆزات لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا پەیامی ئاراستەی سەرۆک کۆماری نوێی عێراق کرد و وتی:”بەڕێز لەتیف ڕەشید وەک سەرۆک کۆمار هەڵبژێردرا، جارێکیتر پیرۆزبایی لێدەکەین. ئێمە چاوەڕێین کە ڕۆڵێکی ئەرێنی بگێڕێت لە چارەسەرکردنی دیموکراتیانەی کێشەکانی نێوان بەغدا و باشووری کوردستاندا، هەمیش بۆ چارەسەرکردنی قەیران و تەنگەژەکان لە بەغدا، بۆ دیموکراتبوونی عێراق گرنگە کە ڕۆڵێکی ئەرێنیی پەیڕەو بکات، لە بەرامبەر سیاسەتی عوسمانیی نوێ و داگیرکەری دەوڵەتی تورک گرنگە کە دەوڵەتی عێراق هەڵوێستێکی جددیی نیشان بدات”. لەبارەی پێکهێنانی حکومەتی نوێی عێراقیشەوە، هاوسەرۆکی کەجەکە وتی:”ڕەنگە حکومەت بە سەرۆکایەتی سودانی پێکبهێنرێت، بەڵام دیارە کە درێژخایەن نابێت، لە عێراق بە پێکهێنانی حکومەت تەنگەژەکان بە خێرایی چارەسەرنابن، ڕەنگە ئاڵۆزییەکان لە بەغدا کەمببنەوە، بەڵام تەنگەژە لە عێراق بەردەوام دەبێت. لەبەر ئەوەی هەمووان دەیانەوێت ئەو حکومەتەی کە پێکدەهێنرێت لە چوارچێوەی بەرژەوەندییەکانی خۆیاندا ئاڕاستەی بکەن، ئەمریکا، ئێران و تورکیا هەوڵ دەدەن بەرەو لای خۆیانی ڕابکێشن”. ئاماژەی بە هەڵوێستی موقتەدا سەدریش کرد و وتی:”هەڵوێستی سەدر گرنگە، سەدر بەڕوونیی هەڵوێستی خۆی دەربڕی، وتی ‘ئەوان ناچنە ناو ئەم حکومەتەوە’، سەدریش بە پاڵپشتیی گەل گوشاری جددیی دەخاتە سەر حکومەت، هەر بۆیە بە شێوەیەکی ئارام زوو بە زوو ئەوە پێکنایەت، چارەسەری دۆخی عێراق لە سیستمی دیموکراتدایە، سیستمی عێراق کۆنفیدراڵی دیموکراتە، کە لەسەر بنەمای هەرێمە خۆبەڕێوەبەرەکانە”.
