(8).jpg)
هاوڵاتى سەرۆکی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند:" هێزی خۆیان سەلماند و کاغەزێکی دەستپێشخەرییان ئامادە کردووە بۆ دۆزینەوەی چارەسەر بۆ ئەو دۆخە سیاسییەی عێراق کە گەیشتووەتە بنبەست، ئەوەش دوای ئەوەی دڵنیابوون هاوپەیمانیی سێقۆڵی دەستپێشخەریی پێشکێش نەکرد بۆ دۆزینەوەی چارەیەکی راستەقینە رێگربێت لە داڕمانی پرۆسەی سیاسی. نووری مالیکی، سەرۆکی هاوپەیمانیی دەوڵەتی یاسا کە هاوکات رابەری گردبوونەوەی چوارچێوەی هاوئاهەنگییە، کە لەپاڵ دەوڵەتی یاسا و هاوپەیمانیی فەتح؛ چەند لایەنێکی دیکەی شیعەی تێدایە و پێکەوە دەڵێن، 81 ئەندامیان لە پەرلەمانی عێراقدا هەیە. سەرۆکی هاوپەیمانیی دەوڵەتی یاسا رۆژی چوارشەممە 30ی ئاداری 2022 دوای بەڕێوەنەچوونی دانیشتنی پەرلەمان تایبەت بە هەڵبژاردنی سەرۆک کۆمار، لە هەژماری خۆیدا لە تویتەر رایگەیاند، "هاوپەیمانیی چوارچێوەی هاوئاهەنگی و هاوپەیمانەکانی هێزی یەک لە سێی مسۆگەرکاریان سەلماند، کە ئەمڕۆ بە رێگرتن لە بەڕێوەچوونی ئەو دانیشتنە سەلمێندرا، ئەو دانیشتنەی کە چوارچێوە بە ترسناکی دەبینێت". نووری مالیکی دەشڵێت، "کاخەزێکی دەستپێشخەریمان ئامادە کردووە بۆ دۆزینەوەی چارە بۆ ئەو دۆخەی کە گەیشتووەتە بنبەست، ئەوەش دوای ئەوەی کە دڵنیابووین هاوپەیمانیی سێقۆڵی دەستپێشخەریی پێشکێش نەکرد بۆ دۆزینەوەی چارەیەکی راستەقینە رێگربێت لە داڕمانی پرۆسەی سیاسی. ئەمڕۆ یان سبەی گفتوگۆ لەنێوان لایەنە هاوپەیمانەکان دەستپێدەکات بۆ پێگەیاندنی دەستپێشخەرییەکە و پێشکێشکردنی بە لایەنە سیاسییەکانی دیکە، بۆیە بە ویستی خوداوەند هیوای سەرکەوتن دەخوازین بۆ پاراستنی عێراق لە پشێوی و داڕمان". ئەو وتانەی نووری مالیکی دوای چەند خولەکێک هات لە تویتێکی موقتەدا سەدر، رێبەری رەوتی سەدر، کە بە چوارچێوەی هاوئاهەنگیی راگەیاند، "رێکناکەوم لەگەڵتان، چونکە سازان واتە کۆتایی عێراق، ئەوەی ئێوە پێی دەڵێن بنبەستی سیاسی، باشترە لە سازان لەگەڵ ئێوە، باشترە لە دابەشکردنی کێکەکە لەگەڵ ئێوە، بۆیە حکومەتی سازان و پشکپشکێنە سوودی نییە". هەرچەندە بڕیاربوو ئەمڕۆ چوارشەممە 30ی ئادار دانیشتنی پەرلەمانی عێراق تایبەت بە هەڵبژاردنی سەرۆککۆماری نوێ بەڕێوەبچێت، بەڵام بەهۆی بایکۆتکردنی دانیشتنەکە لەلایەن چوارچێوەی هاوئاهەنگی بە رابەرایەتیی نووری مالیکی، لەگەڵ چەند فراکسیۆنێکی دیکە، دانیشتنەکە هاوشێوەی دانیشتنی شەممەی رابردوو بەڕێوەنەچوو.
سازدانی: شاناز حەسەن سەركردایەتییەكی یەكێتی دەڵێت:»پارتی دیموكراتی كوردستان بەرنامەی تایبەت بەخۆی پەیڕەو دەكات لەكابینەی حكومەتداو لەگەڵ حزب و لایەنەكانی تر راستگۆ نیە»، دەشڵێت:» پارتی هەوڵ بۆ دەستگرتن بەسەر تێكڕای پۆستە سیادیەكانی هەرێم و عێراق دەدات، بێگومان ئەمەش لەلای ئێمەوە قەبوڵكراو نیە «. بڵێسە جەبار فەرمان، ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى، ئاماژە بەوەش دەكات كە «تا ئێستاش زۆرێك لە بەرپرسان بەراوردی نابەجێی هەرێم دەكەن لەگەڵ وڵاتانی تردا و لەو بڕوایەدان كە هەرێمەكەمان لەوپەڕی باشیدایە و كەموكورتیەكان زۆر كەمن و وڵاتانی ترو ناوەندی عێراق ئیرەیی بە پێشكەوتنەكانی هەرێم دەبەن، لەڕاستیدا نازانم ئەم بەرپرسانە لەسەر چ هەسارەیەك دەژین». هاوڵاتى: دۆخی ئێستای هەرێم چۆن دەبینن وەك سەركردایەتیەكی یەكێتی؟ بڵێسە جەبار فەرمان: دۆخی هەرێم تا دێت زیاتر بەرەو ناهەمواری و ناسەقامگیری دەڕوات. ئەو ساڵانەی كە مەترسی داعش بوونی هەبوو، هەموو وڵاتانی جیهان روویان لەكوردستان بوو و پاڵپشتێكی گەورەی هەرێم بوون لە شەڕی دژ بە داعش. ئێمە ناومان نابوو شەڕی بەرەنگاری لەمرۆڤایەتی. بەداخەوە نەمانتوانی ئەو شەڕە بەشێوەیەكی جوان ئیستسمار بكەین و لە میدیا جیهانیەكاندا زیاتر وەكو بەكرێگیراوێك دەركەوتین لەبری ئەوەی وەك داكۆكیكەرێك و پارێزەری مرۆڤایەتی دەركەوین. وەكو وتم ئەمەی كە من دەیڵێم لە دیدی میدیا جیهانیەكانەوەیە، هیوادارم بە هەڵە تێگەیشتن روونەدات. لە دوای تەواوبوونی جەنگی داعش كۆمەڵێك هەڵەی ستراتیجی تر كرا كەپێگەی هەرێمی كوردستانی لەعێراق و لای هاوپەیمانان زیاترو زیاتر بەرەو لاوازی برد. ئێمە لەبەردەم وڵاتانی دراوسێدا زۆر لاوازین ئەمە لەكاتێكدایە كە بەشێكی زۆری ئابووری ئەوان و ساغكردنەوەی شتومەكەكانیان وابەستەیە بەهەرێمی كوردستانەوە. بەڵام دیسانەوە نەمانتوانیوە ئەوە وەكو كارتێكی فشار بەكاربهێنین. ئێستاش ئەوەتا وەكو دەبینین پەیوەندیەكانمان لەگەڵ وڵاتێكی زلهێزی ناوچەكە كە ئێرانە لەوپەڕی خراپیدایە كە ئەمە دەرئەنجامی نەرێنی دەبێت و هەرێم بەرەو ناسەقامگیری زیاتر دەبات. هەروەها لە رووی ئابورییەوە ئەو بڕیارەی دادگای فیدرال سەبارەت بەفرۆشتنی نەوتی هەرێم، دووبارە كاریگەری نەرێنی دەبێت لەسەر سەقامگیری هەرێم. هاوڵاتى: یەكێتی هاوشێوەی پارتی شەریكە لە حكومەتدا، پێتان وایە پارتی بڕیار بەدەستەو یەكێتی و گۆڕان بڕیار بەدەست نین؟ بڵێسە جەبار فەرمان: ئەم حكومەتە كە دروست بوو لەسەر بنەمای بنكەفراوانی دروستبوو. یەكێتی و گۆڕان بە بەرنامەو پاكێژی تایبەت بەخۆیان بەشداربوون لە دروستبوونی حكومەت. بەرنامەی هەموو حزبەكان كۆكرایەوەو داڕێژرایەوە و كرا بەبنەمای كارو بەرنامی حكومەت. بەڵام ئەو بەرنامەیە جێبەجێ نەكرا. لە سەرەتاوە وترا دەبێت چاوەڕێ بكرێت تا كێشەكان چارەسەر دەكرێن و بەو بەرنامانە دەسپێدەكرێت، بەڵام دوای تێپەڕبوونی زیاتر لەسێ ساڵ و كارپێنەكردنی ئەو بەرنامانە ئەوە دەخاتەڕوو كە پارتی دیموكراتی كوردستان بەرنامەی تایبەت بەخۆی پەیڕەو دەكات و لەگەڵ حزب و لایەنەكانی تر راستگۆ نیە و سیاسەتی مباگلە پەیڕەو دەكات. هاوڵاتى: خەڵك بەگشتی نیگەران و توڕەیە لەم دۆخەی ئێستا، پێتوایە دەبێت یەكێتی چی بكات؟ بڵێسە جەبار فەرمان: ماوەیەكی زۆرە دەوترێت میللەت توڕەیە و میللەت لەتەقینەوەدایە. چەندەها جار گردبوونەوەی ناڕەزایی و خۆپیشاندان ئەنجام درا كە زۆرجار توندوتیژی لێكەوتەوە، بەداخەوە حكومەت و حزبەكان كەمتەرخەمن لەگوێگرتن لە ناڕەزاییەكان. تا ئێستاش زۆرێك لە بەرپرسان بەراوردی نابەجێی هەرێم ئەكەن لەگەڵ وڵاتانی ترداو لەو بڕوایەدان كە هەرێمەكەمان لەوپەڕی باشیدایە و كەموكورتیەكان زۆر كەمن و وڵاتانی ترو ناوەندی عێراق ئیرەیی بەپێشكەوتنەكانی هەرێم دەبەن، لەڕاستیدا نازانم ئەم بەرپرسانە لەسەر چ هەسارەیەك دەژین؟ حاشاهەڵنەگرە كە بارودۆخی هاووڵاتیان لەوپەڕی دژواری دایەو دەبێت ئەمە چیتر نادیدە نەگیرێت. یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بەزۆرێك لە سیاسەت و ستراتیجیەتی خۆیدا چۆتەوە و لەهەوڵی باشتركردنی پەیوەندیەكانێتی لەگەڵ هەموو چین و توێژەكانی كۆمەڵگادا، وەك بینرا لەخوێنكارانەوە دەستپێكراو بێگومان لەسەر ئەو سیاسەت و نەهجە بەردەوام دەبێ. هاوڵاتى: پێتانوایە دوورخستنەوەی لاهور شێخ جەنگی یەكێتی لەڕووی جەماوەرییەوە لاواز كردووە؟ بڵێسە جەبار فەرمان: حزب دەبێت لە رووی بەرنامە و ستراتیجیەت و كارەكانی هەڵسەنگاندنی بۆ بكرێت، بێگومان میللەتەكەمان لەئاستێكدایە كە بڕیارەكانی خۆی لە سەر بنەمای هەڵسەنگاندن بدات و وابەستەی نەكات بە كاراكتەرێكەوە. هاوڵاتى: پرسی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار لەنێوان پارتی و یەكێتی چارەسەرنەكراو تەوافوق و رێكەوتن نەكراوە، ئایا ئەمە چ كاردانەوەیەكی دەبێت لەسەر ئاستی هەرێم؟ بڵێسە جەبار فەرمان: بێگومان ئەم كێشەیە لەسەر ئاستی هەرێم و عێراق رەنگدانەوەی دەبێت. كێشەی نێوان ئەم دوو حزبە لەسەر كورسی سەرۆك كۆمار نیە بەڵكو لەسەر شێوازی دروستبوونی حكومەتە و لەسەر هەوڵدانی پارتیە بۆ دەستگرتن بەسەر تێكرای پۆستە سیادیەكانی هەرێم و عێراق. بێگومان ئەمەش لەلایە ئێمەوە قەبوڵكراو نیە. ئەم هەڵسوكەوتەی پارتی پێچەوانەی ئەو دیموكراسیەت و تەوافقانەیە كە ئیدیعای ئەكات. هاوڵاتى: پێتانوایە پارتی ئەگەر سەرۆك كۆمار ببات، یەكێتی پاشەكشە لەحكومەتی هەرێم دەكات؟ بڵێسە جەبار فەرمان: حكومەتی هەرێم بەخەبات و تێكۆشانی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان هاتۆتە كایەوە. ئێمە خۆمان بە بەرپرس دەزانین و لەو بڕوایەداین بۆ باشتركردن و گۆڕینی حكومەت دەبێت لەناو حكومەتەوە كاربكرێت. هاوڵاتى: پێتانوایە پرسی سەرۆك كۆمار ململانێی ئیران و سعودیەو توركیایە نەك یەكێتی و پارتی؟ بڵێسە جەبار فەرمان: عێراق بە شێوەیەكی گشتی و ئەم هەرێمەی ئێمە بەشێوەیەكی تایبەتی هەمیشە گۆرەپانی ململانی وڵاتانی ترو سیاسەتی وڵاتە زلهێزەكان بووە. ناوچەكەمان ناوچەیەكی جیۆپۆلەتیكی گرنگە بۆ دەستبادانی یەكتری وڵاتان. شاراوە نیە كە هەریەك لەم وڵاتانە و وڵاتانی تریش لە هەوڵی چەسپاندنی باڵادەستی خۆیانن بۆ پاراستنی بەرژەوەندیەكانیان. هاوڵاتى: بڕیار دراوە هەڵبژاردن لەمساڵدا بكرێت، ئایا یەكێتی ڕەزامەندە بەبێ هەمواركردنەوەی یاسای هەڵبژاردن، هەڵبژاردن بكرێ؟ بۆچونێكیش هەیە ساڵێك دوابخرێت و هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانیشی لەگەڵ بكرێت؟ بڵێسە جەبار فەرمان: كێشە تەنها لە هەمواركردنەوەی یاسای هەڵبژاردندا نیە بەڵكو بەسەرچوونی ماوەی كۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی هەرێم گرفتێكی گەورەیە. ئەوەی دەبێت ئاماژەی پێ بكرێت ئەوەیە كە مەترسیەكی گەورە لەئارادایە لەلایەن ناوەندەوە بۆ ئیلغاكردنەوەی كۆمیسیونی باڵای هەڵبژاردنەكانی هەرێم. من جارێكی تریش ئاماژەم پێی داوەو بەداخەوە بەهەند وەرنەگیراو. گەر ناكۆكیەكانمان لەسەر كاراكردنەوەی كۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان بەردەوام بێت دەرگا بۆ نەیارانمان دەكاتەوە لە دادگای فیدرالی عێراق تانە لەیاسایی بوونی ئەو دامەزراوەیە بدرێت. زۆرێك لەو بڕوایەدان هەڵبژاردن بابەتێكی نیشتیمانیە و دەبێت هەموو هەڵبژاردنێك لەلایەن كۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراقەوە سەرپەرشتی بكرێت. ئەم بابەتە بەتایبەتی لەدوای ڕێفراندۆمەوە چەند جارێك وروژێنراوە. ئەمەش هەروەك بڕیاری دادگای فیدرالی لەبارەی فرۆشتنی سەربەخۆیی نەوتەوە لێدانێكی تر دەبێت لە پێگەی حكومەتی هەرێم. بێگومان ئیستا زۆرێك وەڵام دەدەنەوە كە نەخێر شتی وا نیە و نابێ و هەروەك چۆن لەمەسەلەی نەوتدا ساڵانێك ئەو مەترسیەمان خستەڕوو و كەس گوێبیست نەبوو. دواتر بێینە سەر سیستێمی هەڵبژاردن، ئێمە لەو بڕوایەداین یەك بازنەیی هیچ دیموكراسی نیەو گەر بێتو بمانەوێ میللەت نوێنەری باوەڕپێكراوی خۆی هەڵبژێرێت ئەوا دبێت هەڵبژاردن فرە بازنەیی بێت. هەروەها لەو بڕوایەداین كە هیچ دادپەروەریەك لە شێوازی دەستنیشانكردنی كەمینەكاندا نیەو لەڕاستی دا ئەو كەمینانەی ئێستا لە پەرلەماندان ئەوەندەی نوێنەرایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان دەكەن، نیوئەوەندە نوێنەرایەتی كەمینەكانیان ناكەن. بابەتی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان و شارەوانیەكان بێگومان گرنگی و بایەخی خۆیی هەیە و دەبێت بە هەمان شێوەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان گرنگی پێبدرێت. ساڵانێكە ئەم دوو دامەزراوەیە هەڵبژاردنیان بۆ نەكراوە و دەسەڵاتیان قۆرغ كراوە. ئەم بابەتە دەبێت ببێت بەبابەتی گەرمی ڕۆژو گفتوگۆی زیاتری لەبارەوە بكرێت. هاوڵاتى: ئەم دۆخەی ئیستای ناوخۆی هەرێم كە لایەنە سیاسییەكان نا تەبان چ دەرئەنجامێكی لێدەكەوێتەوە؟ بڵێسە جەبار فەرمان: زۆركات مەترسیەكانی سەر هەرێم خراونەتەڕوو ، هەمیشە لەو بڕوایەدابووم ناتەباییەكانی نێوان خۆمان دەبێتە هۆی هەڵوەشاندنەوە و لەباربردنی ئەم تەجروبەی حوکمڕانیەی كورد.
هاوڵاتى سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان دەڵێت: "كليلى سه‌قامگيريى عێراق، چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كانى نێوان هه‌رێمى كوردستان و حكومه‌تى فيدراڵيى عێراقه. هه‌ردوولا ده‌بێت به گفتوگۆ و له‌سه‌ر بنه‌ماى ده‌ستوور، رێگه‌چاره بۆ نه‌هێشتنى كێشه‌كان بدۆزنه‌وه". نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان پێشوازیى له ژان ئه‌سيلبۆرن، وه‌زيرى ده‌ره‌وه‌ى لوکسمبۆرگ كرد. سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان لە راگەیێندراوێکدا دەڵێت، "له كۆبوونه‌وه‌يه‌كدا دوايين پێشهاته‌كانى دۆخى سياسيى عێراق له سه‌روبه‌ندى دانيشتنى ئه‌مڕۆى پەرلەمانی عێراق، په‌يوه‌ندييه‌كانى هه‌ولێر ـ به‌غدا، گفتوگۆى چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كانيان، دۆخى ئێزدييان و ناوچه‌ى شنگال و پێكهاته‌كان له ده‌شتى نه‌ينه‌وا، دۆخى ئاواره و په‌نابه‌ران له هه‌رێمى كوردستان تاوتوێ كران". لە راگەیێندراوەکەی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستاندا هاتووە، كليلى ئارامى و سه‌قامگيريى عێراق، چاره‌سه‌كردنى كێشه‌كانى نێوان هه‌رێمى كوردستان و حكومه‌تى فيدراڵيى عێراقه، هه‌ردوولا ده‌بێت به گفتوگۆ و له‌سه‌ر بنه‌ماى ده‌ستوور، رێگه‌چاره بۆ نه‌هێشتنى كێشه‌كان بدۆزنه‌وه. لاى خۆیەوە، وەکو لە راگەیێندراوی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستاندا هاتووە، وه‌زيرى ده‌ره‌وه‌ى لوکسمبۆرگ ئاماژه‌ی به سه‌ختى و ئاڵنگارییەکانی سه‌رده‌مى شه‌ڕى دژى داعش له هه‌رێمى كوردستان کردووە، پشتگيریى وڵاته‌كه‌یى له‌گه‌ڵ وڵاتانى ئه‌وروپا بۆ هه‌رێمى كوردستان و بايه‌خدانى وڵاته‌كه‌ى به پرسى پێكهاته‌كان و دۆخى ئێزدييان به‌تايبه‌تى دووپاتكردووەتەوە و باسى له پلانى خۆى بۆ سه‌ردانى كه‌مپه‌كانيان كردووە. لە راگەیێندراوی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستاندا ئەوەش خراوەتەڕوو، كاريگه‌رييه‌كانى شه‌ڕ له ئۆكراينا ته‌وه‌رێكى ديكه‌ى كۆبوونه‌وه‌كه بووە، ئاماژە بەوەش کراوە، "هه‌رێمى كوردستان له هه‌موو لايه‌ک زياتر هه‌ست به ئازارى شه‌ڕ و ئاواره‌يى و نه‌هامه‌تييه‌كانى جه‌نگ ده‌كات، بۆيه هاوسۆزی خه‌ڵكى ئۆكراينا و قوربانييه‌كانه و هيوا ده‌خوازێت كۆتايى به جه‌نگ بێت و لايه‌نه‌كان ئاشتيیانه له‌ڕێگه‌ى گفتوگۆوه كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكه‌ن". بەیانیی رۆژی چوارشەممە 30ی ئادار، وەزیری دەرەوەی لوکسمبۆرگ گەیشتە هەرێمی کوردستان.
هاوڵاتى رێبەری رەوتی سەدر رایگەیاند: "بەهیچ شێوەیەک رێککەوتنتان لەگەڵدا ناکەین". کە مەبەستی لە لایەنی چوارچێوەی هەماهەنگی و لایەنە شیعییەکانە". ئەمرۆ چوارشەممە، موقته‌دا سه‌در، له هه‌ژماری فه‌رمی خۆی له تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی تویته‌ر نوسیویه‌تی، "ته‌وافوق له‌گه‌ڵ ئێوه (چوارچێوه‌ی هه‌ماهه‌نگی) ناكه‌م و ته‌وافوق له‌گه‌ڵ ئێوه واتا كۆتاییهاتنی وڵات". له به‌شێكی دیكه‌ی تویته‌كه‌یدا، سه‌در ئاماژه به‌وه ده‌كات، ئه‌وه‌ی پێیده‌وترێت داخرانی سیاسی، ساناتره له ته‌وافوق له‌گه‌ڵ ئێوه (چوارچێوه‌ی هه‌ماهه‌نگی) و باشتریشه له‌وه‌ی "كێك له‌گه‌ڵ ئێوه به‌ش بكه‌م". هه‌روه‌ها ده‌ڵێت، "هیچ خێرێك له حكومه‌تی ته‌وافوقی و پشك پشكێنه‌دا نییه، چۆن ته‌وافوق له‌گه‌ڵ كوتله‌كان ده‌كه‌ن كاتێك ئێوه ده‌ستدرێژی ده‌كه‌نه سه‌ر ته‌واوی پێكهاته‌كان و هه‌موو هاوبه‌شه‌كان، كه ده‌تانه‌وێ بیانخه‌نه ریزی خۆتانه‌وه". موقته‌دا سه‌در هه‌ر له تویته‌كه‌یدا، په‌یامێك ئاراسته‌ی گه‌لی عێراق ده‌كات و ده‌ڵێت، "ئه‌ی گه‌لی عێراق، ناتانگه‌ڕێنمه‌وه ناو مه‌رگه‌ساتی پێشوو، ئه‌وه به‌ڵێنێكه و درۆی تێدا نییه، نیشتمان ملكچه‌ی پاشكۆیی و داگیركاری و پشك پشكێنه نابێت، به هیچ شێوه‌یه‌ك گه‌ل له‌به‌رده‌میان ناچه‌مێت". بڕیاربوو ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه 30 ئاداری 2022، په‌رله‌مانی عیراق بۆ ده‌نگدان به سه‌رۆك كۆماری عیراق كۆ ببێته‌وه، به‌ڵام به‌هۆی ته‌واو نه‌بوونی ژماره‌ی یاسایی په‌رله‌مانتارانه‌وه تا ئێستا ئه‌و كۆبوونه‌وه‌یه ئه‌نجام نه‌دراوه.
.jpg)
هاوڵاتى ئه‌مڕۆ سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان پێشوازى له باڵيۆزى ئه‌مه‌ريكا كرد، باڵيۆزى ئه‌مه‌ريكا نامه‌يه‌كى جۆ بايدن سه‌رۆكى وڵاته يه‌كگرتووه‌كانى ئه‌مه‌ريكاى گه‌يانده نێچيرڤان بارزانى كه تيايدا جه‌خت له پشتگيريى ئه‌مه‌ريكا بۆ عيراق و هه‌رێمى كوردستان كراوه‌ته‌وه. نيوه‌ڕۆى ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان پێشوازى له باڵيۆزى ئه‌مه‌ريكا كرد. نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، پێشوازى له ماتيو توله‌ر باڵيۆزى ئه‌مه‌ريكا له عيراق كرد. له كۆبوونه‌وه‌يه‌كدا باڵيۆزى ئه‌مه‌ريكا نامه‌يه‌كى جۆ بايدن سه‌رۆكى وڵاته يه‌كگرتووه‌كانى ئه‌مه‌ريكاى گه‌يانده نێچيرڤان بارزانى كه تيايدا جه‌خت له پشتگيريى ئه‌مه‌ريكا بۆ عيراق و هه‌رێمى كوردستان كراوه‌ته‌وه. هه‌ردوولا دۆخى سياسيى عيراق، هه‌نگاوه‌كانى پرۆسه‌ى سياسى و كۆبوونه‌وه‌كانى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عيراق، دۆخى هه‌رێمى كوردستان و پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردنه‌كانى داهاتووى هه‌رێمى كوردستان، په‌يوه‌ندييه‌كانى هه‌ولێر ـ به‌غدا و پێشنبينييه‌كانيان بۆ داهاتووى پرۆسه‌ى سياسييان له وڵات تاوتوێ كرد. دەقی راگەیاندراوەكەی سەرۆكایەتی هەرێم:. سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان پێشوازى له باڵيۆزى ئه‌مه‌ريكا كرد نيوه‌ڕۆى ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه 2022/3/30 به‌ڕێز نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، پێشوازى له به‌ڕێز ماتيو توله‌ر باڵيۆزى ئه‌مه‌ريكا له عيراق كرد. له كۆبوونه‌وه‌يه‌كدا به‌ڕێز باڵيۆزى ئه‌مه‌ريكا نامه‌يه‌كى سه‌رۆك جۆ بايدن سه‌رۆكى وڵاته يه‌كگرتووه‌كانى ئه‌مه‌ريكاى گه‌يانده سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى كه تيايدا جه‌خت له پشتگيريى ئه‌مه‌ريكا بۆ عيراق و هه‌رێمى كوردستان كراوه‌ته‌وه. هه‌ردوولا دۆخى سياسيى عيراق، هه‌نگاوه‌كانى پرۆسه‌ى سياسى و كۆبوونه‌وه‌كانى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عيراق، دۆخى هه‌رێمى كوردستان و پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردنه‌كانى داهاتووى هه‌رێمى كوردستان، په‌يوه‌ندييه‌كانى هه‌ولێر ـ به‌غدا و پێشنبينييه‌كانيان بۆ داهاتووى پرۆسه‌ى سياسييان له وڵات تاوتوێ كرد. له كۆبوونه‌وه‌كه‌دا هه‌ردوولا هاوڕا بوون له‌سه‌ر پێويستيى هه‌بوونى سيسمێكى حوكمڕانيى ته‌ندروست له عيراق له‌سه‌ر بنه‌ماى متمانه و هاوبه‌شيى ڕاسته‌قينه و پابه‌نديى به ده‌ستوور و بنه‌ماكانييه‌وه كه ته‌نيا ڕيگه‌يه بۆ ئارامى و سه‌قامگيرى و جه‌ختيان له گرنگيى بنياتنانى متمانه و لێكگه‌يشتنى هاوبه‌شى نێوان لايه‌نه عيراقييه‌كان بۆ تێپه‌ڕاندنى دۆخه‌كه و چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كان كرده‌وه. گفتوگۆى لايه‌نه‌كان له‌سه‌ر ياساى هه‌ڵبژاردن له هه‌رێمى كوردستان، گرنگيى يه‌كڕيزيى لايه‌نه كوردستانييه‌كان له به‌غدا و كارى پێكه‌وه‌يى له‌گه‌ڵ لايه‌نه عيراقييه‌كان، گرنگيى به‌رده‌واميى گفتوگۆى هه‌ولێر ـ به‌غدا بۆ چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كان، په‌يوه‌ندييه‌كانى هه‌رێمى كوردستان و عيراق له‌گه‌ڵ وڵاتانى ناوچه‌كه، شه‌ڕ و دۆخى ئۆكراينا و كاريگه‌رييه‌كانى و وتووێژى ڤيه‌ننا له‌سه‌ر دۆسيه‌ى ئه‌تۆمى، چه‌ند ته‌وه‌رێكى ديكه‌ى كۆبوونه‌وه‌كه بوون كه به‌ڕێز كونسولى گشتيى ئه‌مه‌ريكا له هه‌رێمى كوردستان ئاماده‌ى بوو.
(14).jpg)
هادی عامری، سەرۆکی هاوپەیمانێتی فەتح ڕایگەیاند: "بەم زووانە دەستپێشخەریی نوێ دەبێت بۆ دەرچوون بەو بنبەستە سیاسییەی کە هەیە". ئەمڕۆ بەرپرسان و پەرلەمانتارانی چوارچێوەی هەماهەنگی و ئەو فراکسیۆنانەی کە بایکۆتی دانیشتنی ئەمڕۆیان کرد لە ماڵی هادی عامری کۆبوونەوە هادی عامری لە لێدوانێکی ڕۆژنامەوانیدا وتی: "ئامانجمان پەکخستن نییە، بەڵکوو ڕاستکردنەوەی ڕێڕەوە و داوا لە هەموو لایەنەکان دەکەین لەسەر مێزی گفتوگۆ کۆ ببنەوە".
عەمار عەزیز شەوی 27ی ئەم مانگە، دكتۆر نایف كوردستانی(گەرگەری) توێتێك لەسەر مەرجەعی باڵای سیستانی بڵاودەكاتەوە ، دواتر ناڕەزایی توند بەدوای خۆیدا هێناو ئەو شەوە بارەگای لقی 5ی پارتی لە بەغدا دەسوتێنرێت، كەسایەتییەكی گەرگەری بۆ هاوڵاتی دەڵێت:" هەركەسێك لەناو هۆزەكەمدا هەڵە بكات پشتگیری ناكەین". شەوی 27ی ئەم مانگە دكتۆر نایف كوردستانی(گەرگەری) كادری پارتی توێتیكی نوسیبوو تێیدا هاتووە " مەرجەعێكی عەرەبمان دەوێت كە لە ئەهلی ئالو بەیت بێت، نەك مەرجەعی هیندی و فارسی"، بەو هۆیەوە لایەنگرانی عەلی سیستانی توڕە دەكات و لەبەردەم بارەگای پارتی لە بەغدا ناڕەزایی دەردەبڕن ، هەر ئەو شەوە بارەگای لقی 5ی پارتی لە بەغدا دەسوتێنن، دوێنێ سێشەمەش پارتی بارەگاكەی رووخاند وەك هەڵوێستێك بەرانبەر نەپاراستنی لەلایەن هێزە ئەمنییەكانەوە. نایف كوردستانی لە تۆمارێكی ڤیدیۆییدا دەڵێت "لە 27ی ئازاردا من تویتێكم كرد و نووسیم: "من لەگەڵ مەرجەعیەتی عەرەبیم، نەك.."، بەڵام راستییەكەی ئەوەیە من ئەو تویتەم لە كاردانەوەم لە دژی پارتی دیموكراتی كوردستان كرد لەبەر سێ هۆكار". سەبارەت بە هۆكارەكان دەڵێت: یەكەم "من لە هەڵبژاردنی 2018 كاندید بووم و شكستم هێنا. دووەمیان: من لە زانكۆی مووسڵ لە كارە ئەكادیمییەكەم دوورخرامەوە لەبەر ئەوەی بە بڵاوكردنەوەی تائیفیەت تۆمەتبار كرام و پارتی دیموكراتی كوردستان پشتی نەگرتم. سێیەمیشیان هەندێك بەرپرس منیان پەراوێز خست و لە ئەنجامی ئەو فشارە دەروونییەی لەسەرم درووست بوو، هەندێك كەس لێم نزیك كەوتنەوە لەوانە ئەبو ئەدهەم، لە بەغدا و شێخ محەمەد ئەلتەمیمی لە حەشدی وەلائی كە بە ناوی "ابن حشد المقاوم" شت بڵاودەكاتەوە و یەكێتی نیشتمانی كوردستانیش، كە فشاریان لەسەر دروستكردم". نایف وتیشی "لە یەكێتی هەریەك لە لەیلا رێكانی ئەندامی پێشووی ئەنجوومەنی پارێزگای نەینەوا و لیوا دەحام ئیبراهیم جێگری لێپرسراوی مەڵبەندی یەكێتی لە نەینەوا و ئەنوەر ئیبراهیم بەڕێوبەری ئاسایشی زوممار لە یەكێتی نیشتمانی كوردستان و فارس حسێن عومەر بەرپرسی كۆمیتەی ئەلعەیاچیە، كە لە كافتریای لۆكا لە گەڕەكی تەناهی دهۆك یەكمان بینی و من دوو مامم بە ناوەكانی حازم ئەحمەد حەسەن و رافد ئەحمەد حەسەن لەگەڵ بوو". كەسایەتییەكی گەرگەری: ئێمە داوامان لە نایف كوردستانی كرد تویتەكەی بسرێتەوە، وەزیرێكی پارتیش بەهەمان شێوە، بەڵام رەتیكردەوە نایف ئەوەش دەخاتەروو كە دوای چەند مانگێك هەریەك لە یەكێتی نیشتمانی كوردستان و ئەبو ئەدهەم، فشاریان لەسەر زۆرتر كرد و دوا پەیوەندیش "فارس حسێن عومەر پەیوەندی پێوە كردم و داوایان دەكرد و فشاریان دەكرد، كە سوكایەتی بە مەرجەعیەتی باڵا بكەم". سەفوان بەشیر گەرگەری، راوێژكار لە پەرلەمانی عێراق هاوكات یەكێكە لە كەسایەتییەكانی هۆزی گەرگەری لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت " كاك نایف گەرگەری هاورێی خۆمە و لە هۆزی گەرگەری یە ، دەیانجار ئامۆژگاریم كردووە كە خۆی دوور بگرێت لەبڵاوكردنەوەی ئەو شتانەی كە دەبێتە نیگەرانی حزبێك یان لایەنێكی ئایینی، دیارە ئامۆژگارییەكانی بەهەند وەرنەگرتووە، ئەوەی كردوویەتی زۆر خراپ بووە بەتایبەت لەم كاتەدا كە پارتی و چەند لایەنێك لە هەوڵی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار و پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراقن". سەفوان بەشیر ووتیشی" ئەم پرسە هیچ پەیوەندی بە عەشیرەتەوە نیە، پرسێكی سیاسی یە هەركەسێك لە عەشیرەتەكەی خۆم كارێكی خراپ بكات بەدڵنیایەوە پشتگیری ناكەین خۆ ئەگەر كوری منیش بێت". ناوبراو ئەوەشی ئاشكرا كرد كە، بۆ زانیاری هەموو لایەك ئەو شەوەی نایف گەرگەری ئەو تویتەی كرد، بەنگین رێكانی وەزیری پێشووی حكومەتی عێراق سەر بە پشكی پارتی پەیوەندی بە نایف دەكات و داوای لێ دەكات تویتەكەی بسرێتەوە، بەڵام نایف گەرگەری ڕەتی دەكاتەوە. "منیش داوام لێكرد كە ئەو تویتەی ئەو كردوە مەسح بكات و بیسرێتەوە، بەڵام ئەو هەر سور بووە و پێی وابوو شتێكی ئاسایی بڵاوكردوتەوە"، سەفوان بەشیر گەرگەری وا دەڵێت. سەفوان گەرگەری جەختی لەوەشكردەوە كە دكتور نایف كوردستانی زیندانكراوە لەلایەن وەزارەتی ناوخۆی هەرێم" بەپێی زانیاریەكانم لە دهۆك حوكم دەدرێت، نازانم شەش مانگ یان ساڵێك یان زیاتر لە زیندان دەبێت، بووچوونی ئێمە ئەوەیە بەپێی یاسا مامەڵە لەگەڵ لەگەڵ دكتور نایف بكرێت، دادگا هەر بڕیارێكیدا پاپەند دەبین و پشتگیری لە بڕیارەكەی دادگا دەكەین". دكتۆر نایف ئەحمەد كوردستانی لە هوزی (گەرگەری) كاندیدی ژمارەی ( 30) پارتی بووە لە هەڵبژاردنی 2018، نزیكەی هەزار دەنگی هێنا، لە ساڵی 1982 لە گوندی هەریر سەربە ناحیەی زوممار لە دایك بووە، دكتورایی لە زمانی عەرەبی هەیە لە زانكۆی موسڵ مامۆستا بووە . رۆژی دووشەممە شوان محەمەد، بەرپرسی لقی 5ی پارتی لە بەغداد لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا ئەوەی دووپاتكردەوە كە پارتی بێبەریە و داوای لێبوردنیشیان كرد.
شاناز حەسەن سەركردایەتیەكی یەكێتی دەڵێت:" پارتی دیموكراتی كوردستان بەرنامەی تایبەت بە خۆی پەیرەو دەكات لە كابینەی حكومەتدا و لەگەڵ حزب و لایەنەكانی تر راستگۆ نیە". دەشڵێت:" پارتی هەوڵ بۆ دەستگرتن بەسەر تیكرای پۆستە سیادیەكانی هەرێم و عێراق دەدات، بێگومان ئەمەش لەلای ئێمەوە قبوڵكراو نیە". بلێسە جەبار فەرمان، ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ هاوڵاتی كە لە ژمارە 1962 ئەمرۆدا بڵاوكراوەتەوە ئاماژە بە وە دەدات:" زۆر کات مەترسیەکانی سەر ھەرێم خراونەتە ڕوو وە من ھەمیشە لەو بڕوایەدابووم ناتەباییەکانی نێوان خۆمان دەبێتە ھۆی ھەڵوەشاندنەوە و لەباربردنی ئەم تەجروبەی حکومرانیەی کورد".
.jpg)
هاوڵاتى وەزارەتی نەوتی عێراق و کۆمپانیای نەوتی نیشتمانی وۆرکشۆپێکیان رێکخست و وەک لە راگەیێندراوی وەزارەتەکەدا هاتووە: "تایبەتمەندی و کارکردن لەو گرێبەستانەی هەرێمی کوردستان ئەنجامی داون، گفتوگۆیان لەبارەوە كرا." رۆژی 15ـی شوباتی 2022، دادگای باڵای فیدراڵی عێراق بڕیاری نادەستووریبوونی یاسای نەوت و گازی هەرێمی کوردستانی دەرکرد، بەپاساوی ئەوەی پێچەوانەی ناوەڕۆکی ماددەکانی 130،121،115،112،111،110ـی دەستووری ساڵی 2005ـی عێراقە. ئەمڕۆ سێشەممە، 29ـی ئاداری 2022، وەزارەتی نەوتی عێراق و کۆمپانیای نەوتی نیشتمانیی عێراق وۆرکشۆپێکیان لەگەڵ ژمارەیەک لە "شارەزایانی نێودەوڵەتی"ـی بوارەکە رێكخست، وەک لە راگەیێندراوەکەدا هاتووە، لەبارەی "میکانیزمی بەڕێوەبردنی پیشەسازیی نەوت لە هەرێمی کوردستان لەسەر بنەمای دەستوور." بووە. وەزارەتی نەوتی عێراق لە راگەیێندراوێکدا ئاماژە بەوە دەکات: "لە وۆرکشۆپەکەدا شێواز و بنەماکانی کارکردن لەو گرێبەستانەی هەرێمی کوردستان ئەنجامی داون، گفتوگۆیان لەبارەوە كرا." هەرێمی کوردستان لەسەر ئاستی دامەزراوە باڵاکانی لە رۆژانی یەکەمی دوای بڕیارەکەی دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق بڕیارەکەی رەتکردەوە و بە بارگاوی بە سیاسەت و دۆخی سیاسیی عێراقیان هەژماری کرد. وەزارەتی نەوتی عێراق باس لەوە دەکات، وۆرکشۆپەکە بە بەشداری ئیحسان عەبدولجەبار، وەزیری نەوتی عێراق، بریکارەکان، بەڕێوەبەرە گشتییەکان، کۆمپانیای نەوتی نیشتمانی و ئەو لیژنانە بەڕێوەچووە و دەشڵیت، وەزارەتی نەوتی عێراق لیژنەیەكی تایبەتمەندی پێكهێناوە بۆ جێبەجێكردنی بڕیارەکەی دادگەی باڵای فیدراڵیی عێراق. رۆژی 28ـی شوباتی 2022، به سه‌رپه‌رشتيى نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان هه‌ر چوار سه‌رۆكايه‌تییەکە له سه‌رۆكايه‌تيى هه‌رێمى كوردستان كۆبوونه‌وه؛ لە راگەیێندراوێکیشدا وتیان، "بڕيارەکەى دادگای فيدراڵیی عێراق پێچه‌وانه‌ى ده‌ق و گيان و بنه‌ما راسته‌قينه‌كانى سيستمى فيدراڵييه و پێشێلكردنێكى زه‌ق و ئاشكراى ماف و ده‌سه‌ڵاته ده‌ستوورييه‌كانى هه‌رێمى كوردستانه."
هاوڵاتى هاوسه‌رۆكی یه‌كێتی رایگه‌یاند:" بەهیچ شێوەیەک دووبارەبوونەوەی حاڵەتی گیان له ده‌ستدانی خانه‌نشینان له سه‌ره‌ی وه‌رگرتنی مووچه‌دا قبوڵ ناکەن، داواشی كرد بەو ئەوپەڕی رێز و شکۆمەندییەوە هەڵسوکەوتیان لەگەڵ بکرێت". به گوێره‌ی راگه‌یه‌ندراوێكی نووسینگه‌ی هاوسه‌رۆكی یه‌كێتی، تیایدا هاتووه: "دوای بیستنی هەواڵی دڵتەزێنی گیانلەدەستدانی خانەنشینێکی تر لە سلێمانی لە کاتی نۆرەگرتن بۆ مووچە، بافڵ تاڵەبانی بانگهێشتی عەبدولرەحمان ساڵح رەشید، بەڕێوەبەری گشتیی بانکی ناوەندی هەرێم لە سلێمانی کرد بۆ بەغدا و بەدواداچوونیکرد بۆ بەردەوامی و دووبارەبوونەوەی ئەم کێشەیە". بافڵ تاڵه‌بانی رایگەیاند: خانەنشینان رێزلێگیراوترین تاکی کۆمەڵگەن و زۆرینەی تەمەنیان لە خزمەتکردنی کوردستان و خەڵکەکەیدا بەسەربردووە، بۆیە دەبێت مامەڵەیەکی جیاواز و تایبەتیان لەگەڵ بکرێت. بافڵ تاڵەبانی هۆشداریشی دایە بەڕێوەبەری بانکی ناوەندی هەرێم لە سلێمانی و وتی: "بەهیچ شێوەیەک دووبارەبوونەوەی حاڵەتی لەم شێوەیە قبوڵ ناکەین و ئەرکی ئێوەیە لە بەرزترین ئاستدا مامەڵەی خانەنشینان رایی بکەن و بە ئەوپەڕی رێز و شکۆمەندییەوە هەڵسوکەوتیان لەگەڵ بکرێت". هاوسه‌رۆكی یه‌كێی وتیشی: "ئەگەر حکومەت ناتوانێت ئەم دیاردە ناشارستانییە چارەسەر بکات، ئەوا پێویستە بە ئاشكرا رایبگەیەنێت، چونکە لەمەودوا نەک لە سلێمانی بەڵکو لە هیچ شارێکی تر دووبارەبوونەوەی ئەم حاڵەتە قبوڵ ناکەین". باسی له‌وه‌شكردووه: "ناکرێت سەرباری دواکەوتن و پێنەدانی مووچەکانیان بەوشێوەیە مامەڵە لەگەڵ خانەنشینان بکرێت و دوور لە هەموو بەهایەکی مرۆیی شایستە داراییەکانی خۆیان پێبدرێت".
.jpg)
هاوڵاتى وه‌زاره‌تی شه‌هیدان و ئه‌نفالكراوانی حكومه‌تی هه‌رێم لیستی ناوی قۆناغی شەشەمی ئەو زیندانیکراو و گیراوی سیاسیانەی بڵاوكرده‌وه کە منحەی مانگانەی بەردەوامیان بۆ خەرج دەکرێت. وه‌زاره‌تی شه‌هیدان و ئه‌نفالكراوانی حكومه‌تی هه‌رێم له نوسراوێكدا بڵاویكرده‌وه: " ئاماژە بە فەرمانی وەزاریمان ژمارە (463) لە رێکەوتی 27-3-2022 تایبەت بە خەرجکردنی منحەی (139) زیندانیکراو و گیراوی سیاسی کە هیچ موچەی تریان نییە وەک قۆناغی شەشەم، بەپێی یاسای چاکسازی وردبینی و پێداچونەوە و پاککردنەوە لە دۆسییەکانیان کراوە، لەکاتی ڕاگەیاندنی خشتەی موچەی وەزارەتی کاروبارى شەهیدان و ئەنفالکراوان سەردانی بانکی بێخاڵ بکەن لە هەولێر بە مەبەستی وەرگرتنی منحەی مانگانەیان". لە نوسراوەكەی وەزارەتدا ئەوەش هاتووە:" پێویسته ره‌چاوی چه‌ند خاڵێك بكرێت، له‌وانه، ئەو كه‌سانه‌ی کە ڕێکارەکانی بایۆمەتری و بەڵێننامەیان تەواو نەکردوە، یان پێویستیان به شاهید هەیە بەڵێننامەی شاهیدەكان تەواو بكەن دوای تەواوکردنیان، سەردانی بانکی ناوبراو بکەن". ئه‌وه‌ش خراوه‌ته‌ڕو، ئه‌وانەی لەم لیستەدا ناویان هاتوە و موچەى تریان هەیه ئاگادارى بەڕێوەبەرایەتی كاروبارى زیندانییە سیاسییەكان بكەن كەمنحەى زیندانى سیاسى وەرناگرن به ڵكو موچەکەی تریان هەڵدەبژێرن.
هاوڵاتى سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان لەگەڵ ئه‌مينداری گشتي پرۆژه‌ی نيشتماني عێراق كۆبوەوە دۆخی ئێستای عێراق و گرنگی بەزوویی چارەسەركردنی كێشە و ئاڵەنگارییەكانی بەردەم پرۆسەی سیاسیی عیراقیان تاوتوێكرد. نێچيرڤان بارزانی، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان پێشوازیى له شێخ جه‌مال ئەلزارى، ئه‌مينداری گشتيى پرۆژه‌ی نيشتماني عێراقى كرد. بەگوێرەی راگەیێندراوی سه‌رۆكایەتیى هه‌رێمى كوردستان، له کۆبوونەوەکەدا دوايين پێشهاته‌كانى دۆخى سياسيى عێراق و هه‌وڵ و ئه‌نجامه‌كانى به‌ڕێوه‌چوونى دانيشتنى پەرلەمانی عێراق بۆ هه‌ڵبژاردنى سه‌رۆک كۆمار و ده‌ستنيشانكردنى سه‌رۆکوه‌زيرانى داهاتووى عێراق تاوتوێ کراوە. لە راگەیێندراوەکەدا ئەوەش خراوەتەڕوو، "هه‌ردوولا جه‌ختيان له گرنگی و پێويستیی گه‌يشتنی هێز و پێكهاته عێراقييه‌كان بۆ ره‌چاوكردنى به‌رژه‌وه‌نديى باڵاى نيشتمانى و لێكگه‌يشتن بۆ چاره‌سه‌ر و تێپه‌ڕاندنى قۆناخه‌كه و ئاڵنگارییەکانی ئێستا و داهاتووى به‌رده‌م پرۆسه‌ى سياسى له عێراق كرده‌وه". بڕیارە رۆژی چوارشەممە 30ی ئاداری 2022، پەرلەمانی عێراق بۆ هەڵبژاردنی سەرۆک کۆمار کۆببێتەوە، كەئەمە دەكاتە جاری سێیەم بریاری كۆبونەوە بدرێت و لایەنەكان لەبەر رێككنەكەوتنی هەلبژاردنی كاندیدێك دانیشتنەكە ناكرێت.
هاوڵاتى هاوسەرۆکی پێشووتری هەدەپە رایگەیاند:" دەستەی دادوەری کە ئێستا پرۆسەی دادگاییکردنی ئەم دۆسیەیە بەڕێوەدەبات جێگەی گومانە و نازانین چۆن پەیوەندییەکیان لەگەڵ بەختیار چۆلاکدا هەیە، پێویستە لێکۆڵینەوەیان لەگەڵدا بکرێ و سەرۆکی دادگا بەشێوەیەکی روون ئاراستەی وتەکانی سکاڵاکاران و گەواهیدەران دەدات و بەلارێیان دەبات". سەڵاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووتری هەدەپە لەگەڵ ژمارەیەکی زیندانی سیاسی دیکەدا لە هۆڵی دانیشتنەکە ئامادەبوون و چەند زیندانییەکی دیکەش بە رێگەی سیستەمی دەنگ و رەنگ بەشداری دانیشتنەکەیان کرد. 22ەمین دادگەی سزا قورسەکانی ئەنقەرە بەردەوامە بەیانی ئەمڕۆ سێشەممە 29ی ئاداری 2022 بە ئامادەبوونی ژمارەیەک لە پارێزەرانی دۆسیەکە و ژمارەیەک لە سیاسەتڤانە گیراوەکان لە زیندانی سینجانی ئەنقەرە دانیشتنی دادگا دەستیپێكرد. سەڵاحەدین دەمیرتاش، داوای لە دەستەی دادوەرانی دۆسیەی رووداوەکانی کۆبانێ کرد، "شکۆ"ی خۆیان بپارێزن و لە دۆسیەکە بکشێنەوە و بە دادوەرانی دۆسیەکەی وت: "ئێوە ناتوانن پرۆسەی دادگاییکردنمان بەڕێوەببەن. سەرۆکی دادگا داوای لە دەمیرتاش کرد رێز لە دادگا بگرێ، بە دەمیرتاشی وت: "نیگەران مەبە، سەرجەم ئەو راپۆرتانەت بۆ رەوانە دەکەم کە لەبارەی بەختیار چۆلاک سەرۆکی پێشووی دەستەی دادوەرانی دۆسیەی رووداوەکانی کۆبانێ ئامادەکراون". لە بەرامبەردا دەمیرتاش وتی، "نیگەران نیم، بەڵام بیسەلمێنن کە درۆ ناکەن". بەختیار چۆلاک لە سەرەتای دەستپێکردنی دۆسیەی رووداوەکانی کۆبانێدا سەرۆکی دەستەی دادوەرانی دۆسیەکە بوو و واژۆی لەسەر سکاڵانامەی دۆسیەی رووداوەکانی کۆبانێ کرد. لە دۆسیەی رووداوەکانی کۆبانێ کە تاوەکو ئێستا بەردەوامە، بە سەڵاحەدین دەمیرتاش و فیگەن یوکسەکداغ، هاوسەرۆکانی پێشووتری هەدەپەوە 108 ئەندام و بەرپرسی هەدەپە دادگایی دەکرێن و 22 کەسیان ئێستا لە زیندانن. حکومەتی تورکیا رۆژی 4ی کانوونی دووەمی 2016 ئۆپەراسیۆنێكی بەرفراوانی بۆسەر هەدەپە دەستپێکرد و هاوسەرۆکان و ژمارەیەکی زۆر لە پەرلەمانتاری ئەو پارتە دەستبەسەرکران و دواتر بە بڕیاری دادگا خرانە زیندانەوە.
هاوڵاتى پارتی ژیانی ئازادی کوردستان (پژاک) رایگەیاند:" هەموو ئەو دەنگۆیانە رەتدەکاتەوە کە باس لەوە دەکەن سێ گەنجە بێسەروشوێنەکەی ماوەت لەلای هێزەکانیان بن، بۆیە دڵنیایی دەدەنە کەسوکاریان کە لەیەکەم رۆژەوە ئەوانیش هێزەکانیان راسپاردووە هەر زانیارییەک لەبارەیانەوە هەبوو ئاشکران بکەن و هاوخەمی کەسوکاری بێسەروشوێنکراوەکانن. پارتی ژیانی ئازادیکوردستان – پژاک ئەمڕۆ سێشەممە لە راگەیەنراوێکدا باسی لەوەشکردوە، "بە داخ و پەژارەیێکی زۆرەوە لە رێکەوتی 21 – 3 – 2022 سێ گەنجی ناوچەی شارباژێڕ بە مەبەستی گەشت و سەیران دەچنە سەر چەمی خەمەلۆکە لە سنووری قەزای ماوەت بەڵام زۆر بە داخەوە ئەکەونە ناو ئاوەکە و تا ئێستاش نە دۆزراوەنەوە. بۆ روودانی ئەم کارەساتە خەفەتبارە هاوخەمی خانەوادە و کەسوو کاری ئەو گەنجانەین و هیوادارین دوایین خەم و ناخۆشییان بێت." ئەوەش هاتووە، "لە رۆژی یەکەمی رووداوەکە ئێمە وەک پارتی ژیانی ئازادی کوردستان – پژاک بەئەرکی خۆمان زانیوە و بەهەستی بەرپرسیارانەوە لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکان لەسەر خەت بوین بە مەبەستی هاوکاری پێویست بۆ گەڕان و دۆزینەوەی جەستەی ئەو گەنجانە لەگەڵ ئەوەشدا ئێمە بە هێزەکانی خۆمان لەو ناوچانە راگەیاندوە کە لە گەڕان و دۆزینەوەی تەرمەکانیان یارمەتیدەر بن و بە دۆزینەوەی بچووکترین سەرەداو لایەنە پەیوەندیدارەکان ئاگادار بکەنەوە." پارتی ژیانی ئازادی کوردستان – پژاک ئەوەشی خستووەتەڕو، لەهەندێک تۆڕی کۆمەڵایەتی هەواڵێکی بێبنەما بڵاوکراوەتەوە کە گوایە ئەو کەسانە "لای ئێمەن، ئەوەش دورە لە راستی و هیچ بنەمایێکی نییە، بۆیە لێرەشەوە دڵنیاتان ئەکەینەوە کە ئێمەش هاوخەم و دڵنیگەرانی ئەو کارەساتەین و ئومێدوارین بە زووترین کات تەرمەکانیان بدۆزرێتەوە و ئەم چاوەڕوانیە کۆتایی پێ بێت." گەنجەکان ناویان کۆسار نەوزاد، لەدایکبووی ساڵی 2000، دەروون رەئوف، لەدایکبووی 1995 و هەڵکەوت کە تەنیا ناوی یەکەمی ئاشکرابووە، لەدایکبووی 1992ەو خەڵکی سنووری هەولێرە و هاوسەری خوشکی کۆسار نەوزادە و بە سەردان چووە بۆ ماوەت. رووداوەکە لەکاتێکدا بووە کە رۆژی 21ی ئازار، هەڵکەوت، چووەتە کەناری چەمەکە بۆ ئەوەی وێنە بگرێت، بەڵام کەوتووەتە ناو چەمەکەوە، دوای ئەوە کۆسار و دەروونیش بۆ رزگارکردنی، خۆیان هەڵداوەتە ناو چەمەکەوە و ئێستا هەرسێکیان بێسەروشوێنن.
.jpg)
هاوڵاتى سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا بودجەی پێشنیازکراوی وڵاتەکەی بۆ ساڵی 2023 358 ملیۆن دۆلار بۆ هاوکاری پێشمەرگە و هێزە عێراقییەکان و 183 ملیۆن دۆلاریش بۆ هاوکاری هەسەدە تەرخانکردووە لەكاتێكدا لەساڵی 2021 دا 510 ملیۆن دۆلاری کردبوو، بۆ هەسەدەش 200 ملیۆن دۆلاری وەك هاوكاری لە بودجەی وەزارەتی بەرگریی تەرخانكرد بوو. ئیدارەی جۆ بایدن رۆژی دووشەممە بودجەی پێشنیازکراوی وڵاتەکەی بۆ ساڵی 2023 بڵاوکردەوە، لە بودجە پێشنیازکراوەکەدا و بەمەبەستی مەشق و راهێنان و پڕچەککردنی ئەو هێزانەی کە رووبەڕووی داعش دەبنەوە، 358 ملیۆن دۆلار بۆ هاوکاری پێشمەرگە و هێزە عێراقییەکان و 183 ملیۆن دۆلاریش بۆ هاوکاری هەسەدە تەرخانکراوە. ئەمریکا بۆ ساڵی 2022ش بەردەوام بووە لە هاوکاری پێشمەرگە و هێزەکانی عێراق و هەسەدە، بەجۆرێک ئەمساڵ 345 ملیۆن دۆلاری بۆ هێزەکانی پێشمەرگە و هێزەکانی عێراق و 155 ملیۆن دۆلاریش بۆ هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) تەرخان کردووە. هەروەها لە ساڵی 2021 دا ئەمریکا تەنها بۆ هێزەکانی پێشمەرگە و عێراق داوای 510 ملیۆن دۆلاری کردبوو، بۆ هەسەدەش 200 ملیۆن دۆلار.
.jpg)
