سێیەم گەورە بەرپرسی حزبوڵا لە لەلایەن ئیسڕائیلەوە بە ئامانج گیرا

نرخی دەرمان لە ئێران بەرز دەبێتەوە و هەندێک دەرمانیش کە زیاتر لە 60 ساڵە لە ناوخۆی وڵاتەکە دروست دەکرێت دەست ناکەوێت و داوا دەکرێت لە دەرە هاوردە بکرێن. عەلی فاتمی، جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی دەرمانسازانی ئێران، رایگەیاند؛ کەمبونەوەی سەرمایە و لاوازبونی پیشەسازیی بەرهەمهێنانی دەرمان بوەتەوە هۆی کەمبونەوەی دەرمان لە وڵاتەکە بە جۆرێک کە تەنانت دەرزی و دەرمانی هەڵامەت لە دەرەوە هاوردە دەکرێت. فاتمی ئاماژەی بەوە کردوە کەمیی دەرمان نیگەرانیی پزیشکانی لێکەوتوەتەوە و دەرمانی خەمۆکی و دەرونی و نەخۆشییە درێژخایەنەکان کەمبون و لە هەندیک حاڵەتدا دابینکردنیان ئاستەمە. نرخی دەرمان لە ئێران بەراورد بە ساڵی رابردو لە نێوان 300 تا 700% هێندە بەرزبوەنەوەی بەخۆیەوە بینیوە و کە ئەوەش بەهۆی بەرزبونەوەی بەهای دۆلار بەرامبەر تمەن بوە. ساڵانی رابردو حکومەت لە ئێران زیاتر لە سێ ملیارد دۆلاری بۆ هاوردەی دەرمان و کەرەستەی پزیشکی تەرخان کردوە کە ئەو بڕە لە ئەمساڵدا بۆ یەک ملیارد و 400 ملیۆن دۆلار کەمی کردوە.    

هاوڵاتی شەڕ و پێکدادانی تووند لە پایتەختی سوودان لە نێوان سوپای وڵاتەکە و هێزی پشتیوانیی خێرای نیمچە سەربازی روویدا و دەنگی تەقینەوە لە هەموو شوێنێکی پایتەختی ئەو وڵاتە دەبیسترێت و مەترسیی کودەتا هەیە. هێزی پشتیوانیی خێراش دەڵێت، فڕۆکەخانەی خەرتووم و کۆشکی کۆمارییان کۆنتڕۆڵکردووە.  بەپێی ئاژانسەکانی ھەواڵ، رۆژی شەممە، 15ـی نیسانی 2023، دەنگی تەقە و تەقینەوەی بەهێز لە نزیک ژمارەیەک بنکەی سوپای وڵاتەکە و وەزارەتی بەرگریی لە نێوەڕاستی خەرتوومی پایتەختی سوودان بیستراوەو  پێکدادانەکان لە نزیک بنکەیەکی سەربازی لە باشوری خەرتووم و نزیک فڕۆکەخانە و باکوری شارەکە روویانداوە. ھێزەکانی پشتیوانی خێرا لە راگەیەنراوێکدا رایگەیاند، سوپای سودان بەچەکی قورس و سوک ھێرشی کردووەتە سەریان و لەگەڵ بەردەوامی شەڕ و پێکدادان، سەرجەم پردەکانی خەرتوم داخران و ھێزێکی زۆری ئەمنی بڵاوەی پێکراوە، ھەروەھا تانک و زرێپۆش بەرەو شوێنی پێکدادانەکان جوڵێنران. سوپا ھەروەھا بە تانک و زرێپۆش ڕێگاکانی بەرەو کۆشکی سەرۆکایەتی لە ناوەڕاستی خەرتوم داخست. هاوکات نەبیل عەبدوڵلا، گوتەبێژی سوپای سوودان بە ئاژانسی فرانس پرێسی راگەیاندووە کە "هێزەکانی پشتیوانیی خێرا هێرشی ژمارەیەک بنکەی سەربازی لە خەرتووم و دەوروبەری سوودان کردووە و پێکدادانەکان بەردەوامن و سوپاش بە ئەرکی خۆی هەڵدەستێت بۆ پاراستنی وڵاتەکەمان".   سوپای سوودان لە راگەیێندراوێکدا هۆشداری لە دۆخی وڵاتەکە دەدات و دەڵێت، وڵاتەکە "لە خاڵێکی مەترسیداری مێژووییدایە".  سەرهەڵدانی تووندوتیژی دوای چەند هەفتەیەک لە قووڵبوونەوەی گرژییەکانی نێوان عەبدولفەتاح بورهان، فەرماندەی گشتیی سوپای وڵات و سەرۆکی دیفاکتۆی سوودان و محەممەد حەمدان دەگەلۆ، فەرماندەی فەرماندەیی هێزەکانی پشتیوانی خێرا هات، لەسەر پلاندانان بۆ یەکخستنی هێزەکانی پشتیوانی خێرای نیمچە سەربازی لەگەڵ سوپای سەرەکیی وڵاتەکە.  

رۆژنامەیەکی ئەمریکی ئاشکرای دەکات ئێران پلانی هێرشکردنە سەر ئیسرائیلی بە چەکدارانی نزیک لە خۆی لە لوبنان و سوریا و عێراق راگەیاندوە و بەهۆی هێرشەکانی رابردوی ئەو چەکدارانە لە سوریا 23 سەربازی ئەمریکا برینداربون. رۆژنامەی (وۆڵستریت جۆرناڵ)ی ئەمریکا لە زاری چەند سەرچاوەیەکەوە بڵاوی کردوەتەوە؛ ئیسماعیل قائانی، فەرماندەی فەیلەق-ی قودسی سوپای پاسدارانی ئێران لە هەفتەی رابردودا سەردانی لوبنانی کردوە و ئامادەکارییەکانی کۆماری ئیسلامی بۆ هێرشکردنە سەر ئیسرائیلی پێ راگەیاندون. رۆژنامەکە ئاماژەی بەوە کردوە قائانی لە باڵیۆزخانەی کۆماری ئیسلامی ئێران لە بەیروت لەگەڵ سەرکردەکانی حیزبوڵڵا-ی لوبنان و جیهادی ئیسلامی فەلەستین کۆبوەتەوە و پێی راگەیاندون کە ئێران زانیاریی هەیە ئیسرائیل ئامادەکاریی دەکات بۆ هێرشکردنە سەر چەکدارانی جیهادی ئیسلامی و حەماس لە سوریا و لوبنان. بە پێی زانیارییەکان وۆڵستریت جۆرناڵ، هاوکات لە دوای کۆبونەوە نهێنییەکانی قائانی لە لوبنان دەیان موشەک لەو وڵاتەوە و سێ موشەک لە سوریاوە ئاڕاستەی خاکی ئیسرائیل کراوە و ئێران بەڵێنی داوە بۆ ئەنجامی هێرشی زیاتر موشەک و کەرەستەی سەربازیی رادەستی چەکدارانی نزیک لە خۆی لە سوریا و عێراق و لوبنان بکات و بۆ ئەو مەبەستەش لەگەڵ سەرجەم گروپە چەکدارە شیعەکانی ئەو وڵاتانە کۆبوەتەوە. سەرچاوەکانی ئەو رۆژنامەیە ئاشکراشیان کردوە سوپای پاسداران لە دوای کۆبونەوەکەی قائانی موشەک و فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی بۆ چەکدارانی لە سوریا و لوبنان و عێراق رەوانە کردوە. لە لایەکی دیکەوە فەرماندەیی ناوەندیی هێزەکانی ئەمریکا رایگەیاند؛ لە هێرشەکانی مانگی رابردوی چەکدارانی سەر بە ئێران لە سوریا 23 سەرباز زیان بە مێشکیان گەیشتوە و ئەو سەربازانە لە ئێستادا چارەسەریان بۆ دەکرێت.    

سەلاحەدین دەمیرتاش رایگەیاند، بەڵێن دەدەن، دوای ئەوەی رژێمی ئەردۆغان شکست دەهێنێت کە بەهۆی شەڕەوە لەسەر پێ دەمێنێتەوە، لە هەموو تورکیا بۆ ئەوەی *پە*کە*کە* چەک دابنێت، هەموو هەوڵێکی خۆیان دەدەن. سەلاحەدین دمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) لە تویتێکدا رایگەیاند، پەکەکە بێچالاکی راگەیاندووە، بەڵام هەندێک لایەن هەوڵێ تێکدەری دەدەن. دەمیرتاش لە تویتەکەیدا دەڵێت، بەڵێن دەدەن، دوای ئەوەی رژێمی ئەردۆغان شکست دەهێنێت کە بەهۆی شەڕەوە لەسەر پێ دەمێنێتەوە، لە هەموو تورکیا بۆ ئەوەی *پە*کە*کە* چەک دابنێت، هەموو هەوڵێکی خۆیان دەدەن و لەم هەوڵەشدا سەرکەوتوو دەبن. دەمیرتاش باسی ئەوەی کرد کە پەکەکە بیچالاکی راگەیاندووە و بەمەش دەرگای بۆ چارەسەری کردەوە. بەڵام بە بەردەوامی هەوڵی تێددەرانە هەیە. ئامانجیان ئەوەیە کە خوێن بڕێژن و کاریگەری لەسەر هەڵبژاردن دروست بکەن و وتی، "پێکەوە پێویستە هەستیار بین و یاریەکان پووچەڵ بکەینەوە. تکایە لەبیری مەکەن، ئێمە ئاشتی و دیموکراسیمان دەوێت. پێکەوە دەمانەوێت بە یەکسانی و بە برایانە بژین. پارتی چەپی سەوزیش هەوڵ بۆ ئەمە دەدات." دەمیرتاش لە کۆتایی تویتەکەیدا وتی، " متمانە بە درۆزنەکان مەکەن کە هەوڵی بەدەستهێنانی دەنگ دەدەن و ساختەکاری دەکەن، متمانە بە ئێمە بکەن. پێکەوە و بێگۆمان سەردەکەوین."

بانکی ناوەندیی ئێران رایگەیاند بەهۆی تۆمارکردنی زیانەوە ژمارەیەک بانکی وڵاتەکە دادەخرێت و بەڵێن دەدرێت پارەی خاوەن ئەژمارە بانکییەکانیش رادەست بکرێتەوە. محەمەدڕەزا فەرزین، پارێزگاری بانکی ناوەندیی ئێران رایگەیاند؛ لە چەند مانگی داهاتودا ژمارەیەک بانک کە ئاستی زیانەکانیان زۆرە و هۆکارێکن بۆ زیادبونی پارەی چاپکراو لە وڵاتەکە دادەخرێن. فەرزین وتویەتی: بۆ ئەوەی سیاسەتی داریی بە بێ هەڵاوسانی ئابوریی جێبەجێ بکەن پێویستە ئەو بانکانەی کە ناتوانن ناهەوسەنگیی سەرمایە و پارەکانیان کۆنتڕۆڵ بکەن لەکاربخرێن و دابخرێن. پارێزگاری بانکی ناوەندیی ئاشکرای کردوە؛ ناوی ژمارەیەک بانک رادەستی حکومەت کراوە بە مەبەستی داخستنیان بۆ ئەوەی رێگریی لە چاپی زیاتری پارەی تمەن بکرێت و بەمزوانە ناوەکانیان ئاشکرا دەکرێت. بانکی ناوەندیی ئێران بەڵێنی داوە لەگەڵ داخستنی ئەو بانکانە، بڕی پارەی سەرجەم بەشداربوان و خاوەن ئەژمارە بانکییەکانی ئەو بانکانە رادەست بکاتەوە. پێشتر ناوەندی (کۆدال) لە ئێران  ئاشکرای کردبوە کە لە کۆی 29 بانک 13 بانکیان، زیانی زیاتر لە 366 تریلیۆن تمەن-یان تۆمار کردوە کە چوار هێندەی ئەو پارە کاغەزەیە کە ئێستا بەدەست دانیشتوانی وڵاتەکەوەیە. لە ئامارەکاندا دەرکەوتوە کۆی زیانی ئەو بانکانەی ئێران تەنها لە نۆ مانگدا 47 تریلیۆن تمەن بوە و لە هەندێک مانگیشدا گەیشتوەتە 100 تریلیۆن تمەن.

ئێران لە ساڵێکدا زیاتر لە 500 کەس لەسێدارە دەدات و لە ئامارەکانیشدا ئاشکرا دەبێت جێبەجێکردنی سزای سێدارە لەو وڵاتە 75% بەرز بوەتەوە. رێکخراوەکانی مافی مرۆڤی ئێران ئاشکرای دەکەن لە ساڵی 2022 لانیکەم 582 کەس لەسێدارە دراون و ئەوەش بەراورد بە هەشت ساڵی رابردو زۆرترین ژمارەی جێبەجێکردنی سزای سێدارەیە لە ئێران. رێکخراوی مافەکانی مرۆڤی ئێران (IHR) و ناوەندی هاوپشتی دژی سزای سێدارە (ECPM) لە راپۆرتێکی هاوبەشدا بڵاویان کردوەتەوە کۆماری ئیسلامی ئێران لە دوای ناڕەزایەتییەکانی وڵاتەکە جێبەجێکردنی سزای سێدارە لە وڵاتەکە زیاد کردوە بە ئامانجی چاوترسێنکردن و دروستکردنی ترس لە دەسەڵات. لە سێ مانگی سەرەتای ئەمساڵدا 48 بەندکراوی کورد لە زیندانەکانی ئێران لەسێدارەدراون کە بەراورد بە ساڵی رابردو رێژەی لەسێدارەدانی بەندکراوانی کورد 270% زیادی کردوە. بە پێی راپۆرتی نەتەوەیەکگرتوەکان لە کاتی سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەکانی دوای مەرگی ژینا ئەمینی 71 کەس کوژراون کە تەمەنیان لە 18 ساڵ کەمتر بوە و لە 75 رۆژی سەرەتای ساڵی 2023 لانیکەم 143 کەس لەسێدارە دراون. بەهۆی زۆربونی ژمارەی لەسێدارەدان لە ئێران نەتەوەیەکگرتوەکانن دژی کۆماری ئیسلامی بریارێکی پەسند دەکات و رایگەیاند مەترسیی لەسێدارەدانی ئەو کەسانە هەیە کە لە ناڕەزایەتییەکاندا دەستگیر کراوەن.  

٢٤مین دانیشتنی دۆسیەی کۆبانێ لە کەمپی زیندانی سنجانی تورکیا بەڕێوەچوو. هاوسەرۆکانی گشتیی پێشووی هەدەپە سەلاحەدین دەمیرتاش و فیگەن یوکسەکداغ و ئەندامانی پێشووی دەستەی بەڕێوەبەری ناوەندیی هەدەپە، بەگشتیی ١٠٨ سیاسەتمەدار کە ١٧یان زیندانین بەهۆی ئەو دۆسیەوە دادگایی دەکرێن. دۆسیەکە بە بانگەشەی ئەوە کراوەتەوە کە ئەو سیاسەتمەدارانە فەرمانیان کردووە بە خۆپیشاندانەکانی مانگی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ لە پێناو کۆبانێ. دانیشتنەکان لەلایەن ٢٢هەمین دادگای سزاقورسەکانی ئەنقەرەوە بەڕێوەدەچێت. سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی گشتیی پێشووی هەدەپە لە دانیشتنەکەدا قسەی کرد و سەبارەت بەو بەڵگانەی لە دۆسیەکە زیادکراون، بەرگریی لە خۆی کرد. دەمیرتاش ئەوەی خستەڕوو کە لەبارەی بانگەشەکان لە دژی ئایهان بیلگەن پەرلەمانتاری پێشووی هەدەپە بڕیاری راگرتنی بەدواداچوون دراوە و سەرۆکی دادگاش وتی، "بڕیاری راگرتنی بەدواداچوون بۆ من بەڵگە نییە". دەمیرتاش ئەوەی خستەڕوو کە بڕیاری راگرتنی بەدواداچوون وەک بەڵگە لە دۆسیەکە زیاد کراوە. ئەو بەڵگەنامانەی هاتوون ئێمە قبوڵیان ناکەین. تائێستا لێپرسینەوە لە ئێمە نەکراوە. لە دانیشتنی پێشوودا ئێوە بڕیارتان لەسەر ئامادەکردنی داواکاری نامەکەداوە. بەڵام ئێمە سوورین لەسەر داواکارییەکەمان لەبارەی لێپرسینەوە. بەرلەوەی لێپرسینەوەمان بکرێت، داواکارینامە ئامادەبکرێت ئەمە نایاساییە و کەموکوڕییە. بۆچی بە بێ رەزامەندی ئێمە داواکاریینامە ئامادەبکرێت و بخوێندرێتەوە؟ چۆن دەتوانین ئەمە شرۆڤە بکەین؟". دەمیرتاش ئەوەی خستەڕوو کە داواکارینامەی دۆسیەکە لەپێناو هەڵبژاردندا ئامادەکراوە و بەم جۆرە دوا: "هەڵبژاردن لە ١٤ی ئایاردا بەڕێوەدەچێت. هەم دۆسیەی داخستنی هەدەپە و هەم دۆسیەی پیلانگێریی کۆبانێ بە گوێرەی هەڵبژاردن دیاریکراون. ئەردۆغان لە کۆبوونەوەی فڕاکسیۆنەکەیدا بەم جۆرە دەڵێت 'ئۆپۆزسیۆنی سەرەکی وتی تاوانی دەمیرتاش چییە؟ بەرپرسیارێتی من بەرامبەر بە گەلەکەم زۆر گەورەیە و ١٤ی ئایار لەو بارەوە گرنگیەکی زۆری هەیە'. بەڕێوەبەرییەکی فاشیست لە بەرامبەرماندایە. بەشێوەکی ئاشکرا دەست لە کاروباری دادگا وەردەدات و بە کردەوەش ئەمەی نیشانداوە. دەمیرتاش وتیشی: "چاوەڕێی رۆژی هەڵبژاردنین. ئاخۆ جیهان بۆ سوڵتان سلێمان مایەوە تا بۆ تەیب ئەردۆغان بمێنێتەوە؟ بەڵێنتان پێدەدەین لە سەر کورسی تۆمەتباران دادەنیشن. سکاڵای خۆم لەتۆمارەکەدا دەنوسمەوە.ئەوەی ئێمە خستە ئێرە و زیندانی کردین، تاوانی کردووە. ئێوە دیکتاتۆریتان ساز کرد. ئێوە دەستوەردانتان لە راپرسی و هەڵبژاردنەکاندا کرد. ئێوەی بەشداریتان لە کودەتای سیاسیدا کرد و گەلتان پەرێشان کرد. ئەوەی دەبێت بیکەن ئەوەیە کە دەبێت وەک دادوەر بجوڵێنەوە. ٣٣ رۆژی ماوە بۆ هەڵبژاردن. ئێمە لەدژی ئەوەی کە ئێوە لەسەر ئەو کورسیەوە دەستوەردان لە هەڵبژاردن بکەن بێدەنگ نابین. ئێوە پیلانگێڕن. بەڵگەی ساختەتان خستووەتە دۆسیەکەوە."

هاوڵاتی مانگێك بۆ هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی و سەرۆكایەتی توركیا ماوە، پارتە سیاسییەكانی ئەو وڵاتەو باكوری كوردستان بەرەكانیان یەكلایی كردەوەو ناوی كاندیدەكانیان رادەستی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان كرد. بەپێی فۆرمی دەنگدانی پەرلەمانی كە لەلایەن كۆمسیۆنەوە بەفەرمی ئاشكراكرا، ٢٦ پارتی سیاسی بەشداری لەهەڵبژاردنەكاندا دەكەن كەبەشێك لەپارتەكان بەشێوەی هاوپەیمانی و ١٣ پارتیش بەسەربەخۆ بەشدار دەبن. بەگشتی پێنج هاوپەیمانی پێكهێنراون كەئەوانیش، « هاوپەیمانی كۆمار ئاكپارتی و مەهەپە، هاوپەیمانی گەل، هاوپەیمانی رەنج و ئازادی (هەدەپە و پێنج پارتی چەپ)، هاوپەیمانی هێزە یەكگرتووەكانی سۆسیالیستی، هاوپەیمانی ئاتا». هاوپەیمانی رەنج و ئازادی لەفۆرمی دەنگداندا بەشێوەیەكی هاوپەیمانی و لەڕێگەی دوو پارتەوە بەشداری لەهەڵبژاردنەكاندا دەكات، كەپارتێكیان پارتی كرێكارانی توركیایەو ئەوەی دیكەیان پارتی چەپی سەوزە كەهەدەپەو چوار پارتی چەپی دیكە لەڕێگەی ئەو پارتەوە بەشداری دەكەن. لە ٥٦ پەرلەمانتاری خولی پێشووی پەرلەماندا، ٢٣ پەرلەمانتاری هەدەپە جارێكی دیكە لەسەر لیستی پارتی چەپی سەوز خۆیان كاندید كردووەتەوەو ناوی نوێش لەلیستەكەدا دەبینرێن كەگرنگترینیان جەنگیز چاندار نووسەر، رۆژنامەنووس و ئەكادیمی توركیاو حەسەن جەمال نووسەرو رۆژنامەنووسی بەناوبانگی ئەو وڵاتەن، هەروەها سری سورەیا ئوندەر و سری ساكیك كەپێشووتر پەرلەمانتار بوون، خۆیان كاندید كردووەتەوە. پەروین بوڵدان هاوسەرۆكی هەدەپە لەشاری وان و میدحەت سانجار هاوسەرۆكی هەدەپەش لەشاری روحا لەسەر لیستی پارتی چەپی سەوز خۆیان كاندید كردووە، هەروەها دوو كاندیدی بەناوبانگی دیكەی پارتی چەپ نەورۆز ئۆیسال یەكێك لەپارێزەرانی عەبدوڵلا ئۆجالان رێبەری پەكەكەو زانا فارقینی زمانزانی بەناوبانگی باكوری كوردستانن. پارتی چەپی سەوز لەئێستادا لەهەموو شارەكانی باكوری كوردستان و زۆربەی شارەكانی توركیا ناوەندی هەڵبژاردنی كردووەتەوەو چاودێری داناوەو بەرپرسانی پارتەكە رایدەگەیەنن كەئامانجیانە لەم هەڵبژاردنەدا زیاتر لە ١٠٠ كورسی پەرلەمان بەدەستبهێنن، بەڵام لەسەر سكاڵای پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرست (مەهەپە)، كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان رێگەی نەداوە، چاودێری لەناوەندەكانی دەنگدان لەدەرەوەی وڵات هەبێت كەئەوەش بەپێچەوانەی یاسای هەڵبژاردنەكان و پارتە سیاسییەكانی توركیایە.   پێویستە ئەردۆغان بڕوات پەروین بوڵدان، هاوسەرۆكی هەدەپە لەدوایین سەردانی جەماوەریدا لەئیستانبوڵ بۆ لایەنگرانی قسەی كردو وتی: « لەم وڵاتەدا دان بەناسنامەی كورددا نانرێت، ٢١ ساڵە دەسەڵات بەهەمان عەقڵیەتەوە دەجووڵێتەوە، بینیمان كە لەهەڵبژاردنەكاندا گەلەكەمانیان رووبەڕووی كارەسات كردەوە، بەڵام ئەم وڵاتە ئەو كەسانە لەبیر ناكات كەوڵات و گەلیان پشتگوێخستووەو لە ١٤ی ئایاردا گەورەترین وانەیان فێر دەكەن». بوڵدان باسی ئەوەشی كرد كەدەتوانن هەدەپە دابخەن، بەڵام دواتر بەشێوەیەكی بەهێزتر دێنەوە بۆ گۆڕەپانەكەو وتیشی:» پێویستە ئەردۆغان بڕوات، لەئیستانبوڵ كۆبوونەوەیەكی گەورەی جەماوەری ئەنجامدەدەین، لەوێ ناوێك ئاشكردەكەین كە بۆ پۆستی سەرۆكایەتی دەنگی پێدەدەین». سەڵاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆكی پێشووی پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) كەنزیكەی حەوت ساڵە لەزینداندایەو بەشێوەیەكی زۆر كاریگەر بەشداری لەبانگەشەی هەڵبژاردندا كردووەو لەزیندانەوە بەتویتەكانی لەمیدیاكاندا باس دەكرێت، لەدوایین پەیامیدا رایگەیاند: « هاوڕێ گەنجەكەم كەهیوات بەژیان نەماوەو پارەی چوونە كافێت پێنییە، كلیلی گۆڕانكاری لای تۆیەو لە ١٤ی ئایاردا كلیلەكەی بەكاربهێنەو تكایە دەست بەگۆڕانكاری بكە، ئەم هەڵبژاردنە دەبێتە هەڵبژاردنی تۆ». پارتی باش بەتەنیاو جەهەپەو پێنج پارتی دیكە لەچوارچێوەی هاوپەیمانی گەلدا بەشداری لەهەڵبژاردنەكاندا دەكەن. شەش لایەنی ئۆپۆزسیۆن كە لەچوارچێوەی هاوپەیمانی گەلدا لەهەڵبژاردنەكاندا پێشبڕكێ دەكەن بەدوو پارت بەشدار دەبن كەئەوانیش پارتی باش و پارتی گەلی كۆمارییە. بەپێی رێككەوتنی هەڵبژاردنەكان، پارتی پێشكەوتن و ئازادی (دەڤا) بەسەرۆكایەتی عەلی باباجان، پارتی سەعادەت بەسەرۆكایەتی تەمەل كارامولائۆغلۆ، پارتی ئاییندە بەسەرۆكایەتی ئەحمەد داودئۆغلۆ، پارتی دیموكرات بەسەرۆكایەتی گولتەكین ئویسال بەناوی پارتی گەلی كۆماریەوە بەشداری لەهەڵبژاردنەكاندا دەكەن و جەهەپە نزیكەی ٢٠ پەرلەمانتاری بەو چوار پارتە داوە. لەلایەكی دیكەوە پارتی باش بەسەرۆكایەتی مەراڵ ئاكشەنەر كەدەنگێكی بەرچاوی هەیە بەناوی پارتەكەی خۆیەوە بەشداری لەهەڵبژاردنەكاندا دەكات، جگە لە ١٣ پارێزگا كە لەو پارێزگایانەدا لەگەڵ جەهەپە هاوكاری كاندیدەكانی یەكدی دەكەن. پارتەكانی ناو هاوپەیمانی گەل بانگەشەیەكی چڕیان لەدژی هاوپەیمانی كۆمار بەسەرۆكایەتی رەجەب تەیب ئەردۆغان دەستپێكردووەو ئاماژە بەوەدەكەن كەئاكەپەو مەهەپە ناتوانن زۆرینەی كورسیەكانی پەرلەمان بەدەستبهێنن و كۆتایی بەسەرۆكایەتی ئەردۆغانیش دەهێنن. كەمال كلچدارئۆغلۆ سەرۆكی جەهەپەو كاندیدی هاوبەشی بەرەی ئۆپۆزسیۆن كە لەبانگەشەكانیدا وتی: «هەموومان تینوی دادپەروەرین،  لایەنگری سكاڵاكردن نیم، بەڵكو لایەنگری چارەسەریم، ئێستا كێشە هەیە یان نا؟ بەڵێ هەیە. پێویستە چارەسەربكرێت! باشە بەچی چارەسەر دەكرێت؟ بەزانستو عەقڵ چارەسەر دەكرێت كەخوداوەند پێی بەخشیوین، واتە پێكەوە چارەسەریان دەكەین پێكەوە دەبین، بەجوانی كۆدەبینەوەو كێشەكان چارەسەر دەكەین. كلچدارئۆغلۆ دەشڵێت: «پێویستە هەوڵی ئارامی جیهانی ئیسلامی بدەین، ئامانجێكمان هەیە بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست قەدەری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، هەموو كاتێك خوێن و ئێش و ئازار بووە. بۆچی؟ چونكە سامانێكی زۆری هەیە، بەڵام سامانەكە بووەتە كارەسات، پێویستە ئەمە چارەسەر بكرێت.، كاتێك ئاشتی سەروەر ببێت، زۆر كێشە هەیە كەچارەسەر دەبێت». پارتی سەربەخۆی توركیا كە بەتەنیا بەشداری لەهەڵبژاردنەكاندا كردووە، رایگەیاند كە لەهەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانیدا پشتگیری لە كەمال كلچدارئۆغلۆ دەكات.   ئاكەپە ٦٥٪ گۆڕانكاری لەپێكهاتەی پەرلەماندا كردووە پارتی دادو گەشەپێدان (ئاكەپە) و هاوپەیمانەكانیشی لەچوارچێوەی هاوپەیمانی كۆماردا بەشداری لەهەڵبژاردندا دەكەن، بەڵام جگە لە هۆدا پار كەپارتێكی ئیسلامی كوردیەو لەگەڵ هەدەپەدا ناكۆكیەكی زۆری هەیە، هەموو پارتەكانی ناو هاوپەیمانێتیەكە بە لۆگۆی خۆیان بەشدارییان لەهەڵبژاردندا كردووە. ئاكەپە كە ٦٥٪ی پێكهاتەی فراكسیۆنی خۆی لەپەرلەماندا گۆڕیوە بەڵێنی داوە چوار پەرلەمانتار بە هۆدا پار بدات، لایەنەكانی ناو هاوپەیمانی كۆمار بەتایبەتی ئەردۆغان و ئاكەپە، لەبانگەشەی هەڵبژاردنەكاندا، پرسی پەكەكە لەدژی لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆن بەكاردەهێنن و جەهەپەو هاوپەیمانەكانی بەوە تۆمەتباردەكەن كە بەپشتگیری هەدەپە كەفەرمان لەقەندیل وەردەگرێت ركابەرایەتی توركیا دەكەن، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا نزیكەی ٩٠٪ی راپرسییەكان باس لەشكستی ئەردۆغان و بەرەی دەسەڵات دەكەن لەهەڵبژاردندا. لەچەند رۆژی رابردوودا، ژمارەیەك راپرسی لەبارەی ژمارەی دەنگدەران و دەنگی پارتە سیاسییەكان و كاندیدەكانی سەرۆكایەتی ئەنجامدراون. لەم چوارچێوەیەدا كۆمپانیای میترۆپۆل كە تایبەتە بەڕاپرسی و لێكۆڵینەوە لەڕاپرسیەكدا ئاماژەی بەوەكردووە كە ٩٥٪ی دەنگدەرانی توركیا ئامادەن بەشداری لەهەڵبژاردنەكاندا بكەن و نوێنەرانی خۆیان هەڵبژێرن. كۆمپانیای یۆنەیلەم كە لەهەمان بواردا كاردەكات راپرسیەكی ئەنجامداوەو لەڕاپرسیەكەدا دەردەكەوێت كە لەخولی یەكەمی هەڵبژاردنەكاندا هیچ كام لەكاندیدەكانی سەرۆكایەتی ناتوانن ٥١٪ی دەنگەكان بەدەستبهێنن و ئەنجامی راپرسیەكە بەم شێوەیەیە: كەمال كلچدارئۆغلۆ (ئۆپۆزسیۆن) ٤٦.١٪، رەجەب تەیب ئەردۆغان (دەسەڵات) ٤١.٦٪، موحەڕەم ئینجە (پارتی مەملەكەت) ٩.١٪ و سینان ئۆغان (هاوپەیمانی ئاتا) ٢٠٩٪. بەپێی راپرسی كۆمپانیای یۆنەیلەم لەخولی دووەمی هەڵبژاردنەكاندا كە بەتەنیا كلچدارئۆغلۆو ئەردۆغان دەمێننەوە، كلچدارئۆغلۆ بەبەدەستهێنانی ٥٥.١٪ی دەنگەكان، بەرامبەر ٤١.٩٪ی دەنگەكان شكست بەئەردۆغان دەهێنێت. بەڵام وەك پارتی سیاسی پارتی دادو گەشەپێدان (ئاكەپە) بەبەدەستهێنانی نزیكەی ٣٥٪ی دەنگەكان پارتی یەكەم دەبێت لەتوركیا، بەڵام هاوپەیمانە سەرەكیەكەی كەپارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرستە ناتوانێت بەندی ٧٪ی هەڵبژاردنەكان تێپەڕێنێت. هەرچی جەهەپەیە دەنگەكانی زیاترە لە ٢٧٪و پارتی چەپی سەوزیش (هەدەپە) زیاتر لە ٩٪ی دەنگەكان بەدەستدەهێنێت.  

نرخی خۆراک و پێداویستییەکان لە ئێران بەرز دەبێتەوە و سندوقی نێودەوڵەتیی دراو هۆشداریی دەدات لە بەرزبونەوەی هەڵاوسانی ئابوریی وڵاتەکە. ئاژانسی هەواڵی کاری ئێران (ئیلنا) بڵاوی کردوەتەوە؛ لەگەڵ زیادکردنی موچەی کارمەندان بە رێژەی 20% و کرێکارانی وڵاتەکە 27% بەڵام نرخی خۆراک و پێدوایستییەکانی ژیان زیاتر لە 40% بەرز بوەتەوە. ئاماژە بەوە کراوە؛ نرخی یەک کیلۆ مریشک لە ماوەی سێ هفتەی وەرزی بەهاری ئەمساڵ لە 63 هەزار تمەن بۆ نزیکەی 85 هەزار تمەن بەرز بوەتەوە و نرخی کرێی تەکسی و پاس هاوشانی زۆربەی خۆراکەکان 40% بەرز بوەتەوە. لە ئێستا بەهای یەک دۆلار لە بازاڕەکانی ئێران لە نێوان 51 هەزار تمەن بۆ 52 هەزار تمەن بەرز و نزم دبێتەوە و سندوقی نێودەوڵەتیی دراو هۆشداریی داوە کە ئەو وڵاتە بوەتە حەوتەم وڵاتی جیهان کە زیاترین هەڵاوسانی ئابوریی لە ساڵی 2022 تۆمار کردوە. سندوقی نێودەوڵەتیی دراو ئاشکرای کردوە هەڵاوسانی ئابوری ئێران لە ساڵی 2022 گەیشتوەتە 49% و  دوای وڵاتانی (ڤەنزوێلا، زیمبابوی، سودان، کۆماری سورینام، ئەرجەنین، تورکیا) زیاترین هەڵاوسانی ئابوریی لە جیهاندا تۆمار کردوە. بە پێی راپۆرتی ساڵی رابردودی وەزارەتی کار لە ئێران یەک لەسەر سێی دانیشتوانی وڵاتەکە لە ژێر هێڵی هەژارییەوە دەژین.

ئاژانسی هەواڵی (رۆیتەرز) بڵاوی کردوەتەوە؛ کۆماری ئیسلامی ئێران لە رێگەی فڕۆکەکانی وڵاتەکەیەوە لە چوارچێوەی هاوکاریی لێقەوماوانی بومەلەرزەکەی شەشی شوبات، چەک و کەرەستەی سەربازیی رەوانەی سوریا کردوە. رۆیتەرز ئەو زانیارییانەی لە زاری نۆ سەرچاوە لە سوریا و ئیسرائیل و ئێران و وڵاتانی رۆژئاوا بڵاو کردوەتەوە و ئاماژەی بەوە کردوە ئامانجی ئێران بەهێزکردنی توانای بەرگرییەکەی خۆی و رژێمی سوریا بوە لە دژی هێرشەکانی ئیسرائیل. بە پێی راپۆرتێک لە 50 رۆژدا دەیان فڕۆکەی تایبەت بە گەیاندنی فریاگوزاری و هاوکارییەکان بۆ لێقەوماوانی بومەلەرزەکەی سوریا لە لایەن ئێرانەوە بۆ گواستنەوەی چەک بەکار هێنراوە  و زۆربەی ئەو فڕۆکانەش چونەتە لازقیە و حەمما و دیمەشق لەو وڵاتە. ئێران لەو ماوەیەدا سیستمی قەڵغانی دژە موشەکی و کەرەستەی سەربازیی رادەستی رژێمی سوریا کردوە و ئەوەش هۆکاری زۆربونی هێرشەکانی ئیسرائیل بوە لە سوریا. رۆیتەرز ئاشکرای کردوە کە تەنها چەند رۆژێک دوای بومەلەرزەکەی شەشی شوبات کە تورکیا و سوریا گرتوەتەوە، ئیسماعیل قائانی، فەرماندەی فەیلەقی قودس سەر بە سوپای پاسداران خۆی گەیاندوەتەوە سوریا. لە ماوەی رابردودا هێرشەکانی ئێسرائیل بۆسەر چەکدارانی سەر بە ئێران لە سوریا زیادی کردوە و لە بەرامبەردا تاران رایگەیاندوە بە توندی وەڵامی هێرشەکان دەدەنەوە و تۆڵەی کوژراوەکانی سوپای پاسداران دەکەنەوە.

بڵاوکراوەیەکی ئەمریکا ئاشکرای دەکات ئێران بە نهێنی هەوڵی کڕینی سوتەمەنیی موشەک لە روسیا و چین دەدات. بڵاوکراوەی (پۆلیتیکۆ) لە ئەمریکا بڵاوی کردەوە؛ ژمارەیەک دامەزراوە و کارگەی بەرهەمهێنانی ماددە کیمیاییەکان لە روسیا و چین بە نهێنی سەرقاڵی کۆبونەوە لەگەڵ بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی ئێرانن و ئەگەری ئەوە هەیە دوای رێککەوتن لەگەڵ مۆسکۆ موشەکی دروستکراوی ئێران لە جەنگی ئۆکرانیا بەکاربهێنرێت. ئاماژە بەوە کراوە؛ ئێران پێویستی بە سوتمەنی بەستو لە جۆری (Ammonium perchlorate) هەیە بۆ موشەکەکانی و تا ئێستا گفتوگۆ و دانوستان لە نێوان بەرپرسێکی ئەو وڵاتە و کۆمپانیایەکی روسیا و کۆمپانیایەکی چین گەیشتوەتە قۆناغی رێککەوتن. بە پێی زانیارییەکانی ئەو بڵاوکراوەیە؛ کۆمپانیای (ئێف کەی پی) روسیا تایبەت بە بەرهەمهێنانی ماددە کیمیاییەکان دانوستانەکانی لەگەڵ ئێران گەیشتوەتە قۆناغی رێککەوتن و ئێران ئەو سوتەمەنیەی بۆ موشەکی بالیستی (زولفەقار) پێویستە. پۆلیتیکۆ ئاماژەی بەوەش کردوە کە ئەگەری هەیە دوای دابینکردنی سوتەمنیی بەستو بۆ دروستکردنی هەزاران موشەک ئەوا ژمارەیەک لەو موشەکانە رادەستی روسیا بکرێن و لە هێرشەکانی دژی ئۆکرانیا بەکاربهێنرێن. پێش ئەو بڵاوکراوەیەی ئەمریکا ژمارەیەک ئەفسەری ئیسرائیل و دەزگای هەواڵگریی ئەو وڵاتە(مۆساد) لەگەڵ ئاشکراکردنی ژمارەی ئەو فڕۆکە بێفڕۆکانەی کە ئێران رادەستی روسیای کردوە رایانگەیاند؛ کۆماری ئیسلامی ویستویەتی ژمارەیەک موشەکی بالیستی رادەستی مۆسکۆ بکات بەڵام لە بڕیارەکەی بۆ رادەستکردنی موشەکەکان پاشگەز بوەتەوە.  

جەنگیز چاندار کاندیدی پارتی چەپی سەوز و رۆژنامەنووس، نووسەر و ئەکادیمی بەناوبانگی تورکیا رایگەیاند، لەم نزیکانەدا سەلاحەدین دەمیرتاش لە دەرەوە دەبینین. جەنگیز چاندار کە لە ئامەد سێیەم کاندیدی پارتی چەپی سەوزە تویتێکی لەبارەی رۆژبوونی سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) بڵاوکردەوە و گوتی، "ئەمە دوایین رۆژبوونی دەمیرتاشە لە زیندان و لە ماوەیەکی نزیکدا لە دەرەوە دەیبینین." جەنگیز چاندار نوسەر و رۆژنامەنوس و ئەکادیمی تورکیا لە ساڵی ١٩٤٨دا لە ئەنقەرە لەدایک بووە و لە ساڵی ١٩٧٠دا بەشی زانستە سیاسیەکانی زانکۆی ئەنقەرەی تەواو کردووە. لە ساڵی ١٩٩١ و ١٩٩٣دا راوێژکاری تایبەتی تورگوت ئوزاڵ سەرۆککۆماری ئەو کاتەی تورکیا بوو. چاندار چەندین زمان دەزانێت و لەبارەی پرسی کورد لە تورکیا خاوەن کتێب و چەندین لێکۆلینەوەیە.

لیژنەی گشتی دادگای دەستوری بنەڕەتی تورکیا، لە دۆسیەی داخستنی پارتی دیموکراتی گەلاندا (هەدەپە) لەبارەی بڕیاری پارتەکە کە نایەوێت بە زارەکی لە دادگا بەرگری لە خۆی بکات کۆبووە و دۆسیەکەی بۆ ریپۆرتەری تایبەتی دادگاکە نارد. ئەمڕۆ دادگای دەستوری تورکیا لەبارەی دۆسیەی داخستنی هەدەپە کۆبووە و پێویست بۆ بەرپرسانی هەدەپە بە شێوەیەکی زارەکی لە دادگاکەدا بەرگری لە پارتەکەیان بکەن، بەڵام بەرپرسانی پارتەکە رایانگەیاندبوو کە ئەوان ئامادە نین بە زارەکی بەرگریەکە بکەن. دادگاکە بڕیاریدا دۆسیەی داخستنی هەدەپە بۆ ریپۆرتەری دادگەکە بنێردرێت. ریپۆرتەکەش بەگوێرەی دۆسیەکە راپۆرتی خۆی ئامادە دەکات و دواتر پێشکەشی ئەندامانی دادگاکەی دەکەن. چاوەڕێ دەکرێت تاوەکو مانگێکی دیکە راپۆرتەکە ئامادە بکرێت. دواتر زوختو ئارسلان سەرۆکی دادگاکە بۆ بڕیاردان لەبارەی داخستن یاخود دانەخستنی هەدەپە رۆژێک دیاری دەکات. پێشبینی دەکرێت، بڕیارەکە یەک دوو رۆژێک بەر لە هەڵبژاردنەکانی ١٤ی ئایار بدرێت. پێویستە لە ١٥ ئەندامی دادگای دەستوری ١٠ ئەندام بڕیاری داخستنی هەدەپە پەسەند بکەن. تاوەکو ئێستا کەمتر لە ١٠ ئەندامی دادگاکە لەدژی هەدەپە بڕیاریان داوە. ١٧ ئازاری ٢٠٢١، بەکر شاهین، سەرۆکی داواکاری گشتی تورکیا، سکاڵایەکی یاسایی لە دادگای دەستووریی تۆمار کرد بۆ داخستنی هەدەپە. ئەو تۆمەتە لە ٣١ی ئازاری ٢٠٢١ بە کۆی دەنگ لەلایەن دادگای دەستوورییەوە بەهۆی کەموکورتییەوە رەتکرایەوە. سەرۆکی داواکاری گشتی تورکیا لە ٧ی حوزەیرانی ٢٠٢١ جارێکی دیکە سکاڵاکەی تۆمارکردەوە. دادگای دەستووریی بە کۆی دەنگی ئەندامانی دادگاکە، لە ٢١ی حوزەیرانی ٢٠٢١ تۆمەتە نوێیەکەی قبوڵ کرد.

روسیا بەهۆی سزا نێودەوڵەتییەکانەوە سوتەمەنییەکەی رەوانەی ئێران دەکات و ئاژانسێکی هەواڵیش ئاشکرای دەکات ئەو سوتەمەنیانە لە سنوری کازاخستان و تورکمانستانەوە بۆ ئێران دەنێردرێت. ئاژانسی هەواڵی (رۆیتەرز) ئاشکرای کردوە؛ لە دوو مانگی وەرزی زستانی ئەمساڵدا روسیا بڕێ 30 هەزار تۆن بەنزین و گازی بە شەمەندەفەر رەوانەی ئێران کردوە. ئاماژە بەوە کراوە؛ لە دوای هێرشی روسیا بۆ ئۆکرانیا، فرۆشی نەوت و سوتەمەنییەکانی روسیا بەهۆی سزا نێودەوڵەتییەکانەوە روبەڕوی کێشە بوەتەوە و بۆ یەکەمجار لە رێگەی شەمەندەفەرەوە چەند جۆرێکی سوتەمەنیی رەوانەی ئێران کردوە. ئاژانسەکە رونی کردوەتەوە؛ روسیا لە رێگەی شەمەندەفەرەوە بەنزین و گازی بەرهەمی وڵاتەکەی بە سنورەکانی وڵاتی کازاخستان و تورکمانستان بۆ ئێران رەوانە کردوە و ئەو وڵاتەش گواستویەتییەوە بۆ عێراق. بە پێی زانیارییەکانی رۆیتەرز لە زاری سێ سەرچاوەوە رێککەوتنی بازرگانیی نێوان مۆسکۆ و تاران بۆ فرۆشتنی ئەو سوتەمەنیانەیان پشتڕاست کردوەتەوە بەڵام ئێران و روسیا ئامادە نەبون هەواڵەکە بۆ ئەو ئاژانسە پشتڕاست بکەنەوە. روسیا بەهۆی ئەوەی تێچوی رەوانەکردنی سوتەمەنیی بۆ ئێران لە رێگەی کەشتی و دەریاوە زۆرە بڕیاری داوە بە شەمەندەفەر بەنزین و گاز رەوانەی ئێران بکات کە تێچوی کەمترە.

بەهۆی ژەهراویبونی خوێندکاران ژمارەیەک خوێندکاری شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و چەند شارێکی ئێران رەوانەی نەخۆشخانە کران. سەرچاوەکانی هەواڵی رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاویان کردەوە؛ ئەمڕۆ سێشەممە لە شارەکانی کامیاران و کرماشان زیاتر لە 82 خوێندکاری کچ بەهۆی ژەهراویبونەوە رەوانەی نەخۆشخانە کراون. لە شاری کامیاران سەر بە پارێزگای سنە لە رۆژهەڵاتی کوردستان 12 خوێندکاری کچ کە لە خوێندگەکەیاندا ژەهراویبونەوە رەوانەی نەخۆشخانەی سینا لەو شارە کراون. لە شاری کرماشان زیاتر لە 60 خوێندکاری کچ رەوانەی نەخۆشخانە و بنکە تەندروستییەکان کراون و بە پێی زانیارییەکانی سەرچاوەکانی هەواڵ دۆخی تەندروستیی دوو خوێندکار ناجێگیرە و لە ژێر چاودێریی وردی پزیشکیدان. لە لایەکی دیکەوە هەر ئەمڕۆ سێشەممە روداوی ژەهراویبون لە ژمارەیەک خوێندگەی شارەکانی ئەسفەهان ، تەبرێز، مەشهەد و گەناوە دوبارە بوەتەوە و دەیان خوێندکاری كچ رەوانەی نەخۆشخانە کراون. ژەهراویبونی خوێندکاران زیاتر لە سێ مانگە بوەتە دیاردە لە رۆژهەڵات و ئێران و چالاکوانانی سیاسی، دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی تۆمەتبار دەکەن بەوەی لە رێگەی چەند ماددەیەکی ژەهراویی بۆندار هێرش دەکرێتە سەر خوێندگەکان و قوربانییانیش زۆربەیان خوێندکارانی کچن. تا ئێستا جگە لە رەوانەکردنی دەیان خوێندکاری کچ بۆ نەخۆشخانەکان، مێرمنداڵێکی کورد لە شاری تاران بە ناوی کارۆ پەشابادی بەهۆی ژەهراویبون گیانی لەدەستدا و تەرمەکەی رەوانەی شاری کامیاران لە رۆژهەڵاتی کوردستان کرایەوە. رۆژنامەی (هەم میهەن) لە ئێران بڵاوی کردوەتەوە؛ لە چەند خوێندگەیەک شتێک هاوشێوەی تۆپی یاریی لە دەرەوە خراوەتە ناو حەوشە و بینای خوێندگەکان و دواتر بۆنی میوەی رزیو و پرتەقاڵ و نارنگیی بڵاو بوەتەوە و لە ئەنجامدا خوێندکاران بەو بۆنە ژەهراویی بون. چەند سەرچاوەیەک لە ناو ئێران ئاماژەیان بەوە کردوە کە ئەو کچانە لە رێگەی سپرا ژەهراویی کراون و پێشتر گروپێک بە ناوی فیداییانی ویلایەت وەک ئاماژەیەک بە پشتیوانیی لە بازنەی دەسەڵاتی رێبەری کۆماری ئیسلامی ئێران ئەو روداوانەیان گرتوەتە ئەستۆ بەڵام لە ئێستا تەنها گروپی هێزارەگەرا تۆمەتباری سەرەکیی ژەهراویکردنی خوێندکارانی کچە. پزیشکێک ئاشکرای کردوە لە روداوی بەکارهێنانی ماددەی کیمیایی دژی خوێندکارانی کچ، چەند ماددەێک بە تێکەڵکراوی بەکار هێنراون کە دەست کەسانی ئاسایی ناکەوێت. محەمەدڕەزا هاشمیان، پسپۆڕی بواری چاودێریی وردی پزیشکی لە نەخۆشانەیەکی تاران رایگەیاندوە لە نزیکەوە چاودێریی ژمارەیەک خوێندکاری کچی کردوە کە ژەهراویبون و هۆکارەکەشی هەڵمژینی چەند جۆرێک ماددەی کیمیاییە کە تێکەڵکراوە و کەسانی ئاسایی ناتوانن ئەو ماددە کیمیاییانە دەستخەن و یان بەکاری بهێنن.