چاوپێکەوتنی دەزگای میدیایی هاوڵاتی لەگەڵ "ابراهيم سومەیدەعی" ڕاوێژکاری سیاسیی "محمد شیاع سودانی" سەرۆکوەزیرانی عێراق.

سازدانی: ئارا ئیبراهیم محەمەد ئەمین پێنجوێنی رووناكبیرو كەسایەتیی سیاسی دەڵێت:»رووداوەكەی مەتینا زۆر ناخۆش بووەو تاكە رێگەچارەسەر دانیشتن و گفتوگۆی سەركردایەتی پەكەكەو پارتییە و سەرەڕای رووداوەكان  خاڵی هاوبەش لەنێوانیاندا هەیەو لەسیاسەتدا هیچ شتێك موستەحیل نییە». محەمەد ئەمین پێنجوێنی، كەسایەتی سیاسی و رووناكبیر لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ ‌هاوڵاتى، ئەوە دووپاتدەكاتەوە كەپیلانی بی توركیا شەڕی كوردو كوردەو دەشڵێت:» شەڕی پارتی و پەكەكە روودەدات و ماوەیەكی زۆر دەخایەنێت و كورد تێیدا زەرەر دەكات». هەروەها ناوبراو ئەوەش دەخاتەڕوو كە هەوڵی نێوەندگیری لەنێوان پارتی و پەكەكەدا لەڕێگەی خێرخواو كەسایەتییەكان بوونی هەیە» ئەمە هەوڵ و جوهدو عەقڵی منەوەری دەوێت كەبتوانێت لەم تەنگانەیەدا هەوڵبدات رێگایەكی چارەسەری بدۆزنەوەو شەڕەكە روونەدات». هاوكات ئەوەش ئاشكرادەكات كەپەكەكە لەخۆیەوە نەهاتووە بۆ باشووری كوردستان و قەندیل، «یەكێتی و پارتی خۆیان پەكەكەیان هێناوە بۆ ئەو ناوچانە بەڕێکكەوتن دوای شەڕی 1992، لەماڵی كەریم خانی برادۆست كە كەمال فوئاد نوێنەری یەكێتی و خوالێخۆشبوو دكتۆر رۆژ نوری شاوەیس نوێنەری پارتی و نوێنەرانی پەكەكە ئامادەبوون و لەنزیكەوە ئاگاداربووین، كە پەكەكە لەخواكوڕكەوە بچنە زەڵێ و قەندیل و لەوێ ئیشوكاری خۆیان بكەن و بەڕەسمی هاتوون». ‌هاوڵاتى:رووداوەكەی مەتینا چۆن دەبینن؟ پێتانوایە سەر دەکێشێت بۆ رووداوی دیکە؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: ئەو رووداوەی رۆژەی شەممە كە لەمەتینا روویدا شتێكی ناخۆش بوو، زۆر ناڕەحەتبووم بەو رووداوە، هەتا ئێستاش ئەو بۆچوونە هەیە كە بۆردومان كراون، چونكە یەكێك لەبریندارەكانی پێشمەرگە وتی:»ئێمە نازانین یان بۆمبای تەیارە بووە، یان موشەكێك لێی داوین»، ئەمە ئەوە دەسەلمێنێت كە بەگوللە نەكوژراون و بەسیلاحی گەورەتر كوژراون، بەهەرحاڵ ئەوە بووەهۆی ئەوەی ناكۆكی و تەوەترو ناڕەحەتی لەنێوان پەكەكەو پارتی دیموكراتی كوردستاندا دروست ببێت و پارتی دیعایە دەكات كە پەكەكە كوشتوونی و پەكەكەش ئەوە رەتدەكاتەوەو دەڵێت فرۆكەی بێفرۆكەوانی توركی كوشتوونی. ئەنجامی ئەوە بووە هۆی مومكینە شەڕی گەورە لەنێوان پەكەكەو پارتی دروست ببێت و زەرەرێكی زۆر لەقەزییەی كوردی بدات و دۆزی كورد چەندساڵی دیكە دوادەكەوێت، ئەگەر ئەو شەڕەش وەكو بیستوومە دوێنێ شەڕ روویداوەو هێزی پارتی لەو ناوچانە كۆبوونەتەوەو ئەسلیحەیان بردووە بەرانبەر بەهێزی پەكەكە وەستاون، ئەگەر ئەم شەڕە رووبدات شەڕێكە ماوەیەكی دوورودرێژ دەخایەنێت و زەرەری زۆر لەدۆزی كورد دەدات، قەزییەی كورد لەباشووری كوردستان زەرەری زۆر دەكات، چونكە لەناحیەی نێودەوڵەتی مەسەلەی كورد بێبایەخ و بێنرخ دەبێت، گرنگی پێنادەن، دەڵێن ئەوە كورد خەریكی شەڕن پێكەوە ئێمە چی بكەین و چۆن یارمەتی كورد بدەین بگەینە ئامانج و سەربەخۆیی خۆیان، بەڕاستی كارەساتێكی گەورەیەو رووی لە میللەتی كورد كردووەو هیوادارم نەبێت بەشەڕی كورد و كورد. ‌هاوڵاتى: توركیا ئەمە بەمەبەست دەكات بۆ ئەوەی شەڕی كوردو كورد بكات، بەتایبەت كە لەمانگی نیسانی ئەمساڵدا بۆردومان و هێرشەكانی زیاد كردووەو پارتیش هێزی جووڵاندووە؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: ئەمە پیلانی دەوڵەتی توركە، خۆتان دەزانن بەشێكی  زۆری باشووری كوردستان داگیركراوە لەلایەن سوپای توركییەوە، زۆر شوێنی عەسكەری داگیركراوە، توركیا دەیەوێت بەهێزی سەربازیی نزیك ببێتەوە لەسەرچاوە ئاوییەكانی رووباری خاپوورو زێی زاب و زێی بادینان، ئێستا لەژێر كۆنترۆڵی سەربازیی توركیادایە، توركیا دەیەوێت دەسەڵاتی لەڕووی سەربازیی و ئابووری و سیاسەتی باشووری كوردستاندا بكات، ئەمە پیلانی دەوڵەتی توركە، پیلانی ئەی داگیركاریی بووەو پیلانی بی دروستكردنی شەڕی كوردو كوردە، ئێستا تورك دەیەوێت ئەو رووداوەی مەتینا بكات بەشەڕی كوردو كورد، بێگومان ئەو شەڕەش كارەساتێكی گەورەیە بۆ میللەتی كورد. ‌هاوڵاتى: ئێوە بەردەوام هەوڵی نێوەندگیریتان هەبووە لەنێوان پارتی كرێكارانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان، ئێستا ئەو رۆڵە دەبینن  لەدوای رووداوەكەی مەتینا بوونی هەیە؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: خێرخواو هەوڵدان بۆ نێوەندگیری هەیە لەنێوان پەكەكەو پارتیدا، هەوڵدانی ئێمە تەنها لەسۆسیال میدیاو بەنووسین و چاوپێكەوتنەكانمانە، هاوار دەكەین كە تەفاهوم و تەوافوق بكەن، ئەو ناكۆكییەی كە هەیە لەنێوان پەكەكەو  پارتی نەمێنێت، پارتی دەڵێت پەكەكە میوانەو داوایان لێدەكەن میوانێكی عاقڵ بن لەشوێنێكدا دابنیشن وەكو كوردەكانی رۆژهەڵات چۆن بێدەنگن و میوانن، پەكەكەش دەڵێت ئێمە (30 بۆ 40) ساڵە لەو ناوچانەداین و لێرەوە كاری خۆمان دەكەین، مانای ئەوە نییە كەخاڵی هاوبەش لەنێوان پارتی و پەكەكە نییەو دابنیشن كێشەكانیان بەدیالۆگ چارەسەر بكەن، ئێمە هەر لەهەوڵداین و زۆر كەسی كەی خێرخواش لەهەوڵدایە بۆ نێوەندگیری لەنێوان پەكەكەو پارتیدا، بەڵام مەسەلەكە لەوە دەرچووەو توركیا دەیەوێت ئەم شەڕە دروستبكات و هەموو هێزو قوەتی خۆی سەربازیی و سیاسی و ئابووری ئاگری شەڕەكە دروست دەكات و شەڕەكەش دروست دەبێت. ‌هاوڵاتى: وەفدی كۆنگرەی نەتەوەیی كورد لەباشووری كوردستانن، هیچ هەوڵێكی ئەوان هەیە بۆ نێوەنگیری نێوان پارتی و پەكەكە؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: كەسایەتی و ئەم رێكخراوە سڤیلانە تەنها قسەی خێر دەكەن، دانیشتنی تەفاهومی پارتی و پەكەكە گرنگە ئەگەر ئەوە ببێت دەتوانن تا سنورێك دابنێن بۆ ئەوەی شەڕ روونەدات، ئەمانە تەنها واجبێكی نیشتمانی و كوردی و نەتەوەیی و ئینسانییە كەكۆنگرەی نەتەوەیی دەیكات لەگەڵ كەسایەتییەكاندا شتێكی باشەو پشتگیرییان دەكەین، ئەمڕۆ گفتوگۆمان لەگەڵ كۆنگرەی نەتەوەیی كردو بۆچوونی خۆمان پێ راگەیاندن، هیوادارین سەركەوتوو بن، تەنها چارەسەر گفتوگۆو دانیشتنی پەكەكەو پارتییە. ‌هاوڵاتى: ئێوە لەكاتی كێشەكاندا گفتوگۆتان لەگەڵ بەرپرسانی پارتی دەكرد، ئێستا بۆ ئەم رووداوانە تەماس و گفتوگۆتان لەگەڵ سەرۆكی هەرێمە یان سەرۆكی پارتییە؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: ئێستا ئەو كەناڵانە گۆڕاوەو ئێستا تەنها سەركردایەتی پەكەكەو توركیا دەتوانن رێگای چارەسەر بدۆزنەوە. ‌هاوڵاتى: بەردەوام هۆشداری دەدرێت بەپارتی كە خۆی تووشی ئەم شەڕە نەكات، پێتانوایە پارتی ئەو بۆچوونانەو قسەی خێر بەهەند وەربگرێت؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی:هیچ شتێك لەسیاسەتدا موستەحیل نییەو بڵێیت ناكرێت، بەڵام ئەمە هەوڵ و جوهدو عەقڵی منەوەری دەوێت كەبتوانێت لەم تەنگانەیەدا هەوڵبدات رێگایەكی چارەسەری بدۆزنەوەو شەڕەكە روونەدات، بەڵام بەباوەڕی بەندە شەڕی پەكەكەو پارتی روودەدات، پێش ماوەیەك فازڵ میرانی سكرتێری مەكتەبی سیاسی پارتی وتی:»شەڕی پەكەكەو پارتی روودەدات»، كەواتە زانیارییان هەیەو بڕیارێك هەیە كەشەڕ روودەدات. ‌هاوڵاتى: پێتانوایە توركیا یان هەر لایەنێك بیەوێت دەتوانێت پەكەكە لەناو ببات و لەقەندیل دووریانبخاتەوە؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: پەكەكە بەهیچ هێزێك لەناو ناچێت، واقعێك هەیە ناوی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)یە، پەكەكە لەخۆیەوە نەهاتووە بۆ باشووری كوردستان و قەندیل، یەكێتی و پارتی خۆیان پەكەكەیان هێناوە بۆ ئەو ناوچانە بەڕێكەوتن دوای شەڕی 1992، لەماڵی كەریم خانی برادۆست كە كەمال فوئاد نوێنەری یەكێتی و خوالێخۆشبوو دكتۆر رۆژ نوری شاوەیس نوێنەری پارتی ئامادەبوون و نوێنەرانی پەكەكە ئامادەبوون و لەنزیكەوە ئاگاداربووین، كە پەكەكە لەخواكوڕكەوە بچنە زەلێ و قەندیل و لەوێ ئیشوكاری خۆیان بكەن و بەڕەسمی هاتوون، لەزەمانی حكومەتی بەعسەوە لەو چیایانەدابوون و چل ساڵە لەوێدان، ئەو چیایانەی كە حكومەتی بەعس نەیدەتوانی داگیری بكات، لەسنوری توركیاو ئێران، دوای ئەوە پەكەكە لەشوێنێك نییە وەك هێزی تامیل كە حەرەكەی تامیل لەمێژوودا هەیە وا دووریان بخەنەوە. ‌هاوڵاتى: زانیارییەكمان بەدەست گەیشتووە كە پارتی داوایان كردووە پەكەكە لەشەنگالدا نەمێنێت و دووربكەوێتەوە هەروەها لەگوندەكانی بادینان و ئەو سنورانە نەمێنێت، ئامادەن هاوكارییان بكەن؟ پێتوایە پەكەكە ئەم مەرجانە قبوڵ دەكات؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: ئەوانەی لەشەنگالن خەڵكی شەنگالن و ئێزیدین و كوردی عێراقین، ئەوانە هێزێكی چەکدارن لەگەڵ هێزی عێراقی هەماهەنگییان هەیە، بۆ كوێ ماڵی خۆیان چۆڵ بكەن، ئەوانە خۆ كوردی توركیاو سوریا نین، ئەوانە كوردی ئێزیدی و شەنگالین، ئەو داوایەی پارتی داوایەكی فاشیل و داوای توركیایە و یەبەشە بۆ هیچ شوێنێكیش ناچن. گەریلا هەرێمی كوردستانیان پاراست لەدەستی داعش، گەریلا (200) هەزار ئێزیدی گواستەوە بۆ رۆژئاڤای كوردستان لەوێ كەمپیان بۆ دروستكردن، خەڵكی ئێزدی بۆچی گەریلاو یەبەشەیان خۆشدەوێت، چونكە شەرەف و كەرامەتی ئەوانیان پاراست.    

 سازدانی : پ. دهۆك   بەرپرسی مەڵبەندی 15ی یەكێتی لەشەنگال ئاماژە بەوەدەدات كەدۆخی شنگال زۆر ئارامەو هەموو ئاوارەكان دەتوانن بگەڕێنەوە زێدی خۆیان و دەشڵێت:» وەك یەكێتی مامەڵە لەگەڵ مەكتەبی گشتی پادێ و یەبەشەدا دەكات». داود جوندی، بەرپرسی مەڵبەندی 15ی یەكێتی لە شەنگال لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى، دەشڵێت:» پەكەكە وەك كەجەكە یان وەك هەپەگە لەشەنگال نیە واتە كەجەكە وەك حزبی پەكەكەو هەپەگە وەك گەریلا لەشەنگال نیە، تەنیا ئەو هەڤاڵانەی پادێ‌ لەشنگالن، پادێ‌ حزبێكی فەرمییە لەعێراق و مۆڵەتی فەرمی خۆی هەیە، مەكتەبی گشتی پادێ‌ و ئەندامەكانی ئێزیدین و خەڵكی شنگالن، یەكینەكانی بەرخۆدانی شەنگال ( یەبەشە ) ئەمانەش هەر خەڵكی شنگال و رەگەزنامەی عیراقییان هەیە». هاوڵاتى: دۆخی شەنگال ئێستا چۆنە بەتایبەت دوای نەمانی چەكدارانی داعش لەشارەكەدا؟  داود جوندی: دوای رزگاركردنی شنگال لەڕووی ئەمنییەوە زۆر ئارامە بەتایبەت دوای پاشەكێشی دووەم و سێ‌یەمی پێشمەرگەی پارتی دیموكراتی كوردستان و ئەو دەزگایانەی ئەمنی لێرە نەمان، ئێستا هیچ كێشەیەكی ئەمنی لەناوچەكە نیەو ئەم شتە بە شەهادەتی فەرماندەی ئۆپەراسیۆنەكانی رۆژئاوای نەینەوا و فەرماندەی پۆلیسی موسڵ و هەموو دەزگاكانی ئەمنی لەشنگال راپۆرتی خۆیان دیاریكردووە كە دۆخەكە زۆر ئارام و بێ‌ كێشەیە. لەڕووی خزمەتگوزارییەوە لەعێراق بەگشتی خزمەتگوزاری كەمە ، بەڵام لەشەنگال بەحوكمی ئەوەی شەنگال لەژێر دەستی داعش بۆ ژێرخانی وەكو پرۆژەكانی ئاوو كارەباو فەرمانگەكانی حكومی یان وێران كردووە، پرۆژەكانی خزمەتگوزاری بەرامبەر ئەو  وێرانەیەی بەسەر شەنگالدا هاتووە كەمە، بەڵام بەو واتایە نایەت كە هیچ خزمەتگوزاری نەكراوە، لە بودجەی 2019 لەكاتی ئێمە لە ئەنجومەنی پارێزگای نەینەوا بووین وەكو نوێنەری خەڵكی شەنگال و فراكسیۆنی یەكێتی لە ئەنجومەن هەوڵێكی زۆر باشماندا، لەوكاتە ژمارەیەك پرۆژەی باش لەبواری قیرتاوكردنی شەقامەكان، نۆژەنكردنەوەی خوێندنگاكان، لەڕووی تەندروستییەوە ئێستا دۆخەكە زۆر باشە. هاوڵاتى: زۆرجار پەكەكە تۆمەتباردەكرێت بەوەی كە هێزەكانی لەشەنگالدا ماون؟ داود جوندی: ئەو دەزگایانەی سەر بەپارتی توزێك ئاژاوەی گەورە لەسەر شەنگال دروستدەكەن و دەڵێن پەكەكە لەشەنگالدا ماوە ، پەكەكە وەك كەجەكە یان وەك هەپەگە لەشەنگال نیە، واتە كەجەكە وەك حزبی پەكەكەو هەپەگە وەك گەریلا لەشەنگال نیە، تەنیا ئەو هەڤاڵانەی پادێ‌ لەشەنگالن ، پادێ‌ حزبێكی فەرمییە لە عێراق و مۆڵەتی فەرمی خۆی هەیە، مەكتەبی گشتی پادێ‌ و ئەندامەكانی ئێزیدین و خەڵكی شەنگالن ، یەكینەكانی بەرخۆدانی شەنگال ( یەبەشە )، ئەمانەش هەر خەڵكی شەنگال و رەگەزنامەی عیراقییان هەیە و ئەمانە گرێدراون سەر بەحەشدی شەعبی . ئیدارەی سەربەخۆی شەنگال لەڕووی یاسای عێراقەوە قبوڵی نیە بەحوكمی ئەوەی لەدەستوری عێراق ئەم شتە نیە، لەیاسای ئەنجومەنی پارێزگاكانیش رێگا بەوە نەدراوە ئیدارەی سەربەخۆ لەقەزایەك یان لەناحیەیەك دروستبكرێن، ئەمەی كراوە لەشەنگال بیرۆكەی هەڤاڵانی گرێدراوە سەر بە ئایدۆلۆژیای پەكەكە بوو، حكومەتی عێراق بەتەواوی كۆنتروڵی لەسەر شەنگال نەكردوە و ناتوانن كێشەی ئیداری شەنگال چارەسەربكەن،  بۆیە ئەم ئیدارەیە دامەزرا، تاڕادەیەكی باش خزمەتگوزاری ئەنجامدەدەن و لەناو خەڵكیشدا هاوكاری خەڵك دەكەن . خەڵكی شەنگال كێشەیان لەگەڵ بوونی حەشدی شەعبی نییە هاوڵاتى: باس لەوە دەكرێت لەناو ئێزدییەكان چەند میرێكیان هەیە یان دوو قایمقام و دوو ئیدارە ، ئەمە تاكەی بەردەوام دەبێت، چارەسەرچیە؟ داود جوندی: ئێمە وەكو یەكێتی بەهیچ شێوەیەك دەستتێوەردان لەكاروباری میری ئێزدییان و هەموو دەزگاكانی تری ئایینی و پێكهاتەكان وەكو كاكەیی و پێكهاتەكانی تر ناكەین، ئەمە پرسێكی تایبەتە بەخۆیان ، ئێمە تەنها قسەی خێرو باش بەوانە دەڵێین چی باشە بۆ مللەتی خۆیان بیكەن ، یەكێتی لەدانان و گوڕینی میر دەستتێوەردان ناكات، ئێمە تەنها لەگەل بۆچوونی خەڵكداین، كاتێك خەڵك میر قبوڵ ناكات، میر چی دەگەیەنێت، میر ئەوەیە خەڵك پێ‌ی ڕزی بێت و قبوڵی بكەن، هەركاتێك خەڵك و سەرۆك هۆزەكان و رۆشنبیرانی ئێزیدی كەسێكیان وەكو میر قبوڵ یان كرد ئێمەش وەك یەكێتی رێز لەبۆچوونی ئەوان دەگرین ، بەڵام كاتێك پارتی بێت كەسێك هەڵدەبژێریت وەكو میرو لەدەرەوەی رای خەڵك ئێمە ئەوكات لەبەرەی خەڵك دەمێنینەوە . ئیدارەی شەنگال لە 2003 تائێستا لەدەستی پارتیدایە ، زۆربەی خەڵك دەتوانم بڵێم 75%ی ئێزیدییەكان دەڵێن ئێمە هیچ خێرو سوودمان لەو ئیدارانە وەرنەگرتووە، دوای ئەوەی لە 2014 ئەو ئیدارەیە پاشەكشەیان كرد لەشەنگال، بۆشاییەك دروست بوو، ئەو هەڤاڵەی چەند ساڵێكە بووە قایمقام كە بەشێوەی خۆبەخش، بەشێك لەكاروباری خەڵك و كارگێڕی ناوچەكە بەڕێوەدەبات، ئێمە ناڵێین پشتگیری فڵان كەس دەكەین یان دژی فلان كەسین ، وەك یەكێتی لەگەڵ یاساداین كاتێك ئەو یاسایە لەخزمەتی خەڵكی شەنگالدا بێت. قسەی مەحما خەلیل زۆر دوورە لەڕاستی، بەهیچ شێوەیەك شەنگال لەلایەن یەبەشەوە كونتروڵ نەكراوە هاوڵاتى: دەوترێت هێزێكی زۆر لە شەنگال هەیە، ئایا شەنگال پێویستی بەو هەموو هێزەیە هەیە، پێتان وانیە دەبێت گۆڕانكاری بكرێت و ژمارەی چەكدارەكان كەمبكرێنەوە؟ داود جوندی: ئەو هێزە زۆرەی لەشەنگال هەیە ئێمە حەزدەكەین تەسنیف بكرێتەوە، ئەگەر كەمیش بكرێتەوە لەوانەیە باشتریش بێت ، ئەوانەی لە شەنگالن سوپای عێراقە كەئەویش فیرقەی (20) لەگەڵ بەشێك لەفیرقەی (15) كە ئەمانە ئەركیان پاراستنی سنوورە. پۆلیسی ناوخۆو فیدراڵیمان هەیە ئەوەش لەهەموو شوێنێك ئەركیان پاراستنی ناو شارە، حەشدی شەعبی ژمارەیان ئەوەندە زۆر نیە كە لەهەندێك شوێن باس دەكرێت، ئەركێكی ئەوتۆیان نیە لەهەندێك بازگەو چەند شوێنێكدان، هێزەكانی یەبەشە شوێنی تایبەتی خۆیان هەیە و هەماهەنگی باشیان لەگەڵ سوپا هەیە، ئەگەر بەغدا لەگەڵ هەولێر رێككەوتنێكی باشیان هەباو هێزێكی هاوبەشیان پێكهێنابا ئەوكات زۆر باش دەبوو. هاوڵاتى: مەحما خەلیل قایمقامی قەزای شەنگال دەڵێت یەبەشە شەنگالی كونتروڵ كردووە ئەمە راستە؟ داود جوندی: ئەم قسەی مەحما خەلیل زۆر دوورە لەڕاستی، بەهیچ شێوەیەك شەنگال لەلایەن یەبەشەوە كونتروڵ نەكراوە، ئەمنی نیشتیمانی و پۆلیس و دەزگاكانی تری ئەمنی لەناو شەنگالدان، ئاسایشی ئێزدیخانیش بارەگایان هەیە لەناوەندی شنگال،  بەڵام كۆنترۆڵكردنی شارو هەموو جموجۆڵەكانی سەربازیی لەدەست یەبەشەدا نین. هاوڵاتى: حەشدی شەعبی چۆن مامەڵە لەگەڵ خەڵكی شەنگال دەكات، خەڵك نیگەرانە لەمامەڵەی حەشدی شەعبی؟ داود جوندی: دەزگا راگەیاندنەكانی زەرد  شت وا بڵاودەكەنەوە كەخەڵكی شەنگال زۆر كێشەیان لەگەڵ حەشدی شەعبی هەیە، ئەمە هیچ راست نیە، هیچ كەسێك لە شەنگال كێشەی لەگەڵ حەشدی شەعبی نیە ، بەپێچەوانەوە خەڵك لە 2015و ئەو سەردەمە حەشدی شەعبییان خۆشدەویست چونكە چەكداری باشبوون لەكاتی كونتروڵكردنەوەی شەنگال. سێ‌ فەوجیان هەیە لە شەنگال و هیچ پەیوەندییان بەخەڵكەوە نیە، هەندێك خەڵك پەیوەندییان پێوە دەكات، ئەوانیش مانگانە موچەیەكیان پێدەدەن، حەشدی شەعبی هیچ روڵێكیان نیە لەئاوەدانكردنەوەی ناوچەكە، لەهەمانكاتیشدا هیچ كێشەیەكیان لەگەڵ خەڵكدا نیە. هاوڵاتى: شەش مانگ تێپەڕبووە بەسەر رێككەوتنی بەغداو هەولێر، بەڵام هیچ خاڵێك جێبەجێ‌ نەكراوە ، لەگەڵ دەستكاریكردنی رێككەوتنی بەغدا و هەولێرن؟ داود جوندی: ئەگەر دەستكاری بكرێت باشترە، هەندێك خاڵی ئەو رێككەوتنە باشن، بۆ نموونە گەڕانەوەی ئاوارەكان، یان ئاوەدانكردنەوەی ناوچەكە ، بۆ گۆڕانكاری لەئیدارەی شەنگال دەبێت رای خەڵكیش وەربگریت، یەكێك لەخاڵەكان دەڵێت پەكەكە كۆنتروڵی شەنگالی كردووە باشترە وشەی پەكەكە لاببرێت . هاوڵاتى: وەكو یەكێتی چ بەرنامەیەکتان هەیە بۆ شنگال و خەڵكی قەزاكە؟ داود جوندی: ئێمە وەكو یەكێتی لەڕووی مەعنەوییەوە بۆ یەك چركەیەکیش شەنگالمان چۆڵنەكردووە، ئێمە شنگالین و بەردەوام پشتگیری لەخەڵكی خۆمان دەكەین، شەنگال بۆ هیچ كەس و لایەنێك چوڵناكەین و بەردەوام خەباتی تێدا دەكەین. لەڕووی خزمەتگوزارییەوە لەڕێگای تیمەكەمان لەحكومەتی عێراق، بەردەوام هەوڵ بۆ گەیاندنی خزمەت و پرۆژەكان دەكەین، فراكسیۆنی یەكێتی لەئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقیش هەوڵێكی گەورە دەدەن تا یاسای باش بۆ ناوچەكە دەربكەن و داواكارییەكانی خەڵك لە یاساكانی خۆیان بچەسپێنن، باشترین نموونەش كۆتا یاسا لەئەنجومەنی نوێنەران دەرچوو، یاسای رزگاربووانی دەستی داعش بوو كە تیمەكەمان لە رێگای سەرۆك كۆماری عێراق هەوڵێكی زۆریاندا تا یاساكە دەربچێت كەئەوەش شتێكی زۆر گرنگ بوو.  هاوڵاتى: دەوترێت یەكێتی لە شەنگال مامەڵە لەگەڵ حەشدی شەعبی و یەبەشە دەكات، هەندێكجار پارتی و چەند لایەنێكی تر یەكێتی تۆمەتبار دەكەن كە پەیوەندی باشتان هەیە لەگەڵ ئەو هێزانە، مامەڵەتان چۆنە؟ داود جوندی: ئێمە وەكو یەكێتی بەردەوام دەبینە قوربانی، لە شەنگال و هەموو ناوچە كوردستانیەكان لەگەڵ ئارامی ناوچەكەداین، كاتی ئەو هەڤاڵانەی گرێدراون بە ئایدۆلۆژیای پەكەكە كەهەر خەڵكی شەنگالن و ئێمە كێشە و گیروگرفت لەگەڵیان دروستبكەین، دواتر كێشە لە شەنگال دروست ببێت ، پەكەكە رێزی لێ‌دەگرین، حەشدی شەعبی هێزێكی سەرەكی عێراقە و ئەوانەی لە شەنگالن هەر ئێزیدین و خەڵكی ناوچەكەن، ئێمە مامەڵەیان لەگەڵ دەكەین تا  ببێتە نامەیەك بۆ هەموو ئەو ئاوارانەی لەهەرێمی كوردستانن بۆ ئەوەی بزانن دۆخی شەنگال باشەو ئارامە و هیچ كێشەی تێدانیە، هەموو ئەو لایەنانەی ئێستا لەشەنگالن هەمان بۆچوونی ئێمەیان هەیە كەپێكەوە یەكدەست و یەكگرتوو بین تائاوارەكان بگەڕێنەوە، لەسەر ئەم بنەمایە مامەڵە لەگەڵ هەموو هێزو لایەنێك دەكەین لەپێناو یەكگرتوویی شەنگال و گەڕانەوەی ئاوارەكان

سازدانی: شاناز حەسەن رابەری حزبی حكمتیست ئاماژە بەوە دەدات كەحزبە كوردییەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان ئاگایان لەچینی كرێكاران نییەو تەنها بۆ بەرژەوەندی خۆیان هەوڵدەدەن و «خەریكی سەرمایەگوزارین». عەبدوڵا دارابی، ئەندامی مەكتەبی سیاسی و رابەری حزبی حكمتیست لەم چاوپێكەوتنەدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:»هیچ كام لەسەركردەكانی ئەمریكا جێگەی مەترسی نەبوون بۆ رژێمی ئێران و لەپێناو مافی كورد هیچكات رژێمی ئێرانیان سەركۆنە نەكردووە». هەروەها لەبارەی هێرش و پەلاماری سەلەفییەكان لەشاری مەریوان و سەقز ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە «سەلەفییەكان بەپاڵپشتی كۆماری ئیسلامی ژیاون و تێكۆشاون هیچ جێگاو پێگەو پێكەوەیی كۆمەڵایەتییان لای خەڵك نیە». ‎هاوڵاتى: ئێوە وەك حزبی حكمتیست لەكۆمەڵە جیابوونەتەوە، ئامانج و بەرنامەی ئێوە چییە بۆ رۆژهەڵاتی كوردستان؟ ‎عەبدوڵا دارابی: (30) ساڵ پێش ئێستا لەكۆمەڵە جیابووینەوە، لەسەدا 80ی كۆمەڵە بووین و  لە 1991 حزبی كۆمۆنیستی كرێكاری ئێرانمان پێكهێناو پاشان دوای (14) ساڵ لەئەوانیش جیابووینەوەو حزبی كۆمنیستی كرێكاری حكمتیست-مان پێكهێنا و لەوكاتە تائێستا لەئێراندا كاری چڕوپڕمان كردووە و ئاوات و ئامانجی و مەبەستی ئێمە رزگاری چینی كرێكارە لەئێران. بەچەشنێك ئیش دەكەین كرێكاران خۆیان سەروەر بن و بتوانن بەدەسەڵات  بگەن و لەناوەندی بڕیارداندا بن، خۆیان چارەنووسی  ژیانی خۆیان لەكوردستان و لەئێرانیشدا دیاری بكەن، رێكخستنەكانی ئێمە نەك تەنیا لەئێران، لەبەشێك لەوڵاتانی دیكەشدا هەیە.  ‎هاوڵاتى: هێزی چەكدارتان هەیە وەك حزبەكەی خۆتان؟ ‎عەبدوڵا دارابی: ئێمە هێزی چەكداری ئاشكرامان نیە، بەڵام هەركات پێویست بكات ئەو هێزەمان بەڕێكخراوی لەناو خەڵكدا دەهێنینە ناو مەیدان، چونكە ئێستا خەباتی چینایەتی و كۆمەڵایەتی لەئێراندا هەموو رۆژیك بەئاشكرا دەبینێت، بۆیە ئێمە لەئێستادا هێزی چەكدار بەكارناهێنین، ئەو هێزە كاتێك بەكاردەهێنین كەپێویست بێت. ‎هاوڵاتى: حزبەكانی رۆژهەڵات رەخنەیان لێدەگیرێت كە یەكهەڵوێست نین و لەناو بەرەیەكدا پێكەوە نین؟ ‎عەبدوڵا دارابی: پێمانوایە ئاوات و ئامانجی حزبە سیاسیەكانی كوردستانی ئێران هەمان سیاسین كەئێستا لەكوردستانی عێراق بەڕێوەدەچن نەك هیچی تر، چوون ئەم حزبانە بەئاشكرا بۆ بەرژەوەندی و قازانجی حزبایەتی خۆیان و سەرمایەدارانی كورد لەكوردستانی ئێران خەبات دەكەن. تائێستا چینی كرێكار  كەزۆرینەی خەڵكی كوردستانن بەڕەسمی ناناسن و دان بەمافەڕەواكانیان نانێن، چونكە تەنیا ئامانجیان ئەوەیە خۆیان بەدەسەڵات و پلەو پایە بگەن، ئەم سیناریۆیە هەموو خەڵكیش بەئاشكرا دەیبینێت. بۆیە خەڵكی كوردستانی ئێران نایەوێت سیناریۆی كوردستانی عێراق، لەئێرانیش دووبارە ببێتەوە.  ‎هاوڵاتى: لەسێدارەدان بەردەوام رۆژانە لەئێراندا هەیە، بەشێكی دۆسیەكانیش لەسەر دۆسیەی كوردبوون و خەباتكردنە، كە هەندێك جار جاشەكان هاوكاری كۆماری ئیسلامی ئێرانن بۆ ئاشكراكردنی رێكخستنەكانی كورد؟ ‎عەبدوڵا دارابی: لەنەزەری خەڵكی ئێران و كوردستاندا یەكەمین دوژمن، كۆماری ئیسلامی ئێران و بەكرێگیراوی كوردو تورك و فارس و عەرەبن. هەموان دەزانن رێكخەری سەرەكی بەكرێگیراوان لەئێران كۆماری ئیسلامییەو تاوانبارانی یەكەم پێش بەكرێگیراوان سەرانی ئەم رژێمەن، دۆسیەكانی لەسێدارەدانی خەڵك بەخاتر كورد بوون یاخود فارس و تورك بوون نیە، چونكە  ژمارەی لەسێدارەدراوانی فارس و تورك زۆرترن لەكورد. رژێمی ئێران بەم شێوەیە پێناسە ناكرێت، چونكە رژێمێكی مرۆڤكوژو خوێنمژە و هەركەس دژی بێت و موخالفی لەگەڵ بكات بەدۆسیەی دوژمن بوون دەیگرێت و دەیكوژێت. ‎هاوڵاتى: ئەم ماوەیە دووجار سەلەفیەكان لەڕۆژهەڵاتی كوردستان هێرشیان كردۆتە سەر خەڵك؟ ئامانج چیە لەو هێرشانە؟ ‎عەبدوڵا دارابی: ئەم سەلەفیانە لەسەرەتای سەرهەڵدانیان بەناوی خێرخوازەوە خۆیان پیشاندەدەن و تێدەكۆشن و خۆیان بەهێزدەكەن، دواتر وەك داعش رەفتار دەكەن و هیچ جیاوازییان نیە، بەغدادی كەخۆی  ئیخوانی بوو. سەرەتا هاتن بەناوی دینەوە پارەیان دەدا بەخەڵك، تا بەلای خۆیاندا رایانكێشن. بەڵام ئەمانە ئێستا خۆیان ناساندووە و خەڵك دەیانناسێت، بەپاڵپشتی كۆماری ئیسلامی ژیاون و تێكۆشاون بەناوی ریفۆرمخواز  باڵی ریفۆڕمخوازی رژێم بەهێز بكەن، بەڵام ئێستا هەردوو باڵی رژێم بەر رق و توڕەیی خەڵك كەوتوون گڵۆیان كەوتۆتە لێژی و وەك گروپێكی فشار دەیانەوێت خۆیان بەخەڵكدا نیشانبدەن تا بەم چەشنە بتوانن لەدواڕوژی جمهوری ئسلامی پاریزگاری  لەسەروەت و سامانیان بكەن، مێژووی ئەمانە لەكوردستانی ئێران زۆر رەش و خۆیناویەو هیچ جێگای پێكەوەیی كۆمەڵایەتییان لای خەڵك نیە. ‎هاوڵاتى: هەندێك كات ئێران خۆی سەلەفییەكان دەستگیر دەكات؟ ‎عەبدوڵا دارابی: راستە ئەوە دەبینریت، بەڵام لەڕاستیدا لەلایەن ئێرانەوە پشتگیریی دەكرێن، چونكە ناتوانن بێ جمهوری ئێران یەك رۆژ بمێننەوەو بێ حیمایەتی ئەوان ناتوانن دەست بەرن بۆ خەڵكی ئێران، بەڵام كاركردنی سیستمی جمهوری ئێران وایە كەسی خۆشی دەستگیردەكات، بۆیە لەوانەیە جار بەجار كەسانێكیان لێ دەستگیر بكات. ‎هاوڵاتى: خەڵكی كوردی رۆژهەڵات تاكەی ئەمە لەسەلەفییەكان قبوڵ دەكەن؟ ‎عەبدوڵا دارابی: خەڵك تائێستا هیچی لەسەلەفییەكان قبوڵ نەكردووەو نایكات. تەمەنی ئەمانە گرێدراوە بەتەمەنی رژێمەوە، رژێم بڕوخێت خەڵك بەهیچ شێوەیەك ئەم كۆنەپەرستانە قبوڵناكات، خەڵك هەر ئێستاش كە رژێم پاڵپشتیان نەكات تەحەمولیان ناكەن، لەمەریوان بینیمان چییان بەسەرهێنان، ئەو دەسەڵاتەی هەیانە تەنیا بەپشتگیری رژێمەوەیە. هاوڵاتی: دوای هاتنی سەرۆكی نوێی ئەمریكا جۆو بایدن، ئێران بەم شێوازەی ئێستای بەردەوام دەبێت؟ ‎عەبدوڵا دارابی: بەبیروڕای من  هیچكام لەسەرۆكە كۆن و نوێكانی ئەمریكا جێگای مەترسی نەبوون بۆ رژیمی ئیسلامی ئێران، ترەمپ هیچكات دروشمی رووخانی رژیمی ئیسلامی ئێرانی هەڵنەگرتووەو لەپێناوی پیشێلكردنی مافی كورد لەئێراندا  هیچكات رژیمی ئێرانیان سەركۆنە نەكردووە، ئەمریكا تەنیا ئەوەی لەڕژێمی ئێران دەوێت كەوەك بوكەڵە لەمشتی بێت و بەگوێی بكات. بەڵام ئێستا كەخەریكە حكومەتی ئیسلامی ئێران دەڕووخێت تەنیا چینی كرێكارو خەڵكی ئازادیخوازی ئێرانن نەك ئەمریكا. هاوڵاتی:  ئەگەر حزبەكانی رۆژهەڵات پێكەوەبن و هەرسێ مانگ جارێك كەسێك  سەرپەرشتی بكات، ناتوانرێت یەك وتاری دروستبكرێت؟ عەبدوڵا دارابی: یەكگرتنی ئەم حزبانە نە دەكرێت و نە گونجاویشە، چونكە هەریەكەیان بەرژەوەندی خۆی دەوێت، حزبایەتی زۆربەی بازرگانییە، بۆیە زۆربەیان كاردەكەن بۆ داهاتووی خۆیان لەئێراندا، بۆیە ناتوانین لەگەڵ ئەو حزبانەدا یەك بین و پێكەوە كاربكەین، بۆیە یەك وتاری ناكرێت.

    سازدانی: ئارا ئیبراهیم   عومەر شێخ موس كەسایەتی سیاسی و دیاری كوردستان و یەكێك لەدامەزرێنەری یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەڵێت:»داخوازی زۆر لەناو قەواعیدی یەكێتی و گۆڕان هەبوو بۆ تەبایی و هاوپەیمانێتی كردن، یەكێتی و گۆڕان گرەنتی دیموكراسی و ئازادی بیروڕاو ئازادی كاری سیاسین لەهەرێمی كوردستاندا، هەموو كەس ئەوە دەزانێت، چونكە پارتی بیری مۆنۆپۆڵی دەسەڵاتی هەیەو جیا لەخۆی  وا مامەڵە دەكات كەكەسی دیكە نەبێت و خۆیان حاكم بن، بەڵام ئێستا یەكێتی و گۆڕان تەرازووەكەیان راگرتووە». عومەر شێخ موس، یەكێك لەدامەزرێنەرانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:» كە لاهور شێخ جەنگی دەبینم گەنجێتی مام جەلالم بیردێتەوە، هەوڵدان بۆ چوونە ناو خەڵك و خۆشەویستی بۆ خەڵك، لەڕووی قسەكردن و وتارو هەڵوێستەكانی كەپێگەی جەماوەری هەیەو جۆرە كاریزمایەكی هەیە خەڵك خۆشی دەوێت و دەتوانێت خەڵكیش بەلای خۆیدا رابكێشێت، بوونی شێخ لاهور بەسەرۆكی هاوپەیمانێتییەكە كاریگەری دەبێت لەسەر زیادكردنی دەنگەكانی یەكێتی». هاوكات ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە دوای ئەنجامدانی ریفراندۆم پێگەی كورد بەرانبەر بەعێراق، توركیا، ئێران زۆر لاواز بووە» تاسیاسییەكان و حزبەكان چارەسەری كێشە ناوخۆییەكان نەكەن لەپێناو یەكڕیزیدا ناتوانن پارێزگاری لەقەوارەی هەرێم بكەن ئەگەر هەر بەدوای بەرژەوەندیە حزبەكانیاندا بن». سەرۆك و سەركردەكانی كورد لەوتارو قسەكانی نوێنەری نەتەوەیەكگرتووەكان باش تێدەگەن، ئەگەر بەدوای بەرژەوەندییەكانی خۆیان و حزبەكانیان بكەون سەركەوتوو نابن، بەڵام ئەگەر بەرژەوەندی نەتەوایەتی لەپێش بەرژەوەندی حزبەكانیان دابنێن دەتوانن كێشەكان چارەسەر بكەن   هاوڵاتی: دۆخی كوردستان لەڕووی سیاسییەوە چۆن دەبینن؟ عومەر شێخ موس: بەگشتی ئەوەی بڵێم لەدوای 1991 هەتا ساڵی 2017و پێش ئەنجامدانی ریفراندۆم، كورد بەرەو دۆخێكی باش هەنگاوی دەنا لەساڵی 1992 تادواتر ناوچەكانی كورد فراوان بوون وەك هەرێمێك كەسایەتی كوردو دەسەڵاتی كوردی گەشەی كردو كاریگەری هەبوو لەسەر پارچەكانی دیكەی كوردستانیش وەك رۆژئاڤا و باكوری كوردستان كەئومێد بەخش بوو بەهەموو كەموكوڕییەكانیەوە، بەرەو دەسەڵاتێكی بەهێز هەنگاوی نا كە لەعێراقیشدا پێگەی هەرێمی كوردستان بەهێز بوو، زۆر بەداخەوە ریفراندۆم كرا لە 2017دا كاریگەری كردە سەر ناوبانگی كورد كوردی بەرەو پاشەكشە برد، بەرانبەر بەحكومەتی عێراق و توركیاو ئێران لاواز بووین. رۆژی چوارشەممە 19ی ئایاری 2021، جنین بلاخارست، نوێنەری نەتەوەیەكگرتووەكان لەعێراق باسی كەموكوڕییەكان و ئەو مەترسیانەی كرد كە لەسەر قەوارەی هەرێم بوونی هەیە، كە وتی:»نابێت چیتر ناوچەو زۆنی سەوز و زەرد هەبێت و ئەم حوکمڕانییە گرەنتی نییە وەك خۆی بمێنێتەوە و مەترسی لەسەر قەوارەی هەرێم هەیە»، جنین بەناوی خۆی قسەی كرد لە پانێڵی یەكڕیزی و دەستور نەك بەناوی نوێنەری نەتەوەیەكگرتووەكان ئەو هۆشیارییەی داوەو دەستی خستە سەر برینەكانی كورد، قسەكانی هەمووی باش بوون. تا سیاسییەكان و حزبەكان  بەدوای بەرژەوەندییەكانیانەوە بن  ناتوانن پارێزگاری لەقەوارەی هەرێم بكەن، بەڵام ئەگەر بەخۆدابچنەوەو چارەسەری كێشە ناوخۆییەكان بكەن لەپێناو یەكڕیزیدا دەتوانن پارێزگاری بكەن.  بەگشتی رەوشی هەرێمی كوردستان باش نییە، لاواز بووە بەرانبەر بەعێراق، ساڵی 2005 كەدەستور نووسرایەوە دەسەڵاتی زۆرمان هەبوو وەك هەرێمێكی فیدڕاڵ لەعێراقدا، لەسەدا 17%ی بودجەمان هەبوو داوای لەسەدا 20% و لەسەدا 21%ی بودجەمان دەكردو دەمانوت ژمارەی كورد لەعێراقدا لەسەدا (20) زیاترە، بەڵام پاش ریفراندۆم ئێستا پشكی هەرێم لەبودجەدا (12.67) دیاریكراوەو دەشپاڕێنەوە تاپشكی هەرێم بنێرن، بۆیە لەدەرئەنجامی ریفراندۆم  كورد بەرەو لاوازی چووە، بۆیە پێویستە یەكگرتوو یەكهەڵوێستی لەناو حزبە سەرەكییەكانی كوردستان دروست ببێت تاژێر نەكەوین. كە لاهور شێخ جەنگی دەبینم گەنجێتی مام جەلالم بیردێتەوە، هەوڵدان بۆ چوونە ناو خەڵك و خۆشەویستی بۆ خەڵك، لەڕووی قسەكردن و وتارو هەڵوێستەكانی كە پێگەی جەماوەریی هەیەو جۆرە كاریزمایەكی هەیە خەڵك خۆشی دەوێت و دەتوانێت خەڵكیش بەلای خۆیدا رابكێشێت، بوونی شێخ لاهور بەسەرۆكی هاوپەیمانێتییەكە كاریگەری دەبێت لەسەر زیادكردنی دەنگەكانی یەكێتی هاوڵاتی: پێتانوایە ئەو هۆشدارییەی جنین بلاخارست لەسەر مەترسی قەوارەی هەرێم وا بكات سەرۆك و حزبە سیاسییەكان بەخۆیاندا بچنەوە لەپێناو بەرژەوەندی میللەت و پاراستنی هەرێم؟ عومەر شێخ موس: سەرۆك و سەركردەكانی كورد لەوتارو قسەكانی نوێنەری نەتەوەیەكگرتووەكان باش تێدەگەن، ئەگەر بەدوای بەرژەوەندییەكانی خۆیان و حزبەكانیان بكەون سەركەوتوو نابن، بەڵام ئەگەر بەرژەوەندی نەتەوایەتی لەپێش بەرژەوەندی حزبەكانیان دابنێن دەتوانن كێشەكان چارەسەر بكەن، زۆر كەس و لایەن لەدیدارەكان و كۆبوونەوە دوو قۆڵییەكاندا ئەو راستییەیان بەسەركردایەتی كوردو سەرۆكی حزبەكان وتووە، بەڵام هیچ كاتێك نەبووە لەشوێنێكی تایبەتی وەك پلاتفۆرمی یەكڕیزی و دەستورو كەسێكی بیانی وەك بلاخارست ئەو قسانە بدات بەگوێی بەرپرسانی كورددا، بۆیە قسەكانی كاریگەری و كاردانەوەی هەبووە. ئێستا یەك لەسەر سێی خاكی باشووری كوردستان لەلایەن توركیاوە داگیركراوە، ئێران دەروازەكانی لەسەر هەرێم داخست لەكاتی ریفراندۆمدا، تەنها سووریا هیچی پێناكرێت بەرانبەر هەرێم و دەسەڵاتی كەمبووەتەوە ئەگەر نا ئەویش تەداخولی دەكرد، بۆیە دەبێت بەوریاییەوە مامەڵە لەگەڵ دۆخی هەرێمی كوردستاندا بكرێت. هاوڵاتی: قسەی سەركردەكانت پێ چۆن بوو لەپلاتفۆرمی یەكڕیزی و دەستور؟ عومەر شێخ موس: قسەكانی بافڵ تاڵەبانی هاوسەرۆكی یەكێتی لەپانێڵەكە زۆر باش بوو وتی :»فەرموون ئەم شەش حزبە با ئێستا رێكبكەوین و بەیەكهەڵوێستی بچینە بەغدا»، كاك عومەر سەید عەلی باسی دۆخەكەی كرد قسەكانی باش بوو، كاك نێچیرڤان باسی یەكڕیزی و تەبایی نێوان لایەنەكانی كوردو زۆر باش بوو، هەروەها فازڵ میرانی سكرتێری مەكتەبی سیاسی پارتیش قسەكانی گرنگ و باش بوو، بەگشتی قسەی باش كرا، بەڵام گرنگ بەرجەستەكردنی ئەو قسانەیە بۆ یەكڕیزی نێوان لایەن و حزبە سیاسییەكان. هاوڵاتی: یەكێتی و گۆڕان بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق هاوپەیمانێتییەكیان راگەیاندووە، تاچەند هەنگاوێكی گرنگە بۆ یەكڕیزی و تەبایی لایەنەكان؟ عومەر شێخ موس:  داخوازی زۆر لەناو قەواعیدی یەكێتی و گۆڕان و جەماوەرەكەیاندا هەبوو بۆ تەبایی و هاوپەیمانێتی كردن، یەكێتی و گۆڕان گرەنتی دیموكراسی و ئازادی بیروڕاو ئازادی كاری سیاسین لەهەرێمی كوردستاندا، هەموو كەس ئەوە دەزانێت، چونكە پارتی بیری مۆنۆپۆڵی دەسەڵاتی هەیەو جیا لەخۆی  وا مامەڵە دەكات كە كەسی دیكە نەبێت و خۆیان حاكم بن، بەڵام ئێستا یەكێتی و گۆران تەرازووەكەیان راگرتووە. خاڵی دووەمی ئەم هاوپەیمانێتییەیان لەئەنجامی لاوازی گۆڕان كە دوای كۆچی دوایی كاك نەوشیروان توشی بووەو كێشەی ناوخۆیی بۆ دروست بووە، یەكێتیش دوای كۆنگرەی چوار هێشتا كەسی ناڕازی و باڵ باڵێنی تێدا ماوە، پارتی زاڵ بووە بەسەر حكومەت و پەرلەماندا، زۆرجار پارتی هەنگاو دەنێت و بڕیار دەردەكات بەبێ راوێژكردن بەیەكێتی و گۆڕان. باشی ئەم هاوپەیمانێتییەی یەكێتی و گۆڕان لەوەدایە كە بەهێز ببنەوەو بەرەو ئاراستەی یەكخستنی هێزەكانیان بێت، ئومێدەوارم دەنگی زۆر لەهەڵبژاردنەكان بهێنن حوکمڕانی هەرێم بكەنە سیستمێكی تەواو دیموكراسی. هاوڵاتی: جۆرێك لەهەماهەنگی لەنێوان یەكێتی و كۆمەڵ دەبینرێت بۆ هەڵبژاردنەكان، ئەم هەنگاوەش كارێكی ئیجابییە؟ عومەر شێخ موس: بۆخۆم باوەرم بەهێزی ئیسلامی نییە بەسەڕاحەت دەیڵێم، راستە لەناو كۆمەڵگا دین و ئاین قورسایی خۆیان هەیەو خەڵكی ئێمە دیندارن، بەڵام ئیسلامی سیاسی بوونی نەبوو. هێزە ئیسلامییەكان لەئەنجامی ئەو بەناو سیكۆلارەكان كەخەریكی گەندەڵی بوون خەڵك روویان لەحزبە ئیسلامییەكان كردووە كە پشتگیری دەكرێن لەلایەن سعودیەو قەتەرو ئێران و توركیا. بزوتنەوەی گۆڕان كە دروستبوو زۆر باش بوو خەڵكی ناڕازی لەخۆی كۆكردەوە ئەگەر ئەوە نەبوایە خەڵكە ناڕازییەكە رووی دەكردە هێزە ئیسلامییەكان. بۆ ئەو پرسە لەگفتوگۆكانمدا لەگەڵ عادل عەبدولمەهدی و كاك نەوشیروان مستەفا و مام جەلال باسم كردووە كە پارتە كۆمۆنیستەكان تا رادەیەك گۆڕانكاریان بەسەر خۆیاندا هێناو لەساڵی 1970 قبوڵكران و ئێستا بەناوی پارتە سۆسیالیستەكانەوە كاردەكەن، هەندێك هێزی ئیسلامی بەرەو دیموكراسی هاتوون، بەڵام ئەوانەی سەر بەئیخوانن لەگەڵ ئیسلامی جیهادی دیموكراسیان قبوڵ نییەو دەیانەوێت شەریعەتی ئیسلامی و دەوڵەتی فەقیه دابمەزرێنن. بۆ خۆم هەموو تەبایی و تەنسیقێكم پێ باشە لەنێوان لایەنەكانی كوردستاندا هەبێت ئەوەش گەمەیەكی سیاسییە بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق. هاوڵاتی: پێتانوایە سەرۆكی لیستی هاوپەیمانی یەكێتی و گۆڕان كە لاهور شێخ جەنگییە رۆڵی دەبێت بۆ زیادكردنی دەنگەكانیان؟ عومەر شێخ موس: كە لاهور شێخ جەنگی دەبینم گەنجێتی مام جەلالم بیردێتەوە، هەوڵدان بۆ چوونە ناو خەڵك و خۆشەویستی بۆ خەڵك، لەڕووی قسەكردن و وتارو هەڵوێستەكانی كە پێگەی جەماوەریی هەیەو جۆرە كاریزمایەكی هەیە خەڵك خۆشی دەوێت و دەتوانێت خەڵكیش بەلای خۆیدا رابكێشێت، بوونی شێخ لاهور بەسەرۆكی هاوپەیمانێتییەكە كاریگەری دەبێت لەسەر زیادكردنی دەنگەكانی یەكێتی، بەڵام ئەوەش گرنگە بۆ هەڵبژاردنەكان چاودێری باش دابنرێت تا رێگری لەساختەكاری بكرێت لەهەڵبژاردنەكاندا.    

سازدانی: سەرچین ساڵح ئەندامێكی خانەی راپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان دەڵێت:» بێگومان هەمان بۆچوونی پەرلەمانتارەكانی گۆڕانمان هەیە كە داهات بەشی موچە دەكات، بەڵام ئەو داهاتانەی نایەتەوە ناو خەزێنەی حكومەت تەفاسیلەكەی لای وەزیری داراییە». سەفین مەلا قەرە، ئەندامی خانەی راپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ كاروباری فراكسیۆنەكان لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:»فراكسیۆنی گۆڕان لەبەغدا هیچ پەیوەندییەكیان بەبزوتنەوەكەوە نەماوەو لەڕاستیدا ئەوان داوایان دەكرد لەحكومەت بكشێینەوە، ئەو قسەیەمان لێ قبوڵ نەكردن». هاوڵاتی: دۆخی سیاسی كوردستان بەگشتی چۆن دەبینن؟ سەفین مەلاقەرە: ئەمن باشی نابینم پێموایە بەرنامەی نەتەوەیی زۆر كەمە پاش كۆچی دوایی كاك نەوشیروان، بەرنامەی حزبی هەیەو زیاتر ئەجێندای حزبی جێبەجێدەكرێت، هەریەكەو دەیەوێت حزبەكەی خۆی بەهێزبكات، ئەجێندای نەتەوەیی و نیشتمانی كەمتر ئیشی لەسەر دەكرێت چی لەبەغداو چی لەهەرێمی كوردستان. هاوڵاتی: رێكخەری كاروباری فراكسیۆنەكانن بەڕێزتان؟ پرسی فراكسیۆنی گۆڕان لەبەغدا بەچی گەیشت دوای دوو نامەی كاك عومەر سەید عەلی بۆیان و وەڵامدانەوەیان؟ ئایا پەیوەندیان بەبزوتنەوەكەوە ماوە؟ سەفین مەلاقەرە: نەخێر هیچ پەیوەندییەكیان بەبزوتنەوەی گۆڕانەوە نەماوە. فراكسیۆنی گۆڕان لەبەغدا داوایەكیان كشانەوە بوو لەحكومەت ئێمە لێمان قبوڵ نەكردن     هاوڵاتی: دەوترێت فراكسیۆنی گۆڕان لەبەغدا سێ مەرجیان هەبووە، یەكیان بەستنی كۆنفرانسی نیشتمانی، دووەمیان كشانەوەی گۆڕان لەكابینەی نۆیەمی حكومەت، سێیەم ئاشتكردنەوەی ناڕازییەكانی گۆڕان و دەستلەكاركێشانەوەی رێكخەرو ئەندامانی خانەی راپەڕاندن؟ ئەو مەرجانەیان هەبووە یان داوای چیان دەكرد؟ سەفین مەلاقەرە: لەڕاستیدا ئەوان داوایان دەكردلەحكومەت بكشێینەوەو هەڵبژاردنە ناوخۆیییەكان بكەین، ئەم قسەیەمان لێ قبوڵنەكردن، چونكە گوتمان پرسی كشانەوە لەحكومەت یان هەر بڕیارێكی دیكە دەبێت جڤاتی نیشتمانی بڕیاری لەسەر بدات، پێمان وتن ئێوە دەتانتوانی لەناو جڤاتی نیشتمانی هەروەك چۆن پێشتر بەزۆرینە بڕیاری لەسەر دراوە بەشداری حكومەت بین، هەرواش بەزۆرینە دەتوانین لەحكومەت بكشێینەوە، دەتوانن قەناعەت بەجڤات بكەن كە باشتروایە لە حكومەت بكشێینەوە، هەڵبژاردنە ناوخۆییەكان نەك مەرجی ئەوان بێت، ئێمە خۆمان بڕیارمان لەسەر داوەو بەم زووانە دەكرێت. ئەوان ئەجێندایەكی تریان هەبوو، نازانم ئەجێنداكەیان چی بوو بەقسەی گۆڕانیان نەكرد، كە ئێمە نامەكەمان بۆ ناردن دەبوایە ئەوان ئیشیان بۆ پەرلەمانی عێراق و ئەو دەنگدەرانەی دەنگیان پێداون بكردایە، ئەو ئەركەی پێیان سپێردرابوو جێبەجێی بكەن، بۆیە ئێمە بڕیارمان داوە قسەیان لەسەر نەكەین. هاوڵاتی: هەرچەندە دەزانین ماوەیەكی كەمە بوونەتە ئەندامی خانەی راپەراندن، بەڵام حاڵی فراكسیۆنی گۆڕانیش لەپەرلەمانی كوردستان باش نییەو دوو بەشن، شەشیان پەیوەندییان بەبزوتنەوەكەوە نەماوە؟بۆچی؟ سەفین مەلاقەرە: لەڕاستیدا فراكسیۆنی پەرلەمانی كوردستانمان تەقریبەن كێشەیان نەماوە، بەڵام ئەندام پەرلەمانەكانمان ئازادن و زەبت و رەبتی حزبی بەسەر ئۆرگانەكانی خۆماندا ناسەپێنین، فراكسیۆنی گۆڕان لەپەرلەمانی كوردستان بەرپرسە لەوەی وێنای بزوتنەوەی گۆڕان بكات لەبڕیارەكان و ئیشكردن بۆ ئەو بەڵێنانەی كە بەخەڵك دراوە. هاوڵاتی: چۆن بوو بڕیارتاندا هاوپەیمانێتییەكەتان بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق لەگەڵ یەكێتی ئەنجام بدەن؟ تاچەند داواكاری جەماوەری گۆڕانی لەگەڵ بوو؟ سەفین مەلاقەرە: ئێمە ویستمان لەم هەڵبژاردنە كە فرەبازنەییە كورد بەیەك لیست دابەزێت بەتایبەت لەناوچە دابڕێنراوەكان، بۆئەوەی دەنگی كورد بەخەسار نەچێت، ئینجا ئەوە پەرلەمانی عێراقەو ئێمە پێمانوایە چی ئەندام پەرلەمانێكی گۆڕان یان یەكێتی یان پارتی بچێتە بەغدا، بەشەرتێك داكۆكی لەئامانجە نەتەوەییەكان بكات زۆر جیاوازی نییە، ویستمان كەشوهەوایەكی وا بگونجێنین خەڵك بچێت بۆ دەنگدان و بەئارامی بانگەشەی هەڵبژاردن بەڕێوە بڕوات و بەبێ ململانێی توند، یەكێتیش قایلبوو بۆیە پێمان شتێكی زۆر باشبوو بەتایبەت لەناوچە دابڕێنراوەكان. هاوڵاتی: پێتوایە جەماوەری گۆڕان پێشوازی لەم هاوپەیمانێتییە بكات؟ سەفین مەلاقەرە: بێگومان بیرو بۆچوونی جیاوازی لەسەر هەیە، بەڵام زۆرینە پێی باشە، جڤاتی نیشتمانی كە بەرزترین دەسەڵاتی بڕیاردانە زۆرینەی لەگەڵ ئەوەدابوو كەبكرێت، بێگومان جەماوەری گۆڕانیش زۆری پێباشە و هەمیشە تێبینی هەیە. هاوڵاتی: لەتیمی گۆڕان لەحكومەت رازین لەكاتێكدا داهاتەكان زیادی كردووە، بەڵام حكومەت موچە بەلێبڕینەوە دابەش دەكات، پەرلەمانتارانی خۆتان دەڵێن داهاتەكانی ناوخۆو فرۆشی نەوت بەزیادەوە بەشی موچە دەكات؟ سەفین مەلاقەرە: ئێمە لەتیمەكەی خۆمان لەحكومەت رازین، بەڵام ناڕەزاییەتییەكمان لێیان هەیە كەقسە ناكەن و ئەو ئیشانەی كردویانە بۆ رایگشتی روون ناكەنەوە، مادام بەشدارین لەحكومەت و هیچ بەرنامەو پلانێكی ترمان نییەو تەنها بەشداریمانە لەحكومەت و چاكسازییە لەحكومەتدا،  هەرچەندە ئەوەی هەیە دەكرا زۆر باشتر بێت، ئێستاش ویلایەتە یەكگرتووكان و هاوپەیمانان جەخت لەئەنجامدانی چاكسازی و فەراهەمكردنی ئازادییەكان دەكەنەوە، هێزی پێشمەرگە بەنیشتمانی بكرێت و لەدەستی حزبدا نەمێنێت، بێگومان تیمی ئێمە لەحكومەت سەركەوتوو بوون لەو ئەركانە. هاوڵاتی : یانی تیمی گۆڕان لەحكومەت ئیشی باشی كردووە بەڵام باسی ناكەن؟ سەفین مەلاقەرە: بەڵێ ئیشی باشیان كردووە، خۆی بارودۆخەكە روو لەچاكسازییە و دەسەڵات فشاری زۆری لەسەرە كە چاكسازی بكات، نەك تیمەكەی ئێمە رایگشتی و هاوپەیمانان بەو ئاراستەیەدا فشار دەكەن كەچاكسازی بكرێت. هاوڵاتی: پێتانوایە گۆڕان لەسەر بەرنامەی رەوانشاد كاك نەوشیروان مستەفا ماوە؟ سەفین مەلاقەرە: نا ئەو قسانە هیچ بنەمایەكی راستی نییە، كاك نەوشیروان بۆ دوای خۆی ئیشی باشی كردووە كە ئەو دامودەزگایەی دامەزراندن بۆ دوای خۆی بەهاوكاری هەموو هاوڕێكانی، درێژەدان بەو رێبازەو كاركردن بۆ بەدیهێنانی ئەو ئامانجانەی گۆڕان لەپێناویدا دامەزرێنراوە، بۆیە گۆڕان لەسەر شاڕێی ئەساسی خۆیەتی، ئامانجەكانی دێنێتە دی، ئینجا درەنگ بێت یان زوو بەخێرایی یان لەسەرخۆ، ئەوە دەمێنێتەوە سەر فاكتەری دیكەو پەیوەندی بەگۆڕانەوە نییە. هاوڵاتی: پێتانوایە جەماوەری گۆڕان بۆچی لێتان زویرن؟ ئایا هەڵوێستی گۆڕان هەڵوێستێكی نەرمە یان راشكاوانە نییە؟ سەفین مەلاقەرە: پێمانوایە ئەوانە هەمووی تێكۆشەرو هەڵسوڕاوی ماندوی رێگای چاكسازین و  زۆر ماندوو بوون لەگەڵمان، بە هەموو جۆرێك رەخنەكانیشیان قبوڵە، بەڵام پێمانوایە رەخنەكان زیاتر لەناو ئۆرگانەكانی گۆڕانەوە بگیرێت زیاتر كاریگەری دەبێت نەك لەسەر فەیسبوك، بەڵام دیسان رێزمان بۆ رەئییەكانیان هەیەو رەخنەكانیشیانمان قبوڵە، دەكرا لەوە باشتر بكرێت، بەڵام مادام هەوڵی ئەوانیش ئەجێندایەكی لەپشتەوە نییە هەر بەلای چاكسازیدا دەڕوات و خزمەتی پرۆسەی گۆڕانكاری دەكات. هاوڵاتی: جێگری سەرۆك وەزیران بۆ كاروباری چاكسازی و سەرۆكی دەستەی داهاتە نەوتییەكان یەكلانەكراونەتەوە، گۆڕان چاوەرێی چی لەپارتی دەكات كەڕێكەوتنەكەی جێبەجێ نەكردووە؟ سەفین مەلاقەرە: رێككەوتنەكە زۆر شتی ماوە جێبەجێبكرێت، هەوڵمانداوە دانیشتنێكی سێ قۆڵی لەنێوان یەكێتی و پارتی و گۆڕاندا بكرێت بۆ یەكلایكردنەوەی ئەو كێشانەی لەسەر پۆستەكان هەیە، كێشە لەنێوان پارتی و یەكێتیش لەسەر پۆستەكان هەیە تەنها ئێمە نین،  جگە لەو پۆستانە ژمارەیەك پۆستی تریش ماون لەبەڕێوەبەری گشتی، ئەوەی جێبەجێكراوە چوار وەزیرو چوار جێگر وەزیر و ژمارەیەك پۆستی ترە، نیوە زیاتری جێبەجێكراوە، بەڵام هێشتا زۆریش لەو پۆستانە ماون كە وەریبگرین. هاوڵاتی: گۆڕان چ قازانجێكی كردووە چووەتە حكومەتی هەرێم، تەنها وەرگرتنی چوار وەزیر؟ سەفین مەلاقەرە: مادام ئێمە بەرنامەی بەشداریمان لەحكومەت و چاكسازی هەیەو زەمینەیەكیش دەبینین بۆ چاكسازیكردن لەحكومەت، بێگومانیش چاكسازی پرۆسەیەكی زەحمەتە، ئەگەر هەموو لایەنەكان هاوڕابین و ئیرادەشمان هەبێ هێشتا زەحمەتەو ئاسان نییە، چونكە ئەم حكومەت و ئیدارەیە زۆر باندو مافیای تێكەڵ بووەو دەرەقەت هاتنیان زەحمەتە. هاوڵاتی : پەشیمانن لەبەشداریكردنتان لەحكومەت؟ سەفین مەلاقەرە: نەخێر، پەشیمان نین، گۆڕان ئیشێكی باشی كردووە بەشداری لەحكومەت كردووە، مادام بەرنامەی ئۆپۆزسیۆن بوون و بەرنامەی تر نییە، بۆیە هەیەو نییە ئەو حكومەت و قەوارەیەیە، پێویست نییە بیڕوخێنن و پێویستە چاكی بكەین، بۆ چاككردنیشی هەموو توانایەك خەرجدەكەین، مادام مەجالی تێدایە پێمانوایە چاكسازی دەكرێت و مومكینە چاكسازی بەدڵی ئێمە نەبێت، بەڵام زۆر فاكتەر هەیە، بۆیە نەخێر پەشیمان نین. هاوڵاتی: دروشم و قسەی گۆڕان شەفافییەت بووە لەسەرەتاوە تائێستاش، بەڵام بۆچی بەوەزیری داراییتان وتووە كە قسەی زۆر لەسەر دۆخی دارایی نەكات؟ بۆ جارێك كۆنگرەیەكی نەبەست و راستی داهات و خەرجییەكانی باس نەكردووە بۆ رای گشتی؟ كەواتە دروشمی شەفافییەت تەنها لای پەرلەمانتارانتان باس دەكرێت؟ سەفین مەلاقەرە: ئێستاش پێ لەسەر ئەوە دادەگرین كەشەفافیەت لەداهات و خەرجی و نەوت و هەموو سێكتەرەكاندا هەبێت، بەڵام میهنەكەی وا پێویست دەكات، زۆر قسەشی كردووە و زۆر شتی ئاشكرا كردووە ئەوەی پێویست بووبێت، بەڵام ئایا پێگەكەی رێگەدەدات هەموو شتێك باس بكات؟ دەنا پێموانیە شتێكی شاردبێتەوە كە پێویست بووبێت ئاشكرای بكات. هاوڵاتی: وەزیری دارایی ئەوەندە بەرچاوڕوونی پێداون كەداهاتی هەرێم چەندەو چۆن خەرجدەكرێت؟ سەفین مەلاقەرە: ئەوەی دێتە وەزارەتی دارایی روونەو ئەوەیشی روونكردووەتەوە، بەڵام ئەوەی لەدەرەوەی ئەو شتانەوەیەو نایەتە ناو خەزێنەی حكومەتی هەرێم‌و وەزارەتی دارایی ئەوە من نازانم تەفاسیلەكەی و ئەو دەیزانێت، واتا وەزیری دارایی. هاوڵاتی: تۆیش لەگەڵ قسەی ئەندام پەرلەمانەكانی گۆڕانیت كەدەڵێن داهات هەیەو بەشی موچە دەكات؟ سەفین مەلاقەرە: بەڵێ بێگومان، بەڵام ئەو داهاتانە نایەتە ناو خەزێنەی حكومەت، ئەوەی دێتە ناو خەزێنەی حكومەت و بەردەستی وەزارەتی دارایی بەئاشكرا بۆ موچە خەرجدەكرێت و شێوازی خەرجكردنی دیارە، بەڵام ئەوەی نایەتە ناو وەزارەتی دارایی شتێكی ترە.  

  سازدانی: ئارا ئیبراهیم ئەندامێكی پێشووی لیژنەی نووسینەوەی پرۆژەی دەستورو راوێژكاری یاسایی پەرلەمانی كوردستان ئاماژە بەوەدەدات كە تا (15)ی ئەم مانگە لەبەردەست فراكسیۆنەكاندایە بۆ دەربڕینی روئیای خۆیان بۆ نووسینەوەی دەستوری هەرێمی كوردستان، دەشڵێت:» دەستور لەدایك نابێت ئەگەر سازانی پێنج لایەنە سیاسییەكەی لەسەر نەبێت». دانا دارا ئەندامی پێشووی لیژنەی نووسینەوەی پرۆژەی دەستوری هەرێمی كوردستان لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى دەڵێت:» رەنگە هەوڵەكان بۆ ئەوە بێت كەبیانەوێت ئەو ناهاوسەنگیە راست بكەنەوە كە لەدەسەڵاتی جێبەجێكردندا هەیە كەزیاتر ئێستا لای ئەنجوومەنی وەزیرانە بیانەوێت بەدەقێكی دەستوری ئەو باڵانسە راست بكاتەوە». ‌هاوڵاتى: پرۆژەی نووسینەوەی دەستورو دەستپێكردنەوەی خەریكە دەكەوێتە بەرباس تاچەند گرنگە بۆ كورد كەدەستورێكی هەبێت؟ دانا دارا: لەڕاستیدا ماددەی (١٢٠)ی دەستوری هەمیشەیی عێراق  ئەو مافەی داوە بەهەرێمەكان كەهەرێمی فیدڕاڵی لەناو فیدڕاڵی من باسی دۆخی تێكست دەكەم باسی واقیعی ناكەم، ئەوە كەمافی هەرێمەكان لەهەندێ وڵاتی جیهان هەیە كەدەستوری نووسراویان هەیە كەدەبێت لەگەڵ دەستوری ناوەند تێك نەگیرێت لەهەندێك پرسدا. هەندێك را هەیە كە دەڵێن دەتوانی لەهەندێك پرس و بڕگەی دەستوردا تێكگیران دروست ببێت، بەڵام ئەمە جەدەلێكی سەیرە تا ئێستاشی لەگەڵدا بێت، بۆ نموونە ئەوان پشتگیری سیستەمێكی پەرلەمانی فیدڕاڵی مەدەنیان كردووە تۆ دەتوانی لەهەرێمەكدا پشتیوانی دەوڵەتێكی مەلەكی بكەیت، كە ئەمە  نابێت زۆر جیاوازن لەیەكتری، بۆیە باوەڕم وایە هەمیشە دەبێت هەرێم لەگەڵ حكومەتی فیدراڵیدا دەستورەكەی نەك رێك هاوشێوە بن، بەڵام دەبێت زۆر لەیەك بچن، ئەمە ئەو مافەی داوە كە لە ٢٠٠٥وە دانراوە. چەند جارێك لیژنەی بۆ دروست بووە لەخولەكانی پەرلەمان كەدیارترینیان ئەوەی خولی پێشوو بوو كە لیژنەیەكی بیست كەسی بۆ پێكهێنرابوو، دەستكردن بەپرۆسەكە دابەشبوونێكی هەبوو  كەزیاتر سیاسی و نەتەوەیی بوو، كە ماوەی  سێ مانگی بۆ دانرابوو، دوای سێ مانگەكە پرۆسە سیاسییەكان ئاڵۆز بوو كەدەستی بەسەر هەموو بوارەكاندا كێشا كەلیژنەكەش لەوە بەدەر نەبوو، كارەكانی فەرامۆش كرا. هاوڵاتى: ئەو كاتە ئێوە وەك نوێنەری كۆمەڵ لەلیژنەكە بوون یان وەك راوێژكاری پەرلەمان؟ دانا دارا: وەك نوێنەری كۆمەڵ بوو، دابەشبوونەكە بەپێی دابەشبوونی حزبی بوو  راستە لەڕووی پسپۆڕی و دەنگدان بوو، بەڵام دابەشبوونەكە حزبی بوو، بۆ ئەوەی دەستووری هەموو  لایەنەكان بێت كە ئەوكاتە پێنج لایەنی سەرەكی لەگەڵ مەسیحی و توركمانەكان بەشداربوون لە نووسینەوەی پرۆژەی دەستور. هاوڵاتى: چەند ماددەو دەروازەی پرۆژەی دەستور لەلیژنەكەدا پەسەندكرا؟ دانا دارا: لەماوەی سێ مانگدا كاركردن لە نووسینەوەی پرۆژەی دەستور ئەم كارانە كرا كەدەروازەی پێشەكی دەستور و دەروازەی پرەنسیپە گشتییەكان لەگەڵ دەروازەی ماف و ئازادییەكان و پێكهاتەكان»اقلیە»، كە (74) ماددە بوو پەسەندكرا. هاوڵاتى: سەرۆكی هەرێم سەردانی لایەنەكانی كردو پرسی دەستوری باسكردووە، دەستور دەتوانێت سەرۆكایەتییەكانی پەرلەمان و حكومەت و دەسەڵاتی دادوەری سەرۆكایەتی هەرێم لەیەك جیابكاتەوە، پێتانوایە ئەم هەوڵەی سەرۆكایەتی هەرێم رەهەندێكی سیاسیشی هەیە؟ دانا دارا: نووسینەوەی دەستور هەردوو رەهەندی یاسایی و سیاسیشی هەیە، ئێمە ئەوكات لە لیژنەكە كەگەشتینە دەروازەی دەسەڵات لەوێوە  مەترسییەكە هەبوو، بۆ نموونە پرسی ئایین زیاتر ئێمە خاوەندارێتیمان دەكرد، هەروەها هەندێك پرسی دیكەش هەبوو هەستیار بوون و بەلای ئێمەوە سێ پرسی هێڵی سوور بوون  پێگەی ئاینی پیرۆزی ئیسلام، ماف و ئازادییەكانی هاووڵاتیان، پرسی سێیەم دەسەڵاتەكان بوو كە دەبێت بەشێوەیەكی جوان رێكبخرێت و هەماهەنگی لەنێوانیاندا هەبێت، بەڵام دەبێت هەریەكەیان هەژموونیان نەبێت بەسەر ئەوی دیكەوە. لەئێستاشدا جووڵاندنی ئەم پرسە نازانم هۆكارەكەی چییە،  چونكە زیاتر پەرلەمانییە، كە لە رووی دەقەوە من زیاتر باسی دەكەم كە پێگەی سەرۆكی هەرێم لەناو دەسەڵاتدا باڵانسی زیاتر بەلای ئەنجوومەنی وەزیراندایە، كە هەردوكیان پێیان دەوترێت دەسەڵاتی جێبەجێكردن، لە رووی دەقەوە، بەڵام لە رووی پێگە و لە رووی واقیعی خۆیەوە لەسەر كاروبارەكان زیاتر بێت، ئەمە ئیشی دەسەڵاتی جێبەجێكردنە وەك لەوەی دەسەڵاتی پەرلەمانی بێت. رەنگە بیانەوێت ئەو ناهاوسەنگیانەش راست بكەنەوە كە لەدەسەڵاتی جێبەجێكردندا هەیە كەزیاتر ئێستا لای ئەنجوومەنی وەزیرانە بیانەوێت بەدەقێكی دەستوری ئەو باڵانسە راست بكاتەوە. هاوڵاتى: دەستور بەڕەزامەندی یەكێتی و پارتی لەدایك دەبێت؟ دانا دارا: لیژنەی نووسینەوەی دەستور لەخولی چوارەم لەپێنج لایەنی سیاسی و كەمینەی توركمان و مەسیحی پێكهاتبوو، زیاتر لە (300) كاتژمێر كۆبوونەوەی كردووە، لەو پێنج لایەنە كە(پارتی، یەكێتی، كۆمەڵ، گۆڕان، یەكگرتوو) لەگەڵ مەسیحی و توركمانێك هەموو (11) رۆژێك یەكێك لە لایەنەكان و مەسیحی و توركمانەكان سەرۆكایەتی لیژنەكەیان كردووە، هەرچەندە لێكتێگەیشتنێكی باش هەبوو لەنێوان ئەندامانی لیژنەكەدا، بەڵام شەپۆلەكانی دەرەوە زیاتر كاریگەر بوون، ئەگەر پارتی و یەكێتیش پێكەوە نەیانەوێت ناتوانرێت دەستور بنووسرێتەوە، بۆیە زیاتر پێویستی بەسازان هەبوو. هاوڵاتى: بۆچی پەرلەمان لە 2015وە تائێستا پرسی پرۆژەی دەستوری پشتگوێ خستووە؟ دانا دارا: سەرۆكایەتی پەرلەمان داوای لەفراكسیۆنەكان كردووە كە روئیای خۆیان لەسەر بابەتەكە بڵێن تا 15ی ئەم مانگە  كاتیان بۆ دانراوە، دەستور پەیوەندی بەدەسەڵاتی سیاسییەوە هەیە لەهەرێم نەك حزبەكان، چونكە هەموویان داوادەكەن، بەڵام ئەوەی دەسەڵاتی بەدەستەوەیە ئەگەر ئەو پرسە نەجوڵێت، لەدایك نابێت، دەقێكی دەستووری جوانیش ئامادە بكرێت، بەڵام نە دەنگی بۆ كۆدەكرێتەوە نە دەنگی پێدەدرێت، بۆیە بەشێك لەسەروەرییەكە دەگەڕێتەوە بۆ پارتی و یەكێتی، بەڵام گەورەترین شكاندنی شكۆی دەستوریش هەر دەگەڕێتەوە بۆ پارتی و یەكێتی، چونكە ئەوان نەیانهێشت جاری یەكەم دەستوورەكە بەشێوەیەكی دروست دەربچێت، خولی پێشوو ببێتە خاوەنی دەستوور،  با ئەمجارە ببن بەخاوەنی دەستوور، بەڵام تا دەنووسرێتەوە ئاسان نییە. هاوڵاتى: ئەو لیژنەیەی كە پێشووتر هەبوو پێت وایە كە دەبێت پەرلەمانی كوردستان جارێكی دیكە سوود لەو لیژنەیە ببینێتەوە  یان بەشێك لەئەندامەكانی ئەو لیژنەیە؟ دانا دارا: ئەو لیژنەیە بەپێی یاسا بۆ نووسینەوەی دەستور دروستكرا، پێویست بوو لیژنەكان فەردی بن، كە لە (21) كەس پێكبێن، بەڵام ئەوكات ئەوە هەر نەكرا و لایەنەكان رێكنەكەوتن، بۆیە هەروا بە بیست كەس مایەوە.  پەرلەمانی كوردستان دەتوانێت سودیان لێوەربگرێت، بەڵام وەك تەواوی لیژنەكە نا، چونكە بەشێكیان  لەژیاندا نەماون بەشێكیان لەكاری دیكەدان ، بۆیە دەبێت لەو شوێنەوە دەستپێبكرێت كە لیژنەی پێشووتر كردویەتی نەك لەسەرەتاوە دەستپێبكرێت. هاوڵاتى: پەرلەمان بۆ ئێستا مەسەلەی دەستوری بیركەوتووەتەوە؟ دانا دارا: پەرلەمان هەر بیری بووە، یەكێك لە ئەركەكانی سەرۆكایەتی كە وابزانم لەبەرنامەی هەڵبژاردنی هەموو لایەنەكاندا هاتووە كە پەرلەمان لەخولی پێنجەم ببێتە خاوەنی دەستور، بەڵام بەجدییانە یاخود نا ئەوەیان نازانم، بەڵام كاتەكەی گرنگ بوو، باوەڕموایە لەئێستادا ئەمەش یەكێك بێت لەئەركەكانی ئەم خولە. هاوڵاتى: ئەم خولەی پەرلەمان تواناو ئیرادەی ئەوەی هەیە كە لیژنەی نووسینەوەی دەستور دەستپێبكاتەوە؟ دانا دارا: سەراحەتەن قسەبكەم ئەو پرسە پەیوەندیدارە بە یەكێتی و پارتییەوە، نەك بدرێتە دەست ئەندامەكان، بەڵام ئەو لیژنەیە ئەندامی پەرلەمانیشی تێدا دەبێت، لەگەڵ ئەوەشدا كەسانی شارەزاو پسپۆڕی دیكەشی لەهەموو لایەنەكانی تێدا دەبێت. هاوڵاتى: پێتانوایە پێویستە سوود لەدەستوری وڵاتە دیموكراسییەكان و پێشكەوتووەكان وەربگیرێت؟ دانا دارا: ئێمە ئەو كاتە سوودمان لەدەستوری چەندین وڵات وەرگرتووە بۆ ئامادەكردنی ئەو دەروازەو (74) ماددەیە، لە 2015 تا 2021 شەش ساڵ دەكات دەكرێت پێداچوونەوە بەو (74) ماددەیەشدا بكرێتەوە، بەڵام نەك لەخاڵی سەرەتا دەستپێبكرێتەوە. دەتوانرێت سوود لەدەستوری وڵاتان وەربگرێت بۆ نووسینەوەی دەستوری هەرێمی كوردستان. هاوڵاتى: پێتانوایە ئیرادەیەك هەیە بۆ دەستپێكردنەوەی نووسینەوەی پرۆژەی دەستوری هەرێم؟ دانا دارا: هەوڵ هەیە بۆ نووسینەوەی پرۆژەی دەستور، بەڵام ئەگەر ئەم خولەی ئێستای پەرلەمان دەستپێبكات رەنگە بەهۆی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق جارێكی دیكە لیژنەكە لەكارەكانیان بوەستێندرێت، بەڵام دەكرێت ئەم خولەی پەرلەمان دەستپێبكاتەوە و تا كۆتایی ئەم خولەی پەرلەمان كارەكانیان تەواو بكرێت. هاوڵاتى: واتا هەرێمی كوردستان دەستوری هەبێت یان نا؟ دانا دارا: دەستورێك دەقێكی بێ رووحە ئەگەر ببێتە مایەی سەروەری یاسا، ئەم دەستورە جێبەجێ بكرێت و شكۆی بەسەر دەسەڵاتەكاندا هەبێت و دەسەڵاتەكان بوەستێنێت لەكاتێكدا خروقات نەكەن ئەوە ئەو دەستورە گرنگە، ئەگەر ئەوە جێبەجێ نەكرێت و تەنها نامیلكەیەك بێت خۆ ئەو وڵاتانەش كە دەستوریان نییە ژیانیان خۆشە. هەندێ لەوڵاتان دەستوریان نییە وەك ئیسرائیل، چونكە لەدەستوردا دەبێت شوێنی جوگرافی دیاری بكرێت، بەڵام ئیسرائیل بەئارەزووی خۆی زەوی داگیردەكات، بەڵام وڵاتێكی وەك توركیا خاوەنی دەستورە و پێشێلی دەستورەكەی دەكات.  ئەگەر هەرێم دەستوری هەبێت ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم چۆن جێگیر دەكات، ئەگەر بنووسرێت كوردستانییە ئەوكات رەنگە لەدادگای فیدراڵی سكاڵا لەهەرێم بكرێت و دان بەدەستورەكەدا نەنێن، یان پرسی سەروەتی نیشتمانی كە نەوت و غازو ئەوانی دیكە دەبێت تێیدا بێت، هەرێمی كوردستان چۆن ئەمە دادەنێت كە پرسی نەوت كێشە بووە لەنێوان عێراق و هەرێمی كوردستاندا

سازدانی: شاناز حەسەن راوێژكارێكی وەزیری تەندروستی و بەرپرسی كڕین و دابەشكردنی ڤاكسین دەڵێت لەمانگی شەشی ئەمساڵدا لەسەر بودجەی حكومەتی هەرێم ڤاكسین دەكڕن و بۆ ئەو مەبەستە گرێبەست لەگەڵ دوو كۆمپانیادا دەكرێت. ئارام رۆستەم، راوێژكاری وەزیری تەندروستی حكومەتی هەرێم لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى باسی كۆرۆنای هیندی دەكات و دەڵێت:» ئێمە رێكارەكانمان گرتۆتەبەر، بەڵام رەنگە بگاتە هەرێمیش، چونكە گەیشتووەتە ورمێ‌ و دەوترێت لەخوارووی عێراقیش حاڵەت تۆماركراوە، بەڵام پشتڕاست نەكراوە، ئەو ڤایرۆسە دوو گۆڕانكاری بەسەر خۆیدا هێناوە، خێراتر دێتە ژوورەوەو خێراتر تووشبوون روودەدات». هاوڵاتى: كەی بەنیازن ڤاكسینی پێویست بۆ هەرێمی كوردستان بكڕن؟ ئارام رۆستەم: لیژنەیەكمان پێكهێناوە بۆ كڕینی ڤاكسین، تائێستا لەگەڵ سێ كۆمپانیای گەورە گفتوگۆمان كردووەو لەگەڵ دووانیان یاداشتی لێكتێگەیشتنمان واژۆ كردووە، بەڵام نۆرەمان نەهاتووە، چونكە ڤاكسینی كۆرۆنا داواكارییەكی زۆری لەسەرە، بۆیە نازانرێت كەی بەدەستمان دەگات، بەڵام لەمانگی شەشی ئەمساڵدا رەنگە بتوانین بڕێك بكڕین. هاوڵاتى: هەرێمی كوردستان توانای چەند ڤاكسینی هەیە بیكڕێت؟چەند بودجەی بۆ تەرخانكراوە؟ ئارام رۆستەم: لەگرێبەستی دووەم نرخی ڤاكسینەكە دیاریدەكرێت كە لەماوەیەكی نزیكدا لەگەڵ ئەو دوو كۆمپانیایە گرێبەستەكە دەكەین و بەپێی ئەوەش بودجەكەی بۆ تەرخاندەكرێت، ئێمە وەك لیژنەیەكی زانستی كارەكان رێكدەخەین دوا گرێبەست لەئەنجومەنی وەزیران دەكرێت. هاوڵاتى: هەرێمی كوردستان پێویستی بەچەند ژەمە ڤاكسینە؟ ئارام رۆستەم: بەپێی كۆڕبەندی كۆڤاس كە دیاریكردووە لەساڵی 2021دا لەسەدا 20ی دانیشتوان ڤاكسین وەربگرن، ئەمەش بۆ وڵاتە تازە پێگەیشتووەكانە، بەوپێیەش بەغدا گرێبەستی كردووە لەگەڵ سێ كۆمپانیاكە كەكڕینی (16) ملیۆن ژەم ڤاكسینە، كە بەشی هەرێمی كوردستان نزیكەی لەسەدا (13)یە، واتە بەپێی ژمارەی دانیشتونی هەرێم و ئەو پێوانەیی كە لەسەدا (20)ی دانیشتوان لەئەمساڵدا بكوترێت واتە دەبێت عێراق دوو ملیۆن و (400) هەزار ژەمە ڤاكسین بداتە هەرێمی كوردستان، ئەو كڕینەش لەسەر بودجەی سیادییە. هاوڵاتى: لەئێستادا ژمارەی ئەو ڤاكسینانەی بەهاوكاری دراون بەهەرێم چەندن؟ رێژەی چەندی دانیشتوان وەریانگرتووە؟  ئارام رۆستەم: تائێستا نزیكەی (104) هەزار ڤاكسین بەهەرسێ جۆرەكەیەوە هاتووەتە كوردستان، زۆربەی وەرگیراون و ژمارەیەكی كەمی ماوە لەشوێنەكاندا و بەردەوامیشن لەدابەشكردنی، بۆیە ئەمە رێژەیەكی زۆر كەمی ژمارەی دانیشتوانە كەوەریانگرتووە، چونكە بۆ لەسەدا 20ی دانیشتوان پێویستە دوو ملیۆن و (400) هەزاری ژەمە ڤاكسینمان بەدەستبگات، ئینجا دەكاتە لەسەدا 20ی ژمارەی دانیشتوانی هەرێم كەپێویستە هەر كەسێك دوو ژەمە ڤاكسین وەربگرێت، واتا ئەو ژمارەیە بۆ ملیۆنێك و (٢٠٠) هەزار كەس دەبێت. هاوڵاتى: باشترین جۆری ڤاكسین كامەیە؟ ئارام رۆستەم: باشترین جۆری ڤاكسین ئەو جۆرەیانە كە بگاتە دەستمان، چونكە هەمویان باشن و باشترین ڤاكسینیش بریتیە لەخۆپارێزی و بەستنی دەمامك و هێشتنەوەی ماوەی سەلامەتی نێوان دوو كەس. هاوڵاتى: ئایا بەستنی ماسك لەئێستادا پێویستە؟ ئارام رۆستەم: ئێمە دەبێت قسەكانمان پشت ئەستوربن بەهەندێك داتاو سەرچاوە، بۆیە سەرچاوەكەمان رێكخراوی تەندروستی جیهانییە و ئەویش دەڵێت بەستنی ماسك لەئێستادا باشترین ڤاكسینە، بۆ خۆپارێزی لەكۆرۆنا. هاوڵاتى: لەهەندێك لەوڵاتاندا حاڵەتی دەگمەن تۆمار كراوە كەدوای وەرگرتنی ڤاكسین لەكەسەكەدا دەردەكەوێت؟ ئایا ئەمە مەترسی ڤاكسینە؟ لەهەرێم حاڵەتی لەو شێوەیەمان هەبووە؟ ئارام رۆستەم: تائێستا لەهەرێمدا دوو حاڵەت هەبوو كەگومانیان لێدەكرا دوای ڤاكسینەكە وایان لێهاتبێت، بۆیە لیژنەمان بۆ دانانن و دەركەوت یەكێكیان هیچ پەیوەندی بەڤاكسینەكەوە نەبووەو ئەوەی دیكەش تەنیا نیشانەی بچووك بوون، رەنگە حاڵەت تۆمار بكرێت پەیوەندیشی پێوە بێت، بۆیە كە بێتو لێكەوتەكانی ڤاكسین لەگەڵ كۆرۆنا لێكبدەینەوە، هەر بەراورد نەكرێت، چونكە مردن بەهۆی كۆرۆناوە لەوانەیە هەزاران جار زیاتر بێت وەك لەمردن بەهۆی ڤاكسینەوە كەواتە تەندروستی جیهانی پێمان دەڵێت پێویستە سڵی لێنەكرێتەوە، بەڵام لەجیهاندا حاڵەت هەبووە، وەك خوێن مەین و جەڵدەی دڵ و مێشك كەژمارەیەكی كەم بووە و روویداوە. هاوڵاتى: كۆرۆنای گۆڕاوی هیندستان تاچەند مەترسی هەیە بگاتە هەرێم؟ ئارام رۆستەم: ئێمە رێكارەكانمان گرتۆتەبەر، بەڵام رەنگە بگاتە هەرێمیش، چونكە گەیشتۆتە ورمێ‌ و دەوترێت لەخواروی عێراقیش حاڵەت تۆماركراوە، بەڵام پشتڕاست نەكراوە، ئەو ڤایرۆسە دوو گۆڕانكاری بەسەر خۆیدا هێناوە، خێراتر دێتە ژوورەوەو خێراتر تووش دەبن. هاوڵاتى: حاڵەت زۆرە لەهەرێمدا لەخێزانێكدا یەك كەس تووش بووە و نەگوازراوەتەوە بۆ ئەندامەكانی دیكەی ئەو خێزانە ئەوە چۆنە؟ ئارام رۆستەم: كۆرۆنا بەدڵنیایەوە دەگوازرێتەوە، بەڵام لەسەدا 85ی تووشبوان هەر لێی بەدەرناكەوێت، لەسەدا 15ی نیشانەكانی لێدەردەكەوێت، لەو لەسەدا پانزەیەش لەسەدا دوو بۆ سێ-یان داخڵی نەخۆشخانە دەبن و رەنگە گیان لەدەستبدەن، بۆیە رەنگە خەڵكانێك هەبن تووش ببن و لێیان بەدەرنەكەوتبێت و بەرگری لەشی مرۆڤیش جیاوازە، بۆیە دەكرێت نیشانەكان و رادەی تووشبوونەكە لەكەسەكاندا بگۆڕێت. هاوڵاتى: بەشێك لەوانەی بەكۆرۆنا گیان لەدەستدەدەن گەنجن یان منداڵن؟ هۆكارەكەی چییە؟ ئارام رۆستەم: بەڵێ بەدڵنیاییەوە كۆرۆنا گۆڕاوەکە گەنجیش و منداڵیش تووش دەبن و مردنیش هەبووە، بۆیە ئەوە زیاتر پەیوەندی بەبەرگری لەشی مرۆڤەكانەوە هەیە تاچەند بەرگرییان هەیە.

    سازدانی: شاناز حەسەن حزبێكی نوێ بەناوی بەرەی تێكۆشانی دیموكراسی دروستدەكرێت و مۆڵەت لەبەغدا وەردەگرێت و ئامادەكاری دەكات تا مۆڵەت لەحكومەتی هەرێمیش وەربگرێت و دەست بەچالاكییە سیاسییەكانیان بكەن، ئەندامێكی دەستەی بەڕێوەبەری حزبەكە دەڵێت:» ئەزمونی تێكۆشان لەهەرێمی كوردستان نیشانی داوە، كە ناتوانن وەڵامی داخوازییەكانی كۆمەڵگا بدەنەوە». عادل عوسمان، ئەندامی دەستەی بەڕێوەبەری حزبی بەرەی تێكۆشانی دیموكراسی لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى دەڵێت:» بەشداری هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێراق ناكەین، بەڵام هەر كاتێك حزبێكی سیاسی یان كاندیدێك سەردانی كردین و داوای هاوكاری كرد ئامادەین لەگەڵیاندا بگونجێن و ئەوكات داوا لەئەندام و لایەنگرانمان دەكەین پشتیوانی بكەن». هاوڵاتى: ناوی حزبەكەتان (بەرەی تێكۆشانی دیموكراسی)ـە چۆن هەڵبژێردراوە؟ كەی دامەزراون؟ عادل عوسمان: ئێمە كاتێك داوای مۆڵەتی یاسایمان لەحكومەتی عێراقی كرد، هەر ناوێكمان دیاری دەكرد، دووبارە هەبوو، بۆیە دواجار بڕیارماندا ئەو ناوە هەڵبژێرین، ئێمە وەك حزبی بەرەی تێكۆشانی دیموكراسی لەساڵی 2016وە دامەزراوین، تا لەمانگی یەكی ئەمساڵدا مۆڵەتی یاسایمان وەرگرت، لەمانگی ئازاردا كۆنگرەی فەرمی خۆمان بەست وەك حزبێكی عێراقی. هاوڵاتى: داوای مۆڵەت لەحكومەتی هەرێم دەكەن؟ عادل عوسمان: بەڵێ لای خۆمانەوە ئامادەكاریمان كردووە بەنیازین داوای مۆڵەت لەحكومەتی هەرێم بكەین، چونكە ئەو مۆڵەتەی لەعێراق وەرمانگرتووە مافمان هەیە لەهەموو جوگرافیای عێراقدا چالاكی سیاسی ئەنجامبدەین. هاوڵاتى: ئامانجی دروستبوونی حزبی بەرەی تێكۆشانی دیموكراسی چییە؟ عادل عوسمان: بوونیەتی عێراق وایە پێكهاتەی زۆری تێدایە  فرە نەتەوەو فرە پێكهاتەیە، عێراق كە دامەزراوە لەسەر بنەمای یەك نەتەوەو یەك میللەت دامەزراوە، هەموو ئەو پێكهاتانە لەبەرچاو نەگیراوە، هەمیشە عێراق لەناو ناكۆكی و پێكدادانێكی  گەورەدا بووەو هەمیشە نەتەوە و ئاینزا جیاوازەكان لەناو شەڕو پێكداداندا بوون، هەر یەكێكیش لەوانە  نەیانتوانیوە چارەسەری كێشەكانی عێراق بكەن، بۆیە ئێمە وەك كۆمەڵێك كەسایەتی سیاسی عێراقی بیرمان لەوە كردەوە ئایا ئەوە دەتوانرێت رەوشە ئاوا بەردەوام بێت و كێشەی ئابوری درێژە بەخۆی بدات، بۆیە ویستمان رێگەچارەیەكی بۆ بدۆزینەوە، رێكخستنێكمان دروستكرد، لەبری ئەوەی یەك رەنگ بێت، شێوە بەرەیەكی فرە رەنگ بێت، كە هەموو پێكهاتە و هەبوونە جیاوازەكانی سەر ئاستی نەتەوەو ئایینەكان تێیدا جێگە بكرێتەوە و بتوانین بەرنامەیەكی چارەسەری پێشكەشی ئەو ناكۆكیانەی عێراق بكەین.  هاوڵاتى: لەڕووی داراییەوە كێ‌ هاوكاریتان دەكات و پشت بەچی دەبەستن؟ عادل عوسمان: لەپەیڕەو پرۆگرامی خۆماندا باسمان كردووە كە پشت بەئابونەی ئەندامانی خۆمان و هاوكاری كەس و دۆستان دەبەستین لەگەڵ ئەو هاوكاریەی كە حكومەتی عێراقی وەك مینحە دەیداتە حزبەكان كە بەداخەوە لەئێستادا راگیراوە. هاوڵاتى: وەك حزبێك بۆچی لەكەركوكەوە دەستتانپێكردووە؟ ئۆفیسی حزبەكەتان لەكوێیە؟ عادل عوسمان: ئۆفیسی سەرەكیمان لەبەغدایەو سەرەتا لەكەركوكەوە دەستمانپێكرد، چونكە كەركوك ناوچەیەکە پێكهاتەی جیاوازی تێدایە، ئاینزایی جیاوازی تێدایە، بەحوكمی ئەوەی وەك عێراقێكی بچووككراوەیە، بۆیە هەر كەس دەستتێوەردانی تێدەكات بۆ ئەوەی وەك بەشێك و پارچەیەك لەخۆی رایبگەیەنێت، بۆیە ئێمەش ویستمان لەوێوە رایبگەیەنین و بڵێین كەركوكیش وەك عێراق نیشتیمان و وڵاتی هەموووانە. هاوڵاتى: لەناو حزبەكەتاندا كەسانی دیاری ناو حزبەكانی دیكە یاخود پەرلەمانتار یان كەسانی ناسراو بوونیان هەیە؟ عادل عوسمان: نەخێر چونكە ئێمە پشتمان بەگەنجان بەستووە، پراكتیكێكی نوێش پیشانبدەین، چونكە ئەزموونی تێكۆشان لەباشور نیشانیداوە، كەناتوانن وەڵامی داخوازییەكانی كۆمەڵگا بدەنەوە، بۆیە پشتمان بەئەو كەسانە نەبەستووە، لەگەڵ ئەوەش دەتوانن مرۆڤی شۆڕشگێڕ و تێكۆشەر بن، بەڵام لەلای ئێمە هەموویان نوخبەیەكی نوێی  كۆمەڵگەن بەتایبەت لەگەنجان و ژنان پێكهاتووە، بۆ تێكۆشانێكی نوێ بۆ عێراق. هاوڵاتى: رێژەی ژنان چۆنە لەناو حزبەكەتاندا؟ كەبەردەوام باسی كەمینە دەكرێت لەحزبەكانی دیكەی باشوردا؟ عادل عوسمان: تێڕوانینی ئێمە بۆ ژن رێژەیی نیە، بۆ ئێمە یەكسانی رەگەزییە، دیارە كێشەی ژنیش یەكێكە لەهەرە كێشە دیارەكان بەداخەوە، بۆیە زۆر جەختمان لەوە كردۆتەوەو بەشدارییەكی كارای ناو خزبەكەمان ژنن هەر لەدەستەی بەڕێوەبردنەوە تاهەموو پۆستەكانی دیكەی ناو حزبەكە. هاوڵاتى: لەناو كەسانی دەستەی بنیاتنەری حزبەكەتان كەهەمووتان كوردن؟ ئەندامەكانتان زۆربەی كوردن یان عەرەب و توركمان و پێكهاتەكانی دیكەتان لەگەڵدایە؟ عادل عوسمان: بەڵی هەر لەبنیاتنەرو دەستەی بەڕێوەبەر و ئەندامەكانیشەوە، كەسانی كوردو عەرەب و پێكهاتەكانی دیكەشمان تێدایە و تەنانەت ویستمان كەسێكی بەڕەگەز عەرەب ببێتە سەرۆكی حزبەكە، بەڵام  لەبەر تەمەن و نەخۆشی لەسەر خواستی خۆی كەسێكی دیكەی كوردی لەشوێنی خۆی دانا، وەك لایەنگیرانیش لەهەموو پێكاتەكانی تێدایە، چونكە تێكۆشانەكانی ئێمە تایبەت نیە بە نەتەوەیەك، بۆیە تێكۆشانەكانمان لەهەموو عێراقدا رەنگیداوەتەوە. هاوڵاتى: تا چەند لەڕووی فكری و فەلسەفییەوە  پشت بەفەلسەفەی عەبدوڵا ئۆجەلان رێبەری پەكەكە دەبەستن لەكاركرندا؟ عادل عوسمان: فكرو فەلسەفە شیكردنەوەو لێكۆڵینەوەی گرفتە كۆمەڵایەتییەكانەو  رێگەچارەكردنی ئەو گرفتانە، قۆناغەكانی ژیانی مرۆڤایەتیش بەزۆر قۆناغی جیاوازدا تێپەڕیوە، زۆربەی ئەو ئایدۆلۆژیانە رەنگدانەوەی لەناو پارتە سیاسییەكاندا هەبووە، ئۆجەلانیش یەكێكە لەو بیرمەندانەی توانیویاتە لەم سەردەمی مۆدێرنی سەرمایەداریەدا، شیكردنەوەیەكی ژیانی كۆمەڵایەتی و سیستمەكان بكات و ئەو ناكامیانەی كە لەئەنجامی كێشەكاندا دروستبووە و بیخوێنێتەوە و پێشكەشی بكات، بۆیە ئەو قۆناغە نوێیە قۆناغی لێوردبوونەوەی سیستەمی مۆدێرنزمەی دیموكراتییە، بۆیە ئۆجەلان یەكێكە لەو لایەنانەی كە ئێمە سوودمان لێبینیوە لەداڕشتنی بناغەی فەلسەفەی خۆماندا، وەك چۆن سودیان لەفەلسەنەی محەمەدی و مەسیحیەتیش بینیوە، بۆیە ئەمە ناكاتە ئەوەی مۆركێكمان پێوە بێت، چونكە پێكهاتەكەمان فرە رەنگەو بۆ چارەسەری ئەمە پێویستمان بەپێكهاتەیەكی فرە بیركرنەوە هەیە بۆ چارەسەری. هاوڵاتى: حزبەكەی ئێوە جیاوازی چییە لەگەڵ حزبەكانی دیكە؟ كەژمارەیەكی زۆر حزبی سیاسی لەئێستادا بوونیان هەیە؟ عادل عوسمان: ئەو چەمكانەی هەریەكەمان بەكاریدەهێنین وەك یەكەو لەكۆمەڵگەشدا ئەزموونكراوە، بۆیە خەڵك بڕوای بەقسە نەماوە، ئەوەی دەبێتە جیاوازیمان سیماو پراكتیكی ئێمەیە، باقی حزبەكانی دیكە لەچوارچێوەی سیستەمێكی دەسەڵاتدا كاردەكەن، كەدەیانەوێت خۆیان باڵادەست بن و بڕیاردەر بن، رابردووی سی ساڵی هەرێمی كوردستانیش لەبەرچاوە كە چۆن ژیانیان كردووە، ئەوەی كە ئێمە جیاواز دەكات بەشداری راستەوخۆی خەڵكە، لەكایەی سیاسی و بڕیارداندا، جیاوازی ئێمە پشتبەستنە بەخودی هەبوونە كۆمەڵایەتییەكان، ئێمە نامانەوێت بڕیار بدەین و ئەوان جێبەجێی بكەن. هاوڵاتى:كە بەشداریی هەڵبژاردنەكان ناكەن و كاندیدتان نابێت لەپەرلەمان چی دەكەن؟ عادل عوسمان: ئێمە ئامانجمان روئیایەكی دوورتریی هەیە، مەبەستمان جێگیر بوون نیە لەپرسی دەسەڵات و پەرلەمان، بەڵكو دەمانەوێت ببینە دەزگایەكی نەرم و خزمەتگوزاری كۆمەڵایەتی، بۆیە پەلەمان نیە، دەمانەوێت لەكۆمەڵگەدا رێكخستنێك بكەین، لەئاستی رێكخستنە كۆمەڵایەتیەكانیشدا كاربكەین، بۆیە پەرلەمان شێوەیەكی رێكخستنی كۆمەڵگەیە، كەتەنیا حزبە دەسەڵاتدارەكان بەدەستیانەوەیە، ئێمە دەمانەوێت گۆڕانكاری لەم بیركرندەوەیەشدا بكەین، چونكە ناكرێت هەر پارتێكی سیاسی بچێتە پەرلەمان و حكومەت و جێگەیەك بگرێت و ئیمتیازی پێ بەدەستبهێنێت، بۆیە ئەم چوار ساڵە كاردەكەین لەسەر پیشاندانی هەڵوێستی خۆمان و لەچوارچێوەی هیوادا كارو سیاسەت و چالاكی دەكەین. هەروەها ئێمە لەگەڵ ئەوەی بەشداریی هەڵبژاردنەكان ناكەین، بەڵام هەر كاتێك حزبێكی سیاسی یان كاندیدێك هاتە لامان و سەردانی كردین داوای هاوكاری كرد یان بیەوێت جۆرێك لەهاوپەیمانێتی پێكبهێنین ئەوكات داوا لەئەندام و لایەنگرەكانمان دەكەین كەپاڵپشتیان بكەن. هاوڵاتى: هیچ دەزگایەكی راگەیاندن و سۆشیال میدیای تایبەت بەخۆتان هەیە؟ عادل عوسمان: تائێستا تەنیا تۆڕێكی راگەیاندنی خۆمان هەیە كەبریتیە لەوێب سایتێك، بۆیە دەمانەوێت وردە وردە كار بۆ ئەوە بكەین بچینە سەر رێچكەی دەنگ و رەنگ و لەو روەووە كار بكەین بۆ دەرخستنی خۆمان وەك حزب و كارەكانمان

شاناز حەسەن چاودێرێكی سیاسی و خاوەن دكتۆرایەك لەزانستە سیاسییەكان ئاماژە بەوە دەدات كە هەركاتێك ئۆپۆزسیۆن لایەنەكانی دەسەڵات ناشرین دەكات كاردانەوەی بەدوادادێت و ئەوانیش لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆن ناشرین دەكەن، بەڵام بەپێویستی دادەنێت پێكەوە كار بۆ خزمەتكردنی هاووڵاتیان بكەن. سارا یونس كاكل، ماستەرو دكتۆرا لە زانستە سیاسییەكان لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى  دەشڵێت:» ناتوانین بڵێین هەرێمی كوردستان تەواو دیموكراتییە، واتە سەد لەسەد دیموكراتیەو هەموو بنەماكانی دیموكراتی تێدایە، هەندێك لەبنەماكانمان هەیە وەك بوونی هەڵبزاردن و بوونی حزبی سیاسی، لەدیموكراتیەتیش هەندێك شت هەیە سنوردارە،وەك دەربڕینی بیروڕا. هاوڵاتى : ئەم دۆخە سیاسییەی لەهەرێمدا هەیە خەڵكی بێتاقەت كردووە، لایەنە سیاسییەكان دەبێت چی بكەن تا ئەم دۆخە كۆتایی بێت؟ سارا یونس: ئەو دۆخەی ئێستا هەرێم پێیدا تێدەپەڕێت زۆربەی كات دەستی دەرەكی دەوری هەبووە لەسیاسەتی ناوخۆی هەرێم بۆ پاراستنی بەرژەوەندی تایبەتی خۆیان لەهەرێم، نەك بۆ پاراستنی كوردو بەرژەوەندی كورد، دەبێت كەسانی سیاسی و حوكمڕانی كورد ئەوە بزانن، چونكە شەڕی چەندین وڵات لەناوچەكاندا لەسەر هەرێم بەرجەستەی دەكەن، بۆیە دەبێت ئێمە بەرژەوەندی خۆمان و ئەوان پێكەوە ببەستینەوە و بەرژەوەندیی ئەوان بێڕێزی بەرامبەر بەرژەوەندیی ئێمە نەكات، ئەوە خاڵێكی بنەڕەتی و سەرەكیە كەكار دەكاتەسەر دۆخی سیاسی هەرێم. ڤایرۆسی كۆرۆناش كاریگەری زۆری هەبووە، چونكە كاریگەری لەسەر ئابوری وڵات كرد، كەئەوەش بێگومان راستەوخۆ پەیوەندی بەسیاسەتی وڵاتەوە هەیە كە تاچەند ژێرخانەكەی باش و پتەو بووە، چونكە سیاسەت و ئابوری پەیوەندییەكی راستەوانەیان پێكەوە هەیە، ئێمەش ژێرخانێكی ئەوەندە بەهێزمان نەبوو تا بەرگەی پەتای كۆرۆنا و هاتنی داعش بگرێت، نەبوونی یەكڕیزی ناو ماڵی كورد كە دووبارە كاریگەرییەكەی زۆر دەبێت، چونكە ناكۆكی لایەنەكان ئەوەندەی خزمەت بەلایەنی دەرەكی كورد دەكات خزمەت بەكورد خۆی ناكات. هاوڵاتى : پێتان وایە پارتی و یەكێتی دەبێت چۆن مامەڵە بكەن لەم دۆخەی ئێستادا كەحكومەتیان بەدەستەوەیە؟ سارا یونس: پێویستە هەموو حزبەكان لەخزمەتی میللەتی كورد بن، نەك لەخزمەتی حزبەكانیان بن، ئێستا لەلایەن ئەو دوو حزبەوە زۆرترین شت كە گوێمان لێدەبێت هەوڵی چاكسازییە كە من هیواموایە  سەربگرێت، چونكە پێویستی بە هاریكاری زیاتری حزبەكان هەیە، دەبێت هەوڵی چاكسازی لەلایەن هەردوو حزبەوە هەبێت و لابردنی بیرۆكەی دوو ئیدارەیی، لەهزری هاووڵاتیان، كەبەداخەوە دوای ئەوەندە ساڵە باسی دوو ئیدارەیی بكرێت، نەهێشتنی فكری جیاكاری زیندوكردنەوەی هەستی نەتەوایەتی پێش حزبیبوون كوردبوون پێویستە،چونكە ئەوە ئەركی حزبەكانە تاچەند هەستی نەتەوایەتی لای كادیر و ئەندامانیان دروست دەكەن. هاوڵاتى : پێتان وایە سیستمی هەرێم دیموكراسییە؟یان جۆرێكە لەدیكتاتۆریەت؟ بەدڵنیاییەوە دیكتاتۆریەت نییە، چونكە نیزامی پێشووی بەعس دیكتاتۆری بوو، بەڵام ناتوانین بشڵێین تەواو دیموكراتییە، واتە سەد لەسەد دیموكراتیەو هەموو بنەماكانی دیموكراتی تێدایە، هەندێك لەبنەماكانمان هەیە وەك بوونی هەڵبزاردن و بوونی حزبی سیاسی، له‌هه‌موو دونیا هیچ ولاتیك نمونه‌ی دیموكراسی ته‌واو نییه‌، لەدیموكراتیەتیش هەندێك شت هەیە سنوردارە،وەك دەربڕینی بیروڕا، زیادەڕۆیی بیروڕای بەرامبەرەكەت نەكەی، دەتوانین بڵێین سیستمی سیاسی كوردستان، تێكەڵاوە، لەنیوان ریاسی و پەرلەمانی، واتە بوونی دەسەڵاتی تەشریعی و تەنفیزی و سەرۆكی هەرێمت بەهەڵبژاردن هەڵبژێردراوە،بۆیە دەتوانین بڵێین سیستمی حوكمڕانی هەرێم تێكەڵاوە و دورە لەدیكتاتۆریەت. هاوڵاتى : پێتان وایە كابینەی نۆیەم حكومەتێكی پۆلیسییە؟ سارا یونس: حوكمی پۆلیسی واتە ئەو كاتە دێت لەدوای ئینقیلاب، كۆمەڵێك یان دەستەیەكی سەربازیی دێن،حوكمڕانی وڵاتەكە دەكەن كەهێزی ئەمنی حوكمڕانی دەكەن و بەهێزن، بەدەسەڵاتەكەیان خەڵكی دەچەوسێننەوە، لەیەك حزب هیچ حزبێكی دیكە دەوری نیە، بەڵام كە سەیری هەرێم دەكەی، حزبی سیاسی زۆر و ئۆپۆزسیۆن و ئەوانەی حوكمڕانی دەكەن سەربازیی نین، شێوازەكەشیان لەحوكمی پۆلیسی ناچێت، بۆیە ئەوە زۆر هەڵەیە. هاوڵاتى : ئۆپۆزسیۆن لەزۆر وڵاتدا هاوكاری دەسەڵات دەكات بۆ چاكسازی؟ بەڵام لەهەرێمی كوردستاندا بەریەكەوتنەكان جیاوازەو دەچێتە بواری شەخسییەوە؟ سارا یونس: ئۆپۆزسیۆن یەكێكە لە بنەماكانی دیموكراتییەت و خزمەت بە بنەماكانی دەكات، ئۆپۆزسیۆن كۆمەڵە كەسانێكن بیروڕایان دژی ئەم حكومەتەی ئێستایە، كەیەكێك لەئامانجەكانی خزمەتكردنی هاووڵاتیانە نەك چەواشەكاری، بەداخەوە ئەوانەی لەهەرێمدا هەن، ناتوانین بڵێین ئۆپۆزسیۆنی راستەقینەن، چونكە ئەوكاتە دەبنە راستەقینە كە هیچ كەسێك نەتوانێت، تەداخولی ئامانجی سەرەكی حزبەكەو  دەستی دەرەكی دەتوانێت بەئاسانی بەرژەوەندیەكانی خۆی  لەڕێی ئەوانەوە بگەیەنێت، یەكێك لەهەرە ئامانجە سەرەكیەكانی پاراستنی ئاشتی و ئارامی ناوچەكەیە، نەك كێشەی كۆمەڵایەتی و ئابوری بكاتە كێشەی سیاسی و حكومەت ناشرین بكات لەبەر چاوی خەڵك، پێویستە بە بەرنامەی داڕێژراو لەگەڵ حكومەت كار بكات، بۆیە بێگومان كە ئۆپۆزسیۆن حزبەكانی دیكە ناشرین دەكات، هەموو كارێك كاردانەوەی خۆی هەیە، بۆیە ئەوانیش ئۆپۆزسیۆن ناشرین دەكەن. هاوڵاتى : ئەگەر لایەنەكان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بەیەك لیست بوونایە؟كورد كۆدەنگی و یەكدەنگی بۆ دروست دەبێت؟ سارا یونس: بێگومان كە باسی هەڵبژاردن دەكرێت لەسنوری عێراق واتە بە هەموو نەتەوەكانەوە بەشدار دەبن،بۆیە بێگومان بە لیستێكی یەكگرتوی بەهێزی یەك دەنگ و یەك هەڵوێست، بەهێزترە هەم بۆ لایەنی دەرونیش كاریگەریی دەبێت لەسەر نەتەوەكانی دیكە كە بەهێزی خۆی پیشان دەدات، بۆیە پێویستە لەبری ئەوەی دژایەتی یەكتر بكەین، پێویستە بەلیستێك قودرەت و توانای خۆمان دەربخەین، كە لەڕاستیدا ئەمە شێوازە یاسایی و گونجاوەكەیە، بەڵام ئەمان لەسەر چ بنەمایەك دەڕۆن بەو شێوازە نازانم، چونكە ناكرێت بۆ پاراستنی بەرژەوەندی حزبەكەیان كار بكاتە سەر بەرژەوەندیەكان و مافە دەستوریەكانی گەلی كورد. هاوڵاتى : پێتانوایە ئەم هەڵبژاردنەی عێراق كەبڕیارە لەمساڵدا ئەنجامبدرێت دەریدەخات لایەنە سیاسییەكان متمانەیان چەند كەمبووەتەوە لای خەڵك؟ سارا یونس: یێگومان هەموو هەڵبژاردنێك دەریدەخات خەڵك متمانەی چەندە بەو حزبە سیاسییانە، واتە ئومێدیان هەیە یان نا بەرەو باشتربوونی بارودۆخەكە بێگومان كاریگەری دەبێت و دەشیبینین، بەڵام وەك كورد زۆرم پێ ناخۆشە كە لاوازی حزب و لایەنێك بووبێتە كەمی دەنگدانی خەڵك، چونكە ئەمە هەڵبژاردنی سنوری هەرێمی كوردستان نیە باس لەنوێنەری خۆمان لەناو پەرلەمانی عێراق دەكەین، بۆیە پێویستە خەڵكەكە متمانەیان لەدەست نەدابێت. هاوڵاتى : بەشێك لەحزبەكان پێكەوە هاوپەیمانی دروستدەكەن، بۆ نموونە هاوپەیمانی یەكێتی و گۆڕان، بەڵام وەك باسدەكرێت پارتی نیگەرانە؟  سارا یونس: وتەیەك هەیە دەوترێت لەناو سیاسیەتدا دۆستی بەردەوام و دوژمنی بەردەوام نیە، بەڵكو بەرژەوەندی بەردەوام هەیە، بەڵام ئەوە باس نەكراوە لەناو یەكڕیزی میللەتێك یان لەناو حزبەكاندا ئەمە بكرێت، بەڵكو لەناو وڵاتانی دراوسێی یان وڵاتێك لەگەڵ وڵاتێكی دیكە لەوانەیە ئەمرۆ دۆست بێت، بەڵام بەیانی دۆست نەبێت. وڵاتان لەنێوان خۆیاندا ئەم وتەیە دەیانگرێتەوە، باس لەیەك نەتەوە ناكات و ناگونجێت، چونكە ئەوە دووفاقی زۆری پێوە دیارە، گۆڕان لەیەكێتی جیابووەتەوە چونكە مەبدەئیان یەك نەبووە، ئەمڕۆ بۆ مەبدەئەكان بۆ یەكبوونەو ئەمە راست نیە، چونكە هەر هەموویان مەبدەئیان جیاوازە،  بە بیڕورای من مۆركی تایبەتی پێوە دیارە وەك مۆركی حزبی، لەبەر بەرژەوەندی و خزمەتی خۆیان دواتر حزبەكەیان و هیچ بەرژەوەندیەكی نەتەوەیی پێوە دیار نیە،  ئەمە ئەمڕۆ یەكیانگرتووە دژایەتی كێ دەكەن، بۆیە ئەمە شتی وانابێت چونکە دوای تەواوبوونی بەرژەوەندییەكان دەچینەوە خاڵی سفر. هاوپەیمانێتی لایەنەكان بەتایبەت گۆڕان و یەكێتی تەنها بۆ هەڵبژاردنی عێراقەو تەسەور ناكرێت سبەی بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانیش هەمان هاوپەیمانێتی بكەن.  هاوڵاتى : ئێستا هەموو كەس هەڵدەستێت لەسیاسەتدا قسە دەكات و خۆی بەسیاسەتمەدارو پسپۆر دەزانێت؟ هۆكارەكەی دەسەڵاتە یان بێزاری خەڵكە؟ سارا یونس: هەرێمی كوردستان وای لێهاتووە هەموو كێشەیەك كراوە بەسیاسەت و بە حوكمڕانی هەرێمی كوردستانەوە، خەڵكەكە لەلایەنی كۆمەڵایەتی یان ئابوری و رۆشنبیری بێت بەسیاسی دەكرێت ئەوكات دەكرێتە بەردەستی خەڵكەوە، بەتایبەت میدیاكان خەڵكیان والێكردووە هەموو بابەتەكان بەسیاسی دەخەنە بەردەست هاووڵاتیان، بۆیە وا خۆیان دێتە بەرچاو لەسیاسەتدا زۆر كەسێكی كامل و تەواون، چونكە میدیاكان چۆن شتەكە ببینن بەو شێوەیە خەڵكەكە ئاراستە دەكەن، ئەوەش لەئەنجامی نەبوونی میدیای سەربەخۆیە، هەرچەندە رۆژنامەی هاوڵاتى  هەیە وەك رۆژنامەیەكی سەربەخۆ، بەڵام بەڕاستی میدیای سەربەخۆمان نییە لەهەرێمی كوردستاندا وەك دەسەڵاتی چوارەم كە روونكردنەوە لەسەر ئەو پرسانە بدات، زۆرم پێخۆشە وەعی سیاسی  لای خەڵك هەبێت بەڕاستی و دروستی نەك بەو شێوەیەی كە هەیە.

سازدانی: شاناز حەسەن وتەبێژو بەرپرسی پەیوەندییەكانی پۆلیسی سلێمانی ئاماژە بەوەدەدات كە وەك بەڕێوەبەرایەتییەكەیان بەردەوام لەهەڵمەتی چەك داماڵیندان، ئەوانەی تاوان ئەنجامدەدەن بەچەكی بێ مۆڵەت دەیكەن. سەركەوت ئەحمەد، وتەبێژی پۆلیسی سلێمانی لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەڵێت:» دراما توركییەكان هۆكارێكی كاریگەرن بۆ رووداوەكان و راستەوخۆ كار لەسەر مێشكی تاك دەكات.. هانی كچان دەدەن شێوازەكانی هەڵهاتن لەماڵیان فێردەكەن و لاسایی بكەنەوە». ناوبراو دەشڵێت:» بەخوێنی خۆشمان بووبێت وەك كارمەندانی پۆلیس و ئاسایشی سلێمانی رێگە نادەین هیچ كەسێك ئارامی و ئاسایش بشێوێنێت و تێكی بدات». هاوڵاتی: رووداوەكانی كوشتن و خۆكوشتن لەپارێزگای سلێمانی بەبەراورد بە پارێزگاكانی دیكەی هەرێم چۆنن؟ سەركەوت ئەحمەد: لەم ماوەیەدا لەپارێزگای سلێمانی، دوو حاڵەتی كوشتن هەبووەو لێپێچینەوە كراوەو تۆمەتبارەكان دەستگیركراون، رووداوەكانیش كردەی كۆمەڵایەتین و لەهەموو كۆمەڵگەو وڵاتێکدا هەر دەبن، بەڵام لەسلێمانی زۆر كەمترن، بەتەجروبەی خۆم دەیڵێم، راستە رووداومان هەیە، بەڵام ئەوەی دەبێت و باس دەكرێت هیچ رووداوێكی تێدا نیە كەكەسێكی بێ‌ كێشە من یان تۆ بچینە دەرەوەو بكوژرێین، بەڵكو ئەوەی روودەدات كێشەی كۆمەڵایەتین، بۆیە دەتوانین بڵێین سلێمانی شارێكی ئارامەو بەڵگەی ئەوەش تا درەنگانی شەو خەڵك لەدەرەوەیە و هیچ كێشەیەك نەبووە بەدەر لەكێشە تایبەتی و كۆمەڵایەتییەكان. هاوڵاتی: زۆربوونی حاڵەتەكانی كوشتن و خۆكوشتن لەهەرێمدا زیاتر چ هۆكارێكە، لایەنی كۆمەڵایەتی تاچەند پاڵنەرن؟ سەركەوت ئەحمەد: حاڵەتەكانی خۆكوشتن بەردەوام هەیەو لەهەموو وڵاتێك هەر روودەدات، هەمووشی بەهۆی كۆمەڵێك كێشەو فاكتەوەیە وا لەو كەسە دەكات پەنا بۆ خۆكوشتن ببات یان تاوانێك بكات كەزۆرترینی كێشەكانیش لێیان ورد بێتەوەو لێكۆڵینەوەی لێ‌ بكرێت كێشەی كۆمەڵایەتی یان ئابوورین. هاوڵاتی: بۆچی تائێستاش هەندێك كەس پەنا بۆ تۆڵەكردنەوە دەبات لەكێشەكاندا؟ سەركەوت ئەحمەد: كێشەی كۆمەڵایەتی زۆر زۆر بووە، سەرچاوەی زۆربەی زۆری رووداوەكانیشە، بۆیە كێشەی كۆمەڵایەتیش وا لەكەسی دووەم دەكات تۆڵەبكاتەوە، تۆڵەكردنەوەش پەیوەندی بەئاستی كەسەكانەوە هەیە تاچەند ئاستی رۆشنبیرییان بەرزەو پەنا نابەنە بەر تۆڵەكردنەوەو تاچەند پەنا بۆ یاسا دەبەن. هەروەها پەیوەندی بەئاستی رۆشنبیری خەڵك و ئاستی تەحەمولی خەڵكەوە هەیە، كە تاچەند دەتوانێت چاوەڕێ بكات، چونكە دادگا كاتی پێویستی دەوێت دەبێت تەواو رووداوەكە بسەلمێنرێت و بەڵگەو شایەتی پێویست ببرێتە بەردەم دادگاو رێكارە یاساییەكان بگیرێتەبەر ئەو كات دادگا بڕیاری خۆی دەردەكات و تاوانبار سزا دەدرێت، بۆیە هەندێك كەس تەحەمولی ئەو رێكارە یاساییانەی دادگا ناكەن و خۆیان بەدەست و بازووی خۆیان تۆڵە دەكەنەوەو دواتریش پەشیمانن لەو كارەی كردوویانە، چونكە دواجار دەچنەوە بەردەم یاسا، بێگومان دوای تۆڵەكردنەوەش سزاكەش توندتر دەبێت لەسەریان. هاوڵاتی: بۆچی كار ناكرێت بۆ دیارەی چەك داماڵین لەناو خەڵكداو بەتایبەت ئەوانەی لەناو هێزە ئەمنییەكاندان چەك نەبەنە ماڵەوە؟ سەركەوت ئەحمەد: لەئێستادا لەزۆربەی شوێن بەتایبەت ئەوانەی سەر بە وەزارەتی ناوخۆن فەرمان هاتووە دەبێت دوای ئەرك و واجبەكانیان چەكەكانیان لەجبەخانە دانێن، بەڵام هەندێك كەس پێشمەرگەیە واجبی هەفتە بەهەفتەیە یان (10) رۆژ لەدەوامە و (10) رۆژ لەماڵەوەیەو شوێنی كارەكانیان دوورە یان هەندێكیان جبەخانەیان نیە، بەڵام هەشە نە كارمەندە و نە سەر بەدەزگایەكی ئەمنییە، تەنیا چەكی بێ‌ مۆڵەتی هەیەو چەكەكە بەكاردەهێنێت و خۆی و خێزانەكەی تووشی كێشە دەكات، هەر بۆیە بەردەوام هەڵمەتی چەك داماڵینمان هەیە و بەردەوامین، بەڵام سنورەكانمان توندوتۆڵ نیە تا بەو شێوەیەش بێت دیاردەی بوونی چەك لەدەستی هاووڵاتیدا هەر دەبێت و ناتوانرێت كۆنتڕۆڵ بكرێت. هاوڵاتی: دراما بیانییەكان بەتایبەت توركییەكان تاچەند كاریگەرن بۆ زیادبوونی حاڵەتەكان و بەتایبەت كاریگەرییان لەسەر ژنان؟ سەركەوت ئەحمەد: دراما توركییەكان بەتایبەتی شیرازەی خێزانەكانیان تێكداوە، بۆ نموونە كچی تێدایە (16 و 15) ساڵە لەماڵ هەڵدێت و ماڵ جێدێڵێت، ئەمە لاسایی كردنەوەی تێدایە، بۆیە ئەوەی روودەدات ئێستا لاساییكردنەوەی فلیمەكانە، كە كچێك هەڵدێت و دەڕوات، بەڵام ئەوە لە فلیمەكاندا ئاسانە، چونكە تەكسییەكان یان پاسێك  گرتنەوەی ئاسانە، بۆیە رێگاكە وەك فلیمەكان ئاسان نیە، ئەو فلیمانە وا لەگەنجان و خەڵك دەكات ئەو كارانە بكەن یان هەڵگرتنی چەك و تۆڵەكردنەوەو پەیوەندی دروستكردن لەگەڵ كەسی نزیكدا و پەیوەندی دروستكردن لەگەڵ كەسێكدا لەخێزانی هەیەو خراپ بەكارهێنانی سۆشیال میدیاو تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی دیكە، هەموو لەو درامایانەوە فێربوون، بۆیە كاریگەری راستەوخۆی هەیە لەسەر  مێشكی تاكەكانی ئێمە. هاوڵاتی: هاوسەرۆكی یەكێتی بافڵ تاڵەبانی لەدوومانگی رابردوودا جەختی لەوە كردەوە رێگە نادەین  هیچ كەس ئارامی شاری سلێمانی تێكبدات، ئایا ئەمە تاچەند كاری لەسەردەكرێت؟ سەركەوت ئەحمەد: ئێمە هەموومان جەخت لەوە دەكەینەوەو كار بۆ ئەوە دەكەین و كردوومانە، وەك كارمەندانی پۆلیس و ئاسایشی سلێمانی رێگە نادەین هیچ كەسێك ئارامی و ئاسایشی شاری سلێمانی و پارێزگاكە بشێوێنێت و تێكی بدات كە بەخوێنی خۆشمان بووبێت. هاوڵاتی: دەوترێت خەڵك هەبووە هەوڵیداوە سووكایەتی بەكچ و كوڕە سەماكەرەكەی شەوی شەقامی سالم (سەهۆڵەكە) بكرێت، ئەمە تاچەند راستە؟ سەركەوت ئەحمەد: ئێمە وەك پۆلیس كاتێك چووین سەماكەیان كردبوو و رۆیشتبوون، خۆمان نەمانبینین ئەو كچ و كوڕە، بۆیە كەسێك دەیەوێت سكاڵا بكات دەتوانێت بێت و سكاڵا بكات، یان كە كەسێك زەرەرمەند بووە دەبێت بێت سكاڵای یاسایی خۆی تۆمار بكات، ئێمە داواكاری گشتیمان هەیە، ئەوانەی دەیانەوێت سكاڵا بكەن دەتوانن سكاڵا لەداواكاری گشتی بجوڵێنێت  لەسەر ئەو كارەی كەئەو دوو گەنجە كردوویانە، بۆیە ئێمە تەداخول ناكەین و بۆ داواكاری گشتی جێدەهێڵین، وەك پۆلیس هەر كەسێك لەسەر هەر داوایەك سكاڵا تۆمار بكات ئێمە بەبریاری دادوەر بەدوای داواكەیدا دەچین، بەڵام لەسەر ئەم حاڵەتە هیچ كەسێك تائێستا سكاڵای نەكردووە.

سازدانی: ئارا ئیبراهیم وتەبێژو ئەندامی سەركردایەتی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە ئاماژە بەوە دەدات كەیەكێتی هەست بە بەرپرسیارێتی دۆخەكە دەكات و ناكشێتەوە لەحكومەتی هەرێم، دەشڵێت:» پارتی لەگەڵ لامەركەزیدایە ئەگەر نا نەیدەكردە كارنامەی حكومەتی هەرێم ئەوەش پێویستی بەڕێككەوتن و گفتوگۆیە». فارس نەورۆڵی وتەبێژو ئەندامی سەركردایەتی پارتی لەپارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە  لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:» سەرۆكایەتی هەرێم، بێكێشەترین دامەزراوەیە لەهەرێمی كوردستاندا... نێچیرڤان بارزانی جیهانبینیەكی باڵای هەیە بۆ كۆكردنەوەی لایەنە كوردستانییەكان، ئەمە باش دەزانێت كە هەنگاو دەنێت بۆ یەكخستنی وتاری سیاسی كوردی، ئەم هەنگاوە هەنگاوی نمایشیی نییە، هەنگاوی باوەڕە». ناوبراو جەختلەوەشدەكاتەوە كە ئاساییەو باشیشە كۆبوونەوە لەنێوان سەرۆكی هەرێم و لاهور شێخ جەنگی هاوسەرۆكی یەكێتی ئەنجامبدرێت »نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمە واتا سەرۆكی هاوسەرۆكانی یەكێتی كاك بافڵ و كاك لاهوریشە، سەرۆكی عەلی باپیریشە». هاوڵاتی: كۆبوونەوەی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم لەگەڵ لایەنەكان تا چەند رۆڵی دەبێت بۆ تەبایی نێوان لایەنەكاندا؟ بەتایبەت جۆرێک بێمتمانەیی فارس نەورۆڵی: لەڕاستیدا ئەگەر سەیری هەنگاوەكان وتارەكان و پەیامەكانی سەرۆكی هەرێم بكەین جیهانبینیەكی باڵای هەیە بۆ كۆكردنەوەی لایەنە كوردستانییەكان لەسەر كۆی عێراق، جەنابیان خوێندنەوەیەكی مێژوویی بۆ سیاسەت و رۆڵی كورد هەیە، كە لەكاتی ناتەبایدا بووین بە ئەڵقەیەكی لاواز، كاك نێچیرڤانیش ئەمە باش دەزانێت كە هەنگاو دەنێت بۆ یەكخستنی وتاری سیاسی كوردی، ئەم هەنگاوە هەنگاوی نمایشیی نییە، هەنگاوی باوەڕە، باوەڕی بە سیاسەتی گرێبەستی هەیە واتا رێككەوتن لەناو هەموومانداو ئنجا ئاراستەی بكات، باوەڕم وایە ئەو بەنیەتێكی باوەڕەوە ئەوە دەكات، ئەوی دیكەی پەیوەندی بە لایەنە سیاسییەكانەوە هەیە كە دۆخێك لەناوچەكە هاتۆتە كایەوە كەدۆخێكی هەستیارە، ئەگەر لایەنە سیاسییەكان وەك ئەو باوەڕەی نێچیرڤان بارزانی لایەنەكانیش پێشوازی لێبكەن بۆ كورد دەستكەوتێكی باش دەبێت، ئەگەر نەشیكەن ئەوا دەمێنێتەوە بۆ مێژوو. هاوڵاتی: زۆرجار باسی ئەوە دەكرێت كە نێچیرڤان بارزانی مرونەت و نەرمی نواندنێكی هەیە بۆ تەبایی و چارەسەركردنی كێشەكان و پێكەوەیی، تاچەند ئەمە بووەتە هەوێنێك تا بەریەككەوتن كەمببێتەوە؟ فارس نەورۆڵی: دواجار كاك نێچیرڤان بارزانی جێگری سەرۆكی پارتییە، سەرۆكی هەرێمی كوردستانیشە، باوەڕێكی گرێبەستی بە كاركردنی پێكەوەیی هەیە باوەڕی بەوەیە كە بڕیار نەدات، بڕیاری هەمووی وەربگرێت و ئنجا ببێت بەبڕیارێك یان پەیامێكی كوردستانی. هاوڵاتی: ئایا پەیامی لایەنەكان لەڕێگەی نێچیرڤان بارزانی دەگاتە مەكتەبی سیاسی پارتی تا كاری لەسەر بكرێت؟ فارس نەورۆڵی: بەتەئكید كە كۆبوونەوەی لەگەڵ لایەنەكان كردبوو فازڵ میرانی، سكرتێری مەكتەبی سیاسی پارتی بەشداربوو، بەتەئكید  پەیامەكان دەگاتەوە مەكتەبی سیاسی پارتی. هاوڵاتی: زۆرجار گلەیی دەكرێت لەلایەن یەكێتی و گۆڕانەوە، بۆ نموونە یەكێتی هەفتەی پێشوو سەركردایەتییەكیان لەچاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ هاوڵاتی وتی»فشارەكان گەیشتووەتە ئێسقانمان»، پارتی تۆمەتبار دەكات بەوەی پابەند نین بەڕێككەوتنەكانەوە؟ فارس نەورۆڵی: ئەم قسانەی یەكێتی تازە نین، هێزە سیاسییەكانی كوردستان بەكۆی گشتی بێ جیاوازی،  هێشتا قسە كۆنەكان بەرانبەر یەكتری بەكاردەهێننەوە، ئەم حساب بۆ من ناكات ئەو گەندەڵ و خیانەتكارە، هێشتا ئەرگۆمێنتی تازەمان پێ نییە بۆ حزبی كوردی، پێویستە تەجاوزی ئەم جۆرە لەمامەڵەكردن و بیركردنەوەیە بكەین بەهەموو لایەنەكانی پارتی و یەكێتی و گۆڕان و لایەنەكانی دیكەشەوە. یەكێتی لەساڵی 1992ەوە لەگەڵ پارتی حكومەتی پێكهێناوەو تا ئێستا پێكەوە لەحوکمڕانی بەشدارن، یانی پارتی لە 1992ەوە حساب بۆ یەكێتی ناكات، ئەگەر دەمانەوێت هەرێمی كوردستان سەقامیر بێت لە گۆڕانكارییەكانی ناوچەكە بەسەلامەتی دەربچێت، دەبێت بگەڕێن بۆ پرسیارو بۆچوونی نوێ. هاوڵاتی: بەڵام گرێبەستێك لەنێوان پارتی و یەكێتی هەیە بۆ بەڕێوەبردن، ئەگەر لایەنێك كەمتەرخەمی هەبێت مافی گلەیی و رەخنەی نییە؟ فارس نەورۆڵی: رەخنەو گلەیی هەقی هەموو لایەنە سیاسییەكانە، بەڵام كۆبوونەوە لەنێوان هەردوولادا هەیە، كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم هەیە، باوەڕم نییە هێشتا گەیشتبێتە ئەو دۆخەی یەكێتی باسی كردووە، هێشتا نەگەیشتووەتە ئەو ئاستەی كە نەتوانین لەیەكتری تێبگەین، كێشەكان ئەوەندە قوڵ نین كە نەتوانین چارەسەری بكەین و لەیەكتر تێنەگەین، لەنێوان هەموو لایەنەكاندا نەك پارتی و یەكێتی. هاوڵاتی: ئەوەتا یەكێتی داوای كردووە لامەركەزی كە بەرنامەی حكومەتە جێبەجێ بكرێت لەبەرنامەی كابینەی نۆیەم هەیەو دەڵێن پارتی سستەو كات بەفیڕۆ دەدات؟ فارس نەورۆڵی: كاك نێچیرڤان بارزانی لە چاوپێكەوتنەكەی لەگەڵ كەناڵی شەرقیە، پرسیاری لامەركەزییان لێكردو وتی ئەوە بەرنامەی حكومەتەو ئیشی لەسەر دەكەن. لەسیاسەتدا ئەوە گرنگە چۆن بەرنامەیەك رێكبخەن لەنێوان هەردوولادا كە ئەم بەرنامەیە لەكۆی  بەرژەوەندی گشتی خەڵكدا بێت، لامەركەزی بۆ خزمەتگوزارییەكان و بۆ خەڵكە، پارتی باوەڕی بەلامەركەزی هەیە دەنا نەیدەكرد بەدروشم و بەرنامەی كابینەی نۆیەم، پارتی هەر شتێك ببێت بەخزمەتكردنی هاووڵاتیان و بۆ پرۆسەی سیاسی و ئیدارەدان گونجاو بێت لەگەڵیدایە، لامەركەزی بۆ بەرژەوەندی گشتییە و پارتی لاری لەسەری نییە. سیاسەت فەزایەكە بۆ گفتوگۆی عەقڵانی، دواجار ئەم هێزانە پێكەوە گفتوگۆ دەكەن و كۆدەبنەوە دەكرێت لەسەر مێزی گفتوگۆ ئەو بابەتانە باس بكەن نەك بیهێننە ناو میدیاكانەوە. هاوڵاتی: ئارێز عەبدوڵا ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی لەچاوپێكەوتنەكەی لەگەڵ رۆژنامەی هاوڵاتی ئەوەی دووپاتكردەوە كە فشار لەسەر كادرو ئەندامانیان لەپارێزگای دهۆك و هەولێر هەیە؟ فارس نەورۆڵی: نازانم چی دەگوزەرێت لەدهۆك و هەولێر بەرانبەر كادرانی یەكێتی، خۆتان دەزانن ئەم وڵاتەی ئێمە لەمێژووی كۆنەوە تا ئێستا لەگەڵ سیاسەتدا رقمان بەرانبەر بە یەكتری بەرهەمهێناوە، هەندێجار رەنگە بەریەككەوتن دروست ببێت، بەڵام پێویستە هەموو لایەكمان بە راستی كار لەسەر هۆشیاری كادرو ئەندامان و راگەیاندنی خۆمان بكەین. چ لەهەولێرو دهۆك و چ لەسلێمانی دۆخی ئێستا لەسێ ساڵ پێش ئێستا باشترە، راستە لەمیدیاكان هەندێ هەڵا هەڵا هەیە، جاران پارتی و یەكێتییەك هاوڕێیەتی یەكتریان نەدەكرد، بەڵام ئێستا وانییە، بۆ خۆم دەیان هاوڕێم هەیە یەكێتی یا گۆڕانن یا سەر بەلایەنەكانی دیكەن، پارتیش پێم ناڵێت ئەو هاوڕێیانەت كە سەر بە لایەنەكانی دیكەن چی دەكەن لەگەڵ تۆدا، كەواتە هۆشیاریی حزبی گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە. هاوڵاتی: داوای كشانەوەی گۆڕان دەكرێت، پێتانوایە گۆڕان دەكشێتەوە لە حكومەت؟ فارس نەورۆڵی: كشانەوەی گۆڕان لەحكومەت چ ئیزافەیەك دەخاتە بەرژەوەندی خەڵكەوە، ئەگەر ئەمە دەكات با بیكات، بە رای من  ئەو فشارانە تەنها بۆ مەسەلەی ئەم هەڵبژاردنانەیە، دواجار بڕیار لای برادەرانی گۆڕان خۆیانە. باشتروایە لەبەر ئەم دۆخەی تێیداین، پارتی و یەكێتی و گۆڕان هەندێ قوربانی بەبەرژەوەندییەكانی خۆیان بدەن بۆ تێپەڕاندنی ئەم دۆخە. هاوڵاتی: پارتی قوربانی داوە بەبەرژەوەندییەكانی خۆی لەپێناو ئەو دۆخەی باسی دەكەیت؟ فارس نەورۆڵی: پارتی قوربانی داوە بەخۆی ئەگەر سەیری دەرئەنجامەكانی هەڵبژاردن و دابەشكردنی پۆستەكان بكەیت، بەڵێ پارتی قوربانی داوە. وەك كادرانی پارتی دۆخی داراییمان لەخەڵك زۆر خراپترە   هاوڵاتی: یەكێتی لەگەڵ داوای لامەركەزیدا داوای هەڵبژاردنی پێشوەخت دەكەن، كە حكومەت نەیتوانیوە كێشەكان چارەسەر بكرێت، ئەوەتا دوێنێ كە موچە دابەشكراوە بەلێبڕینی لەسەدا (21) دابەشكراوە، سەرەڕای رێكکەوتن لەگەڵ بەغدا؟ فارس نەورۆڵی: ئێمەش وەكو خەڵك موچەخۆرین و هەموومان وەك كادرانی پارتی دۆخی داراییمان لەخەڵك زۆر خراپترە. بەڵام ئایا ئیزافاتی ئیجابی چییە بۆ ئەوە با نەكرێتە ململانێی هەڵبژاردن، چونكە یەكێتی تا ئێستا بەفەرمی بە پارتی رانەگەیاندووە كە لەگەڵ هەڵبژاردنی پێشوەختەداین. هاوڵاتی: بەڵام دەوترێت یەكێتی سێ مانگی دیاری كردووە بۆ چارەسەركردنی كێشەكان ئەگەرنا دەكشێنەوە لەحكومەت و داوای هەڵبژاردنی پێشوەخت دەكەن؟ فارس نەورۆڵی: زانیاریم لەسەری نییە، باوەڕم بەوە نییە یەكێتی لەحكومەتی هەرێم بكشێتەوە، چونكە هەست بەبەرپرسیارێتی دەكەن و دەزانن دۆخەكە لەعێراق و ململانێكان چۆنە، توركیاو ئێران مامەڵەیان چۆنە، بۆیە باوەڕم بەوە نییە یەكێتی خۆی بكاتە قومارەوە بۆ بەرژەوەندییەكی كاتی. هاوڵاتی: هەوڵێك هەبوو بۆ كۆبوونەوەی هاوسەرۆكانی یەكێتی و مەسعود بارزانی، پێتوایە كۆبوونەوە بكرێت باشترە؟ فارس نەورۆڵی: قسەم زۆر لەسەر ئەوە نییە، بەڵام لەگەڵ ئەوەدام كورد وتارێكی هاوبەشی هەبێت، حزبی حوكمڕان و دەرەوەی حوكمڕان دەزانین جیاوازییان هەیە نەگاتە ناكۆكی و كاریگەری لەسەر پرۆسەی سیاسیی بكات ئیتر هەر لایەنێك بێت. هاوڵاتی: دەوترێت هێشتا بەشێك لەپارتی دانی نەناوە بە هاوسەرۆكی یەكێتی (لاهور شێخ جەنگی)؟ فارس نەورۆڵی: پارتی حەقی یەكێتی نییەو ئەوە حزبی خۆیانە كێ و چی دەكەن بەسەرۆك، نازانم بۆ روون نییەو دیارە، بەڵام كورد لەم قۆناغەدا پێویستی بە تێگەیشتنی هاوبەش هەیە. هاوڵاتی: ئایا كۆنگرە دەكرێت لەمانگی شەشی ئەمساڵ؟ فارس نەورۆڵی: تا ئێستا هیچ شتێك بە ئێمە نەوتراوە خۆ دەبێت پێمان بڵێن خۆتان ئامادە بكەن. هاوڵاتی: بۆچی نوسینگەی سەرۆكایەتی هەرێم لەسلێمانی ناكرێتەوە، دەوترێت نێچیرڤان بارزانی نایاتە سلێمانی؟ فارس نەورۆڵی: پێگەی نێچیرڤان بارزانی هی پارتی نییەو هی هەموو كوردو لایەنەكانەو سەرۆكایەتی هەرێمەو ناكرێت ئێمە پێی بڵێن نوسینگە لە سلێمانی بكاتەوە، سەرۆكایەتی هەرێم لەناو دامەزراوەكانی هەرێمدا بێ كێشەترین دامەزراوەیە لەناو هەرێمی كوردستاندا. كۆرۆناو رووداوەكان وایكردووە، باوەڕم وایە نێچیرڤان بارزانی جیاوازی لەنێوان خانەقین و هەڵەبجەو سلێمانی و دهۆك و هەولێر ناكات، ئەو دۆخە وایكردووە هیچ غەرەزێك لەپشتییەوە نییە بۆ نەهاتنی بۆ سلێمانی. هاوڵاتی: تاچەند پێتانوایە ئەگەر پەیوەندی نێوان پارتی و یەكێتی تەندروست بێت، بازاڕو دۆخی ئابووری سەقامگیر دەبێت؟ فارس نەورۆڵی: دنیای سەرمایەداری وەكو چۆلەكە وایە كە رەشابایەك لەشوێنێك هەبوو لەوێ نانیشێتەوە، بە تەئكید ئەگەر دۆخی سیاسی سەقامگیر نەبێت جوڵەی بازاڕ نامێنێت. هاوڵاتی: كاتی ئەوە ناهاتووە نێچیرڤان بارزانی لەگەڵ لاهور شێخ جەنگی كۆببێتەوە لەسلێمانی؟ فارس نەورۆڵی: نێچیرڤان بارزانی دەكرێت لەگەڵ هەموو كەسێكدا كۆببێتەوەو شتێكی باش و ئاساییە، نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی كاك لاهور و كاك بافڵ و عەلی باپیرە، دەكرێت ئاساییەو نۆرماڵیشە دانیشتن و گفتوگۆ بكرێت.

سازدانی: ئارا ئیبراهیم محەمەد ئەمین پێنجوێنی كەسایەتی سیاسەتمەدارو رووناكبیر داوا لەلایەنەكانی باشووری كوردستان دەكات دەنگ بەرزبكەنەوەو داوا لەوڵاتانی نێودەوڵەتی و عەرەبی بكەن رێگری لەداگیركاری سوپای تورك بكەن. محەمەد ئەمین پێنجوێنی رووناكبیرو سیاسەتمەدار لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی ئاماژە بەوە دەدات كە گەریلا بەرخودان دەكات و شكست بەسوپای توركیا دەهێنێت، «گەریلا ناهێڵێت ئەو پلان و بەرنامەیەی سوپای تورك و ئەردۆغان هەیەتی بێتەدی مەگەر بەخەو بیبینن». توركیا بەرنامەو پلانی ئەوەیە بەقوڵایی (40) بۆ (50) كیلۆمەتر خاكی هەرێمی كوردستان داگیربكات كە ئەو ناوچانە غازو نەوتی تێدایە   ناوبراو جەخت لەوەش دەكاتەوە كەتوركیا بەرنامەو پلانی ئەوەیە بەقوڵایی (40) بۆ (50) كیلۆمەتر خاكی هەرێمی كوردستان داگیربكات كە ئەو ناوچانە غازو نەوتی تێدایەو خەڵكی هەرێمی كوردستان نازانن،»بەناوی ناوچەی ئارامەوە دێت داگیری دەكات كە بەحساب رێگری لەپەكەكە بكەن بۆ چوونەوە باكوری كوردستان». هاوكات ئەوەش دووپاتدەكاتەوە كە كۆماجڤاكێن كوردستان زۆر بەزمانێكی دبلۆماسیانە دەڵێن كەپارتی و بەرپرسانی باشوور بێدەنگییان هەڵبژاردووە كە مانای رەزامەندیی ئەوانە، بۆیە داوای هەڵوێست لەلایەنەكانی باشور دەكەن. ‌ هاوڵاتی: توركیا ماوەی سێ بۆ چوار رۆژە هێرشێكی بەرفراوانی ئەنجامداوەو باس لەوە دەكرێت نۆ كیلۆمەتری دیكە خاكی هەرێمی بەزاندووە لەو ماوەیەدا؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: ئەم لەشكركێشیە بەڕاستی نامەیەكی زۆر ئاشكراو دیارە بۆ خەڵكی كوردستان كە لەو رۆژەی كۆنگرێسی ئەمریكا، دانینا بەئەوەی كە لەزەمانی عوسمانییەكاندا جینۆسایدی میللەتی ئەرمەن كراوە، لەو رۆژەدا بەو یادەوە توركیا نامەیەك بۆ میللەتی كورد دەنێرێت، دەڵێت ئێوەش لەبەردەم ئەو كۆمەڵكوژییەدان. ئەم هێرشە هێرشێكی زۆر گەورەیە بەبڕوای ئێمە، لەئامێدی تاوەكو زاخۆو گوندەكان و شارۆچكەكانی دەوروبەری عێراق بەدرێژایی (20) كیلۆمەترو بەقوڵایی زیاتر لە (40) كم دێتە ناو خاكی هەرێمەوە، گوایە سەدێكی عەسكەری (ناوچەی ئارام) دروستدەكات بۆ ئەوەی پەكەكە دزە نەكات بۆ ناو باكوری كوردستان ئەمە بەهانەكەیانە، بەڵام لەڕاستیدا وانیە، ئێستاش هەموو حزب و لایەنە سیاسییەكان عێراق و كەسە سیاسییەكان شعوریان كردووە كە ئەمە لەشكركێشییە بۆ داگیركردنی خاكی هەرێمی كوردستان، كەئێستا یەك لەسەر سێی هەرێمی كوردستان لەلایەن سوپای توركیاوە داگیركراوە، زۆر شوێنی ستراتیژی كە ژێر ئەرزەكەی پڕە لەغازو نەوت ئەوان دەیزانن كە خەڵكی كوردستان نایزانن، ئەمانە تەنیا بۆ داگیركردنە، وەك خۆیان دەڵێن گەڕانەوەی میساقی میللیە كەئەم جوگرافیایە دراوەو ئەمان ناڕازی بوون، كە گوایە ویلایەتی موسڵ كە ئەمان شارە گەورەكانیان وازلێهێناوەو هاتوون گوندەكان و چیا بەرزەكان و ئەو شوێنانەی غازو نەوتی لێیە داگیری دەكەن. هاوڵاتی: لەبەیاننامەكەی كۆماجڤاكێن كوردستاندا بەڕوونی دەڵێت ئەم لەشكركێشییە بەئاگاداری و رەزامەندی سەرۆك وەزیرانی هەرێم مەسرور بارزانییە؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: لەبەیاننامەی كەجەكەدا واهاتووە كە بێدەنگی هەرێمی كوردستان و پارتی مانای وایە رازییە، بۆیە منیش دەڵێم پێویستە هەموو هێزی سیاسی كوردستان، كەئەم هێرشە بۆ داگیركردنی خاكی هەرێمی كوردستانە، ئەمە دژی دۆزی كوردەو ئەم پرۆسەیە كەدەیانەوێت نەمێنێت و توركیا دەیەوێت تەحەكومی پێوە بكات. ئەگەر لەم كاتەدا دەنگێك هەڵنەبڕین، هاوارێك نەكەین، بەیانێك دەرنەكەین و داوا لەوڵاتانی جیهان بكەن، لەنەتەوەیەكگرتووەكان، لەكۆمەڵەی وڵاتانی عەرەبی، بڵێن ئەوە بەشێكی خاكی عێراق، خەریكە داگیردەكرێت، مەسەلەكە پەكەكە نییە توركیا بەرنامەو پلانی خۆی جێبەجێ دەكات. هاوڵاتی: بەڵام بەرپرسانی پارتی و بەتایبەت مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت و سەرۆكی هەرێم دەڵێن پەكەكە بیانووە بۆ توركیا؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: ئەمانە بیانوون، چونكە خۆ لەبەعشیقەو لەو ناوە  توركیا هێزی زۆرو بنكەیان هەیە، خۆ پەكەكەی تیانیە، راستە لەو لوتكە چیایانەی كوردستانی باشور لەقەندیل، لە زاگرۆس پەكەكە هەیە، خۆ پەكەكە لەناو شارەكاندا نەبووە، پەكەكە بیانوویەكە بۆ ئەوەی ئەوان پڕۆگرامەكەیان و پیلانەكەیان جێبەجێ بكەن. هاوڵاتی: چی بكرێت بۆ راگرتنی ئەم لەشكركێشیانەی توركیا لەهەرێمی كوردستاندا؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: هێزی كوردی تەوافقێكیان هەبێت، كەهێزی ئەمنی تەوافقێك وەربگرن، كەئەمە دژی گەلی كوردەو دژی قەزییەی كوردە بەگشتی، ئەمە جینۆسایدێكی ئاشكرایە بەرامبەر میللەتی كورد، كەپێویستە هێزەكانی كوردو عێراق مەوقیفێك وەربگرن، كە من ناڵێم بەئەمە هەموو سوپای توركی دەكشێتەوە، بەڵكو لەوانەیە دەوڵەتە ئەوروپییەكانیش بێنە سەر خەت، بڵێن كورد یەكهەڵوێستە لەسەر ئەم داگیركارییەی توركیاو پشتگیرییان بكەن. هاوڵاتی: بەڵام پێشتر ئەردۆغان باسی شەنگالی دەكرد، ئێستا ناوچەكانی بادینان داگیردەكات؟ محەمەد ئەمین پێنجوێنی: خۆی دەمێكە دەبوایە بەگوێرەی قسەی ئەردۆغان مانگێك لەمەوپێش وتی بەیانییەك ئێوە هەڵدەستن لەخەو ئێمە لەشنگالین، لەسەر ئەمە ئێران هاتە سەر خەت، حكومەتی مەركەزی هاتە سەر خەت، چونكە گرتنی شەنگال واتە سەیتەرەكردنی جەیشی توركی بەسەر بەشێكی سوریاو هەرێمی كوردستان و عێراقدا، واتە بەشێكی

سازدانی: شاناز حەسەن سەرۆكی دەستەی گەشتوگوزاری حكومەتی هەرێم دەڵێت:» لەماوەی (10) ساڵی داهاتوودا هەرێمی كوردستان دەتوانێت ببێتە ناوچەیەكی گەشتیاری گەشەسەندووی شارستانی كەگەشتیار لەسەر ئاستی وڵاتانی دونیا سەردانی بكەن و شوێنە شاراوە و نەبینراوەكان ببینن». ئەمەل جەلال، سەرۆكی دەستەی گەشتوگوزاری حكومەتی هەرێم لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:»دەبێت دەستەی گشتی گەشتوگوزار یاسایەكی تایبەت بەخۆی هەبێت كە بەداخەوە تائێستا یاسای نیەو تەنیا بەستراوەتەوە لەچوارچێوەی یاسای شارەوانی و گەشتوگوزار «. هاوكات ئەوەش دووپاتدەكاتەوە كەدەبێت میزانیەی تایبەتی هەبێت بۆ ئەوەی لە قۆناغی یەكەم ژێرخانی ئابوری گەشوگوزاری پێشبخەن و دواتر ببێت بەبەشێك لەسەرچاوەكانی داهات و پڕكردنەوەی پێداویستییەكانی بازاڕ. هاوڵاتی: پلانی ئێوە چییە وەك دەستەی گەشتوگوزار بۆ گەشەسەندنی كەرتی گەشتیاری؟ ئەمەل جەلال: ئێمە لەسەر جۆرەكانی گەشتوگوزار بەگشتی كاردەكەین، بەڵام قۆناغبەندی دەكەین، قۆناغی یەكەم و ئەولەویەت بدەین بەئەوانەی زۆر بەرچاون، وەك شوێنەوارەكان ژمارەیەكی زۆرمان هەیەو شوێنەواری دێرینن و مێژوو شارستانیەتیەكی قوڵی هەیە، بۆیە لەئەمانەوە دەستپێدەكەین و تەنیا لەڕووی نۆژەنكردنەوەو گەیاندنی خزمەتگوزارییەكانەوەو دابینكردنی پێداویستییەكانی گەشتیارو بەو رێگەیە دەتوانین گەشتوگوزار بخەینەسەر نەخشەڕێگای گەشتوگوزار، بەشێكی تر زۆر شوێنی ئاینیمان هەیە بۆ هەموو ئاینە جیاوازەكانی ناو هەرێم، بۆیە وەك شوێنەوارە مێژوییەكان دەبێت بۆ پێگە ئاینیەكانیش ئەو خزمەتگوزارییانە دابین بكەین، بەشی سێیەم دەمانەوێت گۆڕانكاری لەشێوازی گەشتوگوزاری بكەین ئەو گروپە گەشتیاریانەی لەسەر شتە سەركێشییەكان كاردەكەن پەرەی پێبدەین، چونكە یەكێكە لەو پلانانەی دەتوانی سەرنجی گەشتیاری بیانی پێ رابكێشین، گەشتیارە چارەسەرییەكان وەك ئاوی گەڕاوو زۆر شوێنی تر كە لەڕووی ناساندنی بەگروپە گەشتیارەكان و  جینۆسایدەكان و زوڵمەكانی كە لەخەڵك كراوە وەك مۆزەخانەكان و مۆنۆمێنتەكان، ئەوانە بكەینە گەشتوگوزاری رەش بۆ ناساندنی شوناسی ئەم نەتەوەیە.  پلانێكی ترمان كار لەسەر دەرچووانی بەشەكانی گەشتوگوزار بكەین، تا ببێتە هەلێكی كار بۆیان و بیانكەینە رێبەری گەشتیاری، لەگەڵ وەزارەتە جیاوازەكان كار دەكەین هەریەكەیان لەبواری خۆیدا بەتایبەت وەزارەتی پەروەردەو خوێندنی باڵا بۆ ئەوەی دەرچووەكان لەئاستی ئەو پێداویستیەدا بن كە قۆناغەكە دەیخوازێت، گەشتوگوزاری پزیشكی دەمانەوێت نەخۆشخانەكان بخەینە سەر ئاستێكی نیودەوڵەتی بۆئەوەی نەخۆش لەهەموو وڵاتێكەوە سەردانی بكات، دروستكردنی ئەپڵیكەیشنێك بۆ دەستكەوتنی زانیاری لەسەر شوێنە گەشتیارەكان، لەهەمووی گرنگتر پێویستمان بەماركێتین هەیە بۆ هەموو ئەو پلانانەی كە باسمان كرد. هاوڵاتی: كەی دەتوانن بەكرداری كار لەسەر ئەم پلانانە بكەن؟ ئەمەل جەلال: هەموو ئەمانە كاتێك دەتوانین بچینە پێشەوە كەدەستەی گشتی گەشتوگوزار یاسایەكی تایبەت بەخۆی هەبێت كە بەداخەوە تائێستا یاسای نیەو تەنیا بەستراوەتەوە لەچوارچێوەی یاسای شارەوانی و گەشتوگوزار، بەشێكی دیكەی ئەوەیە كە دەبێت سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران و وەزارەتە پەیوەندیدارەكان بەرپرسیارێتی لەپەرەپێدانی گەشتوگوزار بگرنەئەستۆ وەك چۆن لەكابینەی نۆیەم باس لەبواری گەشوگوزاری كرا، بەڵام دەبێت میزانیەی تایبەتی هەبێت بۆئەوەی لەقۆناغی یەكەم ژێرخانی ئابوری گەشوگوزاری پێشبخەین و دواتر ببێت بەبەشێك لەسەرچاوەكانی داهات و پڕكردنەوەی پێداویستیەكانی بازاڕ ، دەستەی گشتی گەشوگوزار ستراتیژێكی ئامادە كردووە، كەبنەمای تایبەتی دیاریكردووە، بەڵام من وەك خۆشم بەم پێنج مانگەی كە دەستبەكاربووم ئەمانە بەئەولەویەتی كارەكانم دەزانم و لەسەر هەر یەكەیان بەرنامەو پلان و تیمی تایبەتمان دەستنیشان كردووە بۆئەوەی بتوانین هەنگاوەكانمان بەرەو هەنگاوی كرداری بڕوات. هاوڵاتی: پڕۆژەی شاری گەشتیاری دوكان كە لەلایەن فاروقی مەلا مستەفاوە بڕیاربوو جێبەجێبكرێت بەكوێ‌ گەیشتووە؟ ئەمەل جەلال: پرۆژەكە هاوبەشە لەنێوان حكومەت و كەرتی تایبەت، بەسوپاسەوە دەستەی وەبەرهێنان لەگەڵمانن و لەئێستادا هەنگاوە كرداریەكانی دەستیپێكردووە، لیژنەی یاسایی لەئەنجومەنی وەزیران كە كاك قوباد خۆی سەرپەرشتی دەكات، لەڕووی یاساییەوە كۆمپانیاكەی بۆ دادەمەزرێنن و ئێستا ئامادەیی هەیە بۆ دەستپێكردن و چاوەرێی تەواوبوونی رێكارە یاساییەكانین و دواتر دەست بەڕێكارە كرداریەكانی دەكرێت كە ئومێد دەكرێت لەماوەیەكی زوودا دەستپێبكرێت. هاوڵاتی: هاتنی كۆرۆنا لەزۆربەی وڵاتانی جیهان كەرتی گەشتیاری پەكخستووە، ئایا هەرێمی كوردستان زیانێكی زۆری بەركەوتووە؟ ئەمەل جەلال: لەڕووی رێژەییەوە دەستنیشان ناكرێت، بەڵام دڵنیام زیانێكی زۆرمان بەركەوتووە، چونكە كاتێك گەشتیارێك سەردانی وڵاتێك دەكات هەموو شێوازەكانی ژیانكردن بەكاردەهێنێت وەك هاتوچۆو خواردن و حەوانەوەو سەردانیكردنی شوێنەكان و بازاڕكردن و هەموو ئەمانە وایكردووە بەهۆی كۆرۆناوە هەموو كەرتەكان تووشی وەستانێك یان داڕمانێكی گەورەبوون، بەتایبەت لە 2020دا، بۆیە هەموو رێكارە خۆپارێزییەكان وایكرد زیانی زۆر بەكەرتی گەشتوگوزار و كەرتی تایبەت بگەیەنێت، بەڵام ئەمە تەنیا نابێت وەك لایەنی ماددی سەیر بكرێت، چونكە بابەتی گەشتوگوزار تەنیا لایەنی ماددی نیە، بەڵكو لایەنی كلتوری و نیشتیمانی هەیە، كاتێك گەشتیارێك سەردانی هەرێمی كوردستان دەكات و بەكلتورو مێژووەكەی ئاشنادەبێت فیدباكێكی زۆر دەباتەوە بۆ میللەتەكەی خۆی، لەسەر فەرهەنگ و شوێنەوارو ئاین و پێگەكانی، بۆیە فیدباكی  گەشتیار لەڕووی نیشتیمانی و نەتەوەیی و ئاسایشی سیاسی و كۆمەڵایەتییەوە دەبنە سوود بۆ كوردستان كەدووبارە دەبێتە بەستنەوەی كوردستان و كورد بەجیهان. هاوڵاتی: خزمەتگوزاری شوێنەوارە گەشتیارەكان لەئاستێكی زۆر لاوازدان، بۆچی ئێوە شێك ناكەن تا ئەو لایەن و كەسانەی ئەو شوێنانە بەڕێوەدەبەن مەرجیان بۆ دابنرێت تا خزمەتگوزاری باشتر پێشكەش هاووڵاتیان بكەن؟ ئەمەل جەلال: ئێستا سەرقاڵی ئامادەكردنی پڕۆژەیەكین لەڕووی خزمەتگوزارییە تەندروستییەكان و پێداویستییەكانی ژنان و بەساڵاچووان و گەشتیاران، هەموو هەوڵەكانمان ئەوەیە بەرەو ئاستێكی باشتری ببەین، بەڵام ئەم بابەتە تەنیا بەلایەنێك ناكرێت، واتە ناتوانرێت بەرپرسیارێتی تەواو لەئەستۆ بگرین، دەبێت هاووڵاتیان ئەو هەستە نیشتیمانی و تەندروستییەی هەبێت كاتێك دەچێتە شوێنە گەشتیارەكان كەرەستەكان نەشكێنێت و بە پاكی رایانبگرێت و ژینگە بپارێزبێت و سروشتی ئەو شوێنە نەشێوێنێت، بۆیە زۆرجار پێداویستییەكانیش هەیە، بەڵام هاووڵاتیان پەیوەست نابن، بۆیە زۆر پێویستمان بەهەڵمەتی هۆشیاركردنەوە هەیە، تا بەهەردوو لایەن بتوانین ئاستی خزمەتگوزارییەكان باشتربكەین. هاوڵاتی: پێشتر لەگەڵ شێخ نەهرۆ دانیشتبوون باستان لەپڕۆژەیەك كردبوو كە دروستكردنی ناوچەیەكی گەشتیاری بوو بۆ شێخانی تەریقەتی نەقشبەندی؟ ئەمەل جەلال: ئەم پرۆژەیە تەنیا بۆ ئاین و ئاینزایەك نیە بەتەنیا، چونكە ئێمە كۆمەڵێك تەكیەو شوێنەواری ئاینیمان هەیە كەشوناسی ئێمەن، بۆ نموونە پەرستگای لالش، یان زەردەشتییەكان و كاكەییەكان و تەكیەكانی قادری و نەقشبەندی، بۆیە ئەمانەش بەهەماهەنگی لەگەڵ خۆیان كار بۆ بەرەوپێشبردنیان و ناساندنی زیاتریان بكەین، بۆیە پرۆژەكە بۆ هەموو ئاین و ئاینزاكانە، بۆیە وەك پرۆژە قسەمان لەگەڵ وەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئاینی و دەستەی وەبەرهێنان كردووەو دانیشتنی تایبەتمان كردووەو  ئێستا بەشی گەشوگوزاری ئاینیان كردۆتەوەو ئامادەكاری لێكتێگەیشتنێكین تا بتوانین هەنگاوە كردارییەكان دەستپێبكەین. هاوڵاتی: هیچ شوێنێكی گەشتیاری لەهەرێمی كوردستاندا هەیە ناوی چوبێتە سەر نەخشەی شوێنە گەشتیاریەكان لەجیهاندا؟ ئەمەل جەلال: یونسكۆ هەندێك شوێنی دەستنیشانكردووە، هەر خەریكی ئەوەشین بەشێك لەو شوێنانەی تریش بكرێتە ناو ئەو نەخشەیەوە، بۆ نموونە بێستان سور كە یونسكۆ داخڵی كردووە، قەڵای هەولێر، ئەشكەوتی هەزار مێرد، زۆر شوێنی دیكە كە لەبەرنامەدایەو هەنگاوی بۆ نراوە، چونكە داخڵكردنی ئەم شوێنانە زۆر گرنگە، ئەمانە شوێنەوارن، كاتێك یونسكۆ شوێنێك دەستنیشان دەكات هەڵبەت بەرپرسیارێتیش لەئەستۆ دەگرێت، بۆ نۆژەنكردنەوەی و رێكخستنەوە و پاراستنی لەفەوتان، بۆیە زۆر گرنگە بتوانین كۆمەكی نێودەوڵەتی لەم ئاستەدا زیاتر ببیینە پێشەوە. هاوڵاتی:ئەگەر لەگەڵ كەرتی تایبەت كاربكەن دەتوانن بەچەند ساڵ  كەرتی گەشتیاری لەهەرێمی كوردستان ببوژێننەوە؟ ئەمەل جەلال: ئەوەی بەردەوام پێداگری لەسەر دەكەم حكومەت لەگەڵ كەرتی تایبەت پێكەوە كاربكەین و ئێمە زۆر جەختی لەسەر دەكەینەوە، زۆربەی پرۆژەكان لەلایەن كەرتی تایبەتەوە دەكرێت، ئێمە وەك حكومەت لەڕێگەی ئاسانكاری كارمەندو كاری یاسایی و دانانی پلانەوە كاریان لەگەڵ دەكەین ئەگینا لەڕووی كردارییەوە كەرتی تایبەت پێی هەڵدەستێت، بۆیە بەردەوام پێكەوە تەواوكەری یەكترن و پێویستە تەواوی وەزارەتەكان بەرپرسیارێتی لەئەستۆ بگرن ،هەریەكەیان بەپێی بوارەكەی خۆیان هاوكار بن  بۆ كەرتی تایبەت و پەرەپێدانی كەرتی گەشتیاری.  بۆیە هەركات توانیمان تەواوی وەزارەتەكانی حكومەت بەرپرسیارێتیمان لەگەڵ هەڵگرن، بەشداربن لەڕووی كردارییەوە، ئەوكات دڵنیام كەرتی گەشتوگوزار لەماوەی (10) ساڵی داهاتوودا هەرێمی كوردستان دەتوانێت ببێتە ناوچەیەكی گەشتیاری گەشەسەندووی شارستانی كەدەتوانێت گەشتیار لەسەر ئاستی وڵاتانی دونیا سەردانی كوردستان بكەن و شوێنە شاراوەو نەبینراوەكان ببین. هاوڵاتی: بۆچی سەرمایەداران كەمتر روو دەكەنە كەرتی گەشتیاری، ئایا ئامادەن هاوكارییان بكەن؟ ئەمەل جەلال: هیچ پرۆژەیەكی گەشتیاری و وەبەرهێنان كە دەستپێدەكرێن بێ‌ قازانج ناوەستنەوە، بەڵام رێژەی قازنجەكە لەپرۆژەیەكەوە تاپرۆژەیەكی دیكە جیاوازە، دەكەوێتە سەر تێچووی پرۆژەكە، بەڵام پرۆژەی گەشتیاری جیاوازە، دەبێت پرۆژەكە تەواو ببێت و گەشتیار رووی تێبكات و بناسرێت ئەوكات داهاتی بۆ بگەڕێتەوە، بۆیە پێموایە سەرمایەدارانی هەرێم كە بتوانن زیاتر برەو بەپرۆژە گەشتیارەكان بدەن لەڕووی ئاوەدانی و گەشەپێدانی ئابورییەوە، زیاتر دەتوانن خزمەتی كوردستان بكەن، چونكە لەپرۆژەیەكی گەشتیاری جگە لەڕەخساندنی هەلی كار بۆ چەندین كەس بەردەوام لەپێشكەوتن و گەشەكردندایە، بۆیە قازانجێكی زۆری بەردەوامی دەبێت. كەرتی تایبەت كەرتێكی نامۆیە بۆ گەنجانی ئێمە، كە بەداخەوە زۆرترینی كەرتی تایبەت لەبواری گەشتیاریدا دەستی بیانییە،  نیگەرانم لە ئەوە، بۆیە دەمانەوێت  ئەم شوێنانە بەكچان و كوڕانی خۆمان پڕ بكەینەوە، ئەوانەی كە دەرچووی زانكۆو پەیمانگاكان  و ئامادەییەكان و ئەوانەی كەرتی گەشتوگوزارین، بۆیە كار لەسەر پەرەپێدانی تواناكانیان دەكەین، ئێمەش پاڵپشت و هاوكاری كەرتی تایبەت دەكەین بۆ گەشەپێدانی كەرتی گەشتیاری

سازدانی: هاوڵاتی ئەندامێكی تیمی بەهەرێمكردنی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە دەڵێت راستە دەستەكەیان هەڵوەشاندووەتەوە، بەڵام سێ كەس ماونەتەوە بۆ بەدواداچوونی ئەو (150) هەزار واژۆیەی كە گەیاندوویانەتە بەغدا بۆ بڕیاردان لەسەری. كاروان مەحمود حاجی ئەندامی دەستەی بەهەرێمكردنی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە پرۆژەكەیان بۆ بەهەرێمكردنی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە بۆ خزمەتكردنی ناوچەكەیە. هاوڵاتی: بۆچی ئەنجومەنی بەهەرێمكردنی سلێمانی هەڵوەشایەوە؟ كاروان مەحمود: ئێمە سەرەتا ئەو دەستەیەمان دروستكرد وتوومانە بۆ مەبەستێكی دیاریكراوە، كۆمەڵێك خەڵكی بێلایەنین، بۆ بەهەرێمكردنی پارێزگای سلێمانیە، لەگەڵ تەواوبوونی كارەكانیدا  دەستەكە هەڵدەوەشێتەوە، تەنیا دوو سێ كەس دەمێنێتەوە،  كە من و كاك عەبدولرەزاق و كاك بەیار عومەرە، كە چاودێریی ئیشوكارەكانی دەكەین، بەڵام وەك دەستە بەو فراوانیە ئەم ئیشە تەواو بوو هەڵیدەوەشێنینەوە لەگەڵ پارێزەرەكەمان قسەمان كردووە تاكارەكانی خۆی لەبەغدا ئەنجامبدات كە واژۆ كۆكراوەتەوەو تەسلیمی كۆمسیۆنی باڵا لەبەغدا كراوە. هاوڵاتی: پرسی بەهەرێمكردن تەنها لەڕێگای كۆكردنەوەی واژۆكردن ئەنجامتانداوە؟ كاروان مەحمود: بەدوو رێگا دەكرێت ئەم كارە، یەكێكیان  لەلایەن ئەنجومەنی پارێزگاوەو رێگایەكیان لەلایەن ئیمزاكردنی خەڵكەوە، ئێمە لەسەدا دووی ئیمزامان دەوێت، كە دەنگدەرەكانی كوردستان (30) بۆ (35) هەزارە، ئێمە لەسەدا  (10)مان كۆكردۆتەوە، چوار ئەوەندەمان كۆكردۆتەوە، كە زانیاری تەواوی ئەو كەسەی تیدایە كەئیمزای كردووە كە ژمارەیان نزیكەی (150) هەزار كەسەو تەواوی زانیارییەكانی لەگەڵدایە. هاوڵاتی: كۆمسیۆن وەڵامی چی بووە؟ كاروان مەحمود: ئەوان هیچ كێشەیان نیەو بیروڕایان وایە كە ئەوان رەوانەی ئەنجومەنی وەزیرانی دەكەن و دەبێت ئەوان بڕیاری لەسەربدەن، واتە بچێتە لای كازمی و ئەوان بڕیاری لەسەر بدەن. هاوڵاتی: دەوترێت بۆیە دەستەكە هەڵوەشاوەتەوە چونكە رێككەوتن لەنێوان هەرێم و عێراق كرا لەسەر یاسای بودجە ئیشەكەی ئێوەش تەنیا بۆ فشاركردن بووە؟ كاروان مەحمود: ئەوە بنەمای نیە و دورە لەڕاستیەوەو  ئێمە سی چوار رۆژ پێش ئەوە رامانگەیاند كە لەفڵان رۆژدا نەتیجەكە رادەگەیەنین، ئەسڵەن بودجە هەر لەكێشەدا بوو،  پێشبینیش نەدەكرا كە پەسەند بكرێت، بە رێكەوتێكی سەیر كەوتە ئەو رۆژەوە، هیچ لایەنێك پشتگیری ناكات، گەورەترین بەڵگەش بۆ ئەوە ئێمە مۆڵەتی دەستەكەیان نەداینێ، مۆڵەتی  ئیشوكاریشیان نەداینێ‌ و زیاتر لەحەوت جار تیمەكانمان گیراون، ئەگەر لایەنێك پشتگیری ئێمەی بكردایەو بەحوڕییەت كارمان بكردایە سەرەو (200) هەزار ئیمزامان كۆدەكردەوە، لەهەموو ناوچەكاندا تیمەكانمان گیراون. هاوڵاتی: بەرپرسانی پارتی زۆر باسیان لەوە كردووە كە ئەم گروپە بۆ لایەنێكی سیاسی كاردەكەن؟ كاروان مەحمود: ئەوان بە چ دیكۆمێنتێك بیسەلمێنن سەر بەئەوەن ئەوە بێمنەت بن، ئێمە بێمنەتیان دەكەین، بەڵام ئەم شتە سیاسییە لەناو ئێمەدا باوە، گرفتێك هەیە كە ئیشەكەی ئێمە لەگەڵ لامەركەزی تێكەڵ بووە،  كە یەكێتی  جار جار لامەركەزی گەرم دەكاتەوەو سارد دەبێتەوە، كەگەرمی دەكاتەوە بۆ پارتییە بۆ بەدەستهێنانی كۆمەڵێك پۆست، بۆیە لامەركەزیەت بۆتە كارتێكی سووتاو، بۆیە بەپێچەوانەوە  یەكێتی حەزی لە لامەركەزیەتە و ئێمە پێمانوایە سووتاوەو هیچ كەس لەسەرانی هیچ حزبێك پشتگیری نەكردووین، بەڵام وەك كەسایەتی ناو حزبەكان و ئەندامی بچووكی ناو حزبەكان زۆرینەی پێی خۆشە و بەشێكیان  ئیمزای كردووە. هاوڵاتی: ئایا ئەندام و كادری پارتی هەبووە واژۆی بۆ كردبێتن بۆ بەهەرێمكردنی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە؟ كاروان مەحمود: خەڵكی ناو پارتی هەبووە ئیمزای كردووەو  خەڵكی باشیش هەیەو دەڵێت من خێرو خۆشی سلێمانم دەوێت و پشتگیری دەكەم، بەداخەوە یەكێتی و پارتی بەردەوام ئەوە دەكەن،  بەردەوام بۆ مردنی ئەم جووڵە زیندووانەیە كە لەسلێمانیدا هەیە، بۆ ئەوەی بیمرێنن ئەیدەنە پاڵ حزبێك، بۆیە ئێمە لەپاڵ حزبێكدا بووینایە سەروو (300) هەزار ئیمزامان كۆدەكردەوە. هاوڵاتی: ئەگەر لامەركەزی بەكرداری جیبەجێ بكرێت پێتوایە  داهات و سەرچاوە داراییەكان لەهەرێمی سلیمانیدا بەفعلی بەرجەستە دەبێت؟ كاروان محمود: ئەگەر لامەركەزی ئیداری و دارایی بێت، كە من پێم خراپ نیە، وەك دەستە پێمانوایە پرۆژەی بەدیل بۆ ئەم ناوچەیە پرۆژەی بەهەرێمبوونە، چونكە بمانەوێت و نەمانەوێت لامەركەزییەكە لەلایەن پەرلەمانەوە دەكرێت و پەرلەمانیش زۆرترینی پارتی و حزبە دەسەڵاتدارەكانن، بۆیە ئەمە دووبارە دەكەوێتەوە ململانێ‌، بەڵام بەهەرێمبوون دووبارە بڕیارێكە، بەدەنگی خەڵك دەكرێت، بۆیە هیچ هیزێك نیە بتوانێت بەرامبەری بوەستێتەوە، دەبێت بەهەرێمێكی سەربەخۆ، دەتوانین دەستور بنووسینەوە، دەستور زامنی هەموو ئەم شتانەیە، كوردستان (30) ساڵە حوكم دەكات نەتوانراوە كە دەستورێك بنووسرێتەوە كەئێمە كار بۆ ئەوە دەكەین. هاوڵاتی: كەواتە كارەكانی ئێوە تەنها لایەنی یاسای ماوە تاحكومەتەكەی كازمی وەڵامتان بدەنەوە؟ كاروان مەحمود: ئێمە تیمی پارێزەرانمان بۆ دیاریكردووە، بۆیە كارەكە بووەتە كارێكی یاسایی و لەڕێگەی ئەنجومەنی وەزیرانەوەیە، بۆیە ئەو تیمە خەریكی ئیجرائاتەكانن تاوەڵام وەربگرینەوە، ئەگەر وەڵامەكان نەرێنی بێت ئەوا سكاڵا لەدادگای فیدراڵی تۆمار دەكەین، چونكە ئەو كارەی كردوومانە بۆ خزمەتی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەیە تادۆخی دارایی و سیاسی و كارگێڕی باش بكرێت، داهاتەكان بۆ خزمەت و ئاوەدانی و بووژاندنەوەی ناوچەكە خەرجبكرێت.  

سازدانی: ئارا ئیبراهیم ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتی، پارتی تۆمەتبار دەكات كە پابەند نەبووە بە رێكکەوتنەكەیان لەكابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمدا و دەشڵێت:» فشارەكان گەیشتووەتە ئێسقانمان لەحكومەتی هەرێمدا... ئەگەری كشانەوەمان هەیە». ئارێز عەبدوڵا، ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:» هەموو یەكێتی یەك هەڵوێستی هەیە لەبارەی حكومەتی هەرێمەوە، ئەگەر كێشەكان چارەسەر نەكرێت، یەكێتی قایل نییە بەم حكومەتەو ئەگەری كشانەوەمان دەبێت». هاوڵاتی: دوای رێككەوتنی حكومەتی هەرێم و عێراق دەوترێت فشارێك لەلایەن یەكێتییەوە هەیە بۆ كۆتایهێنان بەلێبڕینی موچەو باشكردنی دۆخی هاووڵاتیان؟ ئارێز عەبدوڵا: یەكێتی گەیشتووەتە ئێسقانی لەوەی كەپارتی هەوڵی چارەسەركردنی  كێشە ئابووری و سیاسییەكان نادات، بەجێبەجێكردنی بەرنامەی كابینەی نۆیەم پابەند نابێت بەو رێككەوتنانەش پابەند نابێت كە لەنێوان یەكێتی و پارتی ئەنجامدراوە، بۆیە لەناو یەكێتی فشارێكی زۆر زۆر هەیە كە یەكێتی هەڵوێستی هەبێت. ناكرێت سیاسەتی حكومەت و پەیوەندیە دبلۆماسییەكانی حكومەتی هەرێم تەنها لەخزمەتی كاری حزبێك بێت، لەبەرنامەی حكومەت هاتووەو لە رێكکەوتنی ئێمەو پارتیدا هەیە كە پێویستە سیستمی (ناناوەندێتی) لامەركەزی جێبەجێ بكرێت پارتی دەستی بەدەستی پێ دەکات و نایەتە ژێربار. تائێستاشی لەگەڵدا بێت دامودەزگاكانی حكومەت لەهەولێرو دهۆك بەشێوەیەك بەڕێوە دەبرێت كەفشار لەئەندامانی یەكێتی و كادرانی یەكێتی دەكرێت ناچار بەوازهێنان دەكرێن و دەستگیر دەكرێن و ئیهانە دەكرێن و كاریان ناڕوات، ئەو شتانە هەمووی هەیە. هاوڵاتی: باس لەوە دەكرێت لەكۆبوونەوەی سەرۆكایەتی هەرێم بافڵ تاڵەبانی بەتوندی قسەی كردووە لەسەر حكومەت و بەڕێوەبردن؟زانیاریتان هەیە؟ ئارێز عەبدوڵا: ئاگادارم لەو كۆبوونەوەیەی لایەنەكان كەهاوسەرۆكی یەكێتی تێیدا بەشداربووە، یەكێتی ئامادەنەبووە بەیاننامەیەك بەناوی حزبە كوردستانییەكانەوە دەربكرێت و یەكێتی ئامادە نەبووە واژۆی بكات، هەر لەسەر ئەو بنەمایەش بەیاننامەی حزبە هاوبەشەكان دەرنەكراوە. هاوڵاتی: باشە كەدەڵێن ئازارو فشارەكە گەیشتووەتە ئێسقانتان مەبەستتان لەچییە؟ ئارێز عەبدوڵا: دەبێت پارتی لەگەڵ هاوبەشەكانیدا لەحكومەتی هەرێم گفتوگۆ بكات و بەرنامەی حكومەت جێبەجێ بكات لەگەڵ رێككەوتنەكاندا، دەبێت سیستمی ناناوەندێتی جێبەجێ بكات، دەبێت پەیوەندییەكانی حكومەتی هەرێم ئاشكرا بن و پەیوەندییە حزبی و حكومییەكان لێك جیابكرێتەوە. هاوڵاتی: ئەوە نزیكەی دوو ساڵە كابینەی نۆیەم بەردەوامەو یەكێتی هەر ئەو قسانە دەكات، ئەگەری كشانەوەتان لەم كابینەیەدا هەیە ئەگەر پارتی پابەندنەبێت بە رێككەوتنەكان و بەرنامەی حكومەت؟ ئارێز عەبدوڵا: ئێمە بەپێی رێككەوتن بەشدارین لەحكومەت، كاتێك دەبینین ئەو رێكکەوتنە جێبەجێ ناكرێت، دڵنیاین كەحكومەت هەنگاو نانێت بۆ چارەسەركردنی قەیرانە داراییەكان، ئەوكاتە بێگومان مادام پێی قایل نییە هەڵوێستی دەبێت، هەڵوێستی یەكێتی یەكێك لەئەگەرەكان ئەوەیە لەحكومەت بكشێتەوە. هاوڵاتی: هەڵوێستی ئەگەری كشانەوە لەحكومەت هەڵوێستی هاوسەرۆكان و قوباد تاڵەبانییە؟ ئارێز عەبدوڵا: هەموو یەكێتی یەك دەنگە و پێمانوایە تا دواسات هەوڵبدرێت كێشەكان چارەسەر بكرێت، بەڵام ئەگەر پارتی ئامادەنەبێت كێشەكان چارەسەر بكات ئەگەری كشانەوەمان دەبێت و لەگەڵ ئەوەداین هەڵبژاردنی پێشوەختە ئەنجامبدرێت، چونكە ئەگەر حكومەت كێشەكان چارەسەر نەكات مانەوەمان لەو حكومەتەدا هیچ سوودی نابێت. هاوڵاتی: پەرلەمانتارانی كورد لەبەغدا دەڵێن ئەو پارەیەی كەدێت بەشی موچە دەكات، ئەگەر بەلێبڕینەوە دابەش بكرێت هەڵوێستان دەبێت؟ ئارێز عەبدوڵا: ئەو رێككەوتنەی نێوان هەرێم و عێراق نەك تەنها لەڕووی داراییەوە بەڵكو لەڕووی سیاسییەوە بۆ هەرێمی كوردستان زۆر زۆر گرنگ بووە، با ئەوەش بزانین لایەنە شیعییەكان خۆیان زۆر باش بۆ ئامادە كردبوو، بۆیە هەوڵەكانی وەفدی هەرێم جێی بایەخبوون. ئەگەر بزانین ئەو بودجەیەی كەدێت بەشی موچەی تەواو دەكات پێویستە لێبڕینی موچە نەمێنێت، واتا یەكێتی لەگەڵ ئەوەدایە لێبڕینی موچە نەمێنێت.