شوێنەوارناسەکان دەموچاوی (خوێنمژ)ێکی تەمەن ٤٠٠ ساڵان دروستدەکەنەوە کە داسێکی ئاسنی لە ملدایە

 گەشاوە جاف هەرگیز بە بیرمدا نەهات بۆ ساتێک چرکەیەک ئێرە جێ بهێڵم.! ئاخر گەلۆ نەمویست جارێکی دیکە شەرابی دووری و غوربەت پێک پێک بنۆشم! بەڵام ڕەشتکرد ژیان لەم شارە بە سەدەها شەو دانیشتم کاڵ نابێتەوە تاریکی ئەم ڕۆژگارە، دەسا هاوڕێیان وەرن دەرمانی کەن دڵەی زامدار دەناڵێنی دەگری وەک منداڵێکی باوان دل لێ تۆراو، دەسا وەرن هاوخوێنان ببینن حال و زارم ببنە تەبیب بۆ دڵەی زامدارم ئێوە بلێن بە منی وێڵ و شەیدا بینوویتانە لێدانی خەنجەری دەستی کەس لە پشتا..!!! سلیمانیی گەشاوە جاف

دڵکەش قادر  من شەوان دەچوومە نێو تەنیایی و بێئاگا بووم زۆر جار تەنیایی خەیاڵی لێ دەدزیم خەیاڵ لە من تەنیاتر من لە وجوودی خەیاڵ بێ ئاگا بێ ئاگایی، دابڕانە. دڵم قوربانی ئەو جێهێشتنانەیە کە شەوان مانگ بە دیارمەوە حوزن دەیبردەوە چش، ئەوان خاڵین لە دابڕان بە کۆترەباریکەیەک سکاڵام نارد خوداوەند، لە هەمو  قابیلەکان تووڕەیە. من لە نەوەی ئەو ئەهریمەنانەم کە خەیاڵ دایبڕین لە شەڕ من و خۆم بەیەکەوە دەچینەوە سەر ئینجانەکانی تەمەن و ڕابردوو لە یاد دەکەین ئێستا کەسێکی دیکەین لە ماڵە باجێنەمان ڕا دەکەین تا ڕێگای ئاوی هەبێ ناچینەوە سەر ڕێی باران تا خودا حەزکات پیکەنینمان جوان تا جوانی حەزکات دابڕانم هەنگوین تا چیا حەزکات نەسیمی بەیانیانم شاد چ شیرینە ئەو چاوانەی گۆڕدران. کە بێ ئاگابووم دڵی منداڵیم، دایبڕیبووم لە قاپی خانەقای دراوسێمان و منداڵانە دەچوومەوە ناو جوانی قانگدراو چ بێ ئاگابووم ئێستا من خەیاڵێکی دیکەی ناو هەنبانەی منداڵیم ئێستام ئێستایەکی ونە ونتر لە ماڵی نەوڕەسێکی ماندووتر لە هەتاو هەتاو، تواندنەوەی مۆمە لە داڵانی قەیسەر.  

گۆران قادر هۆنراوەی : عبدالرحمن بن مساعد وەرگێڕانی : گۆران قادر ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! خاوەنی شكۆی پارێزراو.. كەمێ ئارام گرتن ولەگەڵیا لێزانین و ووریایی.. ئەم زاتەی بەرچاوی ئێوە.. بە دزییەكی بچوك دەستی پێكرد.. پاشان دزییەكی بچوكی تر.. پاشان لە قۆزاخەكەی خۆی هاتەدەر.. وهات هات بۆ ڕیزی پێشەوە ! لەگەڵ ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! خاوەنی شكۆی پارێزراو.. خاوەنی ئەو نەفسە بێگەردە.. خاوەنی ئەو دەستە پاكە.. ئەم سامانە زۆر وترسناكەی.. پێكەوەناوە بە مووچەكەی!! وئێساش وا لە ڕیزی پێشەوە ! لەگەڵ ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! خاوەنی شكۆی پارێزراو.. جێبەجێكردنی یاسا.. پێشینەی كاریەتی وگرنگی پێدەدا.. هیچ لە حەرامخۆری نزیك ناكەوێتەوە.. تەنها لەژێر باڵی تاریكیدا نەبێ.. هەر بەمەش وا لە ڕیزی پێشەوە ! لەگەڵ ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! خاوەنی شكۆی پارێزراو.. بەپەرۆشەوە چالاكانە دزی دەكا.. ڕەنج دەكێشێ وگیرفان. پڕ دەكا.. ئارەق دەڕێژێ وپاداشتی ناوێ بێباكە لە لێپرسینەوە.. هیچ سڵ ناكا لە سزادان.. هەر بەمەش وا لە ڕیزی پێشەوە ! لەگەڵ ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! خاوەنی شكۆی پارێزراو.. لە گشت وێستگە وكەناڵێكا.. باسی بێگەردی وپاكی كۆن دەكا.. باسی باوەڕی خۆی دەكا .. بە سیستم ویاسا ودادگا.. هەر بەمەش وا لە ڕیزی پێشەوە ! لەگەڵ ڕێزم بۆ جەنابی كاك دز !! ڕێزم بۆ جەنابی دز !! ڕێزم بۆ نكۆڵی وپشتگوێخستن.. ڕێزم بۆ پەیمان ویاسا شكاندن.. ڕێزم بۆ گەندەڵی وگەندەڵكاران.. بۆ خواردنی پارە وماڵی هەژاران.. بۆ چاوچنۆكی وزیادەڕۆیی لە پیسخۆری.. بۆ گۆڕینی هەموو ووڵات.. لە كەرتی گشتی بۆ كەرتی تایبەت.. ڕێزم بۆ شادزی تایبەت.. ڕێزم بۆ هەموو دزان!!

گەشاوە جاف   شانەیەکی لێک نەترازاوین من و شەو من بە عیشقی ئەو ئاوس شەو بە دیداری شەبەنگ ئاوس تەنهایی بە سەمفۆنیای بێدەنگی ئاوس چ ناوازەیە جادووییی لە پریاسکەی نەبوون دا هەرسێک کۆکردنەوە بوخچەی هەر کچێ هەر ژنێ ژنێ هەر بێوژنێ بێوەژنێ لە کۆتای بیردۆزەدا  بە من و شەو و تەنیایی یەکسانە منێکی دووگیان بە ئەشق سیناخ بە بێدەنگی دەبێتە بەرد دڵ دەبێتە قاڕبوون بێدەنگی  بەسە بۆ وتنی سترانێ دڵەکوتێی عەشق بە سواری ئەسپی ئەفسووناوی گەیشتن فریادڕەس سەرگەردان بەدوای مەحبووبەکەیدا مەیدان مەیدان  تا دادڕینی کراسی ڕەش پەلکەزێڕینە  دووگیانی شۆڕش پێکەوەبوون   فۆڕمێکی زۆر ناسکە بەیانی چ سێکووچکەیەکی ناوازەیە گەردوون  کەسێ هەیە هەر چوار وەرزەی بەجۆرێ ئاڵوگۆڕکراوە تەمەن شانۆی ژیان بۆتە تەختەیەک نماییش  چ جوانە بارانێکی مۆر لە سەر شەونمی دڵ.   دەروازە2 19/05/2021 #گەشاوە_جاف    

 ‌مه‌ولود ئیبراهیم . هەولێر (...جێم نە بووەوە ..جێم نە بووەوە.. لەعێراق و لەئێران جێم نە بووەوە، شوێنێکم نەدی تێیدا بژیم، لەبەینی دوو سێ کیودا چایخانەیەکی پەڕتوکاوو ناخۆش و عەجایبم ههیە ، ئەگەر بێن تەماشا بکەن .. تەعەجوب دەمێنن کەمن چۆن لێرە دەژیم! نا..پێمخۆشە کاسبی لێ دەکەم، هونەر لەنێو کورددا قەدری نەما؛ هونەر بۆ من بەهرەیەکی نەدا! هونەر بۆ من کارێکی نەکرد بەشوێنیا بچم؛ چۆن کوردم و بەزمانی کوردی قسە دەکەم!!) حەسەن زیرەک – کاسێتی ئەبوو سەباح. پێشەکی لەماوەی رابردوودا ناونیشانی نووسینێکم بەرچاو کەوت ، کەنووسرابوو:( ئایا حەسەن زیرەک هونەرمەند بوو؟) لەژێر ناوی نووسەری بەڕێز ( ئەحمەد ئەمانی)، بۆمن جگە لە ناونیشانەکە ناوی نووسەرەکەش نوێ بوو! زۆر بەتاسەوە کەوتمە خوێندنەوەی نووسینەکە . دەرکەوت ئەم نووسینە بەردەوامی گفتوگۆو راگۆڕینەوەیەکە لەنێوان بەڕێزان : ( دکتۆر بینەندە و دکتۆر ئەحمەد ئەمانی )(*١) بەداخەوە زۆرم ههوڵدا نووسینەکانی پێشترم دەسنەکەوت و نەمزانی گفتوگۆکانی ئەم دوو بەڕێزە لەچییەوەو لە کەیەوە سەریههڵداوە! ؟ چۆن لەنووسینەکەدا بەڕیز ئەحمەد ئەمانی ، جگە لەوەی لەسەرەتادا رووی قسەی لەبەڕێز دکتۆر بینەندەیە، راو خواستی خۆشی بۆ هونەرمەندو هونەرمەندبوون بەکێش و پیوی رۆژئاوایی خستووەتەڕوو، ئەمە خواستێکی رەوایەو ئەو بەڕێزە مافی خۆیەتی، هیوای چ جۆرە هونەرمەندێک بخوازێ ! بەڵام ، خواستی هونەرمەند بوون بەکێش و پێوی رۆژئاوا لەکوردستانێکی بەو حاڵ و بەم رەنگە؛ پێموابێ زۆر لەگەڵ واقیع ناگونجێ ؛  کوردستان و رۆژئاوا .. کورد گوتەنی هەر خودایان یەکە! لەوەش گەڕێ! لەتەواوی کورتە نووسینی – ئایا حەسەن زیرەک هونەرمەندبوو؟ دا هێندە بەهەناسەیەکی تازەو توند کەوتووەتە داماڵینی زیرەک لە – هونەرمەندبوون !!- کە لای مامۆستا ئەحمەد ئەمانی .. زیرەک نەک لەڕابردوودا هونەرمەند نەبووە، زیرەکە  ئێستاش هەر هونەرمەند نیە ! سەرەڕای ئەوەش مامۆستا ئەحمەد دواکەوتن و تەواوی نادادپەروەری نێوەندی هونەری دەداتە پاڵ  زیرەک! هەر ئەوەش لەوتاری– ئایا حەسەن زیرەک هونەرمەندبوو؟دا دەخوێندرێتەوە !! دە دەقیقە گوێ نەگرتن لەزیرەک!! لەڕاستیدا مامۆستا ئەحمەد ئەمانی تەواو مافی خۆیەتی –حەسەن زیرەک – و هەر هونەرمەندێکی تر بەهونەرمەند بزانێ یان نەزانێ ! دەنگی زیرەکی لا خۆش بێ یان نا ! وەک خۆی دەنووسێ :(روونتر، حەسەن زیرەک زیاتر لەوەی هونەرمەند بێت سۆزڕاکێشێکی عەیار ٢٤ ە، بەڵام، با کڵاو لەسەر خۆشمان نەکەین چەند کەس لەئێمە دەتوانێت رۆژێک تەنیا بۆ دەدەقیقەش بووە گوێ لەحەسەن زیرەک بگرێت؟) بەڵام لەتەواوی نووسینەکەی مامۆستا ئەحمەد ئەمانی دا ، چ ئەوەی لەبارەی کەسایەتی زیرەک وەک تاکێکی نێو کوردەواری دوو وڵاتی داگیرکەرو چ  وەک هونەرمەندێکی هەمیشە راونراو!! چ ئەوەی لەبارەی هونەرەکەیەوە قسە دەکات! هیچ بەڵگەیەکی نەهێناوەتەوەو تەنیا رای خۆیەتی !! ناکرێ ئەمانە  ئەنجامی لێکۆڵینەوەبن لەژیان و هونەری زیرەک . چۆن بەڕێزێکی وەک (دکتۆر ئەحمەد ئەمانی) خاوەن بڕوانامەیەکی بەرزو پسپۆریەکی گرنگ .. ئەگەر تەواوی ژیانی پەنجاساڵەو شەش مانگەی زیرەکی خوێندبێتەوەو رای بەم شێوەیە دەبێت!! بەداخەو هەرچی بیر لەڕایەکانی دکتۆر ئەحمەد دەکەمەوە سەبارەت بەزیرەک و هونەرەکەی !! سەیردەکەم زانیاریەکانی لەوە تێپەڕناکات کە هەر کەسێک لەسەرزارەکی  و لەنێو خەڵکدا بیستبێتی !! چۆن ئەگەر بەڕێزێکی ئەکادیمی وەک دکتۆر ئەحمەد بیەوێ رای حیسابی هەبێت و قسە لەسەر –  هونەرمەندێکی ئەفسانەیی – وەک زیرەک بکات ، ئەوە سەرەتا دەبێ ئەو ٢٥ تا ٣٠ کتێبە و سەدان وتارو نووسینەی خوێندبێتەوەو گوێ لە سەدان و سەدان  بەرنامەی رادیۆیی و تەلەفزیۆنی و کۆڕو سمینارە گرتبێ کە لەدوای مەرگی زیرەک لە ٢٦/٦/١٩٧ ەوە بەردەوام لەئێران و عێراق و کوردستان و دەرەوە دەنووسرێن و دەگوترێن و دەگێڕدرێن و بڵاودەکرێنەوە!  ئەگەرنا بەهیچ شیوەیەک نەیدەنووسی :(با کڵاو لەسەر خۆشمان نەکەین چەند کەس لەئێمە دەتوانێت رۆژێک تەنیا بۆ دە دەقیقەش بووە گوێ لەحەسەن زیرەک بگرێت؟) ئەو بەڕێزە نەک هەر لێکۆڵینەوەی نەکردووە ، بەڵکو وەک ئەوە وایە لەکوردستانیش نەژیابێ !! حەسەن زیرەک .. لەو رۆژەوەو لەساڵی ١٩٥٣ و لەڕادیۆی بەغدا چریکاندی – ئەسمەر یارم جوانە- وە تاچەند رۆژێک پێش مەرگی ژەهرخواردوکردنی و دوا گۆرانی – وامن نەخۆشم دەردم گرانە ! (٢*)– لە ٢٦/٦/١٩٧٢ بۆکان گیان دەسپێرێ ! هەمیشە هونەرمەندی یەکەمی گوێ لێگرتن بووە، چ لەڕادیۆ کوردییەکان و چ لەزۆر فرۆشتنی گۆرانیەکانی و چ ئێستاش لەیوتیوب و سۆشیال میدیا  (٣*)، بەردەوام لەڕیزی پێشەوەی هەموو هونەرمەندان بووەو بۆ گوێ لێگرتن .. ئێستاش هەس !! خاتوو میدیای زەندی دەنووسێ (ڕۆژانە دوو هەزار نامە بۆ رادیۆ دەهات سەدا ٩٩ی بۆ داواکردنی گۆرانیەکانی زیرەک بوو ، هەندێک لەگوێگرەکان پولیان دەخستە نێو پاکەتەکە تازووتر گۆرانی خواستی خۆیان بڵاوبکرێتەوە).   هه روەها دەڵێن : هێندە نامەی زۆر بۆ داواکردنی گۆرانیەکانیی زیرەک بۆ ڕادیۆ دەهات لە کرماشان ، ئیدارەی ڕادی ۆ و پۆست ناچار بوون سندوقێکی نامەی تایبەت بە ئەو نامانە دابنێن کە بۆ داواکردنی گۆرانیەکانی زیرەک دهاتن ! کە ئەمە پێش زیرەک و دوای زیرەک بۆ هیچ هونەرمەندێکی کورد نەکراوە !؟ دەی مامۆستا دکتۆر ئەحمەد ئەمانی دەنووسێ : کەس لە ئێمە توانای ئەوەی نیە ڕۆژێ بۆ دە دەقیقەش گوێ لە زیرەک بگرێ ! بەڕاستی ڕایەکی ئاوا – یەک ڕا !!– و دوور لە واقیع نەدەبووایە ڕای دکتۆرێکی لێکۆڵەر بێت لەم سەردەمەدا !! پێمخۆشە مامۆستای بەڕێز ئەحمەد ئەمانی ئەمە بزانێ ، کە نزیک بە (٧٠) ساڵە خەلکی کوردستان بە هه موو چین و توێژ و تەمەن و ئاستەکانەوە بەردەوام گوێ لە گۆرانیەکانی زیرەک دەگرن ؛ عاشق لە ژوانێ، سەرخۆش لە مەیخانێ ، بەندی لە بەندیخانێ ، نەخۆش لە خەستەخانێ ، کریکار لەسەر کاری ، جۆتێر لە جوتیاری ، شوان لە ئاقاری ، ڕێبوار لە ڕێبواری ، پێشمەرگە لەسەنگەرێ ، ڕانەندە لەسەفەرێ ، مەلا پاش نوێژێ، ژن لە ڕێژەو پێژێ ، ڕەزوان لە نێو ڕەزی ، شوان لە بەر پەزی ، ئاوارە لە غەریبی ، دڵشکاو لە بێ نسیبی، بوک لە خەنەبەندانێ، زاوا لە گەڕی دیلانێ ، کچ لە ڕیی کانی ، کوڕ لە سەر بانی ، شێخ لە خەڵوەتێ ، سەید لە موحیبەتێ ، سەپان لە  پەرێزێ، ئازا لە نێو مەتەرێزێ  ، جوانان لە شایی و هه ڵپەڕکێ، پیر لە بەرهه یوان و بەر دەرکێ،باوک مردوو لەسەر قەبران ، کۆست کەوتوو لە ژێر زەبران ، هه ر هه موویان بەدڵ و بە گیان بەردەوام  گوێ لە زیرەک دەگرن و .. بۆی دەژین و بۆی دەمرن !! کێ لوتکەیە؟! مامۆستا ئەحمەد دەنووسێ :( با وردتر بینه‌وه‌؛ له‌ مۆسیقای کوردیدا چه‌ند که‌سێک لوتکه‌ن، سه‌ی ئه‌سکه‌ر کوردستانی، حه‌مه‌ی ماملێ، قادر دیلان، عه‌لی مه‌ردان، له‌م دوایه‌دا عه‌باس که‌مه‌ندی و کامکاره‌کان و مه‌زهه‌ر خالقی و دواجار عه‌دنان که‌ریم) بەڵێ ..ئەم هونەرمەندە بەڕێزانە لوتکەن ! لوتکە بوونیشیان زیرەک  لە لوتکە بوون ناهێنێت خوارەوە ! هه ر وەها لوتکە بوونی زیرەکیش ئەم بەڕێزانەو زۆری تریش لە لوتکە بوون بێ بەش ناکات ! بەڵام ، لە لوتکە بوونیش دا ، هه موو لوتکەکان لە یەک ئاست نین !هه رکەس بە مەنی خۆی ! کێ ئۆرگژەنە؟ هه روەها دکتۆر ئەحمەد بەردەوام دەبێت و دەنووسێ :( ئه‌م زنجیره‌ش که‌ پێیدا هاتینه‌ خواره‌وه‌ به‌ باشی ڕه‌وتی ڕه‌سه‌ن (زانستی) بوونی هونه‌ری مۆسیقا به‌ ئێمه‌ نیشان ده‌دات و له‌و به‌ر پردیشه‌وه‌ له‌ برایانی زێزێوه‌ بیگره‌ تاکوو حه‌سه‌ن زیره‌ک و سمایل سه‌رده‌شتی و عه‌زیز وه‌یسی و ئه‌م جوزه‌له‌ و ئۆرگژه‌نانه‌ی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ هه‌موویان هه‌مان ڕه‌وتی سۆز بزوێنه‌ری مێشک خڵه‌تێنن که‌ بێجگه‌ له‌ سۆزاندن هیچی دیکه‌یان له‌ بن باخڵدا نییه‌ و ئه‌م دوو ڕه‌وته‌ش له‌ هه‌موو کۆمه‌لگاکانی جیهان و هونه‌ره‌کاندا بوونیان هه‌یه‌ و ته‌نیا تایبه‌ت به‌ کورد نییه‌. ) ئەم ڕەسەنی و زانستی بوونی ئەم بەڕێزانە ، زانستی بوون و ڕەسەنایەتی زیرەک لە کار ناخات ، مامۆستا ئەحمەد ئەگەر بڕوای بە هونەرمەندی گەورەی کورد ( موجتەبای میزادە) هه بێت ، ئەو موجتەبایەی پاش ئەوەی لەسەردەستی زیرەک فێری مەقامە کوردیەکان دەبێت و لە کرماشان بەقسەی خۆی  ١٦٠ تا ١٧٠ گۆرانی  بۆزیرەک مۆسیقا لێدەدات و ناوبانگ پەیدا دەکات ، گەورەترین هونەرمەندانی ئێران بە کوردو فارس و ئازەوەروە هیوایان دەخواست کە موجتەبای میرزادە مۆسیقایان بۆ لێبداو هونەرەکەیان بەرز کاتەوە ! غەلەت نەکەی حەسەن زیرەک خۆش بێت !! لە سەفەرێکی هونەرمەند موجتەبای میرزادە بۆ سڵێمانی برای نووسەرو زیرەکدۆست ( عەبدولی حەمە باقی ) بە موجتەبا دەڵی.. ئەو دەست و پەنجانەت خۆش بێت کە ئاستی گۆرانیەکانی  زیرەکت ئاوا پێ بەرزکردەوە ! هونەرمەند موجتەبا میرزادە بە گلەییەوە بە مامۆستا عەبدولئ حەمەباقی دەڵی: ( غەلەت نەکەی حەسەن زیرک خۆش بێت کە ئاستی منی ئاوا بەرزکردەوە !.)  لە زاری هونەرمەند مامۆستا  موجتەبا دەگێڕنەوە گوتوویەتی : من گەنج بووم و شارەزای ئاوازە کوردیەکان نەبووم ، حەسەن زیرەک لە ڕادیۆی کرماشان کەدەبینێ گەنجێکی بەتوانایە ، بەڵام، پەنجەی فارسیە ، ڕۆژانە پاش دەوامی خۆی دێتەوە ڕادیۆو موجتەبا فیری مەقامە کوردیەکان دەکات . تا موجتەبا ئەو مجتەبایەی لێ هاتە بەرهە م کە هات  بوو..کە دواجار بوو بە خاوەنی – ئاوازی ئاهورایی !! -! ئەو موجتەباییەی لێ بەرهه مهات .. کەواتە ئەو مۆسیقارە گەورەیەی کوردو ڕۆژ هه ڵات و هه موو ئیران موجتەبای میرزادە شاگردی زیرەکەو دەسپەروەردەی زیرەکە  ! ئایا کارەکانی موجتەبا بەگشتی و بەتایبەت ئەوانەی لەگەڵ زیرەک کردوونیەتی ، نازانستین؟ !! تا مامۆستا ئەحمەد ئەمانی زیرەک لە ڕیزی ڕەسەن و زانستی بوونی بکاتە دەرەوەو بیباتە ڕیزی کەسانێک کە هه رگێز خۆیان و هیچ شارەزایەکی مۆسیقاو گۆرانی کوردیش  ئەو جەسارەتە ناکات ! بە تۆزی  پای کێ نەگەیشتن ؟!! دکتۆر ئەحمەد لە دەربڕێنی ڕایەکانی خۆی بەردەوامەو دەنووسێ :( . واتا کاتێک ئێمه‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک له‌گه‌ڵ ئه‌م چه‌ند که‌سه‌ به‌راورد بکه‌ین تازه‌ تێده‌گه‌ین له‌ ڕووی ڕه‌سه‌نایه‌تی هونه‌ریه‌وه‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک هیچ به‌ تۆزی پایان ناگاته‌وه‌ که‌ ته‌نانه‌ت ناتوانێت خۆی له‌ درێژه‌ی ڕه‌وتی ئه‌وان و مۆسیقای شوناس-هونه‌ری کوردییدا جێ بکاته‌وه) مامۆستا لەو چەند کەسە مەبەستی  ئەو هونەرمەندە بەڕێزانەیە:( سه‌ی ئه‌سکه‌ر کوردستانی، حه‌مه‌ی ماملێ، قادر دیلان، عه‌لی مه‌ردان، له‌م دوایه‌دا عه‌باس که‌مه‌ندی و کامکاره‌کان و مه‌زهه‌ر خالقی و دواجار عه‌دنان که‌ریم) ە بەڵێ ..ئەم هونەرمەند بەڕێزانە لوتکەن ! سەی ئەسکەری لێ دەربچێ کە هاو زەمەنی زیرەک نە بووە ی ئەو هونەرمەندانەی تر هیچیان کەس لێی نەبیستوون و نە خوێندووتەوە کە خۆیان لە زیرەک بە هونەرمەند تر زانیبێ ! بەڵام، ئەگەر هه واداری یەکێکیان ..یەک لەو بەڕێزانەی لا لە زیرەک هونەرمەندتربێت ئەوە مافی خۆیەتی ! کەچی.. ئەو بەڕێزانە هیچ ڕۆژێک ڕایەکی ئاوایان نەبووە ؛ مامۆستا عەلی مەردان کە زیرەک خۆی لە کاسێتەکەی ئەبوو سەباح دەڵی :( مامۆستا عەلی مەردان گەورەیە ، کورد قەدری نازانێ ، من پێڵاوەکانی دەخەمە سەرچاوم )  هه ر ئەو هونەرمەندە گەورەیە مامۆستا عەلی مەردان خۆی گوتوویەتی: پاش مەرگی زیرەک من گەرووم نووساو هیچی تر گۆرانیم بۆ نەگوترا ! لە دانیشتنێکدا مامۆستا محەمەدی ماملێ و مەلا حوسێنی عەبدوڵڵا زادە ، لە وەڵامی میرزا کەریم خۆشناودا مەلا حوسێنی عەبدوڵڵا زادە دەڵێ : کاکە ئێمە زیرەکمان بە مامۆستای خۆمان دەزانی ! ئەم قسەیەش بە ناوی  خۆی ومامۆستا ماملێ دەکات و مامۆستا ماملێ خۆشی لەوێ دەبێت و ناڕەزایی دەرنابڕێ . بۆ هونەرمەندەکانی تریش کە مامۆستا ئەحمەد ئەمانی بە گەورەترو زانستی تر لە زیرەکیان دەداتە قەڵەم ! ئەمە ڕای خۆیەتی کەس ئەو ڕایەی لە وان نە بیستووە ، جارێکی تریش دەنووسم ، منیش وەک بەڕێز دکتۆر ئەحمەد ئەمانی ئەو هونەرمەندانەی بە گەورەیان دەزانێ ، منیش بە گەورەیان دەزانم ! بەڵام ، گەورەیی هیچ هونەرمەندێکی کورد زیرەک لە گەورە هونەرمەندی ناخات ! بەڵی حەسەن زیرەک دووبارە نابێتەوە !!‌ جارێکی تر مامۆستا بۆ داتاشێنی زیرەک لە هونەرمەندبوون دەنووسێ :( واتا میلان کۆندرا وه‌ته‌نی حه‌سه‌ن زیره‌ک زیاتر له‌وه‌ی هونه‌ری ڕه‌سه‌ن بێت هونه‌ری بازاڕی و کیجه) بەڵی هونەرمەند حەسەن زیرەک هونەرمەندی نێو بازاڕو کۆڵان و گەڕەک وماڵان و سەرگەورەترین شانۆو سەرشەقام و نێو خەڵکە ، ئەوە نەک لە بەر ئەوەی ئاستی هونەرەکەی نزمە!  بەڵکو بە هۆی ئەوەی هونەری زیرەک هونەری هه مووانە و گشتگیرە، لە کاتێکدا لە ماڵان و لە دانیشتنەکان زیرک گۆرانی دەگوت ، هه ر ئەو زیرەکەش بوو لە ڕادیۆی دوو وڵات و لە پایتەختی دوو وڵات و لە گەڵ بەرزترین تیپی مۆسیقاو باشترین ئۆرکسترای دوو وڵات  گۆرانی دەگوت و ڕێزی پێشەوی هونەرمەندایەتی بۆخۆی بەدست دەهێنا ! ئەو کە لە گەڵ گەورەترین ئۆرسکستراو زۆرترین مۆسیقا ژەن گۆرانی دەگوت ، هونەرمەندی هه موو کورد بوو؛ بە هه مان ئاست و بەرزتریش کە بەتەنیاو بەبێ هیچ ئامێرێکی مۆسیقی دەیچریکاند ..دیسان هونەرمەندی هه موو کورد بوو ، زیرەک تەنیا هونەرمەند نە بوو،  سەرکردە بوو.. سەرکردەی هونەرمەندان !! ئەو سەرکردەییەی  بە هۆی ئەوە نەبوو کە  دەسەڵاتدار بوو ! بە هۆی دەسەڵاتی بەرزی هونەرەکەی بوو! ئەوە هه ر زیرەکە لە کاتێکدا لە بەرزترین ئاستی بەرزو لە سەر دیارترین شانۆی عێراق و ئێران گۆرانی دەڵێ و گویگری لە ژمارە نایەن ، ئەوا بە هەمان ئاستی بەرزیش لە نێو بازاڕو سەر شەقامەکانیش کە گۆرانی گوتووەو گوێگرەکانی لە ژمارە نەهاتوون ! واتە ئەوە زیرەکە لە هه موو ئاستەکان گوێی لێدەگیرێ و ئەمەش تایبەتمەندیەکە دەس هه موو هونەرمەندێک ناکەوێ ! زیرەک هونەرمەندی بەردەوام گوتنە..ئەو پێویستی بە گوتنی بەردەوام هه بوو ..جا ئەو گوتنە لە پایتەخت بۆی بلوابا یان لە کانی مەلا ئەحمەدی سەرسنوور..زیرک ئاوازو شیعری گۆرانی لێ هه ڵدەڕژا..خۆی گوتوویەتی : ئەگەر خەمم هه بووبێت یان دڵشابووبم گۆرانیم بۆ هاتووە زۆرو چاکیشم بۆ هاتووە.. هه تا گوتبێتم گوتوومە ، بەم گوتنەش خەمی خۆم ڕەواندووتەوەو دڵی خەڵکیشم شاد کردووە !! زۆرینەی تێوە گلاو!! مامۆستا ئەحمەد لەسەر چەکوچکاریەکەی بەردەوامەو پەیکەری زیرەک تیکدەشکێنێ ولە گەڵ ئەوەشدا ڕەخنە لە زەوقی گشتی کوردەواری دەگرێ ودەنووسێ :( په‌یوه‌ندی بۆ ئه‌م سۆزه‌ فاشیله‌ ده‌گه‌ڕیته‌وه‌ که‌ هێشتا له‌ کورد-دا ئاماده‌یه خودی ئه‌م‌ ئه‌فسانه‌ باوه‌ که‌ گوایه‌ بڕێک هونه‌رمه‌ند چی دیکه‌ دووباره‌ نابنه‌وه‌! خۆی دوو ڕه‌هه‌ندی هه‌یه‌؛ هه‌م ڕاسته‌، هه‌م دان نانه‌ به‌سه‌ر نازانستی بوونی ئه‌و که‌سه‌دا. واتا شتیكی درووسته‌، به‌ڵام به‌ مانای ڕه‌سه‌ن بوونیان نییه‌، حه‌سه‌ن زیرک دقاودق نوێنه‌ری هه‌مان پله‌ی ڕۆحیانه‌تی گشتی کومه‌ڵگا کوردییه‌ سۆزاوییه‌که‌یه‌ که‌ هێشتا نه‌ ئه‌فامێت هونه‌ر (به‌ گشتی یانی چی)، نه‌ به‌و ئاسته‌ش گه‌یشتووه‌ که‌ گوێ بۆ هونه‌ری ڕاسته‌قینه‌ شل بکات، که‌واته‌ له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا که‌ زۆرینه‌ هێشتا زۆرینه‌یه‌کی تێوه‌گلاو له‌ سۆزی ئان و ساتی گه‌وره‌ بوونه‌، ماملێ دبێته‌ فه‌رامۆش کراوه‌که‌ و حه‌سه‌ن زیره‌ک ده‌بێته‌ قاره‌مانه‌که‌ که‌ چی دیکه‌ دووباره‌ بوونه‌وه‌ی نییه‌. .) لەم پەڕەگرافەدا مامۆستا باسی چەند خاڵێک دکات . یەکیان ئەفسانەی دوو بارە نە بوونەوە ! واتە حەسەن زیرەکێکی تر دوو بارە نابێتەوە ، بەڵێ بە هه موو قیاسان حەسەن زیرەکێکی تر دووبارە نابێتەوە ، ئەمە بۆ هه موو هونەرمەندێکی ڕەسەن و داهێنەریش ڕاستە ، ئەوەی لێرە بۆ زیرەک ئەم – دوو بارە نە بوونەوە –  زۆر دووبارە دەبێتەوە تایبەتمەندی هونەرمەندیی زیرەک و ئاستی بەرزو زۆری داهێنانی زیرەکە ! بۆیە ئەمە ڕاستیە کە زیرەک دووبارە نابێتەوە . هونەرمەندی گەورەی مۆسیقای کوردی مامۆستا موجتەبای میرزادە ، لە چاوپێکەوتنێکی لە گەڵ بەرنامەی شانشینی تەلە فزیۆنی میدیا لە وڵامی کاک بارزان شاسوار دا دەڵێ :( من ناتوانم باسی حەسەن زیرەک بکەم ..زیرەک زۆر گەورایە ، نە لەپێش زیرەک و نە لەدوای زیرەک کەس وەک و ئەو نابێ !) ئەو ڕایەی هونەرمەندی گەورەی هه موو ئێران و کوردستان و ڕۆژهه ڵات موجتەبای میرزادەیە  دەبێ بە هه ند وەربگرێن ، ئەو بەڕێزە لە نزیکەوە لەگەڵ زیرەک ژیاوەو مۆسیقای بۆ لێداوەو ئاهه نگی بۆ ڕێکخستووەو شارەزای تواناو داهێنانی بەرزو – فی ئەلبداهه ی- زیرەکە و ئەوەی لە زیرەک دا دیویەتی لە هونەرمەندی دا، لە هیچ یەک لەو گۆرانیبێژانەی نەدیوە دواتر کە مۆسیقای بۆ لیداون ! ئایا موجتەباش تێوەگڵاوی ئان و ساتە که‌یە هیچ بنه‌مایه‌کی زانستی  نییه‌، ئیللا هه‌ڵه‌ی فامی نه‌بێت،!!؟ من بڕواناکەم ئاستی زەوق و هونەر ناسیی مامۆستا  موجتەبا هێندە لە خوارەوە بووبێ و تێکەڵ شەپۆڵی حەماسەی فاشیلی خەلکە کە بووبێ و ئەویش تێوەگلابێ؟! ، بەڵکو ئەوە میرزایە لە گەڵ زیرەک ئاستی زەوقی گوێگرتنی  خەڵکیان بردووەتە سەرەوە !!؟ حەسەن زیرەکێک کە زۆربەی هه رەزۆری هونەرمەندو مۆسیقارەکانی ئێران لە کوردو فارس و ئازەرو لە عیراق کوردو عەرەب و هه تا ئەرمەنی و ترک و بگرە تادەگاتە  بەشێک لە ڕۆژئاواییەکان دان بە گەورەیی و لێهاتوویی ئەو ( حەسەن زیرەک ) دادەنێن ! کەچی مامۆستایەکی ئەکادیمی و گەنجێکی کوردی خۆمان ، دێت و هه موو ئەو جەماوەرە زۆرەو ئەم هه موو هونەرمەندە گۆرانیبێژوو مۆسیقارە گەورانەی کوردو فارس و ترک و ئازەرو ئەرمەن و عەرەب و کێ وکێ بەڵادەنێ و ئەمانە هه مووی – بەهۆی کەم فامی و ئاستی نزمی زەوقی – دادەنێت و هه موو ئەو پێناسانە لە زیرەک دەستێنێتەوە کە هونەرمەندان بە قەناعەتەوە پێانداوە ، زیرەک ئەعجوبەیە، زیرەک نابیغەیە،  زیرەک ئەفسانەیە ، زیرەک قوتابخانەیە ، زیرەک مامۆستایە ! دەگێڕنەوە گەورەترین مۆسیقاری ئێران کە سەرپەرشتی گەورەتین ئۆرکسترای ئێرانی دەکرد لە تارانی پایتەخت ، لە کاتی تۆمارکردنی گۆرانیەک بۆ زیرەک ، ڕوو لە ئەندامانی ئۆرکستراکەی دەکات و دەڵێ : ئاگاداربن پێویستە ئێوە لە دوای زرەک بڕۆن ؛ بەتەمای ئەوە مەبن زیرەک دوای ئێوە کەوێ ! ئەمە بۆخۆی جارێکی تر مامۆستایەتی و سەرقافلەیی هونەرمەندان بۆ زیرەک دەسەڵمێنێ ! ئەمە ڕاستە زۆربەی خەڵکی ئێمە پەروەردەی زەوقی هونەریمان لە ئاستێکی بەرز نیە ! بەڵام ، هه ر ئەو خەڵکە بە زۆری ، ئەگەر نەڵێم وەک زیرەک ئەوا زۆر کەمتر نا ..گوێ لەو هونەرمەندانە دەگرن کە دکتۆر ئەحمەد بە ڕەسەن و هونەرمەند و داهێنەریان دەزانێ ، وەک مامۆستا ماملێ و مامۆستا عەلی مەردان و مامۆستا مەزهه ری خالقی و سەی ئەسکەری کوردستانی و مامۆستا عەدنان کەریم و مامۆستا عەباسی کەمەندی و ئەوانی تریش .. ئەرێ ئێستاش ئەو جەماوەرە کە بەم ژمارە زۆرە گوێ لەو هونەرمەندانەش دەگرێ !!هه ر ئاستی زەوقیان نزمەو تێوە گلاوی سۆزی حەماسیی و کام فامینە؟! ؟                                                هونەرمەند ماملێ بۆچی فەرامۆش کراوە ؟ هه ر ئێستا کە ڕۆژی هه ینی و ٢٣/٤/٢٠٢١ لە یوتیوب سەیری ڤیدیۆیەکی گۆرانی ( مامۆستا ی هونەرمەند ماملێ) م کرد بەناوی – یادی بەخێر -١٢٦٤٩٠٣ یەک ملێۆن و دووسەت وشەست و چوار هه زارو نۆ سەت و سێ  جار گوێی لێگیراوە  لە ماوی شەش ساڵ و تەنیا لە یەک گۆرانی... دەی بە قوربان.. ئەمە فەرامۆشکردنی ماملێ یە؟١؟ مامۆستا ئەحمەد ئەوەندە لە زیرەک توڕەیە ، بە هۆی ئەو توڕەییە غەدر لە مامۆستا ماملێش دەکات ، کە گوایە دەیهەوێ بەرگری لێبکات ! ئێستا گەنجیک  و کەسێکی کە کاریان  لێکۆڵینەوە نیە و هه واداری هونەرمەند مامۆستا ماملێ نە ! کە ئەو ڕایەی مامۆستا دەخوێنێتەوە ، لە دڵ و مێشکیان دەچەسپێ کە ماملێ تەنیا چەند کاسێتێکی لادێی تۆمارکردووەو  فەرامۆشکراوەوغەدری لێکراوەو ئەو غەدرەش بە هۆی حەسەن زیرەکە وەیە !! زۆر بەداخەوە . بەڵێ  زیرەک بێ پشت و پەناترین هونەرمەندی هه موو جیهان بوو!! دکتۆر ئەحمەد ئەمانی بەردەوام دەبێت و دەنووسێ :( ، چیها ئه‌م ئه‌فسانه‌یه‌ باوه؛‌ که‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک که‌سێکی ته‌نیا و بێ پشت و په‌نا بووه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ له‌ ڕاستیدا ماملێیه‌ که‌ بێ پشتیوان ترین که‌سی سه‌رده‌می حه‌سه‌ن زیره‌ک بووه‌، نه‌ک ئه‌م ئه‌فسانه‌ که‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک بێ که‌س بوو) ڕێزی زۆرم بۆ مامۆستای هونەرمەند ماملێ ، وەک کوردێک و هونەرمەندێک و خانوادەیەک کە سەر بە خەبات و نیشتمان بوو ، بێ کێشەو گرفت نەبووە ، ئازارو بەندیخانەی دیوە ، بەڵام ، ژیانی خانوادەیی و مالباتی ماملێ هه ر گیز لە گەڵ ژیانی زیرەک بەراورد ناکرێ ؛ بە خۆڕایی نە بوو زیرەک بە هه ر زمانێک کە دەیزانی هاواری دەکرد : -( جێم نیە تیا بسرەوم خاکم بەسەر بێ لانەخۆم ! نە در غوربت دلم شادو نە رویی در وگن دارم..الهی بخت برگردد ازین گالع کە من دارم! هر یەننەن گیدرم غریبم غریب !قەت لە دنیادا نەبوو بێجگە لە ناخۆشی بەشم ،ئەی خودا چەند بێ کەس و بەدبەخت و چارە ڕەشم !! بێ کەسم لەو بەغدایە ..دەیان هاوارکردن و نالاندن لەدست بێکەسی و بێ جێ و ڕیی !!) ئەگەر ئەم شێعرانە جارێک لەگەڵ ژیانی شاعیرەکان بگونجێن ؛ ئەوا دەیانجار لە گەڵ ژیانی زیرەک دەگونجێن ! بێ کەسی زیرەک لە نێو ماڵ و لە منداڵیەوە دەست پێدەکات و باوکی دەمرێ و دایکی شودەکاتەوەوهه ر بە منداڵی دەکەوێتە کۆڵانان و گاوانی نۆکەری ئاغادەکات و وەک خۆی لە کاسێتەکەی ناسراو بە – کاسێتی ئەبوو سەباح ناسراو _ دەڵی: جێم نە بۆوە.. لە ئێران و لە عیراق جێم نە بۆوە ! لە جێگایەکی تر دەڵێ: لە هه موو جیهان جێم نە بووەولە هه موو جیهان ..فەقەت من ماندوو بووم شەکەت بووم هیلاک بووم !! تا دواجار – ئاخی پیری دەیباتەوە شنۆو- لەو پەڕی هه ژاری و بێ کەسیدا  بەدەستی ساواکیان ژەهر خواردوو دەکرێ و لێی دەکات بە سەرەتان وبەو نە خۆشیەوە دەمرێ (٤*) کە دەمرێ... خانووی کرێیە !لە نێو خانووێکی کرێ و لە ماڵێکدا دەمرێ بەڕەکەی ژێر پێی خواستووتەوە ! هه ر زیرەک بۆ خۆی لە چریکەی کوردستان دا دەنووسێ : هه ر کەس بێ کەس بێ و بەرەڵڵایی – وەک منی لێ بێ زەحمەتە چابێ !!بە کورتیەکەی ژیانی زیرەک بە دۆزەخ دەستی پێکردو هه ر بە دۆزەخیش کۆتایی هات .!!      مامۆستا ئەحمەد چۆن کە وەک دەردەکەوێ هیچ یەک لە و کتێبانەی نە خوێندووتەوە کە باسی ژیانی زیرەک دەکەن ،دەنا.. دڵنیام ئەگەر تەنیا – چریکەی کوردستان – ی بخوێندبوایەوە ڕایەکانی بەم شێوەیە نەدەبوو. هه ر ئەوەشە کە بەردەوام ڕایەکانی خۆی لە پشتی بێ ئاگایی لە ژیانی زیرەک بێ بەڵگەیی دا دەردەبڕێ ! دیسان دەنووسێ :(له‌ حاڵیکدا کۆی گشتی کۆمه‌ڵگای کوردی له‌گه‌ڵ حه‌سه‌ن زیره‌ک بوو. هیچ هونه‌رمه‌ندێک، ئه‌وه‌نده‌ی کۆمه‌ڵگای کوردی خزمه‌تی حه‌سه‌ن زیره‌کی کردووه‌ له‌ لایه‌ن کورده‌وه‌ خزمه‌تی نه‌کراوه‌، هه‌ر به‌م بۆنه‌شه‌وه‌ بوو که‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک ئه‌م مه‌جاله‌ی له‌ ژیانیدا بۆ ڕه‌خسا که‌ به‌ ده‌یان شار و شارۆچکه‌ بگه‌ڕێت و له‌سه‌ر ئه‌م خوانه‌ جه‌ماوه‌ریه‌ ژنی جۆراجۆری لێ بێنێت و به‌وپه‌ڕی سه‌رسووڕمانیشه‌وه‌ مڵکیه‌تی قاره‌مانه‌ ته‌نیاکه‌شی بۆ خۆی داگیر کردووه‌ و هه‌مدیسان بۆ ئه‌به‌د سۆزی جه‌ماوری کوردی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ له‌ دوای خۆی ده‌کێشێته‌وه‌. ) بەڵێ.. خەڵک یارمەتیی زیرەکیان داوە ! بەڵام، ئەوانەی لە  کۆمەڵگای کوردەواری یارمەتی زیرەکیان داوە ،  تاک تاک و جار جارە بووە و یارمەتی کورت مەودا بووە ، بە جەمە نانیک و شەوە حەواندنەوەیەک بووە! بەڵام؛ ئەوانەی دژایەتی زیرەکیان کردووە ، دەزگا بەدناوەکانی دوو دەوڵەتی عێراق و ئێران بوون و هونەرمەندە گەورەکان!؟ و نووسەرە دەست ڕۆیشتووەکانی !؟ئەم دوو وڵاتە بوون ! ئەوانەی ژیانی خۆشی – ئەمسال من زۆر بەختیارم – ی زیرەکیان لە سەردەمی تاران و کرماشان و ژیانی پێکەوەیی لەگەل میدیای زەندیا و – چەندم پێ خۆشە ناوماڵ – خودا هێندەم نە کوژێ ئارەزوو پێم بڵێ بابە!! تێکداو زیرەکیان هه رەتەی سەر سنوورو – کانی مەلا ئەحمەد – کردوو میدیاو منداڵەکانیان لە - شارێکی غەریب - بێ زیرەک کرد ؛ بە دڵنییایەوە ئەوە دەنووسم..ئەگەر ئەو هه موو خەلکە کە بە ئاسانی و بەردەوام گوێ لە دەنگی زیرەک دەگرن ؛ ئەگەر بۆیان بکرێ بە کەمیک زەحمەتەوە ژیانی زیرەک بخوێننەوە ، ئەوا بێ شک هه ودارانی زیرە دوو چەندان دەبن  . ژیانی زیرەک هی ئەوەیە شانامەو داستان و ڕۆمان و زنجیرە تەلەفزیۆن و فلیمی سینەمایی و چی و چێ لێبەرهه م بێت !! باساڵێ  دووجارم تێهەڵبدەن !! ئەرێ برای بەڕیزم دکتۆر ئەحمەد ئێوە ئەو ڕاپۆرتانەتان دیوە کە – ساوکیەکان – لە سەر زیرەک و میدیای زەندیان نووسیوەو لە  بەرگەکانی کتیبی (چپ در ایران بە روایت اسناد ساواک ) دا بڵاوکراونەتەوە ؟  دیوتە ساوکیەکان چیان نووسیوەو چۆن بەدوای هه ناسەی( میدیا وزیرەک )ەوە بوون و هه موو کارو چالاکیە ڕادیۆییەکانیان بەدگومان کردوون و دەزگای ساوکیان لێ دنە داون ! ئەو ساواکیانەی شانازیان بە ساواکی بوونەوە دەکردو خۆیان بەو سێ سەت ڕوپیەوە هه ڵدەکێشا کە لە پای ڕاپۆرت نووسینەوە وەریان دەگرت !؟ لە کاتێک دا زیرەک ئەو داوایەی ساواک ڕەتدەکاتەوە ؛ کە داوای لێ دەکەن بچێ لە عیراق کاریان بۆ بکات و لە بەرامبەردا خەڵکێکی زۆری بخەنە ژێردەست و پارەیەکی زۆری پێ بدەن! زیرەک ئەمە ڕەت دەکاتەوە  وەک لە کتێبەکەی میرزا کەریم خۆشناودا نووسراوە دەڵی : ئەوە کاری من نیە و بشتوانم نایکەم و ئەو کانیەی ئاوم تێدا خواردووتەوە بەردی تێناخەم و خۆم شەرمە زاری عیراقیەکان ناکەم و باساڵێ هه ر.. دوو جارم تێهەڵبدەن !! دواجار ئەم ڕاپۆرتانە کاری خۆیان کردوو زیرەکیان لەسەردەمی زێڕینی تارانی پایتەخت و کرماشانی کوردنشین  ڕادیۆ کردەدەرەوە . لەم ڕۆژانە بە ناچاری جارێکی تر ڕوو لە عیراق دەکات و دەیەوێ جارێکی تر لە ڕادیۆی بەغدا کاربکات ؛ بەڵام ، دوژمنانی زیرەک لە بەغداش ، پاش ئەم هه موو ساڵ و ئەم هه موو داهێنانە و داگیرکردنی ڕێزی پێشەوەی هونەرمەندانی دوو وڵات!! بۆ سوکایەتی پێکردن  جارێکی تر دەنگی  تاقیدەکەنەوەو لە ئەنجام دا پێی دەڵێن : تۆ دەنگت بۆ ڕادیۆ دەست نادا !!  وەک ئەوەی لە ڕادیۆی کرماشان بەڕێوە بەری بەشی کوردی بەزیرەک دەڵی : چیتر پێویستمان بە تۆ نیە ! هه زارو پێنج سەت گۆرانی تۆمان هه یەو بەسمانە و بەڕێوەبەری بەشێ کوردی ڕادیۆی تاران بە پۆلیسی بەردەرگای ڕادیۆ دەڵێ..ڕێگە نەدەن زیرەک بێتە ژوورەوە !؟!  مامۆستای بەڕێز دکتۆر ئەحمەد ئەوەتە لەو دەزگا ڕادیۆییەی کە جێگای کارو چالاکی زیرەک بوو و خزمەتی زۆری تێدا کردوون ، لە ئێران و عیراق ، سەیرکە چ کەسانێک و بە چ شیوەیەک زیرەک ڕوحشکێن و دڵشکێن و هونەرشکێن دەکەن و ڕێگای هونەری لێدەگرن و دەرگای  ئێستگەی بەڕوودا دادەخەن و ڕاوی دەنێن بەرەو مەرگی ژەهراوی !؟!  جارێکی تر کێ بێ کەسە؟؟  مامۆستا ئەحمەد ئەمانی و هه رکەس ئازادن چ هونەرمەندێکیان خۆش دەوێ و بەكێش دا هه ڵدەڵێن ! بەڵام ، ئەوەی لە بەڕێزێکی وەک مامۆستا ئەحمەد ئەمانی ناوەشێتەوە ئەو هه موو داشۆرینەی زیرەکە لە هونەرمەندی بەبێ بەڵگەو سەلماندن ! سەیرکە چی دەنووسێ :(حه‌سه‌ن زیرک دقاودق نوێنه‌ری هه‌مان پله‌ی ڕۆحیانه‌تی گشتی کومه‌ڵگا کوردییه‌ سۆزاوییه‌که‌یه‌ که‌ هێشتا نه‌ ئه‌فامێت هونه‌ر (به‌ گشتی یانی چی)، نه‌ به‌و ئاسته‌ش گه‌یشتووه‌ که‌ گوێ بۆ هونه‌ری ڕاسته‌قینه‌ شل بکات، که‌واته‌ له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا که‌ زۆرینه‌ هێشتا زۆرینه‌یه‌کی تێوه‌گلاو له‌ سۆزی ئان و ساتی گه‌وره‌ بوونه‌، ماملێ دبێته‌ فه‌رامۆش کراوه‌که‌ و حه‌سه‌ن زیره‌ک ده‌بێته‌ قاره‌مانه‌که‌ که‌ چی دیکه‌ دووباره‌ بوونه‌وه‌ی نییه) پیاوکە ئەم پەڕەگرافە دەخوێنێتەوە ، ئەگەر شارەزای ژیانی ماملێ و زیرەک نە بێت ئەوا وای دێتە بەرچاوکە ئەوە زیرەکە بە هه موو توانایەکی کە هه یبوو ، ڕێگای کاری هونەریی لە مامڵی گرتووە ! ئەوەندەی ئێمە شارەزای ژیانی هونەرمەند ماملێین ، ژیانی ماملێ زۆر لە ژیانی زیرەک گونجاوترو لە بارتر بووە بۆ هونەرو ئاسودەیی، مامۆستا ماملێ- ئەگەرچی ئەویش بێ گرفت وکێشە نە بووە – بەڵام ، زۆربەی کات لە نێوماڵ و خانوادەو شارو وڵاتی خۆی بووەو ڕادیۆی مەهابات زۆر لە ماڵەکەی دوور نەبووە، ئەوە مامۆستا ماملێیە کە خۆی ئەو ژیان و شیوە هونەرکردنەی بۆ خۆی بە پەسند زانیوەو هونەرەکەی ئاوا درێژە پێداوە – ئەو هونەرەی مامۆستا ئەحمەد پێی دەڵی : چەند کاسێتێکی لادێی !!! ئەوە زیرەکیش بووە داوای لە هونەرمەند ماملێ کردووە بچیتە ڕادیۆو گۆرانی بڵێ و لە وپێکەوە گوتنەشدا ، زیرەک وەک  - کۆڕس  - گۆرانی بۆ ماملێ گێراوەتەوە ! بۆیە هیچ کەس ماملێ فەرامۆش نەکردووە نە خاسمە زیرەک!! هه ر ئێستاو ئەودەمیش کە هه ردوکیان لە ژیان دابوون لە هونەرو ناوبانگدا ئەم دوانە هاوشانی یەکتربوون و لە هه رکوێ ناوی زیرەک هاتبێ ناوی ماملێی بەداوە بووە  ئەوەش کە مامۆستاش زیرەک بە قارەمانە ناڕەواو ناشایستە کە دەزانێ ! ئەوقارەمانیەتیەی زیرەک کەس خێری پێ نەکردووە ، بە هۆی گەورە هونەرمەندی و داهێنانی زۆرو ژیانە ئەفسانەییەکەی خۆیەتی ! زۆر بەداخەوە دکتۆر ئەحمەد بەم ڕایانە دەری دەخات کە هیچ خۆی بەوەوە ماندوونەکردووە  شتێک لە ژیانی پڕئازرو دەربەدەری و دۆزەخئاسای زیرەک بخوێنێتەوەو بزانێ !؟! سەیرکەن لە بەردەوامی نووسینەکانی مامۆستا ئەحمەد چێ دەنووسێ :( ،  ئه‌م ئه‌فسانه‌یه‌ باوه؛‌ که‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک که‌سێکی ته‌نیا و بێ پشت و په‌نا بووه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ له‌ ڕاستیدا ماملێ یه‌ که‌ بێ پشتیوان ترین که‌سی سه‌رده‌می حه‌سه‌ن زیره‌ک بووه‌، نه‌ک ئه‌م ئه‌فسانه‌ که‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک بێ که‌س بوو، له‌ حاڵیکدا کۆی گشتی کۆمه‌ڵگای کوردی له‌گه‌ڵ حه‌سه‌ن زیره‌ک بوو. هیچ هونه‌رمه‌ندێک، ئه‌وه‌نده‌ی کۆمه‌ڵگای کوردی خزمه‌تی حه‌سه‌ن زیره‌کی کردووه‌ له‌ لایه‌ن کورده‌وه‌ خزمه‌تی نه‌کراوه‌، هه‌ر به‌م بۆنه‌شه‌وه‌ بوو که‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک ئه‌م مه‌جاله‌ی له‌ ژیانیدا بۆ ڕه‌خسا که‌ به‌ ده‌یان شار و شارۆچکه‌ بگه‌ڕێت و له‌سه‌ر ئه‌م خوانه‌ جه‌ماوه‌ریه‌ ژنی جۆراجۆری لێ بێنێت و به‌وپه‌ڕی سه‌رسووڕمانیشه‌وه‌ مڵکیه‌تی قاره‌مانه‌ته‌نیاکه‌شی بۆ خۆی داگیر کردووه‌ و هه‌مدیسان بۆ ئه‌به‌د سۆزی جه‌ماوری کوردی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ له‌ دوای خۆی ده‌کێشێته‌وه‌. واتا هیچ له‌سه‌ر خوانی جه‌ماوه‌ر به‌ که‌یفی خۆی ژیانی کردووه‌، ئاوا به‌وپه‌ڕی سه‌ورسووڕمانه‌وه‌ هه‌موو سۆزی ئه‌فسانه‌ی (تەنیا بوونی هونه‌رمه‌ند)یشی بۆ خۆی داگیر کردووه ) لێرە من ناخوازم بێکەسی ماملێ ڕەتبکەمەوە ، دەزانم هونەرمەندو شاعیرانی ڕەسەنی کورد لەسەردەمی بێ دەوڵەتی داو ئێستاش هه موویان بێکەسن !؟ بەڵام ، لە نێو بێکەساندا ئەوە زیرەکە پاڵەوانی بێکەسییە! ئەوەی کە کۆمەڵگای کوردی خزمەتی زۆری زیرەکی کردووە ، هه ر ئەم ڕایە جارێکی تر ئەوە دەردەخا کە دکتۆر ئەحمەد تەواو بێ ئاگایە لە وردو باریکی ژیانی زیرەک ؛ لێرە ڕووی دەمم دەکەمە دکتۆرو تکای برایانەی لێدەکەم ، هێندێک زەحمەت بداتە بەرخۆی کتێبی چریکەی کوردستان ، کە زیرەک باسی ژیانی خۆی دەکات لە ڕۆژی لەدایکبوونەوە تا گەڕانەوەی لە عیراق بۆ ئێران و هه روەها هه ردوو بەرگی – هه ندێک لەبەسەرهاتەکانی زیرەک –  کە میرزاکەریم خۆشناو هاوڕێی چوارساڵ پێکەوەیی زیرەک نووسیویەتی ، چوار ساڵەیی سەردەمی دەرکرانی زیرەکەوە لە ڕادیۆی کرماشانەوە تا ژەهر خواردن و مردنیەتی، بخوێنێتەوە !! بە دڵنیاییە وە پاش خوێندنەوەی ئەم سێ کتێبە  دکتۆر ئەحمەد بە چاکی دەازانێ کێ بێکەسە وبە جۆرێکی دی باسی زیرەک دەکات !! پاشایەک لەتاران !! دکتۆر باسی ئەوەدەکات کە زیرەک زۆر گەڕاوەو چووەتە وڵات و شاران !( جێم نیە تیا بسرەوم خاکم بەسەر بێ لانە خۆم ..بێ کەس و بێ دەر بێ یارو هاودەم بێ مەیی و مەیخانە خۆم ! ئەی نا ئومێدی ئەی نائومیدی ئەی ڕەنجە ڕۆیی و دڵ نائومێدی بەدبەختی وەک من ساکێ دی) ؟؟زیرەک کە گەڕاوە بەشی زۆری گەڕانەکەی وەک قانیعی مەزن  بۆ خۆی دەفەرمووێ : ( خودا ئەو پێیانەی بۆ دوو شت داوەتە من، یەکێ لەدست دوژمن ڕابکەم و دوو بەدوای ناندا غار بدەم ) ئەمە ڕێک بۆ زیرکیش ئاوایە، زیرەک هه موو گەڕانەکانی هه ڵاتنی دەستی دوژمن بووەوغاردان بووە بە دوای نان دا ! زیرەک وەک هونەرمەندێک لە هیچ وڵاتێک کارتی داوەتکردنی بۆ نە هاتووەو فەرشی سووری بۆ ڕانەخراوەو لە فرۆکە دانە بەزیوە ! هه میشە بە قاچاغی و بە ترسەوەو بە هه ژاری و بە گیراوی بەندیخانە گۆڕکێی کردووە ! سەرسفرەی خەڵک!! مامۆستا دەنووسێ زیرەک لە سەرسفرەو نانی خەڵک ژیاوەو ژنی زۆری بۆ خۆی هێناوە !! دکتۆردەزانێ زیرەک هونەرمەند بوو ئەگەر لە ژیانی خۆی دا تەنیا – حەقولئیبداعی – ورگرتبایەو مافی نە خورابوایە، نەک هه رخۆی بەڵکو دەیتوانی دەوڵەمەندترین هونەرمەند بێت و خەڵکێکی زۆریش بە خێو بکات ، ئەگەر دکتۆر تواناو زەقی ئەوەی هه بێت ( پاشایەک لەتاران و هونەرمەندێک لە لوتکە دا)(٥*) بخوێنێتەوە ک باسی ژیانی ئەو سێ چوار ساڵەی زیرەک دەکات لە تاران و ئەوکات کە مافی هونەرمەندی خۆی بەتەواوی وەردەگرت ..سەیرکە زیرەک چۆن بووە بە پشت و پەنای کوردەکان لە تاران و – نەخۆش - و گیراو - و - هه ژار- ەکانی وەرگرتووەتەو یارمەتی بێ سنووری داون !؟ ئەوەی زیرەک لەو ماوەیەدا بۆ کوردەکانی کردووە لە تاران ، لە کاری حزبێک و وەزارەتێک و ڕێکخراوێکی خێرخوازی تێپەڕیوە ، ئەوە ئەگەر ئەو حزب و وەزارەت و دەزگایە بەدروستی خزمەتیان کردبا !؟ کوردی بێکەس لە تاران کە ڕوویان لە زیرەکناوە بۆ یارمەتی ، زیرەک دانەنیشتووە هه تا ئەوەی پێی کراوە بۆی کردوون بەماڵ و بەکار، بەداخەوە ئەو بەڕێزانەی زیرەک لەو ماوەیەدا یارمەتی بێ مننەتی داون هێندە خۆیان ئەزیەت نەداوە ئەو ڕاستیانە باس بکەن، دەنا ژمارەیەکی زۆردەبووایە ئەو چاکەو پیاوەتیەی زیرەک باس بکەن !! میدیای زەندی دەگێڕیتەوەو دەڵێ :ڕۆژێ لە ڕۆژنامەیەک بۆ زیرەکم خوێندەوە کە گەنجێکی مەهابادی فەلەجەو توانای کرێنی عارەبانەیەکی نیە ، بۆ ئەوەی کارێکی پێ بکات و ژن و منداڵەکانی بە خیو بکات ، دەڵێ کە زیرەک ئەمەی بیست ، بۆ بەیانی فەرشیکمان هه بوو بردی فرۆشتی و لە شیرو خورشیدی ئێرانی دوو چەرخەیەکی کرێ و لەتارانەوە بردمانە مەهابادو دامان بە گەنجەکەو سێ ڕۆژ لەوێ ماینەوە تا گەنجەکە فێری ئەوە بوو دوو چەخەکە بە کاربێنێ و کاری پێبکات ئەوسا گەڕاینەوەتاران !(٦*) دەی خوێندەواری خۆشەویست خۆت ئەم کارەی زیرەک هه ڵسەنگێنە و بڕیاربدە !؟ جێم نە بووە لە ئێراق و لە ئێران !! زیرەک نە لەکارکردند کەسێکی بێ توانا بوو نە لە هونەرمەندی دا ، بەڵام ، ئەو پیاوێکی مەزن بوو لەسەردەمێکی نزمدا ژیا و ئەو لە هیچ جێگایەک لێنەدەگەڕان کوچاگری ڕەش بێت ! زیرەک لەسەر سفرەو نانی خەڵک دەژیا ؟؟ !! باوابێ ! ئێستا نموونەیەک لەو نان و سفرەیەت دەهێنمەوە دکتۆر گیان ... ساڵێک و جارێک لە جاران زیرەک لەشاری سلێمانی ، شەو لە ماڵێک و لەسەر سفرەکەیان نان دەخوا !! دواتر شەو هه ر لەو ماڵە ئاهه نگێک دەگێڕی و خاون ماڵی ئاهه نگە کە لە کاسێتێک تۆمار دەکات ، بۆ بەیانی ئەو کاسیتە (٣٠٠) دیناری ئەوێ ڕۆژێی عێراقی دەدەنێ؛ کابرا داوای زیاتر دەکاتو نایفرۆشی ، کە ئەودەم سێ سەت دینار خانووێکی پێدەکڕدرا ! تۆبڵێ برای خوێندەوارم ..ئەگەرزیرەک  ئەو پارەیەو پارەی هه موو ئاهه نگ و کاسێتەکانی وەرگرتبا  پێویستی بەنانی سەر سفرەی کەس دەبوو !؟ بەداخەوە ئەوە حەفتا ساڵە بازرگانانی هونەرو گۆرانیەکانی زیرەک پارەی مافی ڕەوای زیرەک و منداڵەکانی دەخۆن و کەسێک بیر ناکاتەوە لەو داهاتە بەردەوامە کەمێکی بە کەس و کاری زیرەک بداتەوە!! ، هه فتا ساڵە لە کوردەواری خەڵکانێکی زۆر لەسەر پارەی هونەری زیرەک دەژین ! ئێستا کەی ڕەوایە ئێمە جەمەنانێک بە جاوی زیرەک دابدەینەوە ، زیرەک ئەگەر ژیانێکی ئاسودەی هه بوایەو مافی هونەرمەندی خۆی وەرگرتبایە ! وەک ئەو چوار ساڵەی کە لە تاران حەقی خۆی وەردەگرت!؟، ئەوا بێشک یەکێک دەبوو لە  هونەرمەندە دەوڵەمەندەکانی ئێران ! دەی خۆ ئەگەر بە فارسی گۆرانی گوتبا ..ئەوا بە حیسابی خۆی نەدازانێ !! هه ر زیرەک خۆی دەتوانی باسی ژیانی کوێرەوەری خۆی بکات و لە کاسێتەکەی ئەبووسەباح بەو پەڕی حەسرەتەوە دەڵێ:( جێم نە بووەوە لە عیراق و لە ئێران جێم نە بووەوە ، ئێستا لە نێوان ئەم دوو کێوە چایخانەیەکی عەجایبم داناوەو کاسبی تێدا دەکەم ! هونەر بۆمن بەهرەیەکی نەدا هونەر بۆمن وکارێکی نەکرد بە دوایابچم ، چۆن کوردم بە کوردی قسەدەکەم !!) بەڵی کورد بوونی زیرەک خوێنی لێدەچۆڕێ ! بەداخەوە کوردەواری زۆری ماوە تا زیرەک وەک خۆی بناسێ ؟؟ ژنهێنانی زۆر !! دکتۆر ئەحمەد گلەیی لەوە دەکات کە زیرەک بەکەیفی خۆی ژنی زۆری هێناوەو ڕایبواردووە !! ئەوەیە کەدەڵێم دکتۆر ئاگاداری ژیانی زیرەک نیە ، بە خۆڕا ناڵێم !! زیرەک لە گەنجی و یەکەم جار کە ژن دێنێ و دوایی بە هۆی ڕووداوێک دەگێرێ ! ئەو شەوەی کە بەردەبێ و دەچێتە ماڵەوە ، دەبینێ ئەوە دایکی خەریکی گواستنەوەی ژنەکەیەتی بۆ براکەی !!! زیرک کە ئەمە دەبینێ لە حەژمەتان سەر هه ڵدەگرێ وتاران و عەبادان و بەسرا خۆتان بگرن زیرەک هات !؟ دکتۆر پسپۆریەکەی ڕاوێژکاری دەروونی خانوادەییە ! دەی برا پسپۆرەکەم ئەم ژیان و ئەم کارەی خانوادەی زیرەک و زۆری تر شیبکەرەوە و بڕیاری زانستیانەی خۆت بدە .!! زیرەکیش وەک هه رکەسێک حەزی دەکرد ماڵێکی گەرم و خێزانێکی ئاسودەی هه بێت و ئەو ژیانەشی بەردەوام بێت . بەڵام ، ژیانی زیرەک لەدەست خۆی نەبوو ، دوژمنانی نێو خۆو دوو دەوڵەتی داگیرکەر هه لێاندەسوڕاند !!  زیرەک کە لە بەغدا بوو ژنە جوان و لێهاتوو خانەدان( گەوهه ر خانم) ی خواست و گۆرانی – گەوهه رێ – ی بۆ گوت . هه رگیز حەزی نەدەکەر ناچاربێت وئەو گەوهه رە بە جێی بهێڵێ !! ! دیسان کە لەتاران دەگیرسێتەوەو میدیای زەندی دەخوازێ و شەو لە ماڵی خۆی دەنوێ و بەیانی لە ماڵی خۆی لە خەو هه ڵدەستێ ، دەبێتە خاوەن ، ماڵ و ژن و منداڵ ... ئەم ژیانەی زۆر پێ خۆش دەبێ و دەچریکێنێ : بولبول ئەمساڵ من زۆر بەختیارم   ساحێبی مەهتاب گوڵی بەهارم ، دەبێژێ و هاورا دەکات چەندم پێخۆشە ناوماڵ ! بەڵی زیرەکیش مرۆڤ بوو حەزی دەکرد ماڵ و ژن و منداڵی هه بێت و تێیدا بسێتەوە ! بەڵام ، ساواک و ساواکیەکان ئەو ژیانەیان بە زیرەک ڕەوا نەدی و ئەو ماڵە خۆش و بە هه شتە بچوکەیان لێ تێکداو سەرەو ژێریان کردەوە بۆ دۆزەخی ژیان ! هه رلەو ڕژەی لە ڕادیۆ دەرکرا ساواک بە دوایەوە بوو لێنەدەگەڕا لە هیچ کارێک بەردەوام بێت و لە هیچ شوێنێک کوچاگر ڕەش بکات ،  ڕابیعە خانم گوتەنی :هه رناوە ناوەش بە فیتی ساواک چەقۆکێشەکان لە سنەو کرماشانەوە بۆی دەچوون و لە خوێندا سووریان دەکرد !! زیرەک دەڵێ : زۆر جار لێیانداوم ، بە خوا بۆخۆشم نەمزانیوە بۆچی ولەسەرچی لێمدەدەن !! زیرەک هونەرمەندێکی ئاشقە ژیان وئاشقە ژن وئاشقە جوانیی بووە، دەڵێن گوتوویەتی :ئەگەرژنم لێدیار نەبێ گورانیم بۆ ناگوترێ ! تا جارێک لە ڕادیۆی بەغدا لە کاتی تۆمارکردنی گۆرانی سەیرەکەن ئەوا زیرەک کاغەزێکی لە پێشەو جار جار سەیری دەکات ! دەڵێن بە خوا زیرەک ڕاستناکا خوێندواری هەیە ، ئەوەنی ئەو کاغەزەی لەبەردەمە، کە گۆرانیەکە تەواو دەبێت ، دەڵێن زیرەک ئەوە چیە ؟ سەیری کاغەزەکەدەکەن دەبینن وێنەی ژنێکە بە جوانی کێشراوە ! دەپرسن ئەوە ژنە چیە زیرەک ؟ لە وەڵام دا دەڵێ من ئەگەر ژنم لێدیاربێ چاکتر گۆرانت دەڵێم، چۆن هیچ ژنێک لێرە نەبوو هه ر بۆ ئەمەش خۆم ئەم وێنەیەم کێشا و لە کاتی گۆرانی گوتندا جار جار سەیرم دەکرد !؟ مامۆستا ئەحمەد ئەوەدەزانێ هونەرمەندانی ناودارو سەرکەوتوو دەنگ خۆش چیڕۆکی زۆرو سەیریان هه یە لە گەڵ – ژن - دا ، ئەوەندەی زیرەک بەدوای ژندا گەڕاوە ، هێندەش ژن بەدوای داچوون !! تۆبڵێ ! ئەگەر زیرەک ژیانێکی ڕاوستاوو ئاسودەو جێگیری هه بوایە ؛ ناچار دەبوو هێندە ژن بێنێت ؟ کە ساواک و ساواکیەکانی دەورو بەری میدیای زەندی و زیرەک لێکدەکەن ، زیرەک گۆرانی – هه ردەرواو بە جێم دێڵێ! دەڵێ ..ئەم گۆرانیە دەری دەخات کە زیرەک چ ئازارێکی کێشاوە لەوەی کە لە ژن و منداڵ و ماڵ و کارەکەی دەکەنەدەرەوە ! زۆری ژنهێنانی زیرەک هۆیەکەی دەروونی کەسیی و خانوادەیی  هونەرمەندی ودەربەدەرییە!! ژن و ژیانی زیرەک هی ئەوەیە کەسێكی پسپۆر لە باری دەروونی مرۆڤ و باری خانوادەیی لە کوردەواری لێکۆڵینەویەکی دوورو درێژی لە بارەوە بکات . زیرەک نوێنەنەری کێە؟!‌                   دکتۆر ئەحمەد لە تەک( تونەکردن- و - ڕەشکردن)ی  زیرەک ، دەست بۆ باڵای میللەتیش دەبات و بەم شیوەیە باسی دەکات:( حه‌سه‌ن زیرک دقاودق نوێنه‌ری هه‌مان پله‌ی ڕۆحیانه‌تی گشتی کومه‌ڵگا کوردییه‌ سۆزاوییه‌که‌یه‌ که‌ هێشتا نه‌ ئه‌فامێت هونه‌ر (به‌ گشتی یانی چی)، نه‌ به‌و ئاسته‌ش گه‌یشتووه‌ که‌ گوێ بۆ هونه‌ری ڕاسته‌قینه‌ شل بکات، که‌واته‌ له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا که‌ زۆرینه‌ هێشتا زۆرینه‌یه‌کی تێوه‌گلاو له‌ سۆزی ئان و ساتی گه‌وره‌ بوونه‌، ماملێ دبێته‌ فه‌رامۆش کراوه‌که‌ و حه‌سه‌ن زیره‌ک ده‌بێته‌ قاره‌مانه‌که‌ که‌ چی دیکه‌ دووباره‌ بوونه‌وه‌ی نییه) لەو نووسینەی دکتۆر ئەحمەد ئەوە دێتە دەس کە کۆمەڵگای کوردەوار- بەگشتی -ی سۆزاویەوە نافامێت هونەر چیە وهونەری ڕاستەقینە نازانێ و زۆرینەی تێوەگلاوی سۆزی ئان و ساتی گەورە بوونە !! هه رلە بەر ئەوەی گوێ لە دەنگی زیرەک دەگرن!! ئەم گشتگیریەی دکتۆر ئەنجامی ئەو  ڕق و تورەییە یە کە دکتۆر لە زیرەک هه یەتی ، ئەوەندە ڕقەکە بووە بە سۆز لە بیری چووەتەوە کە بەڕێزیان پسپۆری دەروونشیکاری خانوادەیی و کۆمەڵایەتین و قسەی ئەوحیسابی بۆ دەکرێ و ئاوا بە ئاسانی لە گەروو ناچێ ! باشە کە کۆمەڵگای کوردی گوێ لە زیرەک دەگرێ ، ئەمە چ تاوانێکە ؟ لە کوردو دەورو بەرو جیهان چەند زیرەک هه یە ؟ هه ر بە ڕاستی هیچ زیرەکێکی تر نیەو لە نێوەندی هونەری کوردی  دا لە زیرەک دیارترو بەرچاوترو داهێنەرترو شیاوتر و هونەرمەند تربێ بۆ گوێ لێگرتن  ، تا شانازی پێوە بکەین ! هه ر بۆیە گوێ گرتن لە زیرەک لە هه موو کاتێکدا سۆزی تێوەگلاوو ئاست نزمی کۆمەڵگا نیە ! لە کاتێکدا بە ڕای گشتیی هونەرمەندو شارەزاو مۆسیقارانی کوردو دەورو بەر زیرک هونەرمەندێکی گەورەی سەردەمی خۆیەتی نموونەی بەرزی گوێگران و میللەتی کوردە و هه تا ڕادەیەک هونەرمەندێکی جیهانییە !! لە نێوگوێگرانی زیرەک و میڵلەتی کوردیش هونەرمەندانی گەورەی وەک موجتەبای میزادەی تێدایەو تا دەگاتە شوانێکی سەر سنوورو لە نێو شوانانیش هونەرمەند –قالە مەڕە –  هه یە !!. ماملێ و چەند کاسێتێکی لادێی!! مامۆستا ئەحمەد ئەوەندە ماملێ و زیرەک بەراورد دەکات و دەنووسێ :( ڕاست له‌ ته‌نیشت وه‌ها حماقه‌تێکی گه‌وره‌ی ڕۆحیانه‌تی کورده‌ که‌ بلیمه‌تێکی وه‌ک محەمەدی  ماملێ له‌و سه‌رده‌مه‌دا به‌شی ده‌بێته‌ چه‌ند کاسێتێکی لادێی و ته‌واو، واتا هیچ مه‌جالێکی دیکه‌ بۆ ئه‌م هونه‌رمه‌نده‌ بلیمه‌ته‌ له‌ لایه‌ن کورده‌ ناڕه‌خسێت و له‌ هه‌مووشی حماقه‌تبار ئه‌وه‌یه‌ که‌ هێشتا هه‌ر ئه‌وه‌ حه‌سه‌ن زیره‌که‌ که‌ له‌ ناز و نیعمه‌ت گیراوه‌ و‌ قاره‌مانه‌ هونه‌رییه‌ ته‌نیا ده‌رده‌داره‌که‌مانه؛ ئۆفێک له‌و حیماسه‌ته) من تێنەگەیشتم . مەبەست لە ماملێ و کاسێتی لادێی چیە؟ خۆزگە باشتر ڕوونی دەکردەوە ، چۆن ئەم ڕستەیە ئاوا بە ڕاوەستاوی بە قازانجی ماملێ و ڕایەکانی دکتۆر سەبارەت بە خودی ماملێ ناکەوێتەوە ! دکتۆر کە ئەم پەرە گرافەی نووسیوە ، وای دەخاتە بەرچاو کە کورد دەوڵەت بووەو ڕوحانیەتەکەی ئەم دەوڵەتە سەری زیرەکی لە زێڕگرتووەو لێنەگەڕاوە ماملێ لە – چەند کاسێتێکی لادێی!!- زیاتر هیج مەجاڵێکی دیکەی بۆ ماملێی هونەرمەند لە کوردەواری ناڕەخسێت -  !! نە زیرەک و نە ماملێ و نە هیچ هونەرمەندێکی ئەو سەردەمە لە سایەو –  لە لایەن – کوردەوە –کورد وەک دەسەڵات - مەجالیان بۆ نە ڕەخساوە ؛ نەکورد دەوڵەت بووەو نە کوردەواری ئەوتوانایەی هەبووە ! ئەوەی هه یە هه ر یەکێکیان بە پێی تواناو بۆ گونجان و هه وڵی خۆیان کاری هونەریان کردووە . لەو قسانەی دکتۆر وادێتەبەرچاو کە هه موو گرفت و پاشکەوتەیی هونەرمەند ماملێ و هونەری کوردی ئەوکات و ئێستاش زیرەک لێی بەرپرسە!؟! ژمارەی گۆرانیەکانی زیرەک چەندن!؟ دکتۆر لەتەواوی نووسینەکەی دا ، لە باسی زیرەک هێندە توڕە یەو ڕقی پێوە دیارە ، کە بە هه موو وشەو نێوە ڕستەو ڕستەیەک هه وڵێ ڕەشکردنی زیرەک و هونەرەکەی دەدات و هیچ حیسابێک بۆ ئەو جەمارە سەرتاسەری و بەردەوامە ناکات ، کە لە هونەرمەندو نووسەرو ڕۆشنبیرو خەڵکی ئاسایی پێکهاتوون وهه فتا ساڵە زیرەک بە نموونەی باڵای هونەر دەزانن !؟ دەکۆشی هه موو کەس لە چاوی ئەوەوە سەیری زیرەک بکەن ! دیسان دەڵێم بەداخەوە لەم نووسینەدا دکتۆر ئەحمەد هیچ هه وڵێکی لێکۆڵینەوەیی لە ژیان و هونەری زیرەک پێوە دیار نیە ، هه موو زانیاریەکەی زانیاری سەر زارەکیە هه ڵسەنگاندنەکانی بۆ کەسایەتی و هونەری زیرەک ڕای خۆیەتی !! کە بۆ پسپۆرو لێکۆڵەر ئەم جۆرە ڕادەربڕینە گونجاو نیە!هه ر بۆیە هه موو ڕستەو نیوە ڕستەیەکی پێویست بە وەڵام دانەوە دەکات . چۆن واقیعی ژیان و هونەری زیرەک تەواو پێچەوانەی ڕایەکانی دکتۆر ئەحمەدن ، زیرەک ئەم هه موو ئاوازەی داهێناوە ، بە جوانترین و سەرکەوتووترین گوتن و خۆشترین دەنگ  گوتوویەتی و بەرزترین داهێنانی ، داهێنان تا ئێستاش –داهێنانی پێکردووە !  جوانرتین شێعری گۆرانی داهێناوە ، باشترین شیعری شاعیرانی کوردو فارس و ترک و ئازەرو ئەرمەنی بە خۆشترین ئاواز گوتووتەوە ،بە قسەی ڕێکخراوێکی کلتوری شاری بۆکان کە گرنگی بە هونەرو ژیان و کلتوری زیرەک دەدات ، دوو ساڵ لەوە پێش بڵاویان کردەوە کە زیرەک ( ٣٦٢١) گۆرانی هه یە ، نازانم دکتۆر گوێ لە چەند لەم گۆرانیانە بووە ؟ بەڵام ، ئەو بەڕێزە کە پێی وابێ کەس توانای ئەوەی نیە دە دەقیقەش گوێ لە زیرەک بگرێ ، ئەوا ئەو بۆ خۆی هه رتەنیا ئەو دوو دەقیقەیەی ساڵێ جارێک گوێی لە نەورۆز گرتووە ! هونەرمەندێکی وەک زیرەک کە وڵاتی کوردەواری پڕ هونەرکردووە لە هونەرو زۆربەی خەڵکی بە خۆیەوە خەریک کردووە ، تەنیا ساڵێ بە دوو دەقیقە گوێ لێگرتن لە زیرەک وهه ڵسەنگاندنی هونەرەکەی  تەواوکارێکی پێچەوانەی توێژەری وسپۆریەکەیەت ! من ئەوە دەزانم دکتۆر شارەزایی لە هونەری مۆتزارت و ڕەخنەی ئەدەبی – هونەری بنیامین وهیگل و فەلسەفەی ڕۆژئاوا هه یە ! ئەمەش ئەنجامئ هه وڵ و ماندوو بوونی خۆیەتی ، خۆزگە کەمێکیش خۆی بە ژیان و هونەری زیرەکەوە ماندوو دەکرد و ڕای ئەم هه موو شارەزاو مۆسیقارو پسپۆرەی دەدی و ئەوکات بە دڵنیاییەوە نەدەبووە خاوەنی ئەم جۆرە ڕایانە سەبارەت بەحەسەن زیرەک .دکتۆری برامان دەنووسێ :( هونه‌رێک که‌ به‌ڕاستی به‌ بێ ئه‌ملاولا هونه‌ره‌، ئێسته‌ ئه‌م پرسیاره‌ دێته‌ ئارا، ئایا کۆی گشتی هونه‌ری ؟ له‌ ڕاستیدا بێجگه‌ له‌ هونه‌ری مۆسیقا و نووسین نه‌بێت هونه‌ره‌کانی دیکه‌ی کورد هێشتا به‌و مانا دروست و پته‌وه‌ هونه‌ر نین) دەی مامۆستای بەڕێز ئەوە خۆت ڕات وایە بەدەر لە نووسین و مۆسیقا  هونەرەکانی ترلە کوردەواری هێشتا بە مانا ی دروست هونەر نێن !!هه ر چەندە ئەم ڕایەش گفتوگۆ هه ڵدەگرێ ، بۆ نموونە چۆنە دکتۆر ئەحمەد ئەمانی ( هونەرمەندی گەورەی کورد پەیکەرتاش بەها زیائەدین ) کە هێندە لێی دوور نیە ! پەیکەرە نایابەکانی نابینێ و کارەکانی بە هونەرو داهێنان نازانێ و ناویان نابا!!؟ لەوەش گەڕێ ئەوە خۆت تەنیا نووسین و مۆسیقا هه ڵدەبژێری ؛ دەی لە نێو مۆسیقای کوردی هونەرمەند حەسەن زیرەک بکەیتە دەروە ، چیت بۆ دەمێنتەوەو بەداخەوە  هه رخۆت مۆسیقای میللەتەکەت هه ژار دەخەی !! بە ماوەیەکی کورت لە پاش مەرگی زیرەک ، کە دەنگ وباسی مردنەکەی ئەمریکاو فەرەنساو ڕۆژئاوای گرتەوە ، لەسەر قسەی ( ڕابیعەخانم )ی دوا خێزانی زیرەک گروپێکی شەش کەسی لە ئەمریکاوە هاتبوونە بۆکان ، بۆ ئەوەی- تەواوی جەستە - ی زیرەک بکڕن و لێکۆڵێەوەی لەسەر بکەن ، کە کەس وکاری زیرەک ڕازی نە بوون ؛ تەنیا داوای – گەروو - ەکەیان کردوو پارەیەکی زۆریشیان لە بەرامبەردا خستە بەردەم خوشک و براکانی زیرەک ! ئەوان ڕازی بوون !! بەڵام ؛ ڕابیعە خانمی خێزانی زیرەک گوتی من گوتم نابێ ! زیرەک لە ژیانی دا نە سایەوە ئێستا لێناگەڕێن لە گۆڕیش بسێتەوە ؟!  خۆزگە گەرووەکەیان ببردایە ! خۆزگەیەکی تر خۆزگە ئەو گروپە لەسەردەمی زیندوویی و ژیانی زیرەک دەهاتن !! بەڵام ؛ کوردەلێ داری خۆزگە بۆ کەس بەرناگرێ !! ئێستا دکتۆری بەڕێز ئەو شەش کەسە لە ئەمریکاوە بە تەنیا بۆ – دەنگی تڕوتۆپی مامناوەندی زیرەک هاتبوون ؟؟! هاتبوون و ئەو ماندوو بوون و پارەیان بە خۆڕا بدەن بە کەس و کاری زیرەک؟؟ یا ئەوە تە شتهایەکیان لە هونەرودەنگ و گەروویزیرەک بەدی کردبوو لە جێگایەکی تر دەستیان نەدەکەوت !؟ بەڕێز مامۆستا ئەحمەد ئەمانی، کە دواتر بۆم دەرکەوت مامۆستای زانکۆیەو دکتۆرای لە پسپۆریەکی زۆر گرنگ هه یە ناونیشانی چەند توێژینەوەیەکی گرنگیشم بینی کە کە دکتۆر ئەحمەد بڵاوی کردوونەتەوە ! لەم نووسینەی داسەبارەت بە زیرەک زۆر باسی – زانستی بوون – دەکات و ڕەخنە لە نازانستی حەسەن زیرەک دەگرێ و کۆمەڵگای  کوردەواوری بە – تێوگڵاو لە سۆزی دەرێشانە – ناو دەبات ، بەڵام ، بە هۆی ئەو ڕق و توڕەییەی لە زیرەکی هه یە ، کەمن نازانم هۆیەکەی چیەو ئەم هه موو توڕەییە لەچیەوە هاتووە؟ لە نووسینەکەی دا نەیتوانیوە لەسەر هه ناسە زانستیەکەی بڕوات و نە گڵێتە نێو سۆزەوە، تا ڕادەی ئەوەی زۆر جار زمانی زانستی و ئەکادیمی و وێژەیی بە جێدێڵێ و لێی دوور دەکەوێتەوە، سەیرکەن چی نووسێوە : ( له‌و به‌ر پردیشه‌وه‌ له‌ برایانی زێزێوه‌ بیگره‌ تاکوو حه‌سه‌ن زیره‌ک و سمایل سه‌رده‌شتی و عه‌زیز وه‌یسی و ئه‌م جوزه‌له‌ و ئۆرگژه‌نانه‌ی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ هه‌موویان هه‌مان ڕه‌وتی سۆز بزوێنه‌ری مێشک خڵه‌تێنن که‌ بێجگه‌ له‌ سۆزاندن هیچی دیکه‌یان له‌ بن باخڵدا نییه) هه ریەک لەو بەڕێزانەی کە ناوی هێناون شوێنی تایبەت بە خۆیان هه یە، بەڵام؛ ناوهێنانی حەسەن زیرەک بە –هه مان ڕەوتی سۆز بزوێنەروی مێشک خەڵەتێن – بەڕاستی لەگەڵ هونەری زیرەک ناگونجێ . لێرە دکتۆر ئەحمەد پاش ئەوەی ناوی چەند هونەرمەندێکی دیاری  نێو ڕاگەیاندنەکانی کوردەواری دێنێ . دەنووسێ:‌ (له‌ ڕووی ڕه‌سه‌نایه‌تی هونه‌ریه‌وه‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک هیچ به‌ تۆزی پایان ناگاته‌وه‌ که‌ ته‌نانه‌ت ناتوانێت خۆی له‌ درێژه‌ی ڕه‌وتی ئه‌وان و مۆسیقای شوناس-هونه‌ری کوردییدا جێ بکاته‌وه .) من دڵنیام هیچ یەک لەو هونەرمەندانەی دکتۆر ئەحمەد ناوی هێناون و هیچ یەک لە هه وادارانیان ڕێگە بە خۆیان نادەن بڵێن: حەسەن زیرەک هیج بە تۆزی پایان ناگاتەوە ؟!!لێرەدا دکتۆر ئەحمەد تەواو کەوتووەتە ژێر سۆزی ڕق لێبوونەوە لە زیرەک ، هه ر ئەوەشە زمانی نووسینەکەشی لە زانست دوورکەوتووەتەوە! ئەوش کە زیرەک – ناتوانێت لە درێژەی ڕەوتی ئەوان و مۆسیقای شوناس – هونەری کوردییدا جێ بکاتەوە !! لێرە جارێکی تر دکتۆر ئەحمەد بێ ئاگای خۆی دەردەخات لەوەی کە هونەرمەندە ناودارو زانستیەکانی کوردو دەورو بە رو جیهان لە بارەی هونەری زیرەکەوە چیان گوتووە !؟ لێرە دا دکتۆر لە پەنا ڕای – میلان کۆندرا – هاتووە هونەری حەسەن زیرەکی لە بازنەی ڕەسەنایەتی کردووەتە دەرەوە و کردوویەتی بە- بازاڕی و کێجە !!بەمەش  غەدرێکی زۆری لە زانستی خۆی و ڕەسەنایەتی هونەری زیرەک کردووە ، سەیرکە نووسیویەتی: ( میلان کۆندرا وه‌ته‌نی حه‌سه‌ن زیره‌ک زیاتر له‌وه‌ی هونه‌ری ڕه‌سه‌ن بێت هونه‌ری بازاڕی و کیجه‌.) تکایە ئاگاداربن-  میلان کۆندرا - ئەم قسەیەی بە تایبەت بۆ هونەری زیرەک نەکردووە . دکتۆر ئەحمەد هه ستی تایبەتی خۆی کە – لە سۆز بەدوور نیە – بە ئامرازی کۆ دەردەبرێ و دەنووسێ – ئێمە – تکایە ئەو – ئێمە – یانە کێن و چەندن و لە کوێن ؟ (ئێمه‌ ساڵی یه‌کجار ئه‌ویش له‌ نه‌ورۆز یان قاوه‌خانه‌یه‌ک بۆ دوو ده‌قه‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک ببیستین، شاگه‌شه‌ی پێده‌که‌ین –له‌وه‌ زیاتر حه‌سه‌ن زیره‌ک بۆمان قابیلی گوێ دان نییه‌-) دکتۆر – تۆ – نەک ئێمە – کەساڵێ تەنیا یەک جارودوو دوقیقە گوێ لە زیرەک دەگری ، چۆن ڕێگات بە خۆت دا ٣٦٢١ گۆرانی هونەرمەند حەسەن زیرەک ڕەتکەیتەوە؟؟ کە زیرەک بەم ژمارەیە یەکەمین و گەورەترین گۆرانیبێژە کە ژمارەی گۆرانیەکانی گەیشتووە بەم ژمارەیە ! لای کەم لە کوردەواری ، لە نێو ئەی حەمکە ژمارەیەش سەتان داهێنانی هه یە ، کە لە ڕیزی پێشەوەی هه مووگۆرانیە داهێنراوەکانی سەردەمی خۆیەتی.  لە بارەی ئەو دوو دقیقەشەوە نووسیویەتی: پێشتر گوتمان بە هوی ئەو بێزاری و ڕق و توڕەییە کە دکتۆر ئەحمەد لە زیرەک هه یەتی ، زمانی نووسینەکەی لە زانست و ئەکادیمیەت دوور خستووەتەوە، فەرموو دەنووسێ :( ئێمه‌ ساڵی یه‌کجار ئه‌ویش له‌ نه‌ورۆز یان قاوه‌خانه‌یه‌ک بۆ دوو ده‌قه‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک ببیستین، شاگه‌شه‌ی پێده‌که‌ین ) هه ر چەندە وا پێدەچی ئەم – شاگەشکەی پێدەکەین – ەش دەربرێنێکی تەنز ئامێز بێت سەبارەت بە –دەنگی مامناوەندی و تڕتۆپ- ی زیرەک! بەڵام ، هێشتا ئەو دەربڕینە ئەوەندە مانا لە دەروونی خۆی هه ڵدەگرێ کە دەنگی زیرەک لەم دوو دەقیقیەیەدا کاری تێکردووەو شاگەشکەی کردووە ! باشە ئەگەر دکتۆر ئەحمەد هه ر بۆ لێکۆڵینەوە ، بەسەر خۆی بکات بە ئەرک و گوێ لەو گۆرانیانە بگرێ کە موجتەبای میرزادە، بەڵێ تەنیا موجتەبای میرزادە مۆسیقای بۆ لێداوە ؛ توبڵێی دکتۆر..شاگەشکە بوونەکەی کەمێک زیاتر نەبوایە ؟! دکتۆر بەردەوامەو دەنووسێ :////////////////// (که‌واته‌ ئه‌م ئه‌فسانه‌ی که‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک چیها گه‌وره‌ بوو که‌ چی دیکه‌ دووباره‌ نابێته‌وه‌ پڕه‌ له‌ چه‌واشه‌کاری سۆزی ڕۆحی کوردی، نه‌ک هونه‌ری بوون یان ئاخۆ زانستی بوونی حه‌سه‌ن زیره‌ک. حه‌سه‌ن زیره‌که‌کان زه‌وق و تڕ و پۆپی ئان و ساتێکی ڕۆحیانه‌تی کۆمه‌ڵگایه‌که‌ که‌ ده‌بێت تێپه‌ڕ بێت).ئەوە کێیە- چەواشەکاری سۆزی ڕوحی کوردی – کردووە ؟؟ دیسان دەنووسێ : حەسەن زیرەک و حەسەن زیرەکەکان زەوق وتڕ تۆپی ئان و ساتێکی ڕوحانیەتی کۆمەڵگایەکە کە دەبێت تێپەڕ بێت ، لە ڕستەی- حەسەن زیرەک و حەسەن زیرەکەکان – سوکایەتیەکی زۆر بەر زیرەک کەوتووە ! کە ئەرکی لێکۆڵەر سوکایەتی کردنیە بە کەسایەتی هونەرمەن ، بەلکو هه ڵسەنگاندنی بەرهه مە کەیەتی ! لێرەش سۆزی توڕەبوون جارێکی تر دکتۆری بەڕێزی لە ئەرک و پەیامی لێکۆڵەرانە دوور خستووەتەو !!  بەڵام ؛ زیرەکەکانی ترلەکوێن و ئێمە چەند زیرەکمان هه یە؟ من لام وایە هه ر بەڕێزێک بۆ هه ر مەبەستێک بیەوێ زیرەک هه ڵبسەنگێنێ ،ئەوا پێویست دەکات زیرەک بەتەنیا و لە گەڵ زیرەک خۆی هه ڵبسەنگێنێ.. ئەوەش بەو مانایە نیە ، کە کۆمەڵگای کوردەواری هێندە نەزۆک بێت و کەسێک نە بێت لە داهاتوودا بتوانێ هونەرەکەی زیرەک تێبپەڕێنێ  !؟ چونکە زیرەک چ خۆی و ژینە ئەفسانەییەکەی و چ هونەرە ئەفسانەییەکەی بە هیچ چەشنێک دووبارە بوونەوەی نیە! بەڵام؛ تێپەڕاندنی زیرەک خواستی هه موو کوردێکەو کارێکی دوورە دەست نی!  ئەوەش کە گوێگرتن لە زیرەک بە – زەوقی تڕ تۆپی ئان و ساتێکی ڕوحانیەتی کۆمەڵگایەک ناو دەبات کە دەبێ تێپەر بێت – جارێ بە کار هێنانی – دەستەواژەی – تڕ تۆپ – جگە لەوەی نووسینەکەی لە – زانستی بوون – دوور خستووەتەوە ، ئاستی زمانەکەشی دابەزاندووە !؟ دکتۆر باسی تێپەڕاندن دەکات ، واتە مۆسیقای کوردی لە حەسەن زیرەک تێپەڕێ ، منیش ئاواتەخوازم کە هونەرو مۆسیقامان لە زیرەک تێببپەڕێ ، بەڵام ؛ نە بەو مانایەی ئاستی زیرەک نزمە! بەلکو ئاستی زیرەک زۆر بەرزەو هیوای ئاستی بەرزتر بۆ هونەری کوردی دەخوازین . دەنگی کێ مامناوەندو بۆڕە؟؟‌ ئەم جارە دکتۆر ئەحمەد دێت و دەنگی زیرەک بە – دەنگە مامناوەندی و بۆڕەکە – باس دەکات ودەڵێ ئەوەی بەڕاستی گوێی مۆسیقای ببێت ناتوانێت ڕۆژانە بۆ دەدە قیقە ش گوێ بداتە دەنگە مامناوەند بۆڕەکەی زیرەک – دەنووسێ: ( کێشه‌ خودی که‌سایه‌تی نازانستی و سۆزتێوه‌گلاوی حه‌سه‌ن زیره‌که‌کانه‌ که‌ به‌وپه‌ڕی سه‌رسووڕمانه‌وه‌ کۆمه‌ڵگاکه‌شیان به‌ناوی هونه‌رمه‌ندی ئه‌فسووناوی داگیر کردووه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ی به‌ڕاستی گوێی مۆسیقایی ببێت ناتوانێت ڕۆژانه‌ بۆ 10 ده‌قه‌ش بووه‌، گوێ بداته‌ ده‌نگه‌ مامناوه‌ند بۆڕه‌که‌ی حه‌سه‌ن زیره‌ک) بەڕاستی من لام وایە کوردێک لە ٣٦٢١ گۆرانی زیرەک نەتوانی دە دەقیقە گوێ لە گۆرانیەکانی زیرەک بگرێ ! ئەوا ئەو کوردە میزاجێکی زۆر تایبەتی هه یە ! بیستوومانەو خوێندوومانەتەوە کە مامۆستایانی موسیقای کوردی گوتویانە؛ ئەگەر دەتەوێ گوێ لە دەنگی ڕەسەن و ئاوازی خۆش و گوتنی جوان و مۆسیقای بەسۆز بگرێ ، گوێ لە گۆرانیەکانی زیرەک بگرە ، بەتایبەت ئەو گۆرانیانەی لە گەڵ تیپ و ئۆرکستراو مۆسیقارە بەرزەکان تۆماری کردوون ، بە نموونەی مۆسیقای هونەرمەند موجتەبای میرزادە و بەڕێزەکانی تری تاران و کرماشان و سەقزو تەورێز!کەچی دکتۆر تاقەتی نیە ڕۆژانە دەدەقیقە گوێ لە زیرەک بگرێ !!/////////////////////// مافی خۆیەتی ، بەڵام؛ دکتۆر ئەوەی نادیدە گرتووەکە ئێستاش لە هه موو نێوەندەکانی گوێگرتن ، لە کوردەواری لە مۆسیقارە بەرزەکانەوە بیگرە تاداگاتە ، شوان و جوتیارەکان ، ئەوە دەنگی زیرەکە لە بەرزترین ئاستی گوێ لێگرتنە و کاسیتەکانی لە ڕیزی پێشەوەی کاسێت فرۆشتنە و ژمارەی گویێ لێگرتنی لە نێو یوتیوب و سایتە ئەلیکترۆنیەکان ژمارەیەکی ڕیکۆرد شکێنە !!ئەوش پاش پەنجا سال دوای مەرگی زیرەک . ڕەخنەگرتن لە زیرەک !! دکتۆر باسی ئەوەدەکات کە دەبێ زیرەک نەقد بکرێ ، ئەمە زۆر ڕاستە، زیرەک چ خۆی و چ هونەرەکەی لە دەرەوی ڕەخنە نین ! بەڵام؛ ڕەخنەی زانستی ئەوە نیە ، لە تەواوی نووسێنێکدا ، ڕەخنە لە کەسایەتی و تەمەن پەنجا ساڵ و شەش مانگیەکەی بگرین و تەواوی گۆرانیەکانی کە ٣٦٢١گۆرانیە بە – تڕتۆپ – ناو ببەین و دەنگەکەی بە – مامناوەندی و بۆڕ – بزانین و هیچ چاکی و جوانیەک لە کەسایەتی و هونەرەکەی دا نە بینین !؟ زیرەک خاڵی لاوازی زۆری هه یە ، چ خۆی وەک کەسایەتی، چ هونەرەکەی . بەڵام ، هه ر ڕۆژێ و هه ر لێکۆڵەرێک خواستی ڕەخنە لە زیرەک و هونەرەکەی بگرێت ، ئەوا پێویستە – تەواوی ژیانی زیرەک و کوردستان و ڕۆژگاری ژێردەستەیی و باری پارچە پارچەیی کۆمەڵگای کوردی لەبەرچاو بێت .دکتۆر دەنووسێ : (خۆ گێل کردن و خۆشاردنه‌وه‌ له‌ خه‌ساری حه‌سه‌ن زیره‌که‌کان نه‌ک هه‌ر هیچی پێنه‌داوین که‌ به‌ ئاشكرا ده‌بینین که‌ ئه‌م نه‌قد نه‌کردنی حه‌سه‌ن زیره‌کانه‌، مۆسیقای کوردی و ته‌نانه‌ت فۆلکلۆری کوردی بۆ ئاستی نزمی وه‌ک سمایل سه‌رده‌شتی و عه‌زیز وه‌یسییه‌کان دابه‌زاندووه‌، ، ئه‌م خه‌ساره‌ به‌ڕاستی کێشه‌یه‌کی مه‌عرفی گه‌وره‌یه‌ و ناکرێت چی دیکه‌ به‌ هۆی تڕ و پۆپی سۆزی کاتی بۆ حه‌سه‌ن زیره‌که‌کان وه‌ها لێخۆش ببین و ڕۆژ له‌ دوای ڕۆژ ماملێکان و عه‌لی مه‌ردانه‌کان زیاتر له‌ گۆڕ بنێین) هه ر لێرە دکتۆر تەواوی پاشکەوتن و ئاستی نزمی فۆلکڵۆرو هونەرمەندان دەداتە پاڵ حەسەن زیرەک وتەنانەت – لە گۆڕنانی ماملێ کان و عەلیمەردانەکان –یش دەخاتە ئەستۆی زیرەکی تڕپۆپی سۆزکاتی !! بەداخەوە نووسەر زۆر لە یاسای – نەقد – دوور کەوتووەتەوە . دواجارو لە کۆتایی نووسینەکەیدا دکتۆر ئەحمەد ، ڕەخنە لە لێکۆڵەرو لێکۆڵینەوە تەحلیلی ئەفسانەیی دەگرێ !وای دەخاتە زیهنی خوێندەوار کە  لە پەنای ئەم کارانە: (جارێکی دیکه‌ حه‌سه‌ن زیره‌ک دیسان هه‌مان داگیر کردنی کۆمه‌ڵگا، سه‌ر له‌ نوێ داگیر ده‌کاته‌وه‌ و ماملێکان له‌ ژیر ئه‌م ئه‌فسانه‌ درۆزنانه‌ی خۆی ده‌شارێته‌وه‌ و ڕۆحیانه‌تی کۆمه‌ڵگای کوردی دیسان و دیسان له‌ فامی هونه‌ڕی ڕه‌سه‌ن(زانستی) هه‌نگاوێکی دیکه‌ دوور ده‌خاته‌وه)،(٧*) مامۆستا ئەحمەد مافی تەوای خۆیەتی مامۆستا ماملێ و هونەرمەندانی تری کورد  بە  نموونەی بەرزی خۆی بزانێ ، ئێمەش ماملێ بە نموونەیەکی بەرزی هونەری کوردی دەزانین! بەڵام ؛ هونەری ڕەسەنی کوردی و ڕەخنەی زانستی و خودی ماملێکان !! چ سودێک لە شکاندنەوەی زیرەک و تاوانبارکردنی دادەبێنن؟  بەتایبەت کە مامۆستا ئەحمەد پێناچی لێکۆڵینەوی لە ژیان و هونەری زیرەک کردبێ ! چۆن هیچ نموونەیەک لە ژیان و هونەری زیرەک ناهێنێتەوەکە  ئەوە دەربخات گوێی لەو ٣٦٢١ گۆرانیە گرتبێ و ئەو ٢٥ تا ٣٠ کتێبەشی خوێندبێتەوە کە لە بارەی ژیانی زیرەکەوە نووسراون ! دەڵێن : دوو گەنج کە یەکێیان لایەنگری دەنگی زیرەک بوو پێیدا هه ڵدەگوت و پەسنی دەکردو دەیگوت ..دەنگی زۆر خۆشە ! ئەوەکەی دی بە حەماسەو گوتی: جا با هه ر دەنگی خۆش بێت ..ئاخر دایکی مێردی کردووتەوە !! جا ئێستا ..ئێمەش ئێژین خۆزگە هه موو ئەوانەی کە دایکیان پاش بێوەژن بوون مێردیاندەکردە ، زیرەکێکیان بە رهه م دەهێنا ؛ ئەوسا دەماندی مێردکردنەوەی دایککەکان چەند بە سوودن!! پێکەنین و گریان!! لەکۆتایی دا بەکورتی دوو ڕووداو دەگێڕمەوە کە زیرەک وەک هونەرمەندێک خۆی پاڵەوانیەتی : یەکەم، زیرەک خۆی بۆ میرزا کەریم خۆشناوی گێڕاوەتەوە و گوتوویەتی: ماویەک بوو گرانەتام گرتبوو بەرەو گوندێک دەچووم ، کە نزیکبوومەوە دەنگی دەهۆڵ و زوڕنابوو ، چوومەناوگوند سەیرەکەم ڕەشبەڵەکە هه رچەندە من لەو گوندە دۆستی چاکم هه بوو، بەڵام، بە هۆی ئەوەی شایی بو کەس بەری بەمنەوە نە بوو، لە لایەکی تریش بەهۆی نەخۆشیەوە هێندەگۆڕابووم کەس نەیدەناسیمەوە! چووم لەسەرگرد ولەسەر بەردێک دانیشتم ، تاخەڵکە کە دەستیان بەرداو بۆ نانخواردنی نیوەڕۆ ، هه ریەکەدەستی یەکێکی دەگرت و دەیگوت فەرموو بۆ ماڵی ئێمە . کەس فەرمووی لەمن نەکرد! زۆرم دڵ بە خۆ سوتا ، دەستم خستە بنگوێم و بە خەمەوە گۆرانیەکم گوت ، کە دەنگم هات خەڵک ئاوڕیان دایەوە، کە بەردەوام بووم خەلکەکە وردە وردە لەدەورم بازنەیان گرت و کەس نقەی لێوە نەدەهات ، چۆن گۆرانیەکەخەماوی بووژن و پیرەکان فرمێسکیان هه ڵڕشت و چاوی خۆیان سڕیەوە ، منیش  بەری چاوی تەڕکردم ، لێنەگەڕام  فرمێسکەکەم بکەوێتە خوارەوە ، گۆرانیەکەم گۆڕی ویەکسەر کردم بە شادی خەڵک هه ر زوو دەستیان گرت و کردیان بە شایی . دووەم : میرزا کەریم دەگێڕیتەوو دەڵی ..ڕۆژێ لە کانی مەلا ئەحمەد پیرمێردێکی خڕکەو تێکچەقیو هات و سەلامی کردوو گوتی ئێوەو خودا کامەتان مامۆستا حەسەن زیرەکن؟ ئێمەش گوتمان ئەمەیەو زیرەک گوتی فەرموو لەخزمەتدام . کابرا گوتی من چەند ساڵە لە دوورەوە دەنگی تۆم بیستووە لە خودام دەویست لە نزیکەوە گوێم لەدەنگت بێت ، ئێستا لە دوورەوە هاتووم وئەگەر دڵم نە شکێنی و گۆرانیەکم بۆ بڵێ و بتوانم لە نزیکەوە گوێم لە دەنگت بێت؟ زیرەک گوتی بەسەر چاو داوای دەف- دائیرەی کردو زۆر بە خەمەوە گۆرانیەکی گوت، هه موومان مات بووین و کابرا خەریک بوو فرمێسکی دەسڕیەوە، کە زیرەک سەیری کرد هه موومان خەریکە دگرێن ، یەکسەر گۆرانیەکەی گۆڕێ وبە نەزمی شایی تێیهەڵکرد . میرزا دەڵی کابرا لچکی کەوای لە بەر پشتی ناو دەستی کرد بە سەماو شایی، سەماو شاییەکی دەکرد هه ر لە خۆی دەهاتو ئێمەش دەستمان گرت و هه موو کردمان بەشایی.(٨*) دکتۆری بەڕێز لە ئێمە چاکتر دەزانێ کە هونەرومۆسیقاو  فۆلکڵۆر کاریگەریان لەسەر دەروونی تاک و کۆمەڵگا هه یە، من ناو نێشانی توێژێنەویەکی دکتۆر ئەحمەدم دیوە کە باسی کاریگەری پەند دەکات لە دەروونی تاک و کۆمەڵگا، هونەری زیرەکیش بێ کاریگەر نە بووە ! بەڵام ؛ هه موو جارێک بە خراپ نا!! من چەند جارێک گوێ بیست بوووم کە کەسانێک نەخۆش خەماوی بوون و بە گوێگرتن لە زیرەک چاکبوونەتەوە . سەیرکەن .، . ئەگەر دەنگی زیرەک نە خۆشی چاککردووتەوە ، ئەوا لە دوو شوێنی جیا و لە دوو کاتی جیا دا.. زیرەک وەک  ( زریاب) خەڵکە کە دەخاتە گریان و هه ر خۆشی دەیانخاتەوە پێکەنین! بەڵێ حەسەن زیرەک هونەرمەندبوو !! مامۆستا ئەحمەد نووسینەکەی بەم پرسیارە دەست پێکردووە . ئایا حەسەن زیرەک هونەرمەند بوو؟ ئێستاش من بە کورتی و بە چەند خاڵێک باس لە هونەرمەندییەتی حەسەن زیرەک دەکەم !! - ١ - لەوەتەی حەسەن زیرەک بۆ یەکەمجار لە ساڵی ١٩٥٣ دا دەنگی لە ڕادیۆی بەغدا بڵاو بووە وە هه تا ئێستا زیرەک ڕۆژ بە ڕۆژ هه واداری زۆرتر دەبێت. - ٢ - هه رلەو ڕۆژەوە ئارەزوومەندو بە هرەمەندان لاسایی زیرەک دەکەنەوەو هه ەوڵدەدەن بە شێوەی زیرەک گۆرانی بڵێن و هه تا ئێستا بەسەتان کەس لەو ڕێگایەو ئەم – قوتابخانە - یە چوونەتە نێو جیهانی هونەرو کەسانی هه ن دواجار بوونەتە خاوەنی دەنگی خۆیان و ئێستا ناوودەنگێکی زۆریان هه یە. - ٣ - هه فتا ساڵە بەردەوام کوردو خەلکی ناوچەکە بەردەوام گوێ لە زیرەک دەگرن و ڕۆژ بە ڕۆژ گوێگرتن زۆرتر دەبن و سنووری جوگرافیای گوێلێگرتنەکە فراوانتر دەبێت و چڕتر دەبێت. - ٤ - زیرەک لە هونەری گۆرانی گوتن دا هه ندێ داهێنانی کردووە کە تائێستا هیچ یەک لە هونەرمەندانی ناوچەکە بۆیان نەکراوە، بۆ نموونە لە یەک گۆرانی دا بە چەند زمان و بە چەند زاراوە شێعری کلاسیکی چەند زمانێکی گوتووەو تێکەل بە فۆلکڵۆری چەند میللەتێکی کردووە. بە نموونەی گۆرانی (خان باجی ). - ٥ - زیرەک لە نێو کورد دا کوردی زانترین وزمانڕەوانترین گۆرانیبێژە.، لە کوردیزانی دا دەچیتە ڕیزی هه ژارو هێمن و هه موو نووسەرە کوردی زانە چاکەکان ،  کە بە هه رزمانێک و هه ر زارێک  گۆرانی گوتبێ هه مان ئاست زمانڕەوان بووە . - ٦ - بیستوومەو خوێندومەتەوە کە چەند جارێک زیرەک لە کۆبوونەوەو پێشبڕکێی گۆرانی دا لە نێو گۆرانیبێژانی ئیران یەکەم بووە، بەڵام ؛ بە هۆی کورد بوون و نە خوێندەوار بوونەوە ، نمرەی یەکەمین بوونەکەیان ڕانەگەیاندووەو کەسانی تریان کردووتە یەکەم ! مەبەست لێرە گەورەیی و توانایی هونەرمەندییەکەیەتی کە یەکەمی دەکات ، نەک نمرەی یەکەمیی و خەڵاتی یەکەمیەکە، کە ئەویش مافی خۆی بووە !!  - ٧ -  زیرەک لە گۆرانی گوتن دا خاوەنی قوتابخانەو دەنگی خۆیەتی  دەنگێکی هه مە ڕەنگ و ئاوازی هه مەڕەنگ و گوتنی هه مە ڕەنگ و هونەری گۆرانی هه مە ڕەنگ و شیعری هه مە ڕەنگە؛ دەنگێکی پیاوانەی کوردانەی چیاییانەی کلتوریانەی زیرەکانەیە کە تا ئێستا هیج هونەرەندێک لەم ڕووەوە پێی نە گەیشتووە! - ٨ -  تائیستا دەیان گۆرانیبێژو هونەرمەندی بیانی و لەدەوروبەر وجیهان ئاوازی زیرەکیان گوتووەتەوەو هه ندێکیان ناویان هێناوەو هه ندێکێش بەدزی کردوویانە. - ٩ – حەسەن زیرەک تاکە هونەرمەندە ئەوەندەی ئاوازو شیعر بۆ هاتووە ، کە  زۆر جار پێڕانەگەیشتووە تۆماریان بکات ،میرزادە دەڵێ : جاری واهه بووە خۆمان بۆ تۆمارکردنی گۆرانیەک ئامادەکردووە و پڕۆڤە تەواوبووە، لە کاتی تۆمارکردندا زیرەک داوای کردووە ئەو گۆرانیەی بۆ تۆمار بکەین کە هه رئێستا بۆی هاتووە و گوتوویەتی: با لە بیرم نەچیتەوە . دەگێڕنەوە لە پێش مردنی بە ژەهری ساواک !! کە زانیویەتی ئیتر چاری نە ماوەو دەمرێ ! گوتوویەتی : خەمی ئەوەم نیە کە دەمرم ، ئەوەم خەمە کە چەندین گۆرانی و ئاواز ئەوەتا لە نێو گەرووم دا حەیف ناتوانم بۆ میللەتەکەم  تۆماریان بکەم !! - ١٠ – زیرەک نەک هه ر هونەرمەندە ..بەلکو قوتابخانەشە ، لەوەتەی زیرەک دەنگی دەرکەوتووە وەک قوتابخانەو ڕێباز دەنگخۆش و ئارەزوومەندان چاوی لێدەکەن و لەسەر ڕێبازەکەی دەڕۆن و دواجار بوون بە دەرچووی ئەم قوتابخانەو ڕێبازە. -١١ – کورد بۆ ناساندنی کەسایەتی و هونەری زیرەک بە جیهانی دەرەوە ، کاری بەرنامە ڕێژی بۆ نە کردووە، دەنا ئێستا زیرەک لە ڕیزی پێشەوەی هونەرمەندە ناودارەکانی جیهان بوو ، بە قبووڵکردنی نێوەندە هونەری و زانستیەکانەوە، دەکرا چەندین خەڵات و ڕێزلێنان وەربگرێ و لە چەند ڕووێکیشەوە ناوی بچێتە نێو کتێبی – گینس- وخێرێکی زۆریش بە سەرهونەرو هونەرمەندانی کورد دا دەکەوتەوە و چاکتر دەرگای نێوەندە هونەریەکان بۆ هونەری کوردی دەکرایەوە. - ١٢ - تائیستا چەندین هونەرمەندان دیارو ناسراوی کورد هه وڵیانداوە دەنگی خۆیان تیکەڵ دەنگی زیرەک کردووەو بەمەش کاری جوانیان کردووە. دیاریەک بۆ زیرەک لە پای هونەرەکەیەوە..  دکتۆر محەمەد سدیق موفتی زادە کە شاعیرو ڕۆشنبیرو میدیاکارێکی دیارو ناسراوی سەردەمی زیرەک بووە و پێکەوە لە ڕادیۆکاریان کردووە ، جگە لەوەی لەو پیشەکیەی کە بۆکتێبی  ( چریکەی کوردستان) ی (حەسەن زیرەک) نووسیوە و زۆربە جوانی باسی هونەری زیرەک دەکات، بەم شێعرەش زۆربە چڕی و پڕی باس لە  ( ئاستی ژیان) و (هونەری زیرەک) دەکات و خستوویەتە بەرچاون ، بە ڕای ئێمە ئەم شیعرە (جوانترین) و(شایستەترین ) (گەورەترین) (ڕێزلێنان) ە کە زیرەک لە ژیانی خۆی بینیویەتی وەک خەڵاتێک لە پاداشتی هونەرەکەی پێی دراوە  ، ئێستا ئێمە لە بەردەم ڕای دوو دکتۆرین سەبارەت بە زیرەک – هه ر بۆ نموونە - ! بەڵام ؛ بە دوو ئارستەی جیا..یەکەمیان دکتۆر محەمەد سدیق موفتی زادەیە کە ٦٥ ساڵ لەوە پێش بەو پەڕی قەناعەتەوە بە زیرەک دەڵێ : بەڵام ، لە هونەر هیچت کەم نە بوو، پاش ئەوەی –  گوتوویەتی : باوەکو لە ژین نە حەسایەو پەژارەت زۆردی و زۆر چەوسایەوە !! کەچی ، دکتۆر ئەحمەد ئەمانی کە لە نزیکەوە زیرەکی نەدیوەو لە گەلی نەژیاوە و هه رچی سەردێنم و دەشبەم ؛ بە هیچ شیوەیەک هه ست بەوە ناکەم کە دکتۆر ئەحمەد لێکۆڵینەوەی تایبەتی لە ژیان و هونەری زیرەک دا کردبێ! کەچی دوای پەنجا ساڵ پاش مەرگی ژەهراوی زیرەک لە وتارێک دا هونەرمەند زیرەکی لە لوتکەی بەرزی داهێنانەوە دابەزاندووتە پایەی هه رە خوارەوەی (ئۆرکژەنی) و (دەنگ مامناوەندی) هونەر و( تڕتۆپی کەسایەتی !! ) ، خوێندەواری خۆشەویست وخۆشەویستانی زیرەک بە هونەرمەند زان..ئێستا ئێوەش خۆتان قەزاوەت بکەن !!  بە هۆی جوانی و گرنگی شیعرەکەشەوە پێمخۆشە کۆتایی نووسینەکەم بەم شیعرە بێنم . زیرەک زۆرت کرد خزمەتی هونەر ژینت لە پێناو هونەر بردەسەر باوەکو لە ژین نە حەسایەوە پەژارەت زۆردی و زۆر چەوسایەوە ڕۆژگارت ساتێ بە  بێ غەم نە بوو بەڵام  لە هونەر هیچت  کەم نە بوو تەهران- ١٣٤٥ – ١٩٦٦ پاشکۆیەکی پێویست : لەم پاشکۆیەدا بۆ دڵنیایی برای بەڕێزم ( دکتۆر ئەحمەد ئەمانی ) ئێستا ناوی هه ندێک لە و مۆسیقارە ناسراوو ناودارانەی ئیران و سەردمی زیرەک دەنووسین  کە زیرەک کاری لەگەڵ دا کردوون و( دکتۆر گوڵمراد مرادی) لە ساڵی ٢٠١١لەیادی زیرەک ولە وڵاتی ئەلمانیای فیدرال و لە شاری هایدلبرگ لە وتاری یادکردنەوەکەدا ناوی ئەو بەڕێزانەی هێناوە، تۆبڵێی ئەم بەڕێزانەش دەنگ و توانای زیرەکیان لە لا مامناوەندی بوبێت و( حەسەن زیرەک) یان بە هونەرمەند نەزانی بێت!؟ بەڕێزان: -حسین یاحقی،حسن کسایی،جلیل شهناز،جیهانگیر ملک، احمد عبادی،و ئەم بەڕێزانە بە سەر پەرشتی مشیرهمایون . هه روەها لە کرماشان ئەم هونەرمەندە بەڕێزو ناودارانەش هاوکاری زیرەکیان کردووەو مۆسیقایان بۆ لێداوە ، موجتەبای میرزادە، محەمەد عەبدوڵسەمەدی وئەکبەر ئیزەدی وبە هه مەن پولەکی.(*٩) ** هه ر بۆ دڵنیایی زیاتر لێرە ڕای چەند مۆسیقارێکی بە ڕیز بە نموونە دێنییەوە کە لە باسی خودی زیرەک دا گوتوویانە: -دکتۆر گوڵمراد مرادی لە باسی زیرەک دەنووسێ ( ئەگەر ڕێگام بدەن، بەندە لە باسی بیۆگرافی – نابغە- ی ناوبراو،واتە حەسەن زیرەک، وەڵامی ئەو بۆچی ؟یە زۆر بە کورتی لە ڕستەیەک یان چەند ڕستەیەک،دەدەمەوە ! ئێستا بۆ چی دەبێ زیرەک وەک نابیغەیەک ناو ببەین؟بە بڕوای من یەک خاڵ باس بکەین وڕای هه ندێک لە هونەرناسان بێنییەوە. ئێستا بێننە بەرچاوی خۆتان ، ئەگەر هونەرمەندێک بۆ نموونە، حەسەنی زیرەکی گۆرانیبێژ، کە نە خوێندەواری هه بوونە دەیزانی بنووسێ نە خولێکی تایبەتی بینی بوونە لەڕووی داراییەوە پشتکراوە بوونە پشتیوانێکی هه بوو!؟ بەڵام، کە وەختی ئەوەی دەهات گۆرانی بڵێی وپێویست بوو پارچە ئاوازێک لە ڕادیۆ بچڕی ، هه ر لەو کاتەدا شێعرەکەی دادەناو ئاوازەکەی دادەهێناو دەم و دەست لەگەڵ مۆسیقاڕەکان بە کەمترین پرۆڤە گۆرانی دەگوت ..کەسایەتیەکی ئاوا دەتوانین چ ناوێکی لێبنێین ؟!هونەرمەندی ناوداری کورد(شەهرامی نازری )گۆرانیبێژی نەوەیەک دوای زحەسەن زیرەک لە م ڕووەوە بە دروستی دەڵێ : لە بارەی خودا لێخۆش بوو حەسەن زیرەکەوە ، دەتوانم هه ر هێندە بڵێم ..کە  بە هه موو مانایەکی واقیعی مرۆڤێکی نابیغە  بوو.(...)کە تائێستا لە مۆسیقا کەسێکی ئاوا پێشینەی نەبووە ! - موجتەبای میرزادە لە بارەی زیرەکەوە دەڵێت :حەسەن زیرەک ، هه رچەندە بە هیچ جۆرێک خویندەواری نەبوو،کەچێ شێعری زۆربەی گۆرانیەکانی هه رئەودەم بە لێهاتووی خۆی دەگووت ،ئاوازی بۆ دادەنا، بیرتیژییەکی باشێ هه بوو بۆ لەبەر کردنی مەقامە کوردیەکان، پێویستە بڵێین  کە حەسەن هیچ ڕۆژێک لە مۆسیقای کوردی دووبارە نابێتەوە. چۆن.. کە جوانترین و زیندووترین ئاوازی کوردی داهێنا، ئەوە نەک هه ر لە ئیران ، تاوەکو لە نێو کوردانی عێراق وسوێدوهه موو لایەکی جیهان ،بەرهه م و ناوو یادی ئەوبە ئاستێکی بەرز ڕێز لێگیراوە. - بێژەن کامکار..حەسەن زیرەک یەکێکە لە ناودارترین مۆسیقازانانی کورد دێتە ژمار، زۆر لە ئاوازە کوردی و فارسیەکان کە ئێستا دەبیسرێن ئیلهامیان لە بەرهه مەکانی زیرەک وەرگرتووە، ناوبانگ و خۆشەویستی زیرەک تەنیا لە ئیران سنوور بەند نیە، بەلکە لە هه موو وڵاتانی ئەوڕوپاوهه موو ناوچە کوردنشینەکان دەنگی داوەتەوە. - عارف ئیبراهیم پور..حەسەن زیرەک دەنگێکی بە هێزو کاریگەری هه بوو، پیاوێکی زۆر چاک و میهرەبان بوو،من دوو جار لە گەڵ ئەو مۆسیقام لێداوە، ڕێک لەساڵی ١٣٤٣بوو.(......) - عزەتو ڵلاقەلەندەرلەکی...کە لە ڕادیۆی کرماشان زیرەکی دیوە ، دەڵی:ژووری ستۆدیۆی ڕادیۆی کرماشان ٢٠ بە ٣٠ مەتری و بچوک بوو، دەنگی زیرەک زۆر بەرز بوو، مایکرۆفۆنەکە دەنگی ئەوی نەدکێشا و لە تۆمارکردنی گۆرانی کێشە سەری هه ڵدەدا،  هه ر بۆیە مایکرۆفۆنەکەیان لە گۆشەیەک دانابووحەسەن زیرەک لە گۆشەیەکی ترو ئورکسترا لەلایەکی تر ، ئەو کات بەڕێز (ئاجیل چی)بەرپرسی تۆمارکردنی گۆرانیەکان بوو. - فرەنسیس داوود و خالید سەرکار ..لەسلێمانی مۆسیقایان بۆ زیرەک لیداوە ،لە بارەی لێهاتووی زیرەک ئاوا دەدوێن : لە یەکی لە دانیشتنەکان کە لە گەڵ زیرەک بووین ، ئاوازێکی ئەرمەنی – ئاسوریمان لێدا، زیرەک تەنیا گوێی دەگرت..پاش کەمێک زیرەک گوتی زەحمەت نە بێ دووبارەی کەنەوە، ئاوازەکەمان دووبارەکردەوە..هه رئەودەم زیرەک ئاوازەکەی کردە کوردی وبە ناوی ( ئۆخەی ئۆخەی لەو باڵایە) ناوبانگی پەیدا کرد .(*١٠) - ئەگەر کاتمان هه بێت و بەدوای ئەو هونەرمەندو مۆسیقارانە دا بچین کە باسی زیرەکیان کردووە و بە قەناعەتەوە پێیان داهه ڵگوتووە ، ئەوە نابێ هه ر لە سنووری ئیران و کوردستان بووستین و ڕای هونەرمەندانی کوردو فارس بزانین بێنینەوە  ..بێ شک عەرەب وترک و ئازەورو ئەرمەن و کێ وکێ ...زۆرن کە دان بە عەبقەرییەتی زیرەک دادەنێن !! کۆتایی بابەت / مانگی /٥/٢٠٢١ – هه ولێر ** تێبینی و سەرنج : تێبینیەک: ئەم نووسینەی ئێمە بەرگرییەکە لە هونەرمەند حەسەن زیرەک ، لەو شوێنانە کە بەڕێز (ئەحمەد ئەمانی) قسەی لە بارەی حەسەن زیرەک و هونەرەکەیەوە کردووە، بە هیچ شێوەیەک ناچێتە نێوان گفتوگۆو ڕاجیاوازەکانی بەڕێزان (دکتۆر بینەندەو دکتۆر ئەحمەد ئەمانی)، کەمن ئاگاداری نووسینەکانی پێشتریان نیم !. چەند سەرنجێک و هه ندێک لە سەچاوەکان : ‌-(١*) ئەم نووسینە هی بەڕێز ( ئەحمەد ئەمانی) یە کە دواجار دەرکەوت ئەحمەد ئەمانی مامۆستای زانکۆیەو دکتۆراکەی پسپۆریەکی گرنگە  ئەم نووسینەشی وەڵامیکە بۆ بەڕێز (دکتۆر بینەندە ) ، بەداخەوە نەمتوانی نووسینەکەی دکتۆر بینەندە بەدست بێنم و بزانم بنەمای ئەم نووسێنانە لە چیەوە سەری هه ڵداوە ! -(٢*) ئەم گۆرانیە بێ مۆسیقایەی زیرەک یەکێکە لە شاهکارە داهێنراوەکانی زیرەک و لێکۆڵینەوەی زۆر دەروونی هه ڵدەگرێ و دەچێتە پاڵ تابلۆی (گوێ بڕین)ی داهێنراوو ناودارەکەی (ڤانکۆخ)ی هومەند. -(٣*)ئەگەر سەرژمێری گۆرانیەکانی زیرەک بکرێت بۆ زۆر گوێ لێگرتن کە لە تەواوی پێگە ئەلیکرتۆنیەکان ڕۆژانە گوێیان لێدەگێرێ ،بێ شک ژمارەیەکی سەر سوڕهێنەر دێتە دەست. -(٤*)زۆربەی براکوەردەکانمان لە ڕۆژهه ڵات بەتایبەت خەلکی شارەکانی مەهابادو بۆکان و شنۆ ئەوە چاک دەزانن کە زیرەک  بەدستی ساواک دەرمانخواردووکراوە ، هه ر ئەو دەرمانخواردنە دواجار لێی کردە سەرەتان ، چونە لە چاوپێکەوتنێکدا ڕابیعەخانم لە وەڵامی پرسیارێکمان گوتی: ئەو ڕۆژەی زیرەک چووە دەرەوە هیچ نەخۆسیەکی نەبوو، ئێواورە ئاگاداریان کردمەوە زیرەک لە نەخۆشخانە کەوتووە ، بەو هۆیەوە کە ساواک بە ژەهر کوشتویەتی پێویستە هونەرمەند حەسەن زیرەک وەک هه ر شەهیدێکی کورد بە( شەهید )ناوببردرێ . تەواوی چاوپێکەوتنەکە لە کتێبی (ساواک بۆچی حەسەن زیرەک ی کوشت ؟)بخوێنەوە. -(٥*)-زیرەک.. پاشایەک لە تاران…هونەرمەندێک لە لوتکە! ………دکتۆر مەولود ئیبراهیم حەسەن : http://dengekan.info/archives/16611?fbclid=IwAR3Ox0z7GINcTskrgnldaP8ZGPZjFrsZNh2X9iWQ8HMu81Ris5xmSjiNPQo:. -(٦*)ئەوانەی لە نزیکەوە لە گەڵ زیرەک دا ژیاون هه مویان باس لە دەسبڵاوی زیرەک دەکەن، دەێگێڕنەوە لە پۆلیسخانەی خانەقین زیرەک بەند دەبێ و پێویستی بە پێنج دیناردەبێ بۆ کەفالەت ، کەسانێک دەیانەوێ بزانن زیرەک چەندی پارەی پێیە! یەکێکیان دەڵێ زیەک پارەت لایە پێویستم بە کەمێک پارە هه یە . زیرەک دەڵێ بەڵی ئەو یەک دینارەم پێیە فەرموو! واتە لەسجن بوو خۆی پێوستی بە پارە بوو کەچی بەبێ دوودڵێ ئەو تاکە دینارەی باخەڵی دەدات بە کابرا ،دوایی هه ر ئەو بەڕێزانە پێنج دیناری بۆ پەیدادەکەن.   -(٧*)زیرەک ئەفسانەی درۆزننانە !! کەسێک بە تەواویی و وردو باریکی ئاگاداری ژیان و هونەری زیرەک بێت ، ئەوا هه ر بەڕاستی ئەو پیاوە بە کەسێکی ئەفسانەیی دەزانێ ، چۆن ژیانی زیرەک پڕە لە شۆکی ناخهه ژێن و پڕە لە بەرزونزمی خەفەتهێن  و پڕە لە داهێنانی سەرسوڕهێن!! -(٨*)هونەری زیرەک، دەنگی زیرەک ، ژمارەی زۆری گۆرانیەکانی زیرەک، ژیانی پڕ لە هه ورازو نشێوی زیرەک ..کەرەستەن بۆ زۆر جۆر لێکۆڵێنەوە ی سیاسی کۆمەڵایەتی دەروونی و مرۆڤناسیی وهونەری وەک هونەرمەندێکی نەخوێندەواروبێ کەس و دەربەدەر . -(*٩) مقایسه حسن زیرک نامی جاودان، با دیگر نوابغ جهان در سگح خود https://iranglobal.info/node/43111 -(*١٠) حسن زیرک در نیگاە دیگران ویکیپیدیا –https:fe.wikipedia.org/wiki/   -       -              

سوه‌یلا مەیهەمی   بە جێم بهێڵن، لە نیشتمانی گەردەلوولدا خاکیتر خەونەکانم، خەمڵاوە پرچی زێڕینی هیوا، بە ددانی خاک و دەستی با، مەزات بە خاچی بەروارێکدا  فرمێسکم، سوور بە تەمەنی خودادا خنکانی کانی و خەڵۆزی دارستان لە ئاوێنەی شەڕێکی پیرۆزدا، مردنەکانمان پیر دەبێ.   سنە سوەیلا مەیهەمی    

ئارام حسێن "زۆربای ئێرانی" ناونیشانی رۆمانێكی قادر عه‌بدوڵڵا رۆماننووسی ناوداری ئێرانه‌ كه‌ تا ئێستا وه‌ك په‌ناهه‌نده‌یه‌كی سیاسی له‌ هۆڵنده‌ ده‌ژی، شه‌فیقی حاجی خدر له‌ هۆڵه‌ندییه‌وه‌ وه‌ریگێڕاوه بۆ زمانی كوردی‌. بۆ زانیاری خوێنه‌ران ئه‌وه‌نده‌ی مه‌به‌ستمه‌ قسه‌ له‌سه‌ر هه‌ندێ ده‌سته‌واژه‌ بكه‌م كه‌ وه‌رگێڕ تێكهه‌ڵكێشی وه‌رگێڕانه‌كه‌ی كردووه‌، مه‌به‌ستم نه‌بووه‌ خوێندنه‌وه‌یه‌كی قوڵ بۆ رۆمانه‌كه‌ بكه‌م. كاتێكیش قسه‌ له‌سه‌ر كۆمه‌ڵێ ده‌سته‌واژه‌ ده‌كه‌م وه‌ك پسپۆڕی زمان خۆم نا ناسێنم و ئه‌وه‌ بواری من نییه‌، ئه‌وه‌نده‌م له‌سه‌ره‌ وه‌ك خه‌مخۆرێك كۆمه‌ڵێ تێبینی و ره‌خنه‌ كه‌ له‌لام كه‌ڵه‌كه‌ بووه‌ بیانخه‌مه‌ دووتوێی وتارێكه‌وه‌. به‌ كورتی رۆمانه‌كه‌ باس له‌ ژیانی كه‌سێك ده‌كات كه‌ ده‌رهێنه‌ری سینه‌ماییه‌، هه‌ر له‌ منداڵییه‌وه‌ ژیانی خۆی ده‌گێڕێته‌وه‌ تا له‌ ئێرانیش بووه‌ توانیویه‌تی كۆلێژی هونه‌ر به‌شی سینه‌ما ته‌واو بكاو ببێته‌ ده‌رهێنه‌رێكی ناودار له‌ ناوخۆی ئێراندا، هه‌میشه‌ ویستوویه‌تی له‌ زوومی كامێراكه‌یه‌وه‌ گشت ئه‌و رووداو و كاره‌ساتانه‌ی هه‌ناسه‌ی له‌ كۆمه‌ڵگای ئێرانی بڕیبوو، ئه‌م بتوانێ بیانباته‌ ناو سینه‌مای ئێرانییه‌وه، به‌ هیممه‌تی خۆی و ئه‌و ده‌سته‌یه‌ی هاوكار و هاوپیشه‌ی بوون‌ چه‌ند كارێكی سینه‌مایی به‌ ئه‌نجامده‌گه‌یه‌نن‌ و خودی سوڵتان خۆی قوربانییه‌كی زۆر لەو پێناوەدا ده‌دات. له‌ ژیانی منداڵیدا تا ئاستێكی زۆر گۆشه‌گیركراوه‌ و دایكی حه‌زی نه‌كردووه‌ بچێته‌ ناو منداڵان. به‌ڵام له‌ قۆناغه‌كانی تری ژیانیدا و به‌تایبه‌تی له‌ كاتی چوونه‌ قوتابخانه‌ی، کۆتی گۆشەگیرییەکەی دەپسێ و ناچار به‌وه‌ ده‌بێت تێكه‌ڵ به‌ منداڵان ببێ و ئیتر لێره‌به‌دواوه‌ كۆمه‌ڵێك رووداوی به‌یه‌كه‌وه‌ به‌ستراو كۆی رۆمانه‌كه‌ پێكدێنن تا ئه‌‌و جێگایه‌ی كه‌ له‌ ئێران هه‌ڵدێ و له‌ وڵاتێكی وه‌كو هۆڵه‌نده‌ خۆی ده‌بینێته‌وه‌‌. له‌ به‌شێكی رۆمانه‌كه‌دا باس له‌ قۆناغێكی سیاسی ئێران ده‌كات كه‌ ته‌ختی حوكمڕانێتییه‌كه‌ی هه‌ڵته‌كێنرا كه‌ ئه‌ویش حوكمی حه‌مه‌ ره‌زا شای په‌هله‌وی بووه‌ تا گرتنه‌ده‌ستی ده‌سه‌ڵات له‌لایه‌ن ئایه‌توڵڵا خومه‌ینییه‌وه‌ كه‌ به‌شێوه‌یه‌كی لێزانانه‌ ره‌شمه‌كه‌ی به‌لایخۆیدا برد! باسی دوو دۆخی پڕ له‌ سته‌مكاری ده‌كات كه‌ هیچ جیاوازییه‌كیان نییه‌ و ره‌نگه‌ له‌ دڕندایه‌تیدا پێشبڕكێی یه‌كتریان كردبێ. شاكه‌سی رۆمانه‌كه‌ ناوی ته‌واوی "سوڵتان گوڵستان فه‌راهانجی"یه، له‌ كاتی ده‌سه‌ڵاتی په‌هله‌وییه‌كاندا په‌یوه‌ندی به‌ به‌رهه‌ڵستكارانی وڵاته‌كه‌یه‌وه‌ ده‌كاو خه‌باتی ژێرزه‌مینی درێژه‌ پێده‌دات، گیانی ململانێ و فیداكاریی سوڵتان ده‌گاته‌ قۆناغێ به‌ هاوكاری خه‌باتگێڕه‌كانی هاوڕێی شاژنی وڵات به‌ بارمته‌ بگرن! له‌ناو رۆمانه‌كه‌شدا چه‌ند به‌شێكی ته‌رخانكردووه‌ بۆ ژیانی چه‌ند كاره‌كته‌رێك كه‌ به‌ به‌رزیی و نزمی زۆردا ده‌ڕۆن و هیچكام له‌و سه‌ختیانه‌ش چۆکیان پێ ناشکێنێت. لە ژیانی سوڵتاندا، ژن وێستگەیەکی گرنگ بووە و زۆرجار گیانی خۆی بۆ خستۆته‌ به‌رده‌م مه‌ترسی و هه‌ر بۆیه‌ وه‌رگێڕ داوایه‌ك ده‌خاته‌ به‌رده‌م نووسه‌ری رۆمانه‌كه‌ كه‌ له‌ وه‌رگێڕانه‌ كوردییه‌كه‌دا ناونیشانی رۆمانه‌كه‌ بگۆڕێ بۆ "زۆربای ئێرانی" كه‌ خۆی له‌ چاپه‌ هۆڵه‌ندییه‌كه‌دا ناونیشانێكی جیاوازتری هه‌یه‌ به‌ناوی "رێچكه‌ی قاپقاپه‌ زه‌رده‌كان" رۆماننووسیش داواكه‌ی قبوڵ ده‌كات. له‌گه‌ڵ خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م رۆمانه‌دا‌، رووداوه‌كانی ناوی تووند به‌ خۆیانه‌وه‌ ده‌تبه‌ستنه‌وه‌ و له‌گه‌ڵ خۆیاندا ده‌تبه‌ن، به‌ڵام له‌ڕوویه‌كیتره‌وه‌ وه‌رگێڕانه‌كه‌ پڕیه‌تی له‌ كۆمه‌ڵێ ده‌سته‌واژه ‌كه‌ رۆمانه‌كه‌ی گه‌یاندۆته‌ ئاستێك زۆرجار بێزارببی و ده‌ست له‌ خوێندنه‌وه‌ی هه‌ڵبگری، ئه‌و ده‌سته‌واژانه‌ی وه‌رگێڕ به‌كاریهێناون ناوچه‌یین و ئێستاشی له‌گه‌ڵدابێت نامۆن به‌ نووسینی كوردی، گومانیشی تێدا نییه‌ تا ئێستا به‌ شێوه‌یه‌كی زۆركه‌م یان تا ئاستی نه‌بوون ئه‌و ده‌سته‌واژانه‌ به‌كارنه‌هاتوون و به‌لای خوێنه‌ره‌وه‌ غه‌ریبن! راسته‌ بۆ هه‌ندێ له‌ ده‌سته‌واژه‌كان په‌راوێزێكی بۆ كردووه‌ و شیكردۆته‌وه‌ و ماناكه‌ی خستووه‌ته‌ڕو، به‌ڵام ده‌سته‌واژه‌كان له‌ جێگایه‌كدا به‌كارهێنراون هیچ مۆسیقایه‌كی تیا نییه‌ و له‌ هه‌ندێ رسته‌دا به‌شێوه‌یه‌ك به‌كارهاتوون كه‌ له‌زه‌تی تێدا نه‌هێشتووه‌ و مانای رسته‌كه‌شی به‌ شێوه‌یه‌ك لێكردووه‌ كه‌ ساردبوونه‌وه‌یه‌ك بدات به‌ خوێنه‌ر و به‌ ئاسانی ناتوانرێ له‌سه‌ری بڕۆیت. با به ‌نموونه‌یه‌ك زیاتر ئه‌وه‌ رۆشنبكه‌ینه‌وه‌ كه‌ ده‌یان ده‌سته‌واژه‌ی تری هاوشێوه‌ی‌ تیایه‌ وه‌كو ئه‌وه‌ی: "هه‌ر بۆیه‌ من شتێكی وێوه‌تریشم كێفه‌ڕات گوت.." ل207 به‌بۆچوونی من چ پێویست ده‌كات دەستەواژەیەكی وه‌كو "كێفه‌ڕات" بێنی و وه‌زیفه‌یه‌كی به‌یتێ و له‌زه‌ت له‌ رسته‌كه‌دا نه‌هێڵی، كه‌ كێفه‌ڕات به‌ مانای كاره‌سات یان شتێكی زۆر ناخۆش دێت، له‌ خواره‌وه‌ هه‌ندێ ده‌سته‌واژه‌م خستوونه‌ته‌ڕو كه‌ هیچ پێویستی نه‌ده‌كرد رۆمانه‌كه‌ی پێ قورس بكرێت. ره‌نگه‌ وه‌رگێڕ پێیوابێت هێنانی ئه‌و ده‌سته‌واژانه‌ بۆ ناو دەقێکی ئەدەبی، زمانه‌كه‌ ده‌وڵه‌مه‌ندتر بكات، به‌دیوێكدا له‌گه‌ڵیدام و له‌و رووه‌وه‌ هیچ تێبینییه‌كم له‌سه‌ری نییه‌، به‌ڵام سیحری هێنانی ئه‌و ده‌سته‌واژه‌‌ ناوچه‌ییانه‌ بۆ ناو ده‌قێكی ئه‌ده‌بی به‌تایبه‌تی و بواری نووسین به‌ گشتی، له‌وه‌دا خۆیان ده‌بیننه‌وه‌ كه‌ بزانرێ چۆن تێهه‌ڵكێشی‌ رسته‌كانی ده‌كه‌یت و جۆرێك له‌ مۆسیقای به‌یتێ و له‌ زه‌وقی خوێنه‌ر نه‌ده‌یت بۆ ئه‌وه‌ی به‌ ره‌وانی له‌سه‌ری بڕوات. به‌ڵام له‌ هه‌ندێ جێگای وه‌رگێڕانه‌كه‌دا به‌ جوانی ‌هه‌ندێ ده‌سته‌واژه‌ی به‌كارهێناون كه‌ بارگاوین به‌ ره‌وانییه‌ك كه‌ به‌ باشی هه‌م خوێنه‌ر له‌سه‌ری ده‌ڕوا و هه‌م وه‌زیفه‌ی زمانی به‌ جوانی گه‌یاندووه‌، وه‌كو ئه‌وه‌ی: "كاتێكی زۆر دڕدۆنگ و ناخۆش بوو." ل246‌ ئه‌گه‌ر په‌راوێز بۆ ده‌سته‌واژه‌ی دڕدۆنگ-یش نه‌كه‌یت گرنگ ئه‌وه‌یه‌ جۆرێك له‌ مۆسیقای تیایه‌ و ئه‌گه‌ر خوێنه‌ری جددی مانای وشه‌كه‌ش نه‌زانێ په‌ناده‌باته‌ لای شاره‌زایانی زمان و ئه‌و فه‌رهه‌نگانه‌ی زاراوه‌ی وشه‌ی كوردییان شیكردۆته‌وه‌. با سه‌رنج له‌و ده‌سته‌واژه‌‌ ناوچه‌ییانه‌ بده‌ین كه‌ له‌ وه‌رگێڕانه‌ كوردییه‌كه‌دا به‌كارهاتوون.. * منیش به‌ پرسنییه‌وه‌ زه‌رفه‌كه‌م كرده‌وه. ل20 * كیژه‌كه‌ی له‌ گه‌ڵ زراسكێك له‌ دیوه‌كه‌ی دیكه‌ی دارستانه‌كه‌دا ده‌ژیا/ زراسك - منداڵی ساوا. ل43 * هه‌ربینا ژنان لێوه‌ژوور كه‌وتن. ل41 * به‌ڵكو زیاتر له‌ فراژیبوون و ته‌واو عه‌یاریشدا شته‌كان باسبكاو بیانگڕێته‌وه‌.ل45 * رۆژێكیان له‌ هیكه‌وه‌ هه‌موو نه‌وجه‌وانه‌كانی گه‌ڕه‌كه‌كه‌مان سه‌ریان رووتایه‌وه‌. ل46 * هه‌ندێ شتی جادووی له‌ نێو بادییه‌ك تێكه‌ڵكرد/بادی - جام - ده‌فر. ل46 * ئه‌مریكییه‌كان به‌ گوڕده‌م له‌ وڵاته‌كه‌مان هه‌ن. ل56 * ئه‌و له‌گه‌ڵ جنۆكه‌ هاوكوفه‌كه‌یدا ده‌ژی/هاوكوف - هاوشان. ل60 * به‌ ئاراسته‌ی رووباره‌كه‌ بڕۆ باژۆ. ل75 * ئه‌م جاره‌یان گوێزی نوێیان له‌ فه‌رده‌ی گه‌وره‌ گه‌وره‌ی داخسوور و داخشیندا له‌ ده‌ره‌وه‌ی شار ده‌هێنا. پیاوه‌كان ئه‌و گوێزه‌ ته‌ڕانه‌یان به‌ ڕه‌زه‌ره‌وه ‌ده‌هێنا و پاتكه‌یان ده‌كردن.. ل147 * هه‌ر بۆیه‌ من شتێكی وێوه‌تریشم كێفه‌ڕات گوت. /كێفه‌ڕات/ كاره‌سات/ شتێكی زۆر ناخۆش. ل207 * له‌سه‌ر دوگردێك داده‌نیشت/ دوگرد/ به‌رماڵ. ل381 زیاتر له‌وه‌ی خستوومنه‌ته‌ڕو دەستەواژە‌ی زۆرتری تیایه‌ و ژماره‌ی ئه‌و لاپه‌ڕانه‌م‌ نووسیوه كه‌ ئه‌و جۆره‌ زاراوانه‌ی تیایدا هاتووه‌ ژماره‌ 110/113/114/122/125/143/147/148/161/164/168 178/180/192/200/226/237/252/289/290/294/361/409 ده‌ستخۆشی له‌ كاك شه‌فیق ده‌كه‌م بۆ ئه‌و ئه‌ركه‌ی كێشاویه‌تی كه‌ ئه‌م رۆمانه‌ی وه‌رگێڕاوه‌ بۆ زمانی كوردی، كه‌ پرۆسه‌ی وه‌رگێڕان پسپۆڕی ده‌وێ و بوارێكه‌ ماندوێتی زۆری گه‌ره‌كه‌ و ئومێده‌واریشم تێبینی و ره‌خنه‌كانیشم وه‌ك خۆی لێوه‌ربگرێ.

جگەرەکەت هەڵکە... سوهەیلا مێهەمی   دەستێک بێهێنە بە پێستمدا نەرم بە مەمک و لێو و قژەکانمدا شێت.   بە ئەم شیعرەدا کە ئازای ئەنامی ئاڵۆزە.   جگەرەکەت هەڵکە لە هەڵەمووتی هەتاوێک کە ناوی بێ تۆێیە.   خەریکە خەسار بێ لە خۆمدا خەیاڵێکی ڕووت بە شاوەتی شەوێکەوە و تامی تاوانی  تەماشایەکت کە نەمکرد.   تەنانەت بۆ یەکجاریش  ناگاتە دەستەکانم قۆپچەی کراسەکەت بێ ئەوەی ئاگادار بی بە کلیلی وشەکانەوە دەڕژیتە ماڵی شیعرەوە   بۆنی لا ملی وشەیەک وەشاوەتە ئەم ئێوارانە کە هەنارە  و هەر پاییز لە خۆڕا بارانێکی بە پەلەم و (باران)ە  قاوەییەکانم خۆش دەوێ.   سنە سوهەیلا مێهەمی

بڕواکه‌مال : ڕۆژنامه‌نووس عێراقى داهاتوو به‌وزه‌ى مرۆى و سامانه‌سروشتیه‌کانى ده‌وڵه‌مه‌نده‌  به‌قه‌ده‌ر ئه‌وه‌ى که‌به‌دامه‌زراوه‌ى دیموکراسى و خواسته‌کانى ده‌وڵه‌مه‌نده‌ عێراق له‌ساڵى ٢٠٢٥ یه‌کێک له‌ده‌وڵه‌ته‌ هه‌ره‌ ده‌وڵه‌مه‌نده‌هه‌ڵکشاوه‌کانى جیهان ده‌بێت . په‌رتووکى  پرسى سیاسى عێراق ئاشتبونه‌وه‌ له‌نێوان ڕابوردو داهاتوو ، له‌نوسینى :مسته‌فاکازمى سه‌رۆک وه‌زیرانى ئێستاى عێراق  وه‌رگێرانى بۆسه‌ر زمانى کوردى : سامان عه‌لى  په‌رتوکه‌که‌ به‌قه‌باره‌ى ٣٠٣ لاپه‌ڕه‌یه‌  ئه‌م په‌رتوکه‌ له‌ساڵى ٢٠١٢له‌سه‌روه‌ختى ڕووداوه‌کانى به‌هارى عه‌ره‌بى  و ڕۆژانى داهاتووى نوسراو ،  ئه‌م کتێبه‌ باسى ئه‌زموونى خه‌باتى سیاسى له‌ دژى ڕژێمى دیکتاتۆریى له‌ عێراقدا به‌ ڕه‌هه‌نده‌ جیاوازه‌کانییه‌وه‌ ده‌کات، هه‌روه‌ها ئه‌و تاوان و پێشێلکارییانه‌ تۆمار ده‌کات که‌ له‌ سه‌رده‌مى پێشوودا هه‌بوون، وێڕاى هه‌وڵدان بۆ وێنه‌کێشانى ئاسۆکانى داهاتوو له‌ به‌ر ڕۆشنایى ئه‌و ئه‌زموونه‌ سه‌خت و تاڵه‌دا که‌ عێراق گوزه‌راندى و، که‌ زۆرێک له‌ عێراقییه‌کان له‌پێناوى ئه‌وه‌دا که‌ له‌ ده‌ستى ڕزگاریان ببێت، به‌ ژیان و پایه‌به‌زریى و ئاینده‌ى خۆیان باجه‌که‌یان دا. له‌ به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌دا هاوکات ده‌رک به‌و ئاسته‌نگییانه‌ ده‌کات که‌ له‌ بونیادنانى ڕژێمێکى سیاسیى نوێ ده‌که‌ونه‌وه‌ چونکه‌ نه‌مانى دیکتاتۆریى به‌بێ چه‌ند و چوون واتاى نه‌مان و له‌ناوچوونى ئه‌و که‌لتووره‌ ناگه‌یه‌نێت که‌ ئه‌و دیکتاتۆرییه‌ چه‌ندین ده‌هه‌ له‌پێناوى چه‌سپاندنیدا هه‌وڵیدا، شایانى باسه‌ پێداچوونه‌وه‌ به‌ کار و کرده‌وه‌کانى دوێنێى نزیکدا پێویسته‌ بۆ هه‌ڵهێنجانى په‌ند و وانه‌ له‌ ئه‌زموونى ڕابوردو و هه‌ڵنه‌خزانه‌ ناو هیچ شێوه‌یه‌ک له‌ شێوه‌کانى کرده‌ى دیکتاتۆرییه‌وه‌ له‌ داهاتوودا.سه‌ربارى ئه‌وه‌ ئه‌م کتێبه‌ لێکدانه‌وه‌یه‌کى ڕه‌خنه‌یى بۆ په‌یوه‌ندیى نێوان ئیسلام و خۆرئاوا ده‌کات که‌ به‌ هۆى ڕووداوه‌کانى به‌هارى عه‌ره‌بییه‌وه‌ ده‌زانین چى تر بووه‌ته‌ په‌یوه‌ندییه‌کى ناچاریى و بێ چه‌ند و چوون و، چى تر وه‌ڵامدانه‌وه‌ى پرسیاره‌کان به‌ لۆژیکێکى وتوێژئامێزى نوێ بووه‌ته‌ ئه‌رکى سه‌ر شانى بزووتنه‌وه‌ ئیسلامییه‌کان. کام عێراق ؟ په‌ڕێنه‌وه‌ى عێراق له‌دیکتاتۆریى سه‌ربازى تۆتالیتاره‌وه‌ به‌ره‌و دیموکراسى که‌موکوێ‌ به‌تێپه‌ڕبوون به‌وشته‌دا که‌ده‌شێت به‌دادگه‌رى گواستنه‌وه‌یى ، ناودێربکرێت پرۆسه‌یه‌کى پشوویه‌کى درێژى ده‌وێت ناشێت له‌ماوه‌ى شه‌و ڕۆژێکدا بێته‌دى ، ڕێگاى به‌ره‌و قۆناغى دیموکراسیى عێراقى ، هێشتا ڕێگایه‌کى دوورو درێژه‌ و عێراقى ده‌هه‌ى دادێت له‌قۆناغى په‌ڕینه‌وه‌ به‌ره‌و به‌ره‌و عێراقى داهاتوو زیاتر نیه‌ و کۆڵه‌که‌ى سه‌ره‌کى داهاتووى تێکڕاى جیهانى عه‌ره‌بیشه‌، هه‌روه‌ها عێراقى داهاتوو به‌وزه‌ مرۆى و سامانى سروشتى ده‌وڵه‌مه‌نده‌ ، به‌قه‌ت ئه‌وه‌ى که‌به‌دامه‌زراوه‌دیموکراسى و خواسته‌کانى ده‌وڵه‌مه‌نده‌ ، هه‌موو لێکۆڵێنه‌وه‌خۆرئاوایه‌کان هه‌رله‌ئیستاوه‌ پێداگرتن له‌سه‌ر ئه‌وه‌دا یه‌ک ده‌گرن که‌عێراق له‌ساڵى ٢٠٢٥ دا یه‌کێک له‌ده‌وڵه‌ته‌ هه‌ره‌ ده‌وڵه‌مه‌نده‌هه‌ڵکشاوه‌کانى جیهان ده‌بێت له‌پاش چین .، که‌واته‌ عێراق هێزکى گه‌وره‌ى هه‌رێمایه‌تى و بگره‌ جیهانییه‌ ، ئه‌گه‌ر به‌باشى داهاتوه‌کانى هه‌ڵبسوڕێنێت و وزه‌مرۆیه‌کانى به‌ئاڕاسته‌ دروسته‌که‌دا به‌کاربهێنێت . هه‌روه‌هابه‌پێى مه‌زنده‌کان  ژماره‌ى دانیشتوانى  عێراق له‌ساڵى ٢٠٢٥ ده‌گاته‌ ٤٦ ملیۆن که‌س ، ئه‌مه‌یش واتاى ئه‌وه‌ ده‌گه‌ێنێت که‌داهاتووى ناوچه‌که‌ ده‌بێته‌ عێراقى و عێراق ده‌توانێ شان به‌شانى چین و هند و چه‌ند هێزێکى ترى ئاسیا هه‌ڵبکشێت و پێشبکه‌وێت ، به‌ڵام ئه‌م ڕوانگه‌خۆشبینانه‌ بۆداهاتووى عێراق  شایه‌نى به‌دى هێنان نیه‌ ، ئه‌گه‌ر عێراقیه‌کان ئه‌وچینه‌سیاسیه‌ له‌کۆڵ نه‌که‌نه‌وه‌ که‌له‌ساڵى ٢٠٠٣وه‌ هه‌تاکو ئه‌مڕۆ فه‌رمانڕه‌وایى ده‌که‌ن ، چونکه‌ ئه‌م چینه‌ سیاسیه‌ ڕه‌نگدانه‌وه‌ى بیرى سه‌دامه‌ ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى له‌پێناوى ده‌سه‌ڵاتدا کار ده‌که‌ن نه‌ک له‌پێناوى ده‌وڵه‌تدا.

سازدانی: مه‌زهه‌ر که‌ریم هونه‌رمه‌ند رۆژ که‌ریم له‌وڵاتى سویده‌وه‌ بۆ ‌هاوڵاتى ده‌ڵێت:"چه‌ندڕۆژێکى که‌مه‌ ده‌توانم به‌قاچه‌کانم رێبکه‌م و له‌مردن گه‌ڕامه‌وه‌"، ده‌شڵێت:"ئاره‌زووى ئه‌وه‌ ده‌که‌م بێمه‌وه‌ بۆ کوردستان و نامه‌وێت له‌هه‌نده‌ران بمێنمه‌وه‌". رۆژ که‌ریم به‌ده‌ر له‌کارى هونه‌ری، کارى گواستنه‌وه‌ى که‌لوپه‌لى خوارده‌مه‌نى (Fast food) ده‌کات له‌وڵاتى سویدو یه‌کێکه‌ له‌ئه‌ستێره‌کانى گۆرانى کوردى و هه‌وادارى خۆى هه‌یه‌و به‌ده‌نگێکى نه‌رم و سۆزه‌وه‌ گۆرانییه‌کانى ده‌چڕێت. رۆژ که‌ریم وتى:" له‌چه‌ند هه‌فته‌ى رابردوو، کاتێک که‌لوپه‌لى خوارده‌مه‌نى فاست فودم بۆ چه‌ند دوکانێک داده‌گرت زیاد له‌تواناى خۆم ماندوو بووم، به‌وهۆیه‌وه‌ ئازارێک له‌شان‌و پشت‌و ملمدا دروست بوو، دواى چه‌ند کاتژمێرێک نه‌مده‌توانى له‌جێگه‌ى خۆم بجوڵێم، به‌ناچارى له‌نه‌خۆشخانه‌ هێشتیانمه‌وه‌، پاشان نه‌شته‌رگه‌رم بۆ ئه‌نجامدرا". ناوبراو ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد که‌پزیشکه‌کانى پێیان راگه‌یاندووه‌ پێویستى به‌پشوو هه‌یه‌:"به‌هۆى رێگه‌پێنه‌دانى کاره‌که‌م و خێزان‌و منداڵه‌کانم ساڵانى رابردوو نه‌متوانیوه‌ زوو زوو بگه‌ڕێمه‌وه‌ شارى سلێمانى، ئه‌مساڵ هه‌ر ناتوانم بگه‌ڕێمه‌وه‌". ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ باسى له‌وه‌شکرد سه‌رجه‌م گۆرانییه‌کانى بۆ که‌سانى تایبه‌ت وتووه‌" هونه‌رمه‌ند جۆره‌ فه‌نتازیایه‌ک له‌مێشکى خۆیدا دروستده‌کات، له‌کاتى تۆمارکرنى گۆرانیه‌که‌دا که‌سێکى تایبه‌ت ده‌خاته‌ مێشکیه‌وه‌و گۆرانییه‌که‌ بۆ ئه‌و ده‌ڵێت، که‌تایبه‌ته‌ به‌که‌سێکى دیاریکراو". هاوکات رۆژ که‌ریم ئه‌مساڵ هیچ ئاهه‌نگێک ئه‌نجامنادات، ته‌نیا کارى هونه‌رى له‌ستۆدیۆکه‌یدا بۆ هونه‌رمه‌ندانى ناوه‌وەو ده‌ره‌وه‌ى وڵات ده‌کات که‌داواى لێده‌که‌ن، وتیشى:"له‌ئێستادا کارێکى ده‌رباز شێرزادیم له‌به‌رده‌ستدایە، کارى ئاوازو میوزیکى بۆ ده‌که‌م". ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌ ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو ئه‌وروپا کاریگه‌ریى به‌سه‌ر بیرکرنه‌وه‌ى هونه‌ریی ئه‌ودا هێناوه‌:"ئاره‌زووى ئه‌وه‌ ده‌که‌م بێمه‌وه‌ کوردستان ژیان به‌سه‌رببه‌م و نامه‌وێت له‌هه‌نده‌ران بمێنمه‌وه‌". رۆژ که‌ریم ره‌خنه‌ى توند له‌به‌شێکى تیڤییه‌کانى کوردستان ده‌گرێت و به‌"حه‌یابه‌ره‌" ناویان ده‌بات. وتى:"به‌شێک له‌تیڤیو میدیاکارانى کورد حه‌یابه‌ره‌ن به‌داخه‌وه‌، هیچ فیلته‌رو لێپرسینه‌وه‌یه‌ک له‌گه‌ڵ ئه‌و که‌ناڵانه‌ ناکرێت، په‌خشه‌کانیشیان ده‌چێته‌ هه‌موو ماڵێکه‌وه‌، ئه‌مه‌ش به‌زیانى هاووڵاتیان ته‌واو ده‌بێت، پێویسته‌ له‌لایه‌ن حکومه‌ت‌و خه‌ڵکه‌وه‌ رێگریان لێبکرێت جێگه‌ى قه‌بوڵ نیه‌، به‌ڵام چه‌ندین تیڤیو میدیاکاریش هه‌یه‌ خزمه‌تى راگه‌یاندنى کوردى ده‌که‌ن".  

  چاپوك سه‌ید عومه‌ر، چاپخانه‌ی حه‌مدی، سلێمانی، ٢٠٢٠، ٣٠٠ لاپه‌ڕه‌. ن، دكتۆر هه‌ردی مێد مامۆستای زانسته‌ سیاسیه‌كان له‌ زانكۆی سۆربۆن   ناونیشانی كتێبه‌كه‌ ره‌نگدانه‌وه‌یه‌كی راسته‌قینه‌ی ناوه‌ڕوه‌كه‌كه‌یه‌تی كه‌ له‌ ٨٢ نامه‌ پێكهاتووه‌ و‌ له‌ ساڵانی ١٩٨٠كاندا له‌ نێوان نوسه‌ر‌ و هاوڕێ و ئۆرگانه‌كانی یه‌كێتی شۆڕشگێرانی كوردستان ئاڵوێركراون‌‌.‌  جگه‌ له‌وه‌ی نامه‌كان كۆمه‌ڵێ كه‌ر‌سته‌ی گرنگی مێژوویین، هاوتا ئامرازگه‌لێكی كاریگه‌ری هێشتنه‌وه‌ی زاكیره‌ی پێشمه‌رگه‌ و شێوازی ڕێكخستنی رۆژانه‌ی‌ ژیانیانن. نامه‌كان زۆر زانیاری گرنگ و وانه‌ی به‌ نرخیان له‌ سه‌ر بزووتنه‌وه‌ی كوردی، ململانێیكانی ناوی، ڕێكخستنه‌كانی شار، بیروباوه‌ڕی كه‌سه‌كان، هه‌روه‌ها كۆمه‌ڵێ ته‌كنیكی‌ ساده‌ كه‌ پێشمه‌رگه‌ ژیانی رۆژانه‌ی پێ به‌ڕێوه‌ده‌بات، تێدایه‌. ده‌وڵه‌مه‌ندی نامه‌كان به‌جۆرێكن كه‌ هه‌موو لێكۆڵه‌رانی زانسته‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان به‌ش و مژاری په‌یوه‌ندیدار به‌ ڕشته‌كانیانی تێدا ده‌دۆزنه‌وه‌ و ده‌توانن له‌ باره‌یانه‌وه‌ كار بكه‌ن.   نوسه‌ر به‌ جوانی‌ باسی ئه‌و شێوازه‌ سه‌ره‌تاییانه‌ ده‌كات كه‌ بۆ پاراستنی ئه‌م نامانه‌ په‌نایان بۆ ده‌بات. نامه‌كان له‌ قوتوی راعی و له‌ ژێر زه‌وی‌، له‌ باغه‌ڵ، له‌ كونه‌ دیوار و له‌ نێو كه‌ڵه‌كه‌ به‌رد، ده‌شارێته‌وه‌. به‌ تێڕوانین له‌م ته‌كنیكه‌ سه‌ره‌تاییانه‌ی ئه‌رشیڤكردنی زاكیره‌ی بزووتنه‌وه‌ی كوردی، خێرا تێده‌گه‌ین كه‌ سه‌ره‌رای ئه‌وه‌ی بزووتنه‌وه‌كه‌ به‌ تێریتۆری (Territory) بووه‌ و لادێكان بنكه‌ و خاكی مانه‌وه‌ی بووه‌‌، كه‌چی له‌ هه‌مانكاتدا له‌ <ناشوێندا> گوزه‌ر‌یكردووه‌. واته‌، شوێنێكی دیاریكراو، نه‌جوڵا و چه‌قبه‌ستووی ئه‌وتۆی نه‌بووه‌ كه‌ بوبێته‌ پانتایی پاراستن و هێشتنه‌وه‌ی به‌ڵگه‌ و یاده‌وه‌رییه‌كانی بزووتنه‌وه‌كه‌ و خانه‌ی زاكیره‌ی. به‌ پێچه‌وانه‌وه‌، به‌ڵگه‌كانی شۆڕش له‌م شوێن بۆ ئه‌و شوێن تا پاراستنیان له‌ ژێر زه‌وی ده‌ستاوده‌ستیان پێكراوه‌.   له‌م سۆنگه‌یه‌وه‌، جگه‌ له‌ پاراستنی نامه‌كان، پرسی شێوازه‌كانی هێنان و بردنی نامه‌كانش بابه‌تێكی گرنگن. له‌م ساڵانه‌ نیمچه‌ گروپێكی كۆمه‌ڵایه‌تی هه‌ن به‌ ناوی <ته‌ته‌ر> كه‌ ئه‌ركی هێنان و بردنی ئه‌م نامانه‌ له‌ دۆخێكی سه‌ختی ئه‌منیدا له‌ ئه‌ستۆده‌گرن. ته‌ته‌ر رۆڵێكی باڵا له‌ به‌ستنه‌وه‌ی بزووتنه‌وه‌كه‌ و ڕێكخستنه‌كانی شاردا ده‌بینیت. به‌ڵام، ته‌ته‌ر ته‌نها پۆسته‌چی بزووتنه‌وه‌‌كه‌ نییه‌، به‌ڵكو چاو و گوێشێتی له‌ شار. به‌م كاره‌شی، ته‌ته‌ر خاوه‌ن متمانه‌یه‌كی گه‌وره‌ و سه‌رمایه‌یه‌كی ره‌مزییه‌ له‌ لای پیاوانی بزووتنه‌وه‌كه‌. له‌ هه‌موو گرنگتر، ته‌ته‌ر بڕبڕه‌ی پشتی ڕێكخستنه‌ نهێنیه‌كانی شار و ئه‌و شته‌یه‌ كه‌ جێمس سكۆت ناوی ده‌نێت ژێر‌-سیاسه‌ت Infrapolitics. لای ج. سكۆت ژێر سیاسه‌ت واته‌ كۆی ئه‌و كرده‌ و ڕێكخستنه‌ نهێنیانه‌ی له‌ ژێر زه‌مین و له‌ پشتی په‌رده‌وه‌ له‌ لایه‌ن گروپه‌ داگیركراوه‌كانه‌وه‌ ڕێكده‌خرێن به‌ ئامانجی به‌رگری و پاراستنی تایبه‌تمه‌ندیه‌كانیان. بۆ سكۆت، ژێر-سیاسه‌ت هیچی له‌ <سیاسه‌تكردنی ئاشكرا> كه‌متر نییه‌ و بگره‌ بنه‌ما و بناغه‌یه‌تی و به‌ڵام توانای خۆئاشكراكردنی نییه‌ به‌ هۆی ناله‌باری دۆخ.   زۆر بابه‌تی گرنگ له‌ ناو نامه‌كاندا هه‌ن بۆ گفتوگۆ، هه‌وڵده‌ده‌م ته‌نها ئاماژه‌ به‌ هه‌ندێكیان بده‌‌م. نامه‌ی ژماره‌ شه‌ش (ل.٣٠-٣١) كه‌ بریتیه‌ له‌ راپۆرتێكی لقی چواری یه‌كێتی شۆڕشگێڕان جێی سه‌رنجه،‌ به‌و پێیه‌ی ناوه‌ڕوه‌كی راپۆرته‌كه‌ ده‌ریده‌خات كه‌ حزب هه‌وڵده‌دات به‌ ناوی جیاكردنه‌وه‌ی <ده‌نگوباسی راسته‌قینه‌> له‌ <ده‌نگوباسی هه‌ڵبه‌ستراو و ساخته> مۆنۆپۆڵی هه‌واڵ بكات. بۆ بزووتنه‌وه‌كه‌ ته‌نها ئه‌و ده‌نگوباسانه‌ ده‌توانن وه‌ك زانیاری وه‌ربگیرێن كه‌ له‌ ئۆرگانه‌كانی سه‌ره‌وه‌ بۆ خواره‌وه‌ و له‌ خواره‌وه‌ بۆ سه‌روو ده‌چن. به‌ مانایه‌كی دی، بزووتنه‌وه‌كه‌ ده‌یه‌وێت جڵه‌وی <چوارچێوه‌ی ده‌نگوباس Information frame> بكات و ته‌نها خۆی كه‌ناڵی په‌خشی حه‌قیقه‌ت و خانه‌ی ده‌نگوباس بێت. بێگومان، مۆنۆپۆڵی ده‌نگوباس له‌و سه‌رده‌مه‌دا به‌ هۆی كه‌می و گه‌شه‌نه‌كردنی ئامرازه‌كانی په‌یوه‌ندی ئاسانتربووه‌ له‌ ئه‌مڕۆ. له‌ سه‌رده‌می ئێستادا،‌ هه‌ر هه‌وڵێك به‌م ئاقاره‌ بێهوده‌ و مایه‌پوچه‌ و هێز نییه‌ كۆنترۆڵی هه‌واڵ و زانیاری بكات.   یه‌ك له‌و بابه‌تانه‌ی دی كه‌ سه‌رنجی ڕاكێشام هه‌وڵی بزووتنه‌وه‌كه‌یه‌ بۆ‌ خۆپاراستنی له‌ دژی خزانی <جاسوس> بۆ نێو ریزه‌كانی. نامه‌ی ژماره‌ بیست و پێنج (وه‌ك چه‌ند نامه‌یه‌كی دی) ئاماژه‌ به‌م مه‌ترسیه‌ ده‌كات به‌ تایبه‌تی له‌ كاتی به‌ لێشاوهاتنی خه‌ڵك بۆ ناو پێشمه‌رگه‌ و لادێكان‌ له ترسی به‌گه‌ڕخستنیان له‌ ریزه‌كانی <جه‌یشی شه‌عبی>. پێیده‌چێت ده‌ستگا ئه‌منیه‌كانی به‌عس لێزانانه‌ كه‌ڵكیان له‌م دۆخه‌ تایبه‌تانه‌ وه‌رگرتبێت بۆ ناردنی جاسوسه‌كانیان (ل.٨٥). نامه‌كان ده‌ریده‌خه‌ن، ‌سه‌ره‌رای هه‌وڵه‌كانی خۆپاراستن‌، له‌وه‌ناچێت ڕێگه‌گرتن له‌ دزه‌كردنی زانیاری و جاسوسیكردن به‌ سه‌ر بزووتنه‌وه‌كه‌وه‌‌ مسۆگه‌ر بێت. بۆ نمونه‌، نوسه‌ری <نامه‌كان دیرۆكن>‌ له‌ رۆژی ١٣ مانگی پێنجی ١٩٨٦ ده‌بێت به‌ به‌رپرسی ناوچه‌ی یه‌كێتی شۆڕشگێران له‌ ده‌شتی كۆیه‌، كه‌چی له‌ ١٥ی هه‌مان مانگ هه‌واڵه‌كه‌ گه‌شتۆته‌ ده‌ستگای‌‌ ئه‌منی كۆیه‌ كه‌‌ له‌ به‌ڵگه‌یه‌كی گشتێنراو بۆ كۆی ده‌ستگاكانی شاره‌كه‌‌ داوای سزادانی ماڵی نوسه‌ر ده‌كات (ل. ٦٨).   نامه‌كانی ژماره‌ شه‌ش، بیست، هه‌روه‌ها و به‌ تایبه‌تیش سی و حه‌وت زۆر گرنگن و په‌یوه‌ندیان به‌ مژارێكی گرنگی زانسته‌ سیاسیه‌كانه‌وه‌ هه‌یه‌. له‌م نامانه‌دا‌ پرسی <هه‌ڵسوڕاوانی (ئاكتیڤیسته‌كانی) بزووتنه‌وه‌كه‌، به‌ تایبه‌تی ئه‌وانه‌ی ناو شار و شێوازی پاداشتكردنیان>‌ پێیده‌چێت به‌رۆكی بزووتنه‌وه‌كه‌ی گرتبێت‌‌. له‌ زانسته‌ سیاسیه‌كان و سۆسیۆلۆژیای به‌گه‌ڕخستن (mobilization) پرسی راگرتنی ئاكتیڤیسته‌كان و پاداشتیان مشتومڕ و گفتوگۆیه‌كی زۆری له‌ باره‌وه‌ هه‌یه‌. بۆ هه‌ندێ  لێكۆڵه‌ر به‌ تایبه‌تی مانكۆر ئۆڵسن Mancur Olson كه‌س ئاماده‌ نییه‌ ببێته‌ ئاكتیڤیست و به‌شداری بزاوت، یان كرده‌یه‌كی ده‌سته‌جه‌معی و مۆبیلیزه‌یشن بكات به‌ بێ به‌ده‌ستهێنانی پاداشت. بۆ ئه‌م، كه‌سه‌كان له‌ به‌راییه‌وه‌ ته‌ماشای دۆخه‌كه‌ ده‌كه‌ن، گه‌ر پاداشت و قازانجی ماددی له‌ زه‌ره‌روو و زیانه‌كانی به‌شداربوون زیاتر بن، ئه‌وا به‌شدار ده‌بن و خۆیان به‌گه‌ڕده‌خه‌ن. به‌ پێچه‌وانه‌شه‌وه‌ ده‌ته‌كێنه‌وه‌. بۆ ئۆلسۆن تاكه‌كان عه‌قڵانیانه‌ بیر ده‌كه‌نه‌وه‌ وتاكگه‌لێكن توانای‌ لێكدانه‌وه‌ و تێڕامانیان هه‌یه‌. بێگومان ئه‌م روانگه‌یه‌ زۆرترین ره‌خنه‌ی له‌ باره‌یه‌وه‌ گیراوه‌. له‌ راستیدا ئه‌وانه‌ی به‌شداری بزاوت و كرده‌ ده‌سته‌جه‌معیه‌كان ده‌كه‌ن نه‌ ده‌توانن و نه‌ ده‌زانن به‌شداریان چی و چه‌ندی لێسه‌وز ده‌بێت و چ قازانجێكی لێده‌كه‌ن. پاشان، زۆر فاكته‌ر و ئیعتیباری دی پاڵ به‌ مرۆڤه‌كانه‌وه‌ ده‌نێن بۆ به‌شداربوون له‌م كردانه‌، نه‌ك هه‌ر ته‌نها قازانجی ماددی. بۆ زۆر له‌ لێكۆڵه‌ره‌وان به‌ تایبه‌تی دانیه‌ل گاكسی Daniel Gaxie پاداشت هه‌ر بریتی نییه‌ له‌ شته‌ ماددیه‌كان، به‌ڵكو چه‌نده‌ها ره‌هه‌ندی مه‌عنه‌وی و ره‌مزی و مۆراڵیان هه‌یه‌. ئاكتیڤیستێك كه‌ له‌ نێو ڕێكخراوێكدا كار ده‌كات، كه‌ڵكێكی مه‌عنه‌و‌ی و سایكۆلۆژی زۆر له‌ ژیانی به‌یه‌كه‌وه‌یی و گروپی ده‌بینیت و هه‌ست به‌ ته‌نهایی ناكات. پاشان، له‌ رێگه‌ی خزمه‌تكردن به‌ كۆمه‌ڵگه‌ و په‌ره‌دان به‌ به‌رژه‌وه‌ندی و مافه‌ گشتیه‌كان هه‌ست به‌ له‌زه‌ت و بوونی خۆی ده‌كات، هاوتا ئه‌م كارانه‌ <ئیعتیباری زاتی> كه‌سه‌كه‌ زیاد ده‌كه‌ن چونكه‌ هه‌ست ده‌كات خزمه‌ت به‌ دۆز و پرسێك ده‌كات و خۆویست نیه‌. جگه‌ له‌م ره‌هه‌ندانه‌ی پاداشت، ده‌ستخۆشیكردن و سوپاسگوزاری كه‌سه‌كان و هه‌ژماركردنی ماندووێتیان ره‌هه‌ندێكی تری جه‌وهه‌ری و گرنگی پاداشتن. ئه‌مه‌ به‌ روونی له‌ نامه‌كاندا ده‌بینین. زۆرێك له‌ ئاكتیڤیسته‌كانی ناوه‌وه‌ داوا ده‌كه‌ن: <ئێمه‌تان له‌ یاد نه‌چێت> (ل.١٢٨)، <پشت گوێمان مه‌خه‌ن> (ل.١٢٨)...له‌ راپۆرته‌كاندا دیاره‌، فڵان و فڵان ئاكتیڤیست ساردبوونه‌ته‌وه‌ به‌ هۆی پشتگوێخستنیان. بۆ نمونه‌ لاپه‌ڕه‌ ١٢٨دا ئه‌م رسته‌یه‌ ده‌خوێنینه‌وه‌: <هه‌ڤاڵ فڵان ماوه‌یه‌كه‌ پشت گوێ خراوه‌، بۆیه‌ ئه‌ویش ساردبۆته‌وه‌، به‌ڵام وره‌یان به‌رنه‌داوه‌..>.    گرفتێكی بنه‌ڕه‌تی دی بزووتنه‌وه‌كه‌ ململانێكانی ناوه‌وه‌یی و كێشه‌ی لێدانه‌ له‌ یه‌كتر. پێیده‌چێت ئه‌م پرسه‌ سه‌رزه‌مینێكی فراوانی نێو بزووتنه‌كه‌ پێكبهێنێت، به‌ شێوه‌یه‌ك پێویستی به‌ ئیداره‌دانێكی تۆكمه‌ هه‌تا جه‌بری هه‌یه‌. نامه‌ی ژماره‌ بیست و دوو، كه‌ له‌ ته‌مموزی ١٩٨٦ نوسراوه،‌ له‌م باره‌یه‌وه‌ گرنگه‌ و تێداهاتووه‌ : <هیوادارین مه‌سئوله‌كانمان چی تر ته‌عه‌سبی ته‌نزیمی و غره‌زی شه‌خسی چی تر به‌كار نێنن چونكه‌ ئه‌مه‌ لادانه‌.... كه‌ به‌ توندی وڵامی ته‌سه‌رفه‌كه‌ی بدرێته‌وه‌(ل.٧٨)>. نامه‌ی ژماره‌ په‌نجا و چوارش، كه‌ له‌ ٢١ی جه‌نیوه‌ری ١٩٨٩ نوسراوه،‌ باسی هه‌مان ململانێ تا ئاستی ته‌قینه‌وه‌ ده‌كات: <پلینۆم قه‌رار بوو بكرێ، به‌ڵام وابزانم جارێك ناوێرن بیكه‌ن له‌به‌ر موشكیله‌ی ناوخۆ چونكه‌ ئێستا كلكه‌ كلكه‌ په‌یدابوه‌ خۆشت باش ده‌زانی> (ل.١٩٥).   نامه‌كان سه‌باره‌ت مێژووی جاش و سه‌رده‌می به‌عسش سه‌رچاوه‌یه‌كی گرنگن. ژماره‌ سی و حه‌وت له‌ لاپه‌ڕه‌كانی‌ ١٢٨ تا ١٣٠ باس له‌ سه‌ندنی زۆره‌ملێی سه‌رانه‌ له‌ لایه‌ن جاشه‌كانه‌وه‌ ده‌كات به‌ تایبه‌تی له‌و گوندانه‌ی گومانی داڵده‌دانی خه‌ڵكی هه‌ڵهاتووی سه‌ربازیان له‌ سه‌ره‌. بۆ نمونه‌، ‌له‌ ٢٧ی ئۆكتۆبه‌ری ١٩٨٦ تاقمێ جاش و ئیستیخبارات ١٠٠٠ دینار له‌ گوندی هه‌رمۆته‌ وه‌ك سه‌رانه‌ ده‌سێنن، رۆژی پاشترش ٢٠٠ دینار له‌ گوندی شیله‌ له‌ ده‌شتی كۆیه‌. له‌م سۆنگه‌یه‌وه‌ و هه‌ر سه‌باره‌ت به‌ جاش، نامه‌ی ژماره‌ ٥٩ش گرنگه،‌ باس له‌ ماڵه‌ جاشێك، كه‌ به‌ ده‌ستی پێشمه‌رگه‌ خه‌ڵكیان لێكوژراوه،‌ ده‌كات. ئه‌م ماڵه‌ كه‌ چونه‌ته‌ دۆخی دوژمندارییه‌وه‌ له‌گه‌ڵ پێشمه‌رگه‌ سڵ له‌ ئاشكراكردنی شوێنی چه‌ند پێشمه‌رگه‌یه‌ك، كه‌ له‌ ناو شاری هه‌ولێر خۆیان حه‌شارداووه‌، ناكه‌ن. شیاوی باسه‌، یه‌كێك له‌و دیاردانه‌ی له‌وانه‌یه‌ وه‌ك بیرلێنه‌كراوه‌ هێشتا مابێته‌وه‌ ئه‌م دابه‌شبوونه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردییه‌ له‌ سه‌رده‌می جاشایه‌تی. كوشتنی جاش له‌ لایه‌ن پێشمه‌رگه‌وه‌ و به‌ پێچه‌وانه‌شه‌وه‌ كۆمه‌ڵگه‌ی دوو له‌ت ده‌كرد، به‌ شێوه‌یه‌ك چه‌ند ژماره‌ی شه‌هیدی پێشمه‌رگه زۆرتر بوایه، ئه‌وه‌نده‌ش‌ بنكه‌ی جه‌ماوه‌ری و كۆمه‌ڵایه‌تی بزووتنه‌وه‌كه‌ی فراوان ده‌كرد، چه‌ندش ژماره‌ی كوشتن له‌ ریزه‌كانی جاش به‌ ده‌ستی پێشمه‌رگه‌ زیاتربووایه‌، ئه‌وه‌نده‌ كاریگه‌ری له‌ سه‌ر به‌هێزبوونی ره‌وتی دژایه‌تی بزووتنه‌وه‌كه‌ و تۆكمه‌بوونی شه‌پۆلی جاش ده‌كرد. به‌ مانایه‌كی دی، ڕشتنی خوێن له‌ نێوان هه‌ردوولادا هه‌م به‌هێزیانی ده‌كرد و هه‌م كه‌لێنی نێوانیانی فراوانتر ده‌كرد. بێگومان ئه‌مه‌ش ته‌كانی به‌ زیاتر دابه‌شبوون و په‌رتبوونی كۆمه‌ڵگه‌ ده‌دا.   نامه‌كان به‌ روونی ده‌ریده‌خه‌ن شه‌ڕ و قوربانیدان دروستكه‌ری بزووتنه‌وه‌ی كوردی و مه‌رجی به‌هێزبوونین. هه‌ڵه‌ ناكه‌م گه‌ر بڵێیم شه‌ڕ بزووتنه‌وه‌ی كوردی دروست ده‌كات، بزووتنه‌وه‌كه‌ش شه‌ڕ دروست ده‌كات. به‌ مانایه‌كی دی، بیانووی مان و ئاله‌تی به‌هێزبوونی بزووتنه‌وه‌ی كوردی شه‌ڕبووه‌ له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵاتی ناوه‌ند، هاوتا به‌خشینی قوربانی. چه‌ند لیستی قوربانیه‌كان زیادبوونایه‌، ئه‌وه‌نده‌ش پانتایی سۆز و جۆش Emotion به‌رفره‌ترده‌بوو له‌ به‌رژه‌وه‌ندی بزووتنه‌وه‌كه‌ و داهاتووی. به‌ڵام نامه‌كان پێمان ده‌ڵێین ئه‌م رۆژگاره‌ سه‌ختانه‌ له‌ سه‌ر پشتی خه‌ڵكی نه‌دار و ناوه‌نده‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌ هه‌ژاره‌كان بووه‌، هاوتا قوربانیه‌كانش هه‌ر له‌مان و له‌ ریزه‌كانی ئه‌مان بووه‌. له‌م كڵاورۆژنه‌یه‌وه‌، نامه‌ی ژماره‌ ٥٢، كه‌ له‌ ٢١ی نۆڤه‌مبه‌ری ١٩٨٩ بۆ كاك چاپوك (كه‌ ئه‌و كات بۆ خوێندن له‌ یه‌كێتی سۆڤیه‌ته‌) نێردراوه‌، ڕاشكاوانه‌ گوزارشت له‌م راستیه‌ ده‌كات: < چاپوك گیان راسته‌ ئێمه‌ به‌ خاكه‌وه‌ انسانین، به‌ڵام كورد كه‌بێ خاكه‌ ئه‌وه‌یه‌ مسئولی دڵسۆزی نییه‌، سوته‌مه‌نی شۆڕشه‌كه‌ هه‌ر خه‌ڵكی زه‌حمه‌ت كێشه‌> (ل.١٧٦).     ‌له‌ كۆتایدا، ناكرێت سوپاسی نوسه‌ری ئه‌م كتێبه‌ و خه‌می مرۆڤانه‌ی نه‌كرێت كه‌ ئه‌م نامانه‌ی به‌ هۆشیاریه‌كی گه‌وره‌وه‌ پاراستووه‌ و ئه‌مڕۆ له‌ دوو توێ ئه‌م كتێبه‌دا پێشكه‌شی خوێنه‌ر ولێكوله‌رانی ده‌كات. ئه‌م كتێبه‌ هه‌ر بۆ خۆی ئه‌رشیڤ و كه‌رسته‌یه‌كی نایاب و دانسقه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌یه، هاوتا هه‌ڵگری مێژوو و زاكیره‌ی هه‌م بزووتنه‌وه‌ی كوردی، هه‌مش ژیانی كوله‌مه‌رگی خه‌ڵكیه‌ له‌ سه‌رده‌می ترس و زوڵمی ڕژێمی به‌عسدا. به‌ هه‌ر حاڵ، نوسه‌ر شتێكی باشی ده‌كرد، گه‌ر فه‌هره‌ستێكی بۆ كتێبه‌كه‌ دابنایه‌، هاوتا‌ جیاكردنه‌وه‌ی نامه‌كان به‌ پێی كات و سه‌رده‌میان، یان به‌ پێی بابه‌ت و ناوه‌ڕوه‌كیان. راسته‌ له‌ نامه‌ی ژماره‌ په‌نجا و دووه‌وه‌ زیاتر ئه‌و نامانه‌ن كه‌ وه‌ك خوێندكار له‌ یه‌كێتی سوڤیه‌ت له‌ لایه‌ن هاوڕێكانیه‌وه‌ به‌ ده‌ستی ده‌گات، به‌ڵام له‌مه‌شدا تێكه‌ڵی و پێكه‌ڵی كراوه‌. بۆ نمونه‌، نامه‌كانی ژماره‌ ٧١، ٧٣، ٧٤ و ٧٥ نامه‌ی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ن كه‌ نوسه‌ر هێشتا له‌ ده‌شتی كۆیه‌یه‌. ‌      تێبینی: هه‌روه‌ك تێبینی ده‌كه‌ن ئه‌و رستانه‌ی له‌ نامه‌كاندا وه‌رگیراون هه‌ڵه‌ی زمانه‌وانی و خاڵبه‌ندیان تێدایه‌. به‌ڵام من وه‌ك خۆیان نوسیوومه‌ته‌وه‌ و مافی ده‌ستكاریكردنیانم به‌ خۆم نه‌داوه‌.    ‌.

ھاوڵاتی   کامبوزیا پەرتۆیی، دەرهێنەری بەناوبانگی کرمانجی ئێران کە لەچەند رۆژی رابردوودا بەهۆی کۆرۆنا گیانی لەدەستدا، فیلمێکی سەبارەت بەکوردە ئێزدییەکان بەناوی «کامیۆن» بەرهەمهێنا. فیلمی بارهەڵگر، کە بابەتەکەی کوردە ئێزدییەکانە، خەڵاتی سیمۆرغی بلورینی فیلمنامەی فێستیڤاڵی فیلمی فەجری بردەوە. ئەو فیلمە سینەماییە لەسنوورەکانی سوریا و عێراق، لەگوندەکانی دەڤەری ناوچەی سیلوانا لەپارێزگای ئازەربایجانی ۆژاوا (ورمێ)، لەشارەکانی بانەو ورمێ بەڕێوەچوو، لەکۆتاییدا لەچەند ناوچە لەتاران لەوانە، ئازادی، تارانسەر، گوڵابدەڕە، شارەک غەرب، سادقیە و ... فیلمهەڵگری کراوە. فیلمەکە چیرۆکی شۆفێرێکی ئێرانی دەگێڕێتەوە کەبنەماڵەیەکی خەڵکی هەرێمی کوردستان بۆ دۆزینەوەی باوەپیارەیان دەهێنێتە تاران. لەو فیلمە سەعید ئاقاخانی، نیکی کەریمی، نەسرین مورادی، رامین راستاد، تروسکە جەولا (کوردی مەهاباد) رۆڵ دەگێڕن. سەعید ئاقاخانی رۆڵی سەرەکی لەئەو فیلمە دەگێڕێت. کامبوزیا پەرتۆیی سەبارەت بەئامادەبوونی ئاقاخانی لەو فیلمە وتبووی «پێم وابێت یەکێک لەشانسەکانی ئەو فیلمە هەبوونی سەعید ئاقاخانی بوو. من بەهۆی کوردبوونی سەعید ئاقاخانی ئەوم هەڵبژاردو ئەویش بەباشی رۆڵی گێڕا». شیاوی باسە، کامبوزیا پەرتۆیی، ئەکتەر، فیلمنامەنووس و دەرهێنەری کوردی کرمانجی ناوچەی گیلان بوو کە ١٨ی رەشەممەی ١٣٣٤ لەڕوستەم ئابادی رەشت لەدایکبوو و چەند رۆژ  لەمەوپێش بەهۆی تووشبوونی بە کۆرۆنا گیانی لەدەستدا.  

رۆژی 29ی تشرینی دووەم، (99) ساڵ تێپەڕی بەسەر لەدایکبوونی حەسەن زیرەکدا، ئەو ھونەرمەندەی کە (50) ساڵ زیاتر نەژیا و لەو تەمەنە کەمەدا زیتر لەھەزار گۆرانی تۆمار کردو وە.  هێشتا تێپەڕینی ئەو هەموو ساڵانە نەوەی نوێیان لەگوێگرتن لەدەنگە ئەفسانەیی‌و زێڕینەکەی ئەو دوورنەخستووەتەوە، چەندین نەوەی کورد گوێ‌ لەگۆرانیە جاویدانی‌و هونەرە بەرزەکەی دەگرن. ژیانی زیرەک حەسەن زیرەک (لەدایکبووی ٢٩ی تشرینی دووەمی ١٩٢١ لە بۆکان، ئێران– کۆچکردووی ٢٦ی حوزەیرانی ١٩٧٢ لەبۆکان) ھونەرمەند، مۆسیقازان و گۆرانیبێژێکی کورد بوو. یەکێک لەبەناوبانگترین ھونەرمەندانی کورد بوو، بەرچاوترین کاری ئەو کۆکردنەوەی گەنجینەیەک لە ھونەری ئاوازو گۆرانی کوردییە کە بەدەنگی ئەو وتراوەتەوە، حەسەن زیرەک بەھۆی گۆرانییەکانی لەناوکوردەکانی رۆژھەڵات و باشوور ناسراوە، لەساڵی ١٩٧٢ لەشاری بۆکان، پارێزگای ورمێ مرد و ھەر لەوێش نێژرا. حەسەن زیرەک لەمەڵبەندی موکریان لەدایکبووە، بەگوێرەی قسەی خەڵکی شاری بۆکان زیرەک لەگەڕەکی قەڵای سرداری ئەم شارە لەدایکبووەو زۆر کەسیش لەوانەی کە لەنزیکەوە دەیناسن، گوندی «ھەرمێلە» کە لەنێوان شاری سەقزو بۆکان ھەڵکەوتووە بەشوێنی لەدایکبوونی دەزانن. باوکی ناوی عەبدوڵڵایەو دایکی ئامینی ناو بووە، باوکی لەلای خانانی ئاغای گوندی ھەرمێلە کاری کردووە، لەبەر لێھاتووی بەزیرەک ناوی دەرکردووە، جگە لەحەسەن دوو کوڕی دیکەی بەناوەکانی حوسێنو مینە ھەبووە، لەتەمەنی خوار (10) ساڵیدا لەگەڵ چەند کەس لەدەنگخۆشانی بۆکان لەشایییەکانی ناو شارو گوندەکانی بۆکان گۆرانی وتووەتەوە، لەحەوت و ھەشت ساڵیدا بەردەستی مسگەری و قاوەچییەتی دەکات و ھەروەھا خزمەتی ماڵە دەوڵەمەندەکانی بۆکانی کردووە. زیرەک تەمەنی (١١) ساڵان دەبێ کە باوکی کۆچی دوایی دەکات، بەدوای مردنی باوکیدا بنەماڵەکەیان لەدێ بار دەکات و دەچنە شاری سەقز، پاشان دایکی زیرەک شوو دەکاتەوەو ئەمە دەبێتە ھۆی دژواری زیاتر لەژیانی ئابووری و کۆمەڵایەتی بۆ زیرەک و خوشک و براکانی، لە تەمەنی (١٢) ساڵیدا دەگەڕێتەوە ھەرمێلەو لەلای خانان ئاغای ئەو دێیە دەستدەکات بەقاوەچییەتی و چاوساخی و بەردەستی ئاغاوات. ساڵانی ھەرمێلەو سەقز ھەر لەو تەمەنەدا دەنگە خۆشەکەی سەرنجی خەڵکی ئەو دێیە بۆ لای خۆی رادەکێشێ و ھەموو ھەوڵی ئەوەیان دەبێ، کە زیرەک لەدەنگە خۆشەکەی بێبەشیان نەکات، کە خانان دەبینێ زیرەک دەنگی ئاوا خۆشە، ئەمجار زیاتر بایەخ بەئەو دەداو رێگا دەدا زیرەک بێتە دیوەخان و بەگۆرانییەکانی کۆڕی میوانانی خان بڕازێنێتەوە، لەولاشەوە زیرەک مێرمنداڵ و دەنگخۆش بۆ شەو داوەت و رەشبەڵەکی کوڕان و کچانی دێ، خۆ دەکوتێ و بەزمی شەوانەیان خۆش دەکات. دوای ساڵێک ھەرمێلەو لای ئاغاوات بەجێ دەھێڵێت و روودەکاتە شار، بە شاگرد لای کەبابچی و وردە کاری دیکە ژیان دەباتە سەرێ، پاشان دەگەڕێتەوە ھەرمێلەو وەک تفەنگچی لەماڵی ئاغاوات دادەمەزرێ و پاشان نێوانی لەگەڵ ئاغا تێکدەچێت و واز لەتفەنگچییەتی و ئازارو ئەزیەتی خەڵک لەپێناو ئاغادا دێنێت، دەچێتە سەقزو دەبێتە شۆفێری «مینە خانی ئەردەڵان» و لەنێوان سەقزو بانەدا دەست بەکار دەکات. ئاوارەیی و بەغدا رۆژێک لەڕۆژان کوڕە لاوێکی گوندی قوڕەدەرێ بەناوی مەحموود نارنج، دەکەوێتە بەر ئۆتۆمبێلەکەی و دەمرێ. لەترسان سەری خۆی ھەڵدەگرێ و ئاوارە دەبێت و لەڕێگەی پێنجوێنەوە روودەکاتە باشووری کوردستان و لەسلێمانی جێگیر دەبێت، دواتر لەڕێگەی کەرکوکەوە روودەکاتە شاری بەغداو لەوێ بەھۆی چەند کەسێک لەمیوانخانەی «شیمال ئەلکەبیر» دادەمەزرێ. لەوێش دەستدەکات بەگۆرانی وتن و لەماوەیەکی کەمدا بەم ھۆیانە ناوبانگ دەردەکات، چەند کەس لەناودارانی مۆسیقای کوردی وەک عەلی مەردان لەساڵی ١٩٥٣ی زایینی زیرەک لەوێ دەبینن و ئەو دەبەنە بەشی کوردی «رادیۆ بەغدا» بۆ یەکەم جار دەنگی لەڕادیۆی کوردی بەغداد دەبیسترێ و بەم جۆرە مەیدانێکی باش بۆ خۆنواندنی گۆرانیبێژیی زیرەک پەیدا دەبێ. حەسەن زیرەک لەماوەی مانەوەی لەبەغدا دەیان گۆرانی تۆمار دەکات، ئەم گۆرانییانە ناوو ئاوازەی زیرەک بەکوردستاندا بڵاودەکەنەوە، زیرەکی گۆرانیبێژ لەماوەی نزیک بە (١٠) ساڵ مانەوە لەعێراقدا دەبێتە دۆست و ئاشنای زۆر ھونەرمەندو گۆرانیبێژی بەناوبانگی کورد، لەئەزموون و رێنوێنییەکانیان کەڵک وەردەگرێ و سەرنجیان بۆ لای بەھرە ھونەرییە کەموێنەکەی خۆی رادەکێشێ. گەڕانەوە بۆ ئێران لەپایزی  ١٩٥٨ گەڕاوەتەوە بۆ رۆژھەڵاتی کوردستان و لەوێ چووە بۆ رادیۆی تاران، کرماشان، تەورێز، لەوێوە گۆرانی خوێندووە، ھەر لەو ساڵەدا لەڕادیۆی تاران لەگەڵ میدیا زەندی ئاشنا دەبێت و پێکەوە ژیانی ھاوبەش پێکدێنن کەئاکامی ئەو ژیانە دوو منداڵ بەناوەکانی «مەھتاب» و «ئارەزوو» دەبێ. دواتر حەسەن زیرەک ماڵەکەی دەباتە شاری بانەو لەوێ لە «کانی مەلا ئەحمەد» چایخانەیەک دادەمەزرێنێ، دیارە شانبەشانی ئەو کارەش لەگۆرانی وتن و کاری ھونەری ناوەستێ و لە بەزم و شادی خەڵکدا بەشداری دەکات و بەبۆنەی جۆراوجۆرەوە گۆرانی تۆمار دەکات. پاشان دەچێتە شاری مەھابادو لەدواکاتەکانی ژیانیشیدا دەچێتە شاری شنۆ، لەشاری شنۆ بەکارو کاسبی ژیان تێپەڕدەکات، لەساڵانی ١٩٦٠ – ١٩٦١ لەشاری سلێمانی لەتیپی «شانۆی ھونەرەجوانەکان» لەگەڵ «سێوەخان» و «ڕەشۆڵ عەبدوڵڵا» لەشانۆکانی «بووکی ژێر دەواری رەش» و «خەسوو یان ئەژدیھا» و «تەڕپیر» بەشداری کردووە. لەنێوان ساڵانی ١٩٦٧ – ١٩٦٨ لەشاری سەقز ھۆتێلی سێ ئەستێرەی ھەبووە کە بۆ خۆی لەوێ گۆرانی گوتووە. گۆرانییەکانی یەکێک لە تایبەتمەندییەکانی گۆرانییەکانی حەسەن زیرەک، پشتبەستنی ئەو بەگۆرانی فۆلکلۆرییە، ئەو چاوی بەزۆر ناوچەو مەڵبەندی کوردستان کەوتووە، لێیان ماوەتەوە، لای خەڵکەکەی میوان بووەو ھەڵسان و دانیشتنی لەگەڵیان بووەو لەگەڵ شێوەی ژیانیان و جلوبەرگ و ھەڵسوکەوتیان ئاشنا بووە. ئەو گۆرانییانەی لەخەڵکەوە بیستوویەتی، فێری بووە. ھەرچەند زیرەک زۆر گۆرانیشی ھەیە کە ھەم ھەڵبەستەکەی و ھەم ئاھەنگەکەی ھی خۆیەتی، لە شیعری کوردیش کەڵکی وەرگرتووە، لەو شاعیرانە:  نالی، وەفایی، سەید کامیل ئیمامی، کوردی، ھەردی، پیرەمێردو ھێمن.  حەسەن زیرەک گۆرانی فارسی و ئازەریی ھەیە، لەو جۆرە گۆرانییانەدا زیرەک ھەڵبەستی کوردی تێکەڵاو کردوون. «گویلدر» یەکێکە لەو گۆرانییانە کە بە زمانی ئازەری گوتوویەتی. حەسەن زیرەک لەگەڵ زۆر گۆرانیبێژی کورد گۆرانی گوتووە، بۆ نموونە "محەممەد ماملێ"، "مەلا حسێنی عەبدوڵڵازادە"، "عوسمان بۆکانی" و "ئەحمەد شەماڵ". گۆرانی «ماڵی بابم بێ وەفا» یەکێک لەو گۆرانییانەیە کە حەسەن زیرەک، محەممەدی ماملێ و مەلا حسێنی عەبدولازادە پێکەوە بەیارمەتی تیپی مۆسیقای کرماشان تۆماریان کردووە، "بەرھەڵبێنە" و "ھەوارە، گوڵم ھەوارە" دوو گۆرانی دیکەن کە زیرەک و محەممەدی ماملێ پێکەوەیان گوتوون. ژیانی ھونەری و دەربەدەری لەماوەی ژیانی ھونەری، زیرەک دەربەدەری زۆری چەشت، ماوەیەک لەشارەکانی ئێران و ماوەیەک لەعێراق، لەڕۆژانی دەستپێکی ژیانی ل باشووری کوردستان لەشاری سلێمانی کاری دەکرد، رۆژێک بەدەم کارەوە لەژێر لێودا گۆرانی دەخوێنێت، ئەو گۆرانییەو دەنگی زیرەک ھەستی رێبوارێک دەبزوێنێ و ئەو رێبوارە دەبێتە ھۆی گۆڕانکاری لەژیانی زیرەکداو رێگەی بۆ دەکاتەوە بڕواتە رادیۆی بەغداد.  بۆ ماوەیەک لەڕادیۆ بەغداد  کاردەکات و کاتێ لەساڵی ١٩٥٦ بەشی کوردی رادیۆ تاران دەست بەکاردەکات حەسەن زیرەک بۆ تاران بار دەکات و لەوێ درێژە بەکار دەدات، زۆربەی بەرھەماکانی حەسەن زیرەک لەڕادیۆ تاران لەگەڵ گەورەکانی مۆسیقای ئێرانی وەک: حسەین یاحەقی، حەسەن کەسایی، جەلیل شەھناز، جەھانگیر مەلەک و ئەحمەد عیبادی بووە. حەسەن زیرەک ئەگەرچی لەبەر بارودۆخی ئەستەمی ژیان لەخوێندن بێبەش مابوو، بەڵام توانای بێوێنەی لەھۆنینی شیعری کوردی و دانانی مۆسیقای کوردی ھەبوو. ئەو توانایە لەگەڵ دەنگی بێوێنەی بووە ھۆی ئەوەی کە گۆرانییەکانی حەسەن زیرەک لەسەرانسەری کوردستان ببێتە خۆشەویستی جەماوەری خەڵک. ئێستاکەش لەشارو گوندەکانی کوردستان و لەماڵی کوردەکان گوێ لەگۆرانییەکانی دەگیرێت. حسەن زیرەک نە لەئێران و نە لەعێراق رووی خۆشیی نەدی. ھەڵسوکەوتی حکومەتی ئێران کێشەی زۆری بۆ درووستکرد، بۆ نموونە دوای ماوەیەک ئیتر رێگەیان نەدا لەڕادیۆ تاران بمێنێتەوە، بۆیە بڕیاریدا چیتر نەگەڕێتەوە تاران، کاتێک کۆچی کرد بۆ عێراق لەبەغداد دەستبەسەر کراو لەبەندیخانە ئەشکەنجە درا. خۆی دەگێڕێتەوە کە لە بنمیچ ھەڵواسراوەو لێی دراوە، بۆیە دوای رزگاربوونی رەوانەی ئێران دەکرێتەوە، بەڵام بۆ چارەڕەشی لەئێرانیش  دەزگای ساواک کە دەزگای ھەواڵگری سەردەمی شای ئیران بوو، دەیگرێ و ئەشکەنجەی زۆری دەکەن، زیرەک لەشوێنێک چۆنیەتی ئەشکەنجەکان دەگێڕێتەوەو ئەو گێڕانەوە وەک یادگاری ماوەتەوە لێی. کۆچی دوایی حەسەن زیرەک تووشی نەخۆشی شێرپەنجەی جگەر دەبێت، چەند جار لەنەخۆشخانەکانی ورمێ و بۆکان خەواندیان، بەڵام نەخۆشییەکەی، دەستبەرداری نەبوو، لێرەشدا حەسەن زیرەک وازی لەگۆرانی گوتن نەھێنا. لەساڵی ١٩٧١ی زایینی دوای ماوەیەکی زۆر لەجێگادا کەوتن لە ١٩٧٢ی زایینیدا لەنەخۆشخانەی شاری بۆکان ماڵئاوایی لەزێدو نیشتمانەکەی دەکات و چرای تەمەنی لەسووتان دەکەوێت و پەپوولەی گیانی قەفەسەی سینگی پڕ لەماتەمی بەجێھێشت. مەرگی حەسەن زیرەک وەک بۆمبێک لەنێو کوردستاندا تەقییەوەو شەپۆلەکانی خەم و ماتەمی لەدەستچوونی لەسنوورەکانی کوردستان تێپەڕی، لە سەر وەسیەتی خۆی لەداوێنی کێوی «ناڵەشکێنە» ی بۆکان بە خاک سپێردرا. گۆڕەکەی بوو بەزیارەتگای لایەنگران و ئەویندارانی. ئەم شیعرانەش بوونەتە رازێنەرەوەی کێلەکەی (تێبینی: ئێستا مەزارەکەی نۆژەن کراوەتەوە و ئەم شیعرانەش نەماون و شێعری نوێی لێ نووسراوە: بڕوانە کتێبەکەی، زیارەتیکە کێلەکەی                        کوردی زیندوو کردەوە زیرەک بەھونەرەکەی زیرەک زۆرت کرد خزمەتی ھونەر                         ژینت لەپێناو ھونەر بردە سەر رۆژگارت ساتێ بەبێ خەم نەبوو                              بەڵام لەھونەر ھیچت کەم نەبوو

سازدانى: نەوزاد ساڵح نوسەرو رووناکبیر دانا بەهادین لە چاوپێکەوتنێکی ‌هاوڵاتى دا باسلەوەدەکات  کورد  هیچ  پێگەیەکى  سیاسى و ئابوری  نییە لەناو شەپۆلەکانى  جیهانگیریدا هۆکارى سەرەکیش دەگەڕێتەوە  بۆ ئەوەى  خاوەنى  دەوڵەتى  سەربەخۆى خۆی  نییە. دانا بەهادین پێیوایە «هەربۆیە  زۆ ر گرنگە لەبرى  ئەوەى فۆکەسمان  چڕبکەینەوە  لەسەر  ئەوەى  کە سنورمان  کاڵ بکەینەوە  و ببین بەوەرگرى  هارد وێرى  جیهانگیرى، پێویستە  کارى سیاسى  بکەین  بۆ بەدەستهێنانى مافى  سەربەخۆیى و وەک  گەلانى پێشکەوتوى دنیا بەشداربین لەوەرگرتنى سۆفت وێرى  جیهانگیرى» . لەم چاوپێکەوتنەدا دانا بەهادین وەڵامی چەند پرسیارێکی هزریی ‌هاوڵاتى دەداتەوە. ‌هاوڵاتى: ئایا ئارگومێنتەکانى فەیلەسوفى بوارى مێژوو (فیرنان برودێل) لەگەڵ پرس و مێژووى کورد دەگونجێن لەکاتێکدا کە لەماوەى (100) ساڵی رابردوودا کوردستان  دووچارى  داگیرکردن و پارچە پارچەکردن بووەتەوە؟ دانا بەهادین: مێژووناس  و فەیلەسوفى  گەورەى  فەرەنسى (برودێل)، مێژووی رووداوەکان وەک رۆژو و ژمارە ناخاتەڕوو،  بەڵکو بۆ هەموو رووداو یان کارەساتێکى سیاسى باکگراوندە سیاسى و فکریەکەى شرۆڤە دەکات، واتا پشت نابەستێت بەباسکردن و گێڕانەوەى  چیرۆکى رووداوەکان بەساڵ و رۆژەوە، وەک ئەوەى مێژوونووسە کلاسیکیەکان گرنگى  پێدەدەن (برۆدێل)  لەیەکێک  لەئارگومێنتەکانیدا پێمان دەڵێت:  (زۆرجار بزووتنەوە سیاسییەکان بەهۆکارى  کاریگەرى بارودۆخە سیاسییە بەهەژموونە دەرەکیەکان چەندین  گۆڕانکارییان  بەسەردا دێت، بەشێویەک  کە ئەو بزووتنەوە سیاسییانە  ئێستاو ناوەڕاستەکانى تەمەنیان  بەهیچ  شێوەیەک لەسەرەتاکانى تەمەنیان ناچن)، ئەو مەبەستیەتى پێمان  بڵێت  بزووتنەوەیەک بەهەر هۆکارێکى سیاسى کە دروست دەبێت، چەندین  گۆڕانکارى  بەسەر پەیام و ئامانج  و  ستراتیژە  فکرى  و سیاسیەکانیدا دێت، ئەمەش  کاتێک  قۆناغەکانى  تەمەنى  بزووتنەوەکە بەرەو سەر هەڵدەکشێت و گوزەر  دەکات  بەناو  رەوش و ئەزموونە سیاسییە جۆراوجۆرەکاندا. لەم ڕوەوە، ئەو مێژووى  دابەشکردووە بەسەر (٣) ماوەدا وەک مێژووى ماوە ( دوور، مامناوەند، نزیک). بەپێى ئەم دابەشکاریەى  (برۆدێڵ)  بێت، مەرج نیە ئەو گۆڕانکاریانەی لەقۆناغەکانی دواتردا بەسەر پەیام و خەباتی سیاسییدا دێت باشتر بن لەوەی لەسەرەتادا بزووتنەوەکەی بۆ دروست بوو.  لەخوێندنەوەی مێژووی کورددا، (برۆدڵ) خزمەتێکی گەورەمان دەکات. بزووتنەوەى  سیاسى کوردستان  بەشێوەیەک گۆرانکارى  بەسەرداهاتووە پەیامەکانى ئێستامان بەهیچ  کلۆجێک لەپەیامى  سیاسى  مێژووى  ماوە دوورمان ناچێت  و لەپرسە سەرەکییە  راستەقینەکەى خۆمان داماڵراوین کە لەمێژووى ماوە دوورى سەدساڵەدا بۆمان دروست بوو  ئەویش بریتیە لە (داگیرکردن  و  دابەشکردن  و  توانەوەى نەتەوە)یمان. لەمێژووى ماوە دوورداو لەگەڵ دامەزراندنى  دەوڵەتى عێراقدا، بابوباپیرانمان بەنیازبوون دەوڵەتى کوردستانیان بۆ دابمەزرێنن، بەڵام مەخابن  قۆڵیان بڕین ، خەبات  و تێکۆشانى سیاسى نەوەى یەکەممان بۆ سەربەخۆیی بەردەوام  بوو، بەڵام لەماوە مامناوەندو نزیکدا ئەم پرۆژەیە وەرچەرخا بۆ باسى ئۆتونۆمى و سۆشیالیزم و دیموکراسى و رووبەڕووبونەوەى گەندەڵى . لەئێران بەڕێز( قاسملو) چووە شوێنى (قازى محمد)، قاسملو وەک  قوربانیدەرێکى سیاسى خاوەنى مێژوویەکى پرشنگدارە، بەڵام کەموکورتى پرۆژە سیاسییەکەى ئەوەبوو گەڕایەوە بۆ پلورالیزم (فرەیی) و پێکەوەژیانى ئاشتییانە لەگەڵ دەوڵەتى ئێرانداو پشتى کردە پرۆژەى سەربەخۆیى!!. (عەبدوڵڵا ئوج ئاڵان)یش مێژوویەکى لەقوربانیدان  تۆمارکردووە، بەڵام  لەکوردستانى باکور بەباسى  سەربەخۆیی دەستپێکردو بەزیندوکردنەوەى  شارستانیەتى  میزوپۆتامیاو رۆڵى کورد  لەپرۆژەى  ئاشتى رۆژهەڵاتى ناوەڕاست کوتی پێهێنا. ئەم وەرچەرخانە سیاسییە تەنانەت نەبووە هۆى ئەوەى ژیانى سیاسى لەدوژمنایەتى داگیرکەرانى کوردستان بپارێزێت، ئەوەبوو قاسملویان تیرۆر کرد و ئوج ئالان-یشیان خستە بەندیخانەوە. مەبەستم ئەوەیە بزووتنەوەی کوردی ئێستا زۆر دوورە لەو شتەی بۆی دروستبوو. ‌هاوڵاتى: دەتەوێت پێمان بڵێیت لەئێستادا بزوتنەوە سیاسییەکانى کوردستان کار بەپرۆگرامێکى  سیاسى  دەکەن  لەهەناوى  واقیعى کێشە راستەقینەکانى کوردستانەوە هەڵنەقوڵاوە. ئەمەوێت لەسەر ئەم خاڵە روونکردنەوەی زیاتر بدەیت؟ دانا بەهادین: بەڵى کتومت  دەمەوێت ئەوە بڵێم ! ئێمە وەک کوردستان دووچارى داگیرکارى بووینەتەوە، کەچى  کاری  جۆراوجۆر  لەسەر بەرنامە فکرییەکانى وەک (لیبرالیزم و دیموکراسى و دادپەروەرى و سۆشیالیزم) دەکرێت. ئەم  بەرنامانە جێگەیان بە بەرنامەى سەربەخۆیى کوردستان چۆڵکردووە! لەڕاستیدا تەنها چەمکى سەربەخۆیى چەمکێکى خۆرسکە لەڕووى سیاسییەوە بۆ سەرجەم لایەنە سیاسییەکانى کوردستان کە بەداخەوە کارى لەسەر ناکەن، ئەم چەمکانەى دیکە زۆرینەیان هاوردەن و پێشتر لەلایەن بیریارانى وڵاتانى دەرەوە بەرهەمهێنراون و لێرەش بە کەموکورتیەکى زۆرەوە کاریان لەسەرکراوەو دەکرێت. زۆرینەى جاریش بوون بەهۆکارى دروستکردنى شەڕى ناوخۆ، بەنموونە: لایەنێکى سیاسى خۆی بەنوێنەری عەلمانیی دەزانێت و لایەنێکى تریش کۆنسێرڤەتیڤ (خۆپارێزو داخراوە) یان لایەنێک دیموکراتخوازەو لایەنەکەى بەرامبەرى سۆشیالیزمى رادیکاڵیە، لەماوەى زیاتر لەپەنجا ساڵ  لەمەوبەر تا هەنووکەش  بینیومانن  کە چۆن ئەم چەمکە هاوردانە بۆ کورد بوونەتە هۆکارى شەڕى ناوخۆ و بەریەککەوتنى قورسى ئایدیۆلۆژى و توانەوەى یەکترو پاشان دیزە بەدەرخۆنەکردنى بابەتى  یەکڕیزیى نیشتمانى و مەسەلەى سەربەخۆیى  کوردستان. ‌هاوڵاتى: بۆچی پێتوایە ئەو چەمکە فکرییانەی بزوتنەوە سیاسییەکانى کوردستان کە هەڵیانبژاردوون، کردویانن بەبەرنامە، بەناونیشانى پارت و بزوتنەوەکانیان و کەم و زۆر کارى لەسەر دەکەن، بابەتی نین؟ دانا بەهادین: بۆ وەڵامى ئەم پرسیارەتان، بۆچونێکى  واقعى  فەیلەسوف  و  ئابوریناسى  بەڕەچەڵەک  هیندى (ئەمارتیا سێن)تان، بیرهێنامەوە کە دەڵێت: ( گەلێک  داگیرکراو بێت دەبێت سەربەخۆیى مەرجى  یەکەمى بێت، دیموکراسییەتیش مەرجى  دووهەمى بێت). واتا بۆ گەلێک  گەر داگیرکراوبێت  تا سەربەخۆ نەبێت زانستى نییە هەر چەمکێک لەچەمکەکانى سیستمى فکرى  و سیاسى بکات  بەمەرج و پەیامى یەکەمى خۆى لەکاتێکدا دەوڵەتى خۆی نیە! جا ئەگەر باسکردن لەو سیستمانە دیموکراسى بێت یان سۆشیالیزم و دادپەروەریی  یان هەر چەمکێکى دیکە بێت. بەنموونە: لەسەردەمى  کۆڵونیالیزمدا زۆرینەى خاکى عەرەبى داگیرکرابوو لەناویاندا (میسر و مەغریب  و تونس و جەزائیر)، هەریەک لەم وڵاتانە جۆرەها لایەنى سیاسى ئۆپۆزسیۆنیان هەبوو، دابەشبوون بەسەر چەند ئاراستەیەکى فکریدا وەک (ئیسلامى ئسوڵى و میانڕەوەکان و پارتە کۆمۆنیستییەکان)، وێڕاى هەر ناکۆکیەکى فکرى و سیاسى لەنێوان خۆیاندا، بەڵام یەکڕیزبوون لەبەرامبەر  وەدەرەنانى  کۆڵونیالیستى  رۆژئاواو مەرجى یەکەمیان بریتى بوو لەسەربەخۆیی نیشتمانى عەرەبى. هەروەها لەدواى  شۆڕشى ئۆکتۆبەر وڵاتى فینلەندا سەربەخۆیى خۆى وەرگرت، لەماوەى سەربەخۆبووندا ئەم دەوڵەتە بۆ ماوەى (6) ساڵ ناکۆکى قورس لەنێوان لایەنە سیاسییەکانى وەک چەپى رادیکاڵ  و کۆنسێرڤەتیڤەکان  و میانڕەوەکاندا هەبوو، بەڵام سەرئەنجام  دەوڵەتەکەیان  هێنایەسەر مێزى  گفتوگۆو پاشان  توانیان دەوڵەت بکەنە بەرژەوەندى هاوبەشى نێوانیان و دواجار  چەمک و پرانسیپەکانى سۆشیال دیموکراتیان کرد بەسیستمى سیاسى دەوڵەتەکەیان. بۆ هەر گەلێک ئەم ئەزموونانەى لاى سەرەوە میکانیزمێکى سیاسى راستەقینەن، بەپێچەوانەشەوە  هەر گەلێکى بندەست  شۆڕش و پارتە سیاسییەکانى  مافى سەربەخۆیى فەرامۆش بکەن و سەرقاڵبن  بەباس  و خوازى یەکسانى و دیموکراسییەوە ماناى وایە کەوتوونەتەوە هەڵەیەکى زانستى  سیاسییەوە، بێگومان بۆ کوردیش ئەم ئارگۆمێنتە راستە کە حاڵى حازر لەناو ئەم هەڵەیەدا ژیان بەڕێدەکات! . بەکورتی، تا سەربەخۆ نەبیت، ناتوانیت دیموکراتخواز بیت مەگەر لەخەیاڵدا. تەنانەت سەختە بتوانیت شەفاف بیت، چونکە ترسی داگیرکەر ناهێڵێت لەکاتێکدا لای کەم نیوەی سەروەتی ماڵەکەتی بەدەستەوەیەو هەمیشە بەسەر سەرتەوەیە پشکێکی گەورە لەداهات و سەروەت بەزۆرەملێ بۆ خۆی بەرێت. ‌هاوڵاتى:  بەڕێزت ئاماژەت بەفکرو سیاسەتى هاوردە کرد! دەمەوێت ئەم بۆچوونەت زیاتر روونبکەیتەوەو ئەگەر بکرێت بە بۆچوونی فەیلەسوفان دەوڵەمەندتری بکەیت، ئایا (رانسێر) هیچ سودێکی لەم رووەوە هەیە؟   دانا بەهادین: فەیلەسوفى فەرەنسى (رانسێر) دەڵێت مامۆستایان هیچ وانەیەک بۆ خوێندکارەکانیان بەرهەم ناهێنن، بەڵکو تەنها وانەیەک دەخەنە بەردەست خوێندکاران کە پێشتر ئامادەکراوە، ئەم بۆچوونە بەسەر سیاسییەکانى ئێرەدا دەچەسپێت. لایەنە سیاسییەکانى کوردستانیش بەرهەمهێنەرى دەقى فکرى بابەتیانە نین بۆ کوردو تەنها بەرنامەى ئامادەکراوى پێشوەختەى دەرەوەى خۆیان دەخەنەڕوو  لەناو خەڵکى کوردستاندا. لەبەر ئاڵۆزیی بابەتە فکرییەکانی، بەباشى دەزانم لەڕێگەى باسکردنى چیرۆکیکى راستەقینە کەخۆى دەیگێڕێتەوە، یەکێک لەوانەکانى بخەمەڕوو  بۆ ئەوەى تێگەیشتن لەفەلسەفەى وانەکەى ئاسان بکەین. لەچیرۆکەکەیدا دەڵێت: (لەدواى جەنگى جیهانى  دووەم، مامۆستایەکى  فەرەنسى  هەلێکى کارى بۆ هاتووەتە پێش لەوڵاتى  هۆڵەندا وانە بەزمانى ئینگلیزى  بڵێتەوە بە (پێنج) خوێندکارى هۆڵەندى، لەکاتێکدا نە مامۆستاکە هۆڵەندى و ئینگلیزى دەزانێت، نە خوێندکارە  هۆڵەندیەکانیش  فەرەنسى  و  ئینگلیزى  دەزانن ! ئەم  کارە  هەم  بۆ مامۆستاکە و هەم  بۆ خوێندکارەکانیش دوائەندازە قورس و دژوار بوو، بەڵام  مامۆستاکە بەهۆى  قەیرانە داراییەکانى دواى جەنگى جیهانییەوە بەناچارى  ئەم  کارە  سەختە قبوڵ دەکات  و  بەگیرفانى خاڵییەوە  ملى رێگە دەگرێت  و بەرەو  وڵاتى هۆڵەندا  دەڕوات، لە یەکەم  رۆژى رووبەڕوبوونەوەى  لەگەڵ خوێندکارەکانیدا  فشار  لەخۆى  دەکات و تەنها لەماوەى چەند دەقیقەیەکدا بەزمانێکى ئینگلیزى  کەم و کورت  بەخوێندکارەکانى  دەڵێت: وانەکەى من ئەم کتێبە ئینگلیزیەى دەستمەو رادەستان دەکەم  و لەکۆتایى ساڵ دێمەوە بۆ  تاقیکردنەوەى  کۆتایى  وانەکەتان، خوێندکارانیش  کتێبەکەى  لێوەردەگرن  و پاشان دەستدەکەن بەهەوڵ و کۆشش  لەماوەى ئەو ساڵەدا،  تەنها لەبەرئەوەى  نمرەى دەرچوون بەدەست بهێنن، بەڵام سەیر لەوەدایە هەر پێنج خوێندکارەکە لە مادەى ئینگلیزى مامۆستا فەرەنسیەکەیاندا نمرەى  زۆر باش بەدەستدێنن  بەبێ  هیچ جۆرە یارمەتیدانێکى  مامۆستاکەیان  !. (رانسێر) لەگێڕانەوەى ئەم چیرۆکەدا مەبەستیەتى پێمان بڵێت:  ئەوانەى دەیانەوێت وەک مامۆستا یان وەک سەرکردەى سیاسى خۆیان بخەنەڕوو  داهێنەرى (بەرنامە و وانەکان) نین، بەڵکو تەنها بەکارهێنەرى  وانەو دەقە بەرهەم هاتووەکانن، واتە ئەگەر مامۆستاش ئامادەگى نەبێت لەوانە وتنەوە، خوێندکار  دەتوانێت  کۆنترۆڵى  وانەکانى بکات ( ئەگەرچى من تا ئاستێکى  زۆر  هاوڕا نیم  لەگەڵ  بۆچوونەکەى (رانسێر)دا سەبارەت  بەکەم تەماشاکردنى  رۆڵى مامۆستا  لەناو کایە مەعریفیەکاندا)، بەڵام  تائاستێکى  باش  لەڕەهەندى  سیاسییەوە هاوڕاى رانسێرم، چونکە دەبینین  هەرکەس و لایەنێکى سیاسى چەمکێکى  فکرى و سیاسى  دەکات  بەناونیشانى خۆى  و دەستدەکات  بەخۆنمایشکردن. لەکوردستاندا لایەن هەیە چەمکى  دیموکراسى  کردووە بەناوى  خۆیەوە، لایەنێکى تریش چەمکى سۆشیال دیموکرات و ئەوانى دیکەش سۆشیالیزم  یان  لیبرالێزم  ناونیشانى  پرۆژە سیاسییەکەیانە، لەکاتێکدا هیچ  یەکێک لەسەرکردە  کوردەکان  داهێنەرى  ئەم چەمک  و ناوانە نین  کە کرودیانن  بەناسنامەى  پارت و  بزووتنەوەکانیان! بەڵکو بەئامادەکراوى لەدەرەوەى عەقڵى خۆیان هاتووەتە بەردەستیان  و پاشان پەخشیان  کردووەتەوە  بۆ ناو  خەڵکى کوردستان، هەروەک چیرۆکى پێنج  خوێندکارە هۆڵەندییەکە مامۆستاکەش نەبێت خوێندکارەکان خۆیان فێردەبن و بەکۆششى خۆیان دەردەچن، واتە میللەت شتێکی نوێی لەم سەرکردانەوە وەرنەگرتووە. مەبەستم لە بیرۆکەیەکە کەڕەچەڵەکی خۆماڵیی هەبێت و ئەوان میللەتیان فێرکردبێت، بەڵکو بەهۆی (وانەکانی دیموکراسی هاوردەکراوەوە خەریکە وانە بنچینەیەکەی خۆیان لەبیر دەکەن)، خوێندکارەکان میتۆدێکیان هەبوو لەگەڵ دەزگایەکدا بۆیە فێربوون، باشە میللەتی کورد کەمیتۆدێکی راستەقینەی نیە بۆ خوێندن و دەزگای خۆی نیە، چۆن فێری دیموکراسییەت دەبێت؟ روونتر، مەبەستم لەدەزگا دەوڵەتە، لەمیتۆدیش سەربەخۆییە. کە ئەم دووانەی نەبوو، میللەت ناچێتە سەر سکەی خۆی و گەشە ناکات، بەڵکو سەروەتی بەفیڕۆ دەبات.  هاوڵاتى: بەگوێرەى ناوەرۆکى هەندێک لەوەڵامەکانت، چەمکى سەربەخۆیى دەخەیتە پێش چەمکەکانى تر بۆ بارودۆخى ئێستاى کوردستان، پێدەچێت بتەوێت بەرەو ئەو ئاراستەیەمان بەریت  تاسەربەخۆ نەبین ناکرێت ئێمە وەک کورد بۆمان گونجاو بێت  کاربکەین لەسەر هیچ چەمکێکى وەک دادپەروەرى یان دیموکراسى ...هتد. ئایا ئەمە رەها نیە؟ دانا بەهادین: بابەتەکە رەهایی و رێژەیی نیە، لێرەدا یان با بڵێم بە رێژەیی ناتوانیت ئەم بۆچوونە رەتبکەیتەوە، چونکە من باسی ئەزموونی مێژوویی گەشە و گەشەسەندن دەکەم، لەڕاستیدا سروشتى سیاسى دەوڵەتان ئەو راستییەى خستوەتەڕوو، گەلانى دنیا لەپاش دروستکردنى دەوڵەت توانیویانە سیستمى سیاسى بۆ خۆیان  دابڕێژن، بۆ نموونە وەک چۆن دەڵێن دەوڵەتى سۆشیالستى یان دەوڵەتى دیموکراسى، یان دەوڵەتانى سۆشیال دیموکرات بەواتاى ئەوەى دەوڵەت دەبێتە خاوەنى سیستمى سیاسى نەک بەپێچەوانەوە سیستمى سیاسى ببێت بەخاوەندارێتى دەوڵەت، مەبەستمە ئەوە بڵێم  ئێمە وەک کورد تا ئێستا نەگەیشتوین بەقۆناغى  دەوڵەت و  سەربەخۆیى  تا بانگەشەى ئەوە بکەین لەسیستمە سیاسییەکەماندا دادپەروەرین  یان دیموکراسین، گەر لەپێش دەوڵەت و سەربەخۆیى  هەر سیستم و چەمکێک  بکەین بەبەرى  ژیانى سیاسییماندا بێشک کەوتووینەتە  هەڵەى  زانستییەوە. دیموکراسی و دادپەوەریی هەر لەخۆیانەوە نابنە بەشێک لێمان، بەڵکو مەرجیان هەیە کەئەویش بوونی دەوڵەتە. بۆ پشتڕاستکردنەوەى  بۆچوونەکەم  بەپێویستى  دەزانم  بۆچوونی   بیریارى  گەورەى  بوارى  چەمکى دادپەروەرى   (جۆن ڕۆڵز ) بەنموونە  بهێنمەوە. ئەو  دەڵێت:   (هیچ  گەلێک ناگات بەدادپەروەریی  تا لەناو  دەوڵەتێکى سەربەخۆدا نەبێت )، چونکە گەلى داگیرکراو ناسەقامگیرە لەڕووى سیاسییەوە،  ئەم بۆچوونەش ئەو راستییەمان  بۆ دەخاتەڕوو  گەلى بندەست  و داگیرکراوى  وەک کورد بەهۆى  ئەوەى جومگە سیاسى و ئابورییەکانمان  بەدەست داگیرکەرانەوەیە، کەواتە لە سەقامگیرى سیاسییدا ناژین و لەڕێگەى  سەقامگیرى  سیاسییشەوە دەتوانین  دادپەروەرى  بکەین  بەسیستمى  بەڕێوەبردنى  دەوڵەت کە لێى بێبەشین ، کەواتە  لەقۆناغى ئێستاماندا پرۆسەى چاکسازى کارگێڕى و نەهێشتنى گەندەڵى  و  نادادى بەئامانجى  دادپەروەریی  بەبێ  سەربەخۆیی  کوردستان  کارێکى  مەحاڵە، چونکە هەرکات دەوڵەتى داگیرکەر  بیەوێت  هەرچى نوزە و نەفەسى سیاسى  هەیە دەتوانێت لێمان ببڕێت . بەنمونە: ئەگەر حکومەتى هەرێمى کوردستان بەنیاز بێت بووژاندنەوەى ئابورى لەبوارى  کەرتى کشتوکاڵیدا بکات، دەوڵەتانى ئێران و تورکیا سەرچاوەکانى ئاومان لێبگرنەوەو بەنداوەکانمان بەسەردا دابخەن ئیتر بەسە بۆ ئەوەى  وشکەساڵى جێگە بەپلانى چاکسازى و گەشەکردنى بوارى ئابورى کشتوکاڵیمان چۆڵ بکات. یاخود زۆرجار دەبینین حکومەتى هەرێم  باس لەپلانى سەقامگیرکردنى موچەى کارمەندان و فەرمانبەران دەکات، بەڵام تەنها بڕیاردانێک لەڕاگرتنى بەشە بودجەى  هەرێمى کوردستان لەلایەن حکومەتى عێراقەوە  کاریگەریی بەشێوەیەک دروستدەکات کە سەرلەبەرى پلانەکەى هەرێم قڵپ دەکاتەوە، ئاشکرایە چەندین جار ئەم حاڵەتەشمان بینیوە لەڕێگەى بڕیارە مەرکەزیەکانى عێراقەوە  کەچۆن  بەقووڵى  دووچارى  قەیرانى  دارایى  بووینەتەوە. خەڵکانێکى دیاریکراویش هەن لەڕێگەى دزى و چاوى تەماحکارانەوە بوون بە خاوەنى سەرمایەیەکى هێندە  زۆرو زەوەندە لەباڵانسى عەقڵ دەرچووە، ئەم خەڵکانەش هێندە هۆکارى سەرەکى نادادى و کۆڵەوارکردنى هەرێمەکەمان نین، هێندەى دەرهاویشتەى نەبوونى سەربەخۆیى و  ناسەقامگیرى  سیاسین  کەوەک میکرۆبێکى کوشندە  تەشەنەیان کردووە لەناو زەلکاوى داگیرکراویدا. ئەمەش جۆرێکە لە باجی بندەستیمان وەک گەلى کورد، بەمانایەکى دیکە بنبڕکردنى دزى و گەندەڵیش لەڕێگەى سەقامگیرى سیاسییەوە دەکرێت کەڕەوایەتى دەگەڕێنێتەوە بۆ یاساکانى بەڕێوەبردنى وڵات. هاوڵاتى: ئایا پێویست دەکات  کوردستان سنورى  سەربەخۆیى  هەبێت  و پرانسیپى  جیابوونەوە  بەنموونە  لەدەوڵەتى عێراقدا بکات  بەستراتیژى  سیاسیى خۆى لەکاتێکدا شەپۆلەکانی جیهانگیری سەرتاپای جیهانی بەیەکەوە بەستۆتەوە؟ دانا بەهادین: لەڕاستیدا  هەڵوەشاندنەوەى  بلۆکى شورەوى  و سەرهەڵدانى  نەزمى نوێى جیهان، لەسەرچاوە بەرچاوەکانى  ئەم قۆناغەن  کەپێى دەوترێت  سەردەمى  جیهانگیرى . من باوەڕم  وایە  لەڕووى  سیاسییەوە  سنورى  دەوڵەتانى دنیا کاڵ نەبوونەوتەوە، وردتر بڵێم  دەوڵەتان سنورەکانى خاکى خۆیان پاراستووە، تەنها  یەک نموونەشمان  لەسەرانسەرى  دنیادا  دەستناکەوێت  کە گەلێک هەبێت بەهۆى پێشکەوتنەکانى  سەردەمەوە  دەستبەردارى  دەوڵەتى  خۆیان بووبێتن  و پشتیان کردبێتە پاراستنى سەربەخۆیى  سنورەکانیان، بگرە  بەپێچەوانەوە  ئەو گەلانەشى کە دەوڵەتیان نیە دەیانەوێت ئەم   سەردەمەى  جیهانگیرى  بکەن  بەهەلێکى  سیاسى و دەوڵەتى سەربەخۆیى  خۆیانى  تێدا  دابمەزرێنن. بەڵام  هەروەک  ( سلوتەر دایک ) دەڵێت:  زۆر  لەگەلانى  رۆژ هەڵات  (هارد وێر)ى  جیهانگیرییان  وەرگرتووە، نەک (سۆفت وێر)، بۆچوونەکەى  (سلۆتەر دایک)  بۆ کورد  تاڕادەیەکى  باش راستى  تێدایە، چونکە کورد لەبرى ئەوەى خۆى بدۆزێتەوە لەجیهانى  کراوەدا و سنورەکانى خۆى جیابکاتەوە  لەگەڵ  دەوڵەتانى  داگیرکەردا و هەوڵبدات ببێت بەگەلێکى  بەرهەمهێن و  هاوتەریب بێت لەگەڵ پێشکەوتنەکانى جیهاندا، کەچى  پێچەوانەکەى  وەرگرتووە، بەنموونە  لەناو بەشێکى زۆر لە گروپە سیاسى  و  رۆشنبیرەکانماندا  باس لە بێبایەخى سنورى سیاسى و  سەربەخۆیی  کوردستان دەکەن  و دەیانەوێت  بەناوى  خۆمۆدێرن کردنەوەوە  مافى  سەربەخۆبوون  بۆ کورد  تێهەڵکێشى هزرە کلاسیک  و ماوە  بەسەرچووەکان  بکەن، بە باوەڕى من ئەمەش خۆونکردنەوە نەک خۆ دۆزینەوە . هەروەها سەرلەبەرى  ئامێر و بەرهەمەکانى  جیهانگیرى  لەهەرێمى کوردستان بەنوێترین  ڤێرژن  بەکاردێنین، بەڵام  ناتوانین   تەنها یەک ئامێرى  سادەشى   لێ بەرهەمبهێنین. ئێمە  وەک  کورد  هیچ  پێگەیەکى  سیاسى و ئابوریمان  نیە لەناو شەپۆلەکانى  جیهانگیریدا هۆکارى سەرەکیش دەگەڕێتەوە  بۆ ئەوەى  خاوەنى  دەوڵەتى  سەربەخۆى خۆمان  نین، هەربۆیە  زۆ ر گرنگە لەبرى  ئەوەى فۆکەسمان  چڕبکەینەوە  لەسەر  ئەوەى  کە سنورمان  کاڵ بکەینەوە  و ببین بەوەرگرى  هارد وێرى  جیهانگیرى، پێویستە  کارى سیاسى  بکەین  بۆ بەدەستهێنانى مافى  سەربەخۆیى و وەک  گەلانى پێشکەوتوى دنیا بەشداربین لەوەرگرتنى سۆفت وێرى  جیهانگیرى .

  ‌هاوڵاتى سێ کچی کورد لەیەک هەفتەدا سی خەڵاتی جیهانییان وەرگرت، کەئەوانیش هەریەکە لە سارا عومەرو زێڕین گەردی لەباشوورو زارا دۆغان لەباکوری کوردستانن. خەڵاتی ئەمساڵی ‹لاوراڵ›ی ئەدەبی لەدانیمارک درا بە سارا عومەر تەمەن (33) ساڵ، کە خەڵکی سلێمانییەو دانیشتووی دانیمارکە، هەروەها خەڵاتی ئەمساڵی کاریگەری جیهانی بۆ مافەکانی مرۆڤ درایە زێڕین گەردی لەباشووری کوردستان.  زارا دۆغانیش خەڵاتی کارۆڵ رامای ئیتاڵی لەبواری هونەردا بردەوەو بووە سێیەم کچی کورد کە خەڵاتی جیهانی بەرز وەرگرن تەنها لەیەک هەفتەدا. هەریەکە لەزاراو سارا ئەوە یەکەم جاریان نییە کەخەڵاتی جیهانی دەبەنەوە. چیرۆکی زارا دۆغان چیرۆکێکی سەرنجڕاکێشە، ماوەی  سێ ساڵە لەزیندانەکانی تورکیا ژیان دەگوزەرێنێت، تورکیا بەهۆی چەند تابلۆیەکەوە تۆمەتی بانگەشەکردن بۆ پەکەکەی داوەتە پاڵ زاراو زیندانی کردووە. زارا دەڵێت لەزینداندا دوو رێگام لەپێش بوو: یان تەسلیم بوون یان بەرخۆدان... رێگای بەرخۆدانم هەڵبژارد. چیرۆکە سەرنجڕاکێشەکەی زارا لێرەوە دەستپێدەکات: زارا بەنهێنی لەزیندان بەردەوامبووە لەکێشانی تابلۆکانی و بەقاچاغیش تابلۆکانی ناردۆتە دەرەوەی زیندان. زارا لەزینداندا هیچ کەرەستەیەکی بۆ کێشانی تابلۆکانی دەستنەکەوتووە، ناچار جلی کۆن و موقەباو پەڕەی رۆژنامەی وەک گراوند بەکارهێناوە. گیاوگۆڵ، سوتەکی جگەرە و توێکڵی هەنار، گەڵای خاس و تۆزی قاوەو تەنانەت خوێنی سوڕی مانگانەی بۆ رەنگەکان بەکارهێناوە. سەرەنجام زارا وانەیەکی تری «بەرخۆدان ژیانە»ی پێگوتین. زارا خۆی زیندانیی بوو و تابلۆکانی بەئازادی لەهۆڵەکانی هونەر لەئەوروپا و ئەمریکا ئازارو مەینەتییەکانی زاراو نەتەوەکەی دەگایەندە هەزاران کەس. زارا لەزیندانەوە تەسلیم نەبوو و بووە براوەی خەڵاتی کارڵ رامای ئیتاڵیی.. زارا دۆغان ماوەی سێ ساڵە لە زیندانەکانی تورکیادایە و بەتۆمەتی بانگەشە و پشتیوانی بۆ پەکەکە، ئەوەش دوای ئەوەهات کە تابلۆیەکی لەسەر رووداوەکانی نوسەیبین لە12ی تەمموزی 2016دا کێشا کە تیایدا هێرشەکانی تورکیای بۆسەر خەڵکی ناوچەکە دەگێڕایەوە. بەگوێرەی لێدوانێکی بۆ ئاژانسی فرانس 24 بەشێوەی نووسراو، وتوویەتی تابلۆکانم لێرە لەسەر تیشێرت و خاولی دەکێشم و سەرین و کەتان و زەرف و کاغەزی جگەرە بەکاردەهێنم. ئەو وتووشیەتی، فڵچەی بۆیەکانی لەقژی هاوڕێکانی دروستکراوەو توێکڵی پەتاتە، تەماتەو چا توێکڵی هەنارو تۆزی قاوە بەکاردەهێنێت و هەندێک جار بە «جوانترین رەنگ» ی خۆی کە خوێنی سوڕی مانگانەیەتی وێنەکانی دەکێشێت. ئێستا زارای تەمەن (30) ساڵان، لەزیندانەوە، براوەی خەڵاتی کارڵ رامای ئیتاڵییە، یەکەم زیندانی سیاسییە کە بەهۆی کێشانی وێنەکێشانەوە دەستبەسەر دەکرێت، بەڵام لەجیاتی ئەوەی بەرەو نائومێدی بچێت، زیاتر داهێنەرو کارکەر بووە.. هونەرمەندەکە بەئاژانسە فەرەنسیەکەی وتووە، بەهاوکاری و هاوڕێی زیندانیەکانی تابلۆکانی ئامادە کردووە کە هەر شتێک زانیبێتیان رەنگی دەبێت لەخواردنە بەجێماوەکەیان بۆیان هێناوە، لەکاتی کارکردندا بەدەوریدا کۆبوونەتەوە و هانیانداوە. زارا دۆغان لەنامەکانیدا لەزیندانەوە بۆ هاوڕێکەی ناز ئۆکەی کە رۆژنامەوان بووە بەرهەمەکانی ناردووەتە دەرەوەو چەند چیرۆک و کارێکیشی لەو رێیەوە بەزمانی فەرەنسی بڵاکردووەتەوە. زارا دۆغان لەساڵی 1989 لەئامەد لەدایکبووە. دەرچووی کۆلێژی هونەرە جوانەکانی زانکۆی دیجلەیە. لەکاتی راگەیاندنی قەدەغەی هاتوچۆدا زارا دۆغان لەشەقامەکانی شارۆچکەی نسێبین لەمێردینی باکووری کوردستان تابلۆی لەسەر دیوارەکان دەکێشاو بەهۆیەوە تۆمەتی ئەندامبوون لەپەکەکەی خرایەپاڵ.  رۆژی 23ی تەممووزی 2016 لەمێردین دەستگیرکراو رۆژی 9ی کانوونی یەکەمی هەمان ساڵ ئازادکرا، دوای بێتاوانبوونی لەو تۆمەتانەی خرابوونە پاڵی، لەمانگی حوزەیرانی 2017دا بەتۆمەتی ئەندامبوون و پرۆپاگەندەکردن بۆ پەکەکە بۆ ماوەی (33) مانگ لەگرتووخانەی سزا قورسەکانی ئامەد دەستبەسەر کراو رۆژی 24ی شوباتی 2019 ئازادکرا. زارا درێژەی بەکارە هونەرییەکانی داو تابلۆکانی لە مۆزەخانەی سانتا گیولیا بیچ (Santa Giulia Beach) نمایشکرا و بووە مایەی سەرنجی زۆر هونەرمەندان و هونەردۆستانی ئیتاڵیا. زارا لەماوەی دوو ساڵدا خەڵاتێکی هونەریی لەئیستەنبووڵ و شەش خەڵاتی دیکەی هونەریی لەئیتاڵیا بەدەستهێنا. هەر لەچەند رۆژی رابردوودا، سارا عومەر، لەوپەڕی باکوری دونیا، لەوڵاتی دانیمارک و زێڕین گەردیش لەوپەڕی باشوری دونیا، لەوڵاتی نیوزلەندا دوو خەڵاتی باڵا وەردەگرن. خاتو سارا خەڵاتی ‹لاورەڵ›ی زێڕێنی پێدەبەخشرێت، کە بەرزترین خەڵاتی دانیمارکە لەبواری ئەدەبداو ساڵانە بەو نووسەرانە دەدرێت کە خاوەنی پڕفرۆشترین و نایابترین کتێبن. زێڕین گەردیش خەڵاتی کاریگەری جیهانی پێدەبەخشرێت، کەساڵانە لەلایەن YPO بەیەکێک لەو گەنجە رابەرانە دەدرێت کە لەبواری مافی مرۆڤ لەسەر ئاستی جیهاندا کاریگەرییان هەیە. ئارام رەفعەت، نووسەر، لەوبارەیەوە دەڵێت ئەو کچانە پێمان دەڵێن «ئەگەر تاکی کورد هەلی بۆ بڕەخسێت لە تاکی نەتەوەکانی تر باڵاتر نەبێت، کەمتر نییە. ئەگەر دەسەڵاتیش دەرفەتێک بەو مرۆڤە جوانانە نادات، با ئێمەی هاووڵاتی رێز لە بەهرەو جوانییەکانیان بگرین». سالی رابردووش سارا عومەر، نووسەرو رۆشنبیرو پارێزەری مافی مرۆڤ لەوڵاتی دانیمارک، خەلاتی ژنی ساڵی پێبەخشرا. خه‌ڵاتی ژنی ساڵ لە دانیمارک ده‌درێت به‌و ژنانه‌ی که‌ له‌ناو ژنه‌کانی تردا کاره‌کانیان به‌شێوازێکی رێچکه‌شکێن دیاره‌،  ئەویش له‌وڵاتی دانیمارک و ئه‌سکه‌نده‌ناڤیاو زۆربه‌ی به‌شه‌کانی تری جیهان کار بۆ مافه‌کانی ژن و منداڵ و مرۆڤ ده‌کات. سارا عومەر، دەڵێت «کار بۆ شکاندنی تابۆکان ده‌که‌م، هه‌ر له‌و تابۆیانه‌وه‌ که‌ دین و پیاوسالاری دروستی کردوون هه‌تا ئه‌و تابۆیانه‌ی که‌کراون به‌کولتورو هه‌ندێک ژن له‌به‌ر وشه‌ی عه‌یبه‌ به‌توندی ده‌ستی پێیانه‌وه‌ گرتووه‌.» سارا عومەر تەمەنی (33) ساڵە و خەڵکی سلێمانیەو ساڵی 2017 رۆمانی مردوشۆری بڵاوبووەوە و لەجیهاندا دەنگدانەوەی هەبوو.