هاوڵاتى وتەبێژی وەزارەتی کارەبای عێراق رایگەیاند، بەرهەمهێنانی وزەی کارەبای بۆ 20 هەزار و 662 مێگاوات کارەبا بەرزبووەتەوە، لە کاتێکدا پێشتر نزیکەی 18 هەزار و 500 مێگاوات بوو. ئەحمەد موسا، وتەبێژی وەزارەتی کارەبای عێراق ئاماژەی بەوەکرد، وەزارەتەکانی نەوت، سەرچاوەکانی ئاو، بەرگریی و ناوخۆ، پشتیوانی وەزارەتن لە رێگەی ئەوەی هێزەکانیان پاسەوانی لە ژێرخانی کارەبا دەکەن، کە تاوەکو ئێستا دەکرێنە ئامانج، بەڵام ئێستا ئەو هێرش و ئامانجکردنە کەمبوونەتەوەتەوە. جەختی لەوە کردەوە، هەوڵەکان بەردەوامن، ژووری ئۆپەراسیۆن پێکهێنراوە بۆ پشتیوانیکردنی لە کار و بەرهەمهێنانی کارەبا و چارەسەرکردنی کەمبوونەوەی کارەبا. عێراق ئێستا پێویستی بە نزیکەی 30 هەزار مێگاوات کارەبایە، بەڵام بەم دواییانە بەرهەمهێنانی کارەبا لەو وڵاتە بۆ 13 هەزار و 500 مێگاوات دابەزی. یەکێک لە سەرچاوەکانی عێراق بۆ دابینکردنی کارەبا، وڵاتی ئێرانە کە بە پێدانی گاز و کارەبا 40٪ی بەرهەمی کارەبای عێراق دابیندەکات، بەڵام هاوینی گەرمی ئەمساڵ ئێرانیشی تووشی گرفتی کەمیی کارەبا کردووە. ئێران دەڵێت، حکومەتی عێراق 6 ملیار دۆلار قەرزاری تارانە لە بری گاز و کارەبا. حکومەتی عێراقیش دەڵێت، بەهۆی گەمارۆ بانکییەکانی سەر ئێرانەوە ناتوانێت قەرزەکەی بداتەوە. کەڵەکەبوونی چەندین کێشەش وایکردووە، خراپی رەوشی کارەبا لە عێراق چارسەری بەپەلەی نەبێت. ئەوە لە کاتێکدایە ئەنجوومەنی وزاری ئاسایشی نیشتمانی عێراق دەڵێ؛ بەرهەمهێنانی تەزووی کارەبا لە عێراق ئێستا گەیشتووەتە زیاتر لە 20 هەزار مێگاوات و ئەوە بەرزترین ئاستی بەرهەمهێنانی کارەبایە بەدرێژایی مێژووی عێراق، لەگەڵ ئەوەشدا وەزارەتی کارەبای عێراق دەڵێت، بۆ دابینکردنی کارەبا رۆژانە 24 کاژێر پێویستمان بە بەرهەمهێنانی زیاتر لە 28 هەزار مێگاوات کارەبایە. رۆژی 2/7/2021 سەرۆکوەزیرانی عێراق پێکهێنانی شانەی قەیرانی بە سەرۆکایەتیی خۆی بۆ بەرەنگاربوونەوەی کەمیی دابینکردنی تەزووی کارەبا لە هەموو عێراق راگەیاند و چەند بڕیارێکی دیکەی دا لەوانە؛ خێرا دابینکردنی هەموو پاڵپشتییەکی دارایی و تەکنیکی و لۆجستی و ئەمنی بۆ وەزارەتی کارەبا، بەشداریپێکردنی حکومەتە خۆجێکان لە بواری بەرهەمهێنانی کارەبا و دابەشکردنی، نەهێشتنی زێدەڕۆییەکانی سەر سیستەمی تەزووی کارەبا و پێبژاردنی ئەو کەسانەی کە زێدەڕۆییان کردووەتە سەر سیستەمی کارەبا.
هاوڵاتى هەپەگە، ناسنامەی ٣ شەهیدی ئاشکرا کرد کە لە هەرێمەکانی پاراستنی مەدیا، شەهید بوون . ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنیی هێزەكانی پاراستنی گەل (هەپەگە) لەبارەی شەهیدبوونی ٣ گەریلاکەی، ڕاگەیەنراوێکی بڵاو کردەوە كە بەم شێوەیەیە: ١٦ی حوزەیرانی ٢٠٢١ لە هەرێمەکانی پاراستنی مەدیا لە بۆردومان دەوڵەتی داگیرکەری تورکدا، هاوڕێکانمان، چیا، ڕامان و چەکدار، شەهید بوون. زانیارییەکان لەبارەی ناسنامەی هاوڕێ شەهیدەکانمان بەم شێوەیەیە: شەهید چیا زاگرۆس نازناو: چیا زاگرۆس ناو و پاشناو: عوسمان عەبدولوەهاب ڕفایی شوێنی لەدایکبوون: عامودێ دایک و باوک: نەداوا – عەبدولوەهاب ڕفایی کات و شوێنی شەهیدبوون: ١٦ی حوزەیرانی ٢٠٢١ – هەرێمەکانی پاراستنی مەدیا شەهید ڕامان خەبات نازناو: ڕامان خەبات ناو و پاشناو: ئوغور تەیمور شوێنی لەدایکبوون: ئامەد دایک و باوک: ئەبریزە – عەبدولسەمەد کات و شوێنی شەهیدبوون: ١٦ی حوزەیرانی ٢٠٢١ – هەرێمەکانی پاراستنی مەدیا شەهید چەکدار ئامەد نازناو: چەکدار ئامەد ناو و پاشناو: بۆتان گوزەل شوێنی لەدایکبوون: ئامەد دایک و باوک: ئایفەر و محەمەد کات و شوێنی شەهیدبوون: ١٦ی حوزەیرانی ٢٠٢١ – هەرێمەکانی پاراستنی مەدیا هەپەگە، باسی لە خەبات و تێکۆشانی هەرسێ شەهیدەکەی لە ڕیزەکانی گەریلاکانی ڕزگاری کوردستاندا کردووە و دەڵێت: “هاوڕێکانمان چیا، رامان و جەکدار بە کەسایەتی و قووڵایی لە هاوڕێیەتیدا، بۆ ئێمە هەموو کاتێک دەبنە نمونەی میلیتانی فیدایی پێشەنگ.” لە کۆتاییدا، هەپەگە سەرەخۆشیی لە خانەوادەی هێژای سێ شەهیدەکە و هەموو گەلی کوردستانی وڵاتپارێز دەكات و بەڵێن دووپات دەكاتەوە “کە لەسەر هێڵی ئاپۆیی کە گەورەترین هێڵی گەورەی فیداییە، تێکۆشانی خۆمان بەهێزتر دەکەین و بە تەئکیدی سەردەکەوین.”
هاوڵاتى فەرمانگەی دیاریکردنی بینینی مانگ لە دادگای باڵای سعودیە یەکەم رۆژی جەژنی قوربانی دیاریکرد و 20-07 یەکەم رۆژی جەژنی قوربانە. فەرمانگەی دیاریکردنی بینینی مانگ لە دادگای باڵا لە سعودیە، ئەمڕۆ هەینی، لە راگەیێندراوێکدا کە ئاژانسی فەرمیی هەواڵەکانی سعودیە بڵاویکردەوە رایگەیاند: "ئێوارەی ئەمڕۆ مانگ نەبیندرا؛ بۆیە سبەی شەممە تەواوکەری مانگی زیلقیعدەیە و دوو سبەی یەکشەممە یەکەم رۆژی مانگی زیلحیجە دەبێت." هەر بەوهۆیەوە، حاجییان ئەمساڵ لە 19ـی تەممووزی 2021 دەچنە سەر کێوی عەرەفە و رێککەوتی 20ـی تەممووزیش یەکەم رۆژی جەژنی قوربانە. وەزارەتی حەج و عومرەی سعودییە لە سەرەتای مانگی حوزەیرانی 2021 دا رایگەیاند؛ ئەمساڵ تەنیا رێگە بە 60 هەزار لە هاووڵاتیان و دانیشتووانی سعودییە دەدرێت حەج بکەن؛ بەو مەرجەی ئەو کەسانەی ئەمساڵ حەج دەکەن تەمەنیان لەنێوان 18 بۆ 65 ساڵ بێت و دژی ڤایرۆسی کۆرۆنا کوترابن.
هاوڵاتى وتهبێژی یهكینهكانی پاراستنی گهل داوا لهپارتی كرێكارانی كوردستان و پارتی و یهكێتی دهكات، كار بۆ چهسپاندنی یهكڕیزیی كورد بكهن، دهشڵێت: "نابێت پارچهكانی كوردستان له یهك جیا بكرێنهوه". نوری مهحمود، وتهبێژی یهپهگه له لێدوانێكی رۆژنامهوانیدا بۆ تەلەفزیۆنی مەدیا هابەر رایگهیاند:" گهلی كورد له ڕۆژههڵاتی ناوهڕاست، لهلایهن جیهانهوه ناسراوه و ئهوهش كاریگهری گهورهی لهسهر گهلانی ناوچهكه داناوه، گهلی عهرهب، ئهرمهنی، سریانی، چهركهس، توركمان و گهلی دیكه له ڕۆژئاوا، له دهوری پرۆژهیهك كه كورد ڕابهرایهتی دهكات كۆبونهتهوه، بۆیه پێویسته گهلی كوردیش بهیهكگرتوی تێكۆشان بكات". وتهبێژهكهی یهپهگه وتیشی، "نابێت پارچهكانی كوردستان له یهك جیا بكرێنهوه و داوا له لایهنه كوردییهكان دهكهین بهرپرسیاریهتیی خۆیان جێبهجێبكهن، پهكهكه و پارتی و یهكێتی لهههرچوارپارچهی كوردستان كاریگهریان ههیه، بۆیه داوایان لێدهكهین، یهكێتی و یهكڕیزیی نهتهوهیی كورد به ئهنجام بگهیهنن". نوری مهحمود، لهبارهی هێرشهكانی توركیاوه باسی لهوهكرد، "هێرشهكان بۆ سڕینهوهی ناسنامهی گهلی كوردن، بۆیه سهرهڕای جیاوازییهكان، دهبێت گهلی كورد له دژی ئهو هێرشانه، یهكدهنگ و یهكههڵوێست بن". داواشیكرد، هیچ دهرفهتێك به داگیركهران نهدرێت بۆ پارچهپارچهكردنی لایهنهكانی كورد، ههمو كێشهكانی نێوان لایهنهكانیش، به دیالۆگ و لهسهر بنهمایهكی ئهخلاقی، چارهسهر بكرێن.
هاوڵاتى بهڕێوهبهرایهتی گشتی كهشناسی و بومهلهرزهزانی ههرێم رایگهیاند، ئێوارهی ئهمڕۆ بومهلهرزهیهك بهدوری 43 كیلۆمهتر له ناحیهی حاجی ئۆمهرانی سنوری پارێزگای ههولێر رویدا. لهراگهیهندراوێكدا كهشناسی و بومهلهرزهزانی ههرێم بڵاویكردهوه كاتژمێر 6:41 خولهكی ئێوارهی ئهمڕۆ ههینی، بومهلهرزهیهك بهگوڕی 5 پله بهپێوانهی رێختهر بهدوری 43 كیلۆمهتر له ناحیهی حاجی ئۆمهرانهوه رویدا و لهلایهن بهشێكیش لهدانیشتوانهوه ههستی پێكرا. بهگوێرهی زانیارییهكان، سهرچاوهی بومهلهرزهكه شاری مهابادی رۆژههڵاتی كوردستانه و لهلایهن بهشێكی زۆر لههاوڵاتیانهوه ههستی پێكراوه، تاوهكو ئێستا دهزگا پهیوهندیدارهكانی لایهنی ئێرانیش، هیچ راگهیهندراوێكیان لهوبارهیهوه بڵاونهكردوهتهوه.
هاوڵاتى وهزارهتی گهنجینهی ئهمریكا 34 كۆمپانیا و قهوارهی خسته لیستی سزاكانی وڵاتهكهیهوه و هۆكارهكهشی بۆ رادهستكردنی بهرههمهكانیان به روسیا و ئێران گهڕاندهوه. بهپێی بهیاننامهیهكی وهزارهتی گهنجینهی ئهمریكا، سزا بهسهر 34 كۆمپانیاو قهوارهدا سهپێنراون كه " تێوهگلانیان، یان مهترسی ئهوهیان ههیه چالاكیهكانیان پێچهوانهی سیاسهتی دهرهوهو بهرژهوهندی ئاسایشی نهتهوهیی ئهمریكا ئهنجامبدهن". ئهوهشی خستوهتهڕو، ئهو كۆمپانیا و قهوارانه، پهیوهست بون به سوپا و سیاسهتهكانی چینهوه بهئاراستهی ههرێمی ئویغور، ههروهها مامهڵهیان لهگهڵ روسیا و ئێران و بهرههمهكانیان رادهستی ئهو دو وڵاته كردوه. پێشتریش ئهمریكا، ژمارهیهك له كهسایهتی و كۆمپانیا و قهوارهكانی وڵاتانی چین و ئێران و روسیای خستوهته لیستی رهشهوه، بهوهش رێگا نادرێت هیچ كهسێك مامهڵه لهگهڵ ئهو كۆمپانیایانهدا بكات و ڤیزای ئهمریكاش نادرێت بهو كهسانهی كه خراونهته لیستی سزاكانهوه.
هاوڵاتى ناوەندی لێکۆڵینەوەی ستراتیژی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست (ئۆرسام) رایگەیاند:" پەکەکە زۆر خێراتر و باشترە لە پەرەدان بە تاکتیک و فێربوون بە بەستنی چەکی ئۆتۆماتیکی یان تەقەمەنی لەسەر فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکان و ئاستی پێشکەوتنی خۆی لە بەکارهێنانی چەکی سەردەم نیشانداوە". ئۆرسام کە بە یەکێک لە دەزگاکانی توێژینەوە ناسراوە و سەربە دەسەڵاتی ئاکەپەیە. ناوەندی لێکۆڵینەوەی ستراتیژی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست (ئۆرسام)، کە سەربە دەوڵەتی تورکە، شیکارییەکی لەبارەی چالاکی وشکانی و ئاسمانی گەریلا دژبە دەوڵەتی تورکیا بڵاوکردووەتەوە و ڕەخنە لە سوپای تورکیا دەگرێت کە بە خێرایی گەریلاکانی پەکەکە نەگەیشتون و دەڵێت پەکەکە باشتر و خێراتر لە دەوڵەت فێری تاکتیک و تەکنیکی نوێ دەبێت. هەر لەو لێکۆڵینەوەیەدا هاتووە: بەکارهێنانی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان، مووشەک و چەکی زیرەک، ئەو تەقەمەنیانەی کە لەلایەن گەریلاکانەوە دروست کراون، هاوسەنگیی شەڕی نابەرابەریان تێکداوە، جەختیش لەوە کراوەتەوە کە توانای سەربازیی پەکەکە لە بواری پەروەردە و چەکدا پێشکەوتنی گەورەی بەخۆوە بینیوە. ئۆرسام دەشڵێت، دەوڵەت، یان سوپا لە ناسینەوەی دروستکردنی کەرەستە تەقەمەنی و چەکی نوێ لەلایەن گەریلاکانی پەکەکەوە کە دژی ئامانجی وشکانی و ئاسمانی بەکاری دێنێت، تووشی زەحمەتییەکی گەورە بووە. هەر لەو لێکۆڵینەوەیەدا هاتووە، کە پەکەکە بە بەستنی چەکی ئۆتۆماتیکی یان تەقەمەنی لەسەر فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکان، ئاستی پێشکەوتنی خۆی لە بەکارهێنانی چەکی سەردەم نیشانداوە. لە کۆتایی شیکردنەوەکەدا ڕەخنە لە سوپای تورک گیراوە کە ناگەنە خێرایی گەریلاکان و ئەم دانپێدانانە دەکرێت؛ «لە بەرامبەر ئەم هەڕەشانەدا، لەجێی ئەوەی چارەسەریی پێشبخرێت و لە مەیدانەکاندا جێبەجێی بکرێت، بەداخەوە سوپا لە مەیدانەکاندا ناگاتە ئاستی خێرایی بەکارهێنانی چەک لەلایەن پەکەکەوە، پەکەکە زۆر خێراتر و باشترە لە دەوڵەت لە پەرەدان بە تاکتیک و فێربوونی نوێ و گەیشتووەتە ئاستی یەکە تایبەتەکان لە سوپا فەرمیەکاندا.
هاوڵاتى وەزارەتی تەندروستی هەرێمی کوردستان ئاماری رۆژانەی تایبەت بە ڤایرۆسی کۆرۆنای بڵاوکردەوە و رایگەیاند، 1007 تووشبووی نوێی ڤایرۆسەکە دەستنیشانکراون و لەو ماوەدا 3 تووشبووی کۆرۆنا گیانیان لەدەستداوە، هاوکات 798 تووشبووی پێشووش چاکبوونەتەوە. بەپێی ئامارەکەی وەزارەتی تەندروستی، 10 هەزار و 418 پشکنین کراون، ئەنجامی پشکنینی 1007 کەس پۆزەتیڤ بوون، زۆرترین تووشبوو لە پارێزگای دهۆک بووە.
هاوڵاتى بەڕێوەبەرایەتی گشتی کەشناسی و بومەلەرزانی هەرێم رایگەیاندووە، پێشبینی بەرزبوونەوەی پلەکانی گەرما بۆ ئەم هەفتەیە دەکەن و پێشبینییەکانی کەش و هەواشیان خستووەتەڕوو. بەڕێوەبەرایەتی گشتی کەشناسی و بومەلەرزانی هەرێم رایگەیاند، ''بەهۆی زیاد بوونى کاریگەرى نزمە پاڵەپەستۆی وەرزی گەرمى ساڵانە پێشبینى دەکرێت پلەکانى گەرما لە سبەینێ هەینى تا کۆتایی هەفتە بەرزبونەوەی زیاتر بەخۆیەوە ببینێت، بەڵام لە نێوان هەردوو رۆژێکدا نزمبوونەوەیەکى کەمیش روودەدات." بەگوێرەی کەشناسی، پێشبینی دەکرێت لە هەفتەی داهاتوودا پلەکانى گەرما بەم شێوەیەى خوارەوە بێت. هەولێر و سلێمانى و دهۆک ٤٢-٤٥ پلەى سیلیزى. کەرکوک و هەڵەبجە ٤٤-٤٦ پلەى سیلیزى. ناوچەکانى گەرمیان و خانەقین ٤٦-٥٠ پلەى سیلیزى
هاوڵاتى كۆمسیۆنی ههڵبژاردنهكانی عێراق رایگەیاند، کاندیدەکانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق دهتوانن بانگهشهكانیان دەستپێبکەن و تاوهكو رۆژی حەوتی مانگی 10ی ئەمساڵ لە بانگەشەکردن بەردەوام بن کۆمسیۆنی هەڵبژاردنی عێراق ئاماژەی بەوەشکردووە، رێگه دهدرێت بهكاندیدهكان كه ناوهكانیان لهلایهن كۆمسیۆنهوه پهسهندكراوه، بانگهشهكانیان لهمڕۆوه تاوهكو كاتژمێر 7ی بهیانی رۆژی 7ی تشرینی یهكهم دهستپێبكهن. جێی ئاماژەیە، لهچهند رۆژی رابردوو كۆمسیۆنی باڵای سهربهخۆی ههڵبژاردنهكان، ناوی سهرجهم كاندیده پهسهندكراوهكانی بازنهكانی له پارێزگاكان بڵاوكردهوه و لهڕێگهی تیروپشكیشهوه، ژماره بۆ كاندیدهكانی دیاری کرد. بڕیاره رۆژی 10ی تشرینی یەکەمی ئەمساڵدا ههڵبژاردنی پێشوهختەی پەرلەمانی عێراق بەڕێوەبچێت.
هاوڵاتى سیاسەتمەدار و ئەندامی دەستەی دامەزرێنەری یەكێتی رایگەیاند :" كاتی ئەوە هاتووە کاتی ئەوە هاتووە هەمووان تێبكۆشن لە پێناو بەرنگاربوونەوەی گەندەڵی و ئەنجامدانی چاكسازی و دابینكردنی سەقامگیری، ئارامی، ئازادی و دیموكراتی و ژیانێكی شایستە خوشگوزەران بۆ هاوڵاتیان. سۆران جەمال تاهیر ئەندامی مەكتەبی سیاسی و لێپرسراوی مەكتەبی پەیوەندییەكانی یەکێتی لەراگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، رۆژی پێنجشەممە لە شاری سلێمانی قەڵغانی رێزلێنانیان بەخشییە عومەر شێخموس، نوسەر و سیاسەتمەدار و ئەندامی دەستەی دامەزرێنەری یەكێتیی و " جەختمانکردەوە سەركردایەتی یەكێتیی درێژەپێدەری خەباتی دەستەی دامەزرێنەر و سەرجەم تێكوشەرانی خەباتی رزگاری گەلەكەمان ". لەکۆبوونەوەکەدا عومەر شێخموس رایگەیاندووە، "یەكێتیی توانیویەتی چ لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان و عێراق و چ لەسەر ئاستی ناوچەكە ڕۆڵ و پێگەی كاریگەری هەبێت لە سەرجەم پرسە گرنگەكان". ئەوەشی خستووەتەڕو، كاتی ئەوە هاتووە لەڕێی بەدیهینانی حكومڕانیەكی تەندروست و گێڕانەوەی متمانە لەنێوان خەڵك ودەسەڵات لە لایەك و لە نێوان جەماوەر و هێز ولایەنە سیاسیەكان لەلایەكی تر، تێبكۆشن لە پێناو بەرنگاربوونەوەی گەندەڵی و ئەنجامدانی چاكسازی و دابینكردنی سەقامگیری وئارامی و ئازادی ودیموكراتی و ژیانێكی شایستە خوشگوزەران بۆ هاوڵاتیان. عومەر شێخموس داواشی لە كادیر و دیپلۆماتكارانی حزبەکەی كردوە بەدەوام بن لە یەكخستن و ڕێكخستنی هێز وتواناكانیان لەپێناو یەكڕیزی كورد و گەیاندنی پەیامی "یەكێتیی لەئاشتی وئازادی ومافی مرۆڤ".
هاوڵاتى وەزارەتی دارایی و ئابوری حکومەتی هەرێم بڕیاریدا حیجز بخاتە سەر چەند كۆمپانیایەكی بواری نەوت بەهۆی پابەند نەبونیان بە دانی باج. لە نوسراوێكدا بەڕێوبەرایەتی گشتی باجەكان و خانوبەرەی میری سەر بە وەزارەتی دارایی و ئابوری کە ئاڕاستەی قائیمقامیەتی قەزای ناوەندی هەولێر كراوە تیایدا هاتوە، "بە پشت بەستن بە بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران ژمارەی (13)ی 7/8/2019 داوا لە بەرێزیان دەكەن كە بەهۆی پابەند نەبونیان بە دانی باج، نیشانەی گلدانەوە بخەنە سەر چەند كۆمپانیایەكی بواری نەوت". مانگی کانونی دووەمی ئەمساڵ وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێمی کوردستان 11 بڕیاری بۆ رێکخستنەوەی باج دەرکرد و بەرێژەی جیاواز باجی خستەسەر کۆمپانیاکانی پەیوەندیکردن، کۆمپانیاکانی ئینتەرنێت، کۆمپانیاکانی نەوت، کارمەندانی بیانی، ئۆتۆمبێلی گرانبەها، ریکلام، ریستۆرانت، هۆتێل و لێدانی ستیکەر لەسەر بەرهەمی جگەرە و خواردنەوە کحولییەکان و لێخۆشبوونیشی لەهەموو جۆرە باجێك هەڵوەشاندەوە. هاوکات لەمانگی شوباتی ئەمساڵەوە بڕیارەکەی حکومەت چوەتە بواری جێبەجێکردنەوە و کۆمپانیاکانیش رەخنەی ئەوە دەگرن بڕیارەکە رەچاوی داهات و کارکردنی کۆمپانیاکان ناکات، بۆ "نایاسا"بوونی بڕیارەکەش بەڵگەی ئەوە دێننەوە کە لەسەرەتای ئەمساڵەوە باجی 2021-یان لێوەرگیراوە لەکاتێکدا باج لەسەر داهاتی ساڵانە دادەنرێت بەگوێرەی رێژەیەک کە بەیاسا دیاریدەکرێت.
هاوڵاتى نێردەی تایبەتی ڤلادیمێر پوتین سەرۆكی رووسیا داوای لە حكومەتی توركیا كرد هێزەكانی خۆی لە وڵاتی سووریا بكێشێتەوە. ئەمڕۆ هەینی 9ی تهمموزی 2021، ئەلیكساندەر لاڤرینتیێڤ نێردەی تایبەتی ڤلادیمێر پوتین سەرۆكی رووسیا بۆ كاروباری سووریا لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند:" كە پێویستە سنوورێك بۆ سزادانی بەكۆمەڵی گەلی سووریا دابندرێت. گوتیشی هیوادارن بەم زووانە هەریەكە لە وڵاتانی ئەمریكا و توركیا هێزەكانیان لەناو خاكی سووریا بكێشنەوە". لاڤرینتیێڤ هەروەها ئاماژەی بە پێویستی ڕێزگرتن لە سەروەریی خاكی سووریا كرد و وتیشی بەڵێن دەدەن بە نەهێشتنی تیرۆر لەم وڵاتە و دووپاتیش لە پشتیوانیكردن له یهكپارچهیی و پاراستنی سهروهری خاكی سووریا دهكەنهوه و پلانەكانی لێكدی جیاكردنەوەی خاكی سووریاش لەناودەبەن. ئەم كۆنگرە رۆژنامەوانییە له پهراوێزی كارهكانی شازدهمین خولی دانوستاندنهكان به شێوازی ئهستانه هات، كه له شاری نورسوڵتانی پایتهختی كازاخستان بهڕێوهچوو، تیایدا لاڤرینتیێڤ گوتیشی كە وڵاتەكەی كار بۆ ئهوه دهكات هێواش هێواش ئارامی و سهقامگیری بۆ سووریا بگهڕێتهوه.
هاوڵاتى هاوسەرۆکی دەستەى بەڕێوەبەریی کەجەکە رایگەیاند، دەوڵەتی تورک بۆ کۆتایهێنان بە تێکۆشانی گەریلا و کۆتایهێنان بە کورد وا خۆی نیشان دەدات، کە باشووری قبوڵە و وتی، "گەریلا مسۆگەری و هێزی پاراستنی پێگە و قەوارەی باشوورە". ئەمڕۆ هەینی 9ی تهمموزی 2021، بەسێ هۆزات هاوسەرۆکی دەستەى بەڕێوەبەریی کۆما جڤاکێن کوردستان (کەجەکە) لە چاوپێکەوتنێکدا بۆ ئاژانسی هەواڵی فورات رایگەیاند :"نابێت هیچ کوردێک، هیچ رێکخستنێکی کورد خۆی فریو بدات، دەبێت راستیی پاکتاوکەری فاشیستی دەوڵەتی تورک بە باشی بناسن و لێی تێبگەین. راشیگەیاند، "هەر کات گەریلا زیان و گورزی گەورەى بەربکەوێت ئەو کاتە تەمەنی پێگە و قەوارەی باشوور کۆتایی پێدێت. دەوڵەتی تورک لە دژی هەبوون و زمانی کوردانە و هێشتا پێگە و قەوارەی باشووری کوردستانی قبوڵ نەکردووە، تەنها بۆ پاکتاوکردنی پەکەکە خۆی وا نیشان دەدات، کە قبوڵی دەکات". هۆزات رایگەیاند، دەوڵەتى تورک بە هێرشە داگیرکەرییەکانی بۆ سەر باشووری کوردستان دوو ئامانجی بۆ خۆی داناوە و وتی، "دەیەوێت بزووتنەوەى ئازادی پاکتاو بکات و لەو رێگەیەوە بە ئاسانی بتوانێت کوردان پاکتاو بکات. سەرباری ئەوەش ئامانجی دووەمی ئەوەیە، هەموو باشووری کوردستان داگیر بکات و دەستی بە سەردا بگرێت". لە چاوپێکەوتنەکەدا باسی لەوەشکرد :" دەوڵەتی تورک هێرشە داگیرکەرییەکانی بۆ سەر باشووری کوردستان وەک بەشێک لە سیاسەتی پاکتاوکردن و داگیرکەری بەڕێوەدەبات. لەو هێرشە داگیرکەرییانەیدا دوو ئامانجی هەیە. یەکەم و سەرەکییەکەی، پاکتاوکردنی بزووتنەوەى ئازادییە. بە پیلانگێڕیی نێونەتەوەیی خواستیان بزووتنەوەکەمان پاکتاو بکەن. کاتێک ئەوە بکەن دەتوانن کوردان زۆر بە ئاسانی پاکتاو بکەن. لەپاڵ ئەوەدا ئامانجی دووەمی، داگیرکردنی تەواوەتیی باشووری کوردستان و دەستگرتنە بەسەریدا. ئەگەر پەکەکە پاکتاو بکرێت، لەبەر ئەوەى هەبوونی (سوپای تورک و میت) لە باشووردا زۆر بەهێزە دەتوانن باشووری کوردستان بە تەواوەتی داگیر بکەن". دەقی چاوپێکەوتنەکە:- - گۆشەگیریی قورس لەسەر عەبدوڵا ئۆجالان رێبەری گەلان بەردەوامیی هەیە. رێگا نادرێت پارێزەران و بنەماڵەکەى بیبینن. ئێوە لەبارەی گۆشەگیرییەوە چی دەڵێن؟ لە ئیمراڵی سیستمێکی ئەشکەنجە – گۆشەگیریی تایبەت لە دژی رێبەر ئاپۆ بەڕێوەدەچێت، کە ئەمریکا، بەریتانیا، ئیسرائیل و وڵاتانی یەکێتیی ئەوروپا لەسەری رێککەوتوون و دەوڵەتی تورکی فاشیستیش پاسەوانێتیی بۆ دەکات. چارەسەرنەکردنی کێشەی کورد، سیاسەتی نکۆڵیکردن و لە ناوبردن لە چوارچێوەی سیستمی گۆشەگیری – ئەشکەنجە لە دژی رێبەر ئاپۆ بەڕێوەدەچێت. لە چوارچێوەی سیاسەتی پاکتاوکردندا رێبەر ئاپۆ لە گۆشەگیریی رەهادایە. پەیوەندیی لەگەڵ گەل، رای گشتیی تورکیا و جیهان و بزووتنەوەکەیدا بە تەواوی پچڕێنراوە و هەوڵ دەدرێت بێکاریگەر بکرێت. رێگری لەوە دەکەن، بۆچوونەکانی رێبەر ئاپۆ بە کۆمەڵگە نەگات. سیستمی مۆدێڕنیتەى کاپیتالیست و کلکەکەى دەوڵەتی تورکی فاشیست، لە بیر و رامانی رێبەر ئاپۆ دەترسن و دەترسن ئەو بیر و رامانە کاریگەری لەسەر کۆمەڵگە دروست بکات. جەندرمەى مۆدێڕنیتەى کاپیتالیست لە ناوچەکەدا دەوڵەتی تورکە، کە دوژمنایەتیی خۆی بۆ کوردان، مرۆڤایەتی لە سیستمی ئەشکەنجەى ئیمراڵیدا بە شێوەیەکی زۆر زاڵمانە و چەپەڵ بۆ هەمووان خستووەتەڕوو. سیستمی هەژمونگەرا و باڵادەستخوازی کاپیتالیست، کە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست سەرلەنوێ دیزاین دەکاتەوە هەوڵ دەدات کاریگەریی رێبەر ئاپۆ لە ناو ببات و بزووتنەوەى ئازادی پاکتاو بکات. ئەو بەهایانە، کە بە تێکۆشانێکی گەورە و بێ هاوتا و بێ ئەمانی ٤٨ ساڵان بە پێشەنگایەتیی رێبەر ئاپۆ ئافرێنراون بخاتە خزمەتی خۆی. سیستمی گۆشەگیریی ئیمراڵی بناغەی سیاسەت و ستراتیژیی ناوچەیی هێزە نێونەتەوەییەکانە، کە ئەمریکا سەرۆکایەتیی دەکات. هەر چۆن بە پیلانگێڕیی نێونەتەوەیی دەستیان بە دەستێوەردان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دا کرد ئێستاش هەوڵ دەدەن بە پاکتاوکردنی رێبەر ئاپۆ و بزووتنەوەکەى و کۆمەڵگەى کوردی ئازاد، ئەو دەستێوەردانەیان بۆ داڕشتنەوە و دیزاینکردنە نوێیەکەیان سەربخەن. هێرشە داگیرکەرییەکانی دەوڵەتی تورک بۆ سەر باشووری کوردستان بەشێکە لەو پلانە و وەک پلان و هەنگاوی دووەمی پیلانگێڕیی نێونەتەوەیی بەڕێوەدەچێت. سیستمی گۆشەگیری – ئەشکەنجەی ئیمراڵی لە دۆخی ئێستادا بە تەواوی تورکیای گەمارۆداوە و خستوویەتییە ژێر دەسەڵاتی خۆی. ٢٢ ساڵە مافەکان و دادپەروەری لە ئیمراڵی جێبەجێ ناکرێن و ئیدی ئەوە بووەتە دۆخی راستیی هەموو تورکیا. بێ مافی و نادادی باڵادەست کراوە. فاشیزمێک، کە ٢٢ ساڵە لە ئیمراڵی کاری پێدەکرێت لە دەسەڵاتدایە و بە سەرتاسەری تورکیادا بڵاوبووەتەوە. سیستمی گۆشەگیریی ئیمراڵی وەرچەرخاوە بۆ سیاسەتی پاکتاوکردنی کوردان، وەرچەرخاوە بۆ یاسای بەڕێوەبردنی فاشیزم لە تورکیا. - بە بەرەنگاربوونەوە لە دژی گۆشەگیری دەتوانرێت کۆتایی بەو گوشار و زۆردارییە بهێنرێت؟ بێگومان. گەلانی تورکیا بە وەستانەوەیان لە دژی سیستمی ئەشکەنجە – گۆشەگیری لە ئیمراڵی دەتوانن لەو گوشار و زۆردارییەى فاشیزم رزگاریان ببێت. تاوەکو لە دژی سیستمی گۆشەگیری – ئەشکەنجەى ئیمراڵی نەوەستنەوە، لە تورکیا مافەکان، دادپەروەری، دیموکراسی، ئازادی و یەکسانی بەدی نایەت. بۆیە دەبێت لە تورکیا رۆشنبیران، هونەرمەندان، بزووتنەوەکانی ژنان و گەنجان، هێزە دیموکراسییەکان لە دژی سیستمی ئەشکەنجە – گۆشەگیری لە ئیمراڵی تێبکۆشن و داوای ئازادیی رێبەر ئاپۆ بکەن. تاوەکو لە دژی گۆشەگیری نەوەستنەوە و بۆ ئازادیی رێبەر ئاپۆ تێکۆشان بەڕێوەنەچێت ناتوانرێت تێکۆشانێکی ئازادی و هۆشمەندانەى دیموکراتیک بەڕێوەبچێت. پشتیوانیکردن لە ئازادیی رێبەر ئاپۆ مەرجی تێکۆشانە لە دژی فاشیزمی ئاکەپە – مەهەپە. مەرجی خاوەنداریکردنە لە داهاتووی ئازاد بۆ تورکیا. خاوەنداریکردن و داوای ئازادی بۆ رێبەر ئاپۆ پێوەرەکانی دیموکراتیکبوون، یەکسیانی و ئازادیپارێزییە، پێوەری داکۆکیکردنە لە مافەکان و دادپەروەری. ئەوانەى بانگەشەی پاراستنی ئەو بەهایانە دەکەن، بەڵام لە دژی سیستمی ئەشکەنجە – گۆشەگیریی ئیمراڵی هیچ ناڵێن، بێگومان سوکترینەکان و دووڕوترینەکانن. ئەستەمە ئەو کەسانە بتوانن بە شێوەیەکی راست و یەکگرتوانە بۆ مافەکان، دادپەروەری، یەکسانی، ئازادی و دیموکراسی تێبکۆشن. لە دژی سیستمی ئەشکەنجە – گۆشەگیریی ئیمراڵی ساڵەهای ساڵە تێکۆشانێکی گەورە بەڕێوەدەچێت. گەلی کورد لەگەڵ دۆستەکانیدا بە شێوەیەکی بێ هاوتا بەرەنگاری دەکات. بێگومان ئەو بەرخودانە ئەنجامی گرنگیشی ئافراندووە. گەلەکەمان ٩ ساڵە لە ستراسبۆرگ "چالاکیی ئێشکگری بۆ ئازادیی ئۆجالان" بەڕێودەبات. ئەو چالاکییە نیشانەى دڵسۆزییە بۆ رێبەر ئاپۆ. لە کەسایەتیی رێبەر ئاپۆدا دڵسۆزییەکی گەورە بۆ ئازادیی کوردستان و دیموکراتیکبوونی تورکیا دەخرێتەڕوو. بەو بۆنەیەوە بە ڕێزەوە لە کەسایەتیی چالاکوانانی ستراسبۆرگ دا سڵاو لەو بەرخودانە گەورەیەی گەلەکەمان و دۆستەکانمان دەکەم. لە سایەی تێکۆشانی گەلەکەمان و دۆستەکانمان ئێمە ئەمڕۆ لە جیهاندا گەیشتووینەتە ئاستێکی گەورە بۆ پشتیوانیکردن لە رێبەر ئاپۆ. جگە لە کوردان ملیۆنەها مرۆڤ، سەندیکاکار، سەرۆک شارەوانییەکان، حیزبەکان، رێکخراوەکان، رۆشنبیران، نووسەران، هونەرمەندان، ئەکادیمسیەنەکان و سیاسەتمەداران داوای ئازادیی رێبەر ئاپۆ دەکەن و کاری بۆ دەکەن و لەو پێناوەدا تێدەکۆشن. ئەوە دۆخێکی زۆر گرنگە. بە رێزەوە سڵاو لەو کەسانە دەکەین، کە ئەو کارە ئەنجام دەدەن. ئەوە کارێکی زۆر گرنگە، بەڵام سەرباری ئەوەش دەبێت تێکۆشان بۆ ئازادیی رێبەر ئاپۆ لە هەموو شوێنێکدا بە شێوەیەکی یەکگرتوانە بەڕێوەبچێت. ئامانجمان ئازادیی جەستەیی رێبەر ئاپۆیە، بۆ ئەوەش دەبێت ئێمە زۆر باشتر کار بکەین و تێبکۆشین. داوامان بۆ گەلەکەمان، دۆستانمان، ژنان و هێزە دیموکراتیکەکان ئەوەیە، کە تێکۆشان بۆ ئازادیی جەستەیی رێبەر ئاپۆ گەورەتر بکەن و ئەنجام بەدەست بهێنن. "لە موسڵەوە تاوەکو کەرکوک دەیانەوێت هەموو باشووری کوردستان داگیر بکەن" - گەرمترین رۆژەڤی کوردستان هێرشە داگیرکەرییەکانە بۆ سەر باشووری کوردستان. دەوڵەتی تورکی فاشیست لە ٢٣ی نیسانەوە دەستی بە ھێرشێکی بەرفراوانی داگیرکەری بۆ سەر ناوچەکانی مەتینا، زاپ و ئاڤاشین کردووە و گەریلاش بە بەرخودانێکی مێژوویی وەڵامی دەدەداتەوە. ئامانجی هێرشە داگیرکەرییەکان و ئەو ئاستەى ئێستا چۆن لێکدەدەنەوە؟ پێش هەموو شتێک لە کەسایەتیی شەهیدانی مەتینا، زاپ و ئاڤاشین دا بە رێز و منەتەوە یادی هەموو شەهیدانی ئازادیی کوردستان دەکەمەوە. بەڕاستی هاوڕێیانمان لە مەتینا، زاپ و ئاڤاشین مێژووی بەرخودانێکی نوێ دەنووسنەوە. بە ئیرادەیەکی ئاوارتە و بێ هاوتا قارەمانێتی و پاڵەوانی تۆمار دەکەن. بێگومان نهێنیی ئەو ئیرادە و بڕوا بێ هاوتاییە عەشق و خۆشەویستیی گەورەیە بۆ وڵاتی ئازاد و کۆمەڵگەى ئازاد. ئەو بەرخودانە مێژووییە لە ئێستا بە دواوە بە پیتە زێڕینەکان لە مێژووی کوردستاندا و مرۆڤایەتیەدا تۆمار کراوە. گورزی گەورە لە دوژمن دراوە و دوژمن بۆ هەر شوێنێک هاتووە تیایدا چەقیوە و عاسێ بووە. دەوڵەتی تورک هێرشە داگیرکەرییەکانی بۆ سەر باشووری کوردستان وەک بەشێک لە سیاسەتی پاکتاوکردن و داگیرکەری بەڕێوەدەبات. لەو هێرشە داگیرکەرییانەیدا دوو ئامانجی هەیە. یەکەم و سەرەکییەکەی، پاکتاوکردنی بزووتنەوەى ئازادییە. بە پیلانگێڕیی نێونەتەوەیی خواستیان بزووتنەوەکەمان پاکتاو بکەن. کاتێک ئەوە بکەن دەتوانن کوردان زۆر بە ئاسانی پاکتاو بکەن. لەپاڵ ئەوەدا ئامانجی دووەمی، داگیرکردنی تەواوەتیی باشووری کوردستان و دەستگرتنە بەسەریدا. ئەگەر پەکەکە پاکتاو بکرێت، لەبەر ئەوەى هەبوونی (سوپای تورک و میت) لە باشووردا زۆر بەهێزە دەتوانن باشووری کوردستان بە تەواوەتی داگیر بکەن. دیکتاتۆری فاشیست ئەردۆغان لە لێدوانەکانیدا زۆر بە ئاشکرا باس لە ئامانجە داگیرکەرییەکانی دەکات. چیی دەوت؟ دەیوت 'رێککەوتننامەى لۆزان بۆ تورکیا سەرکەوتن نییە. موسڵ و کەرکوک هی تورکیایە. ئێمە لەکاتی گونجاودا دەستوەردان لە باکووری عێراق دەکەین، ئێمە هەڵەى گەورەمان کرد. ئێمە ئەو هەڵەیە لە باکووری سوریا دووبارە ناکەینەوە'. ئەوەى دەیوت، ئێستا ئەنجامی دەدات. دەسەڵاتی ئاکەپە – مەهەپەی فاشیست ئەوەى خۆیان پێی دەڵێن هەڵە، ئێستا دەیانەوێت بە هێرشە داگیرکەرییەکانیان راستی بکەنەوە و نەیهێڵن. دەیەوێت موسڵ تاوەکو کەرکوک داگیر بکات و لەو رێگەیەوە ئامانجەکەیان بۆ پاکتاوکردن جێبەجێ دەکەن. ساڵەهای ساڵە تورکمانە لایەنگرەکانی تورکیا لە موسڵ و کەرکوک رێکخستن دەکات و چەکیان پێدەدات. لە تەلەعەفەر رێکخستنی هاوشێوەی ئەوانەى کەرکوک دروست دەکات. دەسەڵاتی فاشیستیی ئاکەپە – مەهەپە بە هێرشە داگیرکەرییەکانی ئەوەى سەلماند، کە هەموو کات وەک ئامانجێکی نەتەوەیی کار بۆ میساقی میللی دەکەن. لەو رێگەیەوە لە دیزاینکردنەوە و داڕشتنەوەى ناوچەکەدا دەیانەوێت هەموو دەستکەوتەکانی کوردان لە ناو ببەن. بۆ ئەوەش دەیانەوێت سەرەتا پەکەکە لە ناو ببەن، کە لە بەردەمیاندا بووەتە لەمپەر و ئاستەنگ. گەریلاکانی ئازادی لە دژی داگیرکەری بەرخودانێکی بێ هاوتا بەڕێوەدەبەن. لە حەفتانین تاوەکو خواکورک بەرخودانی فیدایی بەڕێوەدەبەن. ئەو ناوچانە، کە دەوڵەتی تورک دەیخواست لە ماوەی هەفتەیەکدا داگیریان بکات، زیاتر لە ٢ مانگە شەڕێکی گەورە و بەرخودانێکی گەورەی تیادایە. سوپای تورک و چەتەکانی لە بەرامبەر بەرخودانی گەریلا تەنگاو بوون و بە بەکارهێنانی چەکی کیمیایی دەیانەوێت خۆیان لەو تەنگاوییە رزگار بکەن. بۆ رزگاربوون لەو تەنگاوییە پارتی دیموکراتی کوردستان (پەدەکە)ش بەکار دەهێنن. پەدەکە هاوکات لەگەڵ هێرشە داگیرکەرییەکانی دەوڵەتی تورک بۆ سەر ناوچەکانی گەریلا، لە سنوورەکانی نێوان ناوچەکانی گەریلادا دەستی بە جێگیرکردنی هێزەکانی دەکات. هەوڵ دەدات وا لە گەریلا بکەن، کە نەتوانن جموجوڵ بکەن، نەتوانن سەرکەوتن بە دەست بهێنن. هەوڵ دەدات هێزەکانی پاسەوانی سنووری عێراقیش بەشداری ئەو هێرشانە بکات. پەدەکە بە بەکارهێنانی هێزەکانی پاسەوانی سنوور هەوڵ دەدات ناڕەزایەتییەکانی سەر خۆی بخاتە سەر عێراق. دەیەوێت پەکەکە و عێراق، عێراق و دەوڵەتی تورک رووبەڕووی یەکتر بکاتەوە، عێراق بکاتە پارچەیەک لە هێرشەکان و گوشارەکانی رای گشتی بۆ سەر خۆی کەم بکاتەوە. لە هەمان کاتدا لە رێگەى کاری تێکدەرانە و ئاژاوەگێڕانەوە هەوڵ دەدات گەریلا ناچار بکات، کە شەڕ دژی پێشمەرگە بکەن، ناچاریان بکات کە بەشداری شەڕ ببن. دەوڵەتی تورک باش دەزانێت تاوەکو هێزە سەربازییەکانی پەدەکە و گەریلا رووبەڕووی یەکتر نەببنبەوە ناتوانێت ئەنجام بەدەست بهێنێت، بۆیە هەوڵ دەدات پەدەکە بە شێوەیەکی چالاک بەشداری شەڕ بکات.
هاوڵاتى سهرۆكى ئهنجومهنى باڵاى دادوهرى عێراق رایگەیاند: "ههرێمى كوردستان هاوكارى حكومهتى فیدڕاڵى ناكات لهبارهى ڕادهستكردنى داواكراوه ههڵهاتوهكان". فایهق زێدان، سهرۆكى ئهنجومهنى باڵاى دادوهرى عێراق به ئاژانسى ههواڵى عێراقى ڕاگهیاند، "دادگا فهرمانى دهستگیركردنی دژى تاوانبارانى كوشتنى هیشام هاشمى دهركردوه، دادگا پهیوهندى بهجێبهجێكردنى فهرمانى دهستگیركردنهكانهوه نییه". ئاماژەی بەوەشکرد، ههندێك له دۆسییهى كوشتنى خۆپیشاندهران بهجێگهیهندراوه بهتایبهت لهكوت و بابل، لهنێویشیاندا دهركردنى فهرمانى لهسێدارهدان بۆ ژمارهیهك ئهفسهر، بەڵام دۆسییهى كوشتنى خۆپیشاندهران ئاڵۆز و زهحمهته. سهرۆكى ئهنجومهنى باڵاى دادوهرى عێراق باسی لەوەشکردوە، "دادگا گوێى بههیچ فشارێك نهداوه لهدۆسییهى قاسم موسڵیح، ههرێمى كوردستان هاوكارى حكومهتى فیدڕاڵى ناكات لهبارهى ڕادهستكردنى داواكراوه ههڵهاتوهكان له ههرێم ئەوەش دۆسییهكى كردارییه". زهیدان ئهوهیشى خستهڕو، "زۆربهى لێدوانى ڕاگهیاندنهكان و ژمارهكان كه سیاسهتمهداران بڵاویدهكهنهوه نادروستن، ئێمه لیژنهیهكمان دروستكردوه بۆ چارهسهركردنى پهیكهرى ژمارهیهك یاسا و پێداچونهوهیان".