هاوسەرى والى د.اع.ش لە سوریا و عێراق چەند نهێنیەک ئاشکرا دەکات

هاوڵاتى ‌ دوران کاڵکان، ئه‌ندامى کۆمیته‌ى به‌ڕێوبه‌ریى په‌که‌که‌ ڕایگه‌یاند:" ئێمه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌م پارتى 40 ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ڕێککه‌وتنێکمان کرد، واژۆى ڕێبه‌ر ئۆجالان و مه‌سعود بارزانیى له‌سه‌ره‌، 1996ـیش ڕێککه‌وتنێکمان واژۆکرد، ویستمان مه‌سعود بارزانى بکه‌ین به‌ سه‌رۆکى نه‌ته‌وه‌یی، به‌ڵام خۆى کشایه‌وه‌". دوران کاڵکان ئه‌ندامى کۆمیته‌ى به‌ڕێوبه‌ریى پارتى کرێکارانى کوردستان (په‌که‌که‌)، به‌شدارى به‌رنامه‌ى تایبه‌تى ته‌له‌فزیۆنى (مه‌دیا هابه‌ر) بوو و له‌سه‌ر چه‌ند بابه‌تێکى گرنگ قسه‌یکرد، که‌ به‌شێکى تایبه‌ت بوو به‌ په‌یوه‌ندییه‌ مێژووییه‌کان و ڕێککه‌وتنه‌کانى نێوان په‌که‌که‌ و پارتى.   ئێمه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌م په‌ده‌که‌یه‌ 40 ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ڕێککه‌وتنمان واژۆ کردووه‌، واژۆى ڕێبه‌ر ئاپۆ و مه‌سعود بارزانیى له‌سه‌ره‌، ساڵى 1982ـدا، کاتێک واژۆکرا، له‌ژێرى نه‌نووسرابوو ‘پارتى کرێکارانى باکوورى کوردستان’، ئه‌م ڕێککه‌وتنه‌ له‌گه‌ڵ په‌ده‌که‌ به‌ناوى پارتى کرێکارانى کوردستانه‌وه‌ واژۆکرا، ئه‌مه‌ زۆر ڕوونه‌   دوران کاڵکان ئه‌ندامى کۆمیته‌ى به‌ڕێوبه‌ریى پارتى کرێکارانى کوردستان (په‌که‌که‌) وتی:" به‌شێوه‌یه‌ک قسه‌ ده‌که‌ن وه‌ک ئه‌وه‌ى گه‌ریلا تازه‌ هاتبێته‌ هه‌فتانین، یان په‌که‌که‌ تازه‌ دامه‌زرابێت، یان ئه‌وه‌ى په‌ده‌که‌ و په‌که‌که‌ هیچ په‌یوه‌ندییه‌کیان نه‌بووبێت، یان هیچ کارێکیان پێکه‌وه‌ نه‌کردووه‌، وه‌ک ئه‌وه‌ى تازه‌ به‌ئاگاهاتبێتنه‌وه‌ و ده‌ڵێن چ کارێکى په‌که‌که‌ لێره‌ هه‌یه‌؟ ئێمه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌م په‌ده‌که‌یه‌ 40 ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ڕێککه‌وتنمان واژۆ کردووه‌، واژۆى ڕێبه‌ر ئاپۆ و مه‌سعود بارزانیى له‌سه‌ره‌، ساڵى 1982ـدا، کاتێک واژۆکرا، له‌ژێرى نه‌نووسرابوو ‘پارتى کرێکارانى باکوورى کوردستان’، ئه‌م ڕێککه‌وتنه‌ له‌گه‌ڵ په‌ده‌که‌ به‌ناوى پارتى کرێکارانى کوردستانه‌وه‌ واژۆکرا، ئه‌مه‌ زۆر ڕوونه‌". هه‌روه‌ها ناوبراو وتیشى:" له‌ناو به‌ڕێوبه‌ریى په‌که‌که‌دا بووم، ئازاد به‌روارییش ئه‌ندامى مه‌کته‌ب سیاسیى په‌ده‌که‌ بوو، کاتێک هاتین له‌ گوندێکى ڕۆژهه‌ڵاتى کوردستان له‌گه‌ڵ هه‌ڤاڵ قه‌ره‌سونگوڕ، دووجار له‌گه‌ڵ مه‌سعود و ئیدریس بارزانیى وه‌ک سه‌رۆک و جێگرى سه‌رۆکى په‌ده‌که‌ کۆبووینه‌وه‌، ئه‌و کاته‌ ته‌نیا من نه‌بووم، به‌ سه‌دان که‌س له‌ ئێمه‌ هاتنه‌ باشوورى کوردستان، ئه‌مه‌ بڕیارى کۆنگره‌ى دووه‌ممان بوو، بۆ گه‌ڕان نه‌هاتبووین، بۆ شه‌ڕى ئازادیى کوردستان هاتین". هاوکات دوران کاڵکان ئه‌وه‌شى بیرهێنایه‌وه‌ که‌ له‌ چیاکاندا، له‌ خواکورک تا هه‌فتانین شوێنى ده‌یان هه‌زار شه‌هیدیان هه‌یه‌ و وتیشی:" هاتین ژیانمان کرد، شه‌ڕمان کرد، 40 ساڵه‌ شه‌ر ده‌که‌ین، به‌ شێوازێک قسه‌ده‌که‌ن، که‌ گوایه‌ ئه‌م ڕێکخستنه‌ ناناسن، با زیاتر باستان بۆ بکه‌م؛ ساڵى 1980 ئه‌وه‌ى یه‌که‌م کامپى له‌ هه‌فتانین دروست کرد، هه‌ڤاڵ عه‌گید بوو، ئه‌وه‌ى بووه‌ هۆى له‌ناوبردنى باره‌گاکانى سه‌دام له‌ هه‌فتانین و ده‌وروبه‌ریدا، شه‌ڕى هاوبه‌شى  گه‌ریلاکانى په‌که‌که‌ و پێشمه‌رگه‌کانى په‌ده‌که‌ بوو، ساڵى 1983 فه‌رمانده‌ى گه‌ریلا هه‌ڤاڵ عه‌گید بوو، مولازم عه‌لی’ـش فه‌رمانده‌ى پێشمه‌رگه‌کانى په‌ده‌که‌ بوو، ئه‌گه‌ر له‌ ژیاندا مابێت با باسى ڕاستییه‌کان بکات، هه‌فتانین به‌مشێوه‌یه‌ ڕزگارکرا". دووران کاڵکان ئه‌وه‌شده‌خاته‌روو که‌ پارتى له‌ سایه‌ى په‌یوه‌ندییه‌کانى له‌گه‌ڵ په‌که‌که‌ له‌ ئه‌نجامه‌کانى تێکچوونى خۆى له‌ 1975 ڕزگارى بوو، " له‌ ئه‌نجامى ئه‌و په‌یوه‌ندییانه‌دا دووباره‌ بوو به‌ بزوتنه‌وه‌یه‌ک که‌ تێبکۆشێت، ئه‌م په‌یوه‌ندییانه‌ قازانجێکى زۆرى بۆ په‌ده‌که‌ هه‌بوو، ده‌بێت ئه‌مه‌ بزانرێت و ببینرێت، چونکه‌ ئێستا وه‌ک ئه‌وه‌ى هیچ په‌یوه‌ندییه‌کمان نه‌بووبێت نیشانده‌درێت، له‌ کاتێکدا له‌ ساڵى 1980ـدا سوودیان له‌ په‌یوه‌ندییه‌کاندا بینی، به‌ڵام له‌ 90ـه‌کاندا شه‌ر ڕوویدا و سه‌رکه‌وتوو نه‌بوون". له‌ پاڵ مه‌سعود و نێچیرڤان بارزانی، هه‌ڤاڵ ڕۆناهى دانیشتووه‌، چۆن له‌گه‌ڵ په‌که‌که‌ییه‌کان دانیشتوون، ناتوانن بڵێن ئه‌مه‌ ڕووینه‌داوه‌   ئه‌و ئه‌ندامه‌ى به‌رێوه‌به‌رێتى په‌که‌که‌ جه‌ختله‌وه‌شده‌کاته‌وه‌ که‌ دواى ساڵى 2000 په‌یوه‌ندییه‌کان باش بوو و پێشکه‌وتن دروست بوو، خه‌باتى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى پێکده‌هات، "ڕێبه‌ر ئاپۆ و بزوتنه‌وه‌ى ئێمه‌ پێشنیارى کرد که‌ مه‌سعود بارزانى و له‌یلا زانا پێکه‌وه‌ ببنه‌ هاوسه‌رۆکى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یی، ده‌ڵێن په‌که‌که‌ دانمان پێنانێت، ده‌ى په‌که‌که‌ ویستى تۆ بکات به‌ سه‌رۆکى نه‌ته‌وه‌یی، به‌ڵام خۆتان پاشه‌کشه‌تان کرد، نه‌ک ئه‌وه‌ى ئه‌مه‌ نه‌زانن، ئه‌مه‌ له‌پێش چاوى هه‌مووان دایه‌، ئه‌گه‌ر میدیاکار بوومایه‌ ئه‌مانه‌م پیشانده‌دا، له‌ پاڵ مه‌سعود و نێچیرڤان بارزانی، هه‌ڤاڵ ڕۆناهى دانیشتووه‌، چۆن له‌گه‌ڵ په‌که‌که‌ییه‌کان دانیشتوون، ناتوانن بڵێن ئه‌مه‌ ڕووینه‌داوه‌". کاڵکان ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه‌ که‌ به‌ چ شیوازێک دژى په‌که‌که‌ وه‌ستانه‌وه‌؟ ساڵى ١٩٨٥ ڕێککه‌وتنه‌که‌یان تێکدا و ساڵى ١٩٨٨ تا ١٩٩٠ به‌رده‌وامییان پێدا و ساڵه‌کانى ١٩٩٠ له‌دژى په‌که‌که‌ شه‌ڕیان کرد، چۆن بوو؟ هه‌میشه‌ شه‌ربوو، ساڵى ١٩٩٠ شه‌ڕى په‌ده‌که‌ و یه‌نه‌که‌، شه‌ڕى په‌ده‌که‌ و په‌که‌که‌، هه‌میشه‌ شه‌ر هه‌بوو، دواى ساڵى ٢٠٠٠ په‌یوه‌ندیى دانرا، هه‌م په‌که‌که‌ پێشکه‌وت هه‌میش په‌ده‌که‌، جێگیربوونى په‌که‌که‌ له‌م شوێنانه‌ى ئێستا ده‌ڵێن داگیرى کردووه‌، بۆ گه‌لى کورد، ئازادى کورد و په‌ده‌که‌ش قازانجى هه‌بوو و گه‌یشته‌ ئه‌م ئاسته‌، "ئێستا پیشنیارمان ئه‌مه‌یه‌، باسى پێوانه‌کانى قازانج بکه‌ و سوود وه‌رگره‌، واتا به‌ په‌یوه‌ندیی، یه‌کڕیزى و یه‌کێتى سه‌رده‌که‌وین، ئێستا وه‌ستانه‌وه‌ به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌ له‌م ئاسته‌دا و ڕێککه‌وتن له‌گه‌ڵ دووژمنى کورد و ئه‌و هێزانه‌ى ده‌یانه‌وێت کورد قڕبکه‌ن، مه‌ترسیداره‌، به‌مشێوه‌یه‌ نابێت، پێویسته‌ ده‌ست له‌م هه‌ڵویسته‌ هه‌ڵگرن". ئه‌ندامه‌که‌ى کۆمیته‌ى به‌ڕێوبه‌ریى پارتى کرێکارانى کوردستان(په‌که‌که‌) ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه‌ که‌ ئایا هه‌ندێک که‌س ئه‌م بابه‌ته‌ گه‌رم ده‌که‌نه‌وه‌ ده‌که‌نه‌وه‌؟ پێویسته‌ نه‌که‌ونه‌ ئه‌م داوه‌وه‌، له‌وانه‌یه‌ واش بووبێت، "ده‌توانم هه‌ندێک شتى دیکه‌ش باس بکه‌م، "دواى شه‌ڕى ١٩٩٥، له‌ مانگى ١ى ١٩٩٦ـدا شاندێکى په‌که‌که‌ و په‌ده‌که‌ کۆبوونه‌وه‌ و له‌وێ ڕێککه‌وتنێکیان واژۆکرد، مانگى یه‌ک یان دووى ١٩٩٦ـیش دیسان واژۆمان کرد".  

سازدانی: ئارا ئیبراهیم   بریكاری پێشووی وەزارەتی دارایی عێراق ئاماژە بەوە دەدات كە» ئەگەر مانگانە لەبەغداوە بری (200) ملیار دینار بنێردرێت كێشەی لێبڕینی موچە چارەسەر دەبێت و ئەوكات حكومەتی هەرێمی كوردستان بەبێ لێبڕین دەتوانێت موچە دابەشبكات». دكتۆر فازڵ نەبی، بریكاری پێشووی وەزارەتی دارایی عێراق لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی داوا لەحكومەتی هەرێمی كوردستان دەكات بەو پێیەی كۆمپانیا نەوتییەكان بەرژەوەندیان لەهەرێمدا هەیە دەتوانێت پێداچونەوە بە گرێبەستە نەوتییەكاندا بكات وەك ئەو دەڵێت:» كۆمپانیا نەوتییەكان بەرژەوەندییان لەهەرێمدا هەیە، رەنگە ئامادەبن بچنە ژێر باری هەندێك گۆڕانكاری لەگرێبەستەكاندا». ناوبراو دەشڵێت:» لەنزیكەوە ئاگادارم كە رەزامەندی دراوە بانكی TBIی وەرگرتنەوەی قەرزەكەی لەحكومەتی هەرێم بۆ ئەمساڵ كەمانگانە (55) ملیار دینارو كەسرێكە كەمبكاتەوە بۆ (25 تا 30) ملیار دینار تا پارەی زیاتر بۆ هەرێم رەوانە بكرێت». هاوڵاتى: رێككەوتن یاسای بودجەی 2021 لەقازانجی هەرێمە جێبەجێ بكرێت یان عێراق، لەكاتێكدا داوای داهاتی (250) هەزار بەرمیل نەوت بەنرخی سۆمۆ دەكەن كە لەسەروو (70) دۆلار زیاترەوە عێراق دەیفرۆشێت؟ فازڵ نەبی: تائێستاش یاسای بودجەی 2021ی عێراق ئەگەر جێبەجێ بكرێت لەقازانجی هەرێمی كوردستاندایە، راستە نرخی نەوت بەرزبووەتەوە ئەوەندە قازانجی هەرێم كەمدەبێتەوە لەو روانگەیەی کە عێراق داهاتی نەوت بەنرخی سۆمۆ وەردەگرێت، مەسەلەن كە نرخی نەوت بە (50 بۆ 55) بووە مومكینە مانگانە (200) ملیار دینار بهاتایە بۆ هەرێم، بەڵام مانگی یەك تا شەش كە نرخی نەوت بەرزبووەتەوە مومكینە مانگانە (50 بۆ 60) ملیار دینارێك بۆ هەرێم بنێردرێت، بەڵام هەر لەبەرژەوەندی هەرێمی كوردستاندایە.   بەڵێ بۆ زانیاری تەئكیدم هەیەو لەگەڵ بەرپرسی ئەو دۆسییەیە لەنزیكەوە قسەمان كردووە كە بۆ ئەمساڵ نەك بۆ ساڵەكانی دیكە ئەو مەبلەغە كەمانگانە (55) ملیارو كەسرێكە كەمبكرێتەوە بۆ (25 تا 30) ملیار دینار، بەڵام هێشتا رێككەوتنی لەسەر نەكراوە، بەڵام رەزامەندی نیشاندراوە كە بۆ ئەمساڵ كەمبكرێتەوە   هاوڵاتى: بڕیاری ناردنی 200 ملیار دینار وەك سولەفەیە تا وردبینی چاودێری دارایی لەنێوان هەردوولا جێبەجێ دەكرێت؟ یان بەغدا هەر ئەوەندە رەوانە دەكات؟ فازڵ نەبی: بڕیارەكەی ئەنجومەنی وەزیران دیاری دەكات، ئەگەر بڕیارەكە وەكو سولفە بێت و ناوی وا نرابێت تا ئەوكاتەی یاسای بودجە جێبەجێ دەكرێت ئەوە لەناحیەی قانونی راستە و دەبێت وەزارەتی دارایی جێبەجێی بكات، بەڵام ئەگەر ناوی سولفە لەنوسراوەكەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراقدا نەهاتبێت و تەنها ئەوە نووسرابێت كەمانگانە (200) ملیار دینار مانگانە بۆ هەرێم رەوانە بكرێت ئەوە لەناحیەی قانونی ئیشكالی تێدایە، بۆیە  وەزارەتی دارایی تائێستا بڕیارەكەی جێبەجێ نەكردووە، چونكە ئەگەر لەناحیەی یاسایی كێشەی تێدابێت ناتوانی جێبەجێی بكەیت. جارێكی تر دەگەڕێمەوە سەر ئەوەی ئەگەر سولفە نووسرابێت لەبڕیارەكەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق كەسولفەش بۆ یەكجار دەنێردرێت تا تەسفیە لەنێوان هەردوولادا دەكرێت.   قەرارێك كە لەئەنجومەنی وەزیرانی عێراقەوە دەرچووە كە (200) ملیار دینار بنێردرێت، بەڵام ئەگەر نووسرابێت سولفە تا ئەوكاتەی وردبینییەكان تەواو دەبێت هیچ كێشەی سیاسی تێدا نییەو دەبێت وەزارەتی دارایی ئەو بڕیارە جێبەجێ بكات   هاوڵاتى: پێتانوایە دۆخی دارایی هەرێم بەناردنی 200 ملیار دیناری مانگانە باشتر دەبێت، بەتایبەت ئەوەی پەیوەندی بەموچەوە هەیە كە بێ لێبڕین دابەش بكرێت؟ فازڵ نەبی: بەڵێ بەتەئكید ئەگەر مانگانە لەبەغداوە بڕی (200) ملیار دینار بنێردرێت كێشەی لێبڕینی موچە چارەسەر دەبێت و ئەوكات حكومەتی هەرێمی كوردستان بەبێ لێبڕین دەتوانێت موچە دابەش بكات، بەڵام كێشەكە لێرەدایە ئایا مانگانە بەفعلی (200) ملیار دینار دەنێردرێت، چونكە بەپێی یاسای بودجەی 2021 مانگانە ئەو بڕە نانێردرێت و بەپێی یاساكەو بەپێی نرخی نەوت ئەو مەبلەغە دەگۆڕێت. قەرارێك كە لەئەنجومەنی وەزیرانی عێراقەوە دەرچووە كە (200) ملیار دینار بنێردرێت، بەڵام ئەگەر نووسرابێت سولفە تا ئەوكاتەی وردبینییەكان تەواو دەبێت هیچ كێشەی سیاسی تێدا نییەو دەبێت وەزارەتی دارایی ئەو بڕیارە جێبەجێ بكات، هەرچەندە وەزیری دارایی عێراق دەنگی بە بڕیارەكە نەداوە. هاوڵاتى: پێتانوایە بەغدا دەیەوێت یاسای بودجە جێبەجێ بكرێت ئەوەی پەیوەندی بەهەرێمەوە هەیە كە لەماددەی 11ی یاساكەدا هاتووە؟ فازڵ نەبی: بەغدا بەسەر دوو تیم دابەش بووە، تیمێك كە لەگەڵ سەرۆكی حكومەتی عێراقیدان زۆر حەز دەكەن یاسای بودجە جێبەجێ بكرێت لەگەڵ هەرێمی كوردستاندا، تیمێك هەیە كە نایەوێت یاساكە جێبەجێ بكرێت، ئنجا لەبەر بوونی دوو تیم پیاو ناتوانێت بۆچوونی راست بزانێت. هاوڵاتى: حكومەتی هەرێم نزیكەی حەوت ترلیۆن دیناری بانكی تی بی ئای قەرزارە بەپێی ماددەی 11ی بودجەی عێراق دەبێت مانگانە (50) ملیار بدرێتەوە بەو بانكە، پێتانوایە حكومەتی هەرێم لەتوانایدایە مانگانە ئەو پارەیە بداتەوە یان رەزامەندی دراوە ئەو بڕە كەمبكرێتەوە بۆ (30) ملیار دیناری مانگانە؟ فازڵ نەبی: بەڵێ بۆ زانیاری تەئكیدم هەیەو لەگەڵ بەرپرسی ئەو دۆسییەیە لەنزیكەوە قسەمان كردووە كە بۆ ئەمساڵ نەك بۆ ساڵەكانی دیكە ئەو مەبلەغە كەمانگانە (55) ملیارو كەسرێكە كەمبكرێتەوە بۆ (25 تا 30) ملیار دینار، بەڵام هێشتا رێككەوتنی لەسەر نەكراوە، بەڵام رەزامەندی نیشاندراوە كە بۆ ئەمساڵ كەمبكرێتەوە، بەڵام بۆ ساڵەكانی دیكە قەرەبووی ئەوە بكرێتەوە تا بۆ ئەمساڵ پارەیەكی زیاتر بۆ هەرێمی كوردستان رەوانە بكرێت. هاوڵاتى: رێباز حەملان یاریدەدەری سەرۆكی حكومەت باسی لەوەكرد كەمانگانە حكومەتی هەرێم 253 ملیۆن دۆلار قەرز دەداتەوە، واتا مانگانە زیاتر لە 379 ملیار دینار دەكات، پێتانوایە دەبێت ئەولەویەت بدرێت بەموچە و چارەسەری لێبڕین  بكرێت؟ فازڵ نەبی: هەردووكی موهیم و گرنگە، دایمە لەهەموو چاوپێكەوتنەكان ئەو قسەیەم كردووە دەبێت دابەشكردنی مووچە ئەولەویەتی هەبێت، واتا دەبێت مووچە ئەولەویەتی هەموو شتەكانی دیكە بێت، بەڵام زۆرجار تۆ قەرزێكت كردووە كە ئەو قەرزانە ئەگەر دوابخرێت مومكینە دوو كێشەت بۆ دروست ببێت یەكیان ئەوەی كەئەوان قبوڵ نەكەن لەسەر ئەوەی  ئەو جەدوەلەی قەرزانە دوابخرێت یان كەمبكرێتەوە كە رەنگە تووشی كێشەی دادگات بكات، كە ئەوانە وەسیقەی فەرمیان هەیە. هەروەها دواخستنی دانەوەی ئەو قەرزانە  سوودی زۆر زیاتر دێتە سەر قەرزەكان، بۆیە حكومەتی هەرێم ئەو ملاحەزانەی بە نەزەری ئیعتبار وەرگرتووەو دەیەوێت ئەو قەرزانە لەكاتی خۆیدا بداتەوە. هاوڵاتى: بەڵام مەبەستم لەوەیە حكومەت كە 379 ملیار دینار قەرز دەداتەوە مانگانە كەمی بكاتەوە بۆ 200 ملیار دینار تا كورتهێنانی دابینكردنی موچەی پێ پڕبكاتەوە؟ فازڵ نەبی: ئەگەر حكومەتی هەرێم توانی بگاتە رێككەوتنێك لەگەڵ ئەوانەی قەرزی حكومەتیان لایە ئەوە دەبێت، بەڵام مەسەلەكە ئەوە نییە حكومەتی هەرێم بەكەیفی خۆی بێت چەند بداتەوە. ئینجا تەحدید كراوە مانگانە دەبێت چەند قەرز بداتەوە، بەڵام ئەگەر حكومەتی هەرێم بتوانێت لەگەڵیاندا قسە بكات و جەدوەلی قەرزەكە پێداچوونەوەی تێدا بكات ئەوە شتێكی باشە بۆ ئەوەی بتوانێت هەم موچەی تەواوی خەڵك بدات و هەم هەندێ خەرجی پێویستیی دابین بكات.   چاكسازیكردن زۆر گرنگە لەداهات و خەرجییەكاندا كەحكومەتی هەرێم هەموو هەوڵەكانی بۆ ئەوە بێت كە ئیدارەی مالی بكات، بەڵام بەهەموو ئەو شتانەشەوە ناتوانین بگەڕێینەوە بۆ ساڵەكانی 2010 تا 2013   هاوڵاتى: پێتانوایە ئەگەر نرخی نەوتی خاو بەم نرخەی ئێستا بمێنێتەوە كە لەسەروو 73 دۆلارەوەیە بۆ هەر بەرمیلێك، پێتانوایە ئەگەر حكومەتی هەرێم پێداچوونەوە بەگرێبەستەكانی نەوت و باجی سەر كۆمپانیا نەوتییەكان بكات دەتوانێت ئیدارەیەكی باشتری دۆسەی نەوت بدات؟ فازڵ نەبی:چەند نرخی نەوت بەرزببێتەوە لەبەرژەوەندی هەرێمی كوردستان و عێراقیشدایەو هەموو ئەو دەوڵەتانەی كەخاوەنی نەوتن و ئیعتمادییان لەسەر نەوتە. هەموو ئەوانەی خاوەنی نەوتن كێشەكانیان شایستەی دارایی كۆمپانیاكانی نەوتە، ئەگەر حكومەتی هەرێم ئەو مەجالەی هەبێت و فعلەن لەگەڵ كۆمپانیاكانی نەوت بەگرێبەستەكانیاندا پێداچوونەوە بكات ئەوە ئیشێكی زۆر باشە، ئەوەش بەگفتوگۆو مفاوەزات، چونكە كۆمپانیا نەوتییەكان مەساڵحیان لەهەرێمی كوردستاندا بۆ دروستبووەو دەچنە ژێر باری هەندێك گۆڕانكاری لەگرێبەستەكانیاندا. هاوڵاتى: لقی بانكی ناوەندی لەهەولێر بوونی هەیە، بەڵام لقی بانكەكانی رەشیدو رافیدەن بوونی نییە، بەتایبەت كە بەشێك لە پەرلەمانتارانی كورد لەبەغدا چەندین جار داوایان كردووە بۆ ئەوەی فەرمانبەرانی هەرێم سودمەندبن لەو ئۆڤەرە جیاوازانەی بانكەكان پێشكەشی هاووڵاتیانی دەكەن؟ كاتی ئەوە نەهاتووە حكومەتی هەرێم گرنگی بەم پرسە بدات مادام هەرێمێكی فیدراڵین؟ فازڵ نەبی: خەلەلەكە لەبەغدایەو پرسەكە سیاسییە، ئەوكاتەی ئێمەش لەبەغدا بووین لەگەڵ كاك وشیار زێباری گفتوگۆمان لەگەڵ هەردوو بانكەكەدا كرد موافەقەتماندا هەتا داوامان لەبانكەكانی سناعی و تیجاری زراعی كرد ئەوانیش بێن و لەهەرێم لقی بانكەكانیان بكەنەوە، بەڵام جانبی سیاسی رێگرە لەكردنەوەی بانكەكان. هەر كەسێك بتوانێت قەناعەت بەجیهەتی سیاسی بەغدا بكەن گرنگە، چونكە بەڕێوەبەرە گشتییەكانیان دواتر موسائەلەی قانونیان لەگەڵ دەكرێت، بۆیە جانبی سیاسی رێگرە لەكردنەوەی لقی ئەو بانکانە لەپارێزگاكانی هەرێمی كوردستاندا. هاوڵاتى: پێتانوایە كەی چ كاتێك دۆخی دارایی هەرێم دەگاتە قۆناغێكی باش كەوەكو ساڵانی 2010 تا 2013 مان لێبێتەوە كە پارە زۆر بوو پرۆژە جێبەجێ دەكراو  ئیشوكاریش زۆر بوو؟ فازڵ نەبی: زۆر زەحمەتە بگەڕێینەوە ئەو ساڵانە، چاكسازیكردن زۆر گرنگە لەداهات و خەرجییەكاندا كەحكومەتی هەرێم هەموو هەوڵەكانی بۆ ئەوە بێت كە ئیدارەی مالی بكات، بەڵام بەهەموو ئەو شتانەشەوە ناتوانین بگەڕێینەوە بۆ ساڵەكانی 2010 تا 2013.

  سازدانی: شاناز حەسەن   ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەڵێت:»گەندەڵی هەموو ئاستەكانی تێپەڕاندووەو ئەوەی لەهەرێم دەگوزەرێت چیتر ناتوانرێت ناوی گەندەڵی لێبنرێت و گەیشتۆتە ئاستی فەرهودكردنی نیشتیمان». بڵێسە جەبار فەرمان، ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى دەشڵێت:» قبوڵی ناكەین بەناوی حكومەتەوە بانگەشە بۆ شەڕ بكرێت یا زەمینەی شەڕ دروست بكرێ... قەندیل شكست ناهێنێ، ئێمە كاتی خۆی لەقەندیل بووین، هەموو هێزی بەعس نەیتوانی ئەوێمان  پێ جێبهێلێت، قەندیل هێمای نەكەوتنە». هاوڵاتى: سەرەتا با لەوە دەستپێبكەین گفتوگۆكانی هەرێم و عێراق لەسەر پرسی جێبەجێكردنی بودجەی 2021 ئەوەندەی زانیاریتان هەبێت بەكوێ گەیشتووە؟ بڵێسە جەبار فەرمان: هەموو جارێك كە پرۆژە یاسای بودجە گفتوگۆی لەسەر دەكرێت ئێمە وەك ھەرێمی كوردستان دووچاری گرفتی زۆر دەبینەوە. لەڕاستیدا لەبودجەدا غەدرێكی زۆر لە هەرێم دەكرێت، ئەو بڕە پارەیەی بۆ هەرێم دیاری دەكرێت لەگەڵ رێژەی دانیشتوان ناگونجێت، لەگەڵ قوربانیی شارەكان و گوندەكانی و خەڵكی كوردستان كەچەندین جار جینۆساید كراوە. كورد دەبێت لە هەموو كایەكاندا رێژەیەكی تایبەتی بۆ دیاری بكرێت، هەروەها لە هەموو وەزارەتەكاندا، ئەمە هیچ كات رەچاو نەكراوەو جێبەجێ ناكرێت، بەتایبەتیش لەبودجەی سیادی ناحەقی بەرامبەر پشكی كوردستان دەكرێت. بودجە هەموو كایەكانی ژیان و بەڕێوەبردن لەخۆدەگرێت، بەڵام بەداخەوە ئێستا لەهەلومەرجێكداین كەخەمی هەموومان تەنها بووە بەموچە. یەكێك لەبڕگەكانی یاسای بودجەی ٢٠٢١ بریتیە لەوەی كە دەبێت تێكڕای بڕگەكانی كە لەیاساكەدا هاتوون جێبەجێ بكرێت، بۆ ئەوەی بودجە رەوانەبكرێت. ئەو بڕگانەش لەلایەن هەرێمی كوردستانەوە بەئەستەم جێبەجێ دەكرێن و لەئاست داواكاری حكومەتی فیدراڵیدا نین، هەر ئەمەش وا دەكات گرفتەكان بەردەوام بن و ناردنی بودجە كێشەی تێكەوێت. لەڕاستیدا كاك قوباد هەوڵی زۆریدا پەیوەندیەكانی هەرێم و بەغدا باش بكات و لێكتێگەیشتن دروستبكات لەتێپەڕاندنی یاسای بودجەدا رۆڵێكی بەرچاوی هەبوو، بەڵام پەیوەندییەكانی نێوان ئەم دوو حكومەتە هێندە لەئاستێكی خراپدایە كاری زۆرو ماندووبوونی زۆرتری دەوێت تا بتوانرێت بنەمایەك دروستبكرێت بۆ لێكتێگەیشتن و پێكەوەژیان و باوەڕهێنان بەمافی یەكتری. هاوڵاتى: پێتانوایە حكومەتی هەرێم و عێراق نیەتیان جدییە بۆ جێبەجێكردنی یاسای بودجە، یان بەرزبوونەوەی نرخی نەوت بۆ سەروو (70) دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك ساردبوونەوە بەدیدەكرێت؟ بڵێسە جەبار فەرمان: هیچ لایەنێك ئەو جدییەتەی تیدا نیە، حكومەتی هەرێم هێشتا گرانی و ئاڵۆزی دۆخەكەی وەكو خۆی وەرنەگرتووە، لەبارگرانی و خراپی گوزەرانی هاووڵاتیان تێنەگەیشتووە. هەر ئەمەش وایكردوە كەئەوەندە پەرۆش نەبن بۆ رازیكردنی حكومەتی ئیتحادی بۆ جێبەجێكردنی بڕگەكانی یاسای بودجە. تاكی عێراقی وا تێگەێندراوە كە پارەی بەسڕەو پارێزگاكانی تر بۆ هەرێم دێت و ئێمەش لەبەرانبەردا هیچیان نادەینێ و قووتی ئەوانەو ئێمە دەیخۆین، كە ئەمە هیچ راستییەكی تێدا نیە. هەربۆیە بۆ سیاسییەكان و حزبەكان زۆر قورس دەكەوێتەوە گەر بەرگری لەهەرێم بكەن یاخود باسی ناردنی بودجە بكەن. وەك هەمووش دەزانن بەرەو هەڵبژاردن هەنگاو دەنێین و هەر ئەمە وا دەكات ئەوەندەی تر لایەنەكان خۆیان لەهەرێمی كوردستان دووربخەنەوە. هاوڵاتى: ئایا پێتانوایە لایەنەكانی شیعە بەشێكیان نایەنەوێت یاسای بودجەو پشكی هەرێم لەماددەی (11) جێبەجێ بكرێت؟ بڵێسە جەبار فەرمان: وەكو وتم لایەنی شیعەو سوننە نیە، بەڵكو تێكڕای لایەنەكان حەز بەلاوازبوونی هەرێم دەكەن، بەهێزبوونی هەرێم و پێشكەوتنی ئەوەندەی تر گەندەڵی و نادادپەروەری ئەوان دەخاتەڕوو، هەربۆیە تا بتوانن كار لەسەر لاوازكردنی هەرێم دەكەن. بەداخەوە كەئێمەش هێشتا تێنەگەیشتووین كە بەدەستی خۆمان هەرێم بەرەو لاوازتركردن و لێواری هەڵوەشاندنەوەی دەبەین. هەموو ئەو بابەتانەی هەرێم شانازی پێوە دەكرد وا رۆژ لەدوای رۆژ لەناوی دەبەین. ئێمە پەرلەمانێكی زۆر كاراو چالاكمان هەبوو كەچەندەها یاسای هاوچەرخ و پێشكەوتووی تەشریع كرد، یاسای بودجەی بڕگە بە بڕگە تاووتوێ دەكرد. لێپێچینەوەی لەگەندەڵی دەكردو راپۆرتی هەبوو، ئێستا بەداخەوە پەرلەمانی عێراق لەپەرلەمانی هەرێم چالاكترەو رۆژانە باسی كێشەی هاووڵاتیان و حكومەتی تێدادەكرێت و لیژنە بۆ بەدواداچوون پێكدەهێنرێت، حكومەتی گۆڕی وەزیری تیا گۆڕدرا، حساباتی نەوت دێتە پەرلەمانی عێراق، ئازادی رادەربڕین كە مایەی شانازیمان بوو لەئاستێكی مەترسیداردایەو كەسانێك لەسەر كۆمێنت سزا دەدرێن. گەندەڵی هەموو ئاستەكانی تێپەڕاندووە و ئەوەی لەهەرێم دەگوزەرێت چیتر ناتوانرێت ناوی گەندەڵی لێبنرێت و گەیشتۆتە ئاستی فەرهودكردنی نیشتیمان. هاوڵاتى: بەپێی ئەو زانیارییانەی دەستمانكەوتووە سەردانی بافڵ تاڵەبانی بۆ بەغدا ئەمجارە بۆ پرسی كەركوك بووە كەپارێزگار بگۆڕدرێت و كوردێك دابنرێت؟ زانیاریتان هەیە؟ بڵێسە جەبار فەرمان: سەردانی كاك بافڵ گرنگی تایبەتی خۆی هەیە، بێگومان یەكێتی دەبێت رۆڵی خۆی لەسەر ساحەی عێراقی و ئیقلیمی بەدەست بهێنێتەوە. ئەم سەردانە دیپلوماسیانەی كاك بافڵ بۆ دروستكردنەوەی هاوسەنگی هێزە كوردییەكان زۆر گرنگە، گەر لایەن هەبووبێت وا تێگەیشتبێتن كەهەولێر شوێنی بڕیاری كوردییەو تەنها لەوێوە ئاراستە كرابێتن، ئەوا بەو جۆرە بەقوەتە دەركەوتنی كاك بافڵ پێچەوانەكەی سەلماند. یەكێتی دەیەوێت لەسیاسەتی عێراقدا بەشداربێت، بێگومان عێراقی دوای هەڵبژادنەكانی ئەمجارە عێراقی ئێستا نابێت و ئەو عێراقە پەیوەندی و هاوپەیمانمان پێویستە بۆ بەشداربوون لەبونیادنابی عێراقێكی شتێك باشتر لەمەی ئێستا. من كەسێكی واقعیم و دەزانم كەهەلومەرجەكان بەهەڵبژاردنێك ناگوڕدرێن، بەڵام دەكرێت هەنگاوێك باشتربكرێن. هاوڵاتى: پێتانوایە كورد تادوای هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق دەتوانێت پارێزگاری كورد لەكەركوك دابنێت یان پێش ئەوە دەرفەت هەیە؟ بڵێسە جەبار فەرمان: بەداخەوە ئەوەی لەكەركوك و خانەقین دەگوزەرێ تەعریبە لەفۆرمێكی ترو قۆناغێكی تازەتر، رۆژانە بەئاشكرا هاووڵاتیانی كورد شەهید دەكرێن و گوندە كوردییەكان چۆڵ دەكرێن و بەزۆر ناچار دەكرێن شارەكانیان جیبهێڵن. پارێزگاری كەركوك چەندەها كەیسی گەندەڵی لەسەرە، بەم شێوەیەی كەهەیە بەرەو هەڵبژاردن هەنگاونان زۆر سەخت دەبێت، بێگومان كورد زەرەرمەند دەبێت و هێندەی تر كەركوك لەدەستدەدەین. بەداخەوە بیركردنەوەی بەرتەسكی حزبایەتی و نەبوونی ئینتمای نیشتیمانی حزبەكان بەربەست بووە لەبەردەم یەكڕیزییان و دژایەتی كردنی یەكتری وایكردووە نەتوانین پارێزگارێكی كورد دابنێین لەكەركوك و هیچ نەبێ رێگر بین لەتەعریبی زیاتر. هاوڵاتى: هەموو ناوچە كێشەلەسەرەكان هاووڵاتیانیان گلەیی لەیەكێتی و پارتی  دەكەن و ئەو دۆخەی تێیدان رەخنەیان هەیە؟ كەی چارەسەر دەبێت بەبڕوای ئێوە؟ بڵێسە جەبار فەرمان: هەرگیز چارەسەر نابێ، بەم بیركردنەوە بەرتەسكە حزبایەتیەی كە هەیە، بەم دژایەتی كردنەی یەكتری و تۆمەتی نانیشتیمانی و خائن دانە بەریەكتری و بەم بیركردنەوەیەی حزبەكان یەكڕیزی خەونی شاعیرانە دەمێنێتەوەو هاووڵاتیانی ئەو ناوچانە زەرەرمەندی یەكەم و تێكڕای كوردستان زەرەرمەندی دووەمی ئەم نابەرپرسیارێتیەی سەرانی حزبەكانن. هاوڵاتى: بەڕێزتان لەتۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك نووسیبوتان كە یەكێتی تاكشانەوەی حكومەت ئامادە دەبێت ئەگەر شەڕی براكوژی رووبدات (پارتی، پەكەكە) دەكرێت زیاتر روونكردنەوەی لەسەربدەن؟ بڵێسە جەبار فەرمان: نەك بەس یەكێتی دەبێت هەموو لایەنەكان ئەوەی پێیان دەكرێت بیكەن بۆ ئەوەی ئەو كارەساتە خۆكوژییە روونەدات، قەندیل شكست ناهێنێ. ئێمە كاتی خۆی لەقەندیل بووین، هەموو هێزی بەعس نەیتوانی ئەوێمان  پێ جێبهێڵێت، قەندیل هێمای نەكەوتنە. لەم شەرەدا تەنها كۆمەڵێك كوردی هەردوو لا شەهید دەبن و خێزانەكانیان ماڵوێران دەبن. هەوڵ دەدرێت ئەم شەڕە بەناوی حكومەتی هەرێم ئەنجامبدرێت، ئێمە كە بەشێكین لەو حكومەتە نابێت قبوڵی  بكەین، قبوڵی ناكەین بەناوی حكومەتەوە بانگەشە بۆ شەڕ بكرێت یا زەمینەی شەڕ دروست بكرێت. هاوڵاتى: پێتانوایە  رێگەدان بەلەشكركێشی توركیا بۆ ناو خاكی هەرێم بەتەنها پارتی لێی بەرپرسە یان یەكێتیش؟ لەكاتێكدا لەكابینەی نۆیەمی حكومەتدا هاوبەشن؟ بڵێسە جەبار فەرمان: كەس ناتوانێ خۆی لەبەرپرسیارێتی بدزێتەوە، بەڵام روون و ئاشكرایە كەئەو سنورە بەدەست هێزی پارتیەوەیەو ئەوان بەرپرسی یەكەمن. توركیا بیركردنەوەی سەردەمی سوڵتانی لەخەیاڵ دەرنەچووە پێشلكاری یاسای نێودەوڵەتی دەكات سنور دەبەزێنێ و هاووڵاتیانی گوندەكان دەكاتە ئامانج، سروشتی ناوچەی بادینان بەتەواوی كەوتۆتە بەر مەترسی، ئەمە دژی یاسای نێودەوڵەتی بۆ پاراستنی ژینگەیە. عێراق بەپلەی یەكەم لەڕێگەی كەناڵی نێودەوڵەتییەوە دەبێت فشار بكات، ئەم تەجاوزاتەی توركیا رابگرێت لەپەرلەمانی عێراقەوە كار بۆ ئەم پرسە كراوە. یەكێتی بەرپرس نیە لە لەشكركێشی توركیا، نیگەرانین لەهاتنی سوپای وڵاتان بۆ ناو خاكی هەرێم. هاوڵاتى: پێتانوایە یەكێتی لەناو كابینەی نۆیەمدا تەنها وەزیری هەیەو دەسەڵاتی نییەو پارتی كۆنترۆڵی پەیوەندییەكانی دەرەوەو دارایی و نەوتی كردووە؟ بڵێسە جەبار فەرمان: بێگومان شاراوە نیە كە هەیمەنەی پارتی بەسەر تێكڕای دامودەزگاكانی حكومەتدا دیارە، تەنانەت زۆرجار وتەبێژی حكومەت بەناوی پارتییەوە بەیانی دەركردوە، واتا تا ئەو رادەیە هەیمەنەی پارتی زۆرە بەسەر دامودەزگاكانەوە كە خۆشیان حزب و حكومەتیان بۆ جیا ناكرێتەوە

سازدانی: عەمار عەزیز بەرپرسی ئۆپەراسیۆنەكانی پارتی لەپارێزگای دهۆك دەڵێت:» توركیا تەنها 11 كیلۆمەتر هاتووەتە ناوخاكی هەرێم، هیچ رێككەوتنێك لەنێوان پارتی و توركیادا نیە». بابەكر زێباری، بەرپرسی ئۆپەراسیۆنەكانی پارتی لەدهۆك و سوپاسالاری پێشووی عێراق لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى دەشڵێت:»  مەسعود بارزانی و سەرۆكی هەرێم لەگەڵ شەڕی كورد لەگەڵ كورد نین و پەكەكەش كوردە». مەسعود بارزانی و سەرۆكی هەرێم لەگەڵ شەڕی كورد لەگەڵ كورد نین و پەكەكەش كوردە   هەروەها زێباری ئەوەش دەخاتەڕوو كە:» حەقە ئەو شتانەی توركیا دەیكات یوئێن و وڵاتە ئەوروپیەكان و ئەمریكا بێنەسەرخەت، سنورێك بۆ توركیا دابنێن، بەبڕوای من ئەو شتانەی توركیا دەیكات رەواو دروست نیە، هەر مرۆڤێك پێویستە لەناو وڵاتەكەی خۆی خزمەت بكات. ئەو هەنگاوانەی دەرەوەو ئۆپراسیۆنەكانی دەرەوە بەبڕوای من قازانجی توركیای تێدا نیە». هاوكات بابەكر زێباری وتیشی:» پەكەكە نایەوێت دارەكان ببڕێن چونكە لەپشت دارەكان خۆیان دەشارنەوە، پەكەكە دارەكان دەپارێزێت ئەمە راستییە، پێدەچێت توركیا ئەم كارەی كردبێت». هاوڵاتى: سەرەتا با لەوە دەستپێبكەین، بەڕێزتان بۆ ماوەیەك سوپاسالاری عێراق بوون، ئەوكاتە كورد لەسوپادا رێژەی چەندی هەبوو؟ بابەكر زێباری:  ئەوكاتەی من سوپاسالاری عێراق بووم رێژەی كورد لەسوپای عێراق لەسەدا 20% بووەو لەسەدا 25 % سوننەو لەسەدا 45% شیعەو لەسەدا 10% كەمەنەتەوەییەكان بوو. ئێمە ئەوكات رێككەوتنمان كردبوو لەگەڵ ئەمریكییەكان و لەسەر ئەم رێژەیەی كە من باسمكرد رێككەوتبووین . ئێستا باوەڕناكەم رێژەی كورد لەناو سوپای عێراق بگاتە لەسەدا یەك، چونكە بەڕێژەیەكی یەكجار زۆر كەمبووەتەوە، دایبنێن 1% ، واتە 19% كەمبووتەوە بەراورد بەوكاتەی كە من سوپاسالاری عێراق بووم، لەبەغدا بێ‌ خاوەنییە هیچ كەسێك نیە بەرگری لەم پرسە بكات     هاوڵاتى: ئەوەندەی ئاگاداربن كورد لەسوپای عێرقدا ئێستا رێژەكەی كەمبووەتەوەو گەیشتووەتە چەند، لەسەدا 1% باسدەكرێت؟ كێ‌ لێی بەرپرسە ؟ بابەكر زێباری:  ئێستا باوەڕناكەم رێژەی كورد لەناو سوپای عێراق بگاتە لەسەدا یەك، چونكە بەڕێژەیەكی یەكجار زۆر كەمبووەتەوە، دایبنێن 1% ، واتە 19% كەمبووتەوە بەراورد بەوكاتەی كە من سوپاسالاری عێراق بووم، لەبەغدا بێ‌ خاوەنییە هیچ كەسێك نیە بەرگری لەم پرسە بكات، بەرپرسانی كورد لەوێ‌ نەمان، پۆست لەكورد وەردەگرن و خەڵكی خۆیان لەشوێنی كورد دادەنێن بەتایبەت دوای شەڕی داعش و كەركوك و ناوچەكانی جێناكۆك كاریگەری زۆر خراپی كردووەتەسەر میللەتی كورد بەشێوەیەكی گشتی. بێگومان ئەوە پلانەو كەسانی ناحەز هەن لەنێو  عێراقدا، ئەگەر لەسەرەتای رزگاربوونی عێراق یەك كەسی عاقڵ بهاتایەتە سەرحوكم ئێستا عێراق دەبوو بەبەهەشت، وادەزانن ئەگەر هەندێك پۆست بدرێتە كورد یان سوننە ئەوا دەستەڵاتیان لاواز دەبێت . هاوڵاتى: زۆرجار نوێنەرانی كورد لەبەغدا گلەییان كردووە كەكورد ئامادە نییە بچێتە ناو سوپای عێراقەوە، ئەمە تاچەند راستە، ئایا پارتی و یەكێتی كە حزبی سەرەكین كەمتەرخەمییان لەو پرسەدا هەبووە؟ بابەكر زێباری:   ئەمە دووڕووییەو هیچ راست نیە، كورد ئامادەیە بچێتە ناو سوپای عێراق، بەیانی حكومەتی عێراق دەرگای دامەزراندن لەناو سوپا بكاتەوە هەزاران گەنجی كورد ناوی خۆیان دەنووسن و دەچنە ناو سوپای عێراق، كەمی كورد لەسوپای عێراق خەتای پارتی و یەكێتی نیە ، بەڵكو خەتای حكومەتی عێراقە، هاوكاری ئەوان باش نیە تاگەیشتە ئەم ئاستە. هاوڵاتى: ئێستا باسی گەرمی میدیا لەهەرێم پرسی لەشكركێشی توركیاو ئاڵۆزییەكانی نێوان پارتی و پەكەكەیە ، بۆچوونتان لەو بارەیەوە چیە ؟ بابەكر زێباری:  هەموو دەوروبەری ئێمە، كەس كەیفی بەئێمە نایات، ئێمە فشار ناكەین كە ببین بەدەوڵەت یان سەربەخۆ بین، بەنموونە ئەگەر لەتوركیا جودا بین توركیا لاواز دەبێت، یان لەعێراق جودا بین عێراق لاواز دەبێت، بەهەمان شێوە ئێران و سوریاش، هەموویان تەماعیان لەخاكی كوردو موڵك و داهاتی كورد هەیە، ئەم چوار دەوڵەتە پێكەوە هەوڵدەدەن قەبارەو سەنگی كورد لاواز بكەن، بۆ نموونە لەكەركوك دوای ئەو موئامەرەیە كەركوك و ناوچەكانی تر داگیركران ، ئەم چوار دەوڵەتە دەیانەوێت هەرێمی كوردستان لول پێچ بكەن. پەكەكەش بەبڕوای دارودەستی توركیا نیوەی پەكەكە زیاتر میتی توركیان، هەر شتێك توركیا بەپەكەكە بڵێت دەیكات، ئەوان هۆكاری سەرەكین كەتوركیا رابكێشن بۆ ناو خاكی هەرێمی كوردستان. دەبوایە پەكەكە بەرگری لەهەرێمی كوردستان بكردایە، چونكە تەنها ئێمە خاوەن حكومەت و پەرلەمانین لەپارچەكانی تر نیە، بەڵام بەداخەوە لەجیاتی بەرگریكردن لەهەرێمی كوردستان هەوڵی تێكدانی دەدەن . هاوڵاتى: پێتانوانییە دەبێت هەوڵی نێوەندگیری و گفتۆگۆ بدرێت لەنێوان پارتی و پەكەكە لەجیاتی ئاڵۆزكردنی دۆخەكە؟ بابەكر زێباری: پەكەكە بۆ ئەوە دروستبووە كە دۆخی كورد تێكبدات، ئەم شەڕە شەڕی پەكەكەو پارتی نیە ، بەڵكو شەڕی پەكەكە لەگەڵ هەموو كوردستانە، ئۆجەلان لەسێ‌ كۆنگرەدا دەڵێت من لەگەڵ میتی تورك پلانمان داڕشتووەو هەموو پارتەكانی كورد لەباكور لەناوبران، دەڵێت ئەو شتە بۆ من باشبوو، هەروەها بۆ توركیاش باشبوو،  بەخۆیان دەڵێن ئازادی گەلان، باشە ئەمانە كامە گەل ئازاد دەكەن، گەلی فارس یاخود گەلی عەرەب؟ ، شەڕەكە لەگەڵ قەوارەی كوردستانە. سوێند بەخوا فەرقی پارتی و یەكێتی و هەموو حزبەكان لای پەكەكە یەك حسابە، هیچ كەسێك لای ئەوان بەفلسێك ناهێنێت، هەركەسێكیش ئەمە بەهەڵە دابنێت ئەوە كەیفی خۆیەتی، پەكەكە هیچ زمانێك نازانێت جگە لەزمانی هێز نەبێت، هەر شوێنێك بۆی بچێت دەبێت خۆی حاكم بێت، ئەوەش ناكرێت، ئێمە فیدراڵی خۆمان وەرگرتووە، لەوانەیە پارچەكانی تر وەكو باكور یان رۆژهەڵات داوای شتێكی تر بكەن . نە پەكەكە هی ئەوەیە گفتۆگۆی لەگەڵ بكرێت و توركیاش لێی رازی نیە، بەقسەی پارتی ناكەن چەند جارێك مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی وتوویەتی شەڕی كورد لەگەڵ كورد نابێت بكرێت، ئێستاش باوی ئەمە نەماوە میللەتێك بەشەڕو چەك مافی خۆی وەربگرێت، دەبێت بەڕێگای دیالۆگ و سیاسەت بێت، چەند جارێك پارتی لەگەڵ پەكەكە قسەی كردووە تاگرژی و ئاڵۆزی نەمێنن، بەڵام بێ‌سوود بووە، پەكەكە بەقسەی پارتی ناكات، مێشكی پەكەكە هی ئەوە نیە لەگەڵی گفتۆگۆ بكەی . هاوڵاتى: پەكەكە ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە ئەوان نەبوون ئەو پێشمەرگانەیان لەمەتینا شەهید كردووەو رەتیدەكەنەوە، پێتوانیە دەبێت لێكوڵینەوەی لەسەر بكرێت ئەوكات بڕیار بدرێت كە چ لایەنێك بووە؟ بابەكر زێباری: من خۆم چوومە شوێنی رووداوەكە، ئارپێچی و قەناس و بیكەیسی ئەوان، باشە ئەو سێ‌ كەسەی ئەوان كوژراون لەكوێ‌ بوون، سێ‌ تەرمی ئەوان لەوێ‌ بوون، كەدەڵێن ئێمە نەبووین درۆیە، یەكەمجار وتیان ناوچەی ئێمەیە قبوڵ ناكەین هیچ كەسێك بێتە شوێنی ئێمە، دواتر وتیان بەفرۆكەی توركیا ئەو پێشمەرگانە شەهیدكراون، فرۆكەی توركیا لەكوێن، ئەوان لەكوێن، مەتێن لەكوێ‌ تورك لەكوێ‌، 100% ئەو پێشمەرگانە بەدەستی پەكەكە شەهیدكراون و من بەرپرسم لەقسەكانی خۆم. هاوڵاتى: دەوترێت هەوڵێكی گفتوگۆ هەبووە لەنێوان پەكەكەو پارتی لەو شوێنەی پێشمەرگەكان شەهید بوون، هەردوولاش رازی بوون ، بەڵام ئەم رووداوە رایگرت ، پێتوانییە توركیا حەزدەكات پێشمەرگە پەلكێش بكات بۆ شەڕی كوردو و كورد؟ بابەكر زێباری: ئەم قسانە لەبنەڕەتەوە هیچ راست نیە، هیچ پەیوەندی پارتی بەپەكەكەوە نیە،  بۆ توركیا بەرژەوەندی ئەوان چی بێت دەیكەن، دەوڵەتێكی سەربەخۆن، هیچ پەیوەندیمان بەتوركیاوە نیە كە ئەوان چییان دەوێت ئەوان بڕیاری خۆیان دەدەن كەچ شتێك لەبەرژەوەندی ئەواندایە، ئەگەر پەكەكە نەبووایە توركیا بەهیچ شێوەیەك نەدەهاتە كوردستان، بیانووی توركیا بوونی پەكەكەیە، توركیاش دەڵێت ناچارین بەرگری لەخۆمان بكەن، حكومەتی عێراق و یوئێن چی بەتوركیا بڵێن . هاوڵاتى: بۆخۆتان وەك بابەكر زێباری، لەگەڵ شەری پەكەكە و پارتین یان دانوستاندن و گفتوگۆ و رێككەوتن و رێگری لەشەڕ؟ ئایا لەسەر ئەو پرسە گفتۆگۆتان لەگەڵ مەسعود بارزانی و نێچیرڤان بارزانی كردووە ، ئەوان بۆچوونیان چییە؟ بابەكر زێباری: هەر كەسێك عاقڵ بێت و خۆی بەكورد بزانێت لەگەڵ ئەوەدانیە یەك دڵۆپی خوێن لەجەستەی كەسێكی كورد بڕژێت، بەڵام كاتێك ناچاركراین هیچ رێگایەك نیە دەبێت بەرگری لەخۆمان بكەین. كاتێك بێت خەڵكی كورد بكۆژێت یان كەمینی بۆ دابنێت ، خانووەكانمان وێران و خراپ بكات، لەناوەندی دێرەلۆك كەسێكیان رەمی كرد، دواتر وتیان وامانزانی ئەو كەسە میت بووە، لەبەرئەوە رەمیمان كرد. لەچەمانكێ كەمینیان دانا بۆ سێ‌ پێشمەرگەو شەهیدیان كرد، لەزاخۆ بەهەمان شێوە، ئەگەر پارتی نیازی شەڕی هەبووایە لەگەڵ پەكەكە ئەوا زۆر لەمێژە شەڕی لەگەڵ دەكرد، بەڵام سەبری پارتی تاكەی درێژ بێت. بۆچوونی مەسعود بارزانی و نێچیرڤان بارزانی دیارە، خۆ هەزار جار دووبارەی ناكەین لەگەڵ شەڕی كورد لەگەڵ كورد نین، پەكەكە هەر كوردە، بەڵام راناوەستن، ئەو گەنجانەی لەناو ریزەكانی پەكەكەدان لەوانەیە نیەتان باش بێت، بەڵام سەركردایەتییەكی موجریمیان هەیە. هاوڵاتى: پێتانوانییە دەبێت لایەنەكان میساقێك واژۆ بكەن كە شەڕی كوردو كورد حەرام بكرێت ، خۆتان دەزانن شەڕ ماڵوێرانی بەدوادادێت و ئەزموونی هەرێمیش لەكەدار دەكات؟ بابەكر زێباری: لەگەڵ كێ‌ میساق واژۆ بكەین، لەگەڵ پەكەكە هیچ سودێكی نیە، ئێمە ئەزموونمان لەگەڵ پەكەكە هەیە، میساق و رێككەوتن هیچ سوودی نیە، بەهیچ شتێك نایەنە ژێر بار، هەرشوێنێك بۆی بچن دەبێت لەوێ دەسەڵات بن و خۆیان فەرز دەكەن كەئەوان حاكمی ناوچەكەن و هیچ حسابێك بۆ حكومەتی هەرێم ناكەن. هاوڵاتى: راپۆرتێكمان لەدەڤەری كانی ماسی و گوندی هرور ئەنجامدا، یان دەڵێن داربڕینەوە لەلایەن توركیاوە نوێیەو بەردەوامیشە، ئەی لەمەیاندا كێ‌ تاوانبارە، ئەوەش هەر پەكەكە یان توركیا؟ بابەكر زێباری: پەكەكە نایەوێت دارەكان ببڕێن، چونكە لەپشت دارەكان خۆیان دەشارنەوە، پەكەكە دارەكان دەپارێزێت ئەمە راستییە، پێدەچێت توركیا ئەم كارەی كردبێت بەڵام 100% پشتڕاست نیم كەئەم كارە توركیا كردوویەتی. هاوڵاتى: كاك بابەكر دەوترێت پارتی داوا دەكات (یەبەشە) لەشەنگال بكشێتەوە كەزۆربەی ئێزیدین و پەكەکەش چالاكییەكانی دژی توركیا رابگرێت؟ ئەم داواكارییە فەرمییە لەلایەن پارتییەوە ئەوەندی زانیاریتان هەبێت ؟ بابەكر زێباری: نەخێر راست نیە، حكومەتی هەرێم داوای لەعێراق كردووە كە پەكەكە لەشەنگال نەمێنێت، ئەوەش لەڕێگای ئەو رێككەوتنەی كە بەم دواییە لەنێوان بەغداو هەرێم واژۆكراوە، بەڵام حەشدی شەعبی رێگری لەمە كردو رێگای نەدا رێككەوتنەكە بچێتە بواری جێبەجێ‌كردنەوە، توركیاش داوا دەكات كەپەكەكە لەشەنگال نەمێنێت و دەڵێت ئەگەر ئێوە پەكەكە دەرناكەن من بەخۆم پەكەكە لەشەنگال دەردەكەم. هاوڵاتى: توركیا نزیكەی  40 كیلۆمەتر خاكی هەرێمی داگیركردووە، بەڵام پارتی باسی داگیركارییەكان ناكات، ئایا ئەمە رێككەوتنی نێوان توركیا و پارتییە؟ بابەكر زێباری: توركیا تەنها (11) كیلۆمەتر هاتووەتە ناوخاكی هەرێم، هیچ رێككەوتنێك لەنێوان پارتی و توركیادا نیە، بیانووی توركیا ئەوەیە كە پەكەكە بەڕێكخراوێكی تیرۆریستی دادەنێت و لەسەر سنورەكانی عێراقە، عێراقیش نایات سنورەكانی خۆی بپارێزیت، توركیا دەڵێت منیش ناچارم سنورەكانی خۆم بپارێزم. هاوڵاتى: توركیا یارمەتی حكومەتی ویفاقی نیشتیمانی لیبیایداو شەڕی كرد، لەڕۆژئاوای كوردستان عەفرین و گرێسپی و سەرێكانی داگیركرد، لەئازەرباینجان دژی ئەرمینیا شەڕی كرد، پەكەكەی لێ‌ نەبوو ، پێتوانیە توركیا وڵاتێكی داگیركارەو پەیوەندی بەوە نییە كە پەكەكە بوونی هەیە؟ بابەكر زێباری: توركیا دراوسیێ‌ ئێمەیە، حەقە ئەو شتانەی توركیا دەیكات یوئێن و وڵاتە ئەوروپیەكان و ئەمریكا بێنەسەرخەت، سنورێك بۆ توركیا دابنێن، بەبڕوای من ئەوشتانەی توركیا دەیكات رەواو دروست نیە، هەر مرۆڤێك پێویستە لەناو وڵاتەكەی خۆی خزمەت بكات. ئەو هەنگاوانەی دەرەوەو ئۆپراسیۆنەكانی دەرەوە بەبڕوای من قازانجی توركیای تێدا نیە، من ناڵێم توركیا داگیركەرە، چونكە داگیركەر دەبێت بمێنێتەوە تا هەتاهەتایی و بڵێت ئەمە خاكی منە، هاتووەتە عەفرین دەڵێت من دەمەوێت سنورەكان كونتروڵ بكەم، هاتووەتە ناو عێراقیش بۆ ئەوەی سنورەكانی خۆی كونتروڵ بكات، ئەگەر سبەی پەكەكە نەمێنێت دەبێت توركیا لەناو خاكی هەرێم بچێتە دەرەوە، داگیركردن جیاوازە لەگەڵ تەقەدومێكی سەربازیی. هاوڵاتى: ئەگەر هەوڵی نێوەندگیری هەبێت ئامادەن وەك بابەكر زێباری هاوكاری ئەو پرۆسەیە بن بۆ گەیشتن بەڕێكەوتن لەگەڵ پەكەكە؟ كاتی ئەوە هاتووە لایەنەكان یەكهەڵویست بن بۆ ئەوەی شەڕی كوردو كورد دروست نەبێت، لەگەڵ پەكەكەو توركیا گفتوگۆ بكرێت تا شەڕی براكوژی  دروست نەبێتەوە؟ بابەكر زێباری: ئەگەر مێژوو بخوێنیتەوە دەبینین هەریەك لەقازی موحەمەد، سمكۆ شكاك، شێخ سەعیدی پیران، مەلا مستەفای بارزانی ئەمانە هەموویان تەئیكدیان لە یەكهەڵویستی كوردو یەكگرتن كردووە، بەداخەوە تائێستا یەكهەڵوێستی نەبووە چی لێ‌ بكەین. لەشوڕشی ئەیلول بە رابەرایەتی مەلا مستەفا ئەگەر بەشێك لەكورد نەبوونایە بەجاش، لەشكری عێراق هیچ جارێك نەیاندەتوانی بێنە شاخەكانی كوردستان، خۆزگە یەكگرتوو بوونایە، ئەگەر ئێمە یەكگرتوو بین دەبین بەدەوڵەت. باسی گفتۆگۆ لەگەڵ پەكەكە نەكەن، چونكە خۆی لەگەڵ گفتۆگۆ نیە، گفتۆگۆ لەگەڵ پەكەكە هیچ سوودی نیە، چونكە هیچ مەعایرێكیان لا نیەو هیچ پەیمان لای پەكەكە نیە، پەكەكە بەدەستی خۆی نیە، ئەگەر پەكەكە رانەوەستێت و هەر بەردەوام بێت لەسەر چالاكیەكانی خۆی دەبێت بەهێز دەربكرێت، ئەگەر پەكەكە هەروا بەردەوام بێت گورزێگی گەورە لەخۆی دەدات و زۆر پەشیمان دەبێتەوەو پەكەكە هەروا بەردەوام بێت شەڕ دروستدەبێت. هاوڵاتى: ئەدهەم بارزانی كەپێشتر ئەندامی سەركردایەتی پارتی بوو لەبەر داگیركارییەكان هەرێمی كوردستانی بەرەو ئێران جێهێشت كە رەخنەی هەبوو كەپارتی بێدەنگەو رێگای خۆشكردووە بۆ داگیركارییەكان ، قسەتان لەبارەی ئەو هەڵوێستەیەوە چییە ؟ بابەكر زێباری : ئەم پرسیارەم لێ مەكە، بەخوا هیچ ئاگام لەم پرسە نیە.

هاوڵاتى ‌موراد قه‌ره‌یلان ئه‌ندامى کۆمیته‌ى به‌ڕێوه‌به‌ى په‌که‌که‌ رایگه‌یاند:"ئێمه‌ فیدایى ئه‌م وڵایه‌ین. نه‌ ماڵمان هه‌یه‌، نه‌ موڵکمان هه‌یه‌ و نه‌ خانه‌واده‌مان هه‌یه‌. ئێمه‌ گیانى خۆمان بۆ ئه‌م گه‌له‌ به‌خت کردووه‌. ئێمه‌ و هه‌موو هه‌ڤاڵانمان مادیه‌تمان خستووه‌ته‌ لایه‌ک، ئێمه‌ بۆ مه‌عنه‌ویه‌ت، بۆ داهاتووى ئه‌م گه‌له‌، ره‌نج ده‌کیشین و هه‌وڵ ده‌ده‌ین". ‌موراد قه‌ره‌یلان ئه‌ندامى کۆمیته‌ى به‌ڕێوه‌به‌ى په‌که‌که‌ به‌شدارى له‌ به‌رنامه‌یه‌کى تایبه‌تى ته‌له‌ڤزیۆنى ستێرک تى ڤیدا و شیکردنه‌وه‌ى بۆ رووداوه‌کانى مه‌تیناو هه‌وڵه‌کانى سوپاى تورک بۆ داگیرکارى راگه‌یاند و ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه‌ که‌"ئێستا له‌ باکورى مه‌تینا له‌ هێڵى کێستێ و گردى زه‌ندورا، هه‌رێمى زاپ له‌ قه‌ڵاى به‌ده‌وێ، له‌ ئاڤاشین له‌ دۆڵى ماران و له‌ گردى مه‌رڤانۆس داگیرکه‌رى تورک گیریخواردووه‌ و ناتوانێت پێشبکه‌وێت. ئه‌و به‌رخۆدانه‌ى ئه‌مڕۆ له‌ گردى زه‌ندورا و مه‌رڤانۆس ده‌کرێت، بۆ هه‌موو کوردێک جێگه‌ى شانازى و شادومانیه‌. به‌ راستى کوێ‌ و کچه‌ کورده‌کان به‌ شێوازێکى نوێ، ئه‌مه‌ ٤٣ رۆژه‌ له‌به‌رانبه‌ر داگیرکه‌رى تورک به‌رخۆدان ده‌که‌ن و رێگه‌ ناده‌ن داگیرکه‌رى تورک پێشڕه‌وى بکات". هه‌روه‌ها وتیشى:"له‌ رێگه‌ى هه‌ندێک دۆست، ده‌وڵه‌تى تورک هه‌تا ته‌یب ئه‌ردۆغان خۆی، داواى له‌ ئێمه‌ کردبوو که‌ له‌ناو تورکیا واته‌ باکورى کوردستان ئێوه‌ ئاگربه‌ست رابگه‌یه‌نن، ئێوه‌ له‌ به‌شه‌کانى دیکه‌ى کوردستان هه‌رچیه‌ک ده‌که‌ن، ئێمه‌ سه‌رقاڵى نابین'. واته‌ له‌گه‌ڵ ئێمه‌دا ئاگربه‌ست رابگه‌یه‌نن، ئه‌وه‌ته‌ شه‌ڕتان له‌گه‌ڵ په‌ده‌که‌ هه‌یه‌، بڕۆن له‌گه‌ڵ وان شه‌ر بکه‌ن. ئه‌مه‌ یارى دوژمنه‌. پێویسته‌ ئێمه‌ له‌به‌رانبه‌ر ئه‌م یاریه‌ى دوژمن هوشیار بین. ده‌وڵه‌تى تورک هه‌موو کاتێک کوردى به‌م شێوه‌یه‌ هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندووه‌ و له‌دژى یه‌کترى به‌کارى هێناون". ده‌قى هه‌موو چاوپێکه‌وتنه‌که‌ له‌گه‌ڵ موراد قه‌ره‌یلان: هێزه‌کانى په‌ده‌که‌ به‌ ئۆتۆمبێڵى زرێپۆش له‌ مه‌تینا هه‌وڵیاندا بچنه‌ ناو که‌مپى گه‌ریلا و هه‌ندێک رووداو روویاندا. بۆچوونى ئێوه‌ له‌مباره‌یه‌وه‌ چییه‌؟ له‌ئێستادا دۆزى ئازادى گه‌لى کورد له‌ سه‌رده‌مێکى زۆر گرنگدا تێده‌په‌ڕێت. له‌سه‌ر تێکۆشانى ئازادى گه‌لى کورد پلانى دوژمن و نه‌یاره‌کان هه‌یه‌. وه‌ک ده‌زانرێت له‌ باکورى کوردستان رێبه‌ر ئاپۆ له‌ ساڵى ٢٠١٣دا ئاگربه‌ستێکى راگه‌یاند و ئاگربه‌سته‌که‌ ٢ ساڵ به‌رده‌وام بوو. به‌ڵام ده‌وڵه‌تى تورک بینى که‌ ئاگربه‌سته‌که‌ له‌ رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاستدا ده‌ستى گه‌لى کورد به‌هێز ده‌کات و واده‌کات کورد له‌ هه‌رێمه‌که‌دا ببێته‌ هێزێک. بۆئه‌وه‌ش له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى چاوپێکه‌وتنه‌کان گه‌یشتنه‌ ئه‌نجامێک و په‌یامى هاوبه‌ش بڵاوکرانه‌وه‌، به‌ڵام ئه‌ردۆغان قبوڵى نه‌کرد و له‌گه‌ڵ پارته‌ توندڕه‌وه‌کانى وه‌ک باخچه‌لى و دۆغو په‌رینچه‌ک که‌ دوژمنى گه‌لى کوردن، هاوپه‌یمانى به‌ست و له‌ به‌رانبه‌ر ته‌ڤگه‌ره‌که‌مان هێرشێکى گشتگیرى ده‌ستپێکرد. ئامانجى ئه‌وان ئه‌مه‌ بوو که‌ سه‌ره‌تا په‌که‌که‌ له‌ناوببه‌ن و دواتر هه‌موو ده‌ستکه‌وته‌کانى گه‌لى کورد له‌ناو ببه‌ن. نه‌ک ته‌نها ده‌ستکه‌وته‌کانى کورد له‌ سنورى تورکیادا، به‌ڵکو ده‌یانه‌وێت هه‌موو ده‌ستکه‌وته‌کانى کورد له‌ هه‌رێمه‌که‌ له‌ناوببه‌ن. جیاوازى ئه‌م پیلانگێڕیه‌ نوێیه‌ ئه‌مه‌یه‌. له‌سه‌ر ئه‌م بناغه‌یه‌ ٦ ساڵه‌ له‌دژى ئێمه‌ شه‌ڕێکى فراوان هه‌یه‌. سه‌ره‌تاى ئه‌مساڵیش شه‌ڕه‌که‌ زیاتر فراوان بوو. سه‌ره‌تا له‌ ئیمڕالى له‌سه‌ر رێبه‌ر ئاپۆ ئه‌شکه‌نجه‌ و زوڵم هه‌یه‌. ئێستا ئاگادارى دۆخى سه‌رۆکایه‌تى نین. ده‌وڵه‌تى تورک شه‌ڕێکى ده‌روونى له‌به‌رامبه‌ر ئێمه‌ ده‌کات. ١٠ هه‌زار هه‌ڤاڵمان له‌ زیندانه‌کانى تورکیادان و ئه‌وانیش له‌ژێر ئه‌شکه‌نجه‌دان. له‌ باکورى کوردستان هه‌موو رۆژێک مرۆڤى کورد له‌ژێر ناوى په‌که‌که‌دا ده‌ستگیرده‌کرێن، له‌سه‌ر گه‌له‌که‌مان ئه‌شکه‌نجه‌ و زوڵم هه‌یه‌. جارێکیتر له‌ هه‌موو هه‌رێمه‌کانى باکورى کوردستان ئۆپه‌راسیۆنى سه‌ربازى هه‌یه‌. ئێستا له‌ گارزان، وان، مێردین، بۆتان ئۆپه‌راسیۆن هه‌یه‌. له‌ باکور له‌ به‌هاره‌وه‌ زۆر شه‌ێ‌ روویاندا، له‌و شه‌ڕانه‌دا شه‌هیدماندا. رۆژانه‌ ئه‌م رووداوانه‌ له‌ راگه‌یه‌ندنه‌کاندا باس ده‌کرێت. له‌ هه‌مانکاتدا له‌سه‌ر باشورى کوردستانیش داگیرکه‌رى ده‌یه‌وێت هه‌نگاو به‌ هه‌نگاو خاک داگیر بکات. دواى داگیرکردنى حه‌فتانین و به‌شێک له‌ خواکورد وه‌ک ده‌زانرێت له‌ ٢٣ – ٢٤ى نیسانى ئه‌مساڵدا هێرشێک له‌ به‌رانبه‌ر هه‌رێمه‌کانى مه‌تینا، زاپ و ئاڤاشین دروست بوو. ئه‌مڕۆ ٤٦ رۆژى له‌دواى خۆى به‌جێ هێشت. به‌م شێوه‌یه‌ هێرشێکى فراوان له‌به‌رانبه‌رمان ئه‌نجام ده‌درێت. ده‌وڵه‌تى تورک به‌خۆى ده‌ڵێت، هێرشێکى گشتگیر ئه‌نجامده‌درێت. ئێستا له‌سه‌ر باشورى کوردستان له‌و هه‌رێمانه‌ى که‌ هه‌ڤاڵانمانى لێیه‌، به‌ به‌رده‌وامى ٣٠ فڕۆکه‌ى که‌شف به‌ رۆژ و شه‌و ده‌گه‌رێن. فڕۆکه‌ى شه‌ڕیش به‌ به‌رده‌وامى ده‌بینرێن. هه‌ندێک جار له‌ مه‌خمور ده‌ده‌ن، هه‌ندێک جار له‌ جێگه‌یه‌کى دیکه‌ ده‌ده‌ن. واته‌ هێرش له‌ به‌رانبه‌رمان هه‌یه‌. له‌ سه‌رده‌مێکى به‌م شێوه‌یه‌شدا که‌ هێرشى فراوان له‌به‌رانبه‌رمان ئه‌نجام ده‌درێت، ئایا چۆن هێرش ده‌که‌ینه‌ سه‌ر پێشمه‌رگه‌؟ ئایا ئه‌مه‌ ده‌چێته‌ عه‌قڵه‌وه‌؟ بۆچى به‌ ده‌ستى خۆمان به‌ره‌یه‌کى دیکه‌ى شه‌ێ‌ له‌به‌رانبه‌رى خۆمان بکه‌ینه‌وه‌؟ هه‌ر که‌سێک که‌ که‌مێک ژیر بێت و له‌ شه‌ڕێکى به‌م شێوه‌یه‌دا بێت، له‌ شه‌ڕى مان و نه‌ماندا بێت، چۆن به‌ره‌ى دووه‌مى شه‌ێ‌ له‌دژى خۆى بکاته‌وه‌؟ هه‌م له‌ شوێنێکى وه‌ک مه‌تینا! ئێستا له‌ باکورى مه‌تینا شه‌ر هه‌یه‌، له‌ ناو مه‌تینا بۆچى به‌ره‌یه‌کى دیکه‌ له‌دژى پێشمه‌رگه‌ بکه‌ینه‌وه‌؟ لێره‌دا هیچ ژیریه‌ک نییه‌ و هیچ بناغه‌یه‌ک بۆ ئه‌و شته‌ نییه‌. واته‌ گه‌ریلا هێرشى نه‌کردووه‌ته‌ سه‌ر پێشمه‌رگه‌. ئایا گه‌ریلا شێت بووه‌ به‌ره‌ى دووه‌م له‌دژى خۆى بکاته‌وه‌؟ ئه‌و کاته‌ ئه‌مه‌ چ دۆخێکه‌؟ پلانیان هه‌یه‌ که‌ ئیلا و بیلا پێشمه‌رگه‌ له‌ به‌رانبه‌ر گه‌ریلا بۆ شه‌ێ‌ به‌کاربهێنن. ئێمه‌ش هیچ فه‌رمانێکمان نه‌داوه‌ که‌ له‌دژى پێشمه‌رگه‌ شه‌ر بکرێت و ته‌ڤگه‌ره‌که‌مان به‌ هیچ شێوه‌یه‌ک بڕیارێکى به‌م شێوه‌یه‌ى نه‌داوه‌. ئێمه‌ شه‌ڕى کورد و کورد له‌م سه‌رده‌مه‌دا وه‌ک کاره‌سات ده‌بینین. وه‌ک گه‌وره‌ترین هه‌ڵه‌ ده‌بینین. واته‌ هیچ هه‌ڵوێستێکى به‌م شێوه‌یه‌مان نییه‌. هیچ فه‌رمانێکى به‌م شێوه‌یه‌مان نه‌داوه‌ و بیر له‌ بڕیارێکى به‌م شێوه‌یه‌ش ناکه‌ینه‌وه‌. به‌ڵام به‌ ڕاستى یاریه‌ک هه‌یه‌. ئێمه‌ باش ده‌زانین له‌م کاته‌ مێژووییه‌دا شه‌ڕى کورد و کورد بۆ داهاتووى گه‌لى کورد مه‌ترسیه‌کى گه‌وره‌ دروست ده‌کات. نه‌ له‌ به‌رژه‌وه‌ندى ئێمه‌ و نه‌ له‌ به‌رژه‌وه‌ندى گه‌لى کورددایه‌. له‌سه‌ر ئه‌م بناغه‌یه‌ پێویسته‌ باش له‌ رووداوه‌که‌ى مه‌تینا تێبگه‌ن. کاتژمێر ٤ى سه‌رله‌به‌یانى له‌ دوو لاوه‌، به‌ هه‌موو ئامێرێکى شه‌ر و به‌ ئۆتۆمبێڵى زرێپۆش، خۆیان بۆ شه‌ر ئاماده‌ کرد و هاتنه‌ ناو هه‌رێمه‌کانى گه‌ریلا، به‌ راستى هیچ واتایه‌کى نییه‌. ئه‌و هه‌رێمانه‌ هه‌رێمى سه‌ربازین و ٢٥ ساڵه‌ پێشمه‌رگه‌ نه‌چووه‌ته‌ ئه‌و هه‌رێمانه‌ و هه‌رێمێکه‌ که‌ له‌ژێر کۆنتڕۆڵى گه‌ریلادایه‌.  بێ ئه‌وه‌ى ئاگاداریه‌ک بده‌ن هه‌ڵیانکوتایه‌ سه‌ر هه‌رێمه‌که‌. له‌ راستیدا په‌یوه‌ندى هه‌یه‌. ده‌توانن زانیارى بده‌ن. ئێستا وه‌ها پیشانى ده‌ده‌ن که‌ کارێکى یاساییان کردووه‌ و شتێکى ئاشکرایه‌. ئه‌گه‌ر شتێکى یاسایى و ئاشکرا ده‌که‌ن، ده‌توانن زانیاریمان پێبده‌ن. یان ٢ – ٣ ئۆتۆمبێڵ بنێرن. ئایا ١٠٠ ئۆتۆمبێڵى سه‌ربازى زرێپۆش ڕاسته‌؟ ده‌ڵێن، 'ئێمه‌ له‌وێ سه‌روه‌رین. بۆ ئه‌وه‌ى له‌ گردێک بچین بۆ گردێکى دیکه‌، یان بچینه‌ شوێنێکى پێویست، فه‌رمان له‌ که‌س وه‌رناگرین. ئێمه‌ لێره‌ین و ئێمه‌ سه‌روه‌رین.' سه‌ر سه‌رى من باشه‌ تو سه‌روه‌ری. کاکى خۆم ٥ کیلۆمه‌تر نزیکی. له‌وێ شه‌ر هه‌یه‌. ئێستا بچوو لایه‌که‌وه‌. بۆچى هاوکارى تورکیا ده‌که‌ی. تو سه‌روه‌ربه‌ باشه‌. دۆخێکى نائاسایى هه‌یه‌، وا ده‌یبینى له‌به‌رانبه‌ر دوکه‌ڵ هه‌یه‌، زه‌ویه‌کان ده‌سووتێن و فڕۆکه‌ ده‌گه‌ڕێت، تۆپ کار ده‌کات و توش هاتوویت و له‌ پشته‌وه‌ ده‌ستت به‌ جووڵه‌ کردووه‌. ئه‌مه‌ تا چ ڕاده‌یه‌ک دۆخێکى مرۆڤیه‌، ئه‌مه‌ تا چ ڕاده‌یه‌ک یاساییه‌ و تا چ ڕاده‌یه‌ک کوردپه‌روه‌ریه‌؟ به‌ راستى هیچ بناغه‌یه‌کى بۆ نییه‌، هیچ شرۆڤه‌یه‌کى نییه‌. ده‌ڵێن، 'ئێمه‌ لێره‌ سه‌روه‌رین، ئێمه‌ له‌ سه‌ر رێگه‌ین و گه‌ریلا هێرش ده‌کات.' گه‌ریلا هێرش ناکاته‌ سه‌ر هیچ که‌سێک. به‌ر له‌ هه‌موو شتێک ئه‌مه‌ ده‌ڵێم. ئێستا له‌نیوان ئێمه‌دا په‌یوه‌ندى هه‌یه‌. هه‌ندێک دۆست نێوه‌نگیرى ده‌که‌ن. له‌م رۆژه‌دا که‌ ئێمه‌ له‌سه‌ده‌ى ٢١ داین، هه‌موو مرۆڤێک کێشه‌کانى به‌ گفتوگۆ و دیالۆگ چاره‌سه‌ر ده‌که‌ن. باشه‌، ئێمه‌ى کورد بۆچى به‌ دیالۆگ کێشه‌کانمان چاره‌سه‌ر ناکه‌ین، بۆچى ده‌یانه‌وێت به‌ سه‌ربازى بکه‌ن. به‌ بێده‌نگی، سه‌رباز و له‌ناکاودا هێرش ده‌که‌ن. بۆچی، هۆکار چییه‌ و ئه‌مه‌ له‌ خزمه‌تى کێدایه‌؟ *له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى ده‌رفه‌تى دیالۆگ هه‌بوو، بۆچى له‌ناکاودا له‌ مه‌تینا په‌ده‌که‌ ده‌ستوه‌ردانى کرد؟ ئێمه‌ش ده‌پرسین بۆچى ئه‌م دۆخه‌ دروست بوو. ئێستا له‌ باکورى مه‌تینا له‌ هێڵى کێستێ و گردى زه‌ندورا، هه‌رێمى زاپ له‌ قه‌ڵاى به‌ده‌وێ، له‌ ئاڤاشین له‌ دۆڵى ماران و له‌ گردى مه‌رڤانۆس داگیرکه‌رى تورک گیریخواردووه‌ و ناتوانێت پێشبکه‌وێت. ئه‌و به‌رخۆدانه‌ى ئه‌مڕۆ له‌ گردى زه‌ندورا و مه‌رڤانۆس ده‌کرێت، بۆ هه‌موو کوردێک جێگه‌ى شانازى و شادومانیه‌. به‌ راستى کوێ‌ و کچه‌ کورده‌کان به‌ شێوازێکى نوێ، ئه‌مه‌ ٤٣ رۆژه‌ له‌به‌رانبه‌ر داگیرکه‌رى تورک به‌رخۆدان ده‌که‌ن و رێگه‌ ناده‌ن داگیرکه‌رى تورک پێشڕه‌وى بکات. ئه‌مه‌ دۆخێکى نوێیه‌. به‌ راستى له‌ مێکووى به‌رخۆدانى کورددا ئێمه‌ وه‌ک دۆخێکى نوێى ده‌بینین. راسته‌، به‌رخۆدانى قه‌ڵاى دمدم ماوه‌یه‌کى زۆر به‌رده‌وام بوو، به‌ڵام ئه‌و کاته‌ وه‌ک ئێستا چه‌کى پێشکه‌وتوو و ته‌کنیک نه‌بوو. ئێستا دوژمن زۆر چه‌ک به‌کارده‌هێنێت، فڕۆکه‌، تۆپ  هه‌موو جۆره‌ گازى ژه‌هراوى به‌کارده‌هێنن، به‌ڵام داگیرکه‌رى ناتوانێت به‌رخۆدانى گه‌ریلا بشکێنێت. له‌ به‌رانبه‌ر گه‌ریلا گیرى خواردووه‌. ئه‌مه‌ زۆر گرنگه‌. شتێکى ئاسایى نییه‌. ئه‌مه‌ بۆ هه‌موو کوردێک ده‌ستکه‌وتێکى گه‌وره‌ که‌ به‌ده‌ستناهێنرێت. واته‌ له‌ به‌رانبه‌ر ده‌وڵه‌تى تورک کورد ده‌بێته‌ ئیراده‌. ده‌وڵه‌ت ئێستا نه‌ ناچارى هاوارى بۆ کوردى خیانه‌تکار ده‌بات. ئێوه‌ ده‌زانین چۆنه‌؟ بۆ ئه‌وه‌ى بتوانن گردى زه‌ندورا بگرن، کورد به‌کارده‌هێنن. له‌نێو جاشه‌کانى سێگرکێدا کوردى خایین هه‌یه‌. ده‌یانه‌وێت ئه‌وان بخه‌نه‌ تونێله‌کانى شه‌ێ‌ له‌ زه‌ندورا، به‌ڵام ناتوانن. کورد ده‌خه‌نه‌ پیش خۆیان و ده‌یانه‌وێت به‌ ده‌ستى کورد ئه‌م به‌رخۆدانه‌ بشکێ. به‌داخه‌وه‌ مێژووى تێکۆشانى کورد هه‌موو کاتێک به‌م شێوه‌یه‌ بووه‌. هه‌روه‌ها کامێرا به‌ سه‌گه‌وه‌ ده‌به‌ستنه‌وه‌ و ده‌یانخه‌نه‌ ناو تونێله‌کانه‌وه‌، بۆ ئه‌وه‌ى بزانن له‌ناو تونێله‌کاندا دۆخه‌که‌ چۆنه‌. به‌ڵام به‌و شێوه‌یه‌ش هیچ ئه‌نجامێکیان به‌ده‌ست نه‌هێناوه‌، واته‌ هه‌ندێک جار کورد و هه‌ندێک جار سه‌گ به‌کارده‌هێنن. وه‌ک ئه‌وه‌ى کورد و سه‌گ بخه‌نه‌ یه‌ک ئاست. له‌وێ به‌رخۆدانێکى گه‌وره‌ هه‌یه‌. ده‌وڵه‌تى تورک له‌وێ گیریخواردووه‌. ئێمه‌ بمانه‌وێت و نه‌مانه‌وێت، ئه‌و بریار و ده‌ستوه‌ردانه‌ى په‌ده‌که‌ له‌سه‌ر چیاى مه‌تینا، بۆ تورکیا ده‌بێته‌ پشتگیرى و بۆ به‌رخۆدانى گه‌ریلا له‌ گردى زه‌ندورا تێک بچێت، هه‌وڵدانێکه‌. ئه‌وان ده‌توانن بڵێن وانییه‌. به‌ڵام بمانه‌وێ و نه‌مانه‌وێ ته‌ڵه‌که‌ به‌م شێوه‌یه‌یه‌. راسته‌وخۆ یان ناراسته‌وخۆ ئه‌و رۆڵه‌ ده‌بینن. له‌ ئێستادا رۆڵه‌کانى گه‌لى کورد له‌و جێگه‌یه‌ به‌رخۆدان ده‌که‌ن، له‌ پشته‌وه‌ گه‌مارۆیان ده‌ده‌ی، ئه‌مه‌ به‌ واتاى چى دێت؟ ئه‌مه‌ په‌یامێکى به‌م شێوه‌یه‌یه‌. به‌ راستى ئه‌م به‌رخۆدانه‌ بۆ هه‌موو کوردێک جێگه‌ى شادمانیه‌. من له‌ هه‌ندێک لایه‌ندا به‌ راستى ساده‌م، من ئه‌مه‌ به‌ ئاشکرایى ده‌ڵێم و با گه‌له‌که‌مان بزانێت. هیوام وابوو له‌ به‌رانبه‌ر داگیرکه‌رى هه‌ندێک که‌س پشتگیریمان ده‌که‌ن. ده‌بینن که‌ ئێمه‌ به‌م شێوه‌یه‌ له‌دژى دوژمن شه‌ێ‌ ده‌که‌ین و ئه‌وانیش هاوکاریمان ده‌که‌ن. هیوام به‌م شێوه‌یه‌ بوو. به‌ڵام وانه‌بوو و ئه‌م رووداوه‌ روویدا. له‌ مێژووى کورددا ئێمه‌ ده‌زانین کاتێک هۆزه‌کان به‌رانبه‌ر یه‌کترى شه‌ڕیان ده‌کرد له‌ کاتى هێرشى عوسمانیه‌کان یان ده‌وڵه‌تانى دیکه‌دا ده‌ستیان له‌ شه‌ڕى یه‌کترى هه‌ڵده‌گرت، پێکه‌وه‌ له‌به‌رانبه‌ر ده‌وڵه‌تان به‌رخۆدانیان ده‌کرد. یان کاتێک یه‌کێک به‌رخۆدانى ده‌کرد، ئه‌وه‌ى دیکه‌ هیچ نه‌بێت له‌دژى شه‌ڕى نه‌ده‌کرد. بۆچی؟ له‌به‌رئه‌وه‌ى ره‌وشێکى مه‌ردانه‌ نییه‌. دوژمنێکى گه‌وره‌ و دڕنده‌ هاتووه‌ و له‌به‌رانبه‌ر لایه‌نێک شه‌ێ‌ ده‌کات و توش له‌ پشته‌وه‌ شه‌ڕى کورد و کورد بکه‌ى راست نییه‌. بۆیه‌ش ده‌ڵێم، ئه‌مه‌ کرده‌وه‌یه‌که‌ که‌ له‌ جێى خۆیادا نییه‌ و هیوادارم که‌ به‌رپرسانى په‌ده‌که‌، یان هه‌ر که‌سێک ئه‌م بڕیاره‌ى داوه‌ ئه‌م راستیه‌ ببینێت. ئه‌مه‌ شتێکى مه‌ردانه‌ نییه‌. له‌ که‌لتورى کوردیدا جێگه‌ى نابێته‌وه‌. له‌گه‌ڵ شه‌ره‌فى کورد یه‌کناگرێته‌وه‌. ئێستا هێرشێکى گه‌وره‌ له‌سه‌ر ئێمه‌ هه‌یه‌، ئه‌گه‌ر هاوکارى ناکه‌ن، هیچ نه‌بێت په‌ پشته‌وه‌ به‌ره‌یه‌کى نوێ نه‌که‌نه‌وه‌. بیستومه‌ و ئاگادارم خولوسى ئاکار به‌ به‌ڕێوه‌به‌رى په‌ده‌که‌ى وتووه‌ 'پێویسته‌ پێشمه‌رگه‌ به‌شدارى شه‌ر بکات.' له‌ ٢٠ى ئایاردا به‌ڕێوه‌به‌رى په‌ده‌که‌ بۆ ئه‌مه‌ کۆبوته‌وه‌. چ بڕیارێکیان داوه‌، پێویست ناکات ئێمه‌ لێره‌دا باسى بکه‌ین. به‌ڵام شتێکى دیکه‌ هه‌یه‌ و به‌ راستى شتێکى شاراوه‌ بوو. تاوه‌کو ئێستا من ده‌مگوت ئه‌گه‌ر کاک مه‌سعود ببینم، ئه‌و شته‌ى پێراده‌گه‌یه‌نم، یان به‌رپرسانى په‌ده‌که‌ ببینم پێیان ده‌ڵێم. به‌ڵام ئێستا بۆ راى گشتى کورد ئاشکراى ده‌که‌م. به‌رله‌ چه‌ند مانگێک له‌ رێگه‌ى هه‌ندێک دۆست، ده‌وڵه‌تى تورک هه‌تا ته‌یب ئه‌ردۆغان خۆی، داواى له‌ ئێمه‌ کردبوو که‌ له‌ناو تورکیا واته‌ باکورى کوردستان ئێوه‌ ئاگربه‌ست رابگه‌یه‌نن، ئێوه‌ له‌ به‌شه‌کانى دیکه‌ى کوردستان هه‌رچیه‌ک ده‌که‌ن، ئێمه‌ سه‌رقاڵى نابین'. واته‌ له‌گه‌ڵ ئێمه‌دا ئاگربه‌ست رابگه‌یه‌نن، ئه‌وه‌ته‌ شه‌ڕتان له‌گه‌ڵ په‌ده‌که‌ هه‌یه‌، بڕۆن له‌گه‌ڵ وان شه‌ێ‌ بکه‌ن. ئه‌مه‌ یارى دوژمنه‌. پێویسته‌ ئێمه‌ له‌به‌رانبه‌ر ئه‌م یاریه‌ى دوژمن هوشیار بین. ده‌وڵه‌تى تورک هه‌موو کاتێک کوردى به‌م شێوه‌یه‌ هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندووه‌ و له‌دژى یه‌کترى به‌کارى هێناون. به‌م شێوه‌یه‌ سه‌رکه‌وتووه‌. ئه‌مه‌ دوژمنه‌. مێژوومان هه‌یه‌. له‌ مێژووى گه‌لى کورددا ده‌وڵه‌تى تورک له‌ هه‌موو قۆناغێکدا، هه‌م له‌ کاتى عوسمانیه‌کان و هه‌م له‌ سه‌رده‌مى کۆماردا، هه‌رچى به‌ڵێنێکى به‌ کورد دابێت، به‌ڵێنه‌کانى جێبه‌جێ نه‌کردووه‌. پێویسته‌ مرۆڤ ئه‌مه‌ باش باش ببینێت. پێویسته‌ ناکات بیر له‌ دوور بکه‌ینه‌وه‌. له‌ مێژوویه‌کى نزیکدا، له‌ ئه‌نجامى پیلانگێرى نێوده‌وڵه‌تیدا له‌ساڵى ١٩٩٩ سه‌رۆک ئاپۆیان ده‌ستگیر کرد و راده‌ستى ده‌وڵه‌تى تورکیان کرده‌وه‌. ئه‌و کاته‌ تورکیا خۆشحاڵ بوو و وتی، "په‌که‌که‌ نه‌ما". ئه‌و کاته‌ش ئاگربه‌ستمان راگه‌یاندبوو. ده‌وڵه‌تى تورک دواى ئه‌وه‌ چى کرد؟ له‌ به‌رانبه‌ر ته‌ڤگه‌رى و سیاسه‌تى باشورى کوردستان هێڵى سوورى دروست کرد. په‌یوه‌ندیه‌کانى له‌گه‌ڵ باشورى کوردستان وه‌ک هێڵى سورى دانا. هێڵى سور واته‌ دوژمن. کاتێک له‌ ٢٠٠٨ له‌ زاپ له‌به‌رانبه‌ر گه‌ریلا شکستیان هێنا، بینیان که‌ له‌ باشور ناتوانن به‌ ته‌نها سه‌ربکه‌ون، هێڵى سوریان هه‌ڵگرت. ئه‌وه‌ ئه‌زموونێکه‌. هه‌روه‌ها له‌ نه‌وه‌ته‌کاندا حزبولایان له‌دژى ئێمه‌ هاندا. دواى ئه‌وه‌ى سه‌رۆکاته‌ى ده‌ستگیرکرا، له‌ ئه‌سته‌نبوڵ سه‌رۆکى حزبوڵا و ژماره‌یه‌ک له‌ ئه‌ندامانیان کوشت. پاشماوه‌کانى حزبوڵاشیان ده‌ستگیرکرد و راپێچى زیندانه‌کانیان کرد. ده‌وڵه‌تى تورک به‌م شێوه‌یه‌یه‌، هه‌موو کاتێک کوردیان به‌م شێوه‌یه‌ هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندووه‌، به‌ ده‌ستى کورد به‌رخۆدانى کوردیان ته‌سفیه‌ کردووه‌ و دواتر خۆى کردووه‌ به‌ سه‌روه‌ر. ئێستاش ده‌وڵه‌تى تورک پلانێکى به‌م شێوه‌یه‌ى داناوه‌. هیوادارم هه‌موو لایه‌نه‌کان له‌به‌رانبه‌ر ئه‌م پلانه‌ هوشیار بن و نه‌بین به‌ به‌شێک له‌ یاریه‌که‌. ده‌وڵه‌تى تورک ده‌یه‌وێت شه‌ڕى ناوخۆیى له‌ناو کورددا دروست بکات و خۆى سه‌روه‌ر بێت. بۆ ئه‌وه‌ى ستراتیژى خۆى ئه‌نجام بدات ئه‌م کاره‌ ده‌کات. ئێمه‌ چاوه‌رێ ده‌که‌ین که‌ راستى له‌لایه‌ن راى گشتى و هه‌موو لایه‌نه‌ سیاسیه‌کانى کورد به‌ باشى بزانرێت. * ئامانجى پارتى دیموکراتى کوردستان (په‌ده‌که‌) له‌ هاتن بۆ کامپى گه‌ریلا له‌ مه‌تینا چییه‌؟  له‌سه‌ر مه‌تینا دۆڵ و که‌ندێکى زۆر گرنگ هه‌یه‌، که‌ مه‌تینا ده‌کات به‌ دوو به‌شه‌وه‌. هێزه‌کانى پارتى دیموکراتى کوردستان (په‌ده‌که‌) له‌وێ جێگیر بوون. له‌وێ له‌ ٧ شوێن و خاڵدا خۆیان جێگیرکردووه‌. هێزه‌کانى ئێمه‌ش له‌و شوێنانه‌وه‌ نزیکن. ئه‌مڕۆ زانیارییان پێدام، که‌ 'به‌ره‌و ئێمه‌ رێگا دروست ده‌که‌ن. نێوانمان ٢٠٠ بۆ ٣٠٠ مه‌تره‌'، هێزه‌کانمان لێمان ده‌پرسن و ده‌ڵێن، 'ئێمه‌ چى بکه‌ین؟' ئێمه‌ش وتمان، 'هه‌ڤاڵ ئێستا راوه‌ستن. یانى بڵێیت کارێک بکه‌ن، که‌ رێگاکه‌ بهێنن تاوه‌کو شوێنه‌که‌ى ئێوه‌؟' یانى بابه‌تێکى هه‌ستیارى له‌و جۆره‌ له‌ گۆڕێدایه‌. له‌وێ سه‌نگه‌رى شه‌ر دروست ده‌که‌ن. حه‌فاره‌ و شۆفڵ و زرێپۆشیان هێناوه‌. له‌ هه‌مان کاتدا به‌ره‌و کامپه‌کانى هه‌ڤاڵانمان ده‌ڕۆن. ئێمه‌ جارێکیتر زانیاریمان بۆ هات، که‌ له‌گه‌ڵ حکومه‌تى عێراق دا رێککه‌وتنێکیان کردووه‌. ئه‌و رێککه‌وتنه‌ چه‌ند رێککه‌وتنى ناوه‌ندییه‌، یان نا، ئێمه‌ نازانین، به‌ڵام ده‌یانه‌وێت هه‌ندێک له‌ هێزه‌کانى عێراقیش به‌شدارى ئه‌و شه‌ڕه‌ بکه‌ن. له‌وێ شاخى چارچه‌ل هه‌یه‌ و ده‌یانه‌وێت ئۆپراسیۆن و هێرش بکه‌نه‌ سه‌ر ئه‌وێ. شاخى چارچه‌ل ساڵه‌هاى ساڵه‌ گه‌ریلاى تیادایه‌ و شوێن و وارى گه‌ریلا له‌وێیه‌. گه‌ریلا به‌ گوشارى سه‌ربازى و به‌ زۆردارى پاشه‌کشه‌ ناکات. ئه‌وه‌ له‌ بیر و هۆش و عه‌قڵییه‌تى ئێمه‌دا نییه‌. به‌ راستى له‌وباره‌یه‌وه‌ ئێمه‌ داوا له‌ گه‌له‌که‌مان ده‌که‌ین. ئه‌گه‌ر ئه‌وان له‌وێ بڕۆنه‌ سه‌ر هه‌ڤاڵانمان، هه‌ر هێزێکى سه‌ربازى ئه‌گه‌ر هێزێکى ترى سه‌ربازى بڕواته‌ سه‌ری، ئه‌و هێزه‌ خۆى ده‌پارێزێت. بۆ ئه‌وه‌ش به‌ڕاستى ئه‌و بابه‌ته‌ بۆ ئێمه‌ هه‌ستیاره‌. ئه‌گه‌ر له‌ به‌رامبه‌رماندا به‌ره‌یه‌کى دووه‌م بکه‌نه‌وه‌، باشه‌ ئه‌وه‌ چ به‌رژه‌وه‌ندییه‌کى گه‌لى کوردى تیادایه‌؟ ئه‌وه‌ خزمه‌ت به‌ کێ ده‌کا؟ ته‌نها خزمه‌ت به‌ ده‌وڵه‌تى تورک ده‌کات. ئێستا هه‌ڵده‌ستن و به‌رامبه‌ر به‌ ئێمه‌ ده‌ڵێن، 'ئێوه‌ لێره‌ چى ده‌که‌ن و چیتان ده‌وێت؟' باشه‌، ئێمه‌ ٤٠ ساڵه‌ لێره‌ین. بۆ تاوه‌کو ئێستا ئه‌وه‌تان نه‌ده‌وت. بابه‌تى دووه‌م ئه‌وه‌یه‌، له‌ ئاگربه‌ستى ٢٠١٣دا، که‌ رۆڵى کاک مه‌سعودیشى تێدا بوو، به‌ ره‌زامه‌ندیى ئه‌وان و به‌ قبوڵکردن و په‌سه‌ندکردنى هه‌مووان ئێمه‌ گه‌ریلاکانمان له‌ باکووره‌وه‌ کشانده‌وه‌ بۆ باشوورى کوردستان. ئه‌و کاته‌ هه‌موویان ئه‌وه‌یان قبوڵ بوو. دواى ئه‌وه‌ ده‌وڵه‌تى تورک پرۆسه‌ى ئاشتیى تێکدا و خواستى به‌ شه‌ر کۆتایى به‌ ئێمه‌ بهێنێت، له‌ باکوور و باشوور له‌ هه‌موو شوێنێکدا هێرشى کرده‌ سه‌رمان. کوردستان دیالکتیکى هه‌یه‌. ئێمه‌ کوردستانمان نه‌کردووه‌ به‌ ٤ پارچه‌، دوژمن کردوویه‌تى به‌ ٤ پارچه‌. دیالکتیکى کوردستان چییه‌؟ کاتى خۆی، که‌ له‌ باشوور شه‌ێ‌ هه‌بوو له‌ ساڵانى ١٩٦٠ و ١٩٨٠ دا پێشمه‌رگه‌کان باکوریان به‌کار ده‌هێنا. ئه‌و کاته‌ پێشمه‌رگه‌کان شه‌مزینانیان به‌کارده‌هێنا، چه‌لێ، کۆماتا و چیایى جودییان به‌کار ده‌هێنا. ئه‌وه‌ دیالکتیکى کوردستانه‌. ئێمه‌ش ٤٠ ساڵه‌ لێره‌ین. باشه‌ ئێستا ئه‌وه‌تان بیرکه‌وته‌وه‌ و به‌ مێشکتاندا هات، که‌ لێره‌ سه‌روه‌ر و باڵاده‌ستن و بۆ هه‌ر شوێنێک ده‌تانه‌وێت بڕۆن، باشه‌ ئێوه‌ سه‌روه‌ر و باڵاده‌ستن. ئێمه‌ بۆ ئه‌وه‌ هیچ ناڵێن، به‌ڵام ئێستا دۆخى ئاوارته‌ و نائاسایى هه‌یه‌. له‌و دۆخه‌دا ئه‌و جموجوڵه‌ خزمه‌ت به‌ دۆزى گه‌لى کورد ناکات. خزمه‌ت به‌ داهاتووى گه‌لى کورد ناکات. ئه‌وه‌ مه‌ترسیى زۆر له‌گه‌ڵ خۆى ده‌هێنێت. وه‌ک پێشتر ئێمه‌ وتمان، ئێمه‌ نامانه‌وێت له‌ به‌ارمبه‌ر کورداندا چه‌ک به‌کار بهێنین. شه‌ڕى کورد و کورد نه‌ له‌ خزمه‌تى ئێمه‌دایه‌ و نه‌ له‌ خزمه‌تى گه‌لى کورددایه‌. هه‌ندێک دوور له‌ ئێمه‌ بوه‌ستن. ئه‌م شوێنه‌ بۆ ئێمه‌ گرنگه‌. ئه‌وانیش ئه‌وه‌ ده‌زانن و ئه‌وانیش وه‌ک ئێمه‌ شه‌ڕیان کردووه‌ و ده‌زانن شه‌ێ‌ چییه‌. ئێستا له‌ مه‌تینا دۆخێکى مه‌ترسیدار هه‌یه‌. هه‌موو ساتێک ئه‌گه‌رى ئه‌وه‌ هه‌یه‌ له‌ نێوان ئێمه‌ و په‌ده‌که‌دا شه‌ر رووبدات. من بۆ ئه‌وه‌ بانگه‌وازم هه‌یه‌ و له‌ پێش هه‌موانه‌وه‌ داوا له‌ کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کوردستان (که‌نه‌که‌) ده‌که‌م، که‌ بۆ یه‌کێتیى کورد ره‌نج و خه‌باتیان هه‌یه‌ و سپاسیان ده‌که‌م و پیرۆزباییان لێده‌که‌م. من داوا له‌ هه‌موو حیزبه‌ سیاسییه‌کانى هه‌ر چوار پارچه‌ى کوردستان ده‌که‌م، به‌ ڕاستى ئێستا دۆخێکى جدى هه‌یه‌. ئێمه‌ نامانه‌وێت شه‌ڕى کوشتنى خوشک و برا رووبدات، به‌ڵام خۆیان خستووه‌ته‌ ناو شه‌ڕه‌که‌ى ئێمه‌، که‌ به‌رامبه‌ر ده‌وڵه‌تى تورکى داگیرکه‌ر ده‌یکه‌ین. ئێستا چوونه‌ته‌ ناو هه‌ڤاڵان. هه‌موو ساتێک ئه‌گه‌رى روودانى شتێک هه‌یه‌، که‌ من نامه‌وێت و میلله‌تى کورد و راى گشتیى کوردیش نایانه‌وێت. بۆ ئه‌وه‌ش من تکا ده‌که‌م هه‌موو حیزبه‌کان و هه‌موو هێزه‌کان له‌ به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌دا بێده‌نگ نه‌بن و ده‌ستێوه‌ردان بکه‌ن. من داوا ده‌که‌م به‌رپرسانى په‌ده‌که‌ و یه‌نه‌که‌، گۆڕان، یه‌کگرتوو، کۆمه‌ڵ، زه‌حمه‌تکێشان، سۆسیالیست، حیزبى شیوعی، هه‌موو رۆشنبیران، هونه‌رمه‌ندان، رێکخراوه‌ مه‌ده‌نییه‌کان له‌ به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌دا هه‌ڵوێستیان هه‌بێت و بڕۆن بۆ ئه‌وێ. ره‌نگه‌ مرۆڤ نه‌توانێت بڕوات بۆ ئاڤاشین و زاپ و هه‌ندێک شوێنى تر، چونکه‌ رۆیشتن بۆ ئه‌و شوێنانه‌ زه‌حمه‌ته‌، به‌ڵام رێگاى مه‌تینا کراوه‌یه‌ و رێگاکه‌ دێت تاوه‌کو ناوه‌ند. هه‌ر که‌س بیه‌وێت ده‌توانێت بێت و سه‌یر بکات تاوه‌کو بزانێت کێ مافداره‌ و کێ مافدار نییه‌. ده‌ستى خۆتان بخه‌نه‌ سه‌ر رووداوه‌که‌. ئێمه‌ هه‌رگیز له‌ دژى سه‌روه‌ریى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان نین، به‌ڵام وه‌ک وتم، دیالکتیکى کوردستان هه‌یه‌. ئێستا هه‌لومه‌رجى ئاوارته‌ و نائاسایى هه‌یه‌، دوژمن دێته‌ سه‌رمان و هێرش ده‌کاته‌ سه‌رمان. من داوا له‌ هه‌موو که‌سانى خاوه‌ن ویژدان ده‌که‌م. داوا له‌ وڵاتپارێزان و دیموکراته‌کان ده‌که‌م. داوا له‌ هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌ ده‌که‌م، که‌ نایانه‌وێت خوێنى گه‌نجانى کورد بڕژێت، داوایان لێده‌که‌م، ئه‌و کاره‌ به‌و شێوه‌یه‌ نابێت. ئێمه‌ له‌ به‌رامبه‌ر دوژمنى داگیرکه‌ردا شه‌ر ده‌که‌ین. به‌و شێوه‌یه‌ هاتوونه‌ته‌ سه‌رمان و هه‌ڵگیرساندنى شه‌ڕێکى ناوخۆیى خزمه‌ت به‌و گه‌له‌ ناکات. ده‌ڵێن، په‌که‌که‌ هێرشى کردووه‌، په‌که‌که‌ له‌ کوێ هێرشى کردووه‌؟ من داوا له‌ هه‌موو که‌س ده‌که‌م، ئێستا هه‌ندێک ده‌رفه‌ت هه‌یه‌ و له‌ نێوانماندا شه‌ێ‌ رووى نه‌داوه‌. ئه‌و هه‌وڵه‌ بۆ هه‌ڵگیرساندنى شه‌ێ‌ رابگرن. کاتێک من ئه‌وه‌ ده‌ڵێم، ئه‌وه‌ له‌ لاوازییه‌وه‌ نییه‌. من کوردێکم، هه‌موو ته‌مه‌نى خۆمم بۆ کوردستان ته‌رخانکردووه‌. هه‌موو هه‌ڤاڵانى تریشمان ته‌مه‌نى خۆیان بۆ کوردستان ته‌رخانکردووه‌. من ئه‌و ته‌مه‌نه‌شى ماومه‌ تاوه‌کو دوا هه‌ناسه‌ بۆ کوردستانى ته‌رخان ده‌که‌م. دڵم ده‌سوتێت و ئاگر ده‌گرێت. حیزبه‌که‌مان نایه‌وێت، سه‌رۆکایه‌تیمان نایه‌وێت جارێکیتر شه‌ڕى کورد و کورد رووبدات. له‌ سه‌ده‌ى ٢١دا شه‌ڕى ناوخۆیى نابێت. سه‌یر بکه‌ن ده‌وڵه‌تى تورک چى ده‌ڵێت؟ ده‌ڵێت، 'ئه‌وانه‌ هه‌موویان خێڵه‌کى و عه‌شیره‌تن، یه‌کتر ده‌کوژن و نه‌ته‌وه‌ و میلله‌ت نین'. به‌و شه‌ڕه‌ ئێمه‌ رایده‌گه‌یه‌نین، که‌ ئه‌و قسه‌یه‌ راسته‌، ئێمه‌ میلله‌ت نین و عه‌شیره‌تین. ئێمه‌ له‌ سه‌ده‌ى ٢١داین. گفتوگۆ هه‌یه‌، موناقشه‌ هه‌یه‌. ئه‌گه‌ر ئێمه‌ ناتوانین له‌گه‌ڵ یه‌کتر دانیشین ته‌واو، خۆ ناوبژیوان هه‌یه‌ له‌ نێوانماندا، که‌واته‌ نابێت ئه‌وه‌ رووبدات. بۆیه‌ ئێمه‌ ئه‌وه‌مان ده‌وێت، ئێستا ده‌وڵه‌تى تورک هاتووه‌ و ئێمه‌ بڕوامان به‌ خۆمان هه‌یه‌. ئێمه‌ له‌ شه‌ێ‌ ناترسین و ئێمه‌ بڕواى ته‌واومان  به‌خۆمان هه‌یه‌. ئێمه‌ له‌ شه‌ڕى ناوخۆیى ده‌ترسین. ئێمه‌ له‌شه‌ێ‌ له‌گه‌ڵ دوژمن ناترسین. ئێمه‌ بانگه‌شه‌ ده‌که‌ین و من ئه‌وه‌ له‌ به‌رده‌م راى گشتیدا ده‌ڵێم، ئێمه‌ ئه‌و دوژمنه‌ تێکده‌شکێنین. شه‌ڕى ٤٦ رۆژه‌ ئه‌وه‌ى سه‌لماندووه‌ و ئێستا دوژمن ناتوانێت پێشڕه‌وى بکات و ناتوانێت ئه‌و شاخانه‌ بگرێت، که‌ ده‌یه‌وێت و پلانى بۆ داناوه‌. راسته‌، به‌ فڕۆکه‌ هه‌موو شوێنێک بۆردومان ده‌کات، به‌ڵام ئێمه‌ خاڵى هه‌ستیارى ئه‌وانمان گرتووه‌ و دوژمن به‌ بنبه‌ست گه‌یشتووه‌. ئێستا زانیاریم بۆ دێت، له‌سه‌ر شاخى زه‌ندورا و له‌ هه‌موو شاخه‌کاندا سه‌ربازانى تورک وره‌یان رووخاوه‌، ماند و شه‌که‌ت بوون، بارى ده‌روونییان تێکچووه‌، هیچ وره‌یان به‌ به‌ره‌وه‌ نه‌ماوه‌ و بۆ ئه‌وه‌ش هه‌موو ٢ رۆژ جارێک هه‌موو سه‌ربازه‌کان ئاڵوگۆێ‌ ده‌که‌ن. ئێمه‌ دوژمنمان چه‌قاندووه‌ و به‌ بنبه‌ستمان گه‌یاندووه‌، به‌ڵام ئه‌و دوژمنه‌ دڕنده‌یه‌ و به‌سه‌رماندا دێت. ئه‌گه‌ر ئێوه‌ هاوکاریمان ناکه‌ن، بۆ رێگریمان لێده‌که‌ن و گرفتمان بۆ دروست ده‌که‌ن و دێنه‌ سه‌ر رێگامان. ئێوه‌ ئه‌و هه‌موو ساڵه‌ راوه‌ستان، ئێستاش بوه‌ستن، با ئارامى دروست ببێت، ئه‌و کاته‌ ئێوه‌ چى ده‌که‌ن و چى ده‌ڵێن، وه‌رن بیڵێن. ئه‌گه‌ر ئێمه‌ وتمان نا، ئه‌وا ئێوه‌ مافدارن. ئه‌گه‌ر ئێوه‌ پشتیوانى و هاوکارى ناکه‌ن، هه‌ر هیچ نه‌بێت ئێستا راوه‌ستن. ئێمه‌ ئه‌وه‌مان له‌ گه‌له‌که‌مان ده‌وێت و بانگه‌وازمان به‌ تایبه‌تى بۆ گه‌له‌که‌مان له‌ بادینانى خۆشه‌ویست هه‌یه‌. ئه‌و هه‌موو ره‌نجه‌تان هه‌یه‌. ئێمه‌ ده‌زانین گونده‌کانتان خاپوور ده‌کرێن و دوژمن هه‌موو شوێنه‌کانى ئێوه‌ى  کردووه‌ته‌ ئامانج و کاول و تاڵانیان ده‌کات. ئه‌و دوژمنه‌ دوژمنێکى دڕنده‌یه‌ و ئێمه‌ ئه‌وه‌ ده‌زانین. ئێمه‌ش به‌و رووداوانه‌ ناڕه‌حه‌ت و خه‌مبار ده‌بین. ئه‌و دوژمنه‌ دێته‌ سه‌رمان تاوه‌کو ئێمه‌ پاکتاو بکات. ئه‌گه‌ر ئێمه‌ پاکتاو بکات، ئه‌وا سه‌یر بکه‌ن تاوه‌کو بزانن چى به‌سه‌ر کوردستاندا ده‌هێنێت. بۆ ئه‌وه‌ش به‌ڕاستى ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت گه‌له‌که‌مان، ریشسپییانى گه‌لى کورد ده‌ستبه‌کار ببن تاوه‌کو رێگرى له‌ ئه‌گه‌رى روودانى ئه‌و شه‌ڕه‌ چاوه‌ڕوانکراوه‌ ناوخۆییه‌ بگرن. فازڵ میرانى سکرتێرى مه‌کته‌بى سیاسى له‌دواى رووداوه‌که‌ وشه‌یه‌کى بۆ پارته‌که‌تان به‌کارهێنا و وتی، 'به‌کرێگیراون'. بۆ ئه‌و زماندرێژیه‌ ئێوه‌ ده‌توانن چى بڵێن؟ ئه‌و که‌سه‌ى قسه‌که‌ى کردووه‌، ئێمه‌ باش ده‌یانناسین. سه‌ره‌تا ئه‌م قسه‌یه‌ بێویژدانیه‌، قسه‌هه‌ڵبه‌ستنه‌. دواتریش یاریکردنه‌ به‌ عه‌قڵى گه‌له‌که‌مان. ئه‌وان وا بیر ده‌که‌نه‌وه‌، هه‌رچیه‌کیان وت، خه‌ڵکى دهۆکیش ده‌ڵێت وایه‌. خه‌ڵکى دهۆک خه‌ڵکێکى رۆشنبیره‌، ده‌خوێنن، تۆڕه‌ کۆمه‌لایه‌تیه‌کان هه‌ن. ئێوه‌ ناتوانن ئه‌و قسانه‌ به‌ گه‌له‌که‌مان بده‌نه‌ قبوڵکردن. کێ په‌که‌که‌ى به‌کرێ گرتووه‌؟ ئێران؟ ئێران هه‌ڤاڵانمان شه‌هید ده‌کات. ٢ حه‌فته‌ له‌مه‌وبه‌ر له‌ سه‌ڵماس ٤ هه‌ڤاڵمان به‌ ده‌ستى ئێران شه‌هید بوون. ئێمه‌ له‌ژێر فشارى ئه‌وانیشداین و هێرشمان ده‌که‌نه‌سه‌ر. له‌لایه‌کى دیکه‌وه‌ تورک هه‌یه‌ که‌ گه‌وره‌ترین هێرشمان له‌دژى ئه‌نجام ده‌دات. ئێوه‌ باسى کێ ده‌که‌ن، ئێوه‌ باسى عێراق ده‌که‌ن؟ وا دیاره‌ ئێوه‌ عێراق پێکه‌وه‌ داده‌نیشن و پێکه‌وه‌ ئۆپه‌راسیۆنى هاوبه‌ش ده‌که‌ن. باشه‌ ئه‌و کاته‌ کێ ئێمه‌ به‌کرێ گرتووه‌؟ مرۆڤ قسه‌یه‌ک ده‌کات، پێویسته‌ به‌ باشى بزانێت واتاکه‌ى چى ده‌بێت. ئێمه‌ فیدایى ئه‌م وڵایه‌ین. نه‌ ماڵمان هه‌یه‌، نه‌ موڵکمان هه‌یه‌ و نه‌ خانه‌واده‌مان هه‌یه‌. ئێمه‌ گیانى خۆمان بۆ ئه‌م گه‌له‌ به‌خت کردووه‌. ئێمه‌ و هه‌موو هه‌ڤاڵانمان مادیه‌تمان خستووه‌ته‌ لایه‌ک، ئێمه‌ بۆ مه‌عنه‌ویه‌ت، بۆ داهاتووى ئه‌م گه‌له‌، ره‌نج ده‌کیشین و هه‌وڵ ده‌ده‌ین. ئێمه‌ سه‌ربه‌خۆین. مافیان نییه‌ به‌م شێوه‌یه‌ قسه‌ بکه‌ن. ئێمه‌ قسه‌یه‌کى پێچه‌وانه‌یه‌. به‌ڵام بڕوام وایه‌ گه‌لى بادینان و هه‌موو گه‌له‌که‌مان به‌ باشى راستیه‌که‌ ده‌زانن، ئه‌و که‌سه‌ کێیه‌، ئێمه‌ کێین. ئێمه‌ چۆن ده‌ژین، ده‌زانرێت. ئێمه‌ ژیانمان بۆ ئه‌م گه‌له‌ به‌خت کردووه‌ و ئێمه‌ عاشقى ئازادى کوردستانین. هه‌ندێک که‌س ده‌ڵێن، 'ئه‌مه‌ له‌دژى کوردن.' باشه‌ چۆن له‌دژى کوردین؟ خۆى ئه‌م تێکۆشانه‌یه‌ که‌ کوردى کردووه‌ته‌ ئیراده‌ و هێز. باشه‌ کوردایه‌تى چییه‌؟ پێویسته‌ ئه‌مه‌ باش بزانین. ئێمه‌ ده‌ڵێین، بوه‌ستن. ئه‌وان ناوه‌ستن و ده‌ڵێن 'ئیلا ده‌تانکوژین. بچن بۆ کوێ دواتان ده‌که‌وین و ده‌تانکوژین.' ئێمه‌ش به‌رانبه‌ر ئه‌مه‌ به‌رخۆدان ده‌که‌ین. ئه‌وانه‌ى خاوه‌ن ویژدانن، که‌رامه‌ت و کوردسیاته‌یان هه‌یه‌، یان دیموکراته‌کان ده‌ڵێن، 'ئه‌مه‌ چ بێ مه‌رحه‌مه‌تیه‌'. ده‌وڵه‌تى تورک به‌م ئه‌ندازه‌یه‌ هێرش ده‌کات، گونده‌کان تێک ده‌دات، به‌م شێوه‌یه‌ دارستانه‌کان ده‌فرۆشێت ، به‌ ته‌نها یه‌ک قسه‌ش له‌سه‌ر تورک ناکه‌ن، به‌ڵام قسه‌ له‌سه‌ر په‌که‌که‌ ده‌که‌ن. باشه‌، ئێوه‌ تورکه‌کان به‌م ئه‌ندازه‌یه‌ پاک ده‌بینن. ئه‌وه‌ ده‌وڵه‌تێکه‌ قێزه‌ون و دوژمن کورده‌. ئه‌و هاوپه‌یمانیه‌ى له‌ تورکیا دروست بووه‌ و ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ له‌دژى کورد هاوپه‌یمانى به‌ستووه‌. ئه‌گه‌ر له‌دژى کورد نه‌بن ناتوانن ته‌کبگرن. له‌م قسه‌یه‌دا شتێکى زۆر مه‌ترسیدار هه‌یه‌. دیاره‌ ئه‌وان بڕیارى شه‌ڕیان داوه‌. من بانگه‌وازى ده‌که‌م. ئه‌مه‌ بریارێکى هه‌ڵه‌یه‌. له‌به‌رئه‌وه‌ى که‌سێکى سه‌رکردایه‌تیه‌ و ئاگادارى شته‌کانه‌. یان بۆ ئه‌وه‌ى بڕیارى شه‌ێ‌ بده‌ن، یاخود بیانوویه‌ک دروست بکه‌ن، ئه‌م کاره‌ ده‌که‌ن. خۆى هه‌ندێک راگه‌یاندن ده‌گه‌ڕێن و هه‌واڵى پرۆپاگانده‌ى ره‌شکردن ده‌که‌ن و بابه‌تى وه‌ک ئه‌وه‌ى په‌که‌که‌ له‌کوێ هاتووه‌، په‌که‌که‌ به‌ڵاى سه‌رى باشوره‌. به‌رله‌ په‌که‌که‌ ده‌وڵه‌تى تورک سڵاویشى له‌ باشور نه‌ده‌کرد. په‌یمانى جه‌زائیر به‌ ته‌نها ٢ ده‌وڵه‌ت نه‌بوون. ده‌وڵه‌تى تورکیش له‌ پشت په‌رده‌ بوو. ده‌وڵه‌تى تورک ئه‌و کاته‌ش ده‌ستوه‌ردانى ده‌کرد. به‌ڵگه‌ هه‌یه‌. ئه‌مه‌ دوژمنه‌، توش هه‌ڵده‌ستیت و ده‌وڵه‌تى قێزه‌ونى تورک وه‌ک  ده‌وڵه‌تێکى پاک و په‌که‌که‌ش وه‌ک شتێکى خراپ که‌ گوایه‌ شه‌ڕى هێناوه‌ته‌ باشور پیشان ده‌ده‌یت. ئێمه‌ شه‌رمان نه‌هێناوه‌، دوژمن هاتووه‌. له‌به‌رئه‌وه‌ى به‌و بریاره‌ى که‌ تازه‌ ده‌ریان کردووه‌، پێویسته‌ ده‌ستکه‌وتى کورد له‌ هه‌موو جێگه‌یه‌ک تێکبشکێنن. بریاره‌که‌ى به‌م شێوه‌یه‌یه‌. ئه‌گه‌ر ئه‌و که‌سانه‌ وا ده‌زانین ده‌وڵه‌تى تورک هێرش ده‌کاته‌ سه‌ر په‌که‌که‌، په‌که‌که‌ش لاواز بووه‌، بۆیه‌ش بۆ ئه‌وه‌ى له‌ پشته‌وه‌ لێى بده‌ن و په‌که‌که‌ ته‌سفیه‌ بکه‌ن، هه‌وڵ ده‌ده‌ن. ئه‌گه‌ر ئه‌وان به‌م شێوه‌یه‌ بیر ده‌که‌نه‌وه‌، من پێیان ده‌ڵێم به‌داخه‌وه‌ بۆ ئێوه‌. په‌که‌که‌ له‌ناو ناچێت. په‌که‌که‌ ته‌ڤگه‌رێکى بیردۆزیه‌، تا هه‌ر چ راده‌یه‌ک له‌دژى په‌که‌که‌ بوه‌ستیته‌وه‌، په‌که‌که‌ ئه‌و کاره‌ توندتر ده‌بێت. په‌که‌که‌ به‌ خوێنى کچ و کوڕێ کورد دامه‌زراوه‌. به‌ ملیۆنان لایه‌نگرى په‌که‌که‌ هه‌یه‌. لایه‌نگرانى په‌ده‌که‌ خۆشیان ئه‌مه‌ ده‌بینن. سه‌یرى ده‌که‌ن. تو به‌م شێوه‌یه‌ سووکایه‌تى ده‌که‌ى و له‌ پشته‌وه‌ لێده‌ده‌ی، ئایا گه‌لى کورد لێتان ده‌بورێت؟ وه‌ک تر ئه‌گه‌ر وه‌ک ئه‌وان ده‌ڵێن په‌که‌که‌ ته‌سفیه‌ ببێت، یان گورزى به‌ربکه‌وێت، دواتر نۆره‌ى یه‌نه‌که‌ و دواتریش ئێوه‌ ده‌توێننه‌وه‌. پێویسته‌ که‌س خۆى هه‌ڵنه‌خه‌ڵه‌تێنێت. په‌که‌که‌ به‌هۆى ئه‌وه‌ى ناسنامه‌ى کورد ده‌پارێزێت، هێرش له‌به‌رانبه‌ر په‌که‌که‌ ئه‌نجام ده‌درێت. په‌که‌که‌ تورکیاى تێکنه‌داوه‌، به‌ ته‌نها ناسنامه‌ى کورد ده‌پارێزێت، بۆیه‌ش هێرش ده‌که‌ن. ئه‌وان ده‌ڵێن، 'ئێمه‌ ناسنامه‌ى کوردمان له‌ تورکیا له‌ناوبردبوو، به‌ڵام عه‌بدوڵلا ئۆجالان هاته‌ گۆڕه‌پانه‌که‌ و هه‌مووانى هه‌ستانده‌ سه‌رپێ و تاوانبار ئه‌وه‌.' بۆیه‌ش سه‌رۆکایه‌تیمان ئه‌شکه‌نجه‌ ده‌درێت و ده‌یانه‌وێت ئێمه‌ له‌ناو ببه‌ن. هه‌موو که‌سێک ده‌زانێت ئێمه‌ به‌پێى په‌یمانێک هاتووینه‌ته‌ ئێره‌، ٤٠ ساڵه‌ ئێمه‌ لێره‌ین. له‌ ١٩٩٥دا دوباره‌ په‌یمان دروست بوو له‌نێوانمان و له‌و په‌یمانه‌دا هاتووه‌ که‌ شوێن و جێگه‌ى په‌که‌که‌، حه‌فتانین، زاپ و خواکورکه‌. باشه‌، له‌ ٢٠١٣دا به‌ رازیبونى ئێوه‌ له‌ باکور نه‌کشاینه‌وه‌؟ وه‌ک تر خۆ په‌که‌که‌ له‌ ئه‌فریقا نه‌هاتووه‌. له‌ ساڵى ١٩٩١ کاتێک له‌ باتیفا و بێگۆڤاى بادینان یه‌که‌م گوله‌ له‌به‌رانبه‌ر زۆرده‌ستى سه‌دام ته‌قێنرا، په‌که‌که‌ له‌وێ بوو. موشته‌شارى ئه‌و کاته‌ شایه‌دحاڵه‌. کێ له‌گه‌ڵ ئه‌واندا هه‌ڵیکوتایه‌ سه‌ر سه‌نگه‌ره‌کانى سه‌دان و له‌ناوى برد و له‌ بادینان راپه‌رینى دروست کرد. باشه‌ ئێمه‌ش که‌رکوک، مه‌خمور و شه‌نگالمان له‌به‌رانبه‌ر داعش نه‌پاراست. به‌رله‌وه‌ش هه‌یه‌. په‌که‌که‌ش کورده‌. راسته‌، ئێوه‌ ده‌ڵێن ئێمه‌ به‌رپرسیارى ئێره‌ین. باشه‌ کێشه‌ نییه‌ ئێوه‌ به‌رپرسیارن.  به‌ڵام هه‌ندێک چیا هه‌یه‌ که‌ ٤٠ ساڵه‌ په‌که‌که‌ى لێیه‌. به‌ڵام ئێوه‌ جارێکیتر هاتوون و ده‌ڵێن بۆچى ئێوه‌ دێن بۆ ئێره‌. وه‌ک ئه‌وه‌ى به‌ ته‌نها له‌و شاخانه‌ سه‌روه‌ریان ماوه‌ و له‌ هه‌موو جێگه‌یه‌کى دیکه‌ ده‌سه‌ڵاتیان نه‌ماوه‌، شتێکى به‌م شێوه‌یه‌ نییه‌. بۆیه‌ش ئێمه‌ ئه‌م بابه‌ته‌ گرنگ ده‌بینین. ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت ئه‌م هه‌وڵانه‌ کۆتاییان پێبهێنرێت و ده‌ست له‌م هزره‌ى خۆیان هه‌ڵبگرن. ئه‌و هزره‌ى که‌ په‌که‌که‌ ڕه‌ش بکه‌ین، وه‌ک به‌کرێگیراو پێناسه‌ى بکه‌ین، وه‌ک به‌ڵا پیشانى بده‌ین و شه‌ڕى له‌گه‌ڵدا بکه‌ین، له‌ به‌رژه‌وه‌ندى ئه‌واندا نییه‌. ئه‌وه‌ بۆ داهاتووى په‌ده‌که‌ش مه‌ترسیداره‌ و پێویسته‌ ده‌ست له‌م سیاسه‌ته‌ هه‌ڵبگرن. * چه‌ند رۆژ له‌وه‌ پێش هه‌په‌گه‌ داوایکرد ده‌سته‌یه‌کى بێلایه‌ن دروستبکرێت بۆ لێکۆڵینه‌وه‌کردن له‌ رووداوه‌که‌ى مه‌تینا، به‌ڵام سه‌ربارى ئه‌وه‌ش هه‌ر بانگه‌ش ده‌کرێت، که‌ پێشمه‌رگه‌ له‌لایه‌ن په‌که‌که‌وه‌ کوژراوه‌، ئه‌وه‌ راسته‌ یان نا؟ به‌پێى راپۆرتى فه‌رمیى هه‌ڤاڵانمان له‌وێ و به‌پێى ئه‌و رووداوه‌ى له‌وێ روویداوه‌ و به‌پێى شته‌ به‌رچاوه‌کان وادیاره‌ رووداوه‌که‌ به‌مشێوه‌یه‌ روویدابێت؛ ئه‌و هێزه‌ له‌لاى باکووره‌وه‌ یانى له‌لاى کانى ماسییه‌وه‌ قۆڵێکى ده‌ستى جموجوڵ کرد و قۆڵێکى تریشى له‌لاى ئامێدییه‌وه‌ ده‌ستى به‌ جموجوڵ کرد. ئه‌و قۆڵه‌ى له‌ کانى ماسییه‌وه‌ دێت، هه‌ڤاڵان له‌سه‌ر رێگه‌ بۆ ئه‌وه‌ى رایانبگرن و نه‌ڕوات، بۆ هۆشیارکردنه‌وه‌ و ئاگادارکردنه‌وه‌یان گولـله‌یان ته‌قاندووه‌، به‌ڵام راناوه‌ستن و تێده‌په‌ڕن. له‌وێ به‌ دواوه‌ ئه‌و ئۆتۆمبێله‌ زرێپۆشه‌ ده‌ته‌قێته‌وه‌. ئێمه‌ لێکۆڵینه‌وه‌مان له‌سه‌ر کرد و جارێکیتر پرسیارمان له‌سه‌رى کرد. هه‌ڤاڵانمان هیچ چه‌کێکى وه‌ک مووشه‌ک، که‌ ئه‌و ئۆتۆمبێله‌ بته‌قێنێته‌وه‌ و پارچه‌ى بکات و مرۆڤى تیادا بکوژێت، به‌کار نه‌هێناوه‌. هه‌ڤاڵانى ئه‌وێش سه‌ریان سوڕماوه‌، ئه‌و رووداوه‌ چۆن روویداوه‌، به‌ڵام له‌و کاته‌دا ٥ بۆ ٦ فڕۆکه‌ى چاودێرى به‌ ئاسمانى ئه‌و ناوچه‌یه‌وه‌ بوون. ئێمه‌ له‌و ئۆتۆمبێله‌مان نه‌داوه‌، به‌ڵام ئه‌وان ئێستا ده‌ڵێن، 'په‌که‌که‌ خۆى دانى به‌وه‌دا ناوه‌، که‌ ته‌قه‌ى کردووه‌' ئێمه‌ به‌ چه‌کى که‌سى ته‌قه‌مان کردووه‌ نه‌ک ته‌قه‌یه‌ک، که‌ زرێپۆشێک تێکبشکێنێت. جگه‌ له‌وه‌ش ئه‌و مرۆڤانه‌ به‌ پارچه‌ى بۆمب یان به‌هۆى ته‌قینه‌وه‌که‌وه‌ زیانیان به‌رنه‌که‌وتوه‌، به‌ڵکو ئه‌وه‌نده‌ى ئێمه‌ به‌ دوایدا چوون، ئه‌و که‌سانه‌ سوتاون. له‌به‌ر ئه‌وشه‌ دیاره‌ به‌رامبه‌ریان مووشه‌ک، یان رۆکێتى ئاگرین به‌کارهاتووه‌.   له‌به‌ر ئه‌وه‌ش ئێمه‌ داوامانکرد ده‌سته‌یه‌ک له‌ هه‌ردوو لایه‌ن پێکبهێنرێت، یان ده‌سته‌یه‌کى سه‌ربه‌خۆ بێت و له‌ رووى ته‌کنیکییه‌وه‌ لێکۆڵینه‌وه‌ى له‌سه‌ر بکات. ئێمه‌ له‌و که‌سانه‌مان نه‌داوه‌. رێک له‌و کاته‌دا روودانى رووداوێکى له‌و شێوه‌یه‌ گومانى ئه‌وه‌ى له‌لا دروستکردووین، که‌ ئه‌و رووداوه‌ پلانه‌، کارێکى تێکده‌رانه‌یه‌. ئێمه‌ ئه‌و لێکۆڵینه‌وه‌یه‌مان ده‌وێت و پێویست ناکات ئه‌و داوایه‌ ره‌تبکرێته‌وه‌. له‌ پێناو ئه‌و مرۆڤانه‌دا، که‌ گیانیان له‌ ده‌ستداوه‌ ده‌بێت مرۆڤ ئه‌و لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ بکات. من ئه‌وه‌ ده‌ڵێم، که‌ ئه‌و که‌سانه‌ بێ تاوانن. ئێمه‌ ئه‌وه‌شمان بۆ روون بووه‌ته‌وه‌، که‌ زۆرێک له‌و که‌سانه‌ نازانن ده‌یانبه‌ن بۆ کوێ، بێگومان ئه‌وانه‌ مرۆڤى بێ تاوانن، که‌ ژیانى خۆیان له‌ ده‌ستداوه‌ و شه‌هیدن. من سه‌ره‌خۆشى له‌ بنه‌ماڵه‌کانیان، له‌ که‌سوکاره‌کانیان ده‌که‌م. بۆ هه‌موو برینداره‌کان هیواى چاکبوونه‌وه‌ ده‌خوازم. ئه‌و رووداوه‌ ئێمه‌ى غه‌مگین کرد. به‌ڕاستى ئه‌وه‌ شتێکه‌، که‌ هیچ که‌سێک خوازیارى نه‌بوو. ئێمه‌ نامانه‌وێت له‌ نێوانماندا شه‌ڕێک رووبدات. ئه‌و رووداوه‌ به‌و شێوه‌یه‌ پێکهات. له‌به‌ر ئه‌وه‌ش ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت لێکۆڵینه‌وه‌ى له‌سه‌ر بکرێت. سه‌ره‌تا راگه‌یاندنه‌کانى سه‌ر به‌ په‌ده‌که‌ بڵاویانکرده‌وه‌، که‌ فڕۆکه‌ لێیداوه‌. دواى ئه‌وه‌ى ئێمه‌ وتمان، 'راسته‌ ته‌قه‌کردن بۆ هۆشیارکردنه‌وه‌ى روویداوه‌، به‌ڵام رووداوێکى له‌و شێوه‌یه‌ش رووى نه‌داوه‌' رێک هاتن ئه‌وه‌یان گۆڕى و وتیان، 'په‌که‌که‌ هێرشى کردووه‌'. ئه‌وه‌ ناهه‌قییه‌که‌، که‌ له‌ په‌که‌که‌ ده‌کرێت. به‌ڕاستى راى گشتیى باشوورى کوردستان هه‌ست به‌وه‌ ده‌کات و له‌وه‌دا هۆشیاره‌. ناهه‌قیمان به‌رامبه‌ر ده‌کرێت، تۆمه‌تێک و کارێک که‌ ئێمه‌ ئه‌نجاممان نه‌داوه‌، ده‌یخه‌نه‌ ئه‌ستۆمان. ژیانى ئێمه‌ دیاره‌، هه‌ڵوێستى ئێمه‌ دیار و روونه‌. ئێمه‌ له‌ کورده‌واریدا ده‌ژین و ئێمه‌ بۆ کوردان هه‌ین. بۆ نمونه‌ ده‌ڵێن، ئه‌وه‌ پلانێکى دوژمنانى کورده‌. هه‌موو دوژمنانى کورد له‌ دژى په‌که‌که‌ن. ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت ئه‌و رووداوه‌ روون ببێته‌وه‌. به‌پێى نیشانه‌کانى به‌رده‌ست ئه‌وه‌ له‌هێرشێکى ئاسمانى ده‌چێت، یان له‌ ناو خودى ئۆتۆمبێله‌که‌دا ته‌قینه‌وه‌که‌ روویداوه‌. له‌به‌ر ئه‌وه‌یه‌ ئێمه‌ ده‌ڵێن، پێویسته‌ ئه‌و رووداوه‌ روون ببێته‌وه‌. * دوا په‌یام و وته‌ى ئێوه‌ چییه‌؟ ئه‌م قۆناغه‌، که‌ تێکۆشانى گه‌له‌که‌مانى پیادا تێده‌په‌ڕێت قۆناغێکى زۆر گرنگه‌. قۆناغى هه‌بوون و له‌ناوچوونه‌، واته‌ قۆناغى مان و نه‌مانه‌. ده‌بێت هه‌موو که‌س ئه‌وه‌ بزانێت و هه‌ستى پێ بکات، چونکه‌ تورکیاى داگیرکه‌ر بۆ ئه‌وه‌ى گه‌لى کورد پاکتاو بکات و بیسڕێته‌وه‌ بڕیارى خۆى داوه‌. ئه‌وه‌ دید و جوڵه‌کانى دوژمنه‌. ئه‌وه‌ بابه‌تێکى نێوان حیزبه‌کان نییه‌. ده‌بێت ئێمه‌ به‌ دڵنیاییه‌وه‌ کێشه‌کانى نێوان حیزبه‌کان چاره‌سه‌ر بکه‌ین. به‌رامبه‌ر به‌ ئێمه‌ مه‌ترسییه‌کى گه‌وره‌ هه‌یه‌. له‌لایه‌ن فاشیزمى ده‌وڵه‌تى تورکه‌وه‌ به‌رامبه‌ر به‌ هه‌بوون و ده‌ستکه‌وته‌کانى گه‌لى کورد مه‌ترسییه‌کى گه‌وره‌ هه‌یه‌. ئه‌و شه‌پۆله‌ى ئێستا له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵاته‌ سه‌د له‌ سه‌د ده‌یانه‌وێت ده‌ستکه‌وته‌کانى گه‌لى کورد له‌ ناو ببه‌ن. بۆ ئه‌وه‌ من به‌ گرنگى ده‌زانم، که‌ له‌م کات و قۆناغه‌دا هاوبه‌شى دروست بکرێت. ئه‌گه‌ر یه‌کێتیى نه‌ته‌وه‌یش  دروست نه‌کرێت با هه‌ر هیچ نه‌بێت زیان به‌ یه‌کتر نه‌گه‌یه‌نین. ئێمه‌ ئه‌وه‌ زۆر به‌ گرنگ ده‌زانین. من ناڵێم ئێمه‌ کامڵین و هیچ که‌موکوڕییه‌کمان نییه‌، ده‌بێت ئێمه‌ش که‌موکوڕیمان هه‌بێت. منیش هه‌ر خۆم هه‌ندێک ره‌خنه‌ ده‌گرم، هه‌ڤاڵانمان زۆر جار ئه‌و شته‌ى، که‌ ده‌یانه‌وێت ئه‌نجامى بده‌ن، به‌ ته‌واوه‌تى جێبه‌جێى ناکه‌ن، یان دره‌نگ و به‌ ته‌ئه‌خیره‌وه‌ جێبه‌جێى ده‌که‌ن. ئێمه‌ بۆ هه‌ندێک له‌ شته‌کان به‌ ته‌واوه‌تى نابینه‌ وه‌ڵامده‌ر. ئێمه‌ ناڵێین، کامڵ و بێ که‌موکوڕین، به‌ڵام له‌ ستراتیژیى ئازادیى گه‌لى کورد دا رێده‌که‌ین و چاودێریى ده‌که‌ین. ئێمه‌ ده‌زانین، که‌ چوارچێوه‌یه‌که‌ راسته‌. ئه‌گه‌ر که‌سێک ره‌خنه‌ى له‌سه‌ر ئێمه‌ هه‌بێت ده‌توانێت باسى بکات، به‌ڵام هه‌ستن شته‌کان پێچه‌وانه‌ بکه‌نه‌وه‌ ئه‌وه‌ قبوڵ ناکرێت. من له‌و چوارچێوه‌یه‌دا جارێکیتر ده‌مه‌وێت گه‌لى کورد له‌ باشوورى کوردستان، له‌ باکوورى کوردستان و له‌ رۆژئاوا و رۆژهه‌ڵاتى کوردستان له‌م قۆناغ و دۆخه‌دا، هه‌ستیار و هۆشیار بن. ئێمه‌ چادێرى بکه‌ن، سیاسه‌تى کورد چاودێرى بکه‌ن و هه‌ڵوێستى خۆیان بخه‌نه‌ڕوو و ره‌خنه‌ى خۆیان بکه‌ن و ره‌خنه‌ى خۆیان بڵێن. ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت له‌م سه‌رده‌مه‌ گرنگه‌دا کورد سه‌ربکه‌وێت. کورد له‌ ناوچه‌که‌دا ببێت به‌ هێزێک. مافى گه‌لى کوردیشه‌ له‌سه‌ر ئه‌م خاکه‌ به‌ شێوه‌یه‌کى ئازاد بژی. ده‌وڵه‌تى تورک ده‌یه‌وێت ئه‌وه‌ له‌ ناو ببات. به‌ڵام ئێمه‌ش ده‌مانه‌وێت له‌ به‌رامبه‌ر هێرشه‌کانى ده‌وڵه‌تى تورک دا شه‌ێ‌ بکه‌ین و قوربانى و باجه‌که‌شى چى بێت با ببێت، به‌ڵام به‌ دڵنیاییه‌وه‌ ئێمه‌ سه‌رده‌که‌وین. ئه‌گه‌ر ئێمه‌ ئه‌و شه‌پۆله‌ فاشیسته‌ پاکتاوکاره‌ داگیرکه‌ره‌ى تورک تێکبشکێنین نه‌ک ته‌نها کوردستان ئازاد ده‌بێت، تورکیاش له‌ ژێر چه‌پۆکه‌ى فاشیزم رزگارى ده‌بێت. مه‌ترسییه‌کى گه‌وره‌ش له‌سه‌ر گه‌لانى ناوچه‌که‌، عه‌ره‌ب، ئاسووری، سوریانى و هه‌موو گه‌لانى ناوچه‌که‌ نامێنێت. بۆ ئه‌وه‌ش له‌ به‌رامبه‌ر داگیرکه‌ریى ده‌وڵه‌تى تورکدا هه‌ڵوێست گرتن و ئه‌و به‌رخودان و خۆڕاگرییه‌ى ئه‌نجام ده‌درێت، زۆر به‌ پیرۆزى ده‌بینم. له‌و پێناوه‌دا چى بکرێت ئێمه‌ ده‌ڵێین، له‌ جێى خۆیدایه‌تی. ئێمه‌ له‌و باره‌یه‌وه‌ و له‌و پێناوه‌دا پێداگر و به‌ بڕیارین و له‌م کات و قۆناغه‌دا بۆ گه‌لى کورد و بۆ هه‌موو هێزه‌ دیموکراسیخوازه‌کان ئه‌م تێکۆشانه‌ سه‌رده‌خه‌ین  ئومێد و هیوا و بڕوامان ئه‌وه‌یه‌. بێگومان له‌و پێناوه‌دا ئێمه‌ پشتیوانیمان له‌ هه‌موو که‌سێک ده‌وێت. به‌ تایبه‌تى له‌بابه‌تى نه‌ته‌وه‌یدا ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت هه‌موو که‌س لایه‌نگر بێت تاوه‌کو هاوبه‌شى دروست ببێت، یه‌کڕیزى دروست ببێت، هه‌موو که‌س بۆ ئه‌وه‌ هه‌وڵ بدات و بدوێت و قسه‌ى له‌سه‌ر بکات، به‌ڵام کێ هه‌ڵه‌ بێت، ده‌بێت گه‌لى کورد له‌ به‌رامبه‌ر ئه‌وانیشدا بوه‌ستێته‌وه‌، چونکه‌ به‌ڕاستى له‌م سه‌رده‌مه‌ مێژوویى و گرنگه‌دا ئێمه‌ به‌ دڵنیاییه‌وه‌ دۆزى ئازادیى گه‌لى کورد سه‌رده‌خه‌ین. من ئومێد و بڕوام به‌وه‌ هه‌یه‌، که‌ ئه‌و هیوا و ئومێده‌ى من زیندووه‌. من له‌و بڕوایه‌دام له‌م کات و قۆناغه‌دا هه‌ر چه‌ند هێرشه‌کانى دوژمن هه‌بن و کێشه‌شمان هه‌بێت، به‌ڵام توانایى و ده‌رفه‌تى ئه‌وه‌شمان هه‌یه‌، که‌ سه‌ربکه‌وین. ئێمه‌ هیودارین و بڕوامان به‌وه‌ هه‌یه‌، که‌ داهاتوو، داهاتووى کوردستان ده‌بێت.  

سازدانی: عه‌مار عه‌زیز سه‌رۆکی پارتی ئێزیدی دیموکراتی له‌شه‌نگال ده‌ڵێت:» خه‌ڵکی شه‌نگال ترسیان له‌بۆردومانه‌کانی تورکیا هه‌یه‌و هیچ ترسێکیان له‌بوونی داعش نه‌ماوه‌«و ده‌شڵێت: «ناکۆکی سیاسی له‌سه‌ر شه‌نگال هه‌یه‌ بۆیه‌ تائێستا کێشه‌کان چاره‌سه‌رنه‌کراون». حه‌یده‌ر شه‌شۆ، به‌رپرسی هێزی پاراستنی ئێزیدخان و سه‌رۆکی پارتی ئێزیدی دیموکراتی له‌شه‌نگال له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتى داوا ده‌کات که‌ رێککه‌وتنه‌که‌ی به‌غداو هه‌ولێر جێبه‌جێ بکرێت، ده‌شڵێت:» هه‌زاران پێشمه‌رگه‌ پێش 2014 له‌شه‌نگال بوون، کاتێک ئه‌و پێشمه‌رگانه‌ بێ به‌رگریکردن له‌شنگال کشانه‌وه‌ ئه‌وه‌ که‌مته‌رخه‌می بوو، ئینجا ئه‌و که‌مته‌رخه‌میه‌ له‌لای به‌رپرسانی  وه‌زارتی پێشمه‌رگه‌وه‌ بێت وه‌کو وه‌زیری پێشمه‌رگه‌ یان به‌رپرسه‌ باڵاکانی وه‌زاره‌ته‌وە بێت که‌مته‌رخه‌می کراوه‌«. هاوڵاتى : دۆخی شه‌نگال له‌ڕووی ئه‌منییه‌وه‌ چوون هه‌ڵده‌سه‌نگێنن؟ حه‌یده‌ر شه‌شۆ: به‌گشتی دۆخی شنگال له‌دوای داعش هیچ گوڕانکارییه‌کی گه‌وره‌ نه‌کراوه‌ ، له‌هه‌مان کاتیشدا ناتوانین بڵێین هیچ نه‌کراوه‌، هه‌ندێک شت کراوه‌، به‌ڵام له‌ئاست داواکاری خه‌ڵک نیه‌، له‌ رووی ئه‌منییه‌وه‌ شنگال له‌زۆر ناوچه‌ی تر باشتره‌، ته‌نها بوونی حه‌شدی  شه‌عبی و هێزه‌کانی یه‌به‌شه‌ تۆزێک دۆخه‌که‌یان ناخۆش کردووه‌ ، خه‌ڵک مورتاح نیه‌، دۆخی شنگال به‌راورد به‌خانه‌قین، که‌رکوک ، زومار، ته‌له‌عفه‌رو موسڵ باشتره‌، ترسی  خه‌ڵک له‌داعش نیه،‌ به‌ڵکو زیاتر له‌بۆردومانی تورکیا ده‌ترسن که‌ به‌بیانوی باره‌گاکانی یه‌به‌شه‌ شەنگال بوردوومان ده‌که‌ن، ناتوانین بڵێین دوخی ئه‌منی 100%یەو هیچ کێشه‌ی نیه‌ . هاوڵاتى : هێزی پاراستنی ئێزدیخان سه‌ر به‌کێیه‌، مووچه‌و فه‌رمان له‌کێ وه‌رده‌گرن؟ حه‌یده‌ر شه‌شۆ: هێزی پاراستنی ئێزدیخان سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌یه‌و یه‌کێک له‌و لیوایانه‌ی هاوبه‌شی وه‌زاره‌ته‌، که‌ خۆی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ (15 تا 16) لیوای هاوبه‌ش هه‌ن، لیوا‌که‌ی ئێمه‌ هیچ گرێدراو نیه‌ به‌یه‌که‌ی (80)ی پارتی و یه‌که‌ی (70) یه‌کێتی، مووچه‌ی لیوای پاراستنی ئێزدیخان وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ دابینی ده‌کات، له‌ساڵی 2017 به‌بڕیاری سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان و وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ دامه‌زراوه‌، له‌هه‌زار پێشمه‌رگه‌ پێکهاتووه‌، ئێستا ئه‌وانه‌ی له‌کاردان (900) پێشمه‌رگه‌ن و‌ ئه‌وانه‌ی تر به‌شێکیان کۆچی دواییان کردووه‌و به‌شێکی تریان له‌ده‌ره‌وه‌ی وڵاتن. ئێمه‌ له‌یه‌کێتی و پارتی و له‌هه‌موو لایه‌نه‌کانی سیاسی له‌هه‌رێمی کوردستان نزیکین، ئه‌و لایه‌نه‌ سیاسییەی له‌هه‌رێمی کوردستان که‌ به‌رژه‌وه‌ندی میلله‌تی کورد له‌به‌رچاو بگرێت و ئێزیدی وه‌کو به‌شێک له‌میلله‌تی کوردستان بزانێت ئێمه‌ نزیکین لێی. له‌ساڵی 1993 تا 2017 یه‌کێک بووم له‌ئه‌ندامی یه‌کێتی نیشتیمانی کوردستان، لەسه‌ر لیستی یه‌کێتی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق بووم، هه‌روه‌ها ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی یه‌کێتی نیشتیمانی بووم له‌هه‌ردوو خول تا 2017، ئێستا سه‌رۆکی پارتی ئێزیدی دیموکراتیم،  که‌حزبێکی سه‌ربه‌خۆیه‌. هاوڵاتى : به‌شێکی زۆر له‌خه‌ڵکی شه‌نگال  له‌ئه‌وروپا ده‌ژین، به‌شێکی که‌میش گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌ شه‌نگال و به‌شێکی تر له‌هه‌رێمی کوردستانن ، کێ وای له‌شه‌نگال کرد دۆخی شه‌نگالیان به‌م رۆژه‌ گه‌یاند؟ حه‌یده‌ر شه‌شۆ: ئێمه‌ ناتوانین به‌دیاریکراوی لایه‌نێک یان حزبێک ده‌ستنیشان بکه‌ین ، پلانی داعش و هێرشکردن بۆ سه‌ر شه‌نگال پلانێکی نیوده‌وڵه‌تی بوو، تائێستاش ئه‌م پلانه‌یه‌ هه‌ر به‌رده‌وامه‌ ، که‌مته‌رخه‌می هه‌بووه‌ له‌حکومه‌تی عیراق و حوکمه‌تی هه‌رێمیش، هه‌زاران پێشمه‌رگه‌ پێش 2014 له‌شه‌نگال بوون، کاتێک ئه‌و پێشمه‌رگانه‌ بێ به‌رگریکردن له‌شەنگال کشانه‌وه‌ ئه‌وه‌ که‌مته‌رخه‌می بوو، ئینجا ئه‌و که‌مته‌رخه‌مییه‌ له‌لای به‌رپرسانی وه‌زارتی پێشمه‌رگه‌وه‌ بێت وه‌کو وه‌زیری پێشمه‌رگه‌ یان به‌رپرسه‌ باڵاکانی وه‌زاره‌ته‌وە بێت، له‌به‌رامبه‌ردا هێزه‌کانی عێراقیش له‌ناوچه‌که‌ کشانه‌وه‌ بێ ئه‌وه‌ی به‌رگری بکه‌ن. هاوڵاتى  : که‌ دۆخی شه‌نگال تێکچوو و داعش هات ئێوه‌ به‌رگریتان له‌شه‌نگال کردو قوربانیتان هه‌بوو؟ حه‌یده‌ر شه‌شۆ : هێزی پاراستنی ئێزدیخان له‌سه‌ره‌تا (16 تا 17) که‌س بووین، له‌ماوه‌یه‌کی کورتدا سه‌دان که‌س په‌یوه‌ندییان به‌هێزه‌که‌وه‌ کرد، هه‌ر له‌سه‌رتای دامه‌زراندنی هێزی پاراستنی ئێزدیخان تائێستا به‌رگریمان له‌شه‌نگال کردووه‌، بۆ یه‌ک خوله‌کیش شه‌نگالمان چوڵنه‌کردووه‌ و تاده‌مرین هه‌ر به‌رگری له‌خاکی خۆمان ده‌که‌ین، ته‌نها له‌شه‌ڕی داعش (34) شه‌هیدماندا، جگه‌ له‌مه‌ش سه‌دان که‌سی تر برینداربوون . هاوڵاتى : ئێستا دۆخێک له‌شه‌نگال دروستبووه‌ که‌هێزی زۆری تێدایه‌، به‌ رێککه‌وتنی به‌غداو هه‌رێم ئه‌م شته‌ یه‌کلایی ده‌بێته‌وه‌، یاخود ده‌بێت خه‌ڵکی شه‌نگال بڕیار بدات؟ حه‌یده‌ر شه‌شۆ: هه‌ر ناوچەیە‌ک هێزی جیاوازی تێدا بێت کێشه‌و ئاڵوزی له‌و ناوچه‌یه‌ زۆر ده‌بن، له‌به‌رئه‌وه‌ شه‌نگال به‌هیچ شێوه‌یه‌ک پێویستی به‌و هه‌موو هێزانه‌ نیه‌، شه‌نگال پێویستی به‌ رێککه‌وتنی به‌غداو هه‌ولێره‌ له‌ژێر چاودێری یوئێندا ئه‌و بڕیارانه‌ی که‌پێشتر له‌ رێککه‌وتنه‌که‌ بڵاوکراونه‌ته‌وه‌ جێبه‌جێ بکرێن، پێویسته‌ هێزه‌کانی شه‌نگال سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی ناوخۆی عێراق یان لەسه‌ر وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ بێت نه‌ک له‌سه‌ر گروپ و لایه‌نی سیاسی بێت، وه‌کو حه‌شدی شه‌عبی و گروپه‌کانی سه‌ر په‌که‌که‌ (یه‌به‌شه‌)، داواده‌که‌ین هێزێکی رێکخستی له‌خه‌ڵکی شه‌نگال هه‌بێت که‌بتوانێت به‌رگری له‌خاکی خۆی بکات، به‌داخه‌وه‌ تا ناکۆکی سیاسی لسه‌ر شه‌نگال هه‌بێت کێشه‌کان چاره‌سه‌ر ناکرێن، هه‌ر ئه‌م گروپانه‌ وایکردووه ‌که‌ هه‌ر لایه‌نێکی سیاسی گروپێکی سه‌ربازیی تایبه‌ت به‌خۆی هه‌بێت ، کێشه‌ی شه‌نگال کێشه‌یه‌کی سیاسیییه‌ نه‌ک سه‌ربازیی و ئیدارییه‌، ئه‌گه‌ر کێشه‌ سیاسییه‌که‌ چاره‌سه‌ربکرێت و به‌غداو هه‌ولێر  رێککه‌وتن ئه‌م هێزانه‌ له‌شەنگال نامێنن و دۆخه‌که‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌  دۆخی جاران و ئیداره‌ی شه‌نگالیش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ناوه‌ندی شاره‌که‌ . هاوڵاتى : بودجه‌ی 2021ی عێراق که‌وتووه‌ته‌ بواری جێبه‌جێکردن، بۆ شه‌نگال چه‌ند پاره‌ دابینکراوه‌، کێ ده‌سه‌ڵاتی هه‌یه‌ ئه‌و پاره‌یه‌ خه‌رج بکات مه‌حما خه‌لیل یان فه‌هد حامد که‌هه‌ردووکیان قایمقامی شه‌نگالن؟ حه‌یده‌ر شه‌شۆ:  ئه‌م پرسه‌‌ تایبه‌ته‌ به‌کارگێڕی پارێزگای نه‌ینه‌واو خودی پارێزگار، به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌ی ده‌ستمکه‌وتوون له‌بودجه‌ی ئه‌م ساڵی پارێزگای نه‌ینه‌وا 10%ی بۆ شەنگال دابینکراوه‌، ئه‌گه‌ر بودجه‌ی نه‌ینه‌وا  (200) ملیار یاخود (100) ملیار بن و ته‌نها 10% بۆ شه‌نگاله‌، به‌راورد به‌و وێرانکارییه‌ی به‌رامبه‌ر شه‌نگال کراوه‌ له‌کاتی شه‌ڕی داعش زۆر که‌مه‌، ئیداره‌ی موسڵ ناتوانیت مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ فه‌هد حامد بکات، چونکه‌ هیچ شه‌رعیه‌تی نیه‌، ئه‌گه‌ر ئیداره‌ی موسڵ مامه‌ڵه‌ش بکات له‌ڕێگای ئیداره‌ کۆنه‌که‌ی شه‌نگال ده‌یکات که‌ئێستا له‌سنوری دهۆک ده‌وام ده‌که‌ن، ئێمه‌ داواده‌که‌ین به‌پێی رێککه‌وتنی به‌غداو هه‌ولێر ئیداره‌یه‌کی نوێ له‌شه‌نگال دابنرێت تاوه‌کو ئه‌و 10%یە بۆ شه‌نگال دابینکراوه‌ ون نه‌بێت و خه‌رج بکرێت،  ئه‌گه‌ر ئه‌و رێککه‌وتنه‌ جێبه‌جێ نه‌کرێت ئه‌و 10%یە له‌وانه‌یه‌ 8%ی ون ببێت و ته‌نیا 2%ی خه‌رج بکرێت « هاوڵاتى : هێزه‌کانی یه‌به‌شه‌ له‌شه‌نگال ئێزیدین، پێتان وانییه‌ دواینجار ده‌بێت لەسه‌ر ئه‌مری واقیع مامه‌ڵه‌ بکرێت؟ حه‌یده‌ر شه‌شۆ: کاتێک هێزی یه‌به‌شه‌ هێزێکی ئێزیدی بێ بێگومان مامه‌ڵه‌مان له‌گه‌ڵ ده‌کرد، به‌ڵام یه‌به‌شه‌ هێزی ئێزیدی نیه‌، رێژه‌ی عه‌ره‌ب له‌ناو ریزه‌کانی یه‌به‌شه‌ زیاترن له‌ئێزیدی، یه‌به‌شه‌ ئێستا له‌شه‌نگال لەسه‌ر ئایدۆلوژیای په‌که‌که‌ کارده‌کات، زۆر به‌داخه‌وه‌ ئێستا هه‌ندێک که‌س له‌ناو یه‌به‌شه‌دان که‌ پێشتر داعش بوون ، به‌سه‌دان عه‌ره‌ب له‌ ئوم زیبان و گونده‌کانی عه‌ره‌بنشین له‌ناو یه‌به‌شه‌دان، ئه‌گه‌ر ئه‌مرۆ ئه‌و که‌سانه‌ی ئێزیدی له‌ناو یه‌به‌شه‌دا بڵێن یه‌به‌شه‌ هه‌موویان ئێزیدین و‌ خه‌ڵکی شنگالن و به‌رگری له‌شەنگال ده‌که‌ن، رێزم هه‌یه‌ به‌ڵام یه‌به‌شه‌ هه‌موویان ئێزیدی نین، له‌ناو یه‌به‌شه‌ خه‌ڵکی سوریا، تورکیاش هه‌ن ، ئێمه‌ به‌هیچ شێوه‌یه‌ک مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ یه‌به‌شه‌دا ناکه‌ین. هاوڵاتى : ئه‌گه‌ر تورکیا بێته‌ ناو شه‌نگال یان نیازێکی وای هه‌بێت، ئێوه‌ به‌رگری له‌و هێزانه‌ ده‌که‌ن که ‌له‌ناو شه‌نگالدان ، یان بێده‌نگی هه‌ڵده‌بژێرن؟ حه‌یده‌ر شه‌شۆ:  ئه‌گه‌ر هاتنی تورکیا بۆ ئه‌وه‌ بێت له‌دژی شه‌نگال و خاکه‌که‌ی بێت مافی خۆمانه‌و مافی هه‌موو که‌سێکه‌ له‌شه‌نگال به‌رگری له‌خۆی بکات، به‌ڵام ئه‌گه‌ر مه‌به‌ستی تورکیا شه‌ڕی یه‌به‌شه‌ بێت واته‌ ناکۆکی تورکیاو په‌که‌که‌ بێت ئه‌وکات ئێمه‌ ناتوانین به‌رگری له‌مانه‌وه‌یان له‌شه‌نگال بکه‌ین، ئێمه‌ داوا ده‌که‌ین که‌ ئه‌و کاره‌‌ جێبه‌جێ نه‌کرێت و هیچ رووداوێک له‌شه‌نگال دروست نه‌بێت، ئه‌گه‌ر گه‌یشته‌ ئه‌و حاڵه‌ته‌ش داواکارین له‌هه‌ڤاڵانی په‌که‌که‌ ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ به‌تورکیا نه‌ده‌ن شه‌نگالیش وه‌کو عه‌فرینی لێبێت.  

  سازدانی: ئارا ئیبراهیم سەرۆكی ئەكادیمیای سیاسەتی دیموكراسی ئاماژە بەوە دەدات كە «ئەو رووداوەی رۆژی شەممە لەمەتینا بووە ئەگەر سەیری ئوتومبێلەكە بكرێت هەندێ وێنەو ڤیدیۆ هەیە كەساروخە لەئاسمانەوە پێكابێتی نەك لەزەوییەوە هاتبێت و لەسەقفەكەی داوەو توركیا وای كردبێت»، فایەق گوڵپی سەرۆكی ئەكادیمیای سیاسەتی دیموكراسی، لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى دەڵێت:» دەبێت بیرلەوە بكەینەوە میللەتێكی بەستەزمان و داگیركراوو دابەشكراو، ئێستا هەندێ دەستكەوتمان هەیە لەباشوورو رۆژئاڤای كوردستان و لەباكوری كوردستان دەبێت هەوڵبدەین دوژمنەكانمان بەكارمان نەهێنن لەدژی یەكتری. ناوبراو دەشڵێت:» تەنها پارتی نییە، بەڵام پارتی لەسنورەكەیدا پەكەكەی تێدایە، بۆیە پارتی زۆرتر دەردەكەوێت، من دەڵێم حكومەتی هەرێمی كوردستانیشە كە لەپارتی و یەكێتی و گۆڕان پێكهاتووە». هاوكات دەشڵێت:» ئەگەر توركیا قەندیل بگرێت بەئارەزووی خۆی كامە تیرۆریست و عەرەبی شۆڤێنییە دەیهێنێت و وەكو عەفرینی لێدەكات، بەئاسانی سیاسەتی پاكتاوی رەگەزی دەكات لەهەرێمی كوردستاندا لەماوەیەكی كەمدا».  لەماوەی رابردوودا پەكەكە گلەیی لەپارتی كردووە كەهەندێك لەڕێكخستنەكانی ئەو گیراون و یارمەتی هەواڵگری توركیایان داوە، ئایا ئەمە پارتی ئاگای لێیە یان سەربەخۆ كردوویانە، ئەم كێشەیە هەیە لەنێوان پارتی و پەكەكە.     هاوڵاتى: رووداوەكەی رۆژی شەممە لە مەتینا چ دەرئەنجامێكی لێدەكەوێتەوە كە پارتی بەردەوامە لەناردنی هێزو كەجەكەش داوا دەكات شەڕی براكوژی روونەدات؟ فایەق گوڵپی: بەرنامەیەكی توركیا هەیە كەچۆن كاتی خۆی ساڵی 1999 بەڕێز عەبدوڵا ئۆجەلان دەستگیركرا، بەرنامەی توركیا ئەوەیە كەسەركردەكانی كورد لەشاخەكانی سنوری باكورو رۆژهەڵات و باشوور دەربكات، هەڵبەتە راستەوخۆ چ پارتی بێت چ یەكێتی بێت بەشدارییان نەكردووە. ئەوەی راستەوخۆ دیواریان بەتەنیشت یەكەوەیە پارتی و پەكەكەو توركیایە، ئەوەی دەبینرێت جوڵەی پارتی بردنی هێز بۆ ئەو ناوچانە لەكاتێكدا ئێمە پێویستمان بەهێزە بیبەین بەرەو كەركوك و مەندەلی ئەو ناوچانەی داعش جموجۆڵی هەیەو بەرەو مەخمور و شوێنەكانی دیكە، هێزی پێشمەرگە دەجوڵێنن بۆ سەر سنورەكان گومان هەیە لەم بەنامەیەی توركیادا پارتی هاوكاری هەواڵگری بكات، مەسەلەن پارتی كرێكارانی كوردستان كە پارتی هێزی پێشمەرگە دەجوڵێنێت گومانی هەیە هاوكاری سوپای توركیا بكات، ئەمە شتە گشتییەكەیە.  لەماوەی رابردوودا پەكەكە گلەیی لەپارتی كردووە كەهەندێك لەڕێكخستنەكانی ئەو گیراون و یارمەتی هەواڵگری توركیایان داوە، ئایا ئەمە پارتی ئاگای لێیە یان سەربەخۆ كردوویانە، ئەم كێشەیە هەیە لەنێوان پارتی و پەكەكە. ئەو رووداوەی رۆژی شەممە لەمەتینا لەماوەی (10) خولەك گۆڕانكارییەكی زۆرم بینی لە راگەیاندندا كەیەكەمجار وتیان فرۆكەی توركیا بۆردومانی پێشمەرگەی كردووەو پێنج پێشمەرگە شەهیدبوون و چواریش برینداربوون، دواتر وتیان ئەڵغامیان پێدا تەقیوەتەوە، دواتر وتیان پەكەكە كەمینی بۆیان داناون، پەكەكەش دەڵێت:» تەقەمان كردووە بەسەریانداو ئێمە نەبووین»، ئەگەر سەیری ئوتومبێلەكەش بكرێت هەندێ وێنەو ڤیدیۆ هەیە كەساروخەكە لەئاسمانەوە پێكابێتی نەك لەزەوییەوە هاتبێت و لەسەقفەكەی داوە، توركیا وای كردبێت زانیبێتی كە پێشمەرگەن و لێشی داون و چەند جاری دیكە لەپێشمەرگەی داوەو كەسی سڤیلی شەهید كردووە. هاوڵاتى: پێتانوایە توركیا دەیەوێت شەڕی كورد بە كورد بكات و ئامانجدار ئەو هێرشە موشەكییەی كردووەتەسەر هێزی پێشمەرگەی زێرەڤانی؟ فایەق گوڵپی: جۆن بۆڵتن كتێبێكی نووسی لەسەر ئەمریكاو باسی توركیا دەكات كە پلانی بی توركیا شەڕی كوردو كوردەو بۆ ئەوەی لەدنیای دەرەوەشدا ناوبانگی كورد خراپ بكات و سومعەی دابەزێت لەكۆمەڵگای نێودەوڵەتیدا. پێش رووخانی رژێم ئۆپەراسیۆنەكانی توركیا پارتی و یەكێتی هاوكاری توركیایان كرد، بەڵام پاش رووخانی رژێم هێزی پێشمەرگەی سەوزو زەرد بەشداری ئۆپەراسیۆنی توركیایان نەكردووە، كێشەكە لێرەدایە ئایا بەتەنها بەشداری نەكردن بەسە، دەبێت بیرلەوە بكەینەوە میللەتێكی بەستەزمان و داگیركراوو دابەشكراو، ئێستا هەندێ دەستكەوتمان هەیە لەباشوور و رۆژئاڤای كوردستان و لەباكور دەبێت هەوڵبدەین دوژمنەكانمان بەكارمان نەهێنن لەدژی یەكتری.  لەڕابردوو كورد لەدژی یەكتری بەكارهێندراوە لەشۆڕشەكاندا، بەتایبەتی ئەگەر سەیری رۆژهەڵاتی كوردستان بكەین لەچەند قۆناغێكدا ویستویەتی شۆڕش بكات، بەڵام ئێران لەگەڵ باشووری كوردستان ئەو شۆڕشەیان سەركوت كردووە، ئێستا لەڕۆژهەڵاتی كوردستان هێزی سیاسی و چەكداریان هەیە بۆ خۆتان دەزانن كە كاراو ئەكتیڤ نین، چونكە بەبێ ئەوەی ئێران هیچ دەستكەوتێك بۆ رۆژهەڵاتی كوردستان دابین بكات، ئەمان رێگری لەخەباتی كوردانی رۆژهەڵات دەكەن، هەوڵێكی زۆر زۆریش هەیە بۆ ئەوەی خەباتی باكوری كوردستان كۆتایی پێ بهێنن. ئەم هەوڵە كێ دەیدات، توركیایە، بەڵام باشوری كوردستان هاوكاریانە، تەنها پارتی نییە، بەڵام پارتی لەسنورەكەیدا پەكەكەی تێدایە بۆیە پارتی زۆرتر دەردەكەوێت، من دەڵێم حكومەتی هەرێمی كوردستانیشە كە لەپارتی و یەكێتی و گۆڕان پێكهاتووە، ئەوانەشی لەدەرەوەی حكومەتن دژی ئەو بەرنامەیەی توركیا نین، ئێستا  پەكەكە زۆر باسی پارتی دەكات، هەم لەبەرئەوەی پارتی راستەوخۆ لەگەڵیاندا تووشی تەسادووم دەبێ، هەم پەكەكە نایەوێت رەخنەكانی پێگەی حكومەتی هەرێم داببەزێنێت، دەیەوێت ئەو شتانە بخاتە ئەستۆی پارتی تا حكومەتی هەرێمی كوردستان، هەر یەكەی لای خۆیانەوە بەپێی توانای خۆیان یارمەتی توركیاو ئێرانیان داوە، یەكێك بێدەنگ دەبێت. حكومەتی هەرێم خاوەنی پەیوەندی و دبلۆماسییە لەگەڵ ئەوروپاو ئەمریكا دەتوانین زەخت بكەین بۆ ئەوەی توركیا لەو سیاسەتەی خۆی پاشگەزببێتەوە كە هەوڵی لەناوبردنی پارتی كرێكارانی كوردستان دەدات، یان هیچ نەبێت توركیا دەیەوێت پەكەكە لە قەندیل نەهێڵێت و شكستی گەورەیە بۆ باكوری كوردستان و قەڵایەكی پاڵپشتیكاری گەورەیە بۆ باشووری كوردستان نامێنێت، ئەگەر توركیا قەندیل بگرێت بەئارەزووی خۆی كامە تیرۆریست و عەرەبی شۆڤێنییە دەیهێنێت و وەكو عەفرینی لێدەكات، بەئاسانی سیاسەتی پاكتاوی رەگەزی دەكات، لەهەرێمی كوردستاندا لەماوەیەكی كەمدا.   ئەگەر پەكەكە لەقەندیل نەما زەرەر دەكات، بەڵام دەتوانێت خۆی بگرێتەوە، بەڵام پەكەكە لەقەندیل نەمێنێت پارتی تیادەچێت، پارتی هەڵسەنگاندنەكانی زۆر هەڵەیە، ئەوان وادەزانن ئەو توركیایەی وا رێگەی پێدەدەن بێتە ناو خاكی هەرێمەوە بەو شێوەیە، رازین توركیا شەڕی گەریلاو پەكەكە بكات، هەر ئەو چەكەی توركیا دژی پەكەكە بەكاریدەهێنێت بەهەمان چەك لەپارتیش دەدات، ئەوە حەقیقەتەكەیە   هاوڵاتى: كەجەكە دەڵێت یەكلابوویەوە كە پارتی و توركیا یەك ئامانجیان هەیە كە شەڕی گەریلا بێكاریگەر بكەن لەو ناوچانەدا؟ پێتوایە پەكەكە دڵنیابووەتەوە لەهاوكاری پارتی بۆ توركیا؟ فایەق گوڵپی: توركیا بەرنامەی هەیە كە پەكەكە لەمەخمورو قەندیل نەهێڵێت، ئەردۆغان خۆی وا دەڵێت، بۆ ئەمە دەبێت نوێنەرانی ئێمە لەپارتی و یەكێتی و لایەنەكانی دیكەش دژی سیاسەتی توركیا بن لەبەر بەرژەوەندی گشتی، چونكە ئێمە لەباشووری كوردستان هەندێ دەستكەوتمان هەیە، بەڵام سومعەمان خراپەو ئاشبەتاڵمان بەشۆڕشەكانی ترمان كردووەو قیادەی شۆڕشەكانی دیكەمان كوشتووە، ئەمجارەش بەو شێوەیە بكەین ئیتر كورد حورمەت و پێگەی نامێنێت، خەڵكی دنیای دەرەوە بەسووك و ریسوا ناومان دەبات، ئەمەنە دوژمنیان هێنا،  ئێران و رژێمی بەعس و توركیایان هێنا پارتی و یەكێتی، ئێستا بەم شێوەیە دووبارە ببێتەوە تاوانێكی گەورەیەو حەیامان دەچێت، لەمەسەلەی شەڕی فەڵەستین و ئیسرائیلدا عەرەبێك نەبوو پاڵپشتی ئیسرائیل بكات، كاكە ئەمەی كورد دەیكات كەواتە ئێمە نەتەوە نین و مەجموعەیەك خێڵین كە توركیا پێمان دەڵێن خێڵە كوردەكان، ئەم سیاسەتەی توركیا دژی كوردەو شۆڤێنییە ئەگەر توركیا هەوڵبدات بەهاوكاری پارتی گەریلا لەوێ هەڵبكەنێت سەركردایەتی پەكەكە لەوێ بڕۆن سومعەی كوردی باشوور زۆر خراپ دەبێت، توركیا دێتە ئەوێ و دەبێت هەموومان ببین بەتورك. پەكەكە لەقوڵایی باكوردا شەڕ دەكات، كاتی خۆی ئێمە لەشۆڕشی ئەلول و شۆڕشی نوێدا سەركردایەتیمان هەبوو لەشاخەكان بوو، بەڵام چالاكی پێشمەرگە لەقوڵایی عێراق و كوردستاندا بوو، لەساڵی 2017 مانگی یانزەدا  (13) گەریلا لەقوڵایی خاكی توركیا شەهیدبوون  یەكیان ئامۆزای خۆم بووە تائێستا تەرمەكەیمان دەست نەكەوتووەتەوە، چۆن؟ پەكەكە لەقوڵایی توركیادا خەباتی چەكداری دەكات، ئەمە تەنها قیادەی پەكەكە لەقەندیلە هاوڵاتى: مەكتەبی سیاسی پارتی پەكەكە تۆمەتبار دەكات لەسەر رووداوەكان و باسی لەشكركێشی توركیا ناكەن كەخۆیان رێگەیان پێداون، بۆچوونتان چییە؟ فایەق گوڵپی: ئەگەر پەكەكە لەقەندیل نەما زەرەر دەكات، بەڵام دەتوانێت خۆی بگرێتەوە، بەڵام پەكەكە لەقەندیل نەمێنێت پارتی تیادەچێت، پارتی هەڵسەنگاندنەكانی زۆر هەڵەیە، ئەوان وادەزانن ئەو توركیایەی وا رێگەی پێدەدەن بێتە ناو خاكی هەرێمەوە بەو شێوەیە، رازین توركیا شەڕی گەریلاو پەكەكە بكات، هەر ئەو چەكەی توركیا دژی پەكەكە بەكاریدەهێنێت بەهەمان چەك لەپارتیش دەدات، ئەوە حەقیقەتەكەیە، دووربین بن و كورت بین نەبن، دەمارگیری و خێڵەكی و حزبایەتی میللەتی كوردیان لەبیر نەباتەوە، پارتی لەڕابردوودا شتی زۆر خراپی كردووە با كۆتایی بەو شتە خراپانە بهێنێت، با ببێتە حزبێك میللەتی كورد خۆشی بووێت و رێزی لێبگرێت نەك ببێتە حزبێك هاوكاری داگیركەری كوردستان بكات بۆ لەناوبردنی پەكەكەو شۆڕشی باكوری كوردستان، لەكۆتایی شەستەكان و سەرەتای هەشتاكان دووجار هاوكاری رەزای شاو كۆماری ئیسلامی كرا بۆ لەناوبردنی شۆڕشی كوردستان، ئەمجارەش هەوڵنەدات پارتییەكان با ئەمە بزانن. هاوڵاتى: بەڵام پارتیش بۆچوونی وایە كە بۆچی پەكەكە شەڕ ناباتەوە باكوور؟ فایەق گوڵپی: پەكەكە كەساڵی 1978 دروست بووە تاساڵی 1983 خەباتی چەكداری نەكردووە، دوای ئەوەی خەباتی چەكداری كردووە خۆ لەباشوور نەیكردووە لەقوڵایی باكور كردوویەتی، بەڵام هاوسەنگی هێزەكە وای كردووە كە وای لێهاتووە پەكەكە هاتۆتە باشوور. لەهەمان كاتدا پەكەكە لەقوڵایی باكوردا شەڕ دەكات، كاتی خۆی ئێمە لەشۆڕشی ئەلول و شۆڕشی نوێدا سەركردایەتیمان هەبوو لەشاخەكان بوو، بەڵام چالاكی پێشمەرگە لەقوڵایی عێراق و كوردستاندا بوو، لەساڵی 2017 مانگی یانزەدا  (13) گەریلا لەقوڵایی خاكی توركیا شەهیدبوون  یەكیان ئامۆزای خۆم بووە تائێستا تەرمەكەیمان دەست نەكەوتووەتەوە، چۆن؟ پەكەكە لەقوڵایی توركیادا خەباتی چەكداری دەكات، ئەمە تەنها قیادەی پەكەكە لەقەندیلە، چۆن قیادەیەیەكی هەبوو لە بیقاع سنوری لوبنان و سوریا، ئێستا لێرە قیادەیەكی هەیەو توركیا دەیەوێت لەقەندیل هەڵیان بكەنێت، دوای ئەوە پارتیش، حزبەكانی دیكەش هیچ مەوقیفیان نییە پارتی واز لەو سیاسەتە بهێنێت، پارتی دەبێت هەوڵی ئاشتی و راگرتنی شەڕی توركیا دژی پەكەكە بدات و داوا بكات و كاری بۆ بكات كێشەی كورد لەباكوری كوردستان بەئاشتییانە چارەسەر دەبێت نەك بەسەربازی و عەسكەرییانە.  هاوڵاتى: پێتانوایە توركیا دەتوانێت پەكەكە لەناوببات وەك ئەردۆغان باسی دەكات؟ فایەق گوڵپی: پەكەكە وەكو هەرێز وایە، هەرێز گیایەكە لەشوێنێكدا رەگەکەی سێ مەتر بڵاودەبێتەوە و هەرگیز توركیا ناتوانێت پەكەكە لەناو ببات، پەكەكە هێزێكی جیهانییە لەهیندستان و جنوبی ئەفریقاو میسرو تونس و زۆر شوێنی دیكەی دنیا بوونیان هەیە، بەڵام تەنها چەند سەركردەیەكی لەقەندیلن

سازدانی: ئارا ئیبراهیم محەمەد ئەمین پێنجوێنی رووناكبیرو كەسایەتیی سیاسی دەڵێت:»رووداوەكەی مەتینا زۆر ناخۆش بووەو تاكە رێگەچارەسەر دانیشتن و گفتوگۆی سەركردایەتی پەكەكەو پارتییە و سەرەڕای رووداوەكان  خاڵی هاوبەش لەنێوانیاندا هەیەو لەسیاسەتدا هیچ شتێك موستەحیل نییە». محەمەد ئەمین پێنجوێنی، كەسایەتی سیاسی و رووناكبیر لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ ‌هاوڵاتى، ئەوە دووپاتدەكاتەوە كەپیلانی بی توركیا شەڕی كوردو كوردەو دەشڵێت:» شەڕی پارتی و پەكەكە روودەدات و ماوەیەكی زۆر دەخایەنێت و كورد تێیدا زەرەر دەكات». هەروەها ناوبراو ئەوەش دەخاتەڕوو كە هەوڵی نێوەندگیری لەنێوان پارتی و پەكەكەدا لەڕێگەی خێرخواو كەسایەتییەكان بوونی هەیە» ئەمە هەوڵ و جوهدو عەقڵی منەوەری دەوێت كەبتوانێت لەم تەنگانەیەدا هەوڵبدات رێگایەكی چارەسەری بدۆزنەوەو شەڕەكە روونەدات». هاوكات ئەوەش ئاشكرادەكات كەپەكەكە لەخۆیەوە نەهاتووە بۆ باشووری كوردستان و قەندیل، «یەكێتی و پارتی خۆیان پەكەكەیان هێناوە بۆ ئەو ناوچانە بەڕێکكەوتن دوای شەڕی 1992، لەماڵی كەریم خانی برادۆست كە كەمال فوئاد نوێنەری یەكێتی و خوالێخۆشبوو دكتۆر رۆژ نوری شاوەیس نوێنەری پارتی و نوێنەرانی پەكەكە ئامادەبوون و لەنزیكەوە ئاگاداربووین، كە پەكەكە لەخواكوڕكەوە بچنە زەڵێ و قەندیل و لەوێ ئیشوكاری خۆیان بكەن و بەڕەسمی هاتوون». ‌هاوڵاتى:رووداوەكەی مەتینا چۆن دەبینن؟ پێتانوایە سەر دەکێشێت بۆ رووداوی دیکە؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: ئەو رووداوەی رۆژەی شەممە كە لەمەتینا روویدا شتێكی ناخۆش بوو، زۆر ناڕەحەتبووم بەو رووداوە، هەتا ئێستاش ئەو بۆچوونە هەیە كە بۆردومان كراون، چونكە یەكێك لەبریندارەكانی پێشمەرگە وتی:»ئێمە نازانین یان بۆمبای تەیارە بووە، یان موشەكێك لێی داوین»، ئەمە ئەوە دەسەلمێنێت كە بەگوللە نەكوژراون و بەسیلاحی گەورەتر كوژراون، بەهەرحاڵ ئەوە بووەهۆی ئەوەی ناكۆكی و تەوەترو ناڕەحەتی لەنێوان پەكەكەو پارتی دیموكراتی كوردستاندا دروست ببێت و پارتی دیعایە دەكات كە پەكەكە كوشتوونی و پەكەكەش ئەوە رەتدەكاتەوەو دەڵێت فرۆكەی بێفرۆكەوانی توركی كوشتوونی. ئەنجامی ئەوە بووە هۆی مومكینە شەڕی گەورە لەنێوان پەكەكەو پارتی دروست ببێت و زەرەرێكی زۆر لەقەزییەی كوردی بدات و دۆزی كورد چەندساڵی دیكە دوادەكەوێت، ئەگەر ئەو شەڕەش وەكو بیستوومە دوێنێ شەڕ روویداوەو هێزی پارتی لەو ناوچانە كۆبوونەتەوەو ئەسلیحەیان بردووە بەرانبەر بەهێزی پەكەكە وەستاون، ئەگەر ئەم شەڕە رووبدات شەڕێكە ماوەیەكی دوورودرێژ دەخایەنێت و زەرەری زۆر لەدۆزی كورد دەدات، قەزییەی كورد لەباشووری كوردستان زەرەری زۆر دەكات، چونكە لەناحیەی نێودەوڵەتی مەسەلەی كورد بێبایەخ و بێنرخ دەبێت، گرنگی پێنادەن، دەڵێن ئەوە كورد خەریكی شەڕن پێكەوە ئێمە چی بكەین و چۆن یارمەتی كورد بدەین بگەینە ئامانج و سەربەخۆیی خۆیان، بەڕاستی كارەساتێكی گەورەیەو رووی لە میللەتی كورد كردووەو هیوادارم نەبێت بەشەڕی كورد و كورد. ‌هاوڵاتى: توركیا ئەمە بەمەبەست دەكات بۆ ئەوەی شەڕی كوردو كورد بكات، بەتایبەت كە لەمانگی نیسانی ئەمساڵدا بۆردومان و هێرشەكانی زیاد كردووەو پارتیش هێزی جووڵاندووە؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: ئەمە پیلانی دەوڵەتی توركە، خۆتان دەزانن بەشێكی  زۆری باشووری كوردستان داگیركراوە لەلایەن سوپای توركییەوە، زۆر شوێنی عەسكەری داگیركراوە، توركیا دەیەوێت بەهێزی سەربازیی نزیك ببێتەوە لەسەرچاوە ئاوییەكانی رووباری خاپوورو زێی زاب و زێی بادینان، ئێستا لەژێر كۆنترۆڵی سەربازیی توركیادایە، توركیا دەیەوێت دەسەڵاتی لەڕووی سەربازیی و ئابووری و سیاسەتی باشووری كوردستاندا بكات، ئەمە پیلانی دەوڵەتی توركە، پیلانی ئەی داگیركاریی بووەو پیلانی بی دروستكردنی شەڕی كوردو كوردە، ئێستا تورك دەیەوێت ئەو رووداوەی مەتینا بكات بەشەڕی كوردو كورد، بێگومان ئەو شەڕەش كارەساتێكی گەورەیە بۆ میللەتی كورد. ‌هاوڵاتى: ئێوە بەردەوام هەوڵی نێوەندگیریتان هەبووە لەنێوان پارتی كرێكارانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان، ئێستا ئەو رۆڵە دەبینن  لەدوای رووداوەكەی مەتینا بوونی هەیە؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: خێرخواو هەوڵدان بۆ نێوەندگیری هەیە لەنێوان پەكەكەو پارتیدا، هەوڵدانی ئێمە تەنها لەسۆسیال میدیاو بەنووسین و چاوپێكەوتنەكانمانە، هاوار دەكەین كە تەفاهوم و تەوافوق بكەن، ئەو ناكۆكییەی كە هەیە لەنێوان پەكەكەو  پارتی نەمێنێت، پارتی دەڵێت پەكەكە میوانەو داوایان لێدەكەن میوانێكی عاقڵ بن لەشوێنێكدا دابنیشن وەكو كوردەكانی رۆژهەڵات چۆن بێدەنگن و میوانن، پەكەكەش دەڵێت ئێمە (30 بۆ 40) ساڵە لەو ناوچانەداین و لێرەوە كاری خۆمان دەكەین، مانای ئەوە نییە كەخاڵی هاوبەش لەنێوان پارتی و پەكەكە نییەو دابنیشن كێشەكانیان بەدیالۆگ چارەسەر بكەن، ئێمە هەر لەهەوڵداین و زۆر كەسی كەی خێرخواش لەهەوڵدایە بۆ نێوەندگیری لەنێوان پەكەكەو پارتیدا، بەڵام مەسەلەكە لەوە دەرچووەو توركیا دەیەوێت ئەم شەڕە دروستبكات و هەموو هێزو قوەتی خۆی سەربازیی و سیاسی و ئابووری ئاگری شەڕەكە دروست دەكات و شەڕەكەش دروست دەبێت. ‌هاوڵاتى: وەفدی كۆنگرەی نەتەوەیی كورد لەباشووری كوردستانن، هیچ هەوڵێكی ئەوان هەیە بۆ نێوەنگیری نێوان پارتی و پەكەكە؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: كەسایەتی و ئەم رێكخراوە سڤیلانە تەنها قسەی خێر دەكەن، دانیشتنی تەفاهومی پارتی و پەكەكە گرنگە ئەگەر ئەوە ببێت دەتوانن تا سنورێك دابنێن بۆ ئەوەی شەڕ روونەدات، ئەمانە تەنها واجبێكی نیشتمانی و كوردی و نەتەوەیی و ئینسانییە كەكۆنگرەی نەتەوەیی دەیكات لەگەڵ كەسایەتییەكاندا شتێكی باشەو پشتگیرییان دەكەین، ئەمڕۆ گفتوگۆمان لەگەڵ كۆنگرەی نەتەوەیی كردو بۆچوونی خۆمان پێ راگەیاندن، هیوادارین سەركەوتوو بن، تەنها چارەسەر گفتوگۆو دانیشتنی پەكەكەو پارتییە. ‌هاوڵاتى: ئێوە لەكاتی كێشەكاندا گفتوگۆتان لەگەڵ بەرپرسانی پارتی دەكرد، ئێستا بۆ ئەم رووداوانە تەماس و گفتوگۆتان لەگەڵ سەرۆكی هەرێمە یان سەرۆكی پارتییە؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: ئێستا ئەو كەناڵانە گۆڕاوەو ئێستا تەنها سەركردایەتی پەكەكەو توركیا دەتوانن رێگای چارەسەر بدۆزنەوە. ‌هاوڵاتى: بەردەوام هۆشداری دەدرێت بەپارتی كە خۆی تووشی ئەم شەڕە نەكات، پێتانوایە پارتی ئەو بۆچوونانەو قسەی خێر بەهەند وەربگرێت؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی:هیچ شتێك لەسیاسەتدا موستەحیل نییەو بڵێیت ناكرێت، بەڵام ئەمە هەوڵ و جوهدو عەقڵی منەوەری دەوێت كەبتوانێت لەم تەنگانەیەدا هەوڵبدات رێگایەكی چارەسەری بدۆزنەوەو شەڕەكە روونەدات، بەڵام بەباوەڕی بەندە شەڕی پەكەكەو پارتی روودەدات، پێش ماوەیەك فازڵ میرانی سكرتێری مەكتەبی سیاسی پارتی وتی:»شەڕی پەكەكەو پارتی روودەدات»، كەواتە زانیارییان هەیەو بڕیارێك هەیە كەشەڕ روودەدات. ‌هاوڵاتى: پێتانوایە توركیا یان هەر لایەنێك بیەوێت دەتوانێت پەكەكە لەناو ببات و لەقەندیل دووریانبخاتەوە؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: پەكەكە بەهیچ هێزێك لەناو ناچێت، واقعێك هەیە ناوی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)یە، پەكەكە لەخۆیەوە نەهاتووە بۆ باشووری كوردستان و قەندیل، یەكێتی و پارتی خۆیان پەكەكەیان هێناوە بۆ ئەو ناوچانە بەڕێكەوتن دوای شەڕی 1992، لەماڵی كەریم خانی برادۆست كە كەمال فوئاد نوێنەری یەكێتی و خوالێخۆشبوو دكتۆر رۆژ نوری شاوەیس نوێنەری پارتی ئامادەبوون و نوێنەرانی پەكەكە ئامادەبوون و لەنزیكەوە ئاگاداربووین، كە پەكەكە لەخواكوڕكەوە بچنە زەلێ و قەندیل و لەوێ ئیشوكاری خۆیان بكەن و بەڕەسمی هاتوون، لەزەمانی حكومەتی بەعسەوە لەو چیایانەدابوون و چل ساڵە لەوێدان، ئەو چیایانەی كە حكومەتی بەعس نەیدەتوانی داگیری بكات، لەسنوری توركیاو ئێران، دوای ئەوە پەكەكە لەشوێنێك نییە وەك هێزی تامیل كە حەرەكەی تامیل لەمێژوودا هەیە وا دووریان بخەنەوە. ‌هاوڵاتى: زانیارییەكمان بەدەست گەیشتووە كە پارتی داوایان كردووە پەكەكە لەشەنگالدا نەمێنێت و دووربكەوێتەوە هەروەها لەگوندەكانی بادینان و ئەو سنورانە نەمێنێت، ئامادەن هاوكارییان بكەن؟ پێتوایە پەكەكە ئەم مەرجانە قبوڵ دەكات؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: ئەوانەی لەشەنگالن خەڵكی شەنگالن و ئێزیدین و كوردی عێراقین، ئەوانە هێزێكی چەکدارن لەگەڵ هێزی عێراقی هەماهەنگییان هەیە، بۆ كوێ ماڵی خۆیان چۆڵ بكەن، ئەوانە خۆ كوردی توركیاو سوریا نین، ئەوانە كوردی ئێزیدی و شەنگالین، ئەو داوایەی پارتی داوایەكی فاشیل و داوای توركیایە و یەبەشە بۆ هیچ شوێنێكیش ناچن. گەریلا هەرێمی كوردستانیان پاراست لەدەستی داعش، گەریلا (200) هەزار ئێزیدی گواستەوە بۆ رۆژئاڤای كوردستان لەوێ كەمپیان بۆ دروستكردن، خەڵكی ئێزدی بۆچی گەریلاو یەبەشەیان خۆشدەوێت، چونكە شەرەف و كەرامەتی ئەوانیان پاراست.    

 سازدانی : پ. دهۆك   بەرپرسی مەڵبەندی 15ی یەكێتی لەشەنگال ئاماژە بەوەدەدات كەدۆخی شنگال زۆر ئارامەو هەموو ئاوارەكان دەتوانن بگەڕێنەوە زێدی خۆیان و دەشڵێت:» وەك یەكێتی مامەڵە لەگەڵ مەكتەبی گشتی پادێ و یەبەشەدا دەكات». داود جوندی، بەرپرسی مەڵبەندی 15ی یەكێتی لە شەنگال لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى، دەشڵێت:» پەكەكە وەك كەجەكە یان وەك هەپەگە لەشەنگال نیە واتە كەجەكە وەك حزبی پەكەكەو هەپەگە وەك گەریلا لەشەنگال نیە، تەنیا ئەو هەڤاڵانەی پادێ‌ لەشنگالن، پادێ‌ حزبێكی فەرمییە لەعێراق و مۆڵەتی فەرمی خۆی هەیە، مەكتەبی گشتی پادێ‌ و ئەندامەكانی ئێزیدین و خەڵكی شنگالن، یەكینەكانی بەرخۆدانی شەنگال ( یەبەشە ) ئەمانەش هەر خەڵكی شنگال و رەگەزنامەی عیراقییان هەیە». هاوڵاتى: دۆخی شەنگال ئێستا چۆنە بەتایبەت دوای نەمانی چەكدارانی داعش لەشارەكەدا؟  داود جوندی: دوای رزگاركردنی شنگال لەڕووی ئەمنییەوە زۆر ئارامە بەتایبەت دوای پاشەكێشی دووەم و سێ‌یەمی پێشمەرگەی پارتی دیموكراتی كوردستان و ئەو دەزگایانەی ئەمنی لێرە نەمان، ئێستا هیچ كێشەیەكی ئەمنی لەناوچەكە نیەو ئەم شتە بە شەهادەتی فەرماندەی ئۆپەراسیۆنەكانی رۆژئاوای نەینەوا و فەرماندەی پۆلیسی موسڵ و هەموو دەزگاكانی ئەمنی لەشنگال راپۆرتی خۆیان دیاریكردووە كە دۆخەكە زۆر ئارام و بێ‌ كێشەیە. لەڕووی خزمەتگوزارییەوە لەعێراق بەگشتی خزمەتگوزاری كەمە ، بەڵام لەشەنگال بەحوكمی ئەوەی شەنگال لەژێر دەستی داعش بۆ ژێرخانی وەكو پرۆژەكانی ئاوو كارەباو فەرمانگەكانی حكومی یان وێران كردووە، پرۆژەكانی خزمەتگوزاری بەرامبەر ئەو  وێرانەیەی بەسەر شەنگالدا هاتووە كەمە، بەڵام بەو واتایە نایەت كە هیچ خزمەتگوزاری نەكراوە، لە بودجەی 2019 لەكاتی ئێمە لە ئەنجومەنی پارێزگای نەینەوا بووین وەكو نوێنەری خەڵكی شەنگال و فراكسیۆنی یەكێتی لە ئەنجومەن هەوڵێكی زۆر باشماندا، لەوكاتە ژمارەیەك پرۆژەی باش لەبواری قیرتاوكردنی شەقامەكان، نۆژەنكردنەوەی خوێندنگاكان، لەڕووی تەندروستییەوە ئێستا دۆخەكە زۆر باشە. هاوڵاتى: زۆرجار پەكەكە تۆمەتباردەكرێت بەوەی كە هێزەكانی لەشەنگالدا ماون؟ داود جوندی: ئەو دەزگایانەی سەر بەپارتی توزێك ئاژاوەی گەورە لەسەر شەنگال دروستدەكەن و دەڵێن پەكەكە لەشەنگالدا ماوە ، پەكەكە وەك كەجەكە یان وەك هەپەگە لەشەنگال نیە، واتە كەجەكە وەك حزبی پەكەكەو هەپەگە وەك گەریلا لەشەنگال نیە، تەنیا ئەو هەڤاڵانەی پادێ‌ لەشەنگالن ، پادێ‌ حزبێكی فەرمییە لە عێراق و مۆڵەتی فەرمی خۆی هەیە، مەكتەبی گشتی پادێ‌ و ئەندامەكانی ئێزیدین و خەڵكی شەنگالن ، یەكینەكانی بەرخۆدانی شەنگال ( یەبەشە )، ئەمانەش هەر خەڵكی شەنگال و رەگەزنامەی عیراقییان هەیە و ئەمانە گرێدراون سەر بەحەشدی شەعبی . ئیدارەی سەربەخۆی شەنگال لەڕووی یاسای عێراقەوە قبوڵی نیە بەحوكمی ئەوەی لەدەستوری عێراق ئەم شتە نیە، لەیاسای ئەنجومەنی پارێزگاكانیش رێگا بەوە نەدراوە ئیدارەی سەربەخۆ لەقەزایەك یان لەناحیەیەك دروستبكرێن، ئەمەی كراوە لەشەنگال بیرۆكەی هەڤاڵانی گرێدراوە سەر بە ئایدۆلۆژیای پەكەكە بوو، حكومەتی عێراق بەتەواوی كۆنتروڵی لەسەر شەنگال نەكردوە و ناتوانن كێشەی ئیداری شەنگال چارەسەربكەن،  بۆیە ئەم ئیدارەیە دامەزرا، تاڕادەیەكی باش خزمەتگوزاری ئەنجامدەدەن و لەناو خەڵكیشدا هاوكاری خەڵك دەكەن . خەڵكی شەنگال كێشەیان لەگەڵ بوونی حەشدی شەعبی نییە هاوڵاتى: باس لەوە دەكرێت لەناو ئێزدییەكان چەند میرێكیان هەیە یان دوو قایمقام و دوو ئیدارە ، ئەمە تاكەی بەردەوام دەبێت، چارەسەرچیە؟ داود جوندی: ئێمە وەكو یەكێتی بەهیچ شێوەیەك دەستتێوەردان لەكاروباری میری ئێزدییان و هەموو دەزگاكانی تری ئایینی و پێكهاتەكان وەكو كاكەیی و پێكهاتەكانی تر ناكەین، ئەمە پرسێكی تایبەتە بەخۆیان ، ئێمە تەنها قسەی خێرو باش بەوانە دەڵێین چی باشە بۆ مللەتی خۆیان بیكەن ، یەكێتی لەدانان و گوڕینی میر دەستتێوەردان ناكات، ئێمە تەنها لەگەل بۆچوونی خەڵكداین، كاتێك خەڵك میر قبوڵ ناكات، میر چی دەگەیەنێت، میر ئەوەیە خەڵك پێ‌ی ڕزی بێت و قبوڵی بكەن، هەركاتێك خەڵك و سەرۆك هۆزەكان و رۆشنبیرانی ئێزیدی كەسێكیان وەكو میر قبوڵ یان كرد ئێمەش وەك یەكێتی رێز لەبۆچوونی ئەوان دەگرین ، بەڵام كاتێك پارتی بێت كەسێك هەڵدەبژێریت وەكو میرو لەدەرەوەی رای خەڵك ئێمە ئەوكات لەبەرەی خەڵك دەمێنینەوە . ئیدارەی شەنگال لە 2003 تائێستا لەدەستی پارتیدایە ، زۆربەی خەڵك دەتوانم بڵێم 75%ی ئێزیدییەكان دەڵێن ئێمە هیچ خێرو سوودمان لەو ئیدارانە وەرنەگرتووە، دوای ئەوەی لە 2014 ئەو ئیدارەیە پاشەكشەیان كرد لەشەنگال، بۆشاییەك دروست بوو، ئەو هەڤاڵەی چەند ساڵێكە بووە قایمقام كە بەشێوەی خۆبەخش، بەشێك لەكاروباری خەڵك و كارگێڕی ناوچەكە بەڕێوەدەبات، ئێمە ناڵێین پشتگیری فڵان كەس دەكەین یان دژی فلان كەسین ، وەك یەكێتی لەگەڵ یاساداین كاتێك ئەو یاسایە لەخزمەتی خەڵكی شەنگالدا بێت. قسەی مەحما خەلیل زۆر دوورە لەڕاستی، بەهیچ شێوەیەك شەنگال لەلایەن یەبەشەوە كونتروڵ نەكراوە هاوڵاتى: دەوترێت هێزێكی زۆر لە شەنگال هەیە، ئایا شەنگال پێویستی بەو هەموو هێزەیە هەیە، پێتان وانیە دەبێت گۆڕانكاری بكرێت و ژمارەی چەكدارەكان كەمبكرێنەوە؟ داود جوندی: ئەو هێزە زۆرەی لەشەنگال هەیە ئێمە حەزدەكەین تەسنیف بكرێتەوە، ئەگەر كەمیش بكرێتەوە لەوانەیە باشتریش بێت ، ئەوانەی لە شەنگالن سوپای عێراقە كەئەویش فیرقەی (20) لەگەڵ بەشێك لەفیرقەی (15) كە ئەمانە ئەركیان پاراستنی سنوورە. پۆلیسی ناوخۆو فیدراڵیمان هەیە ئەوەش لەهەموو شوێنێك ئەركیان پاراستنی ناو شارە، حەشدی شەعبی ژمارەیان ئەوەندە زۆر نیە كە لەهەندێك شوێن باس دەكرێت، ئەركێكی ئەوتۆیان نیە لەهەندێك بازگەو چەند شوێنێكدان، هێزەكانی یەبەشە شوێنی تایبەتی خۆیان هەیە و هەماهەنگی باشیان لەگەڵ سوپا هەیە، ئەگەر بەغدا لەگەڵ هەولێر رێككەوتنێكی باشیان هەباو هێزێكی هاوبەشیان پێكهێنابا ئەوكات زۆر باش دەبوو. هاوڵاتى: مەحما خەلیل قایمقامی قەزای شەنگال دەڵێت یەبەشە شەنگالی كونتروڵ كردووە ئەمە راستە؟ داود جوندی: ئەم قسەی مەحما خەلیل زۆر دوورە لەڕاستی، بەهیچ شێوەیەك شەنگال لەلایەن یەبەشەوە كونتروڵ نەكراوە، ئەمنی نیشتیمانی و پۆلیس و دەزگاكانی تری ئەمنی لەناو شەنگالدان، ئاسایشی ئێزدیخانیش بارەگایان هەیە لەناوەندی شنگال،  بەڵام كۆنترۆڵكردنی شارو هەموو جموجۆڵەكانی سەربازیی لەدەست یەبەشەدا نین. هاوڵاتى: حەشدی شەعبی چۆن مامەڵە لەگەڵ خەڵكی شەنگال دەكات، خەڵك نیگەرانە لەمامەڵەی حەشدی شەعبی؟ داود جوندی: دەزگا راگەیاندنەكانی زەرد  شت وا بڵاودەكەنەوە كەخەڵكی شەنگال زۆر كێشەیان لەگەڵ حەشدی شەعبی هەیە، ئەمە هیچ راست نیە، هیچ كەسێك لە شەنگال كێشەی لەگەڵ حەشدی شەعبی نیە ، بەپێچەوانەوە خەڵك لە 2015و ئەو سەردەمە حەشدی شەعبییان خۆشدەویست چونكە چەكداری باشبوون لەكاتی كونتروڵكردنەوەی شەنگال. سێ‌ فەوجیان هەیە لە شەنگال و هیچ پەیوەندییان بەخەڵكەوە نیە، هەندێك خەڵك پەیوەندییان پێوە دەكات، ئەوانیش مانگانە موچەیەكیان پێدەدەن، حەشدی شەعبی هیچ روڵێكیان نیە لەئاوەدانكردنەوەی ناوچەكە، لەهەمانكاتیشدا هیچ كێشەیەكیان لەگەڵ خەڵكدا نیە. هاوڵاتى: شەش مانگ تێپەڕبووە بەسەر رێككەوتنی بەغداو هەولێر، بەڵام هیچ خاڵێك جێبەجێ‌ نەكراوە ، لەگەڵ دەستكاریكردنی رێككەوتنی بەغدا و هەولێرن؟ داود جوندی: ئەگەر دەستكاری بكرێت باشترە، هەندێك خاڵی ئەو رێككەوتنە باشن، بۆ نموونە گەڕانەوەی ئاوارەكان، یان ئاوەدانكردنەوەی ناوچەكە ، بۆ گۆڕانكاری لەئیدارەی شەنگال دەبێت رای خەڵكیش وەربگریت، یەكێك لەخاڵەكان دەڵێت پەكەكە كۆنتروڵی شەنگالی كردووە باشترە وشەی پەكەكە لاببرێت . هاوڵاتى: وەكو یەكێتی چ بەرنامەیەکتان هەیە بۆ شنگال و خەڵكی قەزاكە؟ داود جوندی: ئێمە وەكو یەكێتی لەڕووی مەعنەوییەوە بۆ یەك چركەیەکیش شەنگالمان چۆڵنەكردووە، ئێمە شنگالین و بەردەوام پشتگیری لەخەڵكی خۆمان دەكەین، شەنگال بۆ هیچ كەس و لایەنێك چوڵناكەین و بەردەوام خەباتی تێدا دەكەین. لەڕووی خزمەتگوزارییەوە لەڕێگای تیمەكەمان لەحكومەتی عێراق، بەردەوام هەوڵ بۆ گەیاندنی خزمەت و پرۆژەكان دەكەین، فراكسیۆنی یەكێتی لەئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقیش هەوڵێكی گەورە دەدەن تا یاسای باش بۆ ناوچەكە دەربكەن و داواكارییەكانی خەڵك لە یاساكانی خۆیان بچەسپێنن، باشترین نموونەش كۆتا یاسا لەئەنجومەنی نوێنەران دەرچوو، یاسای رزگاربووانی دەستی داعش بوو كە تیمەكەمان لە رێگای سەرۆك كۆماری عێراق هەوڵێكی زۆریاندا تا یاساكە دەربچێت كەئەوەش شتێكی زۆر گرنگ بوو.  هاوڵاتى: دەوترێت یەكێتی لە شەنگال مامەڵە لەگەڵ حەشدی شەعبی و یەبەشە دەكات، هەندێكجار پارتی و چەند لایەنێكی تر یەكێتی تۆمەتبار دەكەن كە پەیوەندی باشتان هەیە لەگەڵ ئەو هێزانە، مامەڵەتان چۆنە؟ داود جوندی: ئێمە وەكو یەكێتی بەردەوام دەبینە قوربانی، لە شەنگال و هەموو ناوچە كوردستانیەكان لەگەڵ ئارامی ناوچەكەداین، كاتی ئەو هەڤاڵانەی گرێدراون بە ئایدۆلۆژیای پەكەكە كەهەر خەڵكی شەنگالن و ئێمە كێشە و گیروگرفت لەگەڵیان دروستبكەین، دواتر كێشە لە شەنگال دروست ببێت ، پەكەكە رێزی لێ‌دەگرین، حەشدی شەعبی هێزێكی سەرەكی عێراقە و ئەوانەی لە شەنگالن هەر ئێزیدین و خەڵكی ناوچەكەن، ئێمە مامەڵەیان لەگەڵ دەكەین تا  ببێتە نامەیەك بۆ هەموو ئەو ئاوارانەی لەهەرێمی كوردستانن بۆ ئەوەی بزانن دۆخی شەنگال باشەو ئارامە و هیچ كێشەی تێدانیە، هەموو ئەو لایەنانەی ئێستا لەشەنگالن هەمان بۆچوونی ئێمەیان هەیە كەپێكەوە یەكدەست و یەكگرتوو بین تائاوارەكان بگەڕێنەوە، لەسەر ئەم بنەمایە مامەڵە لەگەڵ هەموو هێزو لایەنێك دەكەین لەپێناو یەكگرتوویی شەنگال و گەڕانەوەی ئاوارەكان

سازدانی: شاناز حەسەن رابەری حزبی حكمتیست ئاماژە بەوە دەدات كەحزبە كوردییەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان ئاگایان لەچینی كرێكاران نییەو تەنها بۆ بەرژەوەندی خۆیان هەوڵدەدەن و «خەریكی سەرمایەگوزارین». عەبدوڵا دارابی، ئەندامی مەكتەبی سیاسی و رابەری حزبی حكمتیست لەم چاوپێكەوتنەدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:»هیچ كام لەسەركردەكانی ئەمریكا جێگەی مەترسی نەبوون بۆ رژێمی ئێران و لەپێناو مافی كورد هیچكات رژێمی ئێرانیان سەركۆنە نەكردووە». هەروەها لەبارەی هێرش و پەلاماری سەلەفییەكان لەشاری مەریوان و سەقز ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە «سەلەفییەكان بەپاڵپشتی كۆماری ئیسلامی ژیاون و تێكۆشاون هیچ جێگاو پێگەو پێكەوەیی كۆمەڵایەتییان لای خەڵك نیە». ‎هاوڵاتى: ئێوە وەك حزبی حكمتیست لەكۆمەڵە جیابوونەتەوە، ئامانج و بەرنامەی ئێوە چییە بۆ رۆژهەڵاتی كوردستان؟ ‎عەبدوڵا دارابی: (30) ساڵ پێش ئێستا لەكۆمەڵە جیابووینەوە، لەسەدا 80ی كۆمەڵە بووین و  لە 1991 حزبی كۆمۆنیستی كرێكاری ئێرانمان پێكهێناو پاشان دوای (14) ساڵ لەئەوانیش جیابووینەوەو حزبی كۆمنیستی كرێكاری حكمتیست-مان پێكهێنا و لەوكاتە تائێستا لەئێراندا كاری چڕوپڕمان كردووە و ئاوات و ئامانجی و مەبەستی ئێمە رزگاری چینی كرێكارە لەئێران. بەچەشنێك ئیش دەكەین كرێكاران خۆیان سەروەر بن و بتوانن بەدەسەڵات  بگەن و لەناوەندی بڕیارداندا بن، خۆیان چارەنووسی  ژیانی خۆیان لەكوردستان و لەئێرانیشدا دیاری بكەن، رێكخستنەكانی ئێمە نەك تەنیا لەئێران، لەبەشێك لەوڵاتانی دیكەشدا هەیە.  ‎هاوڵاتى: هێزی چەكدارتان هەیە وەك حزبەكەی خۆتان؟ ‎عەبدوڵا دارابی: ئێمە هێزی چەكداری ئاشكرامان نیە، بەڵام هەركات پێویست بكات ئەو هێزەمان بەڕێكخراوی لەناو خەڵكدا دەهێنینە ناو مەیدان، چونكە ئێستا خەباتی چینایەتی و كۆمەڵایەتی لەئێراندا هەموو رۆژیك بەئاشكرا دەبینێت، بۆیە ئێمە لەئێستادا هێزی چەكدار بەكارناهێنین، ئەو هێزە كاتێك بەكاردەهێنین كەپێویست بێت. ‎هاوڵاتى: حزبەكانی رۆژهەڵات رەخنەیان لێدەگیرێت كە یەكهەڵوێست نین و لەناو بەرەیەكدا پێكەوە نین؟ ‎عەبدوڵا دارابی: پێمانوایە ئاوات و ئامانجی حزبە سیاسیەكانی كوردستانی ئێران هەمان سیاسین كەئێستا لەكوردستانی عێراق بەڕێوەدەچن نەك هیچی تر، چوون ئەم حزبانە بەئاشكرا بۆ بەرژەوەندی و قازانجی حزبایەتی خۆیان و سەرمایەدارانی كورد لەكوردستانی ئێران خەبات دەكەن. تائێستا چینی كرێكار  كەزۆرینەی خەڵكی كوردستانن بەڕەسمی ناناسن و دان بەمافەڕەواكانیان نانێن، چونكە تەنیا ئامانجیان ئەوەیە خۆیان بەدەسەڵات و پلەو پایە بگەن، ئەم سیناریۆیە هەموو خەڵكیش بەئاشكرا دەیبینێت. بۆیە خەڵكی كوردستانی ئێران نایەوێت سیناریۆی كوردستانی عێراق، لەئێرانیش دووبارە ببێتەوە.  ‎هاوڵاتى: لەسێدارەدان بەردەوام رۆژانە لەئێراندا هەیە، بەشێكی دۆسیەكانیش لەسەر دۆسیەی كوردبوون و خەباتكردنە، كە هەندێك جار جاشەكان هاوكاری كۆماری ئیسلامی ئێرانن بۆ ئاشكراكردنی رێكخستنەكانی كورد؟ ‎عەبدوڵا دارابی: لەنەزەری خەڵكی ئێران و كوردستاندا یەكەمین دوژمن، كۆماری ئیسلامی ئێران و بەكرێگیراوی كوردو تورك و فارس و عەرەبن. هەموان دەزانن رێكخەری سەرەكی بەكرێگیراوان لەئێران كۆماری ئیسلامییەو تاوانبارانی یەكەم پێش بەكرێگیراوان سەرانی ئەم رژێمەن، دۆسیەكانی لەسێدارەدانی خەڵك بەخاتر كورد بوون یاخود فارس و تورك بوون نیە، چونكە  ژمارەی لەسێدارەدراوانی فارس و تورك زۆرترن لەكورد. رژێمی ئێران بەم شێوەیە پێناسە ناكرێت، چونكە رژێمێكی مرۆڤكوژو خوێنمژە و هەركەس دژی بێت و موخالفی لەگەڵ بكات بەدۆسیەی دوژمن بوون دەیگرێت و دەیكوژێت. ‎هاوڵاتى: ئەم ماوەیە دووجار سەلەفیەكان لەڕۆژهەڵاتی كوردستان هێرشیان كردۆتە سەر خەڵك؟ ئامانج چیە لەو هێرشانە؟ ‎عەبدوڵا دارابی: ئەم سەلەفیانە لەسەرەتای سەرهەڵدانیان بەناوی خێرخوازەوە خۆیان پیشاندەدەن و تێدەكۆشن و خۆیان بەهێزدەكەن، دواتر وەك داعش رەفتار دەكەن و هیچ جیاوازییان نیە، بەغدادی كەخۆی  ئیخوانی بوو. سەرەتا هاتن بەناوی دینەوە پارەیان دەدا بەخەڵك، تا بەلای خۆیاندا رایانكێشن. بەڵام ئەمانە ئێستا خۆیان ناساندووە و خەڵك دەیانناسێت، بەپاڵپشتی كۆماری ئیسلامی ژیاون و تێكۆشاون بەناوی ریفۆرمخواز  باڵی ریفۆڕمخوازی رژێم بەهێز بكەن، بەڵام ئێستا هەردوو باڵی رژێم بەر رق و توڕەیی خەڵك كەوتوون گڵۆیان كەوتۆتە لێژی و وەك گروپێكی فشار دەیانەوێت خۆیان بەخەڵكدا نیشانبدەن تا بەم چەشنە بتوانن لەدواڕوژی جمهوری ئسلامی پاریزگاری  لەسەروەت و سامانیان بكەن، مێژووی ئەمانە لەكوردستانی ئێران زۆر رەش و خۆیناویەو هیچ جێگای پێكەوەیی كۆمەڵایەتییان لای خەڵك نیە. ‎هاوڵاتى: هەندێك كات ئێران خۆی سەلەفییەكان دەستگیر دەكات؟ ‎عەبدوڵا دارابی: راستە ئەوە دەبینریت، بەڵام لەڕاستیدا لەلایەن ئێرانەوە پشتگیریی دەكرێن، چونكە ناتوانن بێ جمهوری ئێران یەك رۆژ بمێننەوەو بێ حیمایەتی ئەوان ناتوانن دەست بەرن بۆ خەڵكی ئێران، بەڵام كاركردنی سیستمی جمهوری ئێران وایە كەسی خۆشی دەستگیردەكات، بۆیە لەوانەیە جار بەجار كەسانێكیان لێ دەستگیر بكات. ‎هاوڵاتى: خەڵكی كوردی رۆژهەڵات تاكەی ئەمە لەسەلەفییەكان قبوڵ دەكەن؟ ‎عەبدوڵا دارابی: خەڵك تائێستا هیچی لەسەلەفییەكان قبوڵ نەكردووەو نایكات. تەمەنی ئەمانە گرێدراوە بەتەمەنی رژێمەوە، رژێم بڕوخێت خەڵك بەهیچ شێوەیەك ئەم كۆنەپەرستانە قبوڵناكات، خەڵك هەر ئێستاش كە رژێم پاڵپشتیان نەكات تەحەمولیان ناكەن، لەمەریوان بینیمان چییان بەسەرهێنان، ئەو دەسەڵاتەی هەیانە تەنیا بەپشتگیری رژێمەوەیە. هاوڵاتی: دوای هاتنی سەرۆكی نوێی ئەمریكا جۆو بایدن، ئێران بەم شێوازەی ئێستای بەردەوام دەبێت؟ ‎عەبدوڵا دارابی: بەبیروڕای من  هیچكام لەسەرۆكە كۆن و نوێكانی ئەمریكا جێگای مەترسی نەبوون بۆ رژیمی ئیسلامی ئێران، ترەمپ هیچكات دروشمی رووخانی رژیمی ئیسلامی ئێرانی هەڵنەگرتووەو لەپێناوی پیشێلكردنی مافی كورد لەئێراندا  هیچكات رژیمی ئێرانیان سەركۆنە نەكردووە، ئەمریكا تەنیا ئەوەی لەڕژێمی ئێران دەوێت كەوەك بوكەڵە لەمشتی بێت و بەگوێی بكات. بەڵام ئێستا كەخەریكە حكومەتی ئیسلامی ئێران دەڕووخێت تەنیا چینی كرێكارو خەڵكی ئازادیخوازی ئێرانن نەك ئەمریكا. هاوڵاتی:  ئەگەر حزبەكانی رۆژهەڵات پێكەوەبن و هەرسێ مانگ جارێك كەسێك  سەرپەرشتی بكات، ناتوانرێت یەك وتاری دروستبكرێت؟ عەبدوڵا دارابی: یەكگرتنی ئەم حزبانە نە دەكرێت و نە گونجاویشە، چونكە هەریەكەیان بەرژەوەندی خۆی دەوێت، حزبایەتی زۆربەی بازرگانییە، بۆیە زۆربەیان كاردەكەن بۆ داهاتووی خۆیان لەئێراندا، بۆیە ناتوانین لەگەڵ ئەو حزبانەدا یەك بین و پێكەوە كاربكەین، بۆیە یەك وتاری ناكرێت.

    سازدانی: ئارا ئیبراهیم   عومەر شێخ موس كەسایەتی سیاسی و دیاری كوردستان و یەكێك لەدامەزرێنەری یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەڵێت:»داخوازی زۆر لەناو قەواعیدی یەكێتی و گۆڕان هەبوو بۆ تەبایی و هاوپەیمانێتی كردن، یەكێتی و گۆڕان گرەنتی دیموكراسی و ئازادی بیروڕاو ئازادی كاری سیاسین لەهەرێمی كوردستاندا، هەموو كەس ئەوە دەزانێت، چونكە پارتی بیری مۆنۆپۆڵی دەسەڵاتی هەیەو جیا لەخۆی  وا مامەڵە دەكات كەكەسی دیكە نەبێت و خۆیان حاكم بن، بەڵام ئێستا یەكێتی و گۆڕان تەرازووەكەیان راگرتووە». عومەر شێخ موس، یەكێك لەدامەزرێنەرانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:» كە لاهور شێخ جەنگی دەبینم گەنجێتی مام جەلالم بیردێتەوە، هەوڵدان بۆ چوونە ناو خەڵك و خۆشەویستی بۆ خەڵك، لەڕووی قسەكردن و وتارو هەڵوێستەكانی كەپێگەی جەماوەری هەیەو جۆرە كاریزمایەكی هەیە خەڵك خۆشی دەوێت و دەتوانێت خەڵكیش بەلای خۆیدا رابكێشێت، بوونی شێخ لاهور بەسەرۆكی هاوپەیمانێتییەكە كاریگەری دەبێت لەسەر زیادكردنی دەنگەكانی یەكێتی». هاوكات ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە دوای ئەنجامدانی ریفراندۆم پێگەی كورد بەرانبەر بەعێراق، توركیا، ئێران زۆر لاواز بووە» تاسیاسییەكان و حزبەكان چارەسەری كێشە ناوخۆییەكان نەكەن لەپێناو یەكڕیزیدا ناتوانن پارێزگاری لەقەوارەی هەرێم بكەن ئەگەر هەر بەدوای بەرژەوەندیە حزبەكانیاندا بن». سەرۆك و سەركردەكانی كورد لەوتارو قسەكانی نوێنەری نەتەوەیەكگرتووەكان باش تێدەگەن، ئەگەر بەدوای بەرژەوەندییەكانی خۆیان و حزبەكانیان بكەون سەركەوتوو نابن، بەڵام ئەگەر بەرژەوەندی نەتەوایەتی لەپێش بەرژەوەندی حزبەكانیان دابنێن دەتوانن كێشەكان چارەسەر بكەن   هاوڵاتی: دۆخی كوردستان لەڕووی سیاسییەوە چۆن دەبینن؟ عومەر شێخ موس: بەگشتی ئەوەی بڵێم لەدوای 1991 هەتا ساڵی 2017و پێش ئەنجامدانی ریفراندۆم، كورد بەرەو دۆخێكی باش هەنگاوی دەنا لەساڵی 1992 تادواتر ناوچەكانی كورد فراوان بوون وەك هەرێمێك كەسایەتی كوردو دەسەڵاتی كوردی گەشەی كردو كاریگەری هەبوو لەسەر پارچەكانی دیكەی كوردستانیش وەك رۆژئاڤا و باكوری كوردستان كەئومێد بەخش بوو بەهەموو كەموكوڕییەكانیەوە، بەرەو دەسەڵاتێكی بەهێز هەنگاوی نا كە لەعێراقیشدا پێگەی هەرێمی كوردستان بەهێز بوو، زۆر بەداخەوە ریفراندۆم كرا لە 2017دا كاریگەری كردە سەر ناوبانگی كورد كوردی بەرەو پاشەكشە برد، بەرانبەر بەحكومەتی عێراق و توركیاو ئێران لاواز بووین. رۆژی چوارشەممە 19ی ئایاری 2021، جنین بلاخارست، نوێنەری نەتەوەیەكگرتووەكان لەعێراق باسی كەموكوڕییەكان و ئەو مەترسیانەی كرد كە لەسەر قەوارەی هەرێم بوونی هەیە، كە وتی:»نابێت چیتر ناوچەو زۆنی سەوز و زەرد هەبێت و ئەم حوکمڕانییە گرەنتی نییە وەك خۆی بمێنێتەوە و مەترسی لەسەر قەوارەی هەرێم هەیە»، جنین بەناوی خۆی قسەی كرد لە پانێڵی یەكڕیزی و دەستور نەك بەناوی نوێنەری نەتەوەیەكگرتووەكان ئەو هۆشیارییەی داوەو دەستی خستە سەر برینەكانی كورد، قسەكانی هەمووی باش بوون. تا سیاسییەكان و حزبەكان  بەدوای بەرژەوەندییەكانیانەوە بن  ناتوانن پارێزگاری لەقەوارەی هەرێم بكەن، بەڵام ئەگەر بەخۆدابچنەوەو چارەسەری كێشە ناوخۆییەكان بكەن لەپێناو یەكڕیزیدا دەتوانن پارێزگاری بكەن.  بەگشتی رەوشی هەرێمی كوردستان باش نییە، لاواز بووە بەرانبەر بەعێراق، ساڵی 2005 كەدەستور نووسرایەوە دەسەڵاتی زۆرمان هەبوو وەك هەرێمێكی فیدڕاڵ لەعێراقدا، لەسەدا 17%ی بودجەمان هەبوو داوای لەسەدا 20% و لەسەدا 21%ی بودجەمان دەكردو دەمانوت ژمارەی كورد لەعێراقدا لەسەدا (20) زیاترە، بەڵام پاش ریفراندۆم ئێستا پشكی هەرێم لەبودجەدا (12.67) دیاریكراوەو دەشپاڕێنەوە تاپشكی هەرێم بنێرن، بۆیە لەدەرئەنجامی ریفراندۆم  كورد بەرەو لاوازی چووە، بۆیە پێویستە یەكگرتوو یەكهەڵوێستی لەناو حزبە سەرەكییەكانی كوردستان دروست ببێت تاژێر نەكەوین. كە لاهور شێخ جەنگی دەبینم گەنجێتی مام جەلالم بیردێتەوە، هەوڵدان بۆ چوونە ناو خەڵك و خۆشەویستی بۆ خەڵك، لەڕووی قسەكردن و وتارو هەڵوێستەكانی كە پێگەی جەماوەریی هەیەو جۆرە كاریزمایەكی هەیە خەڵك خۆشی دەوێت و دەتوانێت خەڵكیش بەلای خۆیدا رابكێشێت، بوونی شێخ لاهور بەسەرۆكی هاوپەیمانێتییەكە كاریگەری دەبێت لەسەر زیادكردنی دەنگەكانی یەكێتی هاوڵاتی: پێتانوایە ئەو هۆشدارییەی جنین بلاخارست لەسەر مەترسی قەوارەی هەرێم وا بكات سەرۆك و حزبە سیاسییەكان بەخۆیاندا بچنەوە لەپێناو بەرژەوەندی میللەت و پاراستنی هەرێم؟ عومەر شێخ موس: سەرۆك و سەركردەكانی كورد لەوتارو قسەكانی نوێنەری نەتەوەیەكگرتووەكان باش تێدەگەن، ئەگەر بەدوای بەرژەوەندییەكانی خۆیان و حزبەكانیان بكەون سەركەوتوو نابن، بەڵام ئەگەر بەرژەوەندی نەتەوایەتی لەپێش بەرژەوەندی حزبەكانیان دابنێن دەتوانن كێشەكان چارەسەر بكەن، زۆر كەس و لایەن لەدیدارەكان و كۆبوونەوە دوو قۆڵییەكاندا ئەو راستییەیان بەسەركردایەتی كوردو سەرۆكی حزبەكان وتووە، بەڵام هیچ كاتێك نەبووە لەشوێنێكی تایبەتی وەك پلاتفۆرمی یەكڕیزی و دەستورو كەسێكی بیانی وەك بلاخارست ئەو قسانە بدات بەگوێی بەرپرسانی كورددا، بۆیە قسەكانی كاریگەری و كاردانەوەی هەبووە. ئێستا یەك لەسەر سێی خاكی باشووری كوردستان لەلایەن توركیاوە داگیركراوە، ئێران دەروازەكانی لەسەر هەرێم داخست لەكاتی ریفراندۆمدا، تەنها سووریا هیچی پێناكرێت بەرانبەر هەرێم و دەسەڵاتی كەمبووەتەوە ئەگەر نا ئەویش تەداخولی دەكرد، بۆیە دەبێت بەوریاییەوە مامەڵە لەگەڵ دۆخی هەرێمی كوردستاندا بكرێت. هاوڵاتی: قسەی سەركردەكانت پێ چۆن بوو لەپلاتفۆرمی یەكڕیزی و دەستور؟ عومەر شێخ موس: قسەكانی بافڵ تاڵەبانی هاوسەرۆكی یەكێتی لەپانێڵەكە زۆر باش بوو وتی :»فەرموون ئەم شەش حزبە با ئێستا رێكبكەوین و بەیەكهەڵوێستی بچینە بەغدا»، كاك عومەر سەید عەلی باسی دۆخەكەی كرد قسەكانی باش بوو، كاك نێچیرڤان باسی یەكڕیزی و تەبایی نێوان لایەنەكانی كوردو زۆر باش بوو، هەروەها فازڵ میرانی سكرتێری مەكتەبی سیاسی پارتیش قسەكانی گرنگ و باش بوو، بەگشتی قسەی باش كرا، بەڵام گرنگ بەرجەستەكردنی ئەو قسانەیە بۆ یەكڕیزی نێوان لایەن و حزبە سیاسییەكان. هاوڵاتی: یەكێتی و گۆڕان بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق هاوپەیمانێتییەكیان راگەیاندووە، تاچەند هەنگاوێكی گرنگە بۆ یەكڕیزی و تەبایی لایەنەكان؟ عومەر شێخ موس:  داخوازی زۆر لەناو قەواعیدی یەكێتی و گۆڕان و جەماوەرەكەیاندا هەبوو بۆ تەبایی و هاوپەیمانێتی كردن، یەكێتی و گۆڕان گرەنتی دیموكراسی و ئازادی بیروڕاو ئازادی كاری سیاسین لەهەرێمی كوردستاندا، هەموو كەس ئەوە دەزانێت، چونكە پارتی بیری مۆنۆپۆڵی دەسەڵاتی هەیەو جیا لەخۆی  وا مامەڵە دەكات كە كەسی دیكە نەبێت و خۆیان حاكم بن، بەڵام ئێستا یەكێتی و گۆران تەرازووەكەیان راگرتووە. خاڵی دووەمی ئەم هاوپەیمانێتییەیان لەئەنجامی لاوازی گۆڕان كە دوای كۆچی دوایی كاك نەوشیروان توشی بووەو كێشەی ناوخۆیی بۆ دروست بووە، یەكێتیش دوای كۆنگرەی چوار هێشتا كەسی ناڕازی و باڵ باڵێنی تێدا ماوە، پارتی زاڵ بووە بەسەر حكومەت و پەرلەماندا، زۆرجار پارتی هەنگاو دەنێت و بڕیار دەردەكات بەبێ راوێژكردن بەیەكێتی و گۆڕان. باشی ئەم هاوپەیمانێتییەی یەكێتی و گۆڕان لەوەدایە كە بەهێز ببنەوەو بەرەو ئاراستەی یەكخستنی هێزەكانیان بێت، ئومێدەوارم دەنگی زۆر لەهەڵبژاردنەكان بهێنن حوکمڕانی هەرێم بكەنە سیستمێكی تەواو دیموكراسی. هاوڵاتی: جۆرێك لەهەماهەنگی لەنێوان یەكێتی و كۆمەڵ دەبینرێت بۆ هەڵبژاردنەكان، ئەم هەنگاوەش كارێكی ئیجابییە؟ عومەر شێخ موس: بۆخۆم باوەرم بەهێزی ئیسلامی نییە بەسەڕاحەت دەیڵێم، راستە لەناو كۆمەڵگا دین و ئاین قورسایی خۆیان هەیەو خەڵكی ئێمە دیندارن، بەڵام ئیسلامی سیاسی بوونی نەبوو. هێزە ئیسلامییەكان لەئەنجامی ئەو بەناو سیكۆلارەكان كەخەریكی گەندەڵی بوون خەڵك روویان لەحزبە ئیسلامییەكان كردووە كە پشتگیری دەكرێن لەلایەن سعودیەو قەتەرو ئێران و توركیا. بزوتنەوەی گۆڕان كە دروستبوو زۆر باش بوو خەڵكی ناڕازی لەخۆی كۆكردەوە ئەگەر ئەوە نەبوایە خەڵكە ناڕازییەكە رووی دەكردە هێزە ئیسلامییەكان. بۆ ئەو پرسە لەگفتوگۆكانمدا لەگەڵ عادل عەبدولمەهدی و كاك نەوشیروان مستەفا و مام جەلال باسم كردووە كە پارتە كۆمۆنیستەكان تا رادەیەك گۆڕانكاریان بەسەر خۆیاندا هێناو لەساڵی 1970 قبوڵكران و ئێستا بەناوی پارتە سۆسیالیستەكانەوە كاردەكەن، هەندێك هێزی ئیسلامی بەرەو دیموكراسی هاتوون، بەڵام ئەوانەی سەر بەئیخوانن لەگەڵ ئیسلامی جیهادی دیموكراسیان قبوڵ نییەو دەیانەوێت شەریعەتی ئیسلامی و دەوڵەتی فەقیه دابمەزرێنن. بۆ خۆم هەموو تەبایی و تەنسیقێكم پێ باشە لەنێوان لایەنەكانی كوردستاندا هەبێت ئەوەش گەمەیەكی سیاسییە بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق. هاوڵاتی: پێتانوایە سەرۆكی لیستی هاوپەیمانی یەكێتی و گۆڕان كە لاهور شێخ جەنگییە رۆڵی دەبێت بۆ زیادكردنی دەنگەكانیان؟ عومەر شێخ موس: كە لاهور شێخ جەنگی دەبینم گەنجێتی مام جەلالم بیردێتەوە، هەوڵدان بۆ چوونە ناو خەڵك و خۆشەویستی بۆ خەڵك، لەڕووی قسەكردن و وتارو هەڵوێستەكانی كە پێگەی جەماوەریی هەیەو جۆرە كاریزمایەكی هەیە خەڵك خۆشی دەوێت و دەتوانێت خەڵكیش بەلای خۆیدا رابكێشێت، بوونی شێخ لاهور بەسەرۆكی هاوپەیمانێتییەكە كاریگەری دەبێت لەسەر زیادكردنی دەنگەكانی یەكێتی، بەڵام ئەوەش گرنگە بۆ هەڵبژاردنەكان چاودێری باش دابنرێت تا رێگری لەساختەكاری بكرێت لەهەڵبژاردنەكاندا.    

سازدانی: سەرچین ساڵح ئەندامێكی خانەی راپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان دەڵێت:» بێگومان هەمان بۆچوونی پەرلەمانتارەكانی گۆڕانمان هەیە كە داهات بەشی موچە دەكات، بەڵام ئەو داهاتانەی نایەتەوە ناو خەزێنەی حكومەت تەفاسیلەكەی لای وەزیری داراییە». سەفین مەلا قەرە، ئەندامی خانەی راپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ كاروباری فراكسیۆنەكان لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:»فراكسیۆنی گۆڕان لەبەغدا هیچ پەیوەندییەكیان بەبزوتنەوەكەوە نەماوەو لەڕاستیدا ئەوان داوایان دەكرد لەحكومەت بكشێینەوە، ئەو قسەیەمان لێ قبوڵ نەكردن». هاوڵاتی: دۆخی سیاسی كوردستان بەگشتی چۆن دەبینن؟ سەفین مەلاقەرە: ئەمن باشی نابینم پێموایە بەرنامەی نەتەوەیی زۆر كەمە پاش كۆچی دوایی كاك نەوشیروان، بەرنامەی حزبی هەیەو زیاتر ئەجێندای حزبی جێبەجێدەكرێت، هەریەكەو دەیەوێت حزبەكەی خۆی بەهێزبكات، ئەجێندای نەتەوەیی و نیشتمانی كەمتر ئیشی لەسەر دەكرێت چی لەبەغداو چی لەهەرێمی كوردستان. هاوڵاتی: رێكخەری كاروباری فراكسیۆنەكانن بەڕێزتان؟ پرسی فراكسیۆنی گۆڕان لەبەغدا بەچی گەیشت دوای دوو نامەی كاك عومەر سەید عەلی بۆیان و وەڵامدانەوەیان؟ ئایا پەیوەندیان بەبزوتنەوەكەوە ماوە؟ سەفین مەلاقەرە: نەخێر هیچ پەیوەندییەكیان بەبزوتنەوەی گۆڕانەوە نەماوە. فراكسیۆنی گۆڕان لەبەغدا داوایەكیان كشانەوە بوو لەحكومەت ئێمە لێمان قبوڵ نەكردن     هاوڵاتی: دەوترێت فراكسیۆنی گۆڕان لەبەغدا سێ مەرجیان هەبووە، یەكیان بەستنی كۆنفرانسی نیشتمانی، دووەمیان كشانەوەی گۆڕان لەكابینەی نۆیەمی حكومەت، سێیەم ئاشتكردنەوەی ناڕازییەكانی گۆڕان و دەستلەكاركێشانەوەی رێكخەرو ئەندامانی خانەی راپەڕاندن؟ ئەو مەرجانەیان هەبووە یان داوای چیان دەكرد؟ سەفین مەلاقەرە: لەڕاستیدا ئەوان داوایان دەكردلەحكومەت بكشێینەوەو هەڵبژاردنە ناوخۆیییەكان بكەین، ئەم قسەیەمان لێ قبوڵنەكردن، چونكە گوتمان پرسی كشانەوە لەحكومەت یان هەر بڕیارێكی دیكە دەبێت جڤاتی نیشتمانی بڕیاری لەسەر بدات، پێمان وتن ئێوە دەتانتوانی لەناو جڤاتی نیشتمانی هەروەك چۆن پێشتر بەزۆرینە بڕیاری لەسەر دراوە بەشداری حكومەت بین، هەرواش بەزۆرینە دەتوانین لەحكومەت بكشێینەوە، دەتوانن قەناعەت بەجڤات بكەن كە باشتروایە لە حكومەت بكشێینەوە، هەڵبژاردنە ناوخۆییەكان نەك مەرجی ئەوان بێت، ئێمە خۆمان بڕیارمان لەسەر داوەو بەم زووانە دەكرێت. ئەوان ئەجێندایەكی تریان هەبوو، نازانم ئەجێنداكەیان چی بوو بەقسەی گۆڕانیان نەكرد، كە ئێمە نامەكەمان بۆ ناردن دەبوایە ئەوان ئیشیان بۆ پەرلەمانی عێراق و ئەو دەنگدەرانەی دەنگیان پێداون بكردایە، ئەو ئەركەی پێیان سپێردرابوو جێبەجێی بكەن، بۆیە ئێمە بڕیارمان داوە قسەیان لەسەر نەكەین. هاوڵاتی: هەرچەندە دەزانین ماوەیەكی كەمە بوونەتە ئەندامی خانەی راپەراندن، بەڵام حاڵی فراكسیۆنی گۆڕانیش لەپەرلەمانی كوردستان باش نییەو دوو بەشن، شەشیان پەیوەندییان بەبزوتنەوەكەوە نەماوە؟بۆچی؟ سەفین مەلاقەرە: لەڕاستیدا فراكسیۆنی پەرلەمانی كوردستانمان تەقریبەن كێشەیان نەماوە، بەڵام ئەندام پەرلەمانەكانمان ئازادن و زەبت و رەبتی حزبی بەسەر ئۆرگانەكانی خۆماندا ناسەپێنین، فراكسیۆنی گۆڕان لەپەرلەمانی كوردستان بەرپرسە لەوەی وێنای بزوتنەوەی گۆڕان بكات لەبڕیارەكان و ئیشكردن بۆ ئەو بەڵێنانەی كە بەخەڵك دراوە. هاوڵاتی: چۆن بوو بڕیارتاندا هاوپەیمانێتییەكەتان بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق لەگەڵ یەكێتی ئەنجام بدەن؟ تاچەند داواكاری جەماوەری گۆڕانی لەگەڵ بوو؟ سەفین مەلاقەرە: ئێمە ویستمان لەم هەڵبژاردنە كە فرەبازنەییە كورد بەیەك لیست دابەزێت بەتایبەت لەناوچە دابڕێنراوەكان، بۆئەوەی دەنگی كورد بەخەسار نەچێت، ئینجا ئەوە پەرلەمانی عێراقەو ئێمە پێمانوایە چی ئەندام پەرلەمانێكی گۆڕان یان یەكێتی یان پارتی بچێتە بەغدا، بەشەرتێك داكۆكی لەئامانجە نەتەوەییەكان بكات زۆر جیاوازی نییە، ویستمان كەشوهەوایەكی وا بگونجێنین خەڵك بچێت بۆ دەنگدان و بەئارامی بانگەشەی هەڵبژاردن بەڕێوە بڕوات و بەبێ ململانێی توند، یەكێتیش قایلبوو بۆیە پێمان شتێكی زۆر باشبوو بەتایبەت لەناوچە دابڕێنراوەكان. هاوڵاتی: پێتوایە جەماوەری گۆڕان پێشوازی لەم هاوپەیمانێتییە بكات؟ سەفین مەلاقەرە: بێگومان بیرو بۆچوونی جیاوازی لەسەر هەیە، بەڵام زۆرینە پێی باشە، جڤاتی نیشتمانی كە بەرزترین دەسەڵاتی بڕیاردانە زۆرینەی لەگەڵ ئەوەدابوو كەبكرێت، بێگومان جەماوەری گۆڕانیش زۆری پێباشە و هەمیشە تێبینی هەیە. هاوڵاتی: لەتیمی گۆڕان لەحكومەت رازین لەكاتێكدا داهاتەكان زیادی كردووە، بەڵام حكومەت موچە بەلێبڕینەوە دابەش دەكات، پەرلەمانتارانی خۆتان دەڵێن داهاتەكانی ناوخۆو فرۆشی نەوت بەزیادەوە بەشی موچە دەكات؟ سەفین مەلاقەرە: ئێمە لەتیمەكەی خۆمان لەحكومەت رازین، بەڵام ناڕەزاییەتییەكمان لێیان هەیە كەقسە ناكەن و ئەو ئیشانەی كردویانە بۆ رایگشتی روون ناكەنەوە، مادام بەشدارین لەحكومەت و هیچ بەرنامەو پلانێكی ترمان نییەو تەنها بەشداریمانە لەحكومەت و چاكسازییە لەحكومەتدا،  هەرچەندە ئەوەی هەیە دەكرا زۆر باشتر بێت، ئێستاش ویلایەتە یەكگرتووكان و هاوپەیمانان جەخت لەئەنجامدانی چاكسازی و فەراهەمكردنی ئازادییەكان دەكەنەوە، هێزی پێشمەرگە بەنیشتمانی بكرێت و لەدەستی حزبدا نەمێنێت، بێگومان تیمی ئێمە لەحكومەت سەركەوتوو بوون لەو ئەركانە. هاوڵاتی : یانی تیمی گۆڕان لەحكومەت ئیشی باشی كردووە بەڵام باسی ناكەن؟ سەفین مەلاقەرە: بەڵێ ئیشی باشیان كردووە، خۆی بارودۆخەكە روو لەچاكسازییە و دەسەڵات فشاری زۆری لەسەرە كە چاكسازی بكات، نەك تیمەكەی ئێمە رایگشتی و هاوپەیمانان بەو ئاراستەیەدا فشار دەكەن كەچاكسازی بكرێت. هاوڵاتی: پێتانوایە گۆڕان لەسەر بەرنامەی رەوانشاد كاك نەوشیروان مستەفا ماوە؟ سەفین مەلاقەرە: نا ئەو قسانە هیچ بنەمایەكی راستی نییە، كاك نەوشیروان بۆ دوای خۆی ئیشی باشی كردووە كە ئەو دامودەزگایەی دامەزراندن بۆ دوای خۆی بەهاوكاری هەموو هاوڕێكانی، درێژەدان بەو رێبازەو كاركردن بۆ بەدیهێنانی ئەو ئامانجانەی گۆڕان لەپێناویدا دامەزرێنراوە، بۆیە گۆڕان لەسەر شاڕێی ئەساسی خۆیەتی، ئامانجەكانی دێنێتە دی، ئینجا درەنگ بێت یان زوو بەخێرایی یان لەسەرخۆ، ئەوە دەمێنێتەوە سەر فاكتەری دیكەو پەیوەندی بەگۆڕانەوە نییە. هاوڵاتی: پێتانوایە جەماوەری گۆڕان بۆچی لێتان زویرن؟ ئایا هەڵوێستی گۆڕان هەڵوێستێكی نەرمە یان راشكاوانە نییە؟ سەفین مەلاقەرە: پێمانوایە ئەوانە هەمووی تێكۆشەرو هەڵسوڕاوی ماندوی رێگای چاكسازین و  زۆر ماندوو بوون لەگەڵمان، بە هەموو جۆرێك رەخنەكانیشیان قبوڵە، بەڵام پێمانوایە رەخنەكان زیاتر لەناو ئۆرگانەكانی گۆڕانەوە بگیرێت زیاتر كاریگەری دەبێت نەك لەسەر فەیسبوك، بەڵام دیسان رێزمان بۆ رەئییەكانیان هەیەو رەخنەكانیشیانمان قبوڵە، دەكرا لەوە باشتر بكرێت، بەڵام مادام هەوڵی ئەوانیش ئەجێندایەكی لەپشتەوە نییە هەر بەلای چاكسازیدا دەڕوات و خزمەتی پرۆسەی گۆڕانكاری دەكات. هاوڵاتی: جێگری سەرۆك وەزیران بۆ كاروباری چاكسازی و سەرۆكی دەستەی داهاتە نەوتییەكان یەكلانەكراونەتەوە، گۆڕان چاوەرێی چی لەپارتی دەكات كەڕێكەوتنەكەی جێبەجێ نەكردووە؟ سەفین مەلاقەرە: رێككەوتنەكە زۆر شتی ماوە جێبەجێبكرێت، هەوڵمانداوە دانیشتنێكی سێ قۆڵی لەنێوان یەكێتی و پارتی و گۆڕاندا بكرێت بۆ یەكلایكردنەوەی ئەو كێشانەی لەسەر پۆستەكان هەیە، كێشە لەنێوان پارتی و یەكێتیش لەسەر پۆستەكان هەیە تەنها ئێمە نین،  جگە لەو پۆستانە ژمارەیەك پۆستی تریش ماون لەبەڕێوەبەری گشتی، ئەوەی جێبەجێكراوە چوار وەزیرو چوار جێگر وەزیر و ژمارەیەك پۆستی ترە، نیوە زیاتری جێبەجێكراوە، بەڵام هێشتا زۆریش لەو پۆستانە ماون كە وەریبگرین. هاوڵاتی: گۆڕان چ قازانجێكی كردووە چووەتە حكومەتی هەرێم، تەنها وەرگرتنی چوار وەزیر؟ سەفین مەلاقەرە: مادام ئێمە بەرنامەی بەشداریمان لەحكومەت و چاكسازی هەیەو زەمینەیەكیش دەبینین بۆ چاكسازیكردن لەحكومەت، بێگومانیش چاكسازی پرۆسەیەكی زەحمەتە، ئەگەر هەموو لایەنەكان هاوڕابین و ئیرادەشمان هەبێ هێشتا زەحمەتەو ئاسان نییە، چونكە ئەم حكومەت و ئیدارەیە زۆر باندو مافیای تێكەڵ بووەو دەرەقەت هاتنیان زەحمەتە. هاوڵاتی : پەشیمانن لەبەشداریكردنتان لەحكومەت؟ سەفین مەلاقەرە: نەخێر، پەشیمان نین، گۆڕان ئیشێكی باشی كردووە بەشداری لەحكومەت كردووە، مادام بەرنامەی ئۆپۆزسیۆن بوون و بەرنامەی تر نییە، بۆیە هەیەو نییە ئەو حكومەت و قەوارەیەیە، پێویست نییە بیڕوخێنن و پێویستە چاكی بكەین، بۆ چاككردنیشی هەموو توانایەك خەرجدەكەین، مادام مەجالی تێدایە پێمانوایە چاكسازی دەكرێت و مومكینە چاكسازی بەدڵی ئێمە نەبێت، بەڵام زۆر فاكتەر هەیە، بۆیە نەخێر پەشیمان نین. هاوڵاتی: دروشم و قسەی گۆڕان شەفافییەت بووە لەسەرەتاوە تائێستاش، بەڵام بۆچی بەوەزیری داراییتان وتووە كە قسەی زۆر لەسەر دۆخی دارایی نەكات؟ بۆ جارێك كۆنگرەیەكی نەبەست و راستی داهات و خەرجییەكانی باس نەكردووە بۆ رای گشتی؟ كەواتە دروشمی شەفافییەت تەنها لای پەرلەمانتارانتان باس دەكرێت؟ سەفین مەلاقەرە: ئێستاش پێ لەسەر ئەوە دادەگرین كەشەفافیەت لەداهات و خەرجی و نەوت و هەموو سێكتەرەكاندا هەبێت، بەڵام میهنەكەی وا پێویست دەكات، زۆر قسەشی كردووە و زۆر شتی ئاشكرا كردووە ئەوەی پێویست بووبێت، بەڵام ئایا پێگەكەی رێگەدەدات هەموو شتێك باس بكات؟ دەنا پێموانیە شتێكی شاردبێتەوە كە پێویست بووبێت ئاشكرای بكات. هاوڵاتی: وەزیری دارایی ئەوەندە بەرچاوڕوونی پێداون كەداهاتی هەرێم چەندەو چۆن خەرجدەكرێت؟ سەفین مەلاقەرە: ئەوەی دێتە وەزارەتی دارایی روونەو ئەوەیشی روونكردووەتەوە، بەڵام ئەوەی لەدەرەوەی ئەو شتانەوەیەو نایەتە ناو خەزێنەی حكومەتی هەرێم‌و وەزارەتی دارایی ئەوە من نازانم تەفاسیلەكەی و ئەو دەیزانێت، واتا وەزیری دارایی. هاوڵاتی: تۆیش لەگەڵ قسەی ئەندام پەرلەمانەكانی گۆڕانیت كەدەڵێن داهات هەیەو بەشی موچە دەكات؟ سەفین مەلاقەرە: بەڵێ بێگومان، بەڵام ئەو داهاتانە نایەتە ناو خەزێنەی حكومەت، ئەوەی دێتە ناو خەزێنەی حكومەت و بەردەستی وەزارەتی دارایی بەئاشكرا بۆ موچە خەرجدەكرێت و شێوازی خەرجكردنی دیارە، بەڵام ئەوەی نایەتە ناو وەزارەتی دارایی شتێكی ترە.  

  سازدانی: ئارا ئیبراهیم ئەندامێكی پێشووی لیژنەی نووسینەوەی پرۆژەی دەستورو راوێژكاری یاسایی پەرلەمانی كوردستان ئاماژە بەوەدەدات كە تا (15)ی ئەم مانگە لەبەردەست فراكسیۆنەكاندایە بۆ دەربڕینی روئیای خۆیان بۆ نووسینەوەی دەستوری هەرێمی كوردستان، دەشڵێت:» دەستور لەدایك نابێت ئەگەر سازانی پێنج لایەنە سیاسییەكەی لەسەر نەبێت». دانا دارا ئەندامی پێشووی لیژنەی نووسینەوەی پرۆژەی دەستوری هەرێمی كوردستان لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى دەڵێت:» رەنگە هەوڵەكان بۆ ئەوە بێت كەبیانەوێت ئەو ناهاوسەنگیە راست بكەنەوە كە لەدەسەڵاتی جێبەجێكردندا هەیە كەزیاتر ئێستا لای ئەنجوومەنی وەزیرانە بیانەوێت بەدەقێكی دەستوری ئەو باڵانسە راست بكاتەوە». ‌هاوڵاتى: پرۆژەی نووسینەوەی دەستورو دەستپێكردنەوەی خەریكە دەكەوێتە بەرباس تاچەند گرنگە بۆ كورد كەدەستورێكی هەبێت؟ دانا دارا: لەڕاستیدا ماددەی (١٢٠)ی دەستوری هەمیشەیی عێراق  ئەو مافەی داوە بەهەرێمەكان كەهەرێمی فیدڕاڵی لەناو فیدڕاڵی من باسی دۆخی تێكست دەكەم باسی واقیعی ناكەم، ئەوە كەمافی هەرێمەكان لەهەندێ وڵاتی جیهان هەیە كەدەستوری نووسراویان هەیە كەدەبێت لەگەڵ دەستوری ناوەند تێك نەگیرێت لەهەندێك پرسدا. هەندێك را هەیە كە دەڵێن دەتوانی لەهەندێك پرس و بڕگەی دەستوردا تێكگیران دروست ببێت، بەڵام ئەمە جەدەلێكی سەیرە تا ئێستاشی لەگەڵدا بێت، بۆ نموونە ئەوان پشتگیری سیستەمێكی پەرلەمانی فیدڕاڵی مەدەنیان كردووە تۆ دەتوانی لەهەرێمەكدا پشتیوانی دەوڵەتێكی مەلەكی بكەیت، كە ئەمە  نابێت زۆر جیاوازن لەیەكتری، بۆیە باوەڕم وایە هەمیشە دەبێت هەرێم لەگەڵ حكومەتی فیدراڵیدا دەستورەكەی نەك رێك هاوشێوە بن، بەڵام دەبێت زۆر لەیەك بچن، ئەمە ئەو مافەی داوە كە لە ٢٠٠٥وە دانراوە. چەند جارێك لیژنەی بۆ دروست بووە لەخولەكانی پەرلەمان كەدیارترینیان ئەوەی خولی پێشوو بوو كە لیژنەیەكی بیست كەسی بۆ پێكهێنرابوو، دەستكردن بەپرۆسەكە دابەشبوونێكی هەبوو  كەزیاتر سیاسی و نەتەوەیی بوو، كە ماوەی  سێ مانگی بۆ دانرابوو، دوای سێ مانگەكە پرۆسە سیاسییەكان ئاڵۆز بوو كەدەستی بەسەر هەموو بوارەكاندا كێشا كەلیژنەكەش لەوە بەدەر نەبوو، كارەكانی فەرامۆش كرا. هاوڵاتى: ئەو كاتە ئێوە وەك نوێنەری كۆمەڵ لەلیژنەكە بوون یان وەك راوێژكاری پەرلەمان؟ دانا دارا: وەك نوێنەری كۆمەڵ بوو، دابەشبوونەكە بەپێی دابەشبوونی حزبی بوو  راستە لەڕووی پسپۆڕی و دەنگدان بوو، بەڵام دابەشبوونەكە حزبی بوو، بۆ ئەوەی دەستووری هەموو  لایەنەكان بێت كە ئەوكاتە پێنج لایەنی سەرەكی لەگەڵ مەسیحی و توركمانەكان بەشداربوون لە نووسینەوەی پرۆژەی دەستور. هاوڵاتى: چەند ماددەو دەروازەی پرۆژەی دەستور لەلیژنەكەدا پەسەندكرا؟ دانا دارا: لەماوەی سێ مانگدا كاركردن لە نووسینەوەی پرۆژەی دەستور ئەم كارانە كرا كەدەروازەی پێشەكی دەستور و دەروازەی پرەنسیپە گشتییەكان لەگەڵ دەروازەی ماف و ئازادییەكان و پێكهاتەكان»اقلیە»، كە (74) ماددە بوو پەسەندكرا. هاوڵاتى: سەرۆكی هەرێم سەردانی لایەنەكانی كردو پرسی دەستوری باسكردووە، دەستور دەتوانێت سەرۆكایەتییەكانی پەرلەمان و حكومەت و دەسەڵاتی دادوەری سەرۆكایەتی هەرێم لەیەك جیابكاتەوە، پێتانوایە ئەم هەوڵەی سەرۆكایەتی هەرێم رەهەندێكی سیاسیشی هەیە؟ دانا دارا: نووسینەوەی دەستور هەردوو رەهەندی یاسایی و سیاسیشی هەیە، ئێمە ئەوكات لە لیژنەكە كەگەشتینە دەروازەی دەسەڵات لەوێوە  مەترسییەكە هەبوو، بۆ نموونە پرسی ئایین زیاتر ئێمە خاوەندارێتیمان دەكرد، هەروەها هەندێك پرسی دیكەش هەبوو هەستیار بوون و بەلای ئێمەوە سێ پرسی هێڵی سوور بوون  پێگەی ئاینی پیرۆزی ئیسلام، ماف و ئازادییەكانی هاووڵاتیان، پرسی سێیەم دەسەڵاتەكان بوو كە دەبێت بەشێوەیەكی جوان رێكبخرێت و هەماهەنگی لەنێوانیاندا هەبێت، بەڵام دەبێت هەریەكەیان هەژموونیان نەبێت بەسەر ئەوی دیكەوە. لەئێستاشدا جووڵاندنی ئەم پرسە نازانم هۆكارەكەی چییە،  چونكە زیاتر پەرلەمانییە، كە لە رووی دەقەوە من زیاتر باسی دەكەم كە پێگەی سەرۆكی هەرێم لەناو دەسەڵاتدا باڵانسی زیاتر بەلای ئەنجوومەنی وەزیراندایە، كە هەردوكیان پێیان دەوترێت دەسەڵاتی جێبەجێكردن، لە رووی دەقەوە، بەڵام لە رووی پێگە و لە رووی واقیعی خۆیەوە لەسەر كاروبارەكان زیاتر بێت، ئەمە ئیشی دەسەڵاتی جێبەجێكردنە وەك لەوەی دەسەڵاتی پەرلەمانی بێت. رەنگە بیانەوێت ئەو ناهاوسەنگیانەش راست بكەنەوە كە لەدەسەڵاتی جێبەجێكردندا هەیە كەزیاتر ئێستا لای ئەنجوومەنی وەزیرانە بیانەوێت بەدەقێكی دەستوری ئەو باڵانسە راست بكاتەوە. هاوڵاتى: دەستور بەڕەزامەندی یەكێتی و پارتی لەدایك دەبێت؟ دانا دارا: لیژنەی نووسینەوەی دەستور لەخولی چوارەم لەپێنج لایەنی سیاسی و كەمینەی توركمان و مەسیحی پێكهاتبوو، زیاتر لە (300) كاتژمێر كۆبوونەوەی كردووە، لەو پێنج لایەنە كە(پارتی، یەكێتی، كۆمەڵ، گۆڕان، یەكگرتوو) لەگەڵ مەسیحی و توركمانێك هەموو (11) رۆژێك یەكێك لە لایەنەكان و مەسیحی و توركمانەكان سەرۆكایەتی لیژنەكەیان كردووە، هەرچەندە لێكتێگەیشتنێكی باش هەبوو لەنێوان ئەندامانی لیژنەكەدا، بەڵام شەپۆلەكانی دەرەوە زیاتر كاریگەر بوون، ئەگەر پارتی و یەكێتیش پێكەوە نەیانەوێت ناتوانرێت دەستور بنووسرێتەوە، بۆیە زیاتر پێویستی بەسازان هەبوو. هاوڵاتى: بۆچی پەرلەمان لە 2015وە تائێستا پرسی پرۆژەی دەستوری پشتگوێ خستووە؟ دانا دارا: سەرۆكایەتی پەرلەمان داوای لەفراكسیۆنەكان كردووە كە روئیای خۆیان لەسەر بابەتەكە بڵێن تا 15ی ئەم مانگە  كاتیان بۆ دانراوە، دەستور پەیوەندی بەدەسەڵاتی سیاسییەوە هەیە لەهەرێم نەك حزبەكان، چونكە هەموویان داوادەكەن، بەڵام ئەوەی دەسەڵاتی بەدەستەوەیە ئەگەر ئەو پرسە نەجوڵێت، لەدایك نابێت، دەقێكی دەستووری جوانیش ئامادە بكرێت، بەڵام نە دەنگی بۆ كۆدەكرێتەوە نە دەنگی پێدەدرێت، بۆیە بەشێك لەسەروەرییەكە دەگەڕێتەوە بۆ پارتی و یەكێتی، بەڵام گەورەترین شكاندنی شكۆی دەستوریش هەر دەگەڕێتەوە بۆ پارتی و یەكێتی، چونكە ئەوان نەیانهێشت جاری یەكەم دەستوورەكە بەشێوەیەكی دروست دەربچێت، خولی پێشوو ببێتە خاوەنی دەستوور،  با ئەمجارە ببن بەخاوەنی دەستوور، بەڵام تا دەنووسرێتەوە ئاسان نییە. هاوڵاتى: ئەو لیژنەیەی كە پێشووتر هەبوو پێت وایە كە دەبێت پەرلەمانی كوردستان جارێكی دیكە سوود لەو لیژنەیە ببینێتەوە  یان بەشێك لەئەندامەكانی ئەو لیژنەیە؟ دانا دارا: ئەو لیژنەیە بەپێی یاسا بۆ نووسینەوەی دەستور دروستكرا، پێویست بوو لیژنەكان فەردی بن، كە لە (21) كەس پێكبێن، بەڵام ئەوكات ئەوە هەر نەكرا و لایەنەكان رێكنەكەوتن، بۆیە هەروا بە بیست كەس مایەوە.  پەرلەمانی كوردستان دەتوانێت سودیان لێوەربگرێت، بەڵام وەك تەواوی لیژنەكە نا، چونكە بەشێكیان  لەژیاندا نەماون بەشێكیان لەكاری دیكەدان ، بۆیە دەبێت لەو شوێنەوە دەستپێبكرێت كە لیژنەی پێشووتر كردویەتی نەك لەسەرەتاوە دەستپێبكرێت. هاوڵاتى: پەرلەمان بۆ ئێستا مەسەلەی دەستوری بیركەوتووەتەوە؟ دانا دارا: پەرلەمان هەر بیری بووە، یەكێك لە ئەركەكانی سەرۆكایەتی كە وابزانم لەبەرنامەی هەڵبژاردنی هەموو لایەنەكاندا هاتووە كە پەرلەمان لەخولی پێنجەم ببێتە خاوەنی دەستور، بەڵام بەجدییانە یاخود نا ئەوەیان نازانم، بەڵام كاتەكەی گرنگ بوو، باوەڕموایە لەئێستادا ئەمەش یەكێك بێت لەئەركەكانی ئەم خولە. هاوڵاتى: ئەم خولەی پەرلەمان تواناو ئیرادەی ئەوەی هەیە كە لیژنەی نووسینەوەی دەستور دەستپێبكاتەوە؟ دانا دارا: سەراحەتەن قسەبكەم ئەو پرسە پەیوەندیدارە بە یەكێتی و پارتییەوە، نەك بدرێتە دەست ئەندامەكان، بەڵام ئەو لیژنەیە ئەندامی پەرلەمانیشی تێدا دەبێت، لەگەڵ ئەوەشدا كەسانی شارەزاو پسپۆڕی دیكەشی لەهەموو لایەنەكانی تێدا دەبێت. هاوڵاتى: پێتانوایە پێویستە سوود لەدەستوری وڵاتە دیموكراسییەكان و پێشكەوتووەكان وەربگیرێت؟ دانا دارا: ئێمە ئەو كاتە سوودمان لەدەستوری چەندین وڵات وەرگرتووە بۆ ئامادەكردنی ئەو دەروازەو (74) ماددەیە، لە 2015 تا 2021 شەش ساڵ دەكات دەكرێت پێداچوونەوە بەو (74) ماددەیەشدا بكرێتەوە، بەڵام نەك لەخاڵی سەرەتا دەستپێبكرێتەوە. دەتوانرێت سوود لەدەستوری وڵاتان وەربگرێت بۆ نووسینەوەی دەستوری هەرێمی كوردستان. هاوڵاتى: پێتانوایە ئیرادەیەك هەیە بۆ دەستپێكردنەوەی نووسینەوەی پرۆژەی دەستوری هەرێم؟ دانا دارا: هەوڵ هەیە بۆ نووسینەوەی پرۆژەی دەستور، بەڵام ئەگەر ئەم خولەی ئێستای پەرلەمان دەستپێبكات رەنگە بەهۆی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق جارێكی دیكە لیژنەكە لەكارەكانیان بوەستێندرێت، بەڵام دەكرێت ئەم خولەی پەرلەمان دەستپێبكاتەوە و تا كۆتایی ئەم خولەی پەرلەمان كارەكانیان تەواو بكرێت. هاوڵاتى: واتا هەرێمی كوردستان دەستوری هەبێت یان نا؟ دانا دارا: دەستورێك دەقێكی بێ رووحە ئەگەر ببێتە مایەی سەروەری یاسا، ئەم دەستورە جێبەجێ بكرێت و شكۆی بەسەر دەسەڵاتەكاندا هەبێت و دەسەڵاتەكان بوەستێنێت لەكاتێكدا خروقات نەكەن ئەوە ئەو دەستورە گرنگە، ئەگەر ئەوە جێبەجێ نەكرێت و تەنها نامیلكەیەك بێت خۆ ئەو وڵاتانەش كە دەستوریان نییە ژیانیان خۆشە. هەندێ لەوڵاتان دەستوریان نییە وەك ئیسرائیل، چونكە لەدەستوردا دەبێت شوێنی جوگرافی دیاری بكرێت، بەڵام ئیسرائیل بەئارەزووی خۆی زەوی داگیردەكات، بەڵام وڵاتێكی وەك توركیا خاوەنی دەستورە و پێشێلی دەستورەكەی دەكات.  ئەگەر هەرێم دەستوری هەبێت ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم چۆن جێگیر دەكات، ئەگەر بنووسرێت كوردستانییە ئەوكات رەنگە لەدادگای فیدراڵی سكاڵا لەهەرێم بكرێت و دان بەدەستورەكەدا نەنێن، یان پرسی سەروەتی نیشتمانی كە نەوت و غازو ئەوانی دیكە دەبێت تێیدا بێت، هەرێمی كوردستان چۆن ئەمە دادەنێت كە پرسی نەوت كێشە بووە لەنێوان عێراق و هەرێمی كوردستاندا

سازدانی: شاناز حەسەن راوێژكارێكی وەزیری تەندروستی و بەرپرسی كڕین و دابەشكردنی ڤاكسین دەڵێت لەمانگی شەشی ئەمساڵدا لەسەر بودجەی حكومەتی هەرێم ڤاكسین دەكڕن و بۆ ئەو مەبەستە گرێبەست لەگەڵ دوو كۆمپانیادا دەكرێت. ئارام رۆستەم، راوێژكاری وەزیری تەندروستی حكومەتی هەرێم لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى باسی كۆرۆنای هیندی دەكات و دەڵێت:» ئێمە رێكارەكانمان گرتۆتەبەر، بەڵام رەنگە بگاتە هەرێمیش، چونكە گەیشتووەتە ورمێ‌ و دەوترێت لەخوارووی عێراقیش حاڵەت تۆماركراوە، بەڵام پشتڕاست نەكراوە، ئەو ڤایرۆسە دوو گۆڕانكاری بەسەر خۆیدا هێناوە، خێراتر دێتە ژوورەوەو خێراتر تووشبوون روودەدات». هاوڵاتى: كەی بەنیازن ڤاكسینی پێویست بۆ هەرێمی كوردستان بكڕن؟ ئارام رۆستەم: لیژنەیەكمان پێكهێناوە بۆ كڕینی ڤاكسین، تائێستا لەگەڵ سێ كۆمپانیای گەورە گفتوگۆمان كردووەو لەگەڵ دووانیان یاداشتی لێكتێگەیشتنمان واژۆ كردووە، بەڵام نۆرەمان نەهاتووە، چونكە ڤاكسینی كۆرۆنا داواكارییەكی زۆری لەسەرە، بۆیە نازانرێت كەی بەدەستمان دەگات، بەڵام لەمانگی شەشی ئەمساڵدا رەنگە بتوانین بڕێك بكڕین. هاوڵاتى: هەرێمی كوردستان توانای چەند ڤاكسینی هەیە بیكڕێت؟چەند بودجەی بۆ تەرخانكراوە؟ ئارام رۆستەم: لەگرێبەستی دووەم نرخی ڤاكسینەكە دیاریدەكرێت كە لەماوەیەكی نزیكدا لەگەڵ ئەو دوو كۆمپانیایە گرێبەستەكە دەكەین و بەپێی ئەوەش بودجەكەی بۆ تەرخاندەكرێت، ئێمە وەك لیژنەیەكی زانستی كارەكان رێكدەخەین دوا گرێبەست لەئەنجومەنی وەزیران دەكرێت. هاوڵاتى: هەرێمی كوردستان پێویستی بەچەند ژەمە ڤاكسینە؟ ئارام رۆستەم: بەپێی كۆڕبەندی كۆڤاس كە دیاریكردووە لەساڵی 2021دا لەسەدا 20ی دانیشتوان ڤاكسین وەربگرن، ئەمەش بۆ وڵاتە تازە پێگەیشتووەكانە، بەوپێیەش بەغدا گرێبەستی كردووە لەگەڵ سێ كۆمپانیاكە كەكڕینی (16) ملیۆن ژەم ڤاكسینە، كە بەشی هەرێمی كوردستان نزیكەی لەسەدا (13)یە، واتە بەپێی ژمارەی دانیشتونی هەرێم و ئەو پێوانەیی كە لەسەدا (20)ی دانیشتوان لەئەمساڵدا بكوترێت واتە دەبێت عێراق دوو ملیۆن و (400) هەزار ژەمە ڤاكسین بداتە هەرێمی كوردستان، ئەو كڕینەش لەسەر بودجەی سیادییە. هاوڵاتى: لەئێستادا ژمارەی ئەو ڤاكسینانەی بەهاوكاری دراون بەهەرێم چەندن؟ رێژەی چەندی دانیشتوان وەریانگرتووە؟  ئارام رۆستەم: تائێستا نزیكەی (104) هەزار ڤاكسین بەهەرسێ جۆرەكەیەوە هاتووەتە كوردستان، زۆربەی وەرگیراون و ژمارەیەكی كەمی ماوە لەشوێنەكاندا و بەردەوامیشن لەدابەشكردنی، بۆیە ئەمە رێژەیەكی زۆر كەمی ژمارەی دانیشتوانە كەوەریانگرتووە، چونكە بۆ لەسەدا 20ی دانیشتوان پێویستە دوو ملیۆن و (400) هەزاری ژەمە ڤاكسینمان بەدەستبگات، ئینجا دەكاتە لەسەدا 20ی ژمارەی دانیشتوانی هەرێم كەپێویستە هەر كەسێك دوو ژەمە ڤاكسین وەربگرێت، واتا ئەو ژمارەیە بۆ ملیۆنێك و (٢٠٠) هەزار كەس دەبێت. هاوڵاتى: باشترین جۆری ڤاكسین كامەیە؟ ئارام رۆستەم: باشترین جۆری ڤاكسین ئەو جۆرەیانە كە بگاتە دەستمان، چونكە هەمویان باشن و باشترین ڤاكسینیش بریتیە لەخۆپارێزی و بەستنی دەمامك و هێشتنەوەی ماوەی سەلامەتی نێوان دوو كەس. هاوڵاتى: ئایا بەستنی ماسك لەئێستادا پێویستە؟ ئارام رۆستەم: ئێمە دەبێت قسەكانمان پشت ئەستوربن بەهەندێك داتاو سەرچاوە، بۆیە سەرچاوەكەمان رێكخراوی تەندروستی جیهانییە و ئەویش دەڵێت بەستنی ماسك لەئێستادا باشترین ڤاكسینە، بۆ خۆپارێزی لەكۆرۆنا. هاوڵاتى: لەهەندێك لەوڵاتاندا حاڵەتی دەگمەن تۆمار كراوە كەدوای وەرگرتنی ڤاكسین لەكەسەكەدا دەردەكەوێت؟ ئایا ئەمە مەترسی ڤاكسینە؟ لەهەرێم حاڵەتی لەو شێوەیەمان هەبووە؟ ئارام رۆستەم: تائێستا لەهەرێمدا دوو حاڵەت هەبوو كەگومانیان لێدەكرا دوای ڤاكسینەكە وایان لێهاتبێت، بۆیە لیژنەمان بۆ دانانن و دەركەوت یەكێكیان هیچ پەیوەندی بەڤاكسینەكەوە نەبووەو ئەوەی دیكەش تەنیا نیشانەی بچووك بوون، رەنگە حاڵەت تۆمار بكرێت پەیوەندیشی پێوە بێت، بۆیە كە بێتو لێكەوتەكانی ڤاكسین لەگەڵ كۆرۆنا لێكبدەینەوە، هەر بەراورد نەكرێت، چونكە مردن بەهۆی كۆرۆناوە لەوانەیە هەزاران جار زیاتر بێت وەك لەمردن بەهۆی ڤاكسینەوە كەواتە تەندروستی جیهانی پێمان دەڵێت پێویستە سڵی لێنەكرێتەوە، بەڵام لەجیهاندا حاڵەت هەبووە، وەك خوێن مەین و جەڵدەی دڵ و مێشك كەژمارەیەكی كەم بووە و روویداوە. هاوڵاتى: كۆرۆنای گۆڕاوی هیندستان تاچەند مەترسی هەیە بگاتە هەرێم؟ ئارام رۆستەم: ئێمە رێكارەكانمان گرتۆتەبەر، بەڵام رەنگە بگاتە هەرێمیش، چونكە گەیشتۆتە ورمێ‌ و دەوترێت لەخواروی عێراقیش حاڵەت تۆماركراوە، بەڵام پشتڕاست نەكراوە، ئەو ڤایرۆسە دوو گۆڕانكاری بەسەر خۆیدا هێناوە، خێراتر دێتە ژوورەوەو خێراتر تووش دەبن. هاوڵاتى: حاڵەت زۆرە لەهەرێمدا لەخێزانێكدا یەك كەس تووش بووە و نەگوازراوەتەوە بۆ ئەندامەكانی دیكەی ئەو خێزانە ئەوە چۆنە؟ ئارام رۆستەم: كۆرۆنا بەدڵنیایەوە دەگوازرێتەوە، بەڵام لەسەدا 85ی تووشبوان هەر لێی بەدەرناكەوێت، لەسەدا 15ی نیشانەكانی لێدەردەكەوێت، لەو لەسەدا پانزەیەش لەسەدا دوو بۆ سێ-یان داخڵی نەخۆشخانە دەبن و رەنگە گیان لەدەستبدەن، بۆیە رەنگە خەڵكانێك هەبن تووش ببن و لێیان بەدەرنەكەوتبێت و بەرگری لەشی مرۆڤیش جیاوازە، بۆیە دەكرێت نیشانەكان و رادەی تووشبوونەكە لەكەسەكاندا بگۆڕێت. هاوڵاتى: بەشێك لەوانەی بەكۆرۆنا گیان لەدەستدەدەن گەنجن یان منداڵن؟ هۆكارەكەی چییە؟ ئارام رۆستەم: بەڵێ بەدڵنیاییەوە كۆرۆنا گۆڕاوەکە گەنجیش و منداڵیش تووش دەبن و مردنیش هەبووە، بۆیە ئەوە زیاتر پەیوەندی بەبەرگری لەشی مرۆڤەكانەوە هەیە تاچەند بەرگرییان هەیە.

    سازدانی: شاناز حەسەن حزبێكی نوێ بەناوی بەرەی تێكۆشانی دیموكراسی دروستدەكرێت و مۆڵەت لەبەغدا وەردەگرێت و ئامادەكاری دەكات تا مۆڵەت لەحكومەتی هەرێمیش وەربگرێت و دەست بەچالاكییە سیاسییەكانیان بكەن، ئەندامێكی دەستەی بەڕێوەبەری حزبەكە دەڵێت:» ئەزمونی تێكۆشان لەهەرێمی كوردستان نیشانی داوە، كە ناتوانن وەڵامی داخوازییەكانی كۆمەڵگا بدەنەوە». عادل عوسمان، ئەندامی دەستەی بەڕێوەبەری حزبی بەرەی تێكۆشانی دیموكراسی لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى دەڵێت:» بەشداری هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێراق ناكەین، بەڵام هەر كاتێك حزبێكی سیاسی یان كاندیدێك سەردانی كردین و داوای هاوكاری كرد ئامادەین لەگەڵیاندا بگونجێن و ئەوكات داوا لەئەندام و لایەنگرانمان دەكەین پشتیوانی بكەن». هاوڵاتى: ناوی حزبەكەتان (بەرەی تێكۆشانی دیموكراسی)ـە چۆن هەڵبژێردراوە؟ كەی دامەزراون؟ عادل عوسمان: ئێمە كاتێك داوای مۆڵەتی یاسایمان لەحكومەتی عێراقی كرد، هەر ناوێكمان دیاری دەكرد، دووبارە هەبوو، بۆیە دواجار بڕیارماندا ئەو ناوە هەڵبژێرین، ئێمە وەك حزبی بەرەی تێكۆشانی دیموكراسی لەساڵی 2016وە دامەزراوین، تا لەمانگی یەكی ئەمساڵدا مۆڵەتی یاسایمان وەرگرت، لەمانگی ئازاردا كۆنگرەی فەرمی خۆمان بەست وەك حزبێكی عێراقی. هاوڵاتى: داوای مۆڵەت لەحكومەتی هەرێم دەكەن؟ عادل عوسمان: بەڵێ لای خۆمانەوە ئامادەكاریمان كردووە بەنیازین داوای مۆڵەت لەحكومەتی هەرێم بكەین، چونكە ئەو مۆڵەتەی لەعێراق وەرمانگرتووە مافمان هەیە لەهەموو جوگرافیای عێراقدا چالاكی سیاسی ئەنجامبدەین. هاوڵاتى: ئامانجی دروستبوونی حزبی بەرەی تێكۆشانی دیموكراسی چییە؟ عادل عوسمان: بوونیەتی عێراق وایە پێكهاتەی زۆری تێدایە  فرە نەتەوەو فرە پێكهاتەیە، عێراق كە دامەزراوە لەسەر بنەمای یەك نەتەوەو یەك میللەت دامەزراوە، هەموو ئەو پێكهاتانە لەبەرچاو نەگیراوە، هەمیشە عێراق لەناو ناكۆكی و پێكدادانێكی  گەورەدا بووەو هەمیشە نەتەوە و ئاینزا جیاوازەكان لەناو شەڕو پێكداداندا بوون، هەر یەكێكیش لەوانە  نەیانتوانیوە چارەسەری كێشەكانی عێراق بكەن، بۆیە ئێمە وەك كۆمەڵێك كەسایەتی سیاسی عێراقی بیرمان لەوە كردەوە ئایا ئەوە دەتوانرێت رەوشە ئاوا بەردەوام بێت و كێشەی ئابوری درێژە بەخۆی بدات، بۆیە ویستمان رێگەچارەیەكی بۆ بدۆزینەوە، رێكخستنێكمان دروستكرد، لەبری ئەوەی یەك رەنگ بێت، شێوە بەرەیەكی فرە رەنگ بێت، كە هەموو پێكهاتە و هەبوونە جیاوازەكانی سەر ئاستی نەتەوەو ئایینەكان تێیدا جێگە بكرێتەوە و بتوانین بەرنامەیەكی چارەسەری پێشكەشی ئەو ناكۆكیانەی عێراق بكەین.  هاوڵاتى: لەڕووی داراییەوە كێ‌ هاوكاریتان دەكات و پشت بەچی دەبەستن؟ عادل عوسمان: لەپەیڕەو پرۆگرامی خۆماندا باسمان كردووە كە پشت بەئابونەی ئەندامانی خۆمان و هاوكاری كەس و دۆستان دەبەستین لەگەڵ ئەو هاوكاریەی كە حكومەتی عێراقی وەك مینحە دەیداتە حزبەكان كە بەداخەوە لەئێستادا راگیراوە. هاوڵاتى: وەك حزبێك بۆچی لەكەركوكەوە دەستتانپێكردووە؟ ئۆفیسی حزبەكەتان لەكوێیە؟ عادل عوسمان: ئۆفیسی سەرەكیمان لەبەغدایەو سەرەتا لەكەركوكەوە دەستمانپێكرد، چونكە كەركوك ناوچەیەکە پێكهاتەی جیاوازی تێدایە، ئاینزایی جیاوازی تێدایە، بەحوكمی ئەوەی وەك عێراقێكی بچووككراوەیە، بۆیە هەر كەس دەستتێوەردانی تێدەكات بۆ ئەوەی وەك بەشێك و پارچەیەك لەخۆی رایبگەیەنێت، بۆیە ئێمەش ویستمان لەوێوە رایبگەیەنین و بڵێین كەركوكیش وەك عێراق نیشتیمان و وڵاتی هەموووانە. هاوڵاتى: لەناو حزبەكەتاندا كەسانی دیاری ناو حزبەكانی دیكە یاخود پەرلەمانتار یان كەسانی ناسراو بوونیان هەیە؟ عادل عوسمان: نەخێر چونكە ئێمە پشتمان بەگەنجان بەستووە، پراكتیكێكی نوێش پیشانبدەین، چونكە ئەزموونی تێكۆشان لەباشور نیشانیداوە، كەناتوانن وەڵامی داخوازییەكانی كۆمەڵگا بدەنەوە، بۆیە پشتمان بەئەو كەسانە نەبەستووە، لەگەڵ ئەوەش دەتوانن مرۆڤی شۆڕشگێڕ و تێكۆشەر بن، بەڵام لەلای ئێمە هەموویان نوخبەیەكی نوێی  كۆمەڵگەن بەتایبەت لەگەنجان و ژنان پێكهاتووە، بۆ تێكۆشانێكی نوێ بۆ عێراق. هاوڵاتى: رێژەی ژنان چۆنە لەناو حزبەكەتاندا؟ كەبەردەوام باسی كەمینە دەكرێت لەحزبەكانی دیكەی باشوردا؟ عادل عوسمان: تێڕوانینی ئێمە بۆ ژن رێژەیی نیە، بۆ ئێمە یەكسانی رەگەزییە، دیارە كێشەی ژنیش یەكێكە لەهەرە كێشە دیارەكان بەداخەوە، بۆیە زۆر جەختمان لەوە كردۆتەوەو بەشدارییەكی كارای ناو خزبەكەمان ژنن هەر لەدەستەی بەڕێوەبردنەوە تاهەموو پۆستەكانی دیكەی ناو حزبەكە. هاوڵاتى: لەناو كەسانی دەستەی بنیاتنەری حزبەكەتان كەهەمووتان كوردن؟ ئەندامەكانتان زۆربەی كوردن یان عەرەب و توركمان و پێكهاتەكانی دیكەتان لەگەڵدایە؟ عادل عوسمان: بەڵی هەر لەبنیاتنەرو دەستەی بەڕێوەبەر و ئەندامەكانیشەوە، كەسانی كوردو عەرەب و پێكهاتەكانی دیكەشمان تێدایە و تەنانەت ویستمان كەسێكی بەڕەگەز عەرەب ببێتە سەرۆكی حزبەكە، بەڵام  لەبەر تەمەن و نەخۆشی لەسەر خواستی خۆی كەسێكی دیكەی كوردی لەشوێنی خۆی دانا، وەك لایەنگیرانیش لەهەموو پێكاتەكانی تێدایە، چونكە تێكۆشانەكانی ئێمە تایبەت نیە بە نەتەوەیەك، بۆیە تێكۆشانەكانمان لەهەموو عێراقدا رەنگیداوەتەوە. هاوڵاتى: تا چەند لەڕووی فكری و فەلسەفییەوە  پشت بەفەلسەفەی عەبدوڵا ئۆجەلان رێبەری پەكەكە دەبەستن لەكاركرندا؟ عادل عوسمان: فكرو فەلسەفە شیكردنەوەو لێكۆڵینەوەی گرفتە كۆمەڵایەتییەكانەو  رێگەچارەكردنی ئەو گرفتانە، قۆناغەكانی ژیانی مرۆڤایەتیش بەزۆر قۆناغی جیاوازدا تێپەڕیوە، زۆربەی ئەو ئایدۆلۆژیانە رەنگدانەوەی لەناو پارتە سیاسییەكاندا هەبووە، ئۆجەلانیش یەكێكە لەو بیرمەندانەی توانیویاتە لەم سەردەمی مۆدێرنی سەرمایەداریەدا، شیكردنەوەیەكی ژیانی كۆمەڵایەتی و سیستمەكان بكات و ئەو ناكامیانەی كە لەئەنجامی كێشەكاندا دروستبووە و بیخوێنێتەوە و پێشكەشی بكات، بۆیە ئەو قۆناغە نوێیە قۆناغی لێوردبوونەوەی سیستەمی مۆدێرنزمەی دیموكراتییە، بۆیە ئۆجەلان یەكێكە لەو لایەنانەی كە ئێمە سوودمان لێبینیوە لەداڕشتنی بناغەی فەلسەفەی خۆماندا، وەك چۆن سودیان لەفەلسەنەی محەمەدی و مەسیحیەتیش بینیوە، بۆیە ئەمە ناكاتە ئەوەی مۆركێكمان پێوە بێت، چونكە پێكهاتەكەمان فرە رەنگەو بۆ چارەسەری ئەمە پێویستمان بەپێكهاتەیەكی فرە بیركرنەوە هەیە بۆ چارەسەری. هاوڵاتى: حزبەكەی ئێوە جیاوازی چییە لەگەڵ حزبەكانی دیكە؟ كەژمارەیەكی زۆر حزبی سیاسی لەئێستادا بوونیان هەیە؟ عادل عوسمان: ئەو چەمكانەی هەریەكەمان بەكاریدەهێنین وەك یەكەو لەكۆمەڵگەشدا ئەزموونكراوە، بۆیە خەڵك بڕوای بەقسە نەماوە، ئەوەی دەبێتە جیاوازیمان سیماو پراكتیكی ئێمەیە، باقی حزبەكانی دیكە لەچوارچێوەی سیستەمێكی دەسەڵاتدا كاردەكەن، كەدەیانەوێت خۆیان باڵادەست بن و بڕیاردەر بن، رابردووی سی ساڵی هەرێمی كوردستانیش لەبەرچاوە كە چۆن ژیانیان كردووە، ئەوەی كە ئێمە جیاواز دەكات بەشداری راستەوخۆی خەڵكە، لەكایەی سیاسی و بڕیارداندا، جیاوازی ئێمە پشتبەستنە بەخودی هەبوونە كۆمەڵایەتییەكان، ئێمە نامانەوێت بڕیار بدەین و ئەوان جێبەجێی بكەن. هاوڵاتى:كە بەشداریی هەڵبژاردنەكان ناكەن و كاندیدتان نابێت لەپەرلەمان چی دەكەن؟ عادل عوسمان: ئێمە ئامانجمان روئیایەكی دوورتریی هەیە، مەبەستمان جێگیر بوون نیە لەپرسی دەسەڵات و پەرلەمان، بەڵكو دەمانەوێت ببینە دەزگایەكی نەرم و خزمەتگوزاری كۆمەڵایەتی، بۆیە پەلەمان نیە، دەمانەوێت لەكۆمەڵگەدا رێكخستنێك بكەین، لەئاستی رێكخستنە كۆمەڵایەتیەكانیشدا كاربكەین، بۆیە پەرلەمان شێوەیەكی رێكخستنی كۆمەڵگەیە، كەتەنیا حزبە دەسەڵاتدارەكان بەدەستیانەوەیە، ئێمە دەمانەوێت گۆڕانكاری لەم بیركرندەوەیەشدا بكەین، چونكە ناكرێت هەر پارتێكی سیاسی بچێتە پەرلەمان و حكومەت و جێگەیەك بگرێت و ئیمتیازی پێ بەدەستبهێنێت، بۆیە ئەم چوار ساڵە كاردەكەین لەسەر پیشاندانی هەڵوێستی خۆمان و لەچوارچێوەی هیوادا كارو سیاسەت و چالاكی دەكەین. هەروەها ئێمە لەگەڵ ئەوەی بەشداریی هەڵبژاردنەكان ناكەین، بەڵام هەر كاتێك حزبێكی سیاسی یان كاندیدێك هاتە لامان و سەردانی كردین داوای هاوكاری كرد یان بیەوێت جۆرێك لەهاوپەیمانێتی پێكبهێنین ئەوكات داوا لەئەندام و لایەنگرەكانمان دەكەین كەپاڵپشتیان بكەن. هاوڵاتى: هیچ دەزگایەكی راگەیاندن و سۆشیال میدیای تایبەت بەخۆتان هەیە؟ عادل عوسمان: تائێستا تەنیا تۆڕێكی راگەیاندنی خۆمان هەیە كەبریتیە لەوێب سایتێك، بۆیە دەمانەوێت وردە وردە كار بۆ ئەوە بكەین بچینە سەر رێچكەی دەنگ و رەنگ و لەو روەووە كار بكەین بۆ دەرخستنی خۆمان وەك حزب و كارەكانمان