ئەمریکا: هەڕەشەکان لەسەر ئاسایش و سەروەری عێراق بەردەوامە

هاوڵاتی رێبەرانی وڵاتانی پیشەسازی و پێشکەوتووی دونیا ناسراو بە G7 لە راگەیاندنێکی هاوبەشدا کە رەشنووسەکەی بڵاو کراوەتەوە، کۆماری ئیسلامیان ئاگادار کردۆتەوە، کە چالاکییەکانی خۆی لە بواری پیتاندنی یۆرانیۆم رابگرێت. ئەسۆشەیتێدپرێس رۆژی هەینی 14ی حوزەیران لە راپۆرتێکدا باسی لەوە کرد رێبەرانی G7، لە راگەیاندنە هاوبەشەکەیاندا ئاماژەیان بەوەداوە، هیچ پاساوێکی نییە بەوەی پیتاندنی لەو ئاستەدا جگە لە مەبەستی سەربازی هیچ مەبەستێکیتری لە پشت بێت. لەم راگەیاندنەدا کە بڕیارە لە کۆتایی دانیشتنی رێبەرانی G7 لە ئیتالیا بڵاو بێتەوە، بە ئاشکرا باس لەوە کراوە ئێران نابێ بە هیچ شێوەیەک دەستی بە چەکی ئەتۆم بگات، یان پەرەی پێبدات. ئەم راگەیاندنەی G7 لە حاڵێکدا بڵاو ئەبێتەوە کە رۆیتەرز رۆژی پێنج شەممە 13ی حوزەیران، راپۆرتێکی ئاژانسی نێونەتەوەیی وزەی ئەتۆمی بڵاو کردەوەو باسی لەوە کرد ئێران بە خێرایی خەریکی جێگیرکردنی 174 سانتریفیوژە لە وێستگەی پیتاندنی یۆرانیۆمی "فێردۆ".

هاوڵاتی بە هۆی لافاوەوە لە چەند پارێزگایەکی ئێران لانیکەم 3 کەس لە پارێزگای مازندەران و سەرنشینەکانی ئۆتۆمبێلێکیش لە پارێزگای ئەردەبیل بێسەروشوێنبوون. غولامعەلی فەخاری بەڕێوەبەری گشتی مانگی سووری پارێزگای مازندەران، رۆژی هەینی 14ی حوزەیران بە میدیاکانی راگەیاند بە هۆی لافاوەوە لە جادەی چالووس و لە ناوچەی " پێچ هەزار چەم" سێ کەس بێسەروشوێنن. هەروەها بەڕێوەبەری مانگی سووری مازندەران رایگەیاند، بە هۆی لافاوەوە رێگای ژمارەیەکی زۆر لە گوندەکان داخراوە. قایمقامی چالووس، بە میدیاکانی راگەیاندووە، کە بە هۆی لافاوەوە رێگای " کەندوان" داخراوە. هەروەها باسی لەوەشکردوە، لافاو زیانی ماددی زۆر بە خەڵک گەیاندووە. کامران پوولادی، نوێنەری چالووس لە پەرلەمانی ئێران، رایگەیاندووە گومان ئەکرێت تەرمی کاسانێک لە ژێر قوڕ و دار وبەردەکاندا مابێتەوە. فوولادی نوێنەری نەوشەهر، چالووس و کەلاردەشت لە پەرلەمانی ئێران دەربارەی لافاوەکەی چالووس وتوویەتی، کەمتەرخەمی ژمارەیەک لە بەرپرسەکان هۆکاری ئەم لافاوە بووە و داوای کردووە لێپرسینەوەیان لەگەڵ بکرێت. هەروەها ئەم نوێنەرەی پەرلەمانە  وتوویەتی، بەشێک لە چێشتخانەکانی رێگای "کەندوان" بە هۆی لافاوەوە بە تەواوەتی ئاو بردوونی و ژمارەیەک ئۆتۆمبێلیش نوقم بوون. تا ئێستا ژمارەی کوژراوەکانی ئەم لافاوە بە دروستی روون نییە، بەڵام گومان ئەکرێت نزیک 10 کەس بە هۆی ئەم لافاوەوە گیانیان لە دەست دابێت.

هاوڵاتی وه‌زاره‌تی خوێندنی باڵای فیدراڵی، نووسراوێكی فه‌رمی ده‌ركرد، تێیدا به‌ گوێره‌ی پرنسیپی چۆن مامه‌ڵه‌م له‌گه‌ڵ ده‌كه‌یت ئاوا مامه‌ڵه‌ت له‌گه‌ڵ ده‌كه‌م، دانپیانانی به‌ زانكۆ و كۆلیژه‌ ئه‌هلییه‌كانی هه‌رێمی كوردستانی هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌. ئه‌مڕۆ هه‌ینی 14 حوزه‌یرانی 2024، لیژنه‌ی خوێندنی باڵا له‌ په‌رله‌مانی عێراق، هۆكاره‌كانی دانپێدانه‌نانی به‌ زانكۆ و په‌یمانگه‌ ئه‌هلییه‌كان له‌ هه‌رێمی كوردستان ئاشكرا كرد. له‌م باره‌یه‌وه‌ حه‌یده‌ر ئه‌لمه‌تێری ئه‌ندامی لیژنه‌ی وه‌زاره‌تی خوێندنی باڵا له‌ په‌رله‌مانی عێراق، له‌ لێدوانێكیدا بۆ "به‌غداد ئه‌لیوم" رایگه‌یاند،"له‌ ماوه‌ی رابردوودا، لیژنه‌كه‌مان په‌یوه‌نیدی كرد به‌ یاریده‌ده‌ری ئه‌مینداری وه‌زاره‌تی خوێندنی باڵا بۆ كاروباری زانستی، بۆ زانینی ئه‌و هۆكارانه‌ی وایكردووه‌، وه‌زاره‌تی خوێندنی باڵا له‌ عێراق، دان به‌ زانكۆ و په‌یمانگه‌ ئه‌هلییه‌كانی هه‌رێمی كوردستاندا نه‌نێت. ئه‌مەش لە کاتێکدایە، ‌ دوای ئه‌وه‌ی ماوه‌ی دوو مانگه‌، له‌ لایه‌ن خوێندكارانی پارێزگا جیاوازه‌كانی عێراقه‌وه‌، داواكاری و سكاڵایه‌كی زۆر له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌ گه‌شتووه‌ته‌ لیژنه‌كه‌مان". حه‌یده‌ر ئه‌لمتێری ئەوەیخستۆتەڕوو، وه‌زاره‌ت وه‌ڵامی داینه‌وه‌ ناته‌واوییه‌ سه‌ره‌كییه‌كه‌ بۆ وه‌زاره‌تی خوێندنی باڵا له‌ هه‌رێمی كوردستان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌، ئه‌وان رازینابن دان به‌ هه‌ندێك زانكۆ و كۆلێژی ئه‌هلیدا بنێن كه‌ له‌لایه‌ن به‌غداد‌ه‌وه‌ دانیان پێدانراوه‌، خۆی مه‌سه‌له‌كه‌ وا ده‌خوازێت، پێویسته‌ ئه‌وه‌ی وه‌زاره‌تی خوێندنی باڵا له‌ عێراق دانیپێداده‌نێت، هه‌رێم پێوه‌ی پابه‌ندبێت". حه‌یده‌ر دەشڵێت. "له‌ روانگه‌ی ئه‌وه‌ی چۆن مامه‌ڵه‌م له‌گه‌ڵ ده‌كه‌یت ئاوا مامه‌ڵه‌ت له‌گه‌ڵ ده‌كه‌م، وه‌زاره‌تی خوێندنی باڵای فیدراڵی، نووسراوێكی فه‌رمی ده‌ركرد، تێیدا به‌ گوێره‌ی پرنسیپی چۆن مامه‌ڵه‌م له‌گه‌ڵ ده‌كه‌یت ئاوا مامه‌ڵه‌ت له‌گه‌ڵ ده‌كه‌م، دانپیانانی به‌ زانكۆ و كۆلیژه‌ ئه‌هلییه‌كانی هه‌رێمی كوردستانی هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌، ئه‌مه‌ دوای ئه‌وه‌ی وه‌زاره‌تی خوێندنی باڵا له‌ ناوه‌ند، ماوه‌یه‌كی زۆر چاوه‌ڕوانی وه‌ڵامی هه‌رێم بوو، به‌ڵام هه‌رێم وه‌ڵامی نه‌دایه‌وه‌". لێره‌وه‌ له‌ به‌رواری 23ی ئابی ساڵی 2023، وه‌زاره‌تی خوێندنی باڵا و توێژینه‌وه‌ی زانستی له‌ ناوه‌ند، به‌ ئه‌نجومه‌نی راژه‌ی فیدراڵی راگه‌یاند رازی نییه‌ ده‌رچووانی زانكۆكانی هه‌رێمی كوردستان دامه‌زرێنێت، ئه‌گه‌ر حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان، پابه‌ند نه‌بێت به‌ دانپیانان به‌ زانكۆ ئه‌هلییه‌كانی عێراق كه‌ هه‌ولێر رازینابێت ئیعتیرافیان پێبكات. ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ نوێیه‌، له‌ژێر رۆشنایی ناكۆكییه‌كی چاره‌سه‌رنه‌كراوی نێوان به‌غدا و هه‌ولێر دێت كه‌ مێژووه‌كه‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ساڵانێك له‌مه‌وبه‌ر. به‌و پێیه‌ی وه‌زاره‌تی خوێندنی باڵا له‌ هه‌رێم، ره‌تیده‌كاته‌وه‌ دان به‌ زانكۆ ئه‌هلییه‌كانی عێراقدا بنێت. ئه‌مه‌ وایكرد وه‌ خوێندنی باڵای فیدراڵی، رێكه‌وتنێك واژۆ بكات كه‌ تێیدا هه‌ردوولا دان به‌یه‌كتردابنێن. واته‌ به‌غداد دان به‌ زانكۆكانی هه‌رێمدا ده‌نێت، له‌ هه‌مانكاتدا هه‌ولێر دان به‌ زانكۆكانی عێراقدا بنێت. هه‌رچه‌نده‌ به‌غداد دانی به‌ سه‌رجه‌م زانكۆكانی هه‌رێمداناوه‌، كه‌چی حكومه‌تی هه‌رێم به‌رده‌وامه‌ له‌ خۆغافڵكردن و ره‌تیده‌كاته‌وه‌ دان به‌ زانكۆ ئه‌هلییه‌كانی عێراقدا بنێت. ئه‌م بڕیاره‌ نوێیه‌ی وه‌زاره‌تی خوێندنی باڵای فیدراڵی، رێگری ده‌كات له‌وه‌ی له‌ میانه‌ی ئه‌نجومه‌نی راژه‌ی فیدراڵی، هه‌زاران ده‌رچووی زانكۆكانی هه‌رێمی كوردستان دابمه‌زرێن. ئه‌مه‌ش كێشه‌یه‌كی گه‌وره‌ بۆ حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستاندا دروست ده‌كات.

هاوڵاتی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا نیگەرانی وڵاتەکەی لە راپۆرتی نوێی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم، دەربارەی بڕیاری ئێران بۆ دانانی سانتریفیوژی نێ لە وێستگەی ناوەکی "فێردۆ" دەربڕی و رایگەیاند ئەمریکا وەڵامی گونجاومان دەبێت. رۆژی پێنجشەممە 13ی حوزەیرانی 2024 ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم رایگەیاند، "ئێران وەک وەڵامدانەوە بە بڕیارنامەی ئەنجومەنی بڕیاردەرانی ئاژانسی وزەی ئەتۆم، بەخێرایی ژمارەیەکی نوێ سانتریفیوژی IR_6 ی لە دامەزراوەی ناوەکی "فێردۆ" دامەرزاندووە". مەتیۆ میلەر، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە راگەیاندنێکدا وتی، "راپۆرتی ئەمڕۆی ئەژانسی نێونەتەوەیی وزەی ئەتۆم ئەوە ئەخاتەڕوو ئێران دەیهەوێت بەردەوام لە پەرەپێدان بە بەرنامە ناوەکییەکانی خۆی بە شێوازێک کە وا دەرئەکەوێت ئامانجی ئاشتیخوازانەی لە پشت نییە". وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا جەختی کردەوە، ئەم کارانەی کۆماری ئیسلامی پلانی پێشتری لە پشتە و بە پێچەوانەی بانگەشەکانی کۆماری ئیسلامییە کە باس لەوە ئەکەن چالاکییە ناوەکییەکانی ئێران مەبەستی ئاشتیخوازانەی لە پشتە  و وا دەرئەکەوێت کۆماری ئیسلامی مەبەستی تری هەبێت لە چالاکییە ئەتۆمی و ناوەکییەکانی. ئەم بەرپرسە باڵایەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە بەشێکیتر لە قسەکانیدا وتی :" ئەگەر ئێران ئەم بەرنامەیەی خۆی جێبەجێ بکات و سانتریفیوژەکان دامەرزێنێت، وەڵامی گونجاومان بۆی ئەبێت". مەتیۆ میلەر هەروەها وتی :" ئێران ئەبێ دەستبەجێ و بێ هیچ بیانوییەک لەگەڵ ئاژانسی نێونەتەوەیی وزەی ئەتۆم هاوکاری بکات و پێبەند بێت بەو سنوور دارکردنانەوە کە بۆی دیاری کراوە". وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا هەروەها وتی، تا ئەو کاتەی کۆماری ئیسلامی ئێران ئەرک و بەرپرسایەتییەکانی خۆی لەو چوارچێوە یاساییەی بۆ دانراوە جێبەجێ نەکات، ئەنجومەنی بڕیاردەرانی ئاژانسی نێونەتەوەیی وزەی ئەتۆم، بەردەوام ئەبێت لە هەوڵەکانی بۆ ناچارکردنی ئێران بە وەڵامدانەوە بە چالاکییەکانی. مەتیۆ میلەر هەروەها وتی :"ئێمە هاوئاهەنگی تەواومان هەیە لەگەڵ هاوبەش و هاوپەیمانەکانمان و ئامادەین ئەگەر پێویست بکات و لە ئەگەری ئەوەی ئێران وەڵامدەرەوە نەبێت بە ئاژانس، گوشارەکانمان بۆ سەر ئێران زیاتر ئەکەین و وڵاتانی هاوپەیمان و دۆستمان هاوئاهەنگن لەگەڵمان". ئاژانسی نێونەتەوەیی وزەی ئەتۆم رۆژی پێنج شەممە رایگەیاند:" ئێران رۆژەکانی 9  و 10ی حوزەیران، ئاژانسی ئاگار کردۆتەوە  لە داهاتوویەکی نزیکدا و لە 3 بۆ 4 حەوتووی داهاتوودا، 174 سانتریفیوژی IR-6    لە وێستگەی پیتاندنی یۆرانیۆمی فێردۆ دادەمەرزێنێت. ئەنجومەنی بڕیاردەرانی ئاژانسی نێونەتەوەیی وزەی ئەتۆم رۆژی چوارشەممە ٥ی حوزەیرانی 2024،  بە پەسەندکردنی بڕیارنامەیەک داوای لە کۆماری ئیسلامی ئێران کرد دەستبەجێ وەڵامی ژمارەیەک لە پرسیارەکانی پشکێنەرانی ئاژانسی نێونەتەوەیی وزەی ئەتۆم بداتەوە دەربارەی سەرچاوەی گەردیلەی یۆرانیۆمی دۆزراوە لەو وێستگانەی پێشتر رانەگەیەندرابوون. ئێران لە رابردوودا بە ناڕەزایەتی بە بڕیارنامەی ئەنجومەنی ئاسایش، لە ساڵی 2022 ئاستی یۆرانیۆمی پیتنراوی خۆی گەیاندە 60 لە سەد کە نزیکە لە ئاستی یۆرانیۆمی پیتێنراو بۆ چەکی ئەتۆمی. بڕیارنامەی ئەنجومەنی بڕیاردەرانی ئاژانسی نێونەتەوەیی وزەی ئەتۆم رۆژی ٥ی حوزەیران بە 20 دەنگی بەڵێ و 12 دەنگی سپی پەسەند کرا. چین و رووسیا دژی ئەم بڕیارنامەیە بوون.

هاوڵاتی ئەمڕۆ پێنجشەممە 13ی حوزەیرانی 2024، وەزارەتی پلاندانانی عێراق ئاماری سەرژمێری ئەزموونی دانیشتوانی بڵاوكردەوە و رایگەیاند، پارێزگای سلێمانی لەسەر ئاستی عێراق كەمترین قەبارەی ئەندامانی خێزانی هەیە كە ژمارەیان چوار كەسە. وەزارەتی پلاندانانی عێراق دەشڵێت، قۆناغی ئەزموونی سەرژمێری دانیشتوان لە سەرجەم پارێزگاكانی عێراق و كوردستان كۆتاییهات و تیایدا ئاماری زیاتر لە 45 هەزار خێزان كۆكرایەوە. ئاماژەی بەوەشکردووە، لە ئەنجامیشدا دەركەوت 91%ی سەرۆك خێزانەكان پیاوبوون و 9%ی تریشیان ژن بوون، هەروەها 50.1%ـی خێزانەكان لە رەگەزی نێر و 49.9% شیان لە كچان و ژنان پێكهاتوون. شوان جەبار یاریدەدەری سەرۆكی ژووری ئۆپەراسیۆنی سەرژمێری لە هەرێمی كوردستان و بەڕێوەبەری ئاماری پارێزگای سلێمانیش رایگەیاند، بەگوێرەی سەرژمێری ئەزموونی تێكڕای قەبارەی خێزان لە عێراق شەش كەسە، كە بەرزترینی لە پارێزگاكانی باشوری عێراقە و تێكڕای قەبارەی خێزان لەوێ حەوت كەسن. وتیشی، پارێزگای سلێمانیش لەسەر ئاستی عێراق كەمترین قەبارەی خێزانی هەیە كە بە چوار كەس پێوانەكراوە.

هاوڵاتی بانکی جیهانی، لە راپۆرتی ساڵانەی خۆیدا کە رۆژی چوارشەممە 12ی حوزەیران بڵاوی کردووەتەوە، پێش بینی ئەوەی کردووە گەشەی بەرهەمهێنانی خاوی نەتەوەیی (GNP)ئێران لە ساڵانی داهاتوودا کەمتر دەبێت. بەپێی ئەم راپۆرتە، گەشەی بەرهەمهێنانی خاوی نەتەوەیی ئێران لە شەش مانگی دووهەمی 2024 و شەش مانگی یەکەمی 2025 دائەبەزێت بۆ 3.2%. لە حاڵێکدا پێشتر وا بەراورد کرابوو کە ئاستی بەرهەمهێنای نەتەوەیی ئێران لە ساڵی رابردوودا نزیک لە %5 بووە. بانکی جیهانی هەروەها پێش بینی ئەوەی کردووە لە ساڵانی داهاتوودا ئابووری ئێران گەشەیەکی کەمتری ئەبێت و لە 6 مانگی دووهەمی 2025 و شەش مانگی یەکەمی 2026 ئاستی گەشەی ئابووری ئێران ئەگاتە 2.6 لەسەد و دواتر دادەبەزێت بۆ 2.4 لەسەد. ئابووری ئێران لە ساڵی 2018 ەوە  دابەزینی گەشەی بەرهەمهێانی خاوی نەتەوەیی بە خۆیەوە دیوە. ئەمە لە حاڵێکدایە بە پێی زانیارییەکانی بانکی جیهانی ئابووری ئێران لە ساڵی 1982 بە بەرزترین ئاست واتە 23.2لە سەد گەیشت. دوای ئەوە جگە لە ساڵی 1990 هیچکات نەگەیشۆتە سەر 10 لە سەدەوە. بانکی جیهانی لە راپۆرتەکەیدا باس لەوە ئەکات، دابەزینی ئاستی بەرهەمهێنانی خاوی نەتەوەیی لە ئێران، کە پشت بەستووە بە هەناردەکردنی نەوت، دەبێت بە هۆی ئەوەی ئابووری ئێران زۆر زیاتر لە ئێستا تێک بشکێت.  ئێران یەکێکە لەو وڵاتانەی کە زۆرترین بازرگانی لەگەڵ هەرێمی کوردستان و عێراق هەیە و لە ئێستادا لە چەند دەروازی سنوورییەوە بازرگانی بەردەوام هەیە لە نیوان ئێران و هەرێمی کوردستان و عێراق. خراپتربوونی باری ئابووری ئێران ، کاریگەری لە سەر بازاڕەکانی کوردستان و عێراق هەیە.  گەمارۆ ئابوورییەکان، لە چەند ساڵی رابردوودا کاریگەری لەسەر ئابووری ئێران داناوە. لە ساڵی 2023 دا تمەن نزیک بە 50% بەهای خۆی لەدەستداوە. ئێران یەکێک لەو وڵاتانە بوو کە غاز و کارەبای بەرهەمهێناوەو هەناردەی کردووە، بەڵام لە ئێستادا بۆ دابینکردنی بەشێک لە کارەبا و غاز، پشت بە  وڵاتی تورکەمەنستان ئەبەستێت.

هاوڵاتی درەنگانی شەوی سێشەممە 11ی حوزەیرانی 2024 سوپای ئیسرائیل بە درۆن هێرشی کردە سەر گوندی جۆیا لە باشووری لوبنان و چوار فەرماندەی باڵای حزبوڵڵا بەهۆی ئەم هێرشەوە کوژران. یەکێک لەو فەرماندە باڵایانە، " تالب سامی عەبدوڵڵا" بووە، لەم راپۆرتەدا باس لەوە دەکرێت تالب عەبدوڵڵا کێ بووەو چ دەور و نەخشێکی لەناو حزبوڵڵادا بووە. تالب سامی کێ بوو؟ تالب سامی عەبدوڵڵا، لە دایکبووی 1969، کە بە " ئەبووتالب" دەناسرا، یەکێک بوو لە فەرماندە باڵا سەربازییەکانی حزبوڵڵای لوبنان. ماڵپەڕی "ارم نیوز"ی ئیماراتی دەربارەی ئەم فەرماندە باڵایەی حزبوڵڵا نووسیویەتی، ئەبووتالب، فەرماندەی " لیوای النصر" ی حزبوڵڵابووە، لیوایەک کە بەرپرسایەتی ئۆپەراسیۆنەکانی حزبوڵڵای لە ناوچە سنوورییەکانی  لوبنان لەگەڵ ئیسرائیل گرتۆتە ئەستۆ. ناوچەی کشت و کاڵی "شبعا" کە بە دەست ئیسرائیلەوەیە، ناوچەیەک بووە کە "لیوای النصر" چالاکی تێدا بووە. ئەبووتالب، دیارترین فەرماندەی سەربازی حزبوڵڵا بووە کە لە ماوەی هەشتی مانگی رابردوودا و دوای پەرسەندنی ناکۆکییەکانی نێوان حزبوڵڵا و ئیسرائیل، لە لایەن ئیسرائیلەوە کوژراوە. کێشە و ناکۆکی و شەڕی ناوەناوەی نێوان حزبوڵڵا و ئیسرائیل وەک درێژکراوەی کەرتی غەزە دەبیندرێت. حزبوڵڵا ئەڵێت بۆ ئەوەی بتوانێت گوشارەکان لە سەر فەلەستینییەکان کەم بکاتەوە لە کەرتی غەزە، بە درۆن و مووشەک هێرش ئەکاتە سەر ئیسرائیل. ئیسرائیلیش لە وەڵامدا، بنکە و شوێنەکانی حزبوڵڵا ئەکاتە ئامانج. بە هۆی وەڵامدانەوەو هێرشەکانی ئیسرائیلەوە بۆ سەر بنکەکانی حزبوڵڵای لوبنان، تا ئێستا زیاتر لە 300 کەس لە هێزەکانی ئەم گرووپە میلیشیایە کە لە لایەن ئێرانەوە پشتیوانی ئەکرێن کوژراون. کۆبوونەوەیەکی گرینگ کراوەتە ئامانج ژمارەیەک لە میدیا عەرەبییەکان لەوانە "ارم نیوز" و "العربیە" باس لەوە ئەکەن ئیسرائیل لەم هێرشەدا بە درۆن کۆبوونەوەیەکی گرینگی فەرماندەکانی حزبوڵڵای کردۆتە ئامانج، کۆبوونەوەکە بە بەشداری " تالب سامی عەبدوڵڵا" و ژمارەیەک لە فەرماندەکانی حزبوڵڵا بەڕێوەچووە کە لەو هێرشەدا لانیکەم 4 فەرماندەی حزبوڵڵا کوژراون. میدیاکانی لوبنان باس لەو ئەکەن، جگە لە "تالب سامی" 3 فەرماندەیتری حزبوڵڵا بەناوەکانی، عەلی سەفوان، محەممەد سەبرا، حسێن محەممەد حەمید لەو هێرشەدا کوژراون. ئەوانە ٣ فەرماندە بوون کە وێڕای تالب سامی عەبدوڵڵا لەم کۆبوونەوەدا بەشدار بوون.  پەیوەندی لەگەڵ قاسم سلێمانی تالب سامی، یەکێک بوو لە فەرماندە سەربازییەکانی حزبوڵڵا کە پەیوەندییەکی نزیکی لەگەڵ قاسم سلێمانی، فەرماندەی پێشتری هێزەکانی قودسی سوپای پاسداران بوو.  لیوای "سیدالشهدا" یەکێک لە گرووپە میلیشیا عێراقییەکانی سەر بە کۆماری ئیسلامی، بە بە دەرکردنی راگەیاندنێک، سەرەخۆشی کردووە بە بۆنەی کوشتنی "تالب سامی"ەوەو وەک یەکێک لە دۆستە نزیکەکانی قاسم سلێمانی ناوی بردووە. بەپێی دوایین ئاماری دامەزراوەی لوبنانی " زانیاری نێونەتەوەیی" (International Information)  لە 8 مانگی رابردوودا بە هۆی هێرشەکانی ئیسرائیلەوە لانیکەم ٤٤٤ کەس لە لوبنان کوژراون.  334 کەسیان ئەندامی حزبوڵلا، 18 کەسیان سەر بە رێکخراوی تەندروستی ئیسلامی حزبوڵڵا، 18 کەسیان سەر بزووتنەوەی " امل" هاوپەیمانی حزبوڵڵا، 7 کەس لە بەشی فریاگوزاری خێرا، 3 هەواڵنێر، 1 کەس سەر بە سوپای لوبنان، یەکێک لە ئەندامانی حزبی سووری نەتەوەگەرانی کۆمەڵایەتی لەم هێرشانەدا کوژراون.

هاوڵاتی ئەمڕۆ چوارشەممە 12ی حوزەیرانی 2024، جومانه‌ غلای وته‌بێژی كۆمسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق رایگەیاند، سبه‌ینێ ده‌رگای خۆتۆماركردن داده‌خرێت، پارتی ئاره‌زووی نیشانداوه‌ به‌شداری بكات. دەشڵێت، پارتی دیموكراتی كوردستان له‌ فه‌رمانگه‌ی كاروباری حزب و رێكخراوه‌ سیاسییه‌كان، ئاره‌زووی خۆی بۆ به‌شداریكردن له‌ هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان نیشانداوه‌. ئەوەشی خستۆتەڕوو، سبه‌ینێ له‌گه‌ڵ كۆتایی ده‌وامی فه‌رمیدا ده‌رگای تۆماركردنی ناوی هاوپه‌یمانێتیی و حزب و كاندیده‌ تاكه ‌كه‌سییه‌كان بۆ هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان داده‌خرێت. ئاماژەی بەوەشدەکات، کە هه‌موو لایه‌نه‌ یاسایی و كارگێڕیی و دارایی و هونه‌رییه‌كان بۆ هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان ئاماده‌كراون و كۆمسیۆن به‌ ته‌نیا لایه‌نی هونه‌رییه‌و په‌یوه‌ندی به‌ لایه‌نی سیاسیی نییه‌، ئه‌وه‌ی له‌ڕووی یاساو پابه‌ندیی و بڕیاره‌كانی ده‌سته‌ی دادوه‌ریی هه‌ڵبژاردنه‌كانه‌وه‌ له‌سه‌ریه‌تی، جێبه‌جێیان ده‌كات.  

هاوڵاتی كێشەی مووچەی خانەنشینانی سەربازی هاوشێوەی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم چارەسەردەبێت و دانوستانەكان بۆ چارەسەركردنی گرفتی مووچەی هێزە ئەمنییەكانیش بەردەوامە. ئەمڕۆ سێشەممە 11ی حوزەیرانی 2024، سەرۆكی نوێنەرایەتیی حكومەتی هەرێم لە بەغداد رایگەیاند، كێشەی مووچەی خانەنشینانی سەربازی چارەسەدەبێت و دەشڵێت، " ئەو گرێبەستانەی حكومەتی هەرێم لەگەڵ كۆمپانیا نەوتییەكان ئەنجامیداوە یاسایین و هیچ گرفتێكیان نییە". فارس عیسا سەرۆكی نوێنەرایەتیی حكومەتی هەرێم لە بەغداد لە دیدارێكی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند، كۆبوونەوەكانی وەفدی هەرێم و كۆمپانیا نەوتییەكان لەگەڵ حكومەتی عێراق ئەرێنی بووە و ئەو گرێبەستانەی پێشتر هەرێم لە بواری نەوتدا ئەنجامیداون یاسایین و گرفتیان نییە و بەهۆی راگرتنی هەناردەی نەوتەوە هەرێم و بەغداد زەرەرمەندبوون. سەبارەت بە پرسی مووچە، سەرۆكی نوێنەرایەتیی حكومەتی هەرێم لە بەغداد جەختیكردەوە و وتیشی، "كێشەی مووچەی خانەنشینانی سەربازی هاوشێوەی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم چارەسەردەبێت و دانوستانەكان بۆ چارەسەركردنی گرفتی مووچەی هێزە ئەمنییەكانیش بەردەوامە".

هاوڵاتی  باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە بەغدا لەرێگەی ئاگادارینامەیەکی ئەلیکترۆنیه‌وه‌ بڵاویكرده‌وه‌ داوا لە هاووڵاتیانی کرد ئاگاداری خۆیان بن لە ئەگەری هێرشکردن و هەڕەشەکردن بۆ سەر ناوەندە بازرگانی و دامەزراوە پەروەردەییەکان لە عێراق. ئەمڕۆ سێشەممە 11ی حوزەیرانی 2024، باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە بەغدا لە ئاگادارینامەیەکدا، داوا لە هاووڵاتیانی دەکات گەشت بۆ عێراق نەکەن. لە راگەیاندراوەکەدا هاتووە، لەنزیکەوە چاودێریی ئەو راپۆرتانە دەکەن کە باس لە هێرشکردنە سەر ئەو شوێنە بازرگانی و دامەزراوە پەروەردەییانە دەکەن، کە پێیانوایە ئەمریکین. دەشڵێت، "باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە بەغدا چاودێری ئەو راپۆرتانە دەکات کە باس لە ئەگەری هێرش و هەڕەشەکردن دەکەن بۆ سەر شوێنە بازرگانی و دامەزراوە پەروەردەییەکان کە پێیانوایە ئەمریکی بن. لە درێژەی ئاگادارینامەکەی باڵیۆزخانەدا هاتووە، "دەبێت هاووڵاتییانی ئەمریکی ئاگاداری ئەم ئەگەرە بن و چاودێری میدیای نێوخۆ بکەن بۆ هەر پێشهاتێک و بە ئاگاوە مامەڵە بکەن لە نزیک ئەو شوێنانەی وا دەبینرێت کە ئەمریکی بن."

هاوڵاتی ئەمڕۆ سێشەممە 11ی حوزەیرانی 2024، وەزارەتی دارایی عێراق رایگەیاند، لەچوار مانگدا زیاتر لە سێ ترلیۆن و 225 ملیار دیناری بۆ هەرێمی كوردستان ناردووە، كە زیاتر لە دوو تریلیۆن و 350 ملیار دیناری بۆ مووچە بووە. بەپێی راپۆرتی دارایی وەزارەتی دارایی عێراق، لە چوار مانگی ئەمساڵدا داهاتی گشتی عێراق زیاتر لە 42 ترلیۆن و 700 ملیار دینار بووە، خەرجییەكانیش زیاتر 37 ترلیۆن و 143 ملیار دینار بووە. هەروەها لەماوەی ئەو چوار مانگەدا 26 ترلیۆن دینار بۆ مووچەی فەرمانبەران و چاودێری كۆمەڵایەتی خەرجكراوە. بەپێی راپۆرتەكە، لەو چوار مانگەدا خەرجی هەرێمی كوردستان زیاتر لە سێ تریلیۆن و 225 ملیار دینار بووە كە زیاتر لە دوو تریلیۆن و 350 ملیار دیناری بۆ موچە بووە، ئەو بڕەی دیكەشی بۆ خەرجییەكانی دیكە بووە.

  هاوڵاتی ئەمڕۆ سێشەممە 11ی حوزەیرانی 2024، ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا و محەمەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق کۆبوونەوە ، وەزارەتى دەرەوەى ئەمریکا راگەیەندراوێکى لەسەر کۆبوونەوەکە بڵاوکردەوە. لەراگەیەندراوەکەى وەزارەتى دەرەوەى ئەمریکادا هاتووە، کراوە "لەکۆبوونەوەکەدا گفتوگۆ لەبارەى پێشنیازى راگرتنى شەڕ لە کەرتى غەززە کراوە". بەگوێرەى راگەیەندراوەکە ئاماژە بەوەدەکات "وەزیرى دەرەوەى ئەمریکا لە کۆبوونەوەکەدا جەختى لەسەر ئەوە کردووەتەوە کە پێویستە بزووتنەوەى حەماس بەبێ هیچ دواخستنێک رازى بێت بە راگرتنى شەڕ لە غەززە". کۆبوونەوەکە لە پەراوێزى کۆنفرانسی دابینکردنی هاوکاریی و وەڵامدانەوەی مرۆیی بۆ غەززە ئەنجامدرا، کە لە ئوردن بە ئامادەبوونی دەیان بەرپرسی باڵای وڵاتان لەنێویشیاندا سەرۆکوەزیرانی عێراق بەڕێوەدەچێت. شەوى رابردوو ئەنجوومەنى ئاسایشى نێودەوڵەتى پێشنیازەکەى ئەمریکاى لەبارەى ئاگربەستى غەززەوە پەسەند کرد. پێشنیازەکەى ئەمریکا داواى راگرتنى شەڕ لە کەرتى غەززە دەکات و نوێنەرى ئەمریکا لە ئەنجوومەنەکە رایگەیاند "ئەمڕۆ دەنگمان بۆ بەرژەوەندیى ئاشتییە". لەکۆبوونەوەکەى ئەنجوومەنى ئاسایشى نێودەوڵەتیدا 14 وڵات دەنگیان بە پێشنیازەکەى ئەمریکا بۆ ئاگربەستدا. پێشنیازی ئاگربەست لە 31ی ئایاردا لەلایەن جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکاوە راگەیەندرابوو، پێشنیازەکە داوا لە ئیسرائیل و حەماس دەکات دەستبەجێ و بەبێ مەرج ئاگربەست پەسەند بکەن

هاوڵاتی نوێنەرانی کەرکووک لە نووسراوێکی هاوبەشیاندا بۆ نووسینگەی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق، داوایان کردووە ڕێکارەکانی دابەشکردنی زەوی لەلایەن ئیدارەی کەرکووکەوە رابگیرێت. ئەمڕۆ سێشەممە 11ی حوزەیرانی 2024، بە گومانی بوونی گەندەڵی لە کارەکانی پارێزگاری بەوەکالەت، جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران و پەرلەمانتارانی کەرکووک داوای ڕاگرتنی دابەشکردنی زەوی دەکەن. نووسراوەکە، کە واژۆی شاخەوان عەبدوڵا، جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران و حەوت پەرلەمانتاری دیکەی لەسەرە، هۆکاری داواکارییەکەیان گەڕاندووەتەوە بۆ بوونی گومانی گەندەڵی لە ڕێکارەکانی ئیدارەی کەرکووک لە دابەشکردنی زەوی و کارەکانی شارەوانی لە تاپۆکردنی زەوییەکاندا.  

هاوڵاتی مانگی رابردوو 64 زیندانیكراو لە ئێران لە سێدارەدراون 35 كەسیان تۆمەتباربوون بە دۆسێی ماددەی هۆشبەر و 26 كەسی دیكەشیان تۆمەتباربوون بە دۆسێی كوشتنی بە ئەنقەست. ئەمڕۆ سێشەممە 11ی حوزەیرانی 2024، رێكخراوی مافەكانی مرۆڤی ئێران رایگەیاند، مانگی رابردوو لانیكەم 64 زیندانیكراو لە گرتوخانەكانی ئێران و رۆژهەڵاتی كوردستان لەسێدارەدراون كە بەشێكیان كوردن. رێكخراوی مافەكانی مرۆڤی ئێران لە راپۆرتەکەدا رایگەیاندووە، لەكۆی ئەو 64 كەسەی لە مانگی رابردوودا لەسێدارەدراون، 35 كەسیان تۆمەتباربوون بە دۆسێی ماددەی هۆشبەر و 26 كەسی دیكەشیان تۆمەتباربوون بە دۆسێی كوشتنی بە ئەنقەست. لەكۆی ژمارەی لە سێدارەدراوەكانیش دەڵێت، شەش كەسیان بەلوچین و چوار كەسی دیكەشیان كورد بوون و سێ كەسیش ئەفغانی بوون كە لەنێو لەسێدارەدراوەكانیشدا چوار ژن هەبوون. هەر بەپێی ئامارەكانی رێكخراوی مافی مرۆڤی ئێران، لەسەرەتای ئەمساڵەوە تائێستا 273 كەس لە ئێراندا لە سێدارەدراون.  

  هاوڵاتی بە پێی کۆمەڵێک زانیاری کە تەلەفیزیۆنی "ایران اینترنشناڵ" رۆژی سێ شەممە 11ی حوزەیرانی 2024، بڵاوی کردۆتەوە، محەمەد ڕەزا نووری، ئەندامی هێزەکانی قودسی سوپای پاسداران کە بە تۆمەتی کوشتنی هاوڵاتییەکی ئەمریکی، لە عێراق زیندانی هەتاهەتایی بۆ بڕاوەتەوە، پێشتر بە تۆمەتی سیخوڕی لە ئێران دەستگیرکرابوو. کازم غەریب ئابادی، جێگری کاروباری نێونەتەوەیی وەزارەتی دادی ئێران، رۆژی دووشەممە 10ی حوزەیرانی 2024، لەگەڵ ئەوەی ئەو تۆمەتانەی رەتکردەوە کە دراوەتە پاڵ محەمەد ڕەزا نووری وتوویەتی، ئەمریکا داوای کردووە ئەم ئەندامەی سوپای پاسداران رادەستی ئەمریکییەکان بکرێت، بەڵام عێراق رازی نەبووە. هاوکات بە پێی هەندێک لە زانیارییەکان ماوەیەکی کەم لەوە پێش، عەلی باقری کەنی، سەرپەرەشتی وەزارەتی دەرەوەی ئێران، سەردانی عێراقی کردووە بۆ گفتگووگۆ دەربارەی ئەم ئەندامەی سوپای پاسداران. دۆسییەی محەمەد رەزا نووری لە مانگی ئایاری ئەمساڵ لە میدیاکانی ئێران هاتە بەرباس. حسێن ئەمیر عەبدوڵڵاهیان، وەزیری دەرەوەی پێشتری ئێران کە لە رووداوی کەوتنەخوارەوەی کۆپتەر لەگەڵ ئیبراهیم رەئیسی گیانی لە دەستدا، رۆژی دووشەممە 13ی ئایار 2024، لە گەڵ بنەماڵەی نووری دیداری کرد و بە بنەماڵەکەی راگەیاند ماوەیەکە هەوڵی ئازادکردنی دەدات. بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی محەممەدرەزا نووری وەک راوێژکاری میدیای ناو ئەبەن، بەڵام بە پێی زانیارییەکانی تەلەفیزیۆنی "ایران اینترنشنال" محەممەدڕەزا نووری لەم ساڵانەی دواییدا بە هاوکاری ئەندامێکی بزووتنەوەی بەرگری ئیسلامی نوجەبا، کەڵکی لە پەیوەندییەکانی وەرگرتووە بۆ ئەوەی خەریکی بازرگانی بێت بۆ کۆمپانیاکانی سەر بە سوپای پاسداران و کۆماری ئیسلامی لە عێراق و کۆمەڵێک گرێبەستی بازرگانی رێکخستووە.  رووداوی کوشتنی هاوڵاتییە ئەمریکییەکە ستیڤن ئێدوارد ،هاوڵاتیەکی ئەمریکی و مامۆستای قوتابخانە رۆژی 7ی تشرینی دووهەمی 2022 لە کەڕادە، ناوەندی بەغداد کوژرا. هەمانڕۆژ گرووپی "اصحاب الکهف" بەرپرسایەتی کوشتنەکەی گرتە ئەستۆ. "ئەنیستیتۆی لێکۆڵینەوەی واشنگتۆن" رایگەیاند گرووپی "اصحاب الکهف" سەر بە «عصائب اهل الحق»ە و پلاتفۆڕمەکانی "عصائب اهل حق" نزیکییەی زۆری لەگەڵ "اصحاب الکهف" هەیە و ئەم کردەوە تیرۆریستییەش لە ناوچەیەک بووە کە "عصائیب اهل حق" باڵادەستە لەو ناوچەیە. رۆژی 23ی ئازاری 2023،محەممەد رەزا نووری وێڕای چوار ئەندامی هێزە میلیشیاکانی سەر بە کۆماری ئیسلامی لە عێراق، بە تۆمەتی کوشتنی مامۆستایەکی ئەمریکی بە ناوی " ستیڤن ئێدوارد ترۆئێل" دەستگیرکران. ستیڤن ئێدوارد هاوڵاتییەکی 45 ساڵ تەمەنی ئەمریکی و خەڵکی ویلایەتی "تێنسی" لە باشووری ئەمریکا، لەگەڵ ژن و مناڵەکەی لە عێراق ئەژیا. ستیڤن ئێدوارد مامۆستای قوتابخانە بوو. گرووپی "اصحاب الکهف" رایگەیاند ئەم مامۆستا ئەمریکییەی لە تۆڵەی کوشتنی "قاسم سلێمانی" فەرماندەی فەیلەقی قودسی سوپای پاسداران کوشتووە. رۆژی 23ی ئازار، محەممەد رەزا نووری و 4 هاوڵاتی عێراقی ئەندامی " عصائب الحق" لە نەجەف دەستگیرکران. رۆژی 31ی ئابی 2023، لە لایەن دادگای تاوانەکانی کەرخی عێراقەوە، محەممەد رەزا نووری و 4 هاوڵارییە عێراقییەکە سزای زیندانی هەتاهەتاییان بۆ بڕایەوە. تاوانبارەکان لە دادگا دانیان بە کشتنی " ستیڤن ئێدوارد"دا ناوەو باسیان لەوە کرد سەرەتا دەیانویست ئەم هاوڵاتییە ئەمریکییە بدزن. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا، پرۆسەی دادگایی کردنی ئەم ٥ کەسەی بە عادڵانە ناوبرد و پێشوازی کرد لەو بڕیارەی دادگا.  سیخوڕ لە تاران، بکوژ لە عێراق محەممەد رەزا نووری بە پێی ئەوەی لە پاسپۆرتەکەیدا هاتووە، 25ی حوزەیرانی 1987ە لە تاران لە دایکبووە. بە پێی کۆمەڵێک زانیاری ، ئەم هاوڵاتییە ئێرانییە، هاوکاتی هاوڵاتی سووریا بووە و لە سووریا بە "ئەبوو عەباس" ناسراوە. بە پێی ئەو زانیارییانەی لە میدیاکانی ئێراندا هاتووە، لە شەڕی ناوخۆ لە سووریا بەشداری کردووەو کەسێک بووە نزیک لە قاسم سلێمانی. بە پێی کۆمەڵێک زانیاری کە ایران اینترنشناڵ بڵاوی کردۆتەوە، محەممەد رەزا نووری، چەند ساڵ لەوە پێش دوای ئەوەی لە سووریاوە گەڕاوەتە بۆ ئێران، بە تۆمەتی سیخوڕی دەستگیرکراوەو 9 مانگ لە زیندان بووەو لێپرسینەوەی لەگەڵ کراوەو وەزارەتی ئیتلاعاتی کۆماری ئیسلامی و رێکخراوی هەواڵگری سوپای پاسداران، هاوکات رایانگەیاند گومانیان هەیە لەم ئەندامەی سوپای قودس. دەوترێت ئەوەی کە سوپای پاسداران لە میدیاکانی خۆیدا ئامادە نەبووە ئاماژە بە ناو و تۆمەتی ئەم کەسە بکات و باس لەوە بکات لە تۆڵەی قاسم سولەیمانیدا ئەم هاوڵاتییە ئەمریکییەی کوشتووە، بۆ ئەوە گەڕاوەتەوە سوپای پاسداران گومانی بووە لەوەی کە سیخوڕ بێت. بەڵام هەوڵی ئەمریکییەکان بۆ ئەوەی ئەم ئەندامەی سوپای پاسداران، رادەستی ئەمریکییەکان بکرێت بووە بە هۆی ئەوەی بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی لە هەوڵی ئەوەدا بن ئازادی بکرێت. لەگەڵ دەستپێکی هەوڵەکان بۆ ئازادکردنی، میدیاکانی ئێران دوای زیاتر لە 1 ساڵ ناویان محەممەد رەزا نووری بردووە وەک کەسێک کە 400 رۆژە لە زیندانە و باسیان لەوە کردووە لە لایەن ئەمریکییەکانەوە ئازار و ئەشکەنجە دراوە. میدیاکانی ئێران لە لایەکەوە باسیان لەوە کردووە کە تۆمەتی کوشتن بێ بنەمایە و ئەو تۆمەتەیان رەت کردۆتەوە. لە لایەکیترەوە باسیان لەوە کردووە ئەو هاوڵاتییە ئەمریکییەی کە کوژراوە، هاوڵاتییەکی ئاسایی نەبووە. هەرچەند کۆماری ئیسلامی ئێران و دەوڵەتی عێراق، پەیماننامەی رادەستکردنی سزادراوەکانیان واژۆ کردووە، بەڵام عێراق تا ئێستا رازی نەبووە نووری رادەستی ئێران بکات. تەلەفیزیۆنی "ایران اینترنشناڵ" باسی لەوە کردووە نووری یەکێک بووە لە دامەزرێنەرانی بەشی عەرەبی " صابرین نیوز" راگەیاندنی بەرگری ئیسلامی لە عێراق.