ناتانیاهۆ و ترەمپ باسیان لەوهێرشكردنە سەر ئێران كردووە

هاوڵاتی  پۆلیسی سلێمانی رایگەیاند  دوو برای تۆمەتباری شەهیدكردنی رێپێدراوی پۆلیس رزگار ئەحمەد دەستگیركراون.  بەپێی راگەیەنراوێكی بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی سلێمانی، لەلایەن مەفرەزەكانیانەوە دوو برای تۆمەتباری شەهیدكردنی (ڕێپێدراوی پۆلیس ڕزگار ئەحمەد) دەستگیركران، كە یەكێك لەو تۆمەتبارانە پێشینەی تاوانی هەیەو پێشتر لەلایەن دادگاوە سزادراوە. پۆلسی سلێمانی راشیگەیاند "دوای ئەوەی لەڕۆژی 6ی1ی 2024، هاوڵاتییەك سكاڵای تۆماركرد، كە لەلایەن دوو تۆمەتبارەوە بەچەك چوونەتە سەری و بە زۆر سواری ئۆتۆمبێلیان كردووەو هەڕەشەیان لێكردووە، هێزەكانی پۆلیس لێكۆڵینەوەو بەدواداچوونەكانیان دەستپێكردو دادوەر بڕیاریدا بە دەستگیركردنی تۆمەتباران بەپێی ماددەی ٤٠٥-٣١ لەیاسای سزادانی عیراقی، لێكۆڵینەوەكانی پۆلیس بەردەوام بوو بۆ دۆزینەوەو دەستگیركردنی تۆمەتباران، سەرەنجام توانرا لە رۆژی ٢٤ی١ی ٢٠٢٤ دوو تۆمەتبار لەلایەن هێزەكانی بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانییەوە دەستگیربكرێن". ئاماژەی بەوەشكردوە"لەكاتی لێكۆڵینەوەكاندا دەركەوت هەردوو تۆمەتبار برای تۆمەتباری شەهیدكردنی (ڕێپێدراوی پۆلیس ڕزگار ئەحمەد)ن، كە یەكێك تۆمەتبارەكان پێشینەی تاوانی هەیەو پێشتر بەبڕیاری دادوەرو لەلایەن دادگاوە سزادراوە"  

هاوڵاتی  سەرۆك كۆماری ئێران و توركیا لەئەنكەرە كۆبوونەوەوەو رێككەوتنێكی 10 خاڵیان لەبوارە جیاوازەكانی پەرەپێدانی پەیوەندی ئابوری و بازرگان و پیشەسازو رۆشنبیری  واژۆ كرد. ئیبراهیم رەئیسی سەرۆك كۆماری ئیسلامی ئێران دوابەدوای سەردانەكەی بۆ توركیا لەمیانەی كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لەگەڵ رەجە تەیب ئەردۆگان سەرۆك كۆماری توركیا، بەبێ ئەوەی بچێتە ناو وردەكاری بڕیارەكانیان رایگەیاند "هەردوو وڵات چەند بڕیارێكی گرنگیان لەبارەی رووبەرووبونەوەی تیرۆریزمداوە". بەبڕوای عەلی حەیدەری رۆژنامەنووسی پسپۆڕ لە پەیوەندییەكانی نێوان توركیا و ئێران، یەكێك لە تەوەرە سەركییەكانی نێوان سەرۆك كۆماری ئێران و رەجەب تەب ئەردۆغانی سەرۆك كۆماری توركیا، باسی هێزە كوردییە ئۆپۆزسیۆنەكانی هەردوو وڵات دەبێت و رەنگە هەردوو وڵات لەڕێی ڕێكەوتنێكی نهێنی چەند بڕیارێك لەبارەی هێزە كوردییە ئۆپۆزسیۆنەكانی ناو كوردستانی عیراق بدەن . لەبارەی پەیوەندییەكانی نێوان ئێران و توركیاوە،حەقی ئیغۆر بەرپرسی ناوەندی ئەستانبۆل بۆ كاروباری ئێران بە ئاژانسی رۆژنامەوانی فەرەنسی راگەیاند "پەیوەندییەكانی ئەم دوو وڵاتە هەمیشە ئاڵۆزو چەندمەودا بووە". جێی ئاماژەیە ئەم دو وڵاتە زلهێزەی ناوچەكە لە بارەی بارودۆخ و روداوەكانی سوریاو پێشهاتەكانی ناوچەی قەرەباغی نێوان ئازەربایجان و ئەرمینیا، هەریەكەیان پشتی بەرەكی دژ بەیەكیان گرت.

عەمار عەزیز - دهۆك "زیاتر لەپێنج ساڵە مامەڵەكانم تەواو بووەو هیچ كێشەیەك لەفایلەكەی مندا نیە، هەموو مانگێك دەچمە بانك لێیان دەپرسم ناوەكەی من گەڕاوەتەوە بەدەستبەتاڵی دەگەڕێمەوە ماڵ" ئەمە قسەی ئەڤین خالد، كۆرتەباڵایە لەشاری دهۆك دەژێت ئاواتی ئەوەیە مووچەی بۆ ببەسترێت تا بەشێك لەپێداویستییەكانی رۆژانەی خۆی پێ دابین بكات. خەریكە كەمئەندامانی دهۆك بەیەكجاری بێهیوا دەبن لەگەڕانەوەی ناوەكانیان، 10ساڵی رێكە چاوەڕێی ئەوەن مووچەیان بۆ ببەسترێت بەڵام بەبیانوی نەبوونی پارەو كەمی داهات وەزارەتی دارایی تائێستا ئامادە نیە بڕیار لەسەر خەرجكردنی مووچەیان بۆ بدات، ئەوان سەردانی هەموو شوێنێكیان كردووە بەڵام تەنها بەڵێنیان پێدراوەو تائێستا گیرفانیان گەرم نەبووەتەوەو هەموو جار بەدەستبەتاڵی گەڕاونەتەوە.  ئەڤین خالد، تەمەن 30 ساڵ ، دانیشتووی شاری دهۆكە خۆی و خۆشكێكی كۆرتە باڵان ، زیاتر لەپێنج ساڵە مامەڵەكانی وەرگرتنی مووچەی چاودێری كۆمەڵایەتی تەواوكردووەو هیچ كێشەیەك لەفایلەكەیدا نیەو تائێستا ناوەكەی نەگەڕاوەتەوە بەهاوڵاتی وت: باش بیرم نایەت بەڵام دەزانم زیاتر لەپێنج ساڵە هەموو مامەڵەكانی من كە پەیوەستن بەوەرگرتنی مووچەی چاودێری كۆمەڵایەتی تەواوبووە بەپشكنینی پزیشكییەوە، هەموو مانگێك سەردانی بانك دەكەم و لێیان دەپرسم ناوەكەم نەگەڕاوەتەوەو بەدەستبەتاڵی دەگەڕێمەوە ماڵ، خوشكێكی من بەهەمانشێوە پێكەوە مامەڵەمان پێشكەشكرد هی ئەویش نەگەڕاوەتەوە".   لەخێزانەكەی ئەڤین تەنیا برایەكی لەپیشەسازی ئۆتۆمبێل ئیش دەكات، هیواو ئاواتی ئەو ئەوەیە ناوەكەی بگەڕێتەوەو ببێتە خاوەن مووچەیەكی 150 هەزار دیناری، زیاتر وتی : ئێمەی كورتەباڵاو كەمئەندام زیاتر لەهەموو كەسێك پێویستمان بەهاوكارییە، بۆیە دەبێت حكومەت هاوكاریمان بكات بەلایەنی كەمی وەزارەتی دارایی مووچەمان بۆ ببەستێت تائێمەش بتوانین بەشێك لەپێداویستیەكانی رۆژانەی خۆمان بەو پارەیە دابین بكەین، لەوانەیە كچێكی تر بتوانێت لەدەرەوە ئیش بكات بەڵام بۆ خۆمان قورسەو هەلی كار زۆر كەمە، دەتوانم بڵێم بۆ ئێمە هەر نیە، داواكاریمان ئەوەیە بەزووترین كات حكومەت كێشەكەمان چارەسەربكات". لەسنوری پارێزگای دهۆك تائێستا 15 هەزار كەمئەندام چاوەڕێی وەزارەتی دارایین، بەقسەی بەرپرسی كۆمەڵەی كەمئەندامانی دهۆك مامەڵەكانی ئەوان تەواوبووە تەنها چاوەڕێی رازەمەندی وەزارەتی دارایین . نسرەت بۆتی ، بەڕێوەبەری كۆمەڵەی كەمئەندامانی لقی دهۆك بەهاوڵاتی ی وت " لە  2014وەو بەتایبەت لەدوای هاتنی چەكدارانی داعش مامەڵەكانی ئەو كەمئەندامانەی كە راپۆرتی پزیشكی و تەواوی بەڵگەكانی پێویست ئامادەكراون و تەواو بووە ، ژمارەیان نزیكەی 15 هەزار كەمئەندامن كە 10 ساڵی رێكە چاوەڕێی وەرگرتنی مووچەن ، تەنها ئەوە ماوە وەزارەتی دارایی رازیبوونی خۆی لەسەر دەربكات و پارەیان بۆ خەرج بكرێت" "هیچ كێشەیەك لە دۆسییەكانیاندا نییە، بەڕێوەبەرایەتی گشتی كاروباری كۆمەڵایەتی دهۆك تادەگاتە ئاستی وەزارەتی كارو  كاروباری كومەڵایەتی ئاگاداری بابەتەكەن، بەم دواییە لەكاتی سەردانی مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ دهۆك یەكێك لەداواكاری سەرەكی ئێمە ئەوە بوو كەمووچە بۆ ئەو كەمئەندامانە ببەسترێت، هەموو بەرپرسانی پەیوەندیدار بەدۆسیەكە ئیمزایان لەسەر كردووە، بەڵام تائێستا رەزامەندی وەزارەتی دارایی نەدراوە" نەسرەت بۆتی وای وت. لەسنوری پارێزگای دهۆك 29هەزار كەمئەندام هەن، لەم ژمارە تەنها 14 هەزار كەمئەندام مووچەی چاودێری كۆمەڵایەتی وەردەگرن. نسرەت بۆتی دەشڵێت: بەدواداچوونی وردمان لەسەر بابەتەكە كردوە، هەروەها باسی ئەم بابەتەمان بۆ لایەنە پەیوەندیدارەكان بەڕوون و ئاشكرا كردووە تاوەكو چارەسەربكرێت بەڵام تائێستا هیچ وەڵامێكمان وەرنەگرتووە، كەمئەندامەكانی تریش هەر 35 بۆ 40 رۆژ جارێك تەنها 150 هەزار دینار وەردەگرن، كەئەمەش بڕەكەی زۆر كەمەو پێویستە زیاد بكرێت چونكە ئەوان وەكو كەسانی تر نین ناتوانن هەموو ئیشێك بكەن". شێرزاد حەمید، بەڕێوەبەری گشتی چاودێری كۆمەڵایەتی بەهاوڵاتی وت : پرۆسەی تۆماركردنی كەمئەندامان لەسنوری پارێزگای دهۆك بەردەوامە، لیژنەی پزیشكی بەردەوام پشكنین بۆ ئەو كەسانە دەكات كەمامەڵەی پێشكەشكردووە تاهەموویان تەواو نەبن، ئێمە رەوانەی وەزارەت ناكەین، جگە لەو كەسانەی كەپێشتر مامەڵەكانی خۆیان تەواوكردووەو مانگانە مووچە وەردەگرن، 10 هەزار كەمئەندامی تر  مامەڵەی خۆیان پێشكەشكردووە، لەم ژمارەیە چوار هەزار فۆرم تەواوبووەو ئامادەیە رەوانەی وەزارەتی بكەین، ،6 هەزاری تر ماون كەهێشتا لیژنەی پزیشكی بڕیاریان لەسەر نەداوە كەئایا رێنماییەكان ئەوان دەگرنەوە یاخود بەپێچەوانەوە".  شێرزاد حەمید ، دڵنیایی دەداتە كەمئەندامان و زیاتر وتی: لەگەڵ وەزارەتی خۆمان بەردەوام لەسەر خەتین بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی كەمئەندامان، ئێمەش حەزدەكەین هەموویان مووچە لەكاتی خۆیدا وەربگرن چونكە دۆخی ژیانیان لەگەڵ خەڵكی تر قورسترە بەڵام حكومەت كۆمەڵێك رێنمایی دەركردووە دەبێت بەپێی رێنماییەكان بن".  

هاوڵاتی  رێكخراوی هاوپەیمانی ئەتلانتیكی باكوور (ناتۆ) بە بەشداری 90 هەزار سەرباز گەورەترین مانۆڕی سەربازی خۆی لە دوای جەنگی ساردەوە تا ئێستا دەستپێكرد. لەم مانۆڕە سەربازییەی ناتۆدا كە ئەمڕۆ پێنج شەمە 25ی كانوونی دووەمی 2025 بەناوی (بەرگری شێلگیرانە 2024) دەستیپێكرد، زیاتر لە 90 هەزار هێزی سەربازی ئەندامانی ناتۆ بەشدارن تێیدا.  مانۆڕەكە بەمەبەستی خۆئامادەكردنی وڵاتانی رۆژئاوایی لە بەرامبەر هێرشەكانی رووسیا كە پلانی بۆ داڕێژراوە. جەنەراڵ كریستۆفەر كاولی، فەرماندەی باڵای هێزە هاوپەیمانەكانی ناتۆ لە ئەورووپا رایگەیاند "بەرەی ناتۆ هێزی خۆی بۆ ئامادەبوون لە ناوچەی یۆرۆ-ئەتلانتیك لەڕێگای جووڵەی بان ئەتلانتیكی هێزەكان لە ئەمریكای باكوورەوە نمایش دەكات". ئەو جەنەراڵە ئەوەشی خستوەتەڕوو "مانۆڕەكە پیشاندانی ئاشكرای یەكگرتوویی، هێزو ئیرادەی ئێمەیە بۆ بەرگری لە یەكتر، بەهاكانمان". مانۆڕی (بەرگری شێلگیرانە 2024) بە بەشداری 31 وڵاتی ئەندامی ناتۆ بۆ وەستانەوە دژی هەر هەڕەشەیەكی رووسیا پلانی بۆ دانراوە. ئەم مانۆڕە لە كۆمەڵێك مانۆڕی بچووكتر پێكدێت كە لە ئەمریكای باكوورەوە تا سنوورەكانی رووسیا دەگرێتەوە. بە پێی راپۆرتەكان، 50 كەشتی جەنگی، 80 فڕۆكەی جەنگی و زیاتر لە هەزارو 100 تانك بەشدارن تێیدا. مانۆڕی "بەرگری شێلگیرانە 2024) گەورەترین مانۆڕێكە كە دوای مانۆڕی (رێفۆرجێر) لە ساڵی 1988 بەڕێوە دەچێت، لە مانۆڕی رێفۆرجێردا 125 هەزار سەرباز بەشدار بوون. ئەم مانۆڕە لە دۆخێكدا بەڕێوە دەچێت كە رووسیا بە هێرشكردنە سەر ئۆكراین بەشێك لە خاكی ئەم وڵاتەی داگیركردووە. ئێلكساندر گرۆشكۆ، جێگری وەزیری دەرەوەی رووسیا لەم بارەوە وتویەتی"بەرفراوانبوونی مانۆڕی نوێی ناتۆ دەرخەری گەڕانەوەیە بۆ سەردەمی جەنگی سارد".  

هاوڵاتی  وەزارەتی بازرگانی ئەمریكا رایگەیاند بۆ دەستكەوتنی زانیاری بڕواپێكراو لەسەر حسێن هاتفی ئەردەكانی، بازرگانی ئێرانی كە یارمەتیدەرە بۆ بەرهەمهێنانی فڕۆكەی بێفڕۆكەوان كە لەلایەن رووسیاوە لە جەنگی ئۆكراین بەكار دەهێنرێت خەڵاتی 15 ملیۆن دۆلاری دیاریكردووە. رۆژنامەی واڵستریت جۆرناڵ، بڵاویكردەوە "بەرنامەیەكی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا كە لە پەیوەند لەگەڵ هەڕەشەكانی دژی ئەمنیەتی نەتەوەیی چالاكە، ئەم خەڵاتەی دەربارەی حسێن هاتفی ئەردەكانی دیاریكردووە". بەپێی بڕیارێكی دادگا كە ساڵی 2020 دەرچووەو لە كانوونی یەكەمی 2023 بەنهێنی دەرچووە، حسێن هاتفی ئەردەكانی بە یارمەتی پیاوێك كە لە چینە لەڕێگەی كۆمپانیاكەی خۆیانەوە ئەو تەكنۆلۆژیاو پارچانە دەكڕن و دەیگوازنەوە بۆ ئێران كە بۆ دروستكردنی فڕۆكەی بێفڕۆكەوان بەكار دەهێنرێت. بەپێی راپۆرتەكە، كۆمپانیایەكی فەرەنسی بێ ئەوەی ئاگادار بێت، تەكنۆلۆژیای گۆڕینی ئانالۆگ بۆ دیجیتاڵی هەناردەی هۆنگ كۆنگ كردووە، بەڵام ئەم پارچەو تەكنۆلۆژیایە لە هۆنگ كۆنگەوە نێردراوەتە ئێران،ئەو تەكنۆلۆژیایەش بەگۆڕانێكی بچووك لە سێ بواریتردا بەكار دەهێنرێت. لەمبارەوە بەرنامەی (خەڵات بۆ عەداڵەت)ی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكاش ئەوەی خستوەتەڕوو "حسێن هاتفی ئەردەكانی هاوكاری سوپای پاسداران دەكات بۆ دەستپێڕاگەیشتن و دابینكردنی تەكنۆلۆژیای ئاڵۆز كە بەكار دەهێنرێن بۆ دروستكردنی چەك و چۆل و هەروەها یارمەتیان دەدات بۆ فرۆشتنی ئەو چەك و چۆڵانە. حسێن هاتفی ئەردەكانی، یەكێك لەو كەسانە بوو كە 19ی كانوونی یەكەمی 2023 ئەمریكا ناوی خستنە لیستی سزاكانەوە.

هاوڵاتی  وەزیری دەرەوەی عێراق رایگەیاند حكومەتی ئەمریكا پەیامێكی گرنگی پێداون. بەرپرسێكی ئەمریكیش دەڵێت وڵاتەكەی و عێراق لەڕێككەوتن نزیكبونەتەوە، بۆ دەستپێكردنی دانوستانی لیژنەی باڵای سەربازی. فوئاد حسێن وەزیری دەرەوەی عێراق كە یەكێكیشە لە دوو جێگرەكەی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەتۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس بڵاویكردەوە " لەگەڵ ئالینا رۆمانۆوسكی باڵیۆزی ئەمریكا لە عێراق كۆبووتەوەو نامەیەكی گرنگمان لە حكومەتی ئەمریكاوە بۆ حكومەتی عێراقی پێگەیشت".  وەزیری دەرەوەی عێراق ئەوەشی وتوە "نامەكە لەلایەن سەرۆك وەزیران و لایەنە پەیوەندیدارەكانەوە تاووتوێدەكرێت و هەنگاوەكانی داهاتوو لەسەر ئەو بابەتە دەگیرێتەبەر". بەپێی ئەو زانیارییانەشی ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز بلاویكردوەتەوەە "ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكاو عێراق دەست بەدانوستان دەكەن، سەبارەت بە كۆتایهێنان بەبوونی سەربازیی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی كە ولایەتە یەكگرتووەكان سەركردایەتی دەكات. ئەوەشی خستوەتەڕوو "گفتوگۆكان تایبەت دەبێت بە كشانەوەی هێزەكان و چۆنیەتی گۆڕینی بەپەیوەندی دووقۆڵی كە ئەوەش هەنگاوێكە بەرەوپێشەوە لە ئەنجامدانی پرۆسەكە، دوای ئەوەی بەهۆی جەنگی غەزەوە پرۆسەكە دواكەوت".. بەرپرسێكی ئەمریكی رایگەیاندوە"وڵاتەكەی و عێراق لەڕێككەوتن نزیكبونەتەوە، بۆ دەستپێكردنی دانوستانی لیژنەی باڵای سەربازی كە مانگی ئابی ساڵی  رابردوو راگەیەنرا".

شەنای فاتیح پاش زیاتر لە ٣٠ ساڵ لەحوکمڕانی کوردی تائێستا ئاڵنگاری و توندوتیژییەکان بەرامبەر ژنانی رۆژنامەوان روو لەهەڵكشانن، بەپێی توێژینەوەیەکی سەنتەری میترۆ بۆ ساڵی ٢٠٢٣، ئاڵنگاری بەردەم ژنان و کچان لەدامەزراوە میدیاییەکانی هەرێمی کوردستاندا لەئاستێکی بەرزدایە بەڕێژەی ٥٥.٤٪. بەپێی توێژینەوەیەکی سەنتەری میترۆ بەناونیشانی (ئاڵنگارییەکانی بەردەم ژنان لەدامەزراوەکانی راگەیاندن لەهەرێمی کوردستاندا) بۆ ساڵی ٢٠٢٣، ئاڵنگاری بەردەم ژنان و کچان لەدامەزراوەکانی راگەیاندن لەهەرێمی کوردستاندا لەئاستێکی بەرزدایە کەڕێژەی ٥٥.٤٪ پێکدەهێنێت، هەروەها بەشداری خانمان لەپۆستە باڵاکانی نێو دامەزراوەکانی راگەیاندن لەئاستێکی نزمدایە کە ١٢٪یە، هەروەها روانگەی کچان و ژنان سەبارەت بەئاستەنگی کولتورو تێگەیشتنی کۆمەڵگا لەبەردەم ژنان بۆکارکردن لەدامەزراوەکانی راگەیاندندا بەڕوویەکی نەرێنیدا رێژەکەی ٤٢.٤٪ مۆڵەتی دایکایەتی بەموچەوە لەدەزگاکانی راگەیاندندا ٥١٪ی راپرسییەکەیەو مۆڵەتی دایکایەتیش بەبێ موچە ٤٩٪ی راپرسییەکەیە. ئەنجامدەری توێژینەوەكە: هەندێك لەژنان لەدەزگاكاندا هەراسان دەكرێن هەژان خالید، مامۆستای زانکۆو ئەنجامدەری توێژینەوەکە لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: «لەگەڵ ئەوەی لەم ساڵانەی دوایدا ژنان هاتنەپێشەوەیەکی بەرچاویان هەبووە لەبواری راگەیاندندا بەڵام بەداخەوە تووشی کێشەو ئاڵنگاری گەورە دەبنەوە لەشوێنی کارەکانیان، ئێمە ئەم توێژینەوەیەمان ئەنجامداو دوو ئامانجی سەرەکیمان هەبوو، ئەوانیش بزانین ژنان تێڕوانینیان چییە لەسەر بارودۆخی خۆیان، بۆیە لەڕێگەی راپرسییەوە لە٩٢ خانم کە لەدەزگاکانی راگەیاندنی هەرێمی کوردستاندا کاردەکەن راپرسییەکمان ئەنجامدا، بۆ ئەوەی بزانین تاچەند رەوشی هەرێمی کوردستان لەبارە بۆ ژنانی رۆژنامەنووس و کارکردن لەو بوارەدا». وتیشی: بەشێوەیەکی گشتی لەتوێژینەوەکەدا بەدواداچوونمان لەسەر چەند ئاستێک کرد لەسەر ئاڵنگارییەکان، کۆمەڵیک تەحەدا لەسەر ژنانی رۆژنامەنووس هەیە لەدامەزراوە میدیاییەکاندا، یەکێکیان مەسەلەی هەراسانکردنە، تائێستاش لەنێو شوێنی کارو دەرەوەی کاریش ژنان رووبەرووی هەراسانکردنی سێکسی و ئۆنلاین و گفتوگۆیی و توندوتیژی دەبنەوە، کەئەمەش کاریگەری لەسەر جێبەجێکردن و ئەدای کارکردنی ژنان دەبێت. «بابەتێکی دیکە مەسەلەی بەشداریکردنی ژنانە لەناوەندەکانی بڕیارداندا کەئاستێکی زۆر لاوازی هەیە، ئەمەش کاریگەری دەبێت لەسەر شێوازی روماڵکردنی دۆزەکانی پەیوەست بەژنان لەمیدیادا، بەشێوەیەکی گشتی دەتوانین بڵێین ئەو گوتارەی میدیا دروستی دەکات گوتارێکی پیاوانە دەبێت، ئەگەرچی ژمارەیەکی زۆر لەژنان لەپۆستەکانی پەیامنێرو پێشکەشکاردا هەن، بەڵام کەمترین ژن دەبینین کەبتوانن لەسەر مێزی کۆبوونەوەکان و بڕیاردان لەژوورەکانی هەواڵدا دابنیشن و بڕیار لەڕوماڵکردنەکان و چۆنیەتی شێوازی روماڵکردنەکان.» هەژان خالید وای وت.  هەژان خالید باسی لەوەشکرد، بابەتێکی دیکە مافە سەرەتاییەکانە کە تاچەند دەدرێتە ژنانی رۆژنامەوان، بەشیکی دامەزراوە میدیاییەکان تائێستاش بەشێوازێکی یاسایی بەپەیڕوکردنی یاسای کاری عێراقی مۆڵەتی دایکایەتی نادەنە ژنانی رۆژنامەنووس، ئەوەی کەدەدرێت پێیان بەشێوەیەکی هاوڕێیانە پێیان دەدرێت، بەداخەوە ئەمەش جارێکی دیکە پێمان دەڵێت کە لەڕووی مەعنەوی و دەرونییەوە کاریگەری خراپ لەسەر ژنان دروستدەکات، بەشێکیش لەم ژنانە ئەگەری هەیە بەهۆی دایکایەتییەوە لەکارەکانیان دووربکەونەوەو زۆرجار سەردەکێشێت بۆ دوورکەوتنەوەی تەواوەتی لەکاری راگەیاندن. ئەو مامۆستایەی زانکۆ ئەوەشی خستەڕوو «خودی ژنانیش بەرپرسیارن و بەداخەوە وەک پێویست پەرەیان بەتواناکانی خۆیان نەداوەو ئەو لێهاتووییەی هەیانە بەرەوپێشەوەی ببەن، ئەمەش دووبارە پەیوەستە بەژیان و باری خێزانی و تێڕوانینی تەواوی کۆمەڵگا بۆ تواناکانی ژنان کەئەرکی دایکایەتی لەسەرەو ناچارە تەرکیزێکی تەواوی هەبێت بۆ ماڵ و ماڵداری، بۆ ئەمەش بەشێک لەتەرکیزەکەی دەگوازێتەوە. «بەشێک لەدەزگاکان نایانەوێت ژنەکانیان هۆشیار بن و زیرەک بن و توانایان هەبێت، پێیان وایە توانای ژن تەنها لەچێشتخانەکاندایەو پێویستە تواناکانیان سنوردار بکرێت، ئێمە چەند کەیسێکمان هەیە کەژنان رووبەڕووی توانج بوونەتەوە لەدەزگاکاندا، کەواتە ئەو عەقڵیەتەی دەزگا میدیاییەکان بەڕێوەدەبات عەقڵێکی پیاو سالارانەیە. چارەسەر چییە؟ سەبارەت بەچارەسەرکردنی ئەو کێشانە هەژان خالید وتی: ئەو کێشانەی باسمان کرد دەتوانین لەچەند لایەنێکەوە چارەسەریان بکەین، رەنگە نەتوانین چارەسەرێکی تەواوەتی سەرجەم کەیسەکان بکەین، بۆ نموونە توندوتیژی و هەراسانکردن ناتوانرێت بەتەواوی بنبڕبکرێت، بەڵام ئەوەی گرنگە سیاسەتی تایبەت بەڕوبەرووبوونەوەی هەراسانکردن و یەکسانی جێندەری و بەشداری ژنان لەپۆستە باڵاکانی دامەزراوەکاندا دابڕێژرێتەوەو کاری لەسەربکرێت و جێبەجێ بکرێت، پێویستە ژنان خۆشیان هۆشیارانە خوێندنەوەیان هەبێت بۆ ماف و ئەرکەکانیان و هەوڵ و تواناکانیان پەرەپێبدەن. بەشیکی دیکەش پەیوەستە بەمیدیاکانەوە کەئەو کەیسانەی تایبەتە بەهەراسانکردن و توندوتیژی و ئیهانەکردنی ژنان بجوڵێنن و راپۆرتی لەسەربکەن و رایگشتی لەسەر بجوڵێنن و بەچاوێکی پڕ بایەخەوە لێی بڕوانن.» هەژان خالید وای وت. ئەوەی جێگای باسە تائێستا هیچ ئامارو تووێژینەوەیەک لەبەردەستدا نییە کەژمارەو رێژەی ژنان لەدەزگا میدیاییەکانی کوردستاندا ئاشکرابکات، هەرچەندە هەندێکجار ژنانی رۆژنامەنووس بەهۆی بارودۆخی تایبەتی ژیانیانەوە بەتایبەت دایکایەتی لەکارەکانیان دووردەکەونەوە. . ب.ر، ناوی خوزراوی ژنە میدیاکارێکی نێو دەزگا میدیاییەکانی کوردستانەو بەهۆی ئەوەی بووەتە دایک لەکاری راگەیاندن دووربکەوتەوە، لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: خۆی مۆڵەتی دایکایەتی ٧٢ رۆژە، بەڵام من سێ مانگ مۆڵەتم وەرگرت، هێشتا سێ مانگیش زۆر کەمە بۆ دایک، بەتایبەت کاتێک لەشارێکی دیکە بیت و دووربیت لەخێزان و کەسوکار. وتیشی: بەڕاستی کێشەیە بۆ ژنی رۆژنامەوان لەدەزگای راگەیاندندا، بەتایبەت ئەو ماوەیە زۆر کەمە چونکە لۆدێکی زۆر لەسەر ئەو خانمە هەیە کاتێک دەچێتەوە بۆ دەوام و کاتی بۆ منداڵەکەی کەمتر دەبێت، دەبوو لەشەش مانگ کەمتر نەبێت بەڵام چیش بکەین ئیشەو ناتوانیت دەستبەرداری ببیت». «هەرچەندە من لەکۆتاییدا بەهۆی منداڵەکەمەوە وازم لەکارەکەم هێنا چونکە کاری میدیایی زۆر قورسە ناتوانیت لەیەک کاتدا دایک بیت و سەرەتای منداڵ بەخێوکردنت بێت و ئەو دەوامە زۆرەش بکەیت.» ب.ر وای وت.  ئەڤین نەسرین، میدیاکارێکی کەناڵی ژن تیڤییەو لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: میدیاکەی ئێمە تایبەتمەندە بەژنان و هەموو ئەو بوارانەی کاریان تێدا دەکەین چ تەکنیکی و بوارە مەیدانییەکان و بەردەم کامێراو سەرجەم بوارەکان لەلایەن میدیاکارانی ژنەوە ئەنجامدەدرێن و سەرجەم پۆست و کارەکانیش لەلایەن ژنانەوە ئەنجامدەدرێت و بەڕێوەدەبرێن. وتیشی: بارودۆخی دەروونی یان فشارێک رەنگە هەبێت لەکاتی کارکردندا بەڵام وەک توندوتیژییەک بمێنێتەوە یان کەسێک لەئاستی بەڕێوەبردنی ئێرەدا توندوتیژی بەرامبەر بەمن یان هاوڕێکانم ئەنجامدرابێت شتیوا لەدەزگاکەی ئێمەدا رووی نەداوە. ئەڤین نەسرین باسی لەوەشکرد، کەمی رێژەی ژنان دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی سەرجەم میدیاکانی ئێرە میدیای حزبین و سەر بەلایەنێکی دیاریکراون، پارتەکانی باشووری کوردستانیش لەلایەن پیاوانەوە خاوەندارێتی دەکرێن و بەڕێوەدەبرێن، کاتێکیش دەزگایەکی میدیایی دادەمەزرێنن بێگومان بەڕێوەبردن لەپیاوێکەوە دەدرێتە پیاوێکی دیکە لەئاستە باڵاکانی دەزگاکانی راگەیاندندا بەمیدیای بینراوو بیستراو خوێندراویشەوە».  زۆرکات لەئاستێکدا پیاوان بەڕێوەبەری دەزگاکانی راگەیاندنن و هەبوونی ئەقڵی تەواو پیاوسالاری جێبەجێدەکرێت، بەکاڵا سەیرکردنی ژنان و بۆ کارکردنیش لەسەر بنەمای نەبوونی توانای ژن تەماشا دەکرێن، ئەگەر ژنێک هەنگاوێک بنێت دەبێت پیاوێکی لەپشت بێت پیاوێک پاڵپشتی بێت و یارمەتی بدات هەموو ئەم تێڕوانینانە کەبناغەکەی پیاو سالارانەیە هۆکارن بۆ ئەوەی توندوتیژی بەرامبەر ژنان لەدەزگاکانی راگەیاندندا ئەنجامبدرێت.» ئەڤین نەسرین وای وت. سەبارەت بەمۆڵەتی دایکایەتی لەدەزگاکەیاندا ئەڤین نەسرین وتی: لەدەزگاکەی ئێمەدا مۆڵەتی دایکایەتی هەیەو هەر ژنێکی رۆژنامەوان تاچوار مانگ دەتوانێت وەریبگرێت، لەمانگی نۆیەمەوە بێت یان لەکاتی لەدایکبوونی منداڵەکەیدا، ئەو چوار مانگەی کەمۆڵەتی دەزگایە بەمووچەوەیەو پاش چوار مانگەکەش ئەگەر ویستی مۆڵەتەکەی بۆ دەکرێتە شەش مانگ بەڵام تەنها موچەی چوارمانگ وەردەگرێت. بەپێی راپۆرتێکی سەنتەری میترۆ بەناونیشانی (هەراسانکردنی کچان و ژنانی رۆژنامەوان) بۆ ساڵی ٢٠٢١، هەراسانکردنی کچان و ژنانی رۆژنامەنووس لەئاستێکی بەرزدایەو ٥٠٪ی ڕۆژنامەنووسە ژن و کچەکان رووبەڕووی هەراسانکردنی دەروونی و ئۆنلاین و زارەکی و سێکسی بوون، ناوخۆی ئەو دامەزراوەیەی کاری تێدا دەکەن بەپلەی یەکەم دێت کە رێژەکەی ٦٠٪و پاشان شوێنی مەیدانی دێت کە ١٩٪یە، ٨٪ی خانمانی رۆژنامەوانیش لەلایەن هاوپیشەکانیانەوە لەدەزگاکانی دیکەی راگەیاندندا هەراسان دەکرێن.  

 هاوڵاتی  لەوڵاتی سعودیە یەكەم فرۆشگای فرۆشتنی خواردنەوە كحولییەكان دەكرێتەوەو كڕینی خواردنەوە كحولییەكانیش لەفرۆشگاكە لەڕێگەی ئەپێكی ئەلیكترۆنییەوە دەبێت. بەپێی راپۆرتێك كە ئاژانسی فرانس 24 بڵاویكردوەتەوەو ئاماژەی بەسەرچاوەیەكی ئاگادارو بەڵگەنامەیەك كردوە، بەمنزیكانە یەكەم فرۆشگای فرۆشتنی خواردنەوە كحولییەكانە لەڕیازی پایتەختی سعودیە دەكرێتەوەو خزمەتگوزارییەكانی تایبەت دەبێت بە دیپلۆماتكارانی نا موسڵمان. بەپێی راپۆرتەكە، ئەم هەنگاوە بڕگەیەكی گرنگە لە هەوڵەكانی شازادەی جێنشین محەمەد بن سەلمان كە دەیەوێت سعودیە بەرەو كرانەوە بڕوات بۆ بەرزكردنەوەی گەشتیاری و ڕاكێشانی چالاكییە بازرگانییەكان. ئەوەشخراوەتەڕوو كە بەم نزیكانە دیپلۆماتكارانی نا موسڵمان لە سعودیە دەتوانن خواردنەوە كحولیەكان بكڕن ئەویش لەڕێگەی ئەپێكی مۆبایلەوە ناوی خۆیان تۆمار بكەن بۆ وەرگرتنی كۆدێك كە لە وەزارەتی دەرەوەی سعودیەوە دەتوانن بەدەستی بهێنن و مانگانەش رێژەی خواردنەوە كحولییەكانیان بۆ دیاری دەكرێت. لەبەڵگەنامە بڵاوكراوەكەدا كە ئاژانسەكە پشتی پێبەستوە، ئاماژە بەوەكراوە كە فرۆشگا نوێیەكە دەكەوێتە گەڕەكی دیپلۆماسی لە ڕیاز، كە باڵیۆزخانەو دیپلۆماتكارانی لێ نیشتەجێیەو فرۆشتنی خواردنەوە كحولییەكانیش لەو فرۆشگایە سنوردار دەبێت و تەنها تایبەت دەبێت بە كەسانی نا موسڵمان، جگە لەوەش هێشتا ڕوون نییە كە ئایا دانیشتووانی دیكەی ناموسڵمان ڕێگەیان پێدەدرێت لە فرۆشگاكە خواردنەوەی كحولییەكان بكڕن.  سەرچاوەیەكی ئاگادار لە پلانەكان ڕایگەیاندوە  پێشبینی دەكرێت لە چەند هەفتەی داهاتوودا دەرگاكانی فرۆشگاكە بكرێتەوە. بۆ خواردنەوەی بەرهەمە كحولییەكان، وڵاتی سعودیە یاسای توند پەیڕەو دەكات و سزاكانیش شەق لێدان و غەرامەكردن و زیندانیكردن و دیپۆرتكردنەوە بۆ ئەو كەسانەی لەو وڵاتە وەك پەنابەر نیشتەجێن جێبەجێ دەكرێت.

هاوڵاتی  ئەنجومەنی سەرتاسەری  مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی رایانگەیاند تەواوی ئەو كوتلەو لایەن و كەسایەتییە عێراقییانەی دیدارمان لەگەڵ سازكردون بەڵێنی پشتیوانیكردنیان پێداین بۆ تێپەڕاندنی هەمواری یاساكە بەوجۆرەی كە پێویستە بۆ رزگاركردنی فەرمانبەرانی هەرێم. ئەنجومەنی سەرتاسەری  مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی راگەیەنراوێكیان لەبارەی سەردانەكەیان بۆ بەغدا بڵاوكردەوەو تیایدا ئاماژەیان بەوەداوە رۆژی  20ی كانونی دووەمی 2024، شاندێكی لەنوێنەرایەتی سەرجەم شار و شارۆچكەكان رەوانەی بەغداد كرد و چەندین دیداری گرنگیان لەگەڵ بەرپرسانی كاریگەریی حكومی و حزبی و پەرلەمانی ئەنجامداوە. ئەوەشیان خستوەتەڕوو "لەماوەی ئەو سێ ڕۆژەدا یاداشتێكمان ئاڕاستەی تەواوی هێزە سیاسییەكان و لیژنەكانی پەرلەمان و كەسایەتییە كاریگەرەكان كردووەو تێیدا  سەرەرای روونكردنەوەی دۆخی ئێستاو رابردووی فەرمانبەران هاوكات جەختیشمان لەسەر داواكارییەكانی ئێوە كردۆتەوە كە خۆی لە دەرهێنانی فەرمانبەرانی هەرێم لە كێشمەكێشمی سیاسی، دامەزراندنی وانەبێژان، گێڕانەوەی موچە فەوتاوەكان و پلەبەرزكردنەوەدا دەبینێتەوە".   "هەنگاوەكانی ئێمە بۆ  پەكخستنی هەموو ئەو هەوڵانەی بەرپرسانی هەرێمە كە مووچەو قوتی خەڵك بەسیاسی دەكەن و وەك كارتێك لە هاوكێشە سیاسییەكان دژی یەكتری بەكاریدەهێنن، بۆ ئەوەش هەمواركردنەوەی یاسای بودجە و خستنی مووچەی هەرێم بۆسەر نەفەقاتی حاكیمە بەچارەسەر زانرا لەم ڕووەوە تەواوی ئەو كوتلە و لایەن و كەسایەتییە عێراقییانەی دیدارمان لەگەڵ سازكردن بەڵێنی پشتیوانیكردنیان پێداین بۆ تێپەڕاندنی هەمواری یاساكە بەوجۆرەی كە پێویستە بۆ رزگاركردنی فەرمانبەرانی هەرێم" ئەنجومەنی سەرتاسەری  مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی وا دەڵێت. لەبەشێكی تری راگەیەنراوەكەیاندا دەڵێن "ئەنجومەنی سەرتاسەری مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی هەرێم بڕیاریداوە بەردەوامدەبێت لە درێژەدان بە سەردانەكانی بۆ بەغدادو لۆبیكردن بۆ تێپەڕاندنی هەمواری یاسای بودجە و جێگیركردنی شایستەداراییەكانی فەرمانبەرانی هەرێم وەك مافێكی پیشەیی دوور لە سیاسەت".  دەقی راگەیەنراوەكە: بەناوی خودا ڕاگەیەنراوی ئەنجومەنی سەرتاسەری مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی لەبارەی ناوەرۆكی سەردان و دیدارەكانی ئەمدواییەی نوێنەرانتان بۆ بەغدا خەڵكی خۆڕاگری كوردستان مامۆستایان و فەرمانبەرانی خۆڕاگر و ماف خوراو ئەنجومەنی سەرتاسەریی مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی هەرێم لەگەڵ خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكان و درێژەدان بە هەڵوێستی نەگۆڕی خۆی بەرامبەر هەموو ئەو پێشێلكارییە نایاساییانەی لەلایەن دەسەڵاتدارانی هەرێمەوە دەرهەق بە مافە داراییەكانی فەرمانبەران و مامۆستایان دەكرێت، تەنها خۆپیشاندانی گەورەی جەماوەریی و بایكۆتكردنی هۆڵەكانی خوێندنی وەك رێگایەك بۆ گەیاندنی پەیامەكانی دەیان هەزار مامۆستا و فەرامانبەر هەڵنەبژاردووە، بەڵكو پەنای بۆ چەندین رێگا و بژاردەی دیكە بردووە و لەو چوارچێوەیەشدا هەمیشە بەغدادی وەك لایەنێكی گرنگی چارەسەركردنی كیشەكان سەیركردووە، بۆ ئەوەش پێشتر هاورێیانمان لە مامۆستایان و فەرمانبەرانی زانكۆ لەدادگای فیدڕاڵی سكاڵایان دژی  ( راگرتنی پلەبەرزكردنەوە) تۆماركردووە و چاوەڕێی ئەنجامەكانین، هاوكات رۆژی  20 /01/2024 شاندێكی لەنوێنەرایەتی سەرجەم شار و شارۆچكەكان رەوانەی بەغداد كرد و چەندین دیداری گرنگیان لەگەڵ بەرپرسانی كاریگەریی حكومی و حزبی و پەرلەمانی ئەنجامدا كە گرنگترینیان ئەمانەی خوارەوەن: -دیداری سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای شۆڕشی ئیسلامی و پەرلەمانتارەكانی كە بەشێكن لە كوتلەی چوارچێوەی هەماهەنگی لەپەرلەمانی عێراق -دیداری بەڕێز عەمار حەكیم، سەرۆكی رەوتی حیكمە و پەرلەمانتارەكانیان  - دیداری سەرۆكی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی عێراق بەشێكی زۆر لە ئەندامە كاریگەر و دیارەكانیان لە كوتلە بڕیاربەدەستاكانی پەرلەمان  - دیداری سەرۆكی كوتلەی حقوق لەپەرلەمانی عێراق  - لەگەڵ دیداری چەندین كەسایەتی سیاسی و فیگەری دیكەی گرنگ و دیاری ناو پەرلەمان و كایەی سیاسی عێراق  مامۆستایان و فەرمانبەرانی بەهەڵوێست ئامانجی سەرەكی ئەم دیدارانە روونكردنەوەی كێشەكانی ئێوە و خستنەڕووی چارەسەرێك بوو و بۆ ئەوەش لەماوەی ئەو سێ ڕۆژەدا یاداشتێكمان ئاڕاستەی تەواوی هێزە سیاسییەكان و لیژنەكانی پەرلەمان و كەسایەتییە كاریگەرەكان كردووە  و تێیدا  سەرەرای روونكردنەوەی دۆخی ئێستا و رابردووی فەرمانبەران هاوكات جەختیشمان لەسەر داواكارییەكانی ئێوە كردۆتەوە كە خۆی لە دەرهێنانی فەرمانبەرانی هەرێم لە كێشمەكێشمی سیاسی، دامەزراندنی وانەبێژان، گێڕانەوەی موچە فەوتاوەكان و پلەبەرزكردنەوەدا دەبینێتەوە.   هەنگاوەكانی ئێمە بۆ  پەكخستنی هەموو ئەو هەوڵانەی بەرپرسانی هەرێمە كە مووچە و قوتی خەڵك بەسیاسی دەكەن و وەك كارتێك لە هاوكێشە سیاسییەكان دژی یەكتری بەكاریدەهێنن، بۆ ئەوەش هەمواركردنەوەی یاسای بودجە و خستنی مووچەی هەرێم بۆسەر نەفەقاتی حاكیمە بەچارەسەر زانرا لەم ڕووەوە تەواوی ئەو كوتلە و لایەن و كەسایەتییە عێراقییانەی دیدارمان لەگەڵ سازكردن بەڵێنی پشتیوانیكردنیان پێداین بۆ تێپەڕاندنی هەمواری یاساكە بەوجۆرەی كە پێویستە بۆ رزگاركردنی فەرمانبەرانی هەرێم. هەر لەم سۆنگەیەوە، ئەنجومەنی سەرتاسەری مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی هەرێم بڕیاریداوە بەردەوامدەبێت لە درێژەدان بە سەردانەكانی بۆ بەغداد و لۆبیكردن بۆ تێپەڕاندنی هەمواری یاسای بودجە و جێگیركردنی شایستەداراییەكانی فەرمانبەرانی هەرێم وەك مافێكی پیشەیی دوور لە سیاسەت.  بەردەوامی پشتیوانییەكانی ئێوە لەسەرجەم شارەكانی هەرێم و خۆڕاگریتان لەبەردەم فشارە نایاساییەكانی دەسەڵات نزیكترمان دەكاتەوە لە بەدیهێنانی ئامانجەكانمان و كۆتایهێنان بەو یارییە بێ مانایەی دەسەڵاتدارانی هەرێم كە ماوەی نزیكەی دە ساڵە بە ژیان و قوتی فەرمانبەرانی هەرێمی دەكەن.  لەكۆتایدا سوپاسی هەموو ئەو كەسانە دەكەین كە هاوكاربوون لە ڕێكخستنی دیدارەكان ئەنجومەنی سەرتاسەری  مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی ٢٤/ ٠١/ ٢٠٢٤  

زریان فەرەیدون سەرچاوەیەک لەوەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا: سودانی بەبەرپرسانی ئەمەریکای راگەیاندووە دەیەوێت هێزەکانی ئەمەریکا بمێننەوەو ئەو داوایەشی کەدەیکات بۆ هێورکردنەوەی فشارە ناوخۆییەکانە. سەرۆک وەزیرانی عێراق محەمەد شیاع سودانی هەفتەی رابردوو رایگەیاند دەستدەکات بەپرۆسەی دیپلۆماسی بۆ دەستپێکردنی وادەیەکی دیاریکراو بۆ کشانەوەی هێزەکانی هاوپەیمانان  کەزیاتر لە دوو هەزارو ٥٠٠ سەربازیان لەعێراقدا هەیە،  وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکاش دەڵێت بەنهێنی داوامان لێکراوە بمێنینەوەو دەنگۆی دەرچوونمان لەعێراق بۆ کەمکردنەوەی فشارە ناوخۆییەکانە. دوابەدوای هێرشێكی ئاسمانی ئەمریكا لەسەرەتای مانگی کانونی دووەمدا  بۆ سەر بنكەیەكی هێزەكانی حەشدی شەعبی لەبەغدای پایتەخت  کە لەئەنجامدا دوو بەرپرسی دیاری بزووتنەوەی نوجەبا كوژران، محەمەد شەیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەمیانەی ئامادەبوونی  چوارەمین ساڵیادی كوژرانی ئەبومەهدی موهەندیس، جێگری سەرۆكی حەشدی شەعبی، رایگەیاند «ئیتر هێزەكانی هاوپەیمانان هیچ جۆرە بیانویەكیان بۆ مانەوە لەناو عێراقدا نەماوەو داوای كشانەوەی هێزەكانیانی كرد». لەوەڵامی ئەمەشدا پاتریک رایدەر وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا رایگەیاند، هیچ داواکارییەکی حکومەتی عێراقیان پێنەگەیشتووە بۆ کشانەوەی هێزەکانیان و هیچ پلانێکیشیان نییە بۆ ئەنجامدانی ئەو کارە، کاتێکیش لەلایەن رۆژنامەنووسێکەوە پرسیاری لێکرا کەئایا سوپای عێراق توانای ئەوەی هەیە بەبێ پشتیوانی ڕاستەوخۆی ئەمەریکا بەرامبەر تیرۆرلەناوچەکە بوەستێ، رایدەر وتی « ئەمە بەڕاستی پرسیارێکە بۆ هێزە ئەمنییەکانی عێراق کەوەڵامی بدەنەوە.» هاوکات  ئاژانسی هەواڵی پۆلۆتیکۆ لەزاری سەرچاوەیەکەوە لەوەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا رایگەیاندووە، سودانی بەبەرپرسانی ئەمەریکای راگەیاندووە داوای کشانەوەی هێزەکانی کردووە بۆ هێورکردنەوەی فشارە ناوخۆییەکان. هێرشەکەی ئەمریکاو بڕیارەکەی سەرۆک وەزیرانی عێراق لەکاتێکدایە بەهۆی هەڵگیرسانی جەنگی نێوان ئیسرائیل و بزوتنەوەی حەماس لەكەرتی غەزە، هێرشی گروپ و ملیشیاكانی سەر بەئێران بۆ سەر هێزەكانی ئەمریكا لەعێراق و سوریا بەشێوەیەكی بەرچاو زیادیكردووە، بەجۆرێک كە تەنها لەدوو مانگی كۆتایی ساڵی ٢٠٢٣دا زیاتر لە ١٠٠ هێرشی جۆراوجۆر لەعێراق و سوریاو هەرێمی كوردستان كراونەتە سەر ئەو هێزانە و پێنتاگۆن دەڵێت ٤١٪ی ئەو هێرشانە لەناوخۆی عێراقەوە بوون ئەمەش پاڵی بەهێزەكانی ئەمریكاوە ناوە تاوەڵامبدەنەوە، یەکێک لەو وەڵامانەش هێرشەکەی ئەمریکا بوو بۆ سەر بەغدا کەهەرایەکی زۆری لەناوخۆی عێراق نایەوە، هەوڵەکانی کردنە دەرەوەی هێزەکانی هاوپەیمانان لەعێراق دووبارە هاتە ناو باسی لایەنە سیاسییەکان بەتایبەت ئەو لایەنانەی لەلایەن ئێرانەوە پشتگیری دەکرێن . جێگەی باسە بەشێکی زۆری چاودێرانی سیاسی و سەربازیش پێیان وایە دوابەدوای شكستە یەك لەدوای یەكەكانی ئێران لەلوبنان و سوریاو یەمەن و كوژرانی فەرماندە باڵاكانی سوپای پاسداران لەلایەن ئیسرائیلەوە، ئێران بەمەبەستی دوورخستنەوەی پریشكی ئاگرەكە لەخۆی، هەوڵی بەرفراوانكردنی جەنگەكە دەدات و بۆ ئەم مەبەستەش چەند وڵاتێكی وەك عێراق و سوریاو لوبنان و یەمەنی بۆ ئەم مەبەستە دیاریكردووە. پێشیانوایە، کەئەمریکا عێراق بەجێناهێڵێت و ئێران دەیەوێت عێراق ناچاربکات کەڕێککەوتنی ستراتیژی نێوان ئەمریکاو عێراق جارێکی تر دابڕێژرێتەوە.  هەر بەبڕوای چاودێرە سیاسی و سەربازییەکان، لەئێستادا ئەمریكاو ئێران لەناوخۆی عێراق دەستییانكردووە بەتۆڵەكردنەوە لەیەكتری و ئەگەر بێتو حكومەتی عێراق و دامەزراوەكانی بێلایەنی خۆیان نەپارێزن، ئەوا عێراق دەبێتە چەقێكی هەڕەشەئامێز بۆ سەر ئاسایش و ئاشتی جیهانی . هەربۆیە چاودێران پێیان وایە گەر حکومەتی عێراقی بەڕاستی نیازی خۆبەدورگرتن لەئاگری ئەو جەنگە راستەوخۆیەی هەبێت ئەوا دەبێت بەبەهێزی بێتە مەیدان و دەسەڵات و هێزی خۆی پیشانی باڵەکانی سەر بەئێران بدات و سەروەری خاکەکەی لەهەر هێرش و پەلامارێکی ئاسمانی و زەمینی بپارێزێت.  

  ڤانە حەمە سەرەڕای ئەوەی  پریشکی ئاگری غەززە و ئیسرائیل تا دێت  فراوانتر دەبێت، لەگەڵ ئەوەشدا  مەترسی و فشارەکان لەسەر هەرێمی کوردستان ڕۆژ بە ڕۆژ لە هەموو بەرەکاندا لە  زیادبووندایە کە دیارترینیان  بڕینی موچەی فەرمانبەران، شایستە داراییەکان و بەشە بودجەی هەرێم لەلایەن بەغداوە بەهۆی هەموارنەکردنەوەی یاسای بودجە، هاوکات بۆردەومانەکانی تورکیایە لەسەر هەرێم، کەچی «پەرتەوازەبوون و ناتەبایی ناوماڵی کورد لە زیادبووندایە و بەردەوامە». پەرتەوازەیی ناو ماڵی کورد لەم دۆخەدا بەجۆرێکە لە هەر سنورێک دژی ڕوداویک، کەموکورتیەک خۆپیشاندانە و هیج یەکگرتوییەک بەدی ناکرێت لە هەڵویستەکانی شەقامی کوردی و یەک دەنگیەکی سەرۆکایەتی هەرێم دا. چەندین مانگە مامۆستایان لە سنوری پارێزگای سلێمانی خۆپیشاندان دەکەن دژی پێنەدانی موچەکانیان و بەهۆیەوە وەرزێکی خوێندن لە سەرجەم خوێدنگەکانی قەزا و ناحیە و پارێزگاکان ڕاگیراوە، بەڵام لە سنوری پارێزگای هەولێر و دهۆک پڕۆسەی خوێندن بەردەوام بووە و هیچ ناڕەزایەتیەک لەبەرامبەر پێنەدانی موچە بەڕێوە نەچووە؛ لەبەرامبەردا لە دوای هێرشی موشەک و درۆنی سوپای پاسداران بۆ سەر پارێزگای هەولێر خۆپیشاندانی بەکۆمەڵ دژی ئەو هێرشانە چەندین رۆژە بەردەوامە لە پارێزگاکانی دهۆک و هەولێر و قەزای زاخۆ. گردبوونەوە و ناڕەزاییە فراوانەکانی هەریەک لە  دهۆک، هەولێر، زاخۆ لەدوای ئەوە دێن رۆژی ١٨ ی ئەم مانگە سوپای پاسدارانی ئێران چەندین هێرشی درۆنی و موشەکی کردە سەر پارێزگای هەولێر کە تێیدا ئامانجی سەرەکی کە بۆردوومانکرا ماڵی سەرمایەداری کورد پێشرەو دزەیی بوو کە تێیدا ٤ کەس گیانیان لەدەستدا، بەڵام بەوهۆیەوە هیج گردبوونەوە و ناڕەزایەتیەک لە سنوری سەرجەم پارێزگا و ناحیە و قەزا، شار و شارۆچکەکانی سلێمانی و دەوروبەری یان سست بووە یان بەڕێوەنەچووە. ئەمەش لەکاتیکدایە لە دوو رۆژی رابردوودا  یونامی هۆشداریدا لەوەی ئێڕاق زیاتر پەلکێشبکرێتە ناو جەنگی ئیسترائیل و غەززە، لە بەشێکی بڵاوکراوەکەی یونامیدا هاتووە « “سەرەڕای هەوڵەکانی عێراق بۆ رێگریکردن لە هەڵچوونی گرژییەکان، بەردەوامبوونی هێرشەکان کە لەناوەوە و دەرەوەی سنوورەکانی عێراق سەرچاوەیان گرتووە، ئەگەری هەیە ئەو سەقامگیرییەی کە بە زەحمەت بەدەست هاتووە، لەگەڵ ئەو دەسکەوتانەی بەمدواییانە بەدەست هاتوون، هەڵیانوەشێنێتەوە». دکتۆر کاروان حەمە ساڵح، پسپۆری کارگێری و دارایی، هاوکات چاودێری سیاسیشە لەبارەی ئەم دۆخەی ئێستای هەرێمی کوردستانەوە بە هاوڵاتی وت» ئێمە پێش دەستپیکردنی ئەم جەنگە و سەرەتای دەستپێکی جەنگی ئۆکرانیاش هۆشداریمان دا، پریشکی ئەم جەنگانە بەر ئێمەش دەکەوێت، بەڵام بەهەند وەرنەگیرا و بینیشمان  چۆن کاریگەری هەبوو، بەڵام ئێستاش کە جەنگێکی گەورە ڕۆژهەلاتی ناوەراستی گرتۆتەوە و ئامانج لێی گەورەبوونی چەند دەسەڵاتی بەشێک لە وڵاتانە،  جەخت لەوە دەکەینەوە پێویستە کورد یەکگرتوو بێت. چونکە  لەم دۆخەدا ڕێگا خراپەکە پەرتەوازەییە، ئەو پەرتەوازەییەی لەم دژ بەیەکیەی ئەم رۆژانەی خۆپیشاندانەکان بینیمان لە سودمان نییە». ئەو چاودێرە سیاسیە باسیش لەوە دەکات نابێت ئەو دژیەکی و لایەنگیریەی حزبەکان شۆربێتەوە بۆ ناو خەڵک، پێویستە هاوڵاتیان بەیەک چاو تەماشای هەر هێرشێک بکەن بۆسەر هەرێم. هاوکات لەبارەی هێرشەکانی ١٨ی ئەم مانگەی سوپای پاسدارانی ئێران بۆ سەر شاری هەولێر کە بووە هۆی گیان لەدەستدانی چوار کەس و برینداربوونی زیاتر لە ١٧ کەس. دکتۆر کاروان کاردانەوە وهەلویستەکانی سەرکردایەتی کوردی لە هەرێمی کوردستان بە پێویست بینی، بەڵام وتیشی ئەم هەڵویستانە زیاتر بۆ کەمکردنەوەی ئازاری دەروونی بوون تا ستراتیژی، ئێمە پێویستمان بە هەڵوێستی جدی و ستراتیژیە.

شوان عەباس بەدری ماوەیەکە بەهۆی هێرشە بەردەوامەکانی میلیشیا شیعەکانی سەر بەئێران بۆ سەر هەولێر و دەوروبەری، پەیوەندییەکانی بەغدادو هەولێر ئاڵۆزییەکی بەرچاوی بەخۆوە بینیوە. لەم رووەوە مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمیش پێی وایە کەهێرشەکان لەلایەن گرووپە لەیاسادەرچووەکانەوە بەپارەی دەوڵەت ئەنجامدەدرێن. لەلایەکی ترەوە لەدوای هێرشەکانی سەری ساڵ بۆ سەر هێزەکانی پێشمەرگە لەپارێزگای هەولێر، سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراق داوای کرد بەمەبەستی دەستنیشانکردنی ئەنجامدەرانی ئەو هێرشە لیژنەیەکی ڵێکۆڵینەوە پێکبهێنرێت. جێی ئاماژەیە لەماوەی دوو مانگی رابردوودا بەبیانووی بوونی نووسینگەی ئیسرائیلی زیاتر لە 20 هێرشی جۆراوجۆر بەزیاتر لە 40 درۆن کراوەتەسەر بنکەی هێزەکانی ئەمریکا لەپارێزگای هەولێر و بەبڕوای چاودێران بیانووی ئەو هێرشانە دوورن لەڕاستییەوەو مەبەستی سەرەکی هێرشەکان بریتییە لە لەباربردنی ئەزموونی فیدراڵی لەعێراقدا. لەبەدواداچوونێکی هاوڵاتیدا زانراوە کەگرووپە چەکدارە شیعەکان لەمانگی ئۆکتۆبەری 2023دا، 24 جار هێرشیان کردووەتەسەر فرۆکەخانەی هەولێرو بنکەی سەربازی حەریرو لەو 24 هێرشەش گرووپی چەکداری بەرگری ئیسلامی عیراقی، سیانزەجار بەرپرسیارێتی خۆی لەهێرشەکان راگەیاندووە. هەر بەپێی بەیاننامەکانی گروپی چەکداری بەرگری ئیسلامی لەعیراق، نزیکەی 45 درۆنیان لەهێرشەکانی سەر پارێزگای هەولێر بەکارهێناوە. هەرچەندە ماوەی چەند ساڵێکە هەرێمی کوردستان کەوتۆتە بەر هێرشی درۆنەکان و ئێران بەڕاستەوخۆ  یان لەڕێی گروپەکانی وابەستە بەخۆیەوە هێرشەکانی چڕکردووەتەوە ، بەتایبەتیش لەسنووری سڵێمانی چەند جارێک پارتە کوردییەکانی ئێرانی  بەر هێرشی مووشەکی داوەو تورکیاش بەردەوامە لەسەر هێرشەکانی بۆ سەر ناوچەکانی هەرێمی کوردستان، بەڵام هەتا ئێستا کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی وەک پێویست نەیتوانیوە رێگری لەو جۆرە هێرشانە بکات بۆ سەر هەرێمی کوردستان و هەروەها حکومەتی عێراقیش نەیتوانیوە وەک حکومەتێکی بەهێزی یەکگرتوو خۆی پیشانبدات و بتوانێت سەروەری خاکەکەی لەبەرامبەر ئەو جۆرە دەستدرێژییانەدا بپارێزێت. بەپێی بەدواداچوونەکانی هاوڵاتی لەساڵەکانی 2021و 2022، 138 جار هێرشی ئاسمانی و 214 جار تۆپبارانی سنوورەکانی هەرێمی کوردستان کراوەو لەماوەی چوار مانگی سەرەتای ساڵی 2023شدا هەرێمی کوردستان، 150 هێرشی ئاسمانی و 300 جار تۆپباران کراوە، کە ئەمەش بەرزبوونەوەیەکی بەرچاوو مەترسییەکی راستەقینەیە بۆ سەر هەرێم. هەر بەهۆی ئەو هێرش و پەلامارانەش دەیان گووند چۆڵکراون و چەندین دارستان سووتێنراون کە ئەمەش خۆی لەخۆیدا مەترسییەکی راستەقینەی دیکەیە بۆ سەر ژینگەو ژیان و باری ئابووری هەرێمی کوردستان. بەرپرسانی حکومەتی هەرێمیش پێیانوایە ئەم گروپ و میلیشیا شیعانە، کۆمەڵێک گرووپی لەیاسادەرچوون کە  چەک و پارەی دەوڵەتیان بەمەبەستی هێرشکردنەسەر هەرێمی کوردستان قۆستۆتەوەو لەلایەن حکومەتی فیدراڵەوە پشتگیری دەکرێن و بەم جۆرە هەوڵی تێکدانی ئارامی و ئاسایش و پێکەوەژیانی هەرێمی کوردستان دەدەن و پێیان وایە ئەم جۆرە هێرشانە، هێرشن بۆ سەر گشت عیراق و نەک بەتەنها هەرێمی کوردستان. بەڵام هەتا ئێستا حکومەتی هەرێم جگە لەئیدانەو سەرزەنشت  هیچ جۆرە هەڵوێستێکی دیکەی نەبووەو هەردوو پارتی دەسەڵاتدار (یەکێتی و پارتی) هاوشێوەی حکومەت لەڕێی وتەبێژو بەیاننامەکانی مەکتەبی سیاسییەوە  تەنها ئیدانەیان کردووە. هەروەک چۆن لەدوای هێرش و بۆردومانە ئاسمانییەکەی تورکیا بۆ سەر سنووری چەمچەماڵ لەساڵی 2021دا کەبووەهۆی شەهیدبوونی کەسێک و برینداربوونی دوو کەسی دیکە، مەکتەبی سیاسی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لەبەیاننامەیکدا ئیدانەی هێرشەکەی کردو داوای لەحکومەتی فیدراڵی کرد بەئەرکە دیبلۆماسییەکانی  خۆی بەرامبەر ئەو جۆرە پەلامارە مەترسیدارانە هەستێت کەدەکرێتە سەر قووڵایی خاکی عێراقەوە. هەروەها هەر لەدوا هەفتەی ساڵی 2023دا تورکیا لەڕێی فرۆکە جەنگییەکانیەوە زیاد لە 20 جار بۆردومانی ناوچەکانی شنگال و مەخموریان کرد، کە بەگەورەترین هێرشی تورکیا بۆ سەر ئەو ناوچانە ئەژماردەکرێت کە لەئەنجامدا دوو کەس شەهید و دەیان کەسی دیکەش بریندار بوون و سەرەڕای بێدەنگی حکومەتی هەرێم و عێراق بەڵام بەبڕوای  شارەزایانی یاسا نێودەوڵتییەکان، ئەم هێرشانەی تورکیاو ئێران بەتاوانی جەنگ ئەژمار دەکرێن. تورکیا بەپێی رێکەوتنێکی دەیەی هەشتای سەدەی رابردوو کە لەگەڵ حکومەتی بەعسدا بەستبووی بەمافی خۆی دەزانێت کە سنووری عێراق ببڕێت و بێتە ناو خاکەکەیەوەو ئەمەش لەدوای رێکەوتنێکی دوولایەنەی تاریق عەزیزی وەزیری دەرەوەی پێشووی عێراق و هاوتا تورکییەکەی هات کە بۆ ماوەی یەک ساڵ مافی ئەوە بەتورکیا دەدات کە بەقووڵایی پێنج کیلۆمەتر خاکی عێراق ببەزێنێت و بەپێی لێدوانێکی جەمال حەلبووسی شارەزای ستراتیژی و ئەمنی، لەکۆتاییەکانی دەسەڵاتی بەعسیشدا لە لێکتێگەیشتنێکی نهێنیدا رێگەدرا  تورکیا بەقووڵایی 50 کیلۆمەتر بێتە ناو خاکی عیراقەوە، بەڵام بەهۆی رووداوەکانی عێراقەوە، دەوڵەتی تورکیا ئەو هەلەی قۆستووەتەوەو  بەپێی وتەیەکی فوئاد حسێن لەساڵی 2018ەوە تاساڵی 2022، 22هەزارو 700 جار تورکیا سەروەری خاکی عیراقی پێشێل کردووەو حکومەتی عێراقیش 296 جار بایاننامەی ناڕەزایی دەرکردووەو لەنەتەوەیەکگرتووەکانیش شکاتی لەبەرامبەر ئەو پێشێلکاریانە تۆمارکردووە . بەپێی چاودێرە سیاسییەکان و شارەزایانی یاسا جگە لەوەی کەئەو رێککەوتنەی نێوان عێراق و تورکیا بۆ ماوەی یەک ساڵ بووە، واتە لەساڵی 1984 بۆ 1985، ئەو رێکەوتنەو لێکتێگەیشتنەی کەدواتر یش بەستراوە، لەگەڵ رووخاندنی حکومەتی بەعس رێکەوتنەکە بەتەواوی لەکارکەوتووە . هەر بەپێی چاودێران تورکیا بوونی پەکەکەی لەهەرێمی کوردستانی بەمەبەستی فراوانکردنی دەسەڵاتەکەی قۆستۆتەوەو هەرچی ئێرانیشە گرووپە چەکدارەکانی نزیک لەخۆی بەمەبەستی گوشاری زیاترو مەرامە سیاسییە جۆراوجۆرەکانی خۆی لەهەرێمی کوردستاندا بەکاردەهێنێت . هەر لەبارەی ئەم تەوەرە  جەبار یاوەر مەندە، ئەمینداری پێشووی وەزارەتی پێشمەرگەی حكومەتی هەرێم، هۆشداری دەدات لەزیادبونی هێرشە درۆنیەكانی سەر هەرێمی كوردستان، بەتایبەت ئەو هێرشە درۆنیانەی ماوەیەكە دەكرێتە سەر پارێزگای هەولێرو  بەهاوڵاتی وت «هێرشە دۆرنیەكان دەبێتە مایەی تێكچوونی دۆخی ئاسایشی هەرێمی كوردستان و عێراق، چونكە رۆژانە هێرشەكان دەكرێت، كاریگەری دەروونیشی بۆ سەر دانیشتوانی هەولێر دەبێت، بەتایبەت دەنگی تەقینەوەی درۆنەكان لەناوچە نیشتەجێبوونەكان و دڵەڕاوكێ لەناو هاووڵاتیاندا دروستدەكات». ئەمینداری پێشووی وەزارەتی پێشمەرگە وتیشی»هێرشە درۆنیەكان كاریگەری لەسەر ئابوری هەرێمی كوردستان دەبێت، چونكە زۆر كۆمپانیا كە لەهەرێم وەبەرهێنان دەكەن بەهۆی سەقامگیری دۆخی هەرێمەوە هاتوون و لێرە وەبەرهێنان دەكەن، بۆیە ئەگەر هێرشە درۆنیەكان بەردەوامبێت رەنگە ئەو كۆمپانیایانە هەڵسەنگاندن بۆ دۆخی ئاسایش بكەن و كارەكانیان رابگرن و كاریگەری نەرێنی لەسەر بازاڕو ئابوری هەرێم دەبێت». جەبار یاوەر ئەوەشی خستەڕوو»بەیاننامەكەی حكومەتی هەرێم توند بووە، وەڵامەكەی حكومەتی عێراقیش توندتر بووە، دیارە ئەوەش پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغدای ئاڵۆزكردووە». لەبارەی وەڵامدانەوەی سەربازیی هەرێمیش بۆ ئەو گروپانەی كە هێرشی درۆنی دەكەنە سەر هەرێمی كوردستان، جەبار یاوەر دەڵێت «مافی هەرێمە بەرگری لەخۆی بكات و وەڵامی دەستدرێژیی هەر گروپێكی چەكداری بداتەوە، بەڵام بەو مەرجەی لێوەی دیاربێت كەئەو چەكدارانە لەكوێوە دەستدرێژی دەكەن». هەروەها غازی فەیسەڵ بەڕێوەبەری ناوەندی عێراقی بۆ ڵێکۆڵینەوەی ستراتیژی پێیوایە کە ئەم جۆرە هێرشانە هەوڵێکە بۆ لەباردنی ئەزموونی فیدراڵی و لێدانە لەمافی کەمینەکان و فرە ئایینی و کلتووری لەعێراقدا. لەلایەکی دیکەوە ئەم هێرش و پەلامارانە ترس و دڵەڕاوکێیەکی زۆری لای هاووڵاتیانی هەرێم درووستکردووە و پێیان وایە کەحکومەتی هەرێم لەپاراستنی سنوور و هاووڵاتییەکانی لاوازە و بەشێک لەهاووڵاتیانیش پێیان وایە ئێستا رۆژانە بەژەم  دروون دەنێرن بۆ سەر ئاسمانی هەرێم و هۆکاری سەرەکی ئەمەش خۆی لەناکۆکییەکانی نێوان یەکێتی و پارتیدا دەبینێتەوە . هاووڵاتیان دەپرسن: بۆ چی کاتێک هەولێر درۆن باران دەکرێت، زۆرجار یەکێتی نیشتمانی بێدەنگی هەڵدەبژێرێت و کاتێکیش سنووری سلێمانی بەر هێرش و پەلامارەکانی تورکیا دەکەوێت، پارتی دیموکراتی کوردستان هیچ جۆرە هەڵوێست و کاردانەوەیەکی نابێت و بگرە هەندێک جار بەڕاستەوخۆ یا ناڕاستەوخۆ بیانوو بۆ ئەو بۆردوومانانە دەهێنێتەوەو پشتگیرییان دەکات؟ لەکۆتاییدا ئاخۆ ئایندەی هەرێمی کوردستان لەنێوان دەنکە تەسبیحەکەی دەستی گرووپە چەکدارە شیعەکان و بەرنامەی هێزە ئیقلیمییەکاندا بەکوێ دەگات و یەکێتی و پارتی پێکەوە دەتوانن ئەم کەشتییە نیوە نووقم بووە بگەیەننە کەناری ئارامی؟

شەنای فاتیح پاش ١٣٢ رۆژ لەدەستپێکی ساڵی خوێندنی ٢٠٢٣-٢٠٢٤، دەرگای بەشێکی زۆری قوتابخانەکانی سنووری پەروەردەی سلێمانی کرانەوەو سەرچاوەیەکیش بەهاوڵاتی راگەیاند: وەزارەت و بەڕێوبەرایەتی گشتی وپەروەردەکان سوورن لەسەر کردنەوەی دەوام بەهەر نرخێک بێت. پاش ئەوەی وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی هەرێمی کوردستان رۆژی ١٣ی ئەیلولی ٢٠٢٣ی بەیەکەم رۆژی دەستپێکردنەوەی دەوام دەستنیشانکرد، بەڵام مامۆستایانی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەو ئیدارەکانی راپەڕین و گەرمیان بایکۆتی هۆڵەکانی خوێندنیان کردو دابەشکردنی مووچەو پلەبەرزکردنەوەو دامەزراندنی مامۆستایانی وانەبێژانیان کردە مەرجی چوونەوەیان بۆ هۆڵەکانی خوێندن. سەرچاوەیەک کەنەویست ناوەکەی ئاشکرابکرێت، بەهاوڵاتی وت: وەزارەت و بەڕێوبەرایەتی گشتی وپەروەردەکان سوورن لەسەر کردنەوەی هۆڵەکانی خوێندن بەهەر نرخێک بێت،  فشارێکی زۆریان کردووە لەرێگەی بەڕێوبەری پەروەردەکانەوە بۆ سەر بەڕێوبەری قوتابخانەکان. وتیشی:بەشێکی بەڕێوەبەری قوتابخانەکان بەفشاری بەڕێوبەری پەروەردەکان غیاباتی مامۆستایانیان وەرگرتووە، لەزۆربەی پەروەردەکاندا غیابات دەستیپێکردووەو پێیان وتوون هەتا نەقڵکردن و فەسڵکردن دەڕۆین ئەگەر دەوام نەکەنەوە، ئەمەش کاریگەری هەبووە لەسەر کردنەوەی دەوام. « لەناو شاری سلێمانی و دەوروبەریدا نزیکەی 80٪ ی قوتابخانەکان کراونەتەوە، بەڵام هێشتا پەروەردەی دەرەوەی شارەکان بەو شێوەیە نین.» سەرچاوەکە وای وت. هاوکات، لەمانگی ئابی ئەمساڵەوە تائێستا کۆمەڵێک مامۆستای نارازی  بەردەوامن لەسەردانیکردن بۆ بەغداو بەوتەی خۆیان چاویان بەلیژنەی دارایی و چەند کوتلەیەکی پەرلەمان و چەند سەرۆک حیزبێک کەوتووە بۆ ئەوەی بتوانن لەکاتی هەموارکردنەوەی یاسای بودجەی ٢٠٢٤دا جێگای ئەوە بکرێتەوە کە مامۆستایان و فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان موچەکانیان راستەوخۆ لەرێگەی بەغداوە وەربگرن بەبێ دواکەوتن و ٣٠ رۆژ جارێک، هەروەها هەوڵی ئەوەش دراوە کەموچەی فەرمانبەران چێتر نەبێتە فشارێکی سیاسی لەنێوان حکومەتی هەرێم و ناوەنددا. ئاوات ئازاد، مامۆستای ناڕازی لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: لەمانگی ئابدا نۆ مامۆستاو فەرمانبەر سکاڵامان دژی سەرۆکی حکومەت و وەزیری دارایی تۆمارکرد،  کە بەشێوەیەکی نایاسایی لەساڵی ٢٠١٦وە پلەبەرزکردنەوەی مامۆستایان و فەرمانبەرانی مەدەنیان راگرتووە، بەڵام پلەبەرزکردنەوەی وەزارەتی ناوخۆو ئەنجومەنی دادوەرییەکان بەردەوامە، سکاڵاکەمان تا ٢١ی کانوونی دووەم سێ جەلسەی تێپەڕاندووەو جەلسەی داهاتوومان دواخراوە بۆ ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٤. وتیشی:  فشارەکانی پەروەردە لەسەرەتای مانگی کانوونی دووەمەوە دەستیپێکردووە کۆمەڵێک فشارو نوسراوی جیاواز دەردەکەن بەشێوەیەک هەر نوسراوەو جۆرێکە، بەپێی یاسا کەس ناتوانێت مامۆستایەک یان فەرمانبەرێک سزا بدات کەداوای مافی خۆی دەکات، کاتێک موچەی پێنادرێت ئەویش کارناکات، خوێندنیش بەم شێوەیە بەترس و تۆقاندن و سزادان بەڕێوەبچێت، خوێندنێکی تەندروست نابێت و زانستی پێویست بەقوتابی ناگات. «بەهیچ جۆرێک هیچ بەڕێوبەرێک مافی لادانی هیچ مامۆستایەکی نییە جگە لەوەزیر، لەکاتێکدا وەزیر دەسەڵاتی رەهای پێدابێت بابەتێکی ترە، بەڵام وەزیر خۆی لەبۆشایی یاسایدایە چونکە حکومەتی ئێمە کاربەڕێکەرەو توانای هیچ بڕیارو یاسایەکیان نییەو پەرلەمانیشمان نییە.» ئاوات ئازاد وای وت. ئەو مامۆستا ناڕازییە باسی لەوەشکرد کە هەر مامۆستایەکیش سزا بدریت ئێمە سکاڵای یاسایی تۆماردەکەین و بەردەوامین لەخۆپیشاندنان و ناڕەزایەتییەکان لەپێناو بەدەستهێنانی مافەکانمان. محەمەد کەمال، لەنوێنەرایەتی مامۆستایانی وانەبێژ لەسلێمانی لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: دەنگۆ هەیە کە هەر مامۆستایەک نەیەتەوە بۆ دەوام سزا بدرێت، بەڵام تائێستا هیچ نوسراوێکی فەرمی وا نەهاتووە بۆ قوتابخانەکان. وتیشی: هیچ بڕیارێک نییە کەبایکۆت بشکێنین و بەردەوامین لەناڕەزایەتییەکان. ئەمە لەکاتێکدایە لەچەند رۆژی رابردوودا بەشیک لەنوێنەرایەتی مامۆستایانی ناڕازی لەلایەن هێزەکانی ئاسایشەوە دەستگیرکران و دواتر بەشێکیان ئازادکران.

هاوڵاتی وەزارەتی بەرگری روسیا رایگەیاند، ئەمڕۆ چوارشەممە فڕۆکەیەکی گواستنەوەی سەربازی روسیا بەناوی ئیل-76 لە پارێزگای بێلگۆرۆد لە باشوری رۆژئاوای روسیا کەوتە خوارەوە و 65 دیل ئۆکرانی و 9 ئەندامی تیمی فڕۆکەوانی تێدابو. لە راگەیەندراوەکەی وەزارەتی بەرگریدا هاتوە، فڕۆكه‌كه‌ له‌ كاتژمێر 11:00ی پێشنیوه‌ڕۆی ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه‌ لەکاتی گەشتێکی بەرنامە بۆ داڕێژراودا لە ناوچەی بێلگۆرۆد کەوتوەته‌ خوارەوە. ڤیاچێسلاڤ گلادکۆڤ، پارێزگاری ناحیەی بێلگۆرۆدیش لە کەناڵی تێلێگرامی خۆیدا نوسیویەتی، "روداوێک لە شاری کۆرۆچانسکی رویدا، لە ئێستادا تیمەکانی لێکۆڵینەوە و فریاگوزاری لە شوێنی ڕوداوەکە کاردەکەن، دواتر بارودۆخی روداوەکە رادەگەیەنین". جیگەیباسە فڕۆکەکە لە هەرێمی بیلۆگۆرۆد لە نزیک سنووری ئۆکرانیا تێکشکاوە و دەنگۆ هەیە کە فڕۆکەکە لەلایەن ئۆکرانیاوە خرابێتە خوارەوە لەم بارەیەشەوە ماڵپەڕی ئۆکراینسکا لەسەر زاری سوپاسالاری ئۆکرانیا بڵاویکردووەتەوە، گوایە فڕۆکەکە مووشەکی بۆ سیستمی بەرگری ئاسمانی ئێس-300ی رووسی گواستووەتەوە و هیچ ئاماژەشی بەوە نەکرد دیلی هەڵگرتبێت. لاى خۆیشیه‌وه‌ دیمیتری پیسکۆڤ وتەبێژی سەرۆکایەتی ڕوسیا ڕایگەیاند، کرێملین ئاگاداری تێكشانی فڕۆکەکەیە، بەڵام ئەویش زانیاری وردی لەسەر ئەو ڕوداوە نەخستۆته‌ڕوو.  

هاوڵاتی ئاسایشی رۆژئاوای سلێمانی لە راگەیێندراوێکدا دەڵێت، بە تۆمەتی جیاواز، لە ماوەی پێنج ڕۆژدا  10 تۆمەتباریان دەستگیرکردووە و سەرجەمیان په‌ڕاوی لێكۆڵینه‌وه‌یان بۆ كراوه‌ته‌وه‌ ئاسایشی پارێزگای سلێمانی له‌ڕاگه‌یه‌ندراوێكدا بڵاویكرده‌وه‌، هێزه‌كانی ئاسایشی ڕۆژئاوای سلێمانی به‌چه‌ند تۆمه‌تێك و به‌فه‌رمانی دادوه‌ره‌ی لێكۆڵینه‌وه‌ی ئاسایش له‌ ڕۆژانی 18-22ی (كانونی دوه‌م/1)ی 2024 توانیان له‌ سنوری به‌رێوه‌به‌رایه‌تیه‌كه‌یان به‌ تۆمه‌تی هه‌ڵگرتنی چه‌كی بێمۆڵه‌ت و ته‌قه‌كردن و دروستكردنی پشێوی و ئاژاوه‌گێڕی 10 كه‌س ده‌ستگیربكه‌ن، به‌ مه‌به‌ستی زیاتر سه‌قامگیری و ئارامیش ده‌ستگیرا  به‌سه‌ر سه‌رجه‌م ئه‌و چه‌كه‌ بێمۆڵه‌تانه‌ی به‌كارهێنرابون. بەگوێرەی ئاسایش، ئەو کەسانە بە تۆمەتی "هەڵگرتنی چەکی بێ مۆڵەت، تەقەکردن، دروستکردنی پشێوی و ئاژاوەگێڕی" دەستگیرکراون. ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه‌، له‌ئێستادا تۆمه‌تباران به‌مادده‌كانی ( 413 و 342و 295) له‌یاسای سزادانی عێراقی په‌ڕاوی لێكۆڵینه‌وه‌یان بۆ كراوه‌ته‌وه‌ و دۆسیه‌كانیان ڕاده‌ستی یاسا كراون.