هۆشیار زێباری: عێراق لەم ململانێیەدا پارێزراو نییە

هاوڵاتی كۆمسیۆن ژمارەی دەنگدەرو بنكەو وێستگەكانی بڵاوكردەوە، بۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان، بەم شێوەیە، ژمارەی دەنگدەر، 2 ملیۆن و 888 هەزارو 162 كەس و ژمارەی وێستگە،7 هەزارو 47، ژماەری بنكە هەزارو 427. ئەمڕۆ سێشەممە، 30ی تەمووزی 2024، كۆمسیۆنى باڵاى هه‌ڵبژاردنه‌كانى عێراق ڕایگەیاند، دوو ملیۆن‌و 888 هەزارو 162 هاوڵاتی هەرێمی کوردستان مافى بەشداریكردنیان لەپرۆسەی دەنگدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستاندا هه‌یه‌.

 ئەمەش لە کاتێکدایە، ئەنجومەنی کۆمسیارانی کۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی عێراق، 29ی ئه‌م مانگه‌ش  نمونە سەرەتاییەکانی کارتی دەنگدانی بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمان پەسەندکرد کە بڕیارە لە 20ی تشرینی یەکەمی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت.
 جێگەی ئاماژیە، له‌ڕاگەیەندراوەکەی کۆمیسیۆندا، ئەنجومەنی کۆمسیاران چوار نمونەی بۆ دەنگدانی گشتی لەبازنەکانی هەڵبژاردنی هەولێر، سلێمانی، دهۆک‌و هەڵەبجە‌و نمونەیەکیش بۆ دەنگدانی تایبەت پەسەندکردوە.

 بەگوێره‌ى ئامارەکانی کۆمسیۆن، دوو ملیۆن‌و 888 هەزارو 162 هاوڵاتی هەرێم مافى بەشداریكردنیان لەدەنگدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستاندا هه‌یه‌ و کارتی بایۆمه‌تری دەنگدانیشیان وەرگرتوەتەوە، هاوکات هەزارو 427 بنکەو حەوت هەزارو 47 وێستگەی دەنگدانیش ئامادەکراون بۆ بەڕێوەچونی پرۆسەی دەنگدان لەهەڵبژاردنی پەرلەماندا. 

لەپارێزگای هەولێر، ژمارەی دەنگدەران بریتییە لەیەک ملیۆن‌و 16 هەزارو 357 دەنگدەر کە 928 هەزارو 823 دەنگدەر لەدەنگدانی گشتی‌و 82 هەزارو 525 دەنگدەریش لەدەنگدانی تایبەت لەخۆدەگرێت.

 وه‌كو كۆمیسیۆن ئاشكرایكردوه‌، ژمارەی دەنگدەران لەپارێزگای سلێمانی، بریتییە لەملیۆنێک‌ و 146 هەزارو 530 دەنگدەرو یەک ملیۆن‌و سێ هەزارو 772 دەنگدەر لەدەنگدانی گشتی بۆیان هەیە دەنگبدەن‌و 74 هەزارو 915 دەنگدەریش لەدەنگدانی تایبەت.

 سه‌باره‌ت به‌سنووری پارێزگای دهۆکیش زانیاریه‌كانیى كۆمیسیۆن ئاماژه‌ى به‌وه‌داوه‌، کۆی گشتی ژمارەی دەنگدەران بریتییە لە 738 هەزارو 193 دەنگدەر کە 680 هەزارو 443 دەنگدەر لەدەنگدانی گشتی‌و 55 هەزارو 100 دەنگدەریش لەدەنگدانی تایبەت مافی دەنگدانیان هەیە.

 کۆی گشتی دەنگدەران لەپارێزگای هەڵەبجەش بریتییە لە 62 هەزارو 584 دەنگدەر کە 59 هەزارو پێنج کەس مافی ئەوەیان هەیە لەدەنگدانی گشتی دەنگبدەن‌و 579 دەنگدەریش لەدەنگدانی تایبەت دەنگدەدەن.

هاوڵاتی کۆمیسیۆن دەڵێت، ئه‌و هاوپه‌یمانیانه‌ى كه‌ به‌شداری هه‌ڵبژاردن ده‌كه‌ن پێویسته‌ 10 ملیۆن دینار و حزبه‌كان پێنج ملیۆن دینار و كاندیدانی سه‌ربه‌خۆ پێویسته‌ ملیۆنێك دینار بده‌نه‌ كۆمیسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كان. ئەمڕۆ دووشەممە، 29ی تەمووزی 2024، كۆمیسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق لەبارەى ناردنى ناوی كاندیدان بۆ ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی و تۆماری تاوانه‌كان لە ڕاگەیەندراوێکى ڕایگەیاند، هاوپه‌یمانی و لایه‌نه‌ سیاسییه‌كان ده‌توانن له‌و ماوه‌یه‌ی كه‌ كۆمیسیۆن دیاریكردووه‌ لیستی كاندیده‌كانیان هه‌مواربكه‌نه‌وه‌ و گۆڕانكاری تیادا بكه‌ن، دوای ته‌واوبونی ئه‌و واده‌یه‌ ناتوانرێت هیچ گۆڕانكاریه‌كی تیادا بكرێت. لە ڕاگەیندراوەکەشدا هاتووە، لیستی ناوی كاندیدانی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان ره‌وانه‌ی ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی هه‌رێمی كوردستان و وه‌زاره‌تی ناوخۆى هه‌رێم ده‌كرێت. ئەوەشخراوەتەڕوو، له‌ماوه‌ی 15 ڕۆژ له‌ به‌رواری ناردنی ناوه‌كانه‌وه‌ چاوه‌ڕوانی وه‌ڵام ده‌بین له‌وباره‌یه‌وه‌ ئه‌گه‌ر وه‌ڵامیان نەداینەوە ئه‌وا لیسته‌كان به‌ شایسته‌ی په‌سه‌ند كردن داده‌نرێن. دەشڵێت، ئه‌و هاوپه‌یمانیانه‌ى كه‌ به‌شداری هه‌ڵبژاردن ده‌كه‌ن پێویسته‌ 10 ملیۆن دینار و حزبه‌كان پێنج ملیۆن دینار و كاندیدانی سه‌ربه‌خۆ پێویسته‌ ملیۆنێك دینار بده‌نه‌ كۆمسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كان. جێگاى ئاماژەیە، سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان ڕایگەیاند، ڕۆژی 20ی تشرینی یەكەمی 2024، هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان بەڕێوەدەچێت، هەروەها هەڵبژاردنەكە لەلایەن كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراقەوە بەڕێوەدەبرێت.

ئامادەکردنی: هاوڵاتی نیوز ١ لەگەڵ مێژووی دروستبوونی دەوڵەت و دامەزراوەکانی دەوڵەتداریدا، یەکێک لەو دەزگایانەی دروست دەکرێت، بریتییە لە دامەزراوەی سەربازی، کە دواتر دەیان لقوپۆی دیکەی لێدەبێتەوە و لە ژێرناوەکانی وەک هێزی بەرگری نیشتیمانی و دەزگای پۆلیس و هێزی ئاسایش و پۆلیسی چالاکە مەدەنییەکان و ...هتد دا، ڕێکدەخرێن، کە دواجار سەرجەمیان لە ژێر فەرمانی فەرمانڕەواکاندان و بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەکانی دەوڵەت و سەرانی حوکمڕان دروست دەکرێن. هەڵبەت مێژووی دروستبوونی سوپا و هێزی چەکدار بە شێوەیەکی گشتی لە ئاستی دونیادا ئەو ڕاستییەمان بۆ دەسەلمێنێت، کە بە ئاوارتە و لە دۆخی زۆر حەساسدا نەبووبێت، سوپا و هێزی سەربازی لە بەرژەوەندی خەڵکدا نەبوون. هەڵبەت ئەمە لەو دەوڵەتانەدا کە لەسەر بنەمای دەستەبەرکردنی خۆشگوزەرانی دروستبوون، ئەگەرنا لەناو دەوڵەتە ستەمکار و دیکتاتۆر و فاشیستەکاندا، هێزی سەربازی و هەموو ئەو هێزانەی دیکە کە لەژێر دەمامکی پاراستنی ئەمن و ئاسایشدا دروست دەکرێن، سەرجەمیان گوێ لەمستی دەسەڵاتدارانن و ئەرکیان ئەوەیە بەرژەوەندی سیاسییەکان و سەرکردەکانیان بپارێزن و لە ڕێگەی بڵاوکردنەوەی زەبروزەنگ و لێدان و ئازاردانی خەڵک و هاوڵاتییانەوە، فۆبیای گەورەیی فووتێکراوی سەرکردە و سەرۆکەکانیان بەناو ژیانی گشتیدا بڵاو بکەنەوە، کە زۆرجار ئەم پڕۆسەی سەرکوتکارییە، تا ئاستی کوشتنی هاوڵاتیان و سڕینەوەی یەکجارییان دەڕوات. ٢ یەکێک لەو نموونە نزیکانەی دەکرێت بۆ نموونەی شۆڤێنیزم و ستەمکاری و دیکتاتۆرییەت بە نموونە بیهێنینەوە. دەوڵەتانی داگیرکەری دراوسێ و لەناویشیاندا عێراقی سەردەمی بەعسیزم و سەرۆکە فاشیستەکەیەتی. لە حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا و لەگەڵ جێگیربوونی دەسەڵاتی بەعسییەکاندا، سەدام حسێن، دەیان جەللاد و پیاوکوژ و بەڵتەچی و چەقۆکێشی لە دەوری خۆی کۆکردبووەوە، تا لە دەرەوەی هێزە فەرمی و سەربازییەکانی دەوڵەتەکەیدا، ترس و بیم بەناو خەڵکیدا بڵاو بکەنەوە و لەو ڕێگەیەوە وێنەی بەعس وەک دێوەزمە و وەحشێکی تۆقێنەر بڕواتە ناوسەر و سایکۆلۆژیای تاکی عێراقی و هاوڵاتییانی کوردستان و ناوچەکەوە. دیارترینی ئەو خوێنڕێژ و مرۆڤکوژە دزێوانەش (ابو طَبر) بوو، کە کەسێکی ئێجگار نزیکبوو لە سەدامەوە و دەیان و سەدان ژن و پیاو و منداڵ و گەنج و هاوڵاتییانی مەدەنی بە تەور بۆ سەدام حسێنی گۆڕبەگۆڕ کوشتووە، تا لەو ڕێگەیەوە تۆوی ترس و تۆقین لەناو دەروونی خەڵکدا بچێنێ و وێنەی دەسەڵاتی حزبی بەعسیش وەک هێزێکی خنکێنەر و بە زەبروزەنگ لە دڵ و دەروونی هاوڵتیاندا بچەسپێنێ. ٣ ئەوەی جێگای نائومێدی و وەڕزبوونێکی سەرتاسەرییە، ئەوەیە کە لە ئێستادا و لە لۆکاڵێکی بچوکی وەک کوردستاندا، زیاتر لە هەر وڵاتێکی دیکە هێز و سوپا و لەشکری سەربازی ئاشکرا و نهێنی لەژێر ناوەکانی(زێرەڤانی و کۆماندۆ و ئۆپەراسیۆن و سوات و ئاسایشی مەدەنی و دژەتیرۆر و ..چی و چیدیکە)دا، بەناوی هێزی پاراستنی هاوڵاتیان و  نیشتیمانەوە دروستکراون و بە کوچە و شەقام و بازاڕ و پارک و قاوەخانەکانی ئەم مەملەکەتەدا بڵاو کراونەتەوە، بە ڕادەیەک کە ئێستا دیمەنی شارەکانی سلێمانی و هەولێر و زۆرینەی شار و شارۆچکەکانی دیکەی هەرێمی کوردستان، لە کەمپ و ئۆردووگای زۆرەملێ دەچن و ئێمەی هاوڵاتیان لەناویاندا گەمارۆ درابین. ئەوەشی جێگای مەترسییە ئەم بەسەربازگەکردن و درێژەدانە بە حوکمی پۆستاڵ و چەک، تا دێت زیاتر و زیاتر پەرە دەستێنێت و  کار بە شوێنێک گەیشتووە، ساڵانە دوو پارتە دەسەڵاتدارەکەی هەرێم، لێبوردنێکی گشتی بۆ ئەو زیندانییانە دەردەکەن کە بکوژ و شەللاتی و چەقۆکێشن، پاشان وەک ئەبو تەورەکەی سەدام، دەیانهێنن و دەیانکەن بە پیاوی خۆیان و ڕایان دەسپێرن لەسەر شەقام و لەناو چالاکی و خۆپیشاندەران و گردبوونەوە مەدەنییەکاندا، کارەساتی خوێناوی و جەرگبڕ بنێنەوە، تا لەو ڕێگەیەوە بە سەرێک ترس و خۆف لە دڵی هاوڵاتیاندا بچێنن و  بە سەرێکی دیکەش بە کۆمەڵگا بڵێن ئێوە هەمووتان لەژێر دیسپلین و کۆنترۆڵی ئێمەدان. لە کاتێکدا ئێمە ڕۆژانە لە ژێر تۆپبارانی سوپای تورکیای داگیرکەرداین و لەشکرکێشی دەکرێت بۆ سەر خاکەکەمان، کەچی بەم هەموو سوپا و جبەخانەیەوە سەرانی حوکمڕان هیچ هەلوێستێکیان نییە و وەک ئەوە وایە نە بایان دیبێت نە بۆران! ٤ بێگومان لە فەزایەکی پڕ لە چەک و جبەخانەی لەم چەشنەدا، ئەوەی نرخی نامێنێت ڕووداوی کوشتن و لەناوبردنی مرۆڤ و هاوڵاتیانە، وەک ئەوەی دوێنێ شەو لە (مەیدانی لەفەفرۆش و چایچییەکان)ی گەڕەکی ڕاپەڕینی شاری سلێمانیدا ڕوویدا و تێیدا گەنجێکی خوێنگەرمی خێرلەخۆنەدیو، بە گوللەی چەکدار و جەللادێکی بێباکی یەکێک لەو یەکە سەربازییانەی بەناوی پاراستنی سەروماڵی هاوڵاتیانەوە دروستکراون، بوو بە  قوربانی. ئەوەی جێگای ئەسەفێکی زۆرە ئەوەیە، سەرباری ئەوەی ژیانی ئەو گەنجە بە فیڕۆچوو، کەچی لێدوانی هیچ یەکێک لە بەرپرس و لێپرسراوانی ئەو یەکە سەربازییەمان نەدی ڕوونکردنەوە بدات و دوای سەرەخۆشی لە کەسوکاری ئەو گەنجە بێتاوانە، دەست لەکارەکەی بکێشێتەوە! لە کاتێکدا ئەم ڕووداوە لە هەر وڵاتێکی دیکە بوایە، جگەلەوەی وەزیری بەرگری و سوپا دەستی لەکار دەکێشایەوە، لە ئاستی جەماوەریشدا، شۆڕشی چایچییەکان دەخوڵقا و بە دڵی بریندارەوە بە دەسەڵات و ڕای گشتییان ڕادەگەیاند، لەم چرکەساتە بە دواوە هیچ  چەکدارێک بۆی نییە لای ئێمە لەفە و چا بخوات، بۆیە هەرچی زووترە پێویستە لەم شارە بیانکەنە دەرەوە

هاوڵاتی ئەمڕۆ یەکشەممە، 28ی تەمووزی 2024، ئەنجوومەنی سەربازیی کۆبانێ، خستەنەخوارەوەی دوو درۆنی بۆمبڕێژکراوی دەوڵەتی داگیرکەری تورکیایان لە گوندەکانی کۆبانێ ڕاگەیاند. لەم بارەوە ئاژانسی هەواڵیی هاوار نیوز ڕایگەیاند، بەیانی ئەمڕۆ کاتژمێر 6 شەڕڤانانی ئەنجوومەنی سەربازیی کۆبانێ، دوو درۆنی بۆمبڕێژکراوی دەوڵەتی داگیرکەری تورکیایان خستووەتە خوارەوە. بەگوێرەی زانیارییەکانی ئاژانسی هەواڵی هاوار نیوز، ئەو دوو درۆنە بۆمبڕێژکراوەی دەوڵەتی داگیرکەری تورکیا، لە ئاسامانی گوندی شێخلەری سەر بە کۆبانێ سووڕاونەتەوە و خستوویانەتە خوارەوە.

مەهران رەمەزان هاوڵاتی، سلێمانی ئەمڕۆ یەکشەممە، 28ی تەمووزی 2024، وەزارەتی نەوتی عێراق لە بارەی ڕێژەی فرۆشتنی نەوتی عێراق لە ڕێگەی كۆمپانیای سۆمۆوە لە مانگی حوزەیراندا، ڕاگەیادراوێكی بڵاوكردەوە و ڕایگەیاند، بڕی هەناردەكردنی نەوتی خاو لە مانگی حوزەیراندا، بریتیبووە لە 102 ملیۆن و 314 هەزار و 548 بەرمیل نەوت، كە لە ڕێگەی كۆمپانیای سۆمۆوە فرۆشراوە.  ئاماژە بەوەشكراوە، كۆی بڕی نەوتی فرۆشراوی كێڵگەكانی ناوەڕاست و باشووری عێراق لە مانگی ڕابردوودا بریتیبووە لە 102 ملیۆن و 11 هەزار و 928 بەرمیل. ئەوەش خراوەتەڕوو، بڕی 302 هەزار و 620 بەرمیل نەوت بە ئوردن فرۆشراوە.

مەهران رەمەزان هاوڵاتی، سلێمانی وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق دەڵێت، 463 خێزانی ئاوارە لە کامپی شاریا لەسنووری دهۆک گەڕانەوە ناوچەکانی خۆیان لە شەنگال. ئەمڕۆ یەکشەممە، 28ی تەمووزی 2024، وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق لە ڕاگەیەندراوێکدا ڕایگەیاند، بە هاوکاری ڕێکخراوی کۆچی نێودەوڵەتی بەردەوامن لە هاوکاری کردنی ئاوارەکان لەپێناو گەڕانەوەیان بۆ ناوچەکانی خۆیان، ئەمڕۆ 463 خێزانی ئاوارە لە کامپی شاریا لەسنووری دهۆک گەڕانەوە ناوچەکانی خۆیان لە شەنگال. دەشڵێت، سەرجەم ئەو ئاوارانەی گەڕاونەتەوە هاوکاری ماددی و فریاگوزارییان بەسەردا دابەش کراوە بەپێی رێنمایی سەرۆک وەزیرانی عێراق بۆ کۆتاییهێنان بە پرسی ئاوارەکان. جێگەی ئاماژەیە، ڕۆژی 23ی ئەم مانگە وەزارەتی كۆچ و كۆچبەرانی عێراق ڕایگەیاند، هەزار و 841 ئاوارەی دانیشتووى كامپەكانی سنووری پارێزگاى دهۆك بە ڕەزامەندی خۆیان گەڕێندرانەوەتەوە بۆ شەنگال و هاوكاری داراییان بەبڕی چوار ملیۆن دینار پێدراوە و بەشێكى كەرەستەکانى ناو ماڵیان بۆ دابینكراوە. وتیشی، رۆژی 11ی ئەم مانگەش سەرجەم ئاوارەکانی نێو کەمپەکانی سنووری سلێمانی گەڕاونەتەوە ناوچەکانی خۆیان و دواهەمین کەمپ لە ناوچەی عەربەت لەسنووری سلێمانی داخرا.  

هاوڵاتی ئەمڕۆ شەممە، 27ی تەمووزی 2024، هێردە ڕەئوف سەرۆکی شاندی ئۆڵۆمپیی عێراق ڕایگەیاند، داوایەکیان بۆ لابردنی ئاڵای ئیسرائیل لە تەنیشت ئاڵای عێراق لە ئۆڵۆمپیادی پاریس ڕەتکراوەتەوە.    ئەوەشی خستەڕوو، کە گەیشتینە یاریگەی لیۆن، بینیمان ئاڵای عێراق لە تەنیشت ئاڵای ئیسرائیل دانراوە، وێڕای ئەوەی تیمی ئیسرائیل هیچ یارییەکی لە لیۆن نییە.  هێردە ڕەئوف وتیشی، داوامان لە لیژنەی نێودەوڵەتیی ئۆڵۆمپیاد کردبوو ئاڵای ئیسرائیل لاببەن یان لە شوێنێکی دیکە دایبنێن، بەڵام داواکەیان رەتکرابووەوە.  سەرۆکی شاندی ئۆڵۆمپیی عێراق دەشڵێت، لیژنەکە ڕایگەیاندبوو، ئاڵای وڵاتان لە یارییەکانی تۆپی پێی ژنان و پیاوان دا بە گوێرەی ریزبەندیی ئەلفوبێی ناوەکانیان دادەنرێن.  ئەمەش لە کاتێکدایە، ڕۆژی چوارشەممە، لە یاریی تۆپی پێی پیاوانی نێوان هەڵبژاردەی عێراق و هەڵبژاردەی ئۆکراینا، لەنێو یاریگە، ئاڵای ئیسرائیل لە تەنیشت ئاڵای عێراق دانرابوو. جێگەی ئاماژەیە، عێراق بەهۆی پرسی فەلەستین، دان بە ئیسرائیل دا نانێت.   

هاوڵاتی دادگای باڵای فیدڕاڵیی لەسەر چوار سکاڵا کۆدەبێتەوە، كە دوو سكاڵایان تایبەتن بە هەرێمی کوردستان و لە لایەن دوو پەرلەمانتاری کورد تۆمارکراون. سبەی یەکشەممە، 28ی تەمووزی 2024، دادگای باڵای فیدڕاڵیی لەسەر چوار سکاڵا کۆدەبێتەوە، كە دوو سكاڵایان تایبەتن بە هەرێمی کوردستان و کە لەلایەن پەرەلەمانتارێكی یەكێتی و نەوەی نوێوە لەسەر سەرۆكی پەرلەمان و سەرۆكی حكومەتی هەرێم تۆماركراون. سکاڵای یەکەم، لەلایەن بڕیار رەشید، ئەندامی پەرلەمانی عێراقەوە لە فراكسیۆنی یەكێتی لەدژی سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان تۆمارکراوە و تیایدا داوادەکات، بڕیار بدرێت بەنادەستوریبوونی هەمواری یاسای ئەنجوومەنی شورای هەرێمی کوردستان و کارکردن بەو یاسایە ڕابگیرێت. سکاڵی دووهەم ، لەلایەن سروە عەبدولواحید، سەرۆکی فراکسیۆنی نەوەی نوێ تۆماركراوە لەدژی سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان و تیایدا داوادەکات، بڕیار بدرێت بە ناڕاستبوونی ئەو بڕیارانەی لەلایەن مەسرور بارزانییەوە دراون و بڕیاربدرێت بەهەڵوەشاندنەوەی حکومەتی کاربەڕێکەری هەرێمی کوردستان، ئەگەر لەماوەی سێ مانگی داهاتوودا هەڵبژاردن ئەنجامنەدرێت.  

مەهران رەمەزان هاوڵاتی، سلێمانی سەرچاوەیەکی ئاگادار ڕایگەیاند، لە کۆ بوونەوەی هەفتەی ڕابردووی سەرۆک وەزیرانی عێراق لەگەڵ پێکهاتەی عەرەب و تورکمانی کەرکوک ڕۆژی 11ی ئابی بۆ دووهەم کۆ بوونەوەی ئەنجوومەنی پارێزگاکە دیاری کردووە. سەرچاوەیەکی ئاگادار سەبارەت بە ناوەڕۆکی کۆ بوونەوەکەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق لەگەڵ پێکهاتەی عەرەب و تورکمانی کەرکوک، زانیاری نوێی خستەڕوو. ئەو سەرچاوەیه بەکەناڵی "بغداد الیوم"ی ڕایگەیاند، لە کۆبوونەوەکەی هەفتەی ڕابردووی محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق لەگەڵ لایەنە عەرەبی و تورکمانی کەرکوک وتویەتی: هەڵبژاردنی ئەم دواییەی کەرکوک سەرکەوتنێکی سیاسییە کە ناکرێت پشتگوێ بخرێت. ئاماژە بەوەشکرد، سودانی 11ی ئابی وەکو وادەی دووەم کۆ بوونەوەی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکوک دیاری کردووە، بۆ ئەوەی لایەنە سیاسییەکان لەنێوان خۆیاندا ڕێکبکەون، هەروەها دڵنیایی لە ئەنجامدانی کۆبوونەوەکە داوە . سوودانی ئاماژەی بەوەدا، لە ئەگەری ڕێکنەکەوتنی، خۆی بە شەخسی دەستوەردان دەکات و کەسێک بۆ بەڕێوەبردنی کەرکوک دیاری دەکات. کۆتای هەفتەی ڕابردوو سەرۆکوەزیرانی عێراق پێشوازیکرد لە ئەندامانی پێکهاتەی عەرەب و تورکمانی لە ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکوک کرد،جەختی لەسەر پێویستی بەردەوامبوون لە تەواوکردنی پێکهێنانی حکومەتی خۆجێی لە پارێزگای کەرکوک و پەراوێز نەخستنی هیچ پێکهاتەیەک لە بڕیاردان کرد. جێگەی ئاماژەیە، ڕۆژی 29ی ئایار محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرانی عێراق سەرپەرشتی سێیەمین كۆبوونەوەی نوێنەرایەتی لایەنە سیاسیەكانی پارێزگای كەركوكی كرد و ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر ئەنجامدانی دانیشتنی ئەنجوومەنی پارێزگای كەركوك، ڕۆژی 11ی ئەم مانگە ئەنجوومەنەکە کۆبوویەوە، بەڵام نە پارێزگاری دیاری کرد، نە سەرۆکی ئەنجوومەن.  

هاوڵاتی سوپای داگیرکەری تورکیا و ئامڕازەکانی میدیای جەنگی تایبەت، لە ڕێگەی ئاسمانی و وشکانییەوە هێرشەکانیان بۆ سەر ناوچە بەرگرییە ڕەواکان دەستپێدەکەن. کە پارچە جۆراوجۆرەکانی کوردستان لە داتاکانیاندا لەخۆ دەگرێت و هەموو ڕۆژێک زیانەکانمان وەک هەواڵێکی نوێ دەخەنە ڕوو. ئێستا، سوپایەکی تورکیا هەیە لە ناوچە بەرگرییە ڕەواکان گیری خواردووە، چونکە لە ڕووی تاکتیکییەوە بێدەسەڵات بووە و توانای گەیشتن بە ئامانجەکانی نییە و ڕۆژانە لە لایەن چەکدارانی گەریلاوە لێیان دەدرێت، بۆ تێپەڕاندنی ئەمەش پەنایان بردە بەر کەمین و خیانەت، بەڵام ئەمە چارەسەرێک نەبوو بۆ دەرچوون لە دۆخە سەختەیان، هەر لەبەر ئەمەشە کە سوپای داگیرکەری تورکیا پەنا بۆ درۆی شەڕی تایبەت و هەواڵی هەڵبەستراو دەبات، بانگەشەی ئەوە دەکات کە لە نێو ڕیزەکانی هێزەکانی گەریلادا خەسارە هەیە. با گەل و نیشتیمان و ڕای گشتیمان بزانن کە هەموو ئەو دەنگۆیانەی کە باس لە زیان گەیاندنی بە ئێمە دەکەن لە ئەنجامی ئەم بۆردومانەدا، درۆیە و دوورە لە ڕاستییەوە. ئێمە لەم بۆردومانەدا هیچ زیانێکمان پێ نەگەیشتووە و بە پشتبەستن بەو ئەزموونانەی کە بەدەستیان هێناوە، هێزەکانی ئازادیی کوردستان توانیان میتۆدێکی جووڵە و ڕێسای بەهێز بۆ تێکشکاندنی هەموو هێرشەکان بگرنەبەر. لەکاتێکدا سوپای تورکیا هێرشی ئاسمانی ئەنجامدا و بە یەکجار زۆر ناوچەی بۆردومان کرد، بەڵام سەرەڕای ئەمەش ڕووبەڕووی ئەمانە بووینەوە و هیچ زیانێک بە ئێمە نەگەیشت. زانیاری ورد سەبارەت بە ئۆپەراسیۆنی هێزەکانی پاراستنی گەل و هێرشەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا بەم شێوەیەی خوارەوەیە: ١. ناوچەی شەهید دەلیل، ڕۆژئاوای زاب: لە ٢٦/٧ کاتژمێر ٠٩:١٥ ی بەیانی شەڕڤانانی یەکینەکانی ژنانی ئازاد بە چەکی قورس سوپای داگیرکەری تورکیایان لە گۆڕەپانی بەرخۆدان لە گردی ئامێدیە کردە ئامانج و ناوچەیەکی داگیرکەریان وێران کرد. لە ٢٦/٧ کاتژمێر ٨:٤٢ خولەکی ئێوارە، هێزەکانی پاراستنی گەل سەربازانی سوپای داگیرکەری تورکیایان کردە ئامانج کاتێک بە چەکی نیمچە ئۆتۆماتیکی دەستیان کرد بە جموجۆڵ لە گۆڕەپانی بەرخۆدان لە گردی ئامێدیە، ئەمەش بووە هۆی وەستاندنی جموجۆڵەکانی سوپای دوژمن. لە ٢٧/٧ هێزەکانمان ڕێگرییان لە هەلیکۆپتەرێکی دوژمن کرد کە دەیویست لە گۆڕەپانی بەرخۆدان لە گردی بەهار بنیشێتەوە. ٢. هێرشەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا بە چەکی قەدەغەکراو: لە ٢٦/٧، تونێلەکانی جەنگ لە گۆڕەپانی بەرخۆدان لە گردی جودی ٣ جار بە چەکی قەدەغەکراو بۆردومان کران. لە ٢٦/٧، تونێلەکانی جەنگ لە گۆڕەپانی بەرگری لە گردی ئامێدیە جارێک بە چەکی قەدەغەکراو بۆردومان کران. ٣. هێرشەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا: لە ڕۆژانی ٢٦ و ٢٧/٧، فڕۆکە جەنگییەکان ٥ جار گۆڕەپانی ئاسکۆلوک، گردی ڕۆژ، گردی شەهید جیهان و بۆبلیسکانیان لە دەڤەری قەندیل بۆردومان کرد، هەروەها ١٧ جار گۆڕەپانی کانی سارک، دەشتی کافیا، کۆزە، سیدار، دیراش، میران، مێروک و دێریکیان لە ناوچەی کاری بۆردمان کرد، کە بە گشتی دەکاتە ٢٢ جار بۆردومانکردنی ئەو ناوچانەی باسکران. ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەکانی پاراستنی گەل ٢٧/٧ ٢٠٢٤

هاوڵاتی دەستەی دەستپاکی فیدراڵی دەڵێت، به‌ نرخی نیو ملیار دینار ده‌ستكاری له‌ گرێبەستی ئامێرە پزیشکییەکانی تەندروستی کەرکوک کراوە. ئەمڕۆ شه‌ممه،‌ 27ی ته‌مووزی 2024، فەرمانگەی ڕاگەیاندن و پەیوەندییەکانی حکومەتی فیدراڵ لە ڕاپۆرتێکدا ڕایگه‌یاند، گه‌نده‌ڵییه‌ك له‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ته‌ندروستیی كه‌ركوك ئاشكرا بووه‌، كه‌ تێیدا ده‌ستكاری له‌ گرێبەستی ئامێرە پزیشکییەکان كراوه‌ و نرخەکەی بریتی بووه‌ له‌ 447 ملیۆن دینار و 980 هه‌زار ملیۆن دینار. دەشڵێت‌، دوابه‌دوای به‌دواداچوونه‌كان دوو گه‌نده‌ڵییان له‌ دوو گرێبه‌ستی دابینكردنی 10 ئامێر بۆ نه‌شته‌رگه‌ری و ئەندۆسکۆپ (ناظور) ئاشكرا كردووه. ئەوەشی خستۆتەڕوو، وەزارەتی تەندروستیی عێراق لەگەڵ كۆمپانیایه‌كی دەرمانسازی بە بڕی 287,500,000 ملیۆن دینار گرێبه‌ستی كردووه‌ و ئه‌و كه‌رستانه‌ی دابین كراون، كوالێتی و سه‌رچاوه‌كه‌یان خراپ بووه‌ و هەندێک لە پارچەکانی بە خێرایی بە کار دەهێنرێن و لە بازاڕە ناوخۆییەکاندا بەردەست نین جگە لە ڕێگەی نووسنگه‌ی تایبەتمەندەوە. باسیلەوەشکرد، توانیوانه‌ گه‌نده‌ڵییه‌كی دیكه به‌ به‌نرخی ‌ 63,000,000 ملیۆن دینار ئاشكرا بكه‌ن و تایبه‌ت بووه‌ به‌ دابینكردنی ئامێره‌ پزیشكییه‌كان پرۆسەی دابینکردنەکە بە سەرپێچی ئەو کۆنتڕۆڵانەی کە لە بەڕێوەبەرایەتییەکەدا کاری پێ ده‌كرێت. لە بەشێکی ڕاپۆرتەکەدا هاتووە، گومانیان هه‌بووه‌ له‌ گرێبه‌ستێكی دیكه‌ كه‌ به‌های 88,000,000 ملیۆن دینار بووه‌ و تایبه‌ت بووه‌ به‌ دابینكردنی ئامێری كیمیایی و تاقیگه‌یی به‌ شێوه‌یه‌ك لیژنه‌ی كڕین گرێبه‌سته‌كه‌ی له‌ یه‌كێك له‌ فه‌رمانگه‌كانیان كردووه‌، له‌ كاتێكدا ڕاوێژکاری بەڕێوەبەرایەتییەکە نووسراوی كڕینه‌كه‌ی ئاراسته‌ی یه‌كێك له‌ كۆمپانیاكان كردووه‌. وتیشی: لە ئاستێکی پەیوەندیداردا، ستافی فەرمانگەکە تێبینی ئەوەیان کردووه‌ کە دەستکاریكردنه‌كه‌ لە کڕینی کەرتی یەکەمی حەویجەدا بووه‌، بەو پێیەی پسوڵەی دابینکردنی یەکێک لەو کەرەستانەی کە لەلایەن کۆمپانیایەکەوە دەرچووە بۆ بازرگانیکردن بە ئامێر و پێداویستی پزیشکی و تاقیگەیی، دەستکاری کراوە، هەروەها پسوولەی دابینکردنی یەکێک لەو کەرەستانەی کە بۆ بازرگانیکردن بە ئامێر و پێداویستی پزیشکی و تاقیگە دەرچووە، ده‌ستكاری كراوه‌، به‌ شێوه‌یه‌ك 7،9900 پارچه‌ كراوه‌ته‌ 79،000 پارچه‌، كه‌ ئه‌مه‌یش زیانی به‌ سامانی گشتیی گه‌یاندووه‌. لە کۆتایی ڕاپۆرتەکەشدا هاتووە،  ئه‌م دۆسیانه‌ خراونه‌ته‌ به‌رده‌م دادگه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌ی كه‌ركوك و گرتنه‌به‌ری ڕێوشوێنی یاسایی له‌ به‌رانبه‌ریاندا.  

هاوڵاتی وەزارەتی دارایی عێراق ئاماژە بەوەدەدات، بەشێک لە وەزارەتەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان مووچەخۆریان زیادیانکردووە و بەشێکی دیکەش کەم. وەزارەتى دارایی عێراق، لە نووسراوێکدا جیاوازییەکانى لیستى میلاکاتى وەزارەتەکانى ئاڕاستەى وەزارەتى دارایى هەرێمى کوردستان کردووە و دەردەکەوێت هەندێک لە وەزارەتەکان مووچەخۆریان زیادیکردووە و هەندکێشیان کەم. وەک لە نووسراوەکەدا ئاماژەی پێدراوە، وەزارەتەکانى پێشمەرگە، ناوخۆ، خوێندنى باڵا و تەندروستى، زۆرترین ژمارەى میلاکاتیان زیادبووە و بەتەنیا لە وەزارەتى پێشمەرگە 23 هەزار و 790 زیادیکردووەو کۆى گشتیى سەرجەم وەزارەت و دەستەکان 35 هەزار و 334 مووچەخۆر بۆ میلاکات زیادبووە. ئەوەش هاتووە، دەردەکەوێت وەزارەتەکانى پەروەردە، کارەبا، کشتوکاڵ و سەرچاوەکانى ئاو، رۆشنبیرى، گواستنەوە و گەیاندن، لە ریزبەندى سەرەوەى ئەو وەزارەتانەن کە میلاکاتیان کەمیکردووە و بەتەنیا لە وەزارەتى پەروەردە چوار هەزار و 316 کەس کەمیکردووە. وەزارەتەکان بەرێژەى جیاواز وەزارەتەکان میلاکاتیان کەم و زیادیکردووە، ئەم وەزارەتانە ئەوانەن کە زۆرترین گۆڕانکاریى بەسەر میلاکاتیاندا هاتووە: - وەزارەتى پێشمەرگە 23790 کەس زیادیکردووە. - وەزارەتى ناوخۆ 1882 کەس زیادیکردووە. - وەزارەتى خوێندنى باڵا 846 کەس زیادیکردووە. - وەزارەتى تەندروستى 385 کەس زیادیکردووە. - وەزارەتى پەروەردە 4316 کەس کەمیکردووە. - وەزارەتى کارەبا 417 کەس کەمیکردووە. - وەزارەتى کشتوکاڵ و سەرچاوەکانى ئاو 414 کەس کەمیکردووە. - وەزارەتى رۆشنبیرى 367 کەس کەمیکردووە. - وەزارەتى گواستنەوە و گەیاندن 314 کەس کەمیکردووە.

هاوڵاتی   به‌پێی ئاماره‌كانی ئه‌نجومه‌نی باڵای دادوه‌ریی عێراق، ته‌نیا له‌ مانگی حوزه‌یرانی ئه‌مساڵ 4779 حاڵه‌تی جيابوونه‌وه‌ تۆماركراون و 23324 پرۆسەی هاوسەرگیریش ئەنجام دراوە. ئه‌نجومه‌نی باڵای دادوه‌ریی عێراق ئاماری هاوسەرگیری و جیابوونەوەی هاوسەرانی لە مانگی شەشی ئەمساڵ بڵاوکردەوە، بەپێی ئامارەکە بێت لەو مانگەدا 23324 پرۆسەی هاوسەرگیری لە 15 پارێزگای عێراق ئەنجامدراوە،  له‌و ژماره‌یه‌ش 21168 حاڵه‌ت له‌ دادگا کراون و ڕێژه‌یان به‌راورد به‌و گرێبه‌ستانه‌ی له‌ ده‌ره‌وه‌ی دادگا تۆماركراون، ده‌گاته‌ 90.75% و 2156 حاڵه‌تیش له‌ ده‌ره‌وه‌ی دادگا تۆماركراون و دواتر له‌ دادگا په‌سه‌ند كراون، ڕێژه‌یان به‌راورد به‌ هاوسه‌رگیریه‌كانی ناو دادگا ده‌گاته‌ 9.25%. هەر وەک لە ئامارەکەدا هاتووە، ئەو هاوسەرانەی لە مانگی حوزەیران جیابوونەتەوە  4779 هاوسەرە، له‌ كۆی ئه‌و ژماره‌یه‌ش 1251 حاڵه‌ت به‌ بڕیاری دادوه‌ر جیابوونه‌ته‌وه، له‌ كاتێكدا 3528 حاڵه‌ت له‌ ده‌ره‌وه‌ی دادگا جیابوونه‌ته‌وه‌ دواتر له‌لایه‌ن دادگاوه‌ په‌سه‌ند كراون‌. جیابوونه‌وه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ی دادگا نزیكه‌ له‌وه‌ی دوو ئه‌وه‌ندی جیابوونه‌وه‌ بێت به‌ فه‌رمانی دادوه‌ر و ڕێژه‌كه‌ی ده‌گاته 64.55%، له‌ به‌رامبه‌ردا ئه‌وانه‌ی به‌ فه‌رمانی دادوه‌ری جیابوونه‌ته‌وه‌، ڕێژه‌یان‌ 35.45%ە. هەروەها ئاماژە بەوە دراوە، زۆرترین رێژەی جیابوونەوە و هاوسەرگیری لە پارێزگای بەغدا بووە، هەروەها به‌راورد به‌ هه‌مان مانگی ساڵانی پێشوو، ڕێژه‌ی جیابوونه‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌كی مەترسیدار به‌رز بوونه‌ته‌وه‌.

هاوڵاتی ئەندامێکی پەرلەمانی عێراق دەڵێت، لەشکرکێشی تورکیا بۆ هەموو عێراقییەکان جێگای نیگەرانییە، ترسیشمان هەیە کە ببێتە سەرەتای کۆنترۆڵکردنی ناوچەیەکی بەرفراوانی هەرێمی کوردستان. ئەمڕۆ هەینی، 26ی تەمووزی 2024، سائیر مەخیف ئەندام پەرلەمانی عێراق ڕایگەیاند، لەشکرکێشی تورکیا بۆ هەموو عێراقییەکان جێگای نیگەرانییە، ترسیشمان هەیە کە ببێتە سەرەتای کۆنترۆڵکردنی ناوچەیەکی بەرفراوانی هەرێمی کوردستان، لەڕێگەی ڕێککەوتنێکی سیاسی شاراوە لەگەڵ هەندێک لایەن، بەتایبەتی لەبەر ڕۆشنایی ئەو بێدەنگییەی کە پرسیاری زۆر دروست دەکات. دەشڵێت، کۆنتڕۆڵکردنی ناوچەکانی عێراق و دامەزراندنی بنکە و وێستگە و ئاوارەکردنی خەڵک هێڵی سوورە و سەروەری نیشتمانی پێشێل دەکەن، ئێمەش قبوڵیان ناکەین. سائیر مەخیف ئەوەشی خستۆتەڕوو، تورکیا لە مانگی حوزەیرانی ڕابردووەوە دەستی بە ئۆپەراسیۆنی داگیرکاری کردووە کە گەورەترین ئۆپەراسیۆنە لە ماوەی 10 ساڵدا، لە سەرانسەری 4 ناوچەوە بەرەو دهۆک بەردەوامە لە بۆردومان و ئۆپەراسیۆنەکانی ئاسمانی و تۆپخانە، کە بووەهۆی ئاوارەبوونی سەدان خێزان و زیانگەیاندن بە دەیان گوند و چۆڵبوونیان. وتیشی، بێدەنگی بەغدا وای لە ئەنقەرە کرد بەردەوام بێت لە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی، هۆشداریشی دا لە مەترسی دروستکردنی سێگۆشەیەکی ئاگرین لە سنووری عێراق، دەشڵێت، لە ژێر ڕۆشنایی چاودێریکردنی ئەنقەرە بۆ هەڵوێستەکانی عێراق، سوود لە نەبوونی وەڵامدانەوە وەردەگرێت. ئەم ئەندام پەرلەمانە ئاماژەی بەوەشدا، ئەوەی تورکیا دەیکات سێگۆشەی بڵێسەدار دروست دەکات، بە ئاماژەدان بە ناوچەکانی دەوروبەری دهۆک کە خەڵک لە ڕووی ئاوارەیی و وێرانکاری و ئاژاوەگێڕییەوە باجەکەی دەدەن. باسیشی لە  پێویستی گرتنەبەری هەموو ڕێوشوێنێک کرد بۆ پاراستنی زەوی و زار و خەڵک و ڕێگریکردن لەوەی ئەو ناوچانە بە بیانووی شەڕکردن ببنە گۆڕەپانی ململانێی ناوچەیی و نێودەوڵەتی.

هاوڵاتی ١. ناوچەی مەتینا: لە ٢٤/٧ کاتژمێر ٢:١٠ و ٣:١٠ خولەکی دوای نیوەڕۆ، هێزەکانی پاراستی گەل بە چەکی قورس داگیرکەریان لە گۆڕەپانی گوڵکا کردە ئامانج و زیانیان بە دوو بەربەستی بەرگری گەیاند. ڕۆژی ٢٥/٧ کاتژمێر ٥:١٠ی ئێوارە هێزەکانی پاراستنی گەل لە گۆڕەپانی سەریی مەتینا دەستوەردانیان لە جموجۆڵی هەلیکۆپتەرەکانی داگیرکەر کرد و ناچاریان کردن لە ناوچەکە دوور بکەونەوە. ٢. ناوچەی شەهید دەلیل، ڕۆژئاوای زاب: لە ٢٤/٧ کاتژمێر ٨:٢٥خولەکی بەیانی، هێزەکانی پاراستنی گەل  لەکاتی دانانی کامێرای چاودێریدا لە لایەن سوپای داگیرکەری تورکیاوە لە گردی جودی،  یەکینەکانی ژنانی ئازاد، چاودێری داگیرکەریان کرد و بە چەکی قورس کردیاننە ئامانج و جموجۆڵەکانیان ڕاگرت. لە ٢٥/٧ کاتژمێر ٤:٣٠ ی عەسر، شەرڤانانی هێزەکانی پاراستنی گەل لە یەکینەکانی ژنانی ئازاد - بولدۆزەرێکی داگیرکەری تورکیایان لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی ئامیدیە بە چەکی نیمچە ئۆتۆماتیکی کردە ئامانج و چالاکییەکانیان وەستان. ٣.، ناوچەی حێفتانین: لە ٢٤/٧ کاتژمێر ١١:٥٠ خولەکی نیوەڕۆ شەڕڤانانی هێزەکانی پاراستنی گەل بە چەکی قورس بنکەی کاریارشی سوپای تورکیایان کردە ئامانج. ٤. سەبارەت بە هێرشە داگیرکەرەکانی تورکیا: لە ڕۆژانی ٢٣ و ٢٤ و ٢٥ فڕۆکە جەنگییەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا لە ناوچەکانی شەهید شەریف، لولان، گۆشینا، گردی شەهید هاوار و گردی شەهید هێمن لە خاکورکە ١٠ جار بۆردومانیان کرد، لە سپیندارە، دێرشە و ماجی لە کارا ٨ جار جار بۆردومانیان کرد، لە گردی بەهار و گردی جودی لە ڕۆژئاوای زاب ٥ جار و زیرکلی پۆبلیسکان و لە قەندیلیش دووجار بۆردومانیان کرد، کە بە گشتی کۆ هەموویان دەکاتە ٢٥ هێرشی ئاسمانی. هەروەها ئەم هەڵمەتانە بوون بە هۆی سەرهەڵدانی ئاگرکەوتنەوە لە چەند ناوچەیەک. لە ٢٤/٧، داگیرکەران  گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی بەهاریان لە ناوچەی شەهید دەلیل لە ڕۆژئاوای زاب، لە ڕێگەی هێلیکۆپتەرەوە بۆردومان کرد. ٢٦ی تەمموزی ٢٠٢٤ ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەکانی پاراستنی گەل