سەرۆککۆماری ئێران بەکارهێنانی وزەی ئەتۆم بە ''مافی رەوا''ـی وڵاتەکەی دەزانێت و دەڵێت، بۆ بەدیهێنانی ئەم مافە، پێداگرین و ترسمان لە هیچ هێزێک نییە.'' ئەمڕۆ دووشەممە، 16-06-2025، بە ئامادەبوونی مەسعود پزیشکیان، سەرۆککۆماری ئێران لە پەرلەمانی وڵاتەکە، متمانەدان بە عەلی مەدەنیزادە، وەکو وەزیری ئابووری و دارایی خرایە دەنگدانەوە. مەسعود پزیشکیان لە دەستپێکی دانیشتنەکەدا گوتارێکی سەبارەت بە بەردەوامبوون لەسەر پیتاندنی یۆرانیۆم پێشکێشکرد و رایگەیاند: ''ئێمە مافی ئەوەمان هەیە لە وزەی ئەتۆم و توێژینەوە زانستییەکان سوود وەربگرین، بۆیە هیچ کەسێک بۆی نییە ئەم مافە لە ئێمە وەربگرێتەوە''. وڵاتانی رۆژئاوایی، ئەمریکا و ئیسرائیل لە بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران نیگەرانن و هەوڵی سنووردارکردنی دەدەن. ئەمەش بووە هۆی دەستپێکردنی شەڕێکی سەخت لەنێوان تەلئەڤیڤ و تاران. سەرۆککۆماری ئێران جەختی لەوە کردەوە، ''ئێمە بۆ بەدیهێنانی ئەم مافە، پێداگرین و لە هیچ هێزێک لە پێناو بەکارهێنانی وزەی ئەتۆم ترسمان نییە.'' مەسعود پزیشکیان رەخنەی لە سیاسەتی نێودەوڵەتیی واشنتن گرت و گوتی: ''ئەمریکا سەرقاڵی زۆردارییە و پێچەوانەی یاسا نێودەوڵەتییەکان، رێگە دەدات ئیسرائیل دەستدرێژی و هێرش بکاتە سەر وڵاتەکەمان.'' تاوەکو ئێستا لە ئەنجامی هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران کە بەرەبەیانیی هەینی، 13ـی حوزەیران دەستیپێکردووە، ژمارەیەک لە فەرماندە سەربازی و زانا ئەتۆمییەکانی وڵاتەکە کوژراون. سەرۆککۆماری ئێران دەڵێت: ''ئێمە بەدوای جەنگدا نەبووین و دەستپێشخەریش نین. ئێمە نەبووین فەرماندە و زانایانی وڵاتانمان کوشت، بەڵکو ئەوە تیرۆریستان بوون ئەم کارەیان کرد.'' پزیشکیان "یەکگرتوویی وڵاتانی موسڵمان'' لە بەرامبەر ''زۆرداریـیەکانی ئیسرائیل" و ئەمریکا بە پێویست دەزانێت و ئاماژەی بەوەش کرد، ''ئیسرائیل دەیەوێت یەک بە یەک وڵاتانی ئیسلامی بکاتە ئامانج.'' قسەکانی پزیشکیان لەکاتێکدان کە چوار رۆژە شەڕی راستەوخۆی نێوان تەلئەڤیڤ و تاران بەردەوامە و هەڕەشەی ''هێرشی بەهێزتر'' لە یەکدی دەکەن.
ئاژانسى هەواڵى تەنسیمى ئێران، لەزارى بەرپرسانى سوپاى ئەو وڵاتەوە ئاشکرایدەکات توانیویانە کەسێک کە بە تاوانی جەنگ سیخورى مۆساد لەسێدارەبدەن ئەو کەسە لەسەر زەویەوە بۆ بەرژەوەندیەکانى ئیسرائیل کارى کردووە. بەپێى زانیاریەکان سەرلەبەیانی ئەمڕۆ دوای تێپەڕین بە پڕۆسەی تەواوی ڕێوشوێنی تاوانکاری و پشتڕاستکردنەوە و یەکلاییکردنەوەی حوکمەکەى لە دادگای باڵای ئەو وڵاتە، سزای لە سێدارەدانی بەسەردا سەپێندراوە و هەڵواسرا. ئەو کەسەى لەسێدارە دراوە ناو ئیسماعیل فیکری کوڕی خودانازارەو لە مانگی یانزەى ساڵى ڕابردوەوە پەیوەندی بە مۆسادەوە کردوەو سیخوڕی کردوە بۆیان، لە ئۆپەراسیۆنێکی ئاڵۆزی تەکنیکی و هەواڵگریدا سوپاى ئێران توانیویانەا دەستگیرى بکەن. بەپێی بەڵگەنامەکانی کەیسەکە، ئیسماعیل فیکری لە ماوەی هاوکاری لەگەڵ موساد هەوڵیدا زانیاری نهێنی و هەستیاری پێشکەش بە دوژمنانی ئێران کردوەو لە بەرامبەردا پاداشتى پارەى وەرگرتوە. لەلایەکى دیکەوە، میدیای ئێران: هێزە ئەمنییەکانى ئێران ئاماژە بۆ ئەوەدەکەن گەورە سیخوڕێکی موسادیان لەشارى بانەى ڕۆژهەڵاتى کوردستان دەستگیرکردووە لە کاتێکدا ئەو کەسە هەوڵی ئەوەیداوە لە ئێران بچێتە دەرەوە، بەڵام دەستگیرکراوە. شەوى ڕابردووش پۆلیسی ئێران لەڕاگەیەندراوێکیاندا ئەوەیان خستەڕوو دوو بریکاری ناوخۆیی مۆسادیان لە تاران دەستگیرکردوە، بەوتەى پۆلیس هاوکات دەستیان بەسەر 200 کیلۆگرام مادەی تەقەمەنی و 23 درۆندا گرتووە.
سەرچاوەیەکی باڵا لەناوخۆى ئێرانەوە، بەماڵپەرى ئێران إنترناشيونالى ڕاگەیاندووە، لەڕۆژى هەینیەوە عەلى خامنەیی ڕابەرى باڵاى ئێران لەژێر زەمینێکدا حەشاردراوە لە باکووری ڕۆژهەڵاتی تاران. بەپێى ناوەڕۆکى ڕاپۆرتى ئەو ماڵپەرە، لەدواى دەستپێکردنى هێرشەکانى ئیسرائیل بۆ سەر ئێران لەبەرەبەیانى ڕۆژى هەینى ڕابردوەوە، بەنهێنی عەلی خامنەیی گواستراوەتەوە بۆ شوێنێکى پارێزراو و ژێر زەمینێک لەناوچەى لویزان، کە دەکەوێتە باکووری ڕۆژهەڵاتی تاران. ڕاپۆرتەکە ئەوەشى خستوەتەڕوو خامنەیی هەموو ئەندامانی بنەماڵەکەى وەک موجتەبای کوڕی و چەند کەسێکى دیکەى نزیکیشى لەگەڵیدان. بەگوێرەی سەرچاوەکانی ماأپەرەکە ، لە کاتی ئۆپراسیۆنی "ئۆدە سادق" یەک و دوو، بنەماڵەی خامنەیی بۆ پەناگەیەکیش گواستراونەتەوە، بەڵام لەو کاتەدا موجتەبا لە تەنیشتی بوو، بەڵام دوو کوڕەکەی تری مەسعوود و مستەفا لەگەڵیدا نەبوون. هێرشە بەرفراوانەکانی ئیسرائیل بۆ سەر شارە جۆربەجۆرەکانی ئێران ڕۆژی یەکشەممە درێژەی هەبوو و بۆ یەکەمین جار شاری مەشهەد کە دەکەوێتە دوو هەزار و ٣٠٠ کیلۆمەتر لە ئیسرائیلەوە کرایە ئامانج. لەلایەکى دیکەوە بەرپرسێکی باڵای ئەمریکی ئاشکرایکردوە لە کۆتایی هەفتەى ڕابروودا ئیسرائیل دەرفەتی ئەوەى هەبووە عەلی خامنەیی بکوژێت، بەڵام ترەمپ بە ڕوونی بۆ نەتانیاهۆى ڕاگەیاندووە کە دژی ئەو جۆرە کارە دەوەستێتەوە. ئاژانسی هەواڵی ڕۆیتەرز بڵاوی کردووەتەوە کە عەلی خامنەیی، ڕابەری ئێران ناوی لەناو ئەو لیستەدا بووە کە ئیسرائیل هەوڵی داوە لە هێرشەکەی رۆژی هەینی بۆ سەر ئێران بیکوژێت، بەڵام دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکا ڕازی نەبووە ناوبراو بکوژرێت. هەرچەند هێشتا بە تەواوی دیار نییە کە ئیسرائیل بەر لە ئەنجامدانی هێرشەکەی 13ی حوزەیران بۆ سەر ئێران کە بە هۆیەوە چەندین فەرماندەی باڵای سەربازی و زانای ئەتۆمی ئێرانی کوژران، ئەمەریکای لێ ئاگادار کردووەتەوە یان نا؛ بەڵام ئاژانسێکی هەواڵی بەریتانی بانگەشەی ئەوە دەکات کە ترەمپ ڕازی نەبووە ئیسرائیل لەو هێرشەدا عەلی خامنەیی بکوژێت.
بەرپرسێکی باڵای ئەمریکی ئاشکرایکردوە لە کۆتایی هەفتەى ڕابروودا ئیسرائیل دەرفەتی ئەوەى هەبووە عەلی خامنەیی بکوژێت، بەڵام ترەمپ بە ڕوونی بۆ نەتانیاهۆى ڕاگەیاندووە کە دژی ئەو جۆرە کارە دەوەستێتەوە. ئاژانسی هەواڵی ڕۆیتەرز بڵاوی کردووەتەوە کە عەلی خامنەیی، ڕابەری ئێران ناوی لەناو ئەو لیستەدا بووە کە ئیسرائیل هەوڵی داوە لە هێرشەکەی رۆژی هەینی بۆ سەر ئێران بیکوژێت، بەڵام دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکا ڕازی نەبووە ناوبراو بکوژرێت. هەرچەند هێشتا بە تەواوی دیار نییە کە ئیسرائیل بەر لە ئەنجامدانی هێرشەکەی 13ی حوزەیران بۆ سەر ئێران کە بە هۆیەوە چەندین فەرماندەی باڵای سەربازی و زانای ئەتۆمی ئێرانی کوژران، ئەمەریکای لێ ئاگادار کردووەتەوە یان نا؛ بەڵام ئاژانسێکی هەواڵی بەریتانی بانگەشەی ئەوە دەکات کە ترەمپ ڕازی نەبووە ئیسرائیل لەو هێرشەدا عەلی خامنەیی بکوژێت. دوو گەورە بەرپرسی ئەمەریکی کە نەیانویستووە ناویان ئاشکرا بکرێت لەبارەی بەشداریکردنی ئەمریکا لەو شەڕەدا بە ڕۆیتەرزیان ڕاگەیاندووە: "هێشتا ئێران هیچ ئەمەریکییەکی نەکوشتووە و تاوەکو ئەمەیش ڕوو نەدات تەنانەت هەر باسیش لە هێرشکردە سەر سەرکردە سیاسییەکانیان ناکەین". ئەو دوو گەورە بەرپرسە ئەمەریکییە ئاماژەیان بەوە داوە، زانیویانە ئیسرائیلییەکان دەتوانن باڵاترین سەرکردەی ئێرانیش بە ئامانج بگرن، بەڵام ترەمپ باوەڕی پێ هێناون ئەم کارە نەکەن.
نوری مالیکی ڕایدەگەیەنێت، ئەوانەی لە دژی ئیسرائیل دەوەستنەوە، ڕۆڵەکانی عەلی و نەوەکانی و شوێنکەوتووانین، کۆماری ئیسلامیی ئێران سەرکەوتنی گەورەی بەدەستهێناوەو سوپای ئیسرائیل بەزێنراوە. سەرۆکی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا، نورى مالیکى لەڕۆژى غەدیردا، وتارێکى پێشکەشکردو ئەوەى خستەڕوو نەوەکانى عەلی سەرکەوتنی گەورەیان بەدەستهێناوە و لێرەدا سوپای ئیسرائیل شکستی هێناوە، ئەمە ئەو سەرکەوتنە گەورەیە کە کۆماری ئیسلامی بەدەستی هێناوە. مالیکی لە درێژەی قسەکانیدا وتی: بەداخەوە لە هەڵوێستی هەندێک وڵاتی جیهان کە لە تەنیشت ئیسرائیلەوە وەستابوون قێزەونترین کۆمەڵکوژی ئەنجامدا. ڕووبەڕووبوونەوەی ئەم شێرپەنجەیەلەسەر هەموو میللەتەو دەبێت لە پاڵپشتی و هاوکاریدا بوەستین. ناوبراو ئاماژەی بەوەشکرد، :شەڕەکە مشتومڕێکە لەنێوان ئێمە و ئەو کەسانەدا، ئێمەش ناڕەزایی خۆمان بەرامبەر بە بەرپرسانی جیهان دەردەبڕین، ئازاریان بە مرۆڤایەتی گەیاندووە لە باشووری لوبنان و غەززە و ناوچە جیاجیاکانى تر.
بەشی ڕاگەیاندنی ئەنجومەنى نوێنەرانى عێراق، لە بەیاننامەیەکی کورتدا ڕایگەیاندووە، ڕۆژى سێشەممەی داهاتوو پەرلەمان دانیشتنێکی نائاسایی سازدەکات بۆ تاوتوێکردنی دەستدرێژیەکانى ئیسرائیل بۆ سەر ئێران و پێشێلکردنی سەروەری عێراق بەڕێوە دەبات. هەر ئەمرۆ یەک شەممە محیسن مەندەلاوی جێگری سەرۆکی پەرلەمانی عێراق، داوای کۆبوونەوەیەکی تایبەت و بە پەلەی کرد بۆ گفتوگۆکردن لەسەر دۆخ و پێشهاتی ناوچەکە. نوسینگەی ڕاگەیاندی جێگری سەرۆکی پەرلەمان، لەڕاگەیەندراوێکدا ئەوەى خستبویە ڕوو جێگری سەرۆکی پەرلەمان، لەبارەی هێرشی ڕژێمی زایۆنی بۆ سەر ئێران لە ڕێگای ئاسمانی عێراقەوە پێشێلکردنی سەروەری خاکی عێراق کە ناکرێت چاوپۆشی لێ بکرێت، بۆیە داوای کۆبونەوەی بەپەلەی پەرلەمان دەکات. بەگوێرەی ڕاگەیەندراوەکە: مەندەلاوی ڕەتیدەکاتەوە، عێراق ببێتە گۆڕەپانێک بۆ هێرش و هاوسۆزی خۆشی لەگەڵ ئێران دەربڕی، هەروەها داوای لە حکومەتی عێراق کرد هەڵوێستە دیپلۆماسییەکانی توندتر بکات. لەلایەکى دیکەوە هەر ئەمڕۆ نووسینگەی سەرۆکوەزیرانی عێراق رایگەیاند، محەمەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق و مەسعود پزیشکیان، سەرۆککۆماری ئێران پەیوەندییەکی تەلەفۆنییان ئەنجامدا و تێیدا سودانی هاوسۆزیی حکومەت و گەلی عێراقی بۆ ئێران دووپاتکردەوە. سودانی لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەکەیدا لەگەڵ پزیشکیان ئاماژەی بەوەکردووە، عێراق پابەندە بە رێگەگرتن لە فراوانبوونی جەنگ لە ناوچەکە. دەشڵێت، ئامادەین بۆ پێشکەشکردنی هەموو جۆرە هاوکارییەکی پێویست بۆ چارەسەرکردنی کاریگەرییەکانی هێرشەکانی ئیسرائیل لەسەر ئێران. هاوکات نووسینگەی سودانی ئاماژە بەوەکردووە، مەسعود پزیشکیان سوپاسی سودانی و حکومەتی عێراقی کرد لەبەرامبەر هەڵوێستەکانی دژی هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران. ئەوەشی خستووەتەڕوو، پزیشکیان لە پەیوەندییەکەیدا لەگەڵ سودانی جەختی لە گرنگیی هەڵوێستێکی یەکگرتووی وڵاتانی ئیسلامی لەبەرامبەر هێرشەکانی ئیسرائیل کردەوە. لەلایەکى دیکەوە ڕۆژنامەی "الشرق الاوسط" بڵاویکردەوە، حکومەتی عێراق، گروپە چەکدارەکانی ئاگادار کردۆتەوە خۆیان بەدوور بگرن لە شەڕی ئێران و ئیسرائیل، بۆ دورخستنەوەی مەترسییەكان لەسەر عێراق.
نووسینگەی سەرۆکوەزیرانی عێراق رایگەیاند، محەمەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق و مەسعود پزیشکیان، سەرۆککۆماری ئێران پەیوەندییەکی تەلەفۆنییان ئەنجامدا و تێیدا سودانی هاوسۆزیی حکومەت و گەلی عێراقی بۆ ئێران دووپاتکردەوە. سودانی لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەکەیدا لەگەڵ پزیشکیان ئاماژەی بەوەکردووە، عێراق پابەندە بە رێگەگرتن لە فراوانبوونی جەنگ لە ناوچەکە. دەشڵێت، ئامادەین بۆ پێشکەشکردنی هەموو جۆرە هاوکارییەکی پێویست بۆ چارەسەرکردنی کاریگەرییەکانی هێرشەکانی ئیسرائیل لەسەر ئێران. هاوکات نووسینگەی سودانی ئاماژە بەوەکردووە، مەسعود پزیشکیان سوپاسی سودانی و حکومەتی عێراقی کرد لەبەرامبەر هەڵوێستەکانی دژی هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران. ئەوەشی خستووەتەڕوو، پزیشکیان لە پەیوەندییەکەیدا لەگەڵ سودانی جەختی لە گرنگیی هەڵوێستێکی یەکگرتووی وڵاتانی ئیسلامی لەبەرامبەر هێرشەکانی ئیسرائیل کردەوە. لەلایەکى دیکەوە ڕۆژنامەی "الشرق الاوسط" بڵاویکردەوە، حکومەتی عێراق، گروپە چەکدارەکانی ئاگادار کردۆتەوە خۆیان بەدوور بگرن لە شەڕی ئێران و ئیسرائیل، بۆ دورخستنەوەی مەترسییەكان لەسەر عێراق. سەرچاوە باوەڕپێکراوەکان ئاماژەیان بەوەکردووە، بڕیارێکی توند لەلایەن حکومەت و هاوپەیمانەکانییەوە دراوە، بۆ خۆبە دورگرتن لە لێكەوتەكانی شەڕ. ئاشكراشیان كردووە، پەیوەندی چڕو پڕ لەنێوان محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق و سەرکردەی حزب و گروپە شیعەکان لە ئارادایە لەسەر بنەمایەكی بنەڕەتی كە ئێمە پەیوەندارنین و بەشداری لە شەڕەکەدا ناكەین. لای خۆیەوە، وتەبێژی گروپی کەتائیبی "سەید شوهەدا" رایگەیاندووە: ئەو توانایانەی لەبەردەستی گروپەكاندایە هاوسەنگی ناگۆڕێت، لە سایەی شەڕێک کە تێیدا موشەک و تەکنەلۆژیای کوشندە بەکاردەهێنرێت.
سەرچاوەیەکى باڵاى هێزى ئاسمانی ئیسرائیل، ڕایگەیاندوە شەوى ڕابردوو لەڕێگەى هێرشێکەوە محەمەد غەماری، سەرۆک ئەرکانی حوسییەکانیان کردوەتە ئامانج وبەسەختى بریندارکراوە. بەوتەى سەرچاوە باڵاکەى ئیسرائیل سەرۆک ئەرکانی حوسییەکان سەرقاڵى کۆبوونەوە بووە لەگەڵ چەند بەرپرسێکدا لەو کاتەدا هێرشەکە ئەنجامدراوە. لەلایەکى دیکەوە ماڵپەرى ئەکسیۆس زاری بەرپرسێکی باڵای ئیسرائیلەو بڵاویكردەوە، ئیسرائیل هەوڵی كوشتنی محەمەد غەماری، سەرۆک ئەرکانی حوسییەکانی یەمەنی داوە. محەمەد غامری بە یەکێک لە کەسایەتییە سەربازییە سەرەکییەکانی ناو ڕیزەکانی حوسییەکان دادەنرێت. ناوی ناوبراو دوای ڕووداوەکانی پارێزگای سەعدە لە ساڵی ٢٠١٣ و ڕووخانی شاری سەنعا پایتەخت لە ئەیلوولی ٢٠١٤ کە لەو ماوەیەدا بەشدار بوو، دەرکەوت. محەمەد عەبدولکەریم غامری یەکێکە لە سەرکردە سەربازییە پلە باڵاکانی ناو گروپی حوسییەکان و لەلایەن حزبوڵڵا و سوپای پاسدارانی ئێرانەوە مەشقی پێکراوە. لە مانگی ئایاری ٢٠٢١، ئەمریکا ئەلغامری وەک "مەترسی بۆ سەر سەقامگیری و ئاشتی" دەستنیشان کرد و سزای بەسەردا سەپاند. هەروەها ناوی ناوبراو لە تشرینی دووەمی ٢٠٢١ "بەهۆی هەڕەشەکردن لە ئاشتی و سەقامگیری یەمەن" خرایە لیستی سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە. بە یەکێک لەو کەسانە دادەنرێت کە لە مانگی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ەوە هێرشی کردۆتە ئامانج کە کەشتییە بازرگانییەکان و زەوییە ئیسرائیلییەکان دەکاتە ئامانج، ئەمەش وایکردووە لە لیستی کەسایەتییە حوسییەکان کە لەلایەن ئیسرائیلەوە کراوەتە ئامانج، کەسایەتییەکی داواکراو بێت. حوسییەکانی هاوپەیمانی ئێران لە تشرینی دووەمی ٢٠٢٣ەوە تا ئێستا زیاتر لە ١٠٠ هێرشیان بۆ سەر کەشتییەکانی دەریای سوور ئەنجامداوە، ئەمەش وەک هاودەنگی لەگەڵ فەلەستینییەکان لە شەڕی ئیسرائیل بۆ سەر ح.ەم.اس لە غەززە.
نووسینگەی ڕاگەیاندنی سەرۆک کۆماری کۆمار لە بەیاننامەیەکدا، ڕایدەگەیەنێت ئەمڕۆ سەرۆک کۆماری عێراق و سەرۆکی دادگای فیدراڵی کۆبونەتەوەو باسی چارەسەری کۆتایی کێشەی مووچەیان کردوە. بەپێى بەیاننامەکە عەبدول لەتیف ڕەشید، سەرۆکی کۆمار، لە بەغدا پێشوازیکردوە لە دادوەر جاسم محەمەد عەبود سەرۆکی دادوەری دادگای باڵای فیدراڵی، لە میانی دیدارەکەدا باسیان لە ڕێگاکانی پاراستنی هەماهەنگی و هاوکاری هاوبەشی نێوان سەرۆکایەتی کۆمار و دادگای فیدراڵی کردوە بۆ بەدیهێنانی یەکگرتوویی نێوان سەرۆکایەتی کۆماری کۆمار و دادگای فیدراڵی". وەک لە راگەیێندراوی سەرۆکایەتیی کۆماری عێراقدا هاتووە: "لە دیدارەکەدا تاوتوێی رێگەکانی بەردەوامیدان بە هاوئاهەنگی و هاوکاریی هاوبەشی نێوان سەرۆکایەتیی کۆمار و دادگای باڵای فیدراڵی کرا بۆ گەیشتن بە تەواوکاری لەنێوان دەسەڵاتەکان و بەهێزکردنی سەروەریی یاسا و سەربەخۆیی دەسەڵاتی دادوەری کە بە گەرەنتیی چارەسەرکردنی هەموو ناکۆکییەکان دادەنرێت". سەرۆکایەتیی کۆماری عێراق دەڵێت: "سەرۆککۆمار جەختی لە پێویستیی دۆزینەوەی چارەسەرێکی کۆتایی بۆ خەرجکردنی شایستە داراییەکانی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان و یەکلاییکردنەوەی ئەم دۆسیە مرۆییە کردەوە، بەپێی دەستوور و یاسا و بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی". لای خۆیەوە دادوەر جاسم ئەلعەمێری جەختی لەوە کردەوە، دادگای فیدراڵی ئەرکەکانی بەپێی دەستوور و یاسا جێبەجێ دەکات، بە شێوەیەک کە بەرژەوەندی و مافەکانی گەل مسۆگەر بکات و یەکڕیزیی نیشتمانی پتەوتر بکات؛ هەروەها دووپاتیکردەوە کە "پێویستە قەیرانی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان بەپێی یاسا چارەسەر بکرێت". کۆبوونەوەکە لە کاتێکدایە، تاوەکو ئێستا مووچەی مانگی ئایاری فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان خەرج نەکراوە. 28-05-2025 تەیف سامی، وەزیری دارایی عێراق نووسراوێکی ئاراستەی حکومەتی هەرێمی کوردستان کرد و تێیدا هاتبوو: "وەزارەت ناتوانێت لە ناردنی پارە بۆ هەرێمی کوردستان بەردەوام بێت، بەهۆی تێپەڕاندنی پشکەکەی (12.67%) کە لە یاسای بودجەی فیدراڵیدا دیاریکراوە."
ڕۆژنامەی "الشرق الاوسط" بڵاویکردەوە، حکومەتی عێراق، گروپە چەکدارەکانی ئاگادار کردۆتەوە خۆیان بەدوور بگرن لە شەڕی ئێران و ئیسرائیل، بۆ دورخستنەوەی مەترسییەكان لەسەر عێراق. سەرچاوە باوەڕپێکراوەکان ئاماژەیان بەوەکردووە، بڕیارێکی توند لەلایەن حکومەت و هاوپەیمانەکانییەوە دراوە، بۆ خۆبە دورگرتن لە لێكەوتەكانی شەڕ. ئاشكراشیان كردووە، پەیوەندی چڕو پڕ لەنێوان محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق و سەرکردەی حزب و گروپە شیعەکان لە ئارادایە لەسەر بنەمایەكی بنەڕەتی كە ئێمە پەیوەندارنین و بەشداری لە شەڕەکەدا ناكەین. لای خۆیەوە، وتەبێژی گروپی کەتائیبی "سەید شوهەدا" رایگەیاندووە: ئەو توانایانەی لەبەردەستی گروپەكاندایە هاوسەنگی ناگۆڕێت، لە سایەی شەڕێک کە تێیدا موشەک و تەکنەلۆژیای کوشندە بەکاردەهێنرێت. هاوكات، بەرپرسێکی باڵا باسی لەوەكردووە: بەغداد داوای لە تاران کردووە بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە عێراق نەکاتە ئامانج، ئەوەش لەبەر رۆشنایی پەرەسەندنی سەربازیی نێوان ئێران و ئیسرائیل. ئاژانسی فرانس پرێس، لە زاری ئەو بەرپرسەوە بڵاویکردەوە: ئێرانییەکان بەڵێنی ئەرێنیان داوە لەوبارەیەوە. لەلایەکى دیکەوە بەرپرسێکی باڵای حکومەتى عێراق ڕایدەگەیەنێت، بەغدا داوای لە تاران کردووە ینکەکانى ئەمریکا لەسەر خاکی عێراق نەکاتە ئامانج و وەڵامى ئێرانیش ئەرێنیى بووە. سەرچاوەیەکی باڵاى عێراقی کە ناوى ئاشکرا نەکردووە بە ئاژانسى فرانس پرێس ڕایگەیاندوە داوامان لە ئێران کردووە بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە عێراق نەکاتە ئامانج وەڵامی ئێرانیش ئەرێنی بوو بۆ بەئامانجنەگرتنی بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا. حکومەتى بەغدا هاوپەیمانێکی نزیکی تارانە بەڵام هاوبەشێکی ستراتیژی ئەمریکای دوژمنی سەرەکی ئێرانە کە نزیکەی ٢٥٠٠ سەربازی لە عێراق هەیە وەک بەشێک لە هاوپەیمانییەکی دژە جیهادییەکان. بەرپرسە باڵاکەى عێراقی ئەوەشى ڕاگەیاندووە، لە ترسی ئەوەی حکومەتی عێراق تووشی ڕوبەڕوى جەنگ نەبێتەوە لەسەر خاکەکەى ئەو داوایەى لە تاران کردوە کە بیر لەوەنەکاتەوە لەسەر خاکەکەیدا لە ئەمریکا بدات.
شەوى ڕابردوو ئێرانییەکان بەچڕى هێرشیانکردە سەر چەند ناوچەیەکى ئیسرائیل و بەتایبەتى تەلئەڤیڤ، سوپای ئیسرائیلی رایگەیاند تائێستا لانیکەم ١٠ کەس، کە منداڵیشیان تێدایە، کوژراون و خەوت کەسیى دیکەش بێ سەروشوێنن و نزیکەی 200 کەسی دیکەش برینداربوو، هاوکات، ملیۆنان ئیسرائیلی لە سەرانسەری وڵاتدا "بەرەو پەناگەکان ڕیانکردوەو خۆیان خەشارداوە. فەرماندەیەکی سوپای ئیسرائیلىش ئەوەى خستوەتەڕوو ئێستا رۆژانێکی سەختمان لەپێشەو شەوى ڕابردوو سەختترین شەوى سەرەتای جەنگەکەبووەو دەیان مووشەک ئاراستەی ناوەندی ئیسرائیل کرا. باڵەخانەکانی نیشتەجێبوون لە بات یام و ڕێهۆڤۆت - وێرانکارییەکی بەرفراوانى بەخۆیەوە بینیوەو نزیکەی ٢٠٠ بریندار هەیە، مووشەکێک ڕاستەوخۆ بەر ماڵێک لە تەمرە کەوتوەو چوار کەس لە یەک خێزان کوژران، هەروەها پەیمانگای وایزمان لێی دراوەو تاقیگاکانى ئاگریان گرتوە. هێزی ئاسمانی ئیسرائیلیش ڕایگەیاند سەرلەبەیانی ئەمڕۆ حەوت فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ئێرانى لە ماوەی یەک کاتژمێردا خستوەتە خوارەوە. بەپێی دوایین خەمڵاندنەکانی سوپاى ئیسرائیل کەبە کەناڵی 12 ئیسرائیلیان وتوە لە دوو شەوی رابردوودا ئێران نزیکەی 80 مووشەکەی بالیستیان ئاڕاستەی ئیسرائیل کردووە. لە یەکەم هێرشیدا نزیکەی ٤٠ مووشەک بەرەو باکووری ئیسرائیل، یەک موشەک لە شارۆچکەی تەمرا بەر ماڵێک کەوت و بەهۆیەوە چوار هاوڵاتی مەدەنی کوژران. لە دووەم هێرشی نزیکەی ٣٥ مووشەکدا بۆ سەر ناوەڕاستی ئیسرائیل، موشەکێک بەر بات یام کەوت و لانیکەم شەش هاوڵاتی مەدەنی کوژران و نزیکەی ٢٠٠ کەسیش برینداربوون و یەکێکی دیکەشیان بەر ڕێهۆڤۆت کەوت و ٤٠ کەسی دیکە برینداربوون. بەپێى میدیاکانى ئیسرائیل، لەنێو کوژراوەکاندا: کوڕێکی تەمەن ٦٩ ساڵ و ٨٠ ساڵ و کچێکی تەمەن ١٠ ساڵ و کچێکی تەمەن ٨ ساڵ هەیە.
هاوکات لەگەڵ بەردەوامبوونی پێکدادانەکانی نێوان هەردوو وڵات بۆ سێیەمین ڕۆژی لەسەریەک، عەباس عێراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران دووپاتیکردەوە کە هەڵکوتانە سەر ئیسڕائیلەکانی وڵاتەکەی مافێکی ڕەوایە. ناوبراو لە وتارێکدا کە ڕۆژی یەکشەممە پێشکەشی کرد، وتی: وەڵامدانەوەی ئیسرائیل بە پێی یاسا نێودەوڵەتییەکان مافێکی ڕەوایە. ناوبراو هەروەها جەختی کرد کە هێرشەکانی ئێران بەردەوام دەبن و وتی: قەوارەی زایۆنی بە هێرش کردنە سەر دامەزراوە ئەتۆمیەکانی ئێمە هێڵی سووری نێودەوڵەتیی بڕی. هاوکات وەزیری دەرەوەی ئێران ئاماژەى بۆ ئەوەشکرد پەیامێکمان لە ئەمریکاوە پێگەیشت کە تیایدا ئاماژەی بەوە کردبوو کە دەستی لە هێرشەکەی ئیسرائیلدا نەبووە. جگە لەوەش وەزیری ئێران دووپاتی کردەوە کە وڵاتەکەی "بەڵگەی پشتیوانی ئەمریکا بۆ ئیسرائیل لەم هێرشانەدا" هەیە. ئەو پێی وابوو هێرشی ئیسرائیل بەبێ گڵۆپی سەوز و پاڵپشتی ئەمریکا ڕووی نەدەدا، وەزیری دەرەوەی ئێران وتیشى: هێرشەکانی ئیسرائیل بە ئامانجی ئەوەیە ئێمە لە دانوستانەکان دەربکات.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا، هۆشداریدا بە ئێران لە هێرشکردنە سەر بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا رایگەیاند، وڵاتەکەی هیچ پەیوەندییەکی بەو هێرشانەوە نەبووە کە کراونەتە سەر ئێران، بەڵام هاوکات هۆشدارییەکی تووندی ئاراستەی ئێران کرد کە هەڕەشە لە ئەمریکا بکات و جەختیشی کردەوە کە دەتوانێت بە ئاسانی کۆتایی بە ململانێی خوێناویی نێوان ئێران و ئیسرائیل بهێنێت. ترەمپ لە لێدوانە رۆژنامەوانیەکەیدا رایگەیاند: ئەگەر لەلایەن ئێرانەوە هێرشمان بکرێتە سەر، بەوپەڕی هێز و بە ئاستێکی بێ وێنە وەڵام دەدەینەوە. ئاماژەی بەوەشکرد: ئەمریکا هیچ پەیوەندییەکی بە هێرشەکەی شەوی رابردووەوە نەبووە بۆ سەر ئێران، وتیشی: دەتوانین بە ئاسانی بگەینە رێککەوتن لەنێوان ئێران و ئیسرائیل و کۆتایی بەم ململانێیە بهێنین. ئەم لێدوانانە لە کاتێکدایە کە شەڕی راستەوخۆی نێوان ئێران و ئیسرائیل پێی ناوەتە سێیەم رۆژی خۆیەوە و تاوەکو دێت گرژییەکان زیاتر دەبن.
پارتی ژیانی ئازادی کوردستان، ڕایدەگەیەنێت ئەم شەڕە شەڕی دەسەڵات و ململانێی بەرژەوەندییەکانی نێوان هێزەکانە نەک شەڕی ڕزگارییخوازی بۆ کۆمەڵگە و گەلان. لەڕاگەیەندراوێکیدا لەسەر شەڕى نێوان ئیسرائیل و ئێران، پژاک ئەوە دەخاتە ڕوو ئێمە داوای هاوکاری هەموو هێز و پارت و ڕێکخراوە مەدەنییەکان دەکەین بە سەرکردایەتی ژنانی ئێران بۆ دەستپێکردنی قۆناغێکی نوێی شۆڕشی “ژن، ژیان، ئازادی” و لەم ڕووەشەوە ئامادەیی خۆمان بۆ ئەم دەستپێکردنە ڕادەگەیەنین. دەقی ڕاگەیاندراوەکەی پژاک بەمشێوەیەیە: “وتارێک بۆ ڕای گشتیی لە دوێنێوە ١٣ـی حوزەیرانی ٢٠٢٥ ئیسرائیل هێرشی قورسی بۆ سەر ناوەندە ئەتۆمی، سەربازی و فەرماندەییەکانی ئێران دەستپێکردووە، بەتایبەتی بۆ سەر ناوەند و کەسایەتییەکانی سەر بە سوپای پاسداران. هێرشە پێچەوانەکەی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل لە ئاستێکدا نییە بتوانێت ڕۆڵی بەربەست لە بەرامبەر گورزە کوشندەکانی ئیسرائیلدا بێت. ئەم شەڕە کۆتا گورزی سیستەمی دەسەڵاتی جیهانییە دژی دەسەڵاتی ئێران و بەردەوام دەبێت تا ئەو کاتەی بەتەواوی مەترسی و کاریگەرییە ئەگەرییەکانی ڕژێمەکە کۆتایی پێدێت. بێ گومان ئەمە پرۆسەیەکی کورتخایەن نییە و بەشی سەرەکییە لە جێبەجێکردنی پرۆژەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی نوێ، کە دەرئەنجامی سیاسەتەکانی سێدارە، سەرکوتکردن، هەڵاواردن، گەندەڵی و ڕووتاندنەوە، بێهیوایی و ڕق و کینەی کۆمەڵگە و خەڵکی ئێرانە بۆ ئەو سیستەمە کە ئەوانی ناچار بە دژایەتیکردنێکی تەواو ڕادیکاڵ و ڕەتکردنەوەی ڕژێمەکە کردووە. دەربڕینی خۆشحاڵی گەلی ئێران بۆ لاوازبوونی ئەو جۆرە دەسەڵاتە بەو مانایە نییە کە کۆمەڵگەی ئێرانی هەموو هیواکانیان لەسەر ئەنجامی شەڕێکی لەو شێوەیە هەڵچنیوە. ئەم شەڕە شەڕی دەسەڵات و ململانێی بەرژەوەندییەکانی نێوان هێزەکانە نەک شەڕی ڕزگارییخوازی بۆ کۆمەڵگە و گەلان. ئەم جەنگە ململانێی دەسەڵات و بەرژەوەندییە ناکۆکەکانی هێزەکانە نەک شەڕی ئازادی کۆمەڵگە و نەتەوەکان. ئەم جەنگە لە ئەنجامی سیاسەتی شەڕانگێزی و فراوانخوازانەی کۆماری ئیسلامی سەریهەڵدا، بەبێ گوێدانە ئازارەکانی گەلی ئێران. باجی شەڕخوازی فەرمانڕەواکانی کۆماری ئیسلامی لە ئەستۆی ئەو کەسانەیە کە لە قەیرانی کۆمەڵایەتی و ئابوورییدا تێوەگلاون، ژمارەی زۆری قوربانییانی مەدەنی بەتایبەتی ژن و منداڵ لە ئێران و ئیسرائیل لەو هێرشانەدا ئەو ڕاستییە دەردەخات کە ژیانی خەڵک لە ڕوانگەی حکومەتەوە بایەخ پێنادرێت. گەلان و کۆمەڵگەکانی ئێران ناچار نین لە نێوان دوو بژاردەی شەڕ و قبوڵکردنی دەسەڵاتی دیکتاتۆری. پارتی ژیانی ئازادی کوردستان وێڕای دژایەتی سەپاندنی شەڕ بەسەر گەلی ئێراندا، جەخت لەسەر تێکۆشانی دیموکراتیکی ئەو گەلانە دەکاتەوە. ئەوەی ئازادی دەخاتە ئاسۆی داهاتووی گەلی ئێرانەوە، تێکۆشانی دیموکراتیک و شۆڕشی ناوازەی ژن، ژیان، ئازادییە. بێگومان بۆ بەدیهێنانی شۆڕشی دیموکراسی گەلەکەمان یەکگرتن و هاوکاری سەرجەم تاکەکانی ئازادیخواز و هێزە دیموکراتییەکان و تێکۆشەرانی گەلان و ژنان و ناسنامەکان پێویستە. زۆر گرنگە هاوکاری حزبە کوردییەکان و گواستنەوە لە چەمکی حوکمڕانی حزبییەوە بۆ بەڕێوەبردنی جەماوەری کوردستان، بەئەرکێکی مێژوویی دەزانین لەم قۆناغە هەستیار و یەکلاکەرەوەیەدا، ئێمە داوای هاوکاری هەموو هێز و پارت و ڕێکخراوە مەدەنییەکان دەکەین بە سەرکردایەتی ژنانی ئێران بۆ دەستپێکردنی قۆناغێکی نوێی شۆڕشی “ژن، ژیان، ئازادی” و لەم ڕووەشەوە ئامادەیی خۆمان بۆ ئەم دەستپێکردنە ڕادەگەیەنین. ئێمە پێمانوایە گواستنەوە بۆ کۆماری دیموکراتی ئێران لە ئەنجامی گۆڕانی تێڕوانین و دوورکەوتنەوە لە دەسەڵاتخوازی و ناسیۆنالیزم و پیاوسالاریی و مەرکەزیەت دەگونجێت و تاکە بژاردەیە بۆ ئایندەیەکی سەقامگیر و دیموکراسی بۆ وڵاتی ئێران. هەروەها ڕایدەگەیەنین کە بەرگریکردن لە گەلەکەمان و گەلانی دیکەی ئێران لە بەرامبەر هەر جۆرە سەرکوتکردن و هەڕەشەی کۆمەڵکوژی بە ئەرکی خۆمان دەزانین و لە چوارچێوەی بەرگری ڕەوادا بەرگری لە ماف و بوونی خۆمان دەکەین داوا لە سەرجەم خەڵکی ئێران و بەتایبەتی خەڵکی کوردستان دەکەین کە خۆیان لە شێوەی ڕێکخراوی جەماوەری دیموکراتیدا ڕێکبخەن و کاریگەرییە وێرانکەرەکانی جەنگ لەسەر یەکتر کەم بکەنەوە و هاوپشتی تەواویان هەبێت پێکهێنانی گرووپی پشتیوانی بۆ قوربانییانی جەنگ، کۆمیتەی خۆجێی بۆ یارمەتیدانی زیانلێکەوتووان، کۆمیتەی هاوکاری دارایی و هەروەها بە دامەزراندنی بەڕێوبەرایەتی خۆجێی و دوورخستنەوەی بەکرێگیراوانی دەوڵەت لە کاریگەری لەسەر خەڵک دەتوانێت هەنگاوێکی گرنگ بێت بۆ بنیاتنانی کۆمەڵگایەکی خۆبەڕێوەبردن و دیموکراسی. لەم ڕووەشەوە داوا لە سەرجەم وڵاتپارێزان و ئازادیخوازان و ئەندامانی پارتەکەمان دەکەین هاوکاری بکەن.
میدیا ئێرانییەکان دەڵێن، بەرهەمهێنانی غاز لە چەند دامەزراوەی ئێرانی ڕاگیرا کە لەلایەن ئیسرائیلەوە هێرشی کرایە سەر بەفرۆکەى بێ فڕۆکەوان. ئاژانسى تەنسیمى ئێرانى بڵاویکردەوە، دوو تەقینەوە لە کەرتی غازی ئەو وڵاتە ڕوویداوە، کە لێکۆڵینەوە سەرەتاییەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە بەهۆی پێکدادانی فڕۆکە بچووکەکانى ئیسرائیلەوە بووە. لەدواى بۆردوومانەکە ئاگر لە یەکێک لە چوار یەکەی قۆناغی ١٤ی ساوس پارس کەوتووەتەوەو ئەو بەشە لەکارکەوتووە، بەڵام سێ یەکەی دیکەی ئەم پاڵاوگەیە بە تەواوی کاردەکەن و بەرهەمهێنانی غاز لە قۆناغی ١٤ی ساوس پارسەوە بەردەوامە. بەوتەى ئاژانسەکە تیمەکانى فریاگوزارى و بەرگرى شارستانى بە خێرایی کاریانکردوەو کۆنتڕۆڵى ئاگرەکەیان لەو پاڵاوگەی کردوەو نەیاهێشتوە بگاتە سێ یەکەکەى دیکە ڕێگری لە بڵاوبوونەوەی ئاگرەکە بۆ بەشەکانی دیکە کراوە. پاڵاوگەی فەجر جەم یەکێکى دیکە بووە لەو وێستگانەى کراوەتە ئامانج و بەهۆى بۆردوومانەوە لەکارکەوتووەو کۆمپانیای نیشتمانی غازی ئێرانیش بەدواداچوون بۆ زەرەرو زیانەکەى ڕووداوەکە دەکات. ڕێژەیەک لە غازی بەرهەم هێنراوی وڵات ڕەوانەی ئەم پاڵاوگەیە دەکرێت. بەرەبەیانی رۆژی 13ی حوزەیران ئیسرائیل بە سەدان فڕۆکەی جەنگی و درۆن هێرشی کردە سەر ئێران و دەیان سەرکردە، زانای ئەتۆمی و هاووڵاتیی مەدەنیی ئێرانی کوشت. لە وەڵامدا شەوی رابردوو ئێران بە مووشەکبارانی تەلئەڤیڤ و ناوچەکانی دیکەی ئیسرائیل و بەکارهێنانی چەندین درۆن، وەڵامی ئیسرائیلی دایەوە.
