كەشناسی هەرێم: بارانبارین تا سبەینێش بەردەوام دەبێت

هاوڵاتی فەرماندەیی ناوەندی ئەمەریکا لە بەیاننامەیەکدا ڕایگەیاند سێ هێرشیان له‌ رێگه‌ی هێلیکۆپتەره‌وه‌ لە رۆژهەڵاتی سوریا ئەنجامداوە و شەش ئەندامی رێکخراوی داعش دەستگیرکراون. ئەمڕۆ سێشەممە فەرماندەیی ناوەندی ئەمەریکا لە بەیاننامەیەکدا ڕایگەیاند لە ماوەی چل و هەشت کاتژمێری ڕابردوودانسێ هێرشیان له‌ رێگه‌ی هێلیکۆپتەره‌وه‌ لە رۆژهەڵاتی سوریا ئەنجامداوە و شەش ئەندامی رێکخراوی داعش دەستگیرکراون . هەروەها وتیشی  یەکێک لە دەستگیرکراوەکان ئەندامێکی دیاری ئەو ڕێکخراوە بوە لە سوریا و دەستی هەبوە لە ئەنجامدانی هێرشەکان لەو وڵاتە. هێزه ئه‌مریكییه‌كان بۆ یه‌كه‌مجار له‌سه‌رده‌می ئیداره‌ی باراك ئۆباما، سه‌رۆكی پێشوی ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتوه‌كان هێرشه‌كانیان بۆ سه‌ر رێكخراوی داعش له‌ سوریا ده‌ستپێكرد، به‌ پشتیوانی شه‌ڕڤانانی هێزه‌كانی سوریای دیموكرات (هه‌سه‌ده‌) . هاوکات له‌ ئێستادا نزیكه‌ی 900 سه‌ربازی ئه‌مریكا له‌ باكور و رۆژهه‌ڵاتی سوریادان كه‌ له‌ ژێر ده‌ستی شه‌ڕڤاناندایه‌.

هاوڵاتی وەزیری بەرگری پاکستان ڕایگەیاند، لە ڕووبەڕووبونەوەی پۆلیس و چەکدارانی ئیسلامی تاڵیبان لە پاکستان ٣٣ چەکداری تاڵیبان کوژران. خواجە محەمەد ئاسیف، وەزیری بەرگری پاکستان ڕایگەیاند، ئەمڕۆ لە ڕووبەڕووبوونەوەی هیزە چەکدارەکانی پاکستان و هێزە ئەمنیەکاندا بۆ دەستبەسەرداگرتنەوەی بنکەیەکی پۆلیس، ٣٣ چەکدار ودوو ئەندامی هێزە ئەمنییەکان کوژران. ڕۆژی یەکشممە هێزە چەکدارەکانی پاکستان " تاڵیبان" دەستیانگرت بەسەر بنەکەیەکی پۆلیس لە ناوچەی بەنووی باکوری ڕۆژئاوای پاکستان، ئەمڕۆ لەکاتی دەستبەسەرداگرتنەوەی بنکەکە لەلایەن هێزە ئەمنیەکانی پاکستانەوە لە ڕووبەڕوبونەوەی هێزە ئەمنیەکانی پاکستان جگە لە کوژرانی ٣٣ چەکداری تاڵیبان و دوو هێزی ئەمنی، هاوکات زیاتر لە ١٥ ئەندامی سەربازیش برینداربوون. لەگەڵ ئەوەشدا دوای ڕووداوەکە، لە دوای دەستبەسەرداگرتنەوەی بنکەکە سەرجەم بارمتەکان ئازادکراون. هاوکات لەگەڵ کۆتایهاتنی ئاگربەستی نێوان گروپی ئیسلامی تاڵیبان وحوکمەتی پاکستان لە کۆتایی مانگی ڕابردوو، کردەوە تووندوتیژیەکانی تاڵیبان زیادیان کردووە لەسەرانسەری پاکستان.

بۆب مێنێندێز سیناتۆری دیموکراتەکانی ئەمریکا بە توندی رەخنەی لە رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری تورکیا گرت کە هەڕەشەی هێرشکردنە سەر یونانی کردبوو و وتی، نابێت فڕۆکەی ئێف١٦ رادەستی ئەردۆغان بکرێت. بۆب مێنێندێز سیناتۆری دیموکراتەکان لە ویلایەتی نیوجێرسی لە سیناتی ئەمریکا قسەی کرد و ئاماژەی بە هەڕەشەکانی تورکیا بۆسەر یونان کرد و وتی، " ئەردۆغان لە قسەکانیدا لە ناوچەیەکی باکوری تورکیا، هەڕەشەی هێرشکردنە سەر یونانی کرد و وتی'یونان لە ئێمە دەترسێت'. بە موشەکی تایفون لە ئەسینا دەدەین. ئەردۆغان راستەوخۆ سێ ملیۆن مرۆڤی خەڵکی ئەسینای کردە ئامانج و هەرەشەی کرد کە بە موشەک لێیان دەدات. لە کاتێکدا کە یونان ئەندامی ناتۆیە و بەو هۆیەوە نابێت فڕۆکەی ئێف١٦ بە تورکیا بدرێت." بۆب مێنێندێز راشیگەیاند کە نە تەنیا هەڕەشەکانی ئەردۆغان قبوڵ ناکرێن، بەڵکو لەلایەن ئەوانەوە ئیدانە دەکرێت و وتیشی، " ئەردۆغان چەندین ساڵە لە ناوخۆ و دەرەوەی تورکیا سیاسەتی فشار و نادیموکراسی بەڕێوە دەبات. رێز لە بیروڕای ئازاد ناگریت و ئەندامانی ئۆپۆزسیۆن راپێچی زیندان دەکات. لە ساڵی ٢٠٠٧دا لەنێو ئەستەنبوڵ رۆژنامەنووس و نووسەری ئەرمەنیان کوشت. سیاسەتی ئەردۆغان لە ناوخۆدا چۆن بێت، لە دەرەوەش زیاتر خراپە. ئەردۆغان بۆ لێدانی ئەرمەنیەکان لە قەرەباخ بە بڕی ٧٧ ملیۆن دۆکلار کەلوپەلی سەربازی فروشت. ئەردۆغان لەگەڵ سەرۆکانی روسیا و ئێران کە دوو کەسی دیکتاتۆرن کۆدەبێتەوە و پێکەوە کار دەکەن." سیناتۆرەکەی دیموکراتەکان باسی ئەوەشی کرد، " بینیمان ئەردۆغان چەندین جار هەڕەشەی لە سەروەری یۆنان کرد. لە هاوینی ئەمساڵدا فڕۆکەی جەنگی بەسەر دوورگەکانی یۆنان لە دەریای ئیجە سووڕاندەوە. بەم شێوەیە هەڕەشەکانی لێدانی ئەسینای پایتەختی یونان جێی مەترسیە. ئەردۆغان دەڵێت، هێزەکانی تورکیا دەتوانن "شەوێک لەناکاو" هێرش بکەنە سەر یونان. پێدەچێت ئەردۆغان هەڵسوکەوتی نایاسایی و خۆسەپێنانەی خۆی پێش هەڵبژاردنەکانی ساڵی داهاتوو لە تورکیا زیاتر بکات.  لە مانگی تشرینی دووەمدا بە فڕۆکە، تۆپخانە و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان هێرشی کردە سەر شارە کوردییەکانی باکوری سوریا. وتی کە بەم زووانە ئۆپەراسیۆنێکی زەمینی ئەنجام دەدات. ئەوەش سەربازانی ئەمەریکا لە سوریا دەخەنە مەترسییەوە، بە هێرشکردنە سەر ئەو هێزانەی کە هاوبەشی سەرەکی ئەمریکان لە شەڕی دژی داعشدا."

ژمارەی کوژراوانی روداوەکانی هاتوچۆ لە ئێران بەرز دەبێتەوە و پۆلیسی هاتوچۆی وڵاتەکەش ئاشکرای دەکات لە حەوت مانگدا نزیکەی 12 هەزار کەس بە روداوەکانی هاتوچۆ گیانیان لەدەستداوە. کەمال هادیانفەڕ، بەڕێوبەری پۆلیسی هاتوچۆی ئێران رایگەیاندوە؛ ژمارەی کوژراوانی روداوەکانی هاوتوچۆ لە ئەمساڵدا زیادی کردوە و لە حەوت مانگدا 11 هەزار و 734 کەس بە روداوی هاتوچۆ گیانیان لەدەستداوە. بە پێی ئامارەکانی پۆلیسی ئێران ژمارەی کوژراوانی روداوەکانی هاتوچۆ لە ئەمساڵدا نزیکەی هەزار و 500 کەس بەراورد بە ساڵی رابردو زیادی کردوە.

هاوڵاتی لێژنەی دارایی پەرلەمان ڕایگەیاند کە لە بڕگە گرنگەکانی پڕۆژەیاسای بودجە لێبۆتەوەو میکانیزمی سندوقی سەروەری و بەشی هەرێمی کوردستانیشی ڕوون کردەوە. ئەندامی لێژنەکە معین کازمی لە لێدوانێکیدا بۆ کەناڵی عێڕاقیە ڕایگەیاندووە بڕیاربوو پڕۆژەیاسای بوجە زووتر ئەنجام بدرێت پێش پشووی پەرلەمان بەڵام هەرچی چۆنێک بێت بڕگە گرنگەکانی بودجەکە تەواوکراون. وتیشی کە لە ئەنجومەنی وەزیران پڕۆسەیەک هەیە بۆ پیاچوونەوە بە پڕۆژەکە یاساکە، ئاماژەشی بەوەکرد کە هەماهەنگیەکی ڕاستەقینە هەیە بۆ پێگەیاندنی بودجە و هیچ ئاستەنگێکی ئەووتۆش لەئارادانیە بۆ تێپەڕاندنی پڕۆژەیاساکە. ئەوەشی ڕوون کردەوە کە 9  ترلیۆن دینار لەیاسای خۆراک دەخرێتە سەر بودجەکە.

هاوڵاتی ئەمڕۆ له‌ ئوردن گه‌ڕی دووه‌می لوتکەی به‌غداد بۆ هاریكاری و ئاشتی به‌ڕێوه‌ده‌چێت، كه‌ تایبه‌ته‌ به‌ دۆخی عێراق و ئامانج لێی پشتیوانیكردنه‌ له‌ سه‌روه‌ری و سه‌قامگیری ئه‌و وڵاته، بڕیاریشه‌ هەریەکە لە عێراق، فەرەنسا، ئوردن، میسر، کوێت، سعودیە، ئیمارات، قەتەر، عومان، بەحرێن و ئێران و چاوەڕوان دەکرێت تورکیاش لە کۆنفرانسەکە بەشدار بێت.  ئه‌حمه‌د سه‌حاف وته‌بێژی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی عێراق رایگه‌یاند، ئه‌و چالاكییه‌ كه‌ به‌ لوتكه‌ی به‌غداد ناسراوه‌ و زۆربه‌ی ته‌وه‌ره‌كانی، خۆی له‌ پرسه‌ ئه‌منییه‌كاندا ده‌بینێته‌وه‌، له‌ ناوچه‌ی ده‌ریای مردووی شانشینه‌كه‌ ئه‌نجامده‌درێت و ئامانج لێی جه‌ختكردنه‌وه‌یه‌ له‌سه‌ر پاڵپشتیكردن له‌ عێراق و سه‌روه‌ری، ئاسایش و سه‌قامگیرییه‌كه‌ی. سه‌حاف راشیگه‌یاند، میوانداریكردنی ئه‌و لوتكه‌یه‌ له‌لایه‌ن وڵاتی ئوردنه‌وه‌ له‌ سه‌ر داواكارى شا عه‌بدوڵڵای دووه‌م، شای ئوردن بوو. ده‌شڵێت: “لوتكه‌كه‌ به‌ هه‌ماهه‌نگیی نێوان شا عه‌بدوڵڵا له‌گه‌ڵ هه‌ریه‌ك له‌ ئیمانوێل ماكرۆن، سه‌رۆكی فه‌ره‌نسا و محه‌ممه‌د شیاع سوودانی، سه‌رۆكوه‌زیرانی عێراق، به‌ڕێوه‌ده‌چێت”. وته‌بێژی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی عێراق روونیشیكرده‌وه‌، جگه‌ له‌ ئاماده‌بوونی ئه‌و سێ سه‌ركرده‌یه‌‌، ژماره‌یه‌ک سه‌ركرده‌ و نوێنه‌ری وڵاتان تێیدا به‌شدارده‌بن، له‌وانه‌ش، میسر، سعوودیه‌، ئیمارات، قه‌ته‌ر، به‌حره‌ین، كوه‌یت، عومان، توركیا و ئێران، وێڕای به‌شداریكردنی هه‌ریه‌ک له‌ ئه‌مینداری گشتیی كۆمكاری عه‌ره‌بی، ئه‌مینداری ئه‌نجوومه‌نی هاریكاری وڵاتانی كه‌نداو، نوێنه‌رانی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان، رێكخراوی هاریكاری ئیسلامی و یه‌كێتی ئه‌وروپا.  ئەیمەن سەفەدی، وەزیری دەرەوەی ئوردن لەبارەی کۆنفرانسەکە رایگەیاند "ناونیشانی سەرەکیی ئەم کۆنفرانسە ئەوەیە کە چۆن پێکەوە کاربکەین لە پێناو پشتیوانیکردنی عێراق؛ پشتیوانیکردنی ئاساییشەکەی، سەقامگیرییەکەی، ئابوورییەکەی و دەستکەوتەکانی." د.فوئاد حوسێن، وەزیری دەرەوەی عێراق ڕایگەیاندووە، دەیانەوێت کۆنفرانسەکە بکەنە دەرفەتێکی گفتوگۆ بۆ کۆتاییهێنان بە هێرشەکانی ئەنەقەرە و تاران بۆ سەر عێراق.  ئاساییشی خۆراک، دەرمان و وزەی ناوچەکە و جیهان، تەوەری دیکەی کۆنفرانسی دووەمی بەغدان لە عەممان کە فەرەنسا سەرپەرشتی دەکات.     

بەگوێرەی راپرسیەکی دیکە کە لەبارەی هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی تورکیا ئەنجامدراوە، هاوپەیمانی گەلی ئۆپۆزسیۆن لەپێش هاوپەیمانی کۆماری دەسەڵاتەوەیە. کۆمپانیای لێکۆلینەوەی سارۆسی تورکیا راپرسیەکی لەبارەی هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی ئەو وڵاتە ئەنجامدا. لە راپرسیەکەدا پرسیار لە بەشداربووان کراوە، 'ئەگەر ئەم یەکشەممەیە هەڵبژاردن بێت دەنگ بە چی لایەنێک دەدەیت؟ ئەنجامی راپرسیەکە بەم شێوەیە بووە. پارتی داد و گەشەپێدان (ئاکەپە) ٣٣.١٪ پارتی گەلی کۆماری (جەهەپە) ٢٥.٩٪ پارتی باش ١١.٥٪ پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) ١١٪ پارتی بزووتنەوەی نەتەوەپەرست (مەهەپە) ٦.٣٪، بەم شێوەیە مەهەپە لەژێر بەندی هەڵبژاردنەکان کە لەسەدا حەوتە دەمێنێتەوە و ناچێتە پەرلەمانەوە. لە راپرسیەکەدا هەروەها پرسیار لە بەشداربووان کراوە، ئەگەر ئەم یەکشەممەیە هەڵبژاردن بێت، دەنگ بە کام هاوپەیمانی دەدەیت؟ ئەنجامەکەی بەم شێوەیەی خوارەوە بووە؛ هاوپەیمانی گەلی ئۆپۆزسیۆن ٤٣.٧٪ هاوپەیمانی کۆماری دەسەڵات ٤٠.١٪ هاوپەیمانی رەنج و ئازادیەکان (هەدەپە و پارتە چەپەکان) ٨.٨٪ پارتەکانی دیکە ٧.٢٪ کۆمپانیای سارۆس پرسیاری لە بەشداربووانیش کردووە کە دەنگ بە کام کاندیدی ئۆپۆزسیۆن بۆ پۆستی سەرۆکایەتی دەدەن و ئەنجامەکەی بەم شێوەیە بووە؛ کەمال کلچدارئۆغلۆ ٣٠.٧٪ مەنسور یاڤاش ٢٨.٠٪ سەلاحەدین دەمیرتاش ٥.٣٪ ئەکرەم ئیمامئۆغلۆ ٥.٢٪ عەلی باباجان ٢.٩٪ عەبدوڵلا گول ٢.٢٪ مەڕال ئاکشەنەر ١.٣٪ ئەحمەد داودئۆغلۆ ١.٠٪ خۆم یەکلایی نەکردووەتەوە ١٦.٣٪ ئەوانی دیکە ٧.١٪ ئەگەر بە تەنیا ئەردۆغان و کلچدارئۆغلۆ کاندیدی سەرۆکایەتی بن، ئەنجامی راپرسیەکە بەم شێوەیەیە؛ کەمال کلچدارئۆغلۆ سەرۆکی جەهەپە ٥٠.٥٪ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری ئێستا و سەرۆکی گشتی ئاکەپە ٤٩.٥٪ ئەگەر ئەردۆ‌غان و مەنسور یاڤاش سەرۆکی گەورەشارەوانی ئەنقەرە کاندید بن، ئەنجامەکە بەم شێوەیەیە؛ مەنسور یاڤاش سەرۆکی گەورەشارەوانی ئەنقەرە ٥٠.٩٪ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری ئێستا و سەرۆکی گشتی ئاکەپە ٤٩.١٪ ئەگەر ئەکرەم ئیمامئۆغلۆ سەرۆکی گەورەشارەوانی ئەستەنبوڵ و ئەردۆغان کاندید بن، ئەنجامەکە بەم شێوەیەیە؛ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری ئێستا و سەرۆکی گشتی ئاکەپە ٥٣.٥٪ ئەکرەم ئیمامئۆغلۆ سەرۆکی گەورەشارەوانی ئەستەنبوڵ ٤٦.٥٪ ئەگەر مەڕال ئاکشەنەر سەرۆکی پارتی باش و ئەردۆغان کاندید بن، ئەنجامەکە بەم شێوەیەیە؛ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری ئێستا و سەرۆکی گشتی ئاکەپە ٥٤.٦٪ مەڕال ئاکشەنەر سەرۆکی پارتی باش ٤٥.٤٪ ئەگەر عەلی باباجان سەرۆکی پارتی دیموکراسی و پێشکەوتن (دەڤا) و ئەردۆغان کاندید بن، ئەنجامەکە بەم شێوەیەیە؛ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری ئێستا و سەرۆکی گشتی ئاکەپە ٥٤.٨٪ عەلی باباجان سەرۆکی پارتی دیموکراسی و پێشکەوتن ٤٥.٢٪ ئەگەر سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی زیندانیکراوی هەدەپە و ئەردۆغان کاندید بن، ئەنجامەکە بەم شێوەیەیە؛ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری ئێستا و سەرۆکی گشتی ئاکەپە ٦٢.١٪ سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی زیندانیکراوی هەدەپە ٣٧.٩٪

هاوڵاتی لەڕاگەیەندراوێکدا سوپای عێراق ئاشکرایکردووە شەوی دووشەممە، لە گوندێکی سنووری شارۆچکەی خاڵسی سەر بە پارێزگای دیالە شەڕ لە نێوان دوو هۆزدا روویدا؛ پۆلیسی دیالە دەڵێت: هەشت کەس کوژراون و سێ کەسی دیکەش بریندار بوون.   سوپای عێراق لە راگەیێندراوێکدا باسی لەوە کرد، لە گوندی ئەبوبالی لە سنووری شارۆچکەی خاڵسی سەر بە پارێزگای دیالە، شەڕ لە نێوان دوو هۆزدا روویدا.  لەوبارەیەوە، عەمید نیهاد عەبادی، گوتەبێژی پۆلیسی پارێزگای دیالە ڕایگەیاندووە: بەهۆی شەڕەکەوە هەشت کەس کوژراون.  ئەو بەرپرسەی پۆلیسی دیالە دەڵێت، " لە رووبەڕووبوونەوەکاندا سێ کەسی دیکەش برینداربوون." لە سەرەتای رووداوەکەدا بەرپرسانی هێزە ئەمنییەکان باسیان لەوە کرد، کوژرانی ئەو ژمارە هاووڵاتییە، بەهۆی هێرشی داعشەوە بووە، بەڵام دوای گەیشتنی هێزەکانیان بۆ شوێنی رووداوەکە دەرکەوت رووبەڕووبوونەوەی لە نێوان دوو هۆزدا روویداوە. 

شەوی دوشەممە لە شارەکانی کەرەج و تاران و مەشهەد و رەشت خۆپیشاندانەکان بەشێوەیەکی فراوان دەستی پێکردەوە و جەماوەر دروشمیان دژی دەسەڵاتدارانی کۆماری ئیسلامی ئێران وتەوە و لە رۆژهەڵاتی کوردستانیش تەرمی کوژراوێکی دیکەی ئەشکەنجەدان بەخاک سپێردرا و لە چەند شارێک دوکان و بازاڕەکان نەکرانەوە. ئەمڕۆ بە رێوڕەسمی جەماوەریی تەرمی محەمەد حاجی رەسوڵپور کە بەهۆی ئەشکەنجەی هێزە ئەمنییەکانی ئێران گیانی لەدەستدابو لە گۆڕستانی گوندی ئالی کەند لە شاری بۆکان لە رۆژهەڵاتی کوردستان بەخاک سپێردرا. محەمەد حاجی رەسوڵپور، کە بەهۆی ئەشکەنجە لە زیندان بە بێهۆشی لە نەخۆشخانەیەکی شاری بۆکان بو، بەرەبەیانی رۆژی دوشەممە گیانی لەدەست دا. تۆڕی مافەکانی مرۆڤ لە رۆژهەڵاتی کوردستان ئاشکرای کردوە دۆخی تەندروستیی دەستگیرکراوێکی شاری سنە بە ناوی سیروان محەمەدی بەهۆی ئەشکەنجەوە تێکچوە و رەوانەی نەخۆشخانەی شارەکە کراوە. بە پێی زانیارییەکانی رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ تا ئێستا 12 کەس لە رۆژهەڵاتی کوردستان کە بە بیانوی بەشداریی لە ناڕەزایەتییەکان دەستگیر کرابون لە ژێر ئەشکەنجەدا گیانیان لەدەستداوە. لە شاری مەهاباد بە رێوڕەسمێکی جەماوەریی یادی چلەی مەرگی فایەق مام قادری کرایەوە کە لە ناڕەزایەتییەکانی ئەو شارە کوژرابو. لە شارەکانی کامیاران، سنە و سەقز، روانسەر و کوزاران لە رۆژهەڵاتی کوردستان وەک بەردەوامیی ناڕەزایەتییەکان دوکان و بازاڕەکان نەکرانەوە. سەرچاوەکانی هەواڵی رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاویان کردوەتەوە جموجۆڵی سەربازیی لە سنورەکانی ئەو بەشە لەگەڵ هەرێمی کوردستان بەدی دەکرێت و هێلی کۆپتەری سەربازیی بە ئاسمانی سەردەشت و پیرانشار و شنۆ و سەلاسی باوەجانی سوڕانەتەوە. ئەمڕۆ دوای حەوت رۆژ لە گیانلەدەستدانی بەهۆی ئەشکەنجەی هێزە ئەمنییەکانی ئێران یادی لەدایکبونی شادمان ئەحمەدی کرایە و مۆمی 33 سالەی تەمەنی لە سەر گڵکۆکەی ئەو گەنجەی داگیرسێنرا و پەتی سێدارەش سوتێنرا. رۆژی دوشەممە پەرلەمانی ئێران دانیشتنی خۆی تایبەت کرد بە پێداچونەوەی پەیوەندییەکانی تاران لەگەڵ وڵاتانی بەریتانیا و فەڕەنسا و ئەڵمانیا ئەویش بە هۆی ئەو پشتیوانیانەی کە بەرپرسان و پەرلەمانتارانی ئەو وڵاتە لە ناڕەزایەتییەکان دەیکەن و هاوکات تا ئێستا زیاتر 30 پەرلەمانتاری وڵاتانی ئەوروپا ئامادەییان دەربڕیوە ببنە کەفیل یان دەستەبەری یاسایی بۆ ئەو گەنجانەی لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران سزای سێدارەیان بەسەردا سەپێنراوە. باڵیۆزی سویسرا لە تاران رایگەیاند وڵاتەکەی رێگریی کردوە لە جێبەجێکردنی سێدارەی دەستگیرکراوێکی لاو کە تەمەنی لە 18 ساڵ کەمتر بوە و وتیشی بە راشکاوی بە بەرپرسانی ئێران راگەیەنراوە سویسڕا بە توندی دژی جێبەجێکردنی سزای سێدارەی دەستگیراوانی ناڕەزایەتییەکانە. داواکاری گشتی شاری قەزوێن لە ئێران بڵاوی کردەوە پێنج کافتریا و رێستۆران و خواردنگەیەک بەهۆی پێشکەشکردنی خزمەتگوزاریی بە ژنان و کچانی بێ سەرپۆش لە شارەکە داخراون. مانی حەقیقی، ئەکتەری ناوداری ئێران لە وەڵامی وەزیری کەلتور و فەرهەنگی ئێران کە داوای کردبو کۆنسێرت و کارە هونەرییەکان دەستپێبکەنەوە، رایگەیاند؛ رۆژانە تەرمی گەنجان و لاوان لە سەرتاسەری ئەو وڵاتە بەخاک دەسپێردرێن و "ئێمە شین دەگێڕین بۆیە کات و دەرفەتی سەما و ئاهەنگمان نییە". رۆژنامەی (جمهوری ئیسلامی) کە نزیکە لە زانا ئاینییەکانی شیعە لە لاپەڕەی سەرەکیدا هۆشداریی داوە کە بەرپرسانی ئێستای کۆماری ئیسلامی ئێران نابێت بە هەڵەکانیان وڵاتەکە هاوشێوەی لیبیا و عێراق لێبکەن. رۆژنامەی (کەیهان) کە سەر بە باڵی توندڕەوی دەسەڵاتداری ئێرانە نوسیویەتی: ریفۆرمخوازن و محەمەد خاتەمی، سەرۆک کۆماری پێشوتری وڵاتەکە هاوسارە و رێشمەکەیان بە دەست ئەمریکاوەیە بۆیە دەبێت دادگایی بکرێن. بە پێی دوایین ئاماری ناوەندی مافەکانی مرۆڤی ئێران (هەرانا) لە 94 رۆژی ناڕەزایەتییەکاندا 502 کەس لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران کوژراون.

بەکر شاهین سەرۆکی داواکاری گشتیی تورکیا کە بڕیارە لە ١٠ی تشرینی دووەمی ساڵی ٢٠٢٣، بەشداری لە دانیشتنی دادگاییکردنی پرسی داخستنی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) بکات راگەیەندراوێکی دژی پارتەکە بڵاوکردەوە. بەکر شاهین بانگەشەی ئەوەی کرد کە پەیوەندی هەدەپە لەگەڵ پەکەکە هەیە و وتی، " هەدەپە هەژمارە داراییەکانی خەزێنەی دەوڵەت بۆ هاوکاریکردنی پەکەکە بەکاردەهێنێت. پێویستە هەموو هاوکاریەکی خەزێنە بۆ هەدەپە بلوک بکرێن." دانیشتنی دۆسیەی داخستنی هەدەپە بۆ ١٠ی کانونی دووەمی ساڵی داهاتوو دواخراوە. بەکر شاهین سەرۆکی داواکاری گشتیی تورکیا کە دوژمنێکی سەرسەختی هەدەپەیە، لەدژی پارتەکە بەشداری لە دانیشتنەکەدا دەکات. دواتر بەڕێوەبەرانی هەدەپە لە بەرامبەر قسەکانی بەکر شاهین، بەرگری لە پارتەکەیان دەکەن. پرۆسەی بەڕێوەچوونی دۆسیەی هەدەپە لە دادگای دەستووری بنەڕەتی تورکیا، ٢١ی حوزەیرانی ساڵی ٢٠٢١ پەسەند کرابوو و تاوەکو ئێستا بەردەوامە. کۆمسیۆنی یاسایی هەدەپە لە ٢٥ی تشرینی دووەمی ئەمساڵدا، دۆسیەی بەرگرینامەکەی رادەستی دادگای دەستووری کردبوو. پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) سێیەم فراکسیۆنی نێو پەرلەمانی تورکیایە و لە هەڵبژاردنی ساڵی ٢٠١٨دا، ١١.٧٪ی دەنگەکانی بەدەست هێناوە و لە کۆی ٦٠٠ کورسی پەرلەمان بووە خاوەنی ٦٧ کوردی. حکومەتی ئاکەپە لە چەند ساڵی رابردوودا مافی پارێزبەندی لە ١٠ پەرلەمانتاری پارتەکە سەندەوە و لە ئیستادا ٥٧ کوردی پەرلەمانی بەدەستەوە ماوە. بەڵام لە ئێستادا بە بیانوی 'پەیوەندییەکانی لەگەڵ پەکەکە' بەکر شاهین سەرۆکی داواکاری گشتیی تورکیا لە ٧ی حوزەیرانی ٢٠٢١ سکاڵای لەدژیی تۆمار کردووە بۆ ئەوەی پارتەکە دابخرێت و قەدەغە بکرێت. ئەوەش لەکاتێکدا کە بڕیارە هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی تورکیا لە ١٨ی حوزەیرانی ساڵی ٢٠٢٣ بەڕێوە بچێت و مەترسی ئەوە هەیە، لەگەڵ نزیکبوونەوەی هەڵبژاردنەکان دادگای دەستووری تورکیا بڕیاری داخستنی هەدەپە بدات و بەم شێوەیە ئاستەنگی بۆ پارتەکە دروست بکات کە نەتوانێت بە ئاسانی بەشداری لە هەڵبژاردنەکاندا بکات.

هاوسەرۆکانی هەدەپە لە ناوچەی کادکۆی ئەستەنبوڵ، لەبارەی هێرشی دوێنێ سەر فەرهاد ئەنجو پەرلەمانتاری پارتەکەیان کە پۆلیسێک لەبەرچاوی کامێراکان زلەیەکی لێدا، کۆنفڕانسێکی رۆژنامەوانیان ساز کرد، بەڵام هێزە ئەمنیەکان هێرشیان کردە سەر هاوسەرۆکان و ئەندامانی پارتەکە و گەمارۆدران. سەرۆکی پارتە ئۆپۆزسیۆنەکانی تورکیا هێرشی هێزە ئەمنیەکانیان شەرمەزار کرد. ئەمڕۆ پەروین بوڵدان و میدحاد سانجار هاوسەرۆکانی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) لەبارەی هێرشی دوێنێ سەر فەرهاد ئەنجو پەرلەمانتارەکەیان کۆنفڕانسێکی رۆژنامەوانیان لە ناوچەی کادکۆی ئەستەنبوڵ ساز کرد کە بەرپرسێکی پۆلیس بە جلی مەدەنیەوە زلەیەکی لە فەرهاد ئەنجودا و ئەوەش کاردانەوەی گەورەی لێکەوتەوە. پەروین بوڵدان: زۆری نەماوە، ئاکەپە دەدۆڕێت و دەڕوات هێزە ئەمنیەکانی حکومەتی ئاکەپە، رێگەیان نەدا میدیاکان رۆماڵی کۆنفڕانسی رۆژنامەوانی هاوسەرۆکانی هەدەپە بکەن. پەروین بوڵدان کو گوێی بە فشارەکانی هێزە ئەمنیەکان نەدا، بۆ بەشداربووان قسەی کرد و قسەکانی لە رێگەی تەلەفونەوە تۆمارکران و بڵاوکرانەوە. بوڵدان لە قسەکانیدا رایگەیاند، ئەو زلەیەی لە فەرهاد ئەنجو دراوە، لە هەموو خەڵکی رۆبۆسکی دراوە کە فەرهاد ئەنجوش خەڵکی رۆبۆسکیە و ١١ ساڵ لەمەوبەر ٣٦ گەنجیان لە سنوری هەرێمی کوردستان لەلایەن فڕۆکە جەنگیەکانی تورکیا کۆمەڵکوژکران و وتی، " زۆری نەماوە، ئاکەپە دەڕوات و دەدۆڕێت." دواتر هێزە ئەمنیەکان هێرشیان کردە سەر هاوسەرۆکان و ئەندامانی هەدەپە و گەمارۆیاندان و رێگە نەدرا، بەردەوامی بە خۆپیشاندان و کۆنفڕانسی رۆژنامەوانیەکە بدرێت. ئۆپۆزسیۆن گەمارۆدانی هاوسەرۆکانی هەدەپەیان شەرمەزار کرد لەمبارەیەوە سەرۆکی پارتە ئۆپۆزسیۆنەکانی تورکیا تویتیان بۆ پشتگیری لە هەدەپە بڵاوکردەوە. سەرەتا کەمال کلچدارئۆغلۆ سەرۆکی گشتی پارتی گەلی کۆماری (جەهەپە)، تویتێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، بە هیچ شێوەیەک نابێت هیچ سەرۆکێکی پارتێک، رووبەرووی هێرش و گەمارۆی پۆلیس ببێتەوە و وتی، " گەمارۆدانی هاوسەرۆکانی هەدەپە کە شەرمێکە، شەرمەزار دەکەن." عەلی باباجان سەرۆکی پارتی دیموکراسی و پێشکەوتنیش (دەڤا) تویتێکی لەبارەی هێرشی سەر هاوسەرۆک و ئەندامانی هەدەپە بڵاوکردەوە و دەڵێت، " هێرشی سەر سەرۆکی پارتێکی سیاسی لەبەردەم باڵەخانەی پارتەکەی قبوڵ ناکرێت. بە هەموو شێوەیەک نادادپەروەری بەرامبەر میدحاد سانجار هاوسەرۆکی هەدەپە و هاوڕێکانی رەت دەکەمەوە. رێگە نادەین پێشێلکاریەکان لەدژی سیاسەتی دیموکراتی ببێتە نەریتێک." تویتێکی دیکە لە لایەن ئەحمەد داودئۆغلۆ سەرۆکی گشتی پارتی دوارۆژەوە بڵاوکرایەوە و وتی، " گەمارۆدانی سەرۆکی پارتێکی سیاسی لەلایەن پۆلیسەوە قبوڵ ناکرێت. ئەو کردەوەیەک بەرامبەر میدحاد سانجار هاوسەرۆکی هەدەپە ئەنجامدرا قبوڵ ناکرێت. ئاکەپە لە ئەنقەرە شاند دەنێرێتە لای هەدەپە و لە ئەستەنبوڵ پێشێلکاری بەرامبەر دەکات، ئەمە دووڕوویی سیاسیە." چی روویدابوو؟ دوێنێ لە شاری ئەستەنبوڵ، خۆپیشاندانێکی فراوان بۆ هەڵگرتنی گۆشەگیری سەر عەبدوڵلا ئۆجالان رێبەری پەکەکە و دژی سیاسەتی شەڕ بەڕێوەچوو. پەرلەمانتار و ئەندامانی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) بەشداریان لە خۆپیشاندانەکەدا کرد. هێزە ئەمنیەکانی تورکیا خۆپیشاندەرانیان گەمارۆدا و توندوتیژیان بەکارهێنا. بەرپرسێکی پۆلیس لە خۆپیشاندانەکەدا زلەیەکی لە فەرهاد ئەنجو پەرلەمانتاری هەدەپەدا و ئەوەش نارەزایەتیەکی گەورەی لێکەوتەوە. دەمیرتاش: زلەکە بەر خۆیان دەکەوێتەوە سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی هەدەپە لەمبارەیەوە تویتێکی بڵاوکردەوە و وتی، " ئەم دەسەڵاتە کە قوڕگی لەنێو خراپەکاریدا نوقم بووە، بە تەواوی سنورەکانی تێپەڕاندووە." دەمیرتاش لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا ئاماژەی بەوەدا، ئەو هێرشەکەی دوێنێ کە لەدژی دایکانمان و لەدژی فەرهاد ئەنجو پەرلەمانتاری هەدەپە ئەنجامدرا، لەلایەن کوردەوە هیچ کاتێک لەبیرناکرێت. دەمیرتاش لە کاردانەوەکەیدا لەبەرامبەر ئەو زلەیەی کە لە فەرهاد ئەنجو درا وتی، " ئێوە زلەتان نەبینیوە، چاوەڕێی سندوقەکانی هەڵبژاردن بکەن، دەبینن کە زلە چییە."

ئاژانسێکی هەواڵی ئەمریکا لە زاری بەرپرسانی عێراق بڵاوی کردوەتەوە؛ دانوستانەکانی نێوان تاران و ریاز بە نێوەندگیریی بەغدا بەهۆی ناڕەزایەتییەکانەوە گەیشتوەتە بنبەست. ئاژانسی هەواڵی (ئەسۆشیەتێدپرێس)ی ئەمریکا ئاشکرای کردوە؛ بەهۆی سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەکان لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران، دانوستانەکانی نێوان ئەو وڵاتە لە لەگەڵ وڵاتی سعودیە راگیراوە و بەغدا هیچ هیوایەکی بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی ئەو دوو وڵاتە نەماوە. ئاژانسەکە لە زاری ژمارەیەک بەرپرسی باڵای عێراق کە ناویان بڵاو نەکراوەتەوە ئاماژەی بەوەکردوە لە دوای دەستپێکردنی ناڕەزایەتییەکان بەهۆی ئەوەی ئێران ئامادەی کۆبونەوە و دانوستان لەگەڵ سعودیە نەبوە ئەو دانوستانانەی نێوانیان بە نێوەندگیریی بەغداد راگیراوە. پێشتر بەغدا میوانداریی پێنج گەڕی دانوستانی بەرپرسانی ئێران و سعودیەی کردبو بە مەبەستی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان ئەو دو وڵاتە کە لە ساڵی 2016 دوای هێرشی لایەنگرانی توندڕەوی کۆماری ئیسلامی بۆ سەر باڵیۆزخانەی سعودیە لە تاران و کۆنسوڵخانەکەی لە شاری مەشهە گرژیی تێکەوت و پەیوەندییە دیپلۆماسی و سیاسییەکانی نێوانیان راگیرا. ئێران لە دوای سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەکان سعودیەی تۆمەتبار کردوە لە رێگەی راگەیاند و میدیاکانی نزیک لەو وڵاتە هانی تێکدانی دۆخی ئێران دەدات و تەنانەت فەرماندەی سوپای پاسدارانیش هەڕەشەی هێرشکردنە سەر سعودیەی کرد لە ئەگەری بەردەوامبونی پشتیوانیی لە خۆپیشاندەران. بڵاوبونەوەی هەواڵی بە بنبەست گەیشتنی دانوستانەکانی ریاز و تاران لە کاتێکدایە بڕیارە رۆژی پێنجشەممە لە وڵاتی ئۆردون و لە لوتکەی (بەغداد 2) بەپرسانی سعودیە و ئێران لە پەراوێزی لوتکەکەدا دیداریان هەبێت و حسێن ئەمیرعەبدوڵڵاهیان، وەزیری دەرەوەی ئێران، وتویەتی: وڵاتەکەی بۆ مەرجەی سعودیە مامەڵەی خۆی بگۆڕێت ئامادەیە باڵیۆزخانەکەی لە ریاز بکاتەوە و پەیوەندییەکانی نێوان ئەو دوو وڵاتە ئاسایی ببێتەوە.    

 هاوڵاتی بە تۆمەتی چالاکی و تێوەگلان لەگەڵ بەرەی ئازادی فەڵەستینی، وەزارەتی ناوخۆی ئیسرائیل ڕۆژی یەکشەممە، پارێزەر وچالاکوانی فەڵەستینی سەڵاح حەموری دیپۆرتی فەڕەنسا کردەوە. سەڵاح حەموری، پارێزەر و چالاکوانی فەڵەستینی کە ماوەیەکی زۆرە لە ئۆرشەلیم نیشتەجێیە ، لە ١ی کانوونی یەکەم لەلایەن وەزارەتی ناوخۆیی ئیسرائیلەوە مۆڵەتی مانەوەی لە ئیسرائیل لێسەندرایەوە ودیپۆرتی فەڕەنسا کرایەوە. وەزارەتی ناوخۆی ئیسرائیل ئاماژەی بەوە کردووە، سەڵاح حەموری لەناو بەرەی فەڵەستینی چالاک بووە کە لەکاتێکدا ئەو گروپە بە گروپێکی تیرۆریستی ناسیندراوە لەلایەن ئیسرائیلەوە، هەروەها هانی کوشتن وتیرۆرکردنی ئیسرائیلیەکانی داوە، ئەمە جگە لەوەی سەڵاح حەموری لە ساڵانی ڕابردوودا تۆمەتبارکرابوو بە هەوڵی تیرۆرکردنی سەرۆکی حزبی ئەلترا ئۆرسۆدۆکس شاس. وەزارەتی دەرەوەی فەڕەنسا لە بارەی دیپۆرتکردنەوەی سەڵاح حەموری، لە بەیاننامەیەکدا سەرکۆنەی بڕیارەکەی ئیسرائیلی کرد و وتی، فەڕەنسا دژی ئەو بڕیارەیە وبەرگری لە مافەکانی سەڵاح حەموری دەکات. سەڵاح حەموری دوای دیپۆرتکردنەوەی بۆ فەڕەنسا لە لێدوانێکی ڕۆژانمەوانیدا وتی، من بەردەوام لە هەوڵەکانم ودژی ئەم داگیرکاریە دەوەستمەوە تا ئەوکاتەی مۆڵەتی گەڕانەوەم بۆ وڵاتەکەی خۆم بەدەست ئەهێنمەوە؛ هەروەها ئیسرائیلیشی بە" پەکتاوکردنی نەتەوەیی " تۆمەتبارکرد و وتیشی دیپۆرتکردنەوەی من لەلایەن ئیسرائیلەوە بۆ ئەوەیە نیشانی بدات کە کەس ناتوانێت بەرەنگاری ئیسرائیل ببێتەوە. سەڵاح حەموری، لە دایکێکی فەڕەنسیە وبەهۆی دایکیەوە خاوەنی ڕەگەزنامەی فەڕەنسیە، بۆ ماوەی ٧ ساڵ لە زینداندا بووە بەتۆمەتی کوشتنی ڕەبی ئۆڤادیا یوسف، دامەزرێنەری حیزبی ئەڵترا ئەرسۆدۆکس شاس، بەڵام لە ساڵی ٢٠١١ لە بەرامبەر گیلاد شالیتی لە زیندان ئازادکرا کە شالیت بۆ ماوەی نزیکەی ٥ ساڵ بوو لە غەزە گرووپی حەماس دەستگیری کردبوو.

هاوڵاتی شاندێکی نەتەوە یەکگرتووەکان گەیشتە ماڵی عەلی سیستانی گەورە مەرجەعی دینی شیعەکان لە شاری نەجەف. ئەمڕۆ دوشەممە نوسینگەی راگەیاندنی مەرجەعی باڵای شیعەکانی عێراق لە بەیاننامەیەکدا بڵاویكرده‌وه‌، ئەمڕۆ عەلی سیستانی له‌ ماڵه‌كه‌ی خۆیدا لە پارێزگای نەجەف پێشوازی لە کریستن ریچارد، راوێژکاری سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتوەکان و بەڕێوەبەری نێردەی لێکۆڵینەوە لە تاوانەکانی داعش لە عێراق كرد. ئاماژە بەوەشکراوە، سەردانەکە بە مەبەستی کۆبوونەوە لەگەڵ مەرجەعی باڵا و ئاگادارکردنەوەی لە دوایین پێشهاتەکانی کاری تیمی نێودەوڵەتی و ئەوەی بەدەستیهێناوە لە رووی بەدواداچوون و دادگاییکردنی چەکدارانی داعشەوە بووە. بەگوێرەی بەیاننامەکە، لەو دیدارەدا سیستانی ئەو سەرکەوتنە گەورەیەی عێراقییەکان لە خەباتە گەورەکەیان بۆ ڕزگارکردنی وڵاتەکەیان لە تیرۆریستییەکانی داعش بەبیرهێنایەوە، ستایشی ئەو قوربانییە گەورەیەی کرد و وتی، "ئەگەر ئەم سەرکەوتنە یەکلاکەرەوەیە نەبوایە، ئێستا نەدەکرا بە دوای چه‌كدارانی داعشدا بگەڕێن و لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بکرێن لەبەرامبەر ئەو تاوانانەی بەرامبەر عێراقییەکان ئەنجامیانداوە". لە بەیاننامەکەدا هاتوه‌، رێبه‌ری باڵا جەختی لە پێویستی کارکردن بۆ ئازادکردنی ئەو ژنه‌ تورکمان و ئێزیدیانە كرده‌وه‌ کە تاوه‌كو ئێستا له‌ ده‌ستی چه‌كدارانی ئەو ڕێکخراوە تیرۆریستییە لە سوریا ماون.    

بەرپرسێکی باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران رایگەیاند؛ توانایەکی زۆریان لە بواری ئەتۆمیدا بەدەستهێناوە بەڵام ئامانجیان نییە بۆمبی ئەتۆمیی دروست بکەن. کەمال خەرڕازی، راوێژکاری رێبەری کۆماری ئیسلامی ئێران لە لوتکەی تاران رایگەیاند؛ وڵاتەکەی خاوەنی 19 هەزار کورەی ئەتۆمییەوە و ئەوەش وای کرد وڵاتانی رۆژئاوا هەوڵی دانوستانی ئەتۆمیی لەگەڵ ئێران بدەن. ئەو بەرپرسە وتی: دروستکردنی بۆمبی ئەتۆمیی بە باوەڕی کۆماری ئیسلامی ئێران حەرامە و تاران پێی وا نییە ئاسایش و سەقامگیریی بە چەکی ئەتۆمیی دابین دەکرێت. خەرڕازی جەختی لەوە کردەوە کە کۆماری ئیسلامی ئێران ئامانجی لە بەرنامە ئەتۆمییەکەی دروستکردنی چەکی ئەتۆمیی نییە. لێدوانی ئەو بەرپرسە لە کاتێکدایە، ئێران لە بەرامبەر فشارە نێودەوڵەتییەکان و سزاکانی ئەمریکا رێژەی پیتاندنی یۆرانیۆمی بۆ زیاتر لە 60٪ بەرز کردوەتەوە کە دەبێت بە پێی یاسا نێودەوڵەتییەکان و رێککەوتنی ئەتۆمیی ساڵی 2015ی نێوان وڵاتانی 5+1 و ئەو وڵاتە، دەبێت رێژەی پیتاندن لە 5٪ زیاتر بەرز نەکرێتەوە.