.jpeg)
ناسک ناسيح کورته فیلمى (پێکه‌نین و بیرچوونه‌وه) که باس له‌سه‌ره‌تاى ساڵانى بیسته‌کانى سه‌ده‌ى ڕابردوو ئه‌وکاته‌ى ده‌وڵه‌تى عێراق دروستده‌کرێت ده‌کات و ماوه‌که‌ى ١٢ بۆ ١٤ خوله‌ک ده‌بێت، نزیکه‌ى شه‌ست که‌س تیایدا به‌شدار بووه‌و له‌سلێمانى وێنه‌ى گیراوه، مانگى داهاتوو به‌شدارى ڤیستیڤاڵى نێوده‌وڵه‌تى سلێمانى ده‌کات. ئه‌م فیلمه (پێکه‌نین و بیرچوونه‌وه) کورته فیلمه‌که ژانرێکى کۆمیدی، سیاسی، مێژوویى هه‌یه‌و باس له‌سه‌ره‌تاى ساڵانى بیسته‌کانى سه‌ده‌ى ڕابردوو ده‌کات، ئه‌وکاته‌ى ده‌وڵه‌تى عێراق دروستده‌کرێت و ویلایه‌تى موسڵ که‌هه‌رێمى کوردستانیش به‌شێک بوو له‌و ویلایه‌ته ده‌لکێنرێت به‌عێراقه‌وه. به‌پێى ناوه‌ڕۆکى فیلمه‌که ئه‌وه‌ى له‌م کاره به‌رپرسیاره، هێزى داگیرکارى به‌ڕیتانیا بوو، که پاش جه‌نگى جیهانى ئه‌و ناوچه‌یه‌ى کۆنتڕۆڵ کردبوو. چیرۆکى فیلمه‌که باس له‌خه‌ڵکى شارێک ده‌کات که به‌هۆى نه‌خواردنه‌وه‌ى چاوه بۆ ماوه‌ى چه‌ند مانگێک، تووشى ژانه‌سه‌ربوون، ئه‌ویش به‌هۆى بۆمبارانى فڕۆکه‌کانى به‌ڕیتانیاوه‌یه که چا نایاته ئه‌و شاره‌وه، به‌ڵام دوایى هه‌ر خۆیان دێن، ده‌ڵێن ئه‌وه ئێمه‌ین چامان بۆ هێناون، به مه‌رجى ئه‌وه‌ى بچنه سه‌ر ده‌وڵه‌تێکى تازه. هه‌وراز محه‌مه‌د، ده‌رهێنه‌رى فیلمه‌که بە وت «بیرۆکه‌ى ئیشه‌که‌ى ئێمه ئه‌وه‌یه که ده‌ڵێین ڕۆژئاوا خۆیان چه‌رمه‌سه‌ریه‌که دروستده‌که‌ن و پاشان هه‌ر خۆیان دێن ده‌ڵێن چاره‌سه‌ره‌که‌مان بۆ هێناونه‌ته‌وه« وتیشى "فیلمه‌که چه‌ندێک ڕه‌خنه‌یه له‌کۆڵۆنیاڵیزم، ئه‌وه‌نده‌ش ڕه‌خنه‌یه‌کى ناوخۆییه له‌بارودۆخه کۆمه‌ڵایه‌تیه‌که‌ی خۆمان که خه‌ڵکى ئێمه هه‌میشه ئه‌وى ترى پێ گرنگتره له‌خۆی، هه‌میشه کابرایه‌کى چاو شینى پێ گرنگتره له‌خۆی، بۆیه فیلمه‌که چه‌ندێک ڕه‌خنه‌یه له‌و بارودۆخه ده‌ره‌کیه‌ى سه‌پاوه به‌سه‌ر کورددا، هێنده‌ش ڕه‌خنه‌یه له دۆخى ناوخۆى خۆمان" ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌ش کرد "ئه‌گه‌ر ده‌نگێکى جدیش هه‌بێت بڵێت، نا. هه‌میشه هه‌وڵى سڕینه‌وه‌ى دراوه. ئه‌مه‌یه دیوى ئه‌و دیوى فیلمه‌که". کورته فیلمه‌که ڕووداوێکى مێژوویى به‌چیرۆکێکى خه‌یاڵى ده‌گێڕێته‌وه، هه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌یه ده‌رهێنه‌ر هه‌وڵیداوه که‌تیمێک بدۆزێته‌وه تاوه‌کو له‌ڕووى ته‌کنیکییه‌وه ئه‌و حاڵه‌ته مێژووییه وه‌ک خۆى دروستبکه‌نه‌وه. هه‌وراز له‌و باره‌یه‌وه وتى"له‌ڕووى ته‌کنیکیه‌وه چه‌ند تیمێکى پڕۆفیشناڵ له فیلمه‌که‌دا کاریان کردووه. ده‌رهێنه‌رى هونه‌رى و سێت دیزاینه‌ر کارى دروستکردنى دیکۆر به سوودوه‌رگرتن له‌و سه‌رچاوه مێژووییانه‌ى که هه‌ن کاریانکردووه‌و ته‌واوى لۆکه‌یشنه‌که‌یان وه‌کو ئه‌و سه‌رده‌مه خۆی دروستکردووه‌ته‌وه ، ئه‌و که‌لوپه‌لانه شێوه‌ى دانان و ڕازاندنه‌وه و مۆدێل و شته‌کان به‌ته‌واوه‌تى هى ئه‌و سه‌رده‌مه‌یه" بانو به‌هادین، یه‌کێک له‌ئه‌کته‌رانى به‌شداربووى ئه‌م کورتەفیلمە به هاوڵاتی راگه‌یاند " له‌م فیلمه‌دا رۆڵى کچێک ده‌بینم که به‌به‌رده‌م چایخانه‌یه‌کدا دێم و ده‌ڕۆم ، ده‌ڵێن جوانیه‌که‌م سه‌رنجى هه‌مووانى راکێشاوه، کوڕێک له‌وێدا پێم ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر ئاوڕێکم لێ به‌یته‌وه هه‌موو گیانت له‌ئاڵتون هه‌ڵده‌کێشم، به‌ڵام ده‌م و دانێکى ناشرینم ههیه که وا ده‌کات هه‌مویان بترسن». وتیشى «فیلمه‌که باس له‌وه ده‌کات که شتێک روده‌دات ئه‌وى ترمان بیرده‌چێته‌وه". له‌ماوه‌ى چه‌ند ساڵى پێشوودا، به‌هۆى قه‌یرانى دارایی و ئه‌و بارودۆخه‌ى کوردستانى گرتووه‌ته‌وه، که‌مترین فیلم به‌رهه‌مهێنراون، به‌ڵام وه‌ک ئه‌کته‌رى سه‌ره‌کى کورته‌فیلمى (پێکه‌نین و بیرچوونه‌وه) ئاماژه بۆ کرد، له‌م فیلمه‌دا به‌شێوه‌یه‌کى خۆبه‌خشانه به‌شداریم تێدا کردووه. نه‌هرۆ شه‌وقى، ئه‌کته‌رى سه‌ره‌کى فیلمه‌که به هاوڵاتی وت "ئه‌وه‌ى له‌هه‌موو زیاتر بۆ من گرنگى هه‌بوو ئه‌وه بوو که چۆن خۆبه‌خشانه فیلمێک به‌رهه‌مبهێنین بێ تێچونێکى زۆرو به‌پێویستمانزانى که خۆبه‌خشانه ده‌ست له‌ناوده‌ست کارێکى فیلمى پڕۆفیشناڵانه به‌رهه‌م بێنین". وتیشى "بۆ من ئه‌مه مایه‌ى شانازیه که‌پێویسته ئه‌و له‌خۆبورده‌ییه هه‌بێ و ئه‌م که‌لتورى خۆبه‌خشیه بۆ کارى هونه‌رى ببێته نه‌ریتى هونه‌رمه‌نده‌کان، تا بتوانن هه‌مو پێکه‌وه کۆمه‌کى یه‌ک بکه‌ن و هونه‌ر به‌رهه‌مبێنن". ئه‌و هونه‌رمه‌ندە هێماى بۆ ئه‌وه‌شکرد "هونه‌ر ماڵه‌که‌ى خۆمه‌و هه‌میشه به‌دونیاى خۆمم زانیوه، بۆم گرنگ نه‌بوه که‌هونه‌ر سه‌رچاوه‌ى بژێویم بۆ دابین بکا یان نا، سه‌رچاوه‌ى ترم هه‌ڵبژاردووه نه‌وه‌ک هونه‌ر، چونکه وا ده‌توانرێ هونه‌رى ڕاسته‌قینه به‌رهه‌م بێت".
هاوڵاتى فیلمى سینه‌مایى (زاگرۆس)، له ده‌رهێنانى ده‌رهێنه‌رى کورد، سه‌هیم عومه‌ر خه‌لیفه، کاندیدى شه‌ش خه‌ڵاتى "ئینسۆرس"ـه له فێستیڤاڵى فیلمى ئۆسته‌ندا "Oostende Film Festival" که تایبه‌ته به فیلمه به‌لژیکییه‌کان. فیلمه‌که کاندیدی، خه‌ڵاتى باشترین فیلم، باشترین ده‌رهێنه‌ر، باشترین سیناریۆ، باشترین ئه‌کته‌رى ژن، باشترین وێنه‌گر و باشترین پرۆده‌کشن دیزاینه. خه‌ڵاتى ئینسۆرس، به خه‌ڵاتى ئۆسکارى سینه‌ماى به‌لژیکا ناسراوه و به دوو قۆناخ له‌لایه‌ن 400 سینه‌ماکار و ره‌خنه‌کاره‌وه ده‌نگ له‌سه‌ر فیلمه‌کان ده‌درێت، ئه‌و فیلمه‌ى زۆرترین ده‌نگى لێژنه‌ى هه‌ڵسه‌نگاندن به‌ده‌ستبهێنێت، ده‌بێته براوه‌ى خه‌ڵاته‌که. چالاکییه‌کانى فێستیڤاڵى فیلمى ئۆستین، له رۆژانى 7-15 ئه‌یلوول/ سێپتێبه‌ر 2018 له به‌لژیکا به‌ڕێوه‌ده‌چێت و له چوارچێوه‌ى فێستیڤاڵه‌که‌دا، خه‌ڵاتى ئینسۆرس دابه‌شده‌کرێت. "زاگرۆس" که به‌رهه‌مێکى هاوبه‌شى به‌لژیکا، هۆڵه‌ندا و کوردستانه، له‌رێگه‌ى فێستیڤاڵى نێوده‌وڵه‌تیى فیلمى دهۆکه‌وه بۆ خه‌ڵاتى ئاسیا پاسفیک سکرین نێردراوه و کاندیدى خه‌ڵاته‌که‌یه که به گرنگترین خه‌ڵاتى سینه‌مایى له ئاسیادا ده‌ناسرێت. ئه‌مساڵ 12مین خولى دابه‌شکردنى ئه‌و خه‌ڵاته له 29 تشرینى دووه‌م/ نۆڤێمبه‌ر 2018 دابه‌شده‌کرێت که نوێنه‌رى 70 وڵاتى کیشوه‌رى ئاسیا و ئۆقیانۆسى ئارام له‌خۆده‌گرێت و له شارى بریزبن له ئۆسترالیا به‌ڕێوه‌ده‌چێت. خه‌ڵاته‌که له ساڵى 2007ـه‌وه به‌هاوکارى رێکخراوى یونسکۆ و یه‌کێتیى نێوده‌وڵه‌تیى بۆ به‌رهه‌مهێنه‌رانى فیلمه سینه‌ماییه‌کان، دابه‌شده‌کرێت. "زاگرۆس" براوه‌ى خه‌ڵاتى باشترین فیلمه له 35مین خولى فێستیڤاڵى نێوه‌ده‌وڵه‌تیى فیلمى ئه‌نۆنایه له شارى ئه‌نۆناى له فه‌ڕه‌نسا، هه‌روه‌ها له 44مین خولى فێستیڤاڵى نێوده‌وڵه‌تیى فیلمى گێنت له به‌لجیکا، خه‌ڵاتى گه‌وره‌ى فێستیڤاڵى به‌ده‌ستهێنا که خه‌ڵاتى "Grand Prix" بوو. ئه‌م به‌رهه‌مه سینه‌ماییه دوو خه‌ڵاتى دیکه‌ى له به‌شى پێشبڕکێى 18یه‌مین خولى فێستیڤاڵى نێوده‌وڵه‌تیى فیلمى ئاڕه‌س له فه‌ڕه‌نسا به‌ده‌ستهێناوه. "زاگرۆس" ئه‌مساڵ به‌شدارى له چه‌ندین فێستیڤاڵى فیلمى سینه‌ماییدا کردووه، له‌وانه 47مین خولى فێستیڤاڵى نێوده‌وڵه‌تیى فیلمى رۆتردام له هۆڵه‌ندا و ١٤مین خولى فێستیڤاڵى نێوده‌وڵه‌تیى سینه‌مایى دوبه‌ى که کاندیدى چوار خه‌ڵات بوو. "زاگرۆس" چیرۆکى شوانێک به‌ناوى زاگرۆس ده‌گێڕێته‌وه که هاوژینى خۆى زۆر خۆشده‌وێت، بۆ ئه‌و کوردستان به‌هه‌شته، به‌ڵام هاوژینه‌که‌ى هاڤین و کچه‌که‌ى ره‌یهان، رووده‌که‌نه به‌لجیکا، دواتر زاگرۆزیش بڕیارده‌دات بچێته ئه‌و وه‌ڵاته. سه‌هیم عومه‌ر خه‌لیفه، پێشتر له‌رێگه‌ى کورته‌فیلمى "میسى به‌غداد"، "وڵاتى پاڵه‌وانان" و "نێچیرڤانى خراپ"، ٩٨ خه‌ڵاتى له فێستیڤاڵه سینه‌ماییه‌کاندا وه‌رگرتووه. راگه‌یاندنى فیلمى زاگرۆس
هاوڵاتی بۆ یه‌که‌مجار کتێبێکى نووسراو له‌باره‌ى شوێنه‌وارى گوندى چه‌رموو چاپ و بڵاوکرایه‌وه، له‌کتێبه‌که‌دا 130 وێنه بۆ یه‌که‌م جاره بڵاوده‌بێته‌وه‌و ده‌بێته یه‌که‌م سه‌رچاوه‌ى نوسراو له‌باره‌ى شوێنه‌وارى گوندى چه‌رموو. ئه‌م کتێبه له‌لایه‌ن هه‌ردوو ڕۆژنامه‌نوس (پێشه‌وا شێخ ڕه‌ئووف و هاوڕێ له‌تیف) ئاماده‌کراوه‌و کتێبه‌که له‌سه‌ر ئه‌رکى «حاتم خاڵدانی» له‌چاپدراوه. پێشه‌وا شێخ ره‌وف له‌باره‌ى کتێبه نوێیه‌که‌یانه‌وه به‌‌هاوڵاتی راگه‌یاند «کتێبه‌که له‌دوو به‌ش پێکهاتووه، به‌شى یه‌که‌مى بریتیه له‌وتارو توێژینه‌وه‌و چاوپێکه‌وتنى دکتۆرو مامۆستایانى زانکۆو شاره‌زایانى بوارى شوێنه‌وارو مێژوو، هه‌روه‌ها به‌شى دوه‌مى بریتیه له‌وێنه، که‌تیایدا 130 وێنه‌ى شوێنه‌واره‌که‌ى له‌خۆگرتووه، که 120 وێنه‌یان بۆ یه‌که‌مین جاره بڵاوده‌کرێنه‌وه‌و تاکو ئێستا له‌هیچ سه‌رچاوه‌یه‌کى کوردیدا بڵاونه‌کراونه‌ته‌وه«. وتیشى «شوێنه‌وارى گوندى چه‌رموو به 11 کیلۆمه‌تر له‌چه‌مچه‌ماڵه‌وه دووره‌و ده‌که‌وێته ڕۆژهه‌ڵاتى قه‌زاکه‌وه. به‌پێى ئه‌و کنه‌وپشکنینانه‌ى له‌ساڵانى 1948_1955 له‌لایه‌ن زانکۆى شیکاگۆى ئه‌مریکییه‌وه بۆى کراوه مێژووه‌که‌ى ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ نۆ هه‌زارساڵ پێش ئێستاو یه‌که‌مین گوندبووه مرۆڤ تیایدا ده‌ستى به‌کشتوکاڵکردن کردووه‌و نیشته‌جێبووه«. پێشه‌وا شێخ ره‌وف جه‌ختی له‌وه‌ش کرده‌وه «بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و شوێنه‌واره گرنگى زیاترى پێبدرێت و خه‌ڵکى مێژووى چه‌رموو باشتر بناسن و هه‌روه‌ها له‌چوارچێوه‌ى کتێبێکدا بمێنێته‌وه ئه‌و کتێبه‌مان پێشکه‌ش به‌کتێبخانه‌ى کوردى کردووە».
هاوڵاتی حه‌مه‌که‌ریم عارف، نووسه‌رو وه‌رگێڕ له‌دوایین پرۆژه‌ى وه‌رگێڕانى خۆى که‌وه‌ریگێڕاوه‌ته سه‌ر زمانى کوردى بریتیه له‌کتێبێک سه‌باره‌ت به‌نووسه‌رى ڕووسیایى «گۆگۆڵ»، دامه‌زرێنه‌رى ڕیالیزمى ڕه‌خنه‌یى له‌ئه‌ده‌بدا. هه‌وڵێکه بۆ ناساندنى ئه‌م نووسه‌ره‌و دونیاى نووسین و بیرکردنه‌وه‌و کارکردنی، که‌یه‌کێکه له‌دامه‌زرێنه‌رانى ڕیالیزمى ڕه‌خنه‌یى و به‌شاکارگه‌لى وه‌کو «پاڵتۆ» و «تاراس بوڵباس»، بناغه‌ى ئه‌و جۆره له‌ئه‌ده‌بى دامه‌زراند. کتێبه‌که به‌ناوى (گۆگۆڵ دامه‌زرێنه‌رى ره‌خنه‌ى ریالیزم)ه. یه‌کێکه له‌چاپکراوه‌کانى ناوه‌ندى ئاوێرو له‌دوتوێى 342 لاپه‌ڕه‌دا چاپ و بڵاوکراوه‌ته‌وه. کتێبه‌که له‌چه‌ند ته‌وه‌ره‌یه‌ک پێکدێت و هه‌ریه‌که‌یان باسێکى سه‌ربه‌خۆیه‌و کاریگه‌رى گۆگۆڵ له‌سه‌ر ئه‌ده‌یى رووسى و نووسه‌ره‌کانى دیکه‌ش باسی لێوه‌کراوه. به‌شى یه‌که‌مى کتێبه‌که تایبه‌ته به‌ژیانى نووسه‌ر که به‌تێروته‌سه‌لى له‌سه‌رى دواو باسی لێوه‌کراوه، پاشان سه‌باره‌ت به‌و سه‌رده‌مه‌ى گۆگۆڵى تیاژیاوه ڕوونکردنه‌وه‌ى پێویست خراوه‌ته‌ڕوو. گۆگۆڵ له‌هه‌ردوو ژانرى چیرۆک و ڕۆماندا ده‌ستى باڵاى تێدا هه‌بووه‌و له‌هه‌ردووکیاندا له دوو به‌شى جیادا ئاماژه‌یان بۆ کراوه. دواتر په‌یوه‌ندى گۆگۆڵ و شانۆ خراوه‌ته‌ڕوو، دواتر کاریگه‌رى گۆگۆڵ له‌سه‌ر ئه‌ده‌بى رووسى خراوه‌ته‌ڕوو. وه‌رگێڕ سێ چیرۆکى ناودارى گۆگۆڵى که‌بریتین له «پاڵتۆ، لووت و گالیسکه‌ن» کردووه به‌کوردى و ده‌قى ڕۆمانى «تاراس بوڵبا»شى به‌کوردى بڵاوکردۆته‌وه. نیکۆڵاى ڤاسیلیڤێچ گۆگۆڵ له 21ی ئادارى 1809 له‌دایکبووه، نووسه‌رى کورته‌چیرۆک و ڕۆمان و شانۆگه‌رى ڕووسیه‌و به‌ڕه‌گه‌ز خه‌ڵکى ئۆکرانیایه. به‌شێکى ڕه‌خنه‌گران به‌باوکى ڕیالیزم له‌ئه‌ده‌بى ڕوسیدا دایده‌نێن. هه‌رچه‌نده له‌یه‌که‌م به‌رهه‌مى شانۆیى له‌ساڵى 1829دا هه‌ستى به‌شکست و سه‌رنه‌که‌وتن کرد، به‌ڵام دواى دوو ساڵ له 1831دا که‌کۆمه‌ڵه چیرۆکێکى ئۆکرانى به‌ناونیشانى (چه‌ند ئێواره وه‌ختێک له‌چاندنگه‌یه‌کى نزیک دیکانگادا)ى بڵاوکرده‌وه، ناوبانگێکى باشى بۆ خۆى په‌یدا کردو شاعیرو نوسه‌رى ناودارى وه‌کو (پوشکین و جۆکۆڤسکى و ئه‌کساکۆڤ و بلنیسکى) په‌سه‌ندیان کردو به‌نوسه‌رێکى ڕیالیستى سه‌رکه‌وتوویان له‌قه‌ڵه‌مدا. گۆگۆڵ جگه له‌چیرۆکى کورت و ڕۆمان، کۆمه‌ڵه شانۆگه‌ریه‌کى ڕیالیستى به‌هێزى ههیه، دیارترینیان شانۆگه‌رى (جه‌نابى موفه‌تیشى گشتى) له‌ساڵى 1836 نوسى و ده‌ریچواندو سه‌رکه‌وتنێکى باشى به‌ده‌ستهێنا و هێرشێکى توندوتیژى پێکه‌نیناوى برده‌سه‌ر چینى فه‌رمانبه‌ره‌کانى حکومه‌تى ڕوسیاى قه‌یسه‌رى، هه‌روه‌ها له‌ساڵى 1842 شانۆگه‌ریه‌کى سه‌رکه‌وتووترى نوسى به‌ناوى (ژنهێنان) و کارێکى ته‌واوى له‌نوسه‌رانى دواى خۆى کردو له‌هه‌مان ساڵ شانۆگه‌رى (قومارچییه‌کان)یشى نوسى و له‌زۆر لاوه په‌سه‌ندکرا. گۆگۆڵ له‌ته‌مه‌نى 43 ساڵیدا له 21ی شوباتى 1852 کۆچى دوایى کردوه.
هاوڵاتی زنجیره ته‌له‌فزیۆنى ژنه شاعیرى کوردو مێژوونووس (مه‌ستووره ئه‌رده‌ڵان) له‌لایه‌ن پووران دره‌خشه‌نده‌وه به‌رهه‌مده‌هێنرێت. عه‌لى دارابى، جێگرى کاروبارى پارێزگاکانى ڕێکخراوى ده‌نگ و ڕه‌نگى حکومه‌تى ئێران له‌وتووێژێکدا له‌گه‌ڵ ئاژانسى هه‌واڵى «ئیسنا» ڕایگه‌یاند »دروستکردنى زنجیره‌ى مه‌ستووره‌ى ئه‌رده‌ڵان له‌لایه‌ن پووران ده‌رخشنده‌وه دروستده‌کرێت و ناوبراو سه‌رقاڵى نووسینى فیلمنامه‌ى ئه‌و زنجیره‌یەیە«. ناوبراو ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد که‌هه‌واڵى دروستکردنى زنجیره‌ى مه‌ستووره‌ى ئه‌رده‌ڵان به‌م زووانه ڕاده‌گه‌یه‌ندرێ. ماه شه‌ره‌ف خانم قادرى (مه‌ستووره‌ى ئه‌رده‌ڵان) شاعیرو نووسه‌رو یه‌که‌م ژنى مێژوونووسى جیهانه له‌بنه‌ماڵه‌ى ئه‌رده‌ڵانه‌کانى سنه‌یه که‌ساڵى (١٨٠٥ى زایینى ) له‌شارى سنه، ناوه‌ندى حکومه‌تى ئه‌رده‌ڵانه‌کان له‌دایکبووه‌و له‌سه‌رده‌مى خۆیدا، ژنێکى چالاک و ناودار بووه‌و ژنى خوسره‌و خانى والى سنه بووه، ساڵى 1848ز له‌ته‌مه‌نى (44) ساڵیدا کۆچى دوایى کردووه‌و له‌گۆڕستانى گردى سه‌یوان له‌شارى سلێمانى نێژراوه. مه‌ستووره ئه‌رده‌ڵان شاره‌زاى زمانه‌کانى کوردی، فارسى و عه‌ره‌بى بووه‌و له‌ماوه‌ى ژیانیدا به‌دوو زمانى کوردى و فارسى شیعرى نووسیوه. شیعره‌کانى مه‌ستووره نزیکه‌ى (20) هه‌زار به‌یت ده‌بێت، به‌ڵام زۆربه‌ى شیعرەکانی لەناوچوون و تەنیا دوو هەزار بەیتێکی ماوەتەوە کەساڵی (١٩٢٦ز)، میرزا ئەسەدوڵڵا خانی کوردستانی، سەرۆکی فەرهەنگی سنە، لەتاران چاپیانی کردووە. مه‌ستوره جگه له‌وه‌ى شاعیربووه ، هه‌روه‌ها مێژوونووسێکى به‌ناوبانگیش بووه، مێژووى بنه‌ماڵه‌ى ئه‌رده‌ڵانیشى نوسیوه‌ته‌وه.
هیوا غفور شێخ پاڵه‌وانى پرسیارێک که‌پرسیارى زۆربه‌ى خوێنه‌ریشه، ئایا به‌خوێندنه‌وه‌ى کتێب چى له‌من ده‌گۆڕێت، ئایا کتێب ده‌توانێت که‌سێک بگۆڕێت، ئایا له‌خوێندنه‌وه‌دا ده‌بێت مه‌به‌ستێکمان هه‌بێت، یاخود بێ مه‌به‌ست و ئامانجێک ده‌خوێنینه‌وه؟. خوێندنه‌وه به‌ر له‌هه‌مووشت ده‌بێت ئاڕاسته‌ت بکات و ئه‌زموونى ژیانت فراوانبکات و ده‌وروبه‌رت پێ بناسێنێت. ئێمه ده‌بێت له‌ڕێى خوێندنه‌وه‌وه، ئه‌زموونى که‌سانى تر شاره‌زابین، تا رۆشنایی به‌ژیان و ئه‌زموونى ئێمه‌ش ببه‌خشێت. به‌ڵام پرسیاره جدییه‌که لێره‌دا ئه‌وه‌یه، ئایا ئه‌و کتێبه‌ى ده‌یخوێنینه‌وه، چۆن ره‌وڕه‌وه‌ى چاره‌نووسى ئێمه ده‌گۆڕێت؟. ژان پۆل سارته‌ر ده‌ڵێت »واده‌زانم هه‌موو ئه‌وشتانه‌ى له‌ژیانمدا ده‌زانم، له‌په‌رتووکه‌وه فێریان بووم» له‌سه‌ر بنه‌ماى وته‌که‌ى سارته‌ر، ئه‌توانم ئه‌وه هه‌ڵێنجم که‌کتێب به‌رپرسى سه‌ره‌کى و یه‌که‌مینه له‌ژیان و ئه‌رک و فێربوون و زانینى ئێمه‌دا. که‌واته کتێب هه‌م ده‌توانێت به‌خته‌وه‌رمان بکات، هه‌م ده‌توانێت ئاڕاسته‌و ڕێڕه‌وى ژیانمان بگۆڕێت. له‌ڕێگه‌ى کتێبه‌وه تۆ ئه‌توانیت بیر له‌خۆت بکه‌یته‌وه‌و هه‌وڵ بۆ به‌ده‌ستهێنانى مه‌عریفه‌ى به‌رزى تاکى خۆت بده‌یت و به‌وه قایل نه‌بیت که ئه‌یزانیت. کتێب ههیه له‌که‌سێکى شه‌رمن و فه‌قیره‌وه ده‌تکات به‌که‌سێکى چاوکراوه‌و زیت و وریا، کتێب ههیه ده‌تکات به‌ئیماندارو زۆرجارى به‌ره‌و توندڕه‌ویش ده‌تبات، کتێبیش ههیه، له‌لوتکه‌ى ئیمانه‌وه، ده‌تهێنێته‌وه بۆ خواره‌وەو ده‌تکات به‌بێ ئیمانێکى رووت. په‌رتووکى (ئه‌و کتێبانه‌ى ژیانیان گۆڕیم) دوا کتێبى نوسه‌ر د.فه‌رهاد پیرباڵه که‌بڵاوکراوه‌ته‌وه، کتێبه‌که خوێندنه‌وه یان گێڕانه‌وه‌و باسکردنى ئه‌و په‌رتووک و نوسینانه‌یه که له‌قۆناغێک لەقۆناغه‌کانى ژیانى فه‌رهاد پیرباڵدا یاده‌وه‌رییه‌کى هه‌یه‌و له‌ساتێک له‌ساته‌کاندا نووسه‌ر له‌گه‌ڵیاندا ژیاوه‌و به‌خوێندنه‌وه‌ى ئه‌و په‌رتووکانه، ئاراسته‌و رێڕه‌وى ژیانی گۆڕاوه‌و ئه‌و هه‌نگاوانه‌ى ناویه‌تى له‌پاش خوێدنه‌وه‌ى ئه‌و کتێبانه، هه‌مان ئه‌و هه‌نگاوانه‌ى پێشووتر نه‌بووه‌و ئه‌و رێچکانه‌ى پیاى رۆیشتووه، هه‌مان رێچکه‌ى به‌ر له‌خوێندنه‌وه‌ى ئه‌و کتێبانه نه‌بووه. ئه‌م کتێبه (42) بابه‌تى له‌خۆگرتووه‌و له (26) بابه‌تیاندا راسته‌وخۆ باسى ئه‌و کتێبانه ده‌کات که‌خوێندویه‌تیه‌وه‌و کاریگه‌رى له‌سه‌رى بووه‌و ئاراسته‌ى ژیانى گۆڕیوه، له(16) بابه‌ته‌که‌ى تریشدا، به‌شێوه‌یه‌کى گشتى، باسى نوسه‌رێک و به‌رهه‌مه‌کانى ترى ده‌کات و ئه‌و کتێبانه‌ى نوسه‌ر شیته‌ڵ ده‌کات که کاریگه‌رییان له‌سه‌رى هه‌بووه. کتێبه‌که، خوێندنه‌وه‌یه‌کى وه‌ردى پڕچێژى فه‌رهاد پیرباڵه بۆ کۆمه‌ڵێک کتێب و نووسه‌رى بیانى و کوردى. له‌هه‌ندێ وتاره‌کاندا ته‌نها په‌رتووکێک یان شانۆیه‌کى نوسه‌رێک باسده‌کات، له‌هه‌ندێکى تریشیاندا سه‌رجه‌م په‌رتووکى نووسه‌رێک ده‌خاته به‌ر نه‌شته‌رى خامه‌ى به‌بڕشتى خۆیه‌وه. ئه‌وه‌ى که وایکردووه ئه‌م کتێبه وشک و برینگ و که‌م گرنگ ده‌رنه‌که‌وێت، ئه‌و شێوازه‌یه‌تى له‌نووسین که به‌کاریهێناوه. ئه‌و نه‌هاتووه باسێکى ئه‌و کتێبانه به‌شێوه‌یه‌کى وه‌ها بنووسێت، ته‌نها وتار وشکبن و تینوێتى خوێنه‌ر نه‌شکێنن، به‌ڵکو سه‌رجه‌م وتاره‌کان به‌شێوه‌یه‌کى پڕ زانیارى و به‌شێوه‌ی گێڕانه‌وه‌و یاده‌وه‌رى نووسه‌ر له‌گه‌ڵ ئه‌و بابه‌ته‌دا یان نووسه‌ره‌دا که‌هه‌یه‌تى، ده‌نووسێته‌وه. واته وتارگه‌لێکن جوڵه‌ى تیایه، زانیارى تیایه، هه‌ست و رۆحى نووسه‌ر تێکه‌ڵ به‌بابه‌ته‌که بووه. ئه‌و نووسه‌رانه‌ى که‌فه‌رهاد پیرباڵ له‌م کتێبه‌دا باسیکردوون و کاریگه‌رییان له‌سه‌رى هه‌بووه وه‌ک (پۆل ئێلوار، میلان کۆندێرا، ژان پۆل سارته‌ر، هیگڵ، نه‌وال سه‌عداوى، ئه‌ندرێ برۆتۆن، بدر شاکر سه‌یاب، دیستۆفێسکى، دیکارت، کازانتزاکى، ژاک پریڤێر، له‌تیف هه‌ڵمه‌ت، جه‌میل سائب، مه‌سعود محەمەد، عه‌لادین سه‌جادى، مه‌لاى جزیرى).....هتد. فه رهاد پیرباڵ و سوریالى فه‌رهاد پیرباڵ ئه‌وه‌ى له‌ژیانى تایبه‌تى خۆیدا کارى بۆده‌کات، ئه‌وه‌یه ئه‌و ده‌یه‌وێت خۆى بێت و له‌خۆى بچێت، فه‌لسه‌فه‌ى تاکه‌که‌س له‌بوونى خۆیدا دابڕێژێته‌وه. کاتێک ئه‌م کتێبه ده‌خوێنیته‌وه ئه‌وه‌ت بۆ ده‌ره‌که‌وێت، زۆرترین ئه‌و نوسه‌رانه‌ى که‌باسى یاخیبوون له‌کۆمه‌ڵ و بره‌ودان به‌تاک ده‌که‌ن، جێى تێڕامان و خوێندنه‌وه‌ى ئه‌ون. ئه‌و به‌هۆى ئه‌وه‌ى که‌سایه‌تییه‌کى جیاواز و تایبه‌ت به‌خۆى ههیه، جیاوازه له‌هه‌موان. ئه‌و ده‌یه‌وێت تاک بێت، سوریالیانه بیربکاته‌وه‌و یاخى بێت. یاخى له‌فه‌لسه‌فه، له‌ده‌وڵه‌ت و دامه‌زراوه‌کان، له‌ڕۆژنامه‌کان و سیاسییه‌کان، له‌شاعیرو هونه‌رمه‌نده‌کان. ئه‌و هه‌ڵسوکه‌وتانه‌ى ئه‌و ده‌یانکات، زۆرجار ئێمه‌ش حه‌زى پێده‌که‌ین و ره‌تیناکه‌ینه‌وه، به‌ڵام ئێمه جورئه‌تى ئه‌وه‌مان نیه وابین. رێبوار سیوه‌یلى له‌کتێبى (ئه‌زموون و که‌س)دا له‌باره‌ى فه‌رهاد پیرباڵه‌وه ده‌ڵێت «هه‌موومان به‌و ده‌ڵێین نابێت وابێت، به‌ڵام هه‌موومان له‌ناخه‌وه حه‌زده‌که‌ین وابین». له ساڵى 1991 کاتێک که‌وتمه سه‌ر خوێندنه‌وه‌ى دیوانه شیعرییه‌کانى فلیپ ژاکۆتى، فێرى ئه‌وه بووم، له‌مه‌ودوا وه‌ختى خۆم به‌خوێندنه‌وه‌ى هه‌موو شیعرو نووسه‌رێک خه‌سار نه‌که‌م فه‌رهاد پیرباڵ له‌م کتێبه‌دا ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات که (ئه‌ندرێ برۆتۆن) رێبه‌رى سوریالیسته‌کان زۆر کارى لێکردووه‌و زیاتر به‌ره‌و سوریالى بردووه‌و فه‌لسه‌فەى تاکى پێناساندووه. له‌بارى ئه‌و رێبه‌ره‌ى سوریالیسته‌کانه‌وه ده‌ڵێت «ئه‌ندرێ برۆتۆن، ته‌نها یه‌ک کتێبى دیاریکراوى نیه، پێى سه‌رسام بم دیدى گۆڕیبم، به‌ڵکو سه‌رجه‌م به‌رهه‌مه‌کانى و خودى شه‌خسیه‌تى ئیستاتیکى ئه‌و، به‌ناو زه‌وق و بینیمدا، خۆى ره‌گا ژۆ ده‌کرد». فه‌رهاد پیرباڵ له‌م کتێبه‌دا ئاماژه بۆ کۆمه‌ڵێک کتێب و نووسه‌ر ده‌کات که له‌ژیانى خۆیدا شتى لێوه‌رگرتون و لێیانه‌وه فێربووه. ئه‌و له‌کتێبى (عه‌قڵ له‌مێژوودا) فێرى ئه‌وه بووه، که تاکى کورد، ئینتیماى نیشتیمانى به‌هێزى له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه‌که‌یدا ههیه نه‌ک ده‌وڵه‌ته‌که‌ى. مه‌به‌ستى (عێراق)ه. له‌کتێبى (شه‌یتانه‌کان)ى دیستۆفێسکى دا فێرى ئه‌وه ده‌بێت، که‌تاک ئه‌گه‌ر ئیشى کرد بۆ هه‌ر حزبێک، ئه‌وا به‌رباد ده‌بێت و ئازادى له‌ده‌ست ئه‌دات وه‌کو کۆیله‌ى لێدێت. فه‌رهاد پیرباڵ و محەمەد ماغۆت یه‌کێکى تر له‌و که‌سانه‌ى که‌کاریگه‌رى گه‌وره‌یان کردووه‌ته‌سه‌ر فه‌رهاد پیرباڵ و له‌سه‌رده‌مى گه‌نجیدا به‌ره‌و یاخیگه‌رى و ئازادى نوسینیان بردووه،، (محەمەد ماغۆت) شاعیرى سورى بووه. فه‌رهاد کاتێک دیوانى (الاثار الکاملة)ى محەمەد ماغۆتى خوێندوه‌ته‌وه، وه‌ک خۆى ده‌ڵێت «هه‌رچى شێتى و یاخیبوون و ئاره‌زوویه‌کى له‌مندا نووستبوون، وه‌خه‌به‌رى هێنایه‌وه‌و منى زیواڵ زیواڵ ته‌قانده‌وه. وایلێکردم منیش له‌کاتى نوسیندا بیربکه‌مه‌وه‌و ئازاد بنوسم». محەمەد ماغۆت یه‌کێکه له‌و شاعیرانه‌ى توڕه‌و یاخییه له‌ده‌سه‌ڵات، شیعره‌کانى به‌شێوه‌ى ئازادو له‌شێوه‌ى په‌خشانه شیعردایه. هه‌ڵوێسته‌کانى و شیعره‌کانى، تاک به‌ره‌و یاخیگه‌رێتى ده‌بات و تاکێکى توڕه دروستده‌کات. زۆربه‌ى ئه‌وانه‌ى ماغۆت کارده‌کاته سه‌ریان و گوێى لێده‌گرن، گه‌نجان و توێژى تازه پێگه‌یشتوانن، هه‌رئه‌وه‌ش بووه فه‌رهاد پیرباڵ له‌سه‌رده‌مى قۆناغى یه‌که‌مى زانکۆدا، ئه‌که‌وێته ژێر کاریگه‌رى ئه‌م شاعیره‌و کارى لێده‌کات. وه‌ک خۆى ده‌ڵێت «هه‌ندێ کتێب پێویسته له‌کاتى خۆیدا بخوێنرێته‌وه، مه‌سه‌له‌ن تۆ له‌ته‌مه‌نى 59 ساڵیدا به‌که‌ڵکى چی دێیت، شاعیرێکى یاخى و توڕه‌و ئازادى وه‌کو ماغۆت بخوێنیته‌وه؟ من به‌ختم هه‌بوو له‌وه‌ى که له‌سه‌رده‌مى گه‌نجیمدا چه‌ند نوسه‌رێکى وه‌ک (یه‌سنین، کازانتزاکى، ماغۆت، فروغ، داستایۆفسکى)م ناسى. ئه‌وه‌ى له‌م کتێبه‌ى فه‌رهاد پیرباڵدا هاتووه، هه‌مووى ستایش و پیاهه‌ڵدان نیه، به‌ڵکو یه‌کێکى تر له‌و بایه‌ته‌ى که لاى لێوه‌کراوه‌ته‌وه، ره‌تکردنه‌وه‌یه. نووسه‌ر له‌م په‌رتووکه‌دا ره‌خنه له‌شاعیرانى ئه‌م سه‌رده‌مه ده‌گرێت که له‌شیعره‌کانیاندا هیچ په‌یامێکى رۆشنبیرى و دژى جه‌هل و نه‌زانى له‌شیعره‌کانیاندا به‌دیناکرێت، به‌پێچه‌وانه‌وه شاعیرانى سه‌ده‌ى بیسته‌م، زۆر به‌تووندى به‌گژ جه‌هل و دواکه‌وتن و گه‌مژه‌ییدا چوونه‌ته‌وه و ره‌خنه‌ى توندیان له‌و بابه‌تانه گرتووه. هه‌روه‌ها ره‌خنه (فلیپ ژاکوتى) شاعیرى ناودارى فه‌ڕه‌نسى ده‌گرێت و پێیوایه شیعره‌کانى هیچى زیاتر نیه له‌شیعره‌کانى (مه‌دحه‌ت بێخه‌و)، له‌کاتێکدا (فلیپ) ناوبانگێکى جیهانى هه‌یه‌و شیعره‌کانى بۆ سه‌ر زمانى تورکى و عه‌ره‌بى و فارسى و ئیسپانى و ئینگلیزى و ئیتاڵى وه‌رگێڕدراون و ناوى له‌کتێبه ده‌رسیه‌کانى قوتابخانه‌کانى فه‌ڕه‌نسادا ههیه. فه‌رهاد پیرباڵ له‌باره‌ى (فلیپ ژاکوتى) ده‌ڵێت «له‌ساڵى 1991 کاتێک که‌وتمه سه‌ر خوێندنه‌وه‌ى دیوانه شیعرییه‌کانى فلیپ ژاکۆتى، فێرى ئه‌وه‌بووم، له‌مه‌ودوا وه‌ختى خۆم به‌خوێندنه‌وه‌ى هه‌موو شیعرو نووسه‌رێک خه‌سار نه‌که‌م».
زەیتوون رەسوڵ لەخانویەکی بچوک و سادەی ماڵەکەی عومەر سەرابیدا هەر هەنگاوێک دەنێیت، ئاوازی باڵندە ڕەنگاوڕەنگەکان زیاتر دەچێتە ڕوحتەوەو ئەو گوڵانە دەبینی کەنیگارکێشەکە لەگوڵدانەکان دایناون. تازیاتر سەیری دیواری گەلەریەکە بکەی کەهەمووی بەتابلۆکان نەخشێنرابوون زیاتر درک بەو سحرە دەکەی کە نیگارکێشەکە بەدەستەکانی و فڵچەو ڕەنگەکان کردبوویان. عومەر سەرابی، ناوی تەواوی عومەر عەبدوڵا عەزیزە لەساڵی 1971 لەشاری قەڵادزێ لەدایکبووە هەرلەوێش نیشتەجێیە، ئەو خاوەن پێداویستی تایبەتە و هەردوو قاچەکانی بەهۆی ڕووداوێکەوە لە 2000 لەڕێگای هەندەران لەدەستداوە، لەبارەی هونەرەکەوە سەرابی لەدیمانەیەکدا بۆ دوا. سەرابی هەتا پۆلی نۆی بنەڕەتی خوێندووە، هەر لەمنداڵیەوە خولیای وێنەکێشانی هەبووە، بەڵام کاتێ قاچەکانی لەدەستداوە دوای دوو ساڵ لەسەر جێگا هەڵسایەوەو دووبارە فڵچەو قەڵەم و بۆیەکانی کردە نزیکترین هاوڕێی و دڵۆپ دڵۆپ ئازارەکانی گەلەکەی و سروشتە جوانەکەیان پێدەکێشێ. جگە لەگەلەریەی کە لەماڵەوە دایناوە وێنەکانی خۆی لێ نمایشدەکات و دەفرۆشێت، ساڵانە دوو پێشەنگای تایبەتی دەکاتەوە. سەرابی وتی «زۆربەی وێنەکانی من هی سروشتی کوردستانە زۆرجار من حەزم کردوەو پێویست بووە بچمە چیایەکان بۆ ئەوەی چەندین وێنە بکێشم، بەڵام کەمئەندامی من ڕێگربووە و نەمتوانیوە بچم، ڕۆژانە خەڵکی سەردانم دەکەن و بەگوێرەی داخوازی خەڵکی وێنەکان دەکێشم بەڵام لەبەر ئەو بارودۆخە خراپە ئابوریەی ئێستا کاریگەری هەبووە لەسەر هونەری ئێمەو خەڵک کەمتر لەجاران داوای کێشانی وێنە دەکەن». سەرابی بەدەر لەوێنەکێشان ژەنیارێکی باشی ئامێری نەیەو هاوکات حەزێکی زۆری بۆ خویندنەوەی ڕۆمان و نوسین و شیعر هەیەو زمانەکانی فارسی و عەرەبی و تورکی و ئینگلیزی بەباشی دەزانێت. گەلەریەکەی سەرابی بۆتە قوتابخانەیەک بۆ هەموو ئەو فێرخوازانەی کەخولیای وێنەکێشانیان هەیەو ساڵانە چەندین دەورە بۆ فێرخوازان بێبەرامبەر دەکاتەوە. فێرخوازەکانی سەرابی بەمامۆستای ژیان ناودەبەن، هێزی بەردەوامی و کۆڵنەدانی لێوەردەگرن. عومەر سەرابی وتی «بەداخەوە هونەر لەوڵاتی ئێمە نەبۆتە پیشەو سەرچاوەی داهات بۆ خاوەنەکەی، ئەمەش وادەکات کەهونەرمەند بۆ پەیداکردنی بژێوی ژیانی دوری لەهونەرەکەی هەڵبژێرێ، بەڵام ئەو کار بۆ ئەوەدەکات کەوەک پیشە کاری لەگەڵدا بکرێت و لەو ڕێگایەشەوە سەرچاوەی داهات دەستەبەربکات». «لەپشت هەر هونەرێک پاڵنەرێکی شاراوە هەیە، هەر ئەو پاڵنەرەش هونەرمەند بەهونەرەکە دەبەستێتەوەو هێزی بەردەوامی و گەیشتن بەلوتکەی تێدا ترۆپ دەکات، ئافرەتێک ساڵانێک بەر لەئێستا دەستی گرتم و وانەی ژیانی فێرکردم، ئەو عەشقەش بۆتە هۆی بەردەوامی و هەوێنی نیگارەکانم» سەرابی وای وت. وتیشی «دەمەوێت لەڕێگای هونەرەکەمەوە هانی خەڵکی و هاوشێوەکانی خۆم بدەم کەژیان بەردەوامەو دەبێت بەوپەڕی ئیرادە لەگەڵی بجەنگین و ببینە پێشەنگ و جێدەستی خۆمان لەو زەمینە بەجێبهێڵین» .
پێشەوا جەلال ئەو ڕۆژانەت بیرە کەفیلمەکان شکۆدارو سیحراوی و بێدەنگبون؟ منیش بیرم نیە. کارە هونەری و درەوشاوەکەی میشیل هازانڤیس دەربارەی تێپەڕینی سەردەمی بێدەنگیە لەیادگارییەوە بۆ داستان. فیلمی (هونەرمەندەکە) ئەمە تەنها کارێکی مێژووی فیلم نیە، بەڵکو دەربڕینێکی میهرەبانانە و غەمبارانەو تاڕادەیەک گەمژانەی فیلمی خۆشەویستیە. پاڵەوانی فیلمەکە پرسە دەگێڕێت بۆ گەیشتنی دەنگ بەفیلم. (هونەرمەندەکە) خۆی ئارەزووی ئەو بێدەنگییە دەکات کەدەتوانێت بەجوانی بدرەوشێتەوە، چێژ ببەخشێت و پێویستی بەوە نیە هیچ شتێک بڵێت. ئەم فیلمە، فیلمێکی فەرەنسی کۆمیدی-درامییە، لەساڵی ٢٠١١ بەرهەمهێنراوە بەشێوەی ڕەش و سپی، نوسین و دەرهێنانی لەلایەن میشێل هازانڤسیسەوە بۆ کراوە. چیرۆکی فیلمەکە تیشک خستنەسەری پەیوەندی ئەستێرەیەکی فیلمی بێدەنگ و کچە ئەکتەرێکی تازە دەرکەوتووە لەکاتێکدا کەخەریکە فیلمی بێدەنگ بەرەو پوکانەوە دەچێت و بەفیلمی دەنگدار جێگەی دەگیرێتەوە. فیلمەکە پێشوازیەکی زۆرباشی لێکرا لەلایەن ڕەخنەگرانەوە بۆ 10 خەڵاتی ئەکادیمی پاڵێوراوە و براوەی پێنجیان بووە سەرەڕای چەندین خەڵاتی تر، لەناویاندا خەڵاتی باشترین وێنە، باشترین دەرهێنەر و باشترین ئەکتەر. بەڕەهایی بڵێین فیلمەکەی هازانڤیس فیلمێکی تەواو بێدەنگ نیە. مۆسیقایەکی زۆرو هەندێ دەنگە دەنگ هەن لەفیلمەکەدا بەشیوەیەکی سەرنجڕاکێش سەرسوڕهێنەرن و لەهەمانکاتیشدا تەواو نالۆجیکین. کۆی وێنە ڕێسراوەکانی فیلمەکە بەجۆرێکن کەیاساکانی کات و دەنگ و بۆشایی وەلانراون کەئەمەش ڕەنگە زیاتر یادەوەری سەرەتایی سینەمای فەڕەنسی بێت وەک لەهۆلیۆدی کۆن کەڕوداوەکانی تیا ڕودەدەن. هەموان هونەرمەندەکەی نێو فیلمەکەیان خۆشدەوێت و ئەویش بێباکێکی نارسیستە، زۆر دەردەکەوێت لەسەر فەرشی سورو لەگەڵ هاوسەرو سەگەکەی لەکۆشکێک دەژین. هەر زوو ئەوە دەردەکەوێت کە ئەبێ ڕوبدات. خۆ بە گەورەزانی جۆرج (هونەرمەندەکە) زوو تێکدەشکێ، سەرەتا لەگەڵ خانمە ئەکتەرێکی شیرین و ئیلهام بەخش بەناوی پیی میلەرو دواتریش تێکشکانی پیشەکەی بەهۆی کەللەڕەقی و ڕەتکردنەوەی ئەوەی لەگەڵ کاتدا بگۆڕێت. بەجێدەهێڵرێت لەلایەن هاوسەرەکەی و دەردەکرێت لەلایەن بەڕێوبەری ستۆدیۆکەی. تەنها خۆی و سەگەکەی و شۆفێرەکەی دەمێننەوە. ئەستێرەکە ڕوناکی نامێنێت بەڵام سەرەڕای ئازارەکانی چارەنوسی نادیاری ئەو هەر بەبێدەنگی ئەمێنێتەوە و ڕەتیدەکاتەوە قسەبکات. فیلمی هونەرمەندەکە بێ ڕەحمانە چێژبەخشە وەک هەر مۆسیقایەک کەپرسە دەگێڕێت و نۆستالجیا بۆ فیلمە کۆنەکان بەشێوەیەکی ڕەنگاوڕەنگ لەفیلمێکی ڕەش و سپی نیشاندەدات. هەموو ئەمانە پێشنیاری فیلمێکی نوێی ناوازە دەکەن. لێزانی و کارامەیی هازانڤسی نیشاندەدەن لەدوبارەکردنەوەی هەندێ کارتێکەری سینەمای کۆن کە زۆر کاریگەرە. ئەو دڵفڕێنی و چێژبەخشی فیلمە بێ دەنگەکان نیشاندەدات بەبێ سوودوەرگرتن لەهەموو هێزی تەواوی ئەوان. فیلمەکە زیاتر بەرهەمهێنانەوەیەکی وەفادارانەیە بۆ فیلمی بێدەنگ وەک لەوەی تازەکردنەوەیەکی بەچێژبێت. ئەم فیلمە گەمەیەکە بەچاوبەستراوی و لەهەمان کاتدا جوانی خۆیشیت پێ نیشاندەدات. لەقوڵی و هۆگریەکی جوانی هونەرەوە سەرچاوە دەگرێت و لەئامێزی گرتوە. هازانڤسیس دەزانێت بینەر چێژ بینینی زیاددەکات بەنیشاندانی کاری ئاڵۆز لەپێناو کاریگەری سادەو ڕاستەخۆ. ئێمە ئارەزوی ئەوە دەکەین کەشەو کوێربین بەهۆی جوڵەو ورە ورو کاری سیحری وەها کەمەحاڵن ئەنجامبدرێن، لە بینینی فیلمەکەش ڕوبەڕووی ئەمە دەبینەوە. هازانڤسیس کارەکە تەواو ناکات لەڕێگەی بەرزخوازیەکی جوانەوە بەڵکو لەڕێگەی بردنەوەیەکی خاکیانە تەواوی دەکات کە لەدەرەوەی نرخاندنی هونەری جەماوەرییە، لەسەرووی هەموشیانەوە خۆشیهێنەرێکی داهێنەرانەو کارامە بۆ بینەر دروستدەکات بەیارمەتی تەکنیکی کاریگەرو هەمەجۆر. دانسە جوانەکەی دوو ئەکتەرە سەرەکیەکەی فیلمەکە هەست و سۆزێکی تێکەڵ بەمیلۆدراما وێنا دەکات. ئەم فیلمە زیاترە لەبەرهەمێکی جوان بەمۆسیقایەکی خۆش، ئەگەر لەباشترین فیلمەکان نەبێت ئەوا بیرخەرەوەی شتانێکە بۆ بینەر کە وا لە فیلمەکە دەکات ببێتە فیلمێکی گەورە.
هاوڵاتی له‌ئاینده‌یه‌کى نزیکدا دوو کتێبى نوێى پشکۆ نه‌جمه‌دین بڵاوده‌کرێته‌وه که‌یه‌کیان کۆى ئه‌و شیعرانه‌یه که له‌ساڵانى ساڵانى 2013 و 2018 نوسیونى و له‌لایه‌ن کتێبخانه‌ى هه‌ژار موکریانى چاپ و بڵاوده‌کرێته‌وه‌و ئه‌وى تریان ئه‌نتۆلۆگیایه‌کى شیعره که‌کارى وه‌رگێڕانى بۆ کردوه. پشکۆ نه‌جمه‌دین شاعیر و نووسه‌ر به راگه‌یاند «دوا به‌رهه‌مى شیعریى من که بڕیاره له‌م مانگه‌دا، کتێبخانه‌ى هه‌ژار موکریانیى چاپ و بڵاویبکاته‌وه، کۆبه‌رهه‌مى شیعرى من نیه، بگره ته‌نیا ئه‌و تێکسته شیعریانه‌یه که له‌نێوان ساڵانى 2013 و 2018دا نوسیومن و کارم له‌سه‌رکردون» سه‌باره‌ت به‌ناوه‌ڕۆکى کتێبه‌که‌شى وتى «زۆرینه‌ى تێکسته‌کان کورته‌شیعرن و تێماى بنه‌ڕه‌تیى شیعره‌کانیش عیشق و غوربه‌تن، به‌شێکى زۆرى شیعره‌کان سێبه‌رى عیشقى عیرفانیان له‌سه‌ره. هه‌روه‌ها دوو قه‌سیده‌ى که‌مێک درێژى تێدایه، یه‌کێکیان بۆ مه‌رگى شاعیرى گه‌وره شێرکۆ بێکه‌سه‌و ئه‌وى دیکه‌یان بۆ یادى شه‌هیدى گه‌وره کاک ئارامه« ئه‌وه‌شى وت «من پاش ئه‌وه‌ى له‌دوو ساڵى ڕابردودا، دوو کتێبم له‌سه‌ر سۆفیزم و مه‌ولاناى ڕۆمى و شه‌مسى ته‌ورێزى نووسیون و چاپ بڵاوکراونه‌ته‌وه، ئیدى خوێندنه‌وه‌ى من بۆ سۆفیزم و عیشقى خودایى کاریگه‌رییان له‌سه‌ر بینین و ڕامانى شیعریى من داناوه« پشکۆ نه‌جمه‌دین سه‌باره‌ت به‌پرۆژه‌ى داهاتووشى وتى «پرۆژه‌ى داهاتوشم که‌کارى له‌گه‌ڵ ده‌که‌م، ئه‌نتۆلۆگیاى شیعره، به‌نێوى شه‌به‌نگى شیعر که‌کورداندنى تێکسته‌کانى کۆمه‌ڵێک شاعیرى له‌خۆگرتووه، له‌وانیش، مه‌عموود ده‌روێش، مارییا ڤینه، غاده‌سه‌مان، نزار قه‌بانى و زه‌که‌ریا تامرو مه‌حمود ده‌روێش».
.png)
حەسونە ئەلمسباحی شوان ئەحمەد کردویەتی بەکوردی لەمانگی تشرینی دوەمی 1919، فرانتس کافکا کە لەو کاتەدا تەمەنی 36 ساڵان دەبێت، نامەیەک بۆ باوکی دەنوسێت. نامەیەک کەدواتر دەبێتە دیکۆمێنتێکی ئەدەبی قەشەنگ، بۆ تێگەیشتن لەکارەکتەری ئەو نوسەرە قورس و ئاڵۆزە. بەر لەوە کافکا نۆڤلێتی (بەدگۆڕان)ی نوسیبوو کەساڵی 1915 بڵاوکرابووەوەو تیایدا بەزەق و زۆپی باس لەدڵڕەقی باوک دەکات، دەرهەق بەکوڕەکەی کەوەردەگۆڕێت بۆ دەعبایەکی قێزەون. کافکا سێ دانە جار هەوڵی هاوسەرگیری دەدات، وەلێ تێکڕای هەوڵەکانی لەو پێناوەدا شکست دێنێت. بەهۆی ئەو پەتا ئیسپانیەی لەساڵی 1918 بڵاودەبێتەوە، ناچاردەبێت بگەڕێتەوە ماڵە باوانی، چونکە ناتوانێت بەتەنها بژی. ئەوەش لەگەڵ خواستی بۆ سەربەخۆيی و بەئازادى ژیان، یەک نەدەهاتەوە. هەروەها نەشدەگونجا لەگەڵ ئەو خەونەی، ماوەیەکی زۆر لەهەوڵی بەدیهێنانیدابوو کەبریتی بوو لەکۆچکردن بۆ فەلەستین. بەرلەوەی (نامە بۆ باوک) بنوسێت، لەیاداشتەکانیداو لەبەرواری شەشى تەمموزی 1919 دەڵێت: (یەک بینە هەمان ئایدیاو هەمان حەزو هەمان ترس. وەلێ لەگەڵ ئەوەشدا من زۆر لە جاران ئارامترم، وەک ئەوەی وەرچەرخانێکی گەورە بەڕێوەبێت و منیش لەدورەوە هەستی پێدەکەم). لەپێنجى کانونی یەکەمی هەمان ساڵیشدا دەنوسێت: (واجارێکی دیکە بەناو هەمان خەنەکی ترسناک و تەنگەلان و دورودرێژدا پەلکێش دەکرێم، خەنەکێک کەمرۆڤ تەنها لەخەودا دەتوانێت بیبڕێت. وەلێ بڕینی لەکاتی ئاگاییداو بەویستی خۆم، کاری نەکردەیە). ساڵی 1918 کافکا دوچاری قەیرانێکی سۆزداری تازەدەبێت و دواجار ئاکامەکەشی، بەئێش و ئازارێکی زۆر کۆتایی دێت. سەروەختێک بۆ چارەسەری نەخۆشی لەئاسایشگەیەک دەبێت، ئاشنایەتی لەگەڵ کیژێکی جواندا پەیدادەکات و کچەکەش ناوی (ژولیا فوهەریسکۆڤا) دەبێت. دوای ئەوەی ڕێکدەکەون لەسەرئەوەی هاوسەرگیری بکەن، کافکا ترسی لێدەنیشێت و سەرلەنوێ دەستدەکاتەوە بەدادو بێداکردن لەخراپی باری تەندروستی کەڕەنگە ببێتە مایەی مردنی بەگەنجێتی و ئەوەش ببێتە مایەی، شێواندنی ژیانی خانمێکی جوانکیلەی وەک ژولیا. پێدەچێت ئەو تەنگژە سۆزداریە تازەیە، کافکای هاندابێت ئەو نامەیە بۆ باوکی بنوسێت و تیایدا، هەرچی شتێ لەناخیدا کۆبۆتەوە تا ئەوکاتە، هەڵیڕێژێت و بەیانی بکات. بۆیە دەکرێت بڵێین ئەو نامەیە گرنگترین دیکۆمێنتێکە کەڕەهەندە پەنهان و شاراوەکانی ژیانی کافکامان بۆ ئاشکرابکات. لەو نامەیەدا باس لەو ڕووداوو بەسەرهاتانە دەکات کە لەتەمەنی منداڵی و لەتەمەنی هەرزەکاریدا، بەسەریداهاتوون و پەیوەندیە سۆزداریە شکستخواردووەکانی وەبیردێنێتەوە، هەروەها ڕاوبۆچونی خۆشی لەبارەی ئایین و ئەدەب و خێزان و پرسگەلێکی دیکە دەخاتەڕوو. لەمیانەی ئەو نامەیەوە، ئەو ماناو سیمبولانەمان بۆ ڕوندەبێتەوە کەپێشتر نوسیونی، بەتایبەت (بەدگۆڕان). لەو بەرهەمانەدا بەگشتی پەیوەندی ناسەقامگیرو دژواری خۆی، بەباوکیەوە بەدیدەکەین. هەربۆیە لەنامەکەیدا بەباوکی دەڵێت: (لەبەرهەمەکانمدا مەبەستم تۆی. ئاخر من هیچ شتێکی دیکە ناکەم، جگە لەگلەیی و گازندەکردن کەناتوانم لەبەردەمی تۆدا بیانکەم). کافکا نامەکەی بەمجۆرە دەستپێدەکات: (باوکی ئازیزم، لەم ماوەیەی دواییدا پرسیاری ئەوەت لێکردم: بۆچی باس لەوەدەکەم، گوایە من لەتۆ دەترسم؟ بەڵام وەکو هەموو جارێک نەمزانی چیت جواب بدەمەوە. لەلایەک بەهۆی ئەو ترسەی لەبەردەمتدا دامدەگرێت و لەلایەکی دیکەشەوە، باسکردنی ئەو ترسە وردەکاری زۆری هەیەو منیش ناتوانم ئەوانە بەقسە لە بەردەمتدا دەربڕم. بۆیە کاتێک لێرەدا هەوڵدەدەم بەنوسین وەڵامتبدەمەوە، ئەوا وەڵامدانەوەکەم پڕ کەموکوڕی دەبێت، ئەویش لەبەرئەوەی ترس و دەرەنجامەکانی کاتێک ئەم نامەیەت بۆ دەنوسم، لێمناگەڕێن و پاشان قەوارەی گەورەیی ئەو بابەتەی دەیخەمەڕوو، لەسەرو بیرەوەری و بیرکردنەوەمەوەیە). هەر لەپەرەگرافەکانی سەرەتای نامەکەیدا، کافکا ئەوە بەبیری باوکی دێنێتەوە کەچۆن هەرچی جارێک لێی توڕەبووە، پێی وتوە: (وەک ماسی هەڵتدەدڕم). ئەوەش بۆخۆی ڕستەیەکە دڵڕەقی و توندوتیژی باوکمان، بەرامبەر کوڕە بچوکەکەی نیشاندەدات و پێمان دەڵێت، چەند ڕقی لێیبووە. ئاخر لەبەرئەوەی تەنها دەعبایەکی قێزەونە، ئەوا دەبێت بێ هیچ سۆزو بەزەییەک، پێی پێدابنرێت و بپلیشێنرێتەوە.ڕێک و ڕاست وەک گریگۆر سامسا لەنۆڤلێتی (بەدگۆڕان)دا. بەهۆی ئەو دڵڕەقی و سەختگیریەوە ڕۆژ لەدوای ڕۆژ، ترس لەناخی کافکادا زیاد دەکات و وای لێدێت، نەتوانێت بەدڵێکی کراوەو بەشێوەیەکی ڕاشکاوانە، قسە لەگەڵ باوکیدا بکات. کافکا دان بەوەدادەنێت کەباوکی بۆ ئەو نمونەی: (هێزو تەندروستی و بڕوابەخۆبوون و زمان پاراوی و بەدەست و بردی و شارەزایی و سەردەرکردن بووە لەکاروباری ژیان و خەڵک و خوا)دا. ئەمە لە کاتێکدا ئەو وەک منداڵێکی لەڕولاوازو لەش بەبارو ترساوو هەمیشە ڕاڕاو دوودڵ، گەورە دەبێت. سەروەختێک لەگەڵ باوکیدا دەچن بۆ مەلەوانگە، جیاوازی لەڕادەبەدەری نێوان خۆی و باوکی دەیتۆقێنێ. ئاخر باوکی خاوەن لەش و لارێکی بەهێزو تێکسمڕاو و سنگ پان دەبێت، هەرچی کافکاشە لەڕولاوازو لەش بەبارو سەرو سنگێکی بچوکی دەبێت. لەبەرئەوانە زۆرترین کات لەکابینەی مەلەوانگەکەدا خۆی گیردەدات، لەترسی ئەوەی لەبەرچاوی خەڵکدا، لەتەنیشت باوکیەوە ڕانەوەستێت. ئەو جەستە بەهێزە وا لەکافکا دەکات بەجۆرێک لەباوکی بڕوانێت: (وەک ئەوەی ستەمکارێک بێت و ڕەوایەتی خۆی لەڕێی هزرەوە نا، بەڵکو تەنها لەڕێی هێزی کارەکتەری خۆیەوە بسەپێنێ). هێرمان کافکا وەک چۆن ڕقی لەکوڕەکەیەتی، وەها ڕقی لەهاوڕێکانیشی دەبێتەوەو بە(جڕوجانەوەر)و بە(سەگ) ناویان دەبات و بەتوندی هێرشدەکاتە سەریان، بەبێ گوێدانە هەست و سۆزی کوڕەکەی بەرامبەریان. ئەو باوکێک بووە هەمیشە لەهەوڵی ئەوەدابووە، بەوشەی زبرو نەشیاو برینداری بکات. هێرمان کافکا بەتوانج و خوێن ساردیەوە کوڕەکەی دواندوەو بەردەوام فەرمانی پێداوە: (بخۆو دەم نەکەیتەوە، تا لەنان خواردن دەبیتەوە). یان: (خێرا نانەکەت بخۆو خاوو خلیچکی مەکە!!). لەسەر سفرەی نان خواردن کافکا ناچار دەبێت بەوەی، بێدەنگ بێت و وریای هەر جوڵەو ئەملاولایەکی بێت کەئەنجامی بدات. هەروەها هۆشی بەوەوەبێت چی دەڵێت. لەبەرامبەردا باوکی چی بوێت دەیکات و بەخواستی خۆی قسە دەردەپەڕێنێ، بێ ئەوەی کەس بوێرێت قسە لەقسەیدا بکات. ئاخر ئەو هەموو شتێکی بۆ هەیەو وەهاش مامەڵە لەگەڵ کوڕەکەیدا دەکات، وەک چۆن ئاغایەک لەگەڵ کۆیلەیەکدا هەڵسوکەوت بکات!! بەهۆی ترسی زۆری لەباوکی، کافکا قسەکردنی بیردەچێتەوە. هەرچی جارێک هەوڵدەدات قسەی لەگەڵدا بکات، دەشڵەژێت و دەموپلی بەیەکدادێت. کافکا باوکی تاوانبار دەکات بەوەی، ئەو باعیسی شکستخواردنی هەموو هەوڵەکانیەتی بۆئەوەی هاوسەرگیریی بکات، لەبەرئەوەی نایەوێت سەربەخۆبێت و ئازادانە کاروباری ژیانی خۆی بەڕێبکات، بەڵکو هەوڵی ئەو بۆئەوەیە هەر پاشکۆبێت و نەتوانێت بێ پرس و ڕاکردن پێی، پەنجە بەئاوادا بکات. کافکا ڕووی دەمی دەکاتە باوکی و دەڵێت: (لەنێوانی من و تۆدا شەڕی ڕاستەقیە ڕووی نەدا، گەر ڕووی بدایە، ئەوا دەستبەجێ هێزو هەرەکەتم نەدەما. هەربۆیە بەردەوام ڕامدەکردو خۆم دەخواردەوەو نائومێدی و خەم و ناسۆرەکانم دەشاردەوەو لەگەڵ خۆمدا بەشەڕدەهاتم). ڕەخنەگران هاوڕان لەسەر ئەوەی (نامە بۆ باوک)، دەتوانێت ڕووە جیاوازو زۆر ئاڵۆزەکانی (چیرۆک و ڕۆمانەکانی) کافکا ڕۆشن بکاتەوە. ئاخر ئەوە هەرتەنها نامەیەک نیە ئاڕاستەی باوکێکی دڵڕەق و سەختگیر کرابێت، بەڵکو هاوکات ڕوی لەو خوێنەرەشە کەخۆی لەدنیایەکی نامۆو پڕتەلیسمدا، وەک وێڵگەردو وبنویەک دەبینێتەوە. وەک ئەوەی کافکا ویستبێتی ئامۆژگاری خوێنەران بکات، بەرلەوەی دەست بەخوێندنەوەی بەرهەمە ئەدەبیەکانی بکەن (لەچیرۆک و ڕۆمان)، بچن (نامە بۆ باوک) بخوێننەوە.
هاوڵاتی ده‌رهێنه‌رى دراماى شەهرەزاد له‌باره‌ى به‌شى چواره‌مى دراماکه دواو رایگه‌یاند له‌داهاتودا به‌شى چواره‌مى دراماى شه‌هره‌زاد ده‌ره‌چێت و له‌ئێستاشدا نوسینه‌وه‌ى 12 زنجیره‌ى دراماکه نوسراوه‌و ته‌واوبوه. حه‌سه‌ن فه‌تحى، ده‌رهێنه‌رى دراماى شەهرەزاد به رۆژنامه‌ى شه‌رقى ئێرانى راگه‌یاند» له‌ئێستادا ١٢ زنجیره‌ى وه‌رزى چواره‌م نوسراوه‌و ئاماده‌یه، به‌ڵام دیارنیه که‌ى ئه‌و کاره ده‌ستپێده‌که‌ین و نادیاره، چونکه ئه‌وه ته‌نیا خواست و ئاره‌زوى من نیه بۆ دراماکه، به‌ڵکو په‌یوه‌ندى به‌ئه‌وه‌شه‌وه ههیه ئایا نوسه‌رى دراماکه ئاماده‌یى ئه‌وه‌ى ههیه کۆى به‌شى چواره‌مى دراماکه بنوسێته‌وه، یان ئایا سه‌رجه‌م ئه‌کته‌ره‌کان خۆیان سه‌رقاڵن و کاری تریان له‌به‌رده‌مدایه، یان ده‌توانن به‌رده‌وامبن له‌گه‌ڵماندا یان نا؟». وتیشى « که‌ئه‌و ئاسته‌ى خواست و داواکاریه‌ى بینه‌ران ده‌بینم بۆ دراماکه، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى زۆر ماندوم و زیاتر ئه‌م ماندوبونه‌ش رۆحییه وه‌ک له‌جه‌سته‌یى، به‌باشى ده‌زانم جارێ له‌سه‌ر به‌رهه‌مهێنانى وه‌رزى چواره‌م به‌رده‌وام نه‌بم، به‌ڵام که‌ئه‌و ژماره زۆره له‌داواو خۆزگه‌ى بینه‌ران ده‌بینمه‌وه بۆ به‌رهه‌مهێنانى به‌شى چواره‌مى دراماکه، واده‌زانم شتێکى باش ده‌بێت ئه‌گه‌ر ده‌ستپێبکه‌ینه‌وه، ناکرێ به‌رامبه‌ر به‌م رێژه‌یه‌ى بینه‌ر بێباک بین و گوێ به‌داواکاریه‌کانیان نه‌ده‌ین». سه‌باره‌ت به‌فۆڕم و شێوه‌ى فیلمه‌که، حه‌سه‌ن فه‌تحى به رۆژنامه‌که‌ى وتوه «به‌دڵنیاییه‌وه ده‌کرێت فۆڕمێکى به‌شێوه‌ى دراماى ته‌له‌فزیۆنى بێت، ئه‌وى تریان له‌شێوه‌ى فۆڕمى فیلمێکى سینه‌مایى بێت، به‌ڵام بۆ ئه‌کته‌ره‌کان فۆڕمه سینه‌ماییه‌که‌ى ئاسانتره‌و کاتێکى که‌متریان لێده‌بات».
هاوڵاتی بۆ یه‌که‌مجار رۆمانێک له‌باره‌ى ژیانى نالى شاعیر به‌ناوى (شازاده‌و شاعیر) بڵاوده‌کرێته‌وه، ڕۆمانه‌که کتێبێکى قه‌باره ئه‌ستورى خه‌سره‌و جافه‌و هه‌وڵێکى چوارساڵه‌ى ئه‌و شاعیره‌یه سه‌باره‌ت به‌ژیان و به‌سه‌رهاتى نالى شاعیر، له‌لایه‌ن ناوه‌ندى ئاوێره‌وه چاپ و بڵاوکراوه‌ته‌وه خەسره‌و جاف له‌باره‌ى ئه‌م رۆمانه‌وه رایگه‌یاند «ماوه‌ى چوار ساڵه به‌دواى زانیارى و ژیان و زینده‌گیی»نالی»دا سه‌رگه‌شته و ده‌ربه‌ده‌رم، چه‌ندان سه‌فه‌رى ئه‌ملاولاو شارى ئه‌سته‌نبوڵم کردوه تازانیارى کۆبکه‌مه‌وه‌و ئه‌م رۆمانه‌ى له‌سه‌ر بنووسم». وتیشى «جگه له‌خۆم خه‌ڵکانێکیشم ناردووه بۆ کتاوخانه کۆنه‌کانى، وه‌ک کتاوخانه‌ى گشتیى تاران، کتاوخانه‌ى په‌رله‌مانى ئێران، دایره‌ى ئه‌سنادى وه‌زاره‌تى خاریجیه‌ى ئێران و که‌سانى چاوساغى جۆراوجۆر تازانیاریم له‌سه‌ر نالى ده‌ستبکه‌وێت». خەسره‌و جاف هێماى بۆ ئه‌وه‌شکرد «له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێکى زۆرى خزمانى نالیشدا کۆبوومه‌ته‌وه، زانیارى گرنگى سنگ به‌سنگم به‌ده‌ستهێناوه و بۆ نووسینى ئه‌م رۆمانه‌و سوودم لێوه‌رگرتووه«.
هاوڵاتی کتێبى (نهێنییه‌کانی ژیانى عه‌لى وه‌ردى) له‌نوسینى سه‌لام شه‌ماعییه‌و وه‌رگێڕانى ئارام ئه‌مین شوانى له‌دووتوێى (302) لاپه‌ڕه‌و له‌لایه‌ن ناوه‌ندى (ئاوێره‌وه) چاپکراوه. ئه‌م کتێبه کۆمه‌ڵێک ورده‌باس و بابه‌تى پێکه‌وه‌به‌ستراوو هاوکات سه‌ربه‌خۆن سه‌باره‌ت به‌ژیانى عه‌لى وه‌ردی، وێڕاى چه‌ند وێنەیە‌کى تایبه‌تى وه‌ردى له‌قۆناغه جیاوازه‌کانى ژیانی. ئارام ئه‌مین، وه‌رگێڕى کتێبه‌که سه‌باره‌ت به‌وه‌رگێڕانى ئه‌م به‌رهه‌مه به هاوڵاتی وت «به‌دڵنیاییه‌وه ورده‌کارى ژیانى ڕۆژانه‌ى زانایه‌کى وا جێى بایه‌خى خوێنه‌ران و تاکه تاکه‌ى مرۆڤى کۆمه‌ڵگه‌یه‌و ڕه‌نگه هه‌موومان به‌شوێن ئه‌وه‌وه بین، بزانین ئه‌م که‌ڵه‌نوسه‌رانه له‌چ کۆمه‌ڵگه‌و چ ژیانێکى کۆمه‌ڵایه‌تى و چ خێزانێکه‌وه هاتووه‌و به‌چ قۆناغێکى ژیاندا تێپه‌ڕیوه‌و وێستگه‌کانى ته‌مه‌نى چى بوون؟». وتیشى « نوسه‌رى ئه‌م کتێبه (سه‌لام شه‌ماع) دۆستێکى ڕۆژانه‌و به‌رده‌وام و نزیکى وه‌ردى بووه، وێڕاى ئه‌و ورده‌کارى و زانیاریانه‌ى وه‌ردى سه‌باره‌ت به‌خۆى به‌نوسه‌رى به‌خشیوه، نوسه‌ر خۆیشى شایه‌دى زۆرێک له‌و ڕووداوو به‌سه‌رهاتانه بووه که‌تیایاندا ژیاوه‌و له‌م کتێبه‌دا باسکراون» ئارام ئه‌مین جه‌ختی له‌وه‌شکرده‌وه له‌م کتێبه‌دا «سه‌ره‌ڕاى فایلى ئه‌منى وه‌ردى له‌ده‌زگاى ئیستخباراتى وڵات، جگه له‌باسکردنى په‌یوه‌ندى وه‌ردى به‌حکومه‌ته‌کانى عیراق و به‌تایبه‌ت حکومه‌تى به‌عس و خودى سه‌دام حسێن-یشه‌وه، باسى هه‌ڵوێستى وه‌ردى سه‌باره‌ت به‌ئایین و به‌عس و حکومه‌تى به‌عس و سه‌دام حسێن و شیعه‌و سوننه‌و عه‌داله‌تى کۆمه‌ڵایه‌تى و زۆر باس و خواسى دیکه خراوه‌ته‌ڕوو. عه‌لى وه‌ردى زانایه‌کى ناسراوى عێراقی، جێپه‌نجه‌ى دیارو ئاشکراى به‌سه‌ر لێکۆڵینه‌وه کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کان و ناساندنى کۆمه‌ڵگه‌ى عێراقى ههیه، تائه‌مڕۆش جێگه‌ى ئه‌م زانایه خاڵییه‌و له‌نوسینى دوایین به‌رگى زنجیره کتێبى چه‌رده‌یه‌کى کۆمه‌ڵایه‌تى مێژووى عێراق، توێژینه‌وه‌ى کۆمه‌ڵایه‌تى له‌کۆمه‌ڵگه‌ى عێراقى که‌وتۆته دۆخێکى نیمچه متبونه‌وه.
ئه‌حمه‌د عه‌لی کتێبى له ( ره‌خنه‌وه بۆ ره‌تکردنه‌وه)ى رۆژنامه‌نووس ئارام سدیق له چاپخانه‌ى (چوارچرا) چاپ کراوه‌و له‌م دواییه‌دا به تیراژی٥٠٠ دانه بڵاوبووه‌وه. نوسه‌ر له‌سه‌ره‌تاى کتێبه‌که‌دا نووسیویه‌تى ( لێکۆڵینه‌وه‌ى ره‌خنه‌یی) به‌ڵام له‌گه‌ڵ هه‌ڵدانه‌وه‌ى لاپه‌ڕه‌کاندا زوو خوێنه‌ر بێهیوا ده‌بێت که له هیچ جێیه‌کى ئه‌و کتێبه‌دا به‌ر لێکۆڵینه‌وه‌ى ره‌خنه‌یى ناکه‌وێت که پشتى به میتۆدێکى ره‌خنه‌ى هاوچه‌رخ و زانستى به‌ستبێت و له‌سه‌ر به‌رهه‌مه ئه‌ده‌بیه‌کان به وردى کاریکردبێت و شتێکى تازه‌ى که‌شفکردبێت، به‌ڵکو ره‌نگه شۆکێک به خوێنه‌ر بدات و جۆره گرێ و پاڵنه‌رێکى غه‌ریزیى نێگه‌تیڤى ده‌روونى تێدا بخوێنرێته‌وه‌و هه‌ست پێبکرێت، وه‌ک دووپاتکردنه‌وه‌ى ئه‌م زاراوانه له زۆربه‌ى لاپه‌ڕه‌کاندا: «واعیز، پاسیڤ، ده‌رده‌دڵ نووس، ستایشکار، فریودان، نووسه‌رى ساخته، ته‌وه‌زه‌ل، شکستخواردوو، شاعیرى ساخته، بێبایه‌خ، بیرکورتیى بنووس، کۆڵه‌واریی، جوینه‌وه‌ى قسه‌ى سواو بێسه‌روبه‌ره، وێرانه، خۆ هه‌ڵواسین، بێئاگا.... تاد» له کاتێکدا ئه‌و قه‌ڵه‌مبه‌ده‌سته به‌ڕێزانه‌ى باسیانکراوه‌و توانجیان لێگیراوه، له دنیاى نووسیندا ده‌بوو ئارام سدیق ده‌ستى ڕێزى له به‌رهه‌مه‌کانیان بنایه، نه‌ک هه‌ر ئه‌وانه، به‌ڵکو له په‌ره‌گرافه‌کانى هه‌مان کتێبدا پلار ده‌گردرێته که‌سانێکى ترى لێهاتووى وه‌کو: له‌تیف هه‌ڵمه‌ت ، ئه‌نوه‌ر مه‌سیفی، عه‌باس عه‌بدوڵڵا یوسف، شێرزاد حه‌سه‌ن، ئیسماعیل حه‌مه‌ده‌مین، عه‌تا نه‌هایی، به‌کر عه‌لى ، ئه‌حمه‌دى مه‌لا و چه‌ندانى تر..... من به‌ش به‌حاڵى خۆم لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کم له‌سه‌ر کتێبێک نووسیوه، که ئه‌و بێ هیچ شیکاریى و بنه‌مایه‌کى زانستى و شه‌ن و که‌و کردنێک، توانجى بێ بنه‌ماى له نووسه‌ره‌که‌ى و به‌شداربووه‌کانى ناو کتێبه‌که‌ش گرتووه، ئه‌وه‌ى په‌یوه‌ندى به منه‌وه هه‌بێت ده‌مه‌وێت ئارام سدیق بۆ نموونه‌ى چه‌ند هه‌ڵه‌یه‌ک راست بکه‌مه‌وه: ١- ئایا لاکان شیعرى نووسیوه؟ له لاپه‌ڕه ١٦٦ دا ئارام سدیق ده‌نووسێت: « جارێکیش لاکانى لێده‌بێته شاعیره‌و ده‌نووسێت ( هه‌ندێ له شیعره‌کانى لامارتین وا لێکده‌درێنه‌وه زوو خۆیان ناده‌ن به‌ده‌سته‌وه) ده‌شێ بپرسین ئایا لاکان شیعرى نووسیوه؟» سه‌ره‌تا من وام نه‌نووسیوه! نازانم (لامارتین) له‌کوێوه هاتووه؟ ده‌بوو به‌ئه‌مانه‌ته‌وه وته‌که بگواسترایه‌ته‌وه که‌نووسیومه (لاکان)، جگه له‌وه‌ى له‌ڕووى ڕێزمانه‌وه ده‌بوو بینووسیایه (شاعیر) نه‌ک (شاعیره)، ئه‌مانه له‌لایه‌ک، به‌س سکانداڵه‌که له‌وێدایه که‌که‌سێک خۆى به‌ڕه‌خنه‌گر بزانێت و زانستى ئه‌وه‌ى نه‌بێت که‌به‌ڵێ (لاکان) شیعرى نووسیوه، ئه‌مه‌یه کۆڵه‌واریى راسته‌قینه، نه‌ک ئه‌و توانجانه‌ى به‌خشیونیه‌تیه‌وه به‌کۆمه‌ڵێکى زۆر نووسه‌رى کورد له‌ناو کتێبه‌که‌یدا. به‌ڵێ، بۆ یه‌که‌مجار ژاک لاکان شیعره‌کانى له گۆڤاری Le phare de Neuilly ساڵى ١٩٣٣دا بڵاوکرده‌وه، ئه‌م گۆڤاره گۆڤارێکى سوریالى مانگانه بوو له‌لایه‌ن (لیز ده‌هارم)ه‌وه ده‌رده‌کرا. ئه‌مه‌ش نموونه‌ى شیعرێکیه‌تى به‌ناونیشانى (باوه‌ڕى عه‌قڵانی) له‌گه‌ڵ کۆپى لاپه‌ڕه‌یه‌کى ئه‌و گۆڤاره‌یه. ٢- هه‌روه‌ها له‌لاپه‌ڕه ١٦١دا ده‌نووسێت: « هیچکام له‌و نووسه‌رو شاعیرانه‌ى له‌م کتێبه‌دا نووسینیان بڵاوبۆته‌وه، یه‌ک ره‌خنه‌یان له‌سه‌ر شیعره‌کان نه‌نووسیوه، به‌ڵکو زیاتر شرۆڤه‌یان کردووه‌و خوێندنه‌وه‌ى خۆیان پێشکه‌شکردووه». جێى خۆیه‌تى لێره‌دا بپرسین گوایه ره‌خنه‌ى نوێ خوێندنه‌وه‌و راڤه‌ى دۆزینه‌وه‌کان نییه؟ ره‌نگه لاى خاوه‌نى کتێب ره‌خنه توانجدان و فڕێدانى حوکمى پێشینه‌ى سه‌رپێیى بێت؟ بیرنه‌کردنه‌وه‌و خۆماندونه‌کردنه. خۆزگه نووسه‌ر له‌م رووه‌وه ئاشناده‌بوو به‌چۆنیه‌تى و شێوازى هه‌ندێک کارى ره‌خنه‌ى جیهانى و ئه‌وسا راى خۆى ده‌رده‌بڕێ. له‌لایه‌کى تره‌وه نووسه‌ر به‌م وته‌یه‌ى پێچه‌وانه‌ى ئه‌و وته‌یه ده‌وه‌ستێته‌وه که‌خۆى له‌لاپه‌ره ٢٣دا هێناویه‌تیه‌وه‌و هاتووه «ره‌خنه‌گر که‌سێکه کار له‌سه‌ر شیکردنه‌وه‌و لێکدانه‌وه‌و هه‌ڵسه‌نگاندنى ده‌قى ئه‌ده‌بى ده‌کات» ٣- له‌لاپه‌ڕه ١٦٦دا ده‌نووسێت: « چۆن ده‌زانن ئه‌و دالانه‌ى شاعیر به‌کاریهێناوه چه‌ندین مه‌دلول له‌خۆده‌گرێت؟ « له‌وه‌ڵامدا ده‌ڵێم گه‌ر که‌مێک به‌وردى لێکۆڵینه‌وه‌که‌ى بخوێندایه‌ته‌وه‌و ته‌ماشاى لاپه‌ڕه ٤٥و ٤٧ى بکردایه ده‌یبینى که‌دال و مه‌دلولى جیاواز ئاماژه‌یان پێدراوه‌و لێکدانه‌وه‌یان بۆ کراوه له‌سۆنگه‌ى رۆچوونى قووڵ بۆ ده‌قه‌کان و سه‌یرکردنیان له‌گۆشه‌نیگاى جیاوازه‌وه. من به‌شبه‌حاڵى خۆم به‌هه‌نگاوێکى ئه‌رێنیم زانى، وه‌ڵامى ئه‌و پێشنیاره بده‌مه‌وه که له‌ماڵپه‌ره‌کان بڵاوکرایه‌وه به‌به‌شداریکردن له‌کتێبێکى ئاوها به لێکۆڵینه‌وه‌ى ره‌خنه‌یی، میتۆدى من له‌و لێکۆڵینه‌وەیە‌شدا کارکردن بووه له‌سه‌ر بنیادى زمانى ده‌قه‌که، جا گه‌ر له دیدێکى ساده‌و سه‌رپێى خاوه‌نى (له‌ڕه‌خنه‌وه بۆ ره‌تکردنه‌وه) به‌خوێندنه‌وه داده‌نرێت، ئه‌وا هه‌ڵبه‌ت لاى من لێکۆڵینه‌وه‌ى هاوچه‌رخ جۆرێکه له‌خوێندنه‌وه. سه‌باره‌ت ئه‌وه‌ى ئه‌و به‌شداری نه‌کردووه، ئه‌وا په‌یوه‌ندى به‌تواناکانى خۆیه‌وه ههیه، به‌س هێندى من ئاگادارى هه‌ندێک له‌شیعره‌کانى ئه‌و شاعیره بم، لێکۆڵینه‌وه‌و خوێندنه‌وه‌ى به‌زمانه‌کانى جگه له‌کوردى له‌لایه‌ن که‌سانى ئه‌کادیمییه‌وه بۆ کراوه، باوه‌ڕناکه‌م پێویستى به‌وه بێت به‌ستایشى ئه‌و ببێته شاعیر یان به‌توانجدان له‌شیعر نووسین بکه‌وێت، دواجار حه‌زده‌که‌م راستکردنه‌وه‌ش بۆ ئه‌و هه‌ڵه‌یه بکه‌م که له‌لاپه‌ڕه ١٤٠دا تێیکه‌وتوه‌و نووسیویه: « له زمانى عه‌ره‌بیدا به‌یاداشت ده‌وترێت مزکرات» ئه‌مه هه‌ڵه‌یه‌و ده‌بوو بنووسرایه « مذکرات «. هه‌روه‌ها به‌کارهێنانى وشه‌ى (بنووس) له‌لایه‌ن نووسه‌ره‌وه به‌شێوه‌یه‌کى به‌ربڵاو له‌ڕووى ڕێزمانه‌وه هه‌ڵه‌یه، چونکه ئه‌مه ده‌بێته فه‌رمان: بـ+ چاوگ = فه‌رمان وه‌ک : بـ+ خۆ= بخۆ، گونجاوتر بوو وشه‌ى نووسه‌ر یان نووسیارى به‌کاربهێنایه. به‌م خۆزگه‌یه دوایى به‌م کورته نووسینه دێنم و ده‌ڵێم: خۆزگه دنیاى ناسک و هه‌ستیارو پێ ڕامانى ئه‌ده‌بمان نه‌ده‌شێواند به‌تێگه‌شتنى هه‌ڵه‌و کاڵوکرچى خۆمان، به‌ڵکو وه‌ک کورد گوته‌نى : نان بۆ نانه‌واو گۆشت بۆ قه‌ساب ده‌بوو. هه‌ر به‌م جۆره‌ش ره‌خنه‌مان بۆ ره‌خنه‌نووسانى شاره‌زاو شایسته‌ى بواره‌که جێده‌هێشت.
شوان ئه‌حمه‌د کردویه‌تى به‌کوردی خاتوو فه‌یروز ڕه‌شام، ڕۆماننوس و توێژه‌رو ئه‌کادیمیستێکى جه‌زائیرییه‌و له‌کۆلێژى ئه‌ده‌ب و زمان له‌زانکۆى (ئه‌لبوێره) له‌جه‌زائیر وانه‌بێژه. خاوه‌نى چه‌ندین نوسین و وتارى زانستیه‌و له‌نوسینه‌کانیشیدا، بایه‌خ به‌پرسى ژن و هزرو کلتور ده‌دات. له‌م ماوه‌یەى دواییدا یه‌که‌م ڕۆمانى خۆى که (٢٤٤ لاپه‌ڕه ده‌بێت، چاپى یه‌که‌م ٢٠١٧)، به‌ناوى (تشرفت برحیلک) بڵاوکرده‌وه. ڕۆمانه‌که به‌گشتى باس له‌کێشه‌و گرفته‌کانى ژنان ده‌کات، له‌نێو سیستمێکى نێرسالارى وه‌ک کۆمه‌ڵگه‌ى جه‌زائیریدا. هه‌روه‌ها کاریگه‌رى قوڵى فێنده‌مێنتالیزمى ئیسلامیش نیشانده‌دات، له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگه‌و ڕه‌فتارو هه‌ڵسوکه‌وتى یه‌ک به‌یه‌کى هاوڵاتیان، دواى ئه‌و (10) ساڵه خوێناوییه‌ى جه‌زائیر (1992-2002)، له‌گه‌ڵ تیرۆرو توندڕه‌ویدا به‌ڕێکرد. ئه‌مه‌ى ده‌یخوێنیته‌وه گفتوگۆیه‌کى کورتى حه‌مید زنازى نوسه‌رو وه‌رگێڕه له‌گه‌ڵ فه‌یروز ڕه‌شامدا، ده‌رباره‌ى ڕۆمانه‌که‌ی. حه‌مید زنازى: له‌ڕۆمانه‌که‌تدا (تشرفت برحیلک)، بوێرانه‌و به‌قوڵى پرسى توندڕه‌وى ئایینى و ده‌رهاویشته وێرانکاریه‌کانیت، له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگه‌و به‌تایبه‌تیش له‌سه‌ر ژنان خستۆته‌ڕوو .. ئایا توندڕه‌وى ئایینى له‌سه‌ر ئاستى ده‌رونى و کۆمه‌ڵایه‌تی، چ کاریگه‌رییه‌ک جێدێڵێت؟ فه‌یروز ڕه‌شام : توندڕه‌وى ئایینى هه‌ر به‌ته‌نها بیرکردنه‌وه‌و هه‌ڵسوکه‌وتى مرۆڤه‌کانى داغان نه‌کرد، به‌ڵکو په‌یوه‌ندییه کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کانیشى شێواندو به‌ئاستێک ئاڵۆزى کرد که‌ناچێت به‌ئه‌قڵدا، له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌شدا دۆخى ژنانى ته‌واو تێکدا. کێشه‌ى زۆرو دابه‌شبوونى ترسناک له‌نێو خێزانى جه‌زائیریدا ڕویدا، ئه‌ویش به‌هۆى تێگه‌یشتنى نوێوه بۆ ئایین و ئه‌و تێگه‌یشتنه نوێیه‌ش، ته‌واوى ئه‌ندامانى خێزانێک له‌سه‌رى کۆک نین. خواپه‌رستى به‌م شێوه تازه‌یه‌ی، ڕواڵه‌تیه زیاد له‌وه‌ى مۆراڵى بێت، هه‌ربۆیه هه‌ندێک سه‌رله‌به‌ر به‌پێچه‌وانه‌ى قسه‌و ڕواڵه‌تى ده‌ره‌کیانه‌وه، ڕه‌فتارده‌که‌ن و ئه‌وه‌ش توشى جۆرێک له شیزۆفرینیاى کردوون. توندڕه‌وى ئایینى بووه مایه‌ى پایه‌ماڵکردنی، ئازادییه ساده‌و ساکاره‌کانى پیاوان و هه‌روه‌ها ژنانیش. له‌وه‌ش مه‌ترسیدارتر ئه‌وه‌یه، کاریگه‌رى نه‌رێنى و مه‌ترسیدارى له‌سه‌ر په‌روه‌رده‌کردنى منداڵان جێهێشتووه. به‌داخه‌وه کاریگه‌رییه‌کانى ئه‌و (10) ساڵه ڕه‌شه‌ى جه‌زائیر پێیدا تێپه‌ڕى له‌ڕووى ده‌رونى و کۆمه‌ڵایه‌تیه‌وه، هه‌تا ئێستاش به‌رده‌وامه‌و له‌هه‌ڵکشاندایه‌و هه‌نوکه ده‌ره‌نجامه ماڵوێرانکه‌ره‌کانى ده‌بینین. حه‌مید زنازى: له‌ده‌ستپێکى ڕۆمانه‌که‌دا ده‌ڵێیت: (سه‌ربورده‌ى ژیانى که‌سه‌کان، بریتیه له‌مێژووى ڕاسته‌قینه‌ى کۆمه‌ڵگەکان).. ئایا به‌سه‌رهاتى کاره‌کته‌رى (فاتمه‌ى زه‌هرا)، بریتیه له‌چیرۆکى کۆمه‌ڵگه‌ى جه‌زائیری؟ فه‌یروز ڕه‌شام: وایه، ئه‌م ڕۆمانه هه‌ر ته‌نها سه‌ربورده‌ى ژنێک نییه، تاڵاوى توندوتیژى خێزانى چه‌شتبێ و ملکه‌چ به‌یاساکانى کۆمه‌ڵگه‌ى نێرسالارى کرابێت، به‌ڵکو ڕۆمانێکیشه ڕوماڵى ئه‌و گۆڕانکارییه قوڵانه ده‌کات که له‌بونیادى کۆمه‌ڵگه‌ى جه‌زائیریدا ڕویانداوه‌و ئه‌و وه‌رچه‌رخانانه‌ش نیشانده‌دات که به‌سه‌ر نۆرم و به‌هاو کلتورو ڕه‌فتارى ڕۆژانه‌ى خه‌ڵکه‌که‌یدا هاتووه، پاش ئه‌وه‌ى له (10) ساڵه ڕه‌شه‌که‌داو دواتریش، توندڕه‌وى ئایینى سه‌ری کێشا بۆ هه‌موو جێیه‌ک. ڕۆمانه‌که باس له‌ئێش و ئازارى ژنان ده‌کات، له‌چه‌ند ڕوویه‌که‌وه. هه‌ر له‌توندوتیژى جه‌سته‌یى و مه‌عنه‌وییه‌وه بیگره، تاده‌گات به‌چه‌وساندنه‌وه‌ى له‌ڕووى مادیه‌وه‌و ڕێگه‌پێنه‌دانى له‌وه‌ی، گوزارشت له‌ڕاوبۆچونى خۆى بکات. له‌گه‌ڵ پرسگه‌لێکى دیکه‌ى وه‌ک، باڵاپۆشى و په‌یوه‌ندى به‌جه‌سته‌ى خۆیه‌وه‌و تێرنه‌بوون له‌ڕووى سێکسى و مۆله‌قى خێزان و جیابوونه‌وه‌و.. هتد. حه‌مید زنازى: ده‌بوو دۆخى ژن له‌مڕۆدا چاکتربوایه له‌جاران، به‌تایبه‌ت که‌مافى له‌خوێندن و کارکردندا بۆته شتێکى ئاسایی؟ فه‌یروز ڕه‌شام: ئه‌وه ڕاسته ژنان مافى خوێندن و کارکردنیان به‌ده‌ستهێناوه، وه‌لێ ئه‌مه ماناى ئه‌وه ناگه‌یه‌نێت که‌نه‌هامه‌تیه‌کانیان کۆتاییان پێهاتووه. ڕۆمانه‌که باس له‌یه‌کێک له‌و دیارده ترسناکانه ده‌کات که‌بێده‌نگى لێکراوه‌و زۆرێکى له‌و ژنانه‌ى کارده‌که‌ن به‌ده‌ستیه‌وه ده‌ناڵێنن، ئه‌ویش گێچه‌ڵپێکردنى مادییه له‌لایه‌ن مێرده‌کانیانه‌وه. ئاخر ڕازیبوون به‌کارکردنى ژن، مه‌رجداره به‌وه‌ى ته‌واوى موچه‌که‌ى بداته مێرده‌که‌ی، هه‌تا له‌ژیاندابێ! نابێت به‌لاشته‌وه سه‌یربێت کاتێک ده‌زانیت ژنێک (مامۆستاى زانکۆ، یان پزیشک یاخود پارێزه‌ره) ، مافى ئه‌وه‌ى نییه له‌پاره‌ى خۆى سه‌رفبکات. بگره هه‌ندێجاریش ناچاره قه‌رزبکات تاهه‌ندێ له‌پێداویستیه گرنگه‌کانى خۆى پێ پڕبکاته‌وه، وه‌ک چاره‌سه‌رکردنى هه‌ندێ نه‌خۆشى تولانى و کوشنده!. حه‌مید زنازى: ئایا ژن خۆى به‌رپرسیار نییه له‌و دۆخه کۆمه‌ڵایه‌تیه‌ى تێیدایه؟ فه‌یروز ڕه‌شام: به‌ڵێ پڕاوپڕ خۆى لێى به‌رپرسه‌و درێژه‌دانیش به‌گێڕانى ڕۆڵى قوربانى دادى نادات، گوایه پیاویان کۆمه‌ڵگه ده‌یچه‌وسێننه‌وه، چونکه ئه‌وه جگه له‌چاره‌ڕه‌شى زیاتر هیچى دیکه‌ى بۆ ناکات. ئه‌مه ئه‌و ده‌ره‌نجامه تاڵه‌یه که‌کاره‌کته‌رى (فاتیمه‌ى زه‌هرا) له‌ڕۆمانه‌که‌دا پێى ده‌گات، دواى ئه‌وه‌ى هه‌موو جۆره توندوتیژى و قوڕبه‌سه‌رییه‌ک ئه‌زموون ده‌کات. ژن گه‌ر بیه‌وێت، تواناى ژێره‌وژورکردنى مێژووى ههیه، به‌ڵام کێشه‌که له‌وه‌دایه بڕواى به‌وه نه‌ماوه تواناى ئه‌وه‌ى هه‌بێت! ئه‌سته‌مه باس له‌ئازادى ژن بکه‌ین له‌کۆت و پێوه‌ندى کلتورى نێرسالارى که‌سوکایه‌تى پێده‌کات و به‌که‌مى ده‌گرێت، گه‌ر ژن خۆى بڕواى به‌وه‌بێت که‌بوونه‌وه‌رێکى بێئه‌قڵ و بێ دینه‌و ده‌بێت خۆى داپۆشێت، یان ته‌نها بۆ ئه‌وه دروستکراوه تا وه‌چه بخاته‌وه‌و سکوزا بکات. زۆرێک له‌ژنان ڕێک و ڕاست کلتورى نێرسالارى به‌رهه‌مدێننه‌وه، دواى ئه‌وه‌ى به‌و کلتوره په‌روه‌رده ده‌بن و باوه‌ڕبه‌وه دێنن که‌نێرسالارى یاساى سروشتى ژیانه. بۆیه ناکرێت به‌رپرسیارێتى دۆخى ناهه‌موارى کۆمه‌ڵایه‌تى ژن، ته‌نها بخه‌ینه ئه‌ستۆى پیاوه‌وه، به‌ڵکو ژنان خۆشیان له‌وه به‌رپرسن. ئێستا له‌کۆمه‌ڵگە عه‌ره‌بیه‌کاندا، خه‌ره‌ندێکى کلتورى و کۆمه‌ڵایه‌تى قوڵ که‌وتۆته نێوان ژن و پیاوه‌وه‌و پێویست ناکات، له‌وه زیاتر به‌گوتارى شه‌ڕانگێزى و دوژمنکارانه قوڵترى بکه‌ینه‌وه، چونکه له‌دواجاردا هه‌ردووکیان به‌دبه‌خت و سیاچاره‌ن. له‌و کۆمه‌ڵگایانه‌ى ئۆغرو هاوسه‌نگن، دیالۆگ و ڕێز بنه‌ماى مامه‌ڵه و هه‌ڵسوکه‌وته بۆ خاترى پایه‌دارکردنى مرۆڤ، به‌بێ گوێدانه ئه‌وه‌ى که‌سه‌که نێره یان مێیه. دوژمنى ژن هیچ ئان و ساتێک پیاو نه‌بووه، به‌ڵکو نه‌فامی بووه! ئاخر پیاویش قوربانى ده‌ستى کلتورێکه که‌ژن به‌جۆرێک له‌جۆره‌کان، به‌شداربووه له‌به‌رهه‌مهێنانیدا. نه‌فامى و نه‌زانى کۆمه‌ڵگه‌ى به‌ره‌و ئه‌وه برد تا ئایدیاى توندڕه‌وى ئایینى په‌یڕه‌وبکات، ئه‌و ئایدیایه‌ى وه‌ک چۆن گه‌مارۆى ژنانی دا، وه‌هاش له‌هه‌موولایه‌که‌وه پیاوانى ته‌وقداو په‌یوه‌ندى نێوانى ئه‌و دوو بونه‌وه‌ره‌ى ئاڵۆزترکرد. حه‌مید زنازى: له‌ڕۆمانه‌که‌تدا ئێستێکى کاریگه‌رى تێدایه، ده‌رباره‌ى ئێش و ئازاره‌کانى ژن له‌گه‌ڵ نه‌خۆشى شێرپه‌نجه‌ى مه‌مکدا. له‌وباره‌یه‌وه قسه‌مان بۆبکه؟ فه‌یروز ڕه‌شام: ته‌مه‌نى ژن له‌کلتورى ئێمه‌دا زۆر کورته، له‌گه‌ڵ باڵقبوندا ده‌ستپێده‌کات و به‌ده‌ستپێکردنى ته‌مه‌نى نائومێدى کۆتایى دێت! له‌و ماوه کورته‌شدا داواى لێده‌کرێت، ته‌نها ڕۆڵى کۆمه‌ڵایه‌تى بگێڕێت، ته‌نانه‌ت گه‌ر له‌سه‌ر حیسابى خه‌ون و خولیاکانى و ته‌ندروستیشى بێت. کۆمه‌ڵگه به‌گشتى ژنى نه‌خۆش و نوقسانى خۆشناوێت، له‌به‌رئه‌وه ئه‌و ژنانه‌ى دووچارى نه‌خۆشى کوشنده ده‌بن، (10) قات ئازار ده‌چێژن: شێرپه‌نجه‌ى مه‌مک نه‌خۆشیه‌کى زۆر هه‌ستیاره، له‌به‌رئه‌وه‌ى به‌شێوه‌یه‌کى ڕاسته‌وخۆ په‌یوه‌ندى به‌ژنێتى ژنه‌وه هه‌یه‌و ئه‌سته‌مه مه‌زه‌نده‌ى ئاستى ئه‌و خه‌م و په‌ژاره ده‌رونى و کۆمه‌ڵایه‌تیه بکرێت که‌ژن داده‌گرێت، له‌حاڵه‌تى بڕینه‌وه‌ى یه‌کێک له‌مه‌مکه‌کانیدا. ئاخر ژن له‌کۆمه‌ڵگاکانى ئێمه‌دا، به‌چاوى سوک و وه‌ک بونه‌وه‌رێکى نوقسان سه‌یرده‌کرێت، ته‌نانه‌ت له‌و کاتانه‌شدا که‌ئه‌ندامانى جه‌سته‌ى ساغ و سه‌لیمه. ئه‌ى ده‌بێت گه‌ر ئه‌ندامێکى هه‌ستیارى وه‌ک مه‌مک له‌ده‌ستبدات، حاڵى چۆن بێت؟!. سه‌رچاوه: وێبسایتى: اڵاوان.
.png)
