كەشناسی هەرێم: بارانبارین تا سبەینێش بەردەوام دەبێت

بەگوێرەی راپرسیەکی کۆمپانیای لێکۆلینەوەی ماک، ئەگەر شەش لایەنەکەی ئۆپۆزسیۆنی تورکیا بە یەکگرتوویی بمێننەوە و هەدەپەش پشتگیریان بکات، دەتوانن شکست بە دەسەڵات بهێنن لە هەڵبژاردنەکاندا. محەمەد عەلی کولات سەرۆکی کۆمپانیای لێکۆلینەوەی ماک، لە چاوپێکەوتنێکی تەلەڤزیۆنیدا ئەنجامی راپرسی کۆمپانیاکەی بڵاوکردەوە بۆ هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی ساڵی ٢٠٢٣ی تورکیا. عەلی کولات دەڵێت، بەگوێرەی ئەنجامەکان ئەگەر تاوەکو هەڵبژاردنەکان، درز لەنێوان شەش لایەنەکەی ئۆپۆزسیۆن دروست نەبێت کە هاوپەیمانی گەلیان پێکهێناوە و پشتگیری پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) بەدەست بهێنن، دەتوانن ٥٦-٥٧٪ی دەنگەکان بەدەست بهێنن و رێژەی دەنگەکانی هاوپەیمانی کۆماری دەسەڵاتیش کە ئەردۆغان کاندیدکراوە، ٤٣-٤٤٪ دەبێت و بەم شێوەیە کاندیدی هاوبەشی ئۆپۆزسیۆن لە هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتیدا سەردەکەوێت. بریارە هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی تورکیا لە ١٨ی حوزەیرانی ساڵی داهاتوودا ئەنجام بدرێن. بەگوێرەی زۆربەی راپرسیەکان دەنگی هەدەپە لەنێوان ٩.٠ -١١٪ یاری دەکات. بەم پێیەش هەدەپە رۆڵی کلیل لەنێوان هاوپەیمانی کۆمار و هاوپەیمانی گەلدا دەگێڕێت. لە ئێستادا هەدەپە لەنێو هاوپەیمانی رەنج و ئازادیدا جێی خۆی گرتووە و پشتگیری خۆی بۆ هیچ لایەنێکی دیکە دیاری نەکردووە.

هاوڵاتی فەرمانگەی گومرگی ئوردن ڕایگەیاند، دەستیانگرتووە بەسەر دوو بارهەڵگری گەورەدا کە یەک تۆن  ئەمفیتامینی تیدابووە بەشێوەی هەویری خورما، کە کۆی گشتی نزیکەی ٦ ملیۆن حەبی کاپتاگۆن بووە لە ناو ساردکەرەوەی دوو بارهەڵگرەکەدا دۆزاروەتەوە لە سنوری نیوان ئوردن-عێراق. فەرمانگەی  گومرگی ئوردن ئاماژەی بەوەشدا، ئەوە  یەکێک بووە  لە گەورەترین باری ماددە هۆشبەرەکان تاوەکوو ئێستا دەستی بەسەردا گیرابێت. حەبی کاپتاگۆن بەڕێژەیەکی زۆر لە سوریا بەرهەم دەهێنرێت، بازرگانان لە سەروبەندی ململانێکاندا دەیان فرۆشت بە سەربازەکان بەتایبەتی لەگەڵ خواردنەوە کافاینەکان. بەهۆی پەرەسەندی هەژاری وزیادبوونی ململانێکان لە سوریا، زۆربەی سوریەکان دەستیانداوەتە بازرگانی کردن و بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان،بەجۆرێک بازرگانیکردنی ماددە هۆشبەرەکان ڕێژەکانیان زۆر زیاترە لە هاوردەکردنە ئاساییەکان. هەرچەندە حوکمەتی سوریا ئەوە ڕەتدەکاتەوە کە وڵاتەکەی بەوجۆرە بازرگانی بە ماددە هۆشبەرەکان بکات، بەڵام هەموو ڕاپۆرتەکان باس لەوە دەکەن کە  زۆربەی کەسایەتیە سەربازی و بازرگانەکانی سوریا بەشذارن لە بەرهەمهێنان و بازرگانی کردن بە کاپتاگۆنەوە. کاپتاگۆن، ئەمفیتامینیکە کە کاریگەریەکی گەورەی هەیە لەسەر ناوەندە کۆئەندامی دەمارو وا لەکەسەکە دەکات بەوریایی بمێنێتەوە ونەخەوێت. کاپتاگۆن لە سوریاوە بە قاچاخ دەبرێتە وڵاتانئ ئوردن، عێراق، سوعودیە ووڵاتانی کەنداو، کە ئەم وڵاتانە بازاری سەرەکی کاپتاگۆنن.        

هاوڵاتی به‌ڕێوەبه‌رایه‌تی هه‌واڵگری سه‌ربازی عێراق رایگه‌یاند، له‌ ئۆپراسۆنێكی هاوبه‌شدا هێزه‌كانیان توانیویانه‌ هه‌شت تیرۆرست دەستگیربکەن. ئەمڕۆ یەکشەممە هه‌واڵگری سه‌ربازی عێراق له‌ راگه‌یه‌ندراوێكدا وتی،له‌ ئۆپراسۆنێكی هاوبه‌شدا هێزه‌كانیان توانیویانه‌ هه‌شت تیرۆریست له‌ پێنج پارێزگای جیاواز ده‌ستگیربكه‌ن كه‌ له‌لایه‌ن دادگاوه‌ و به‌ مادده‌ی چواری تیرۆر داواكراوبون. لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئەوەشی ڕونکردۆتەوە، "به‌ پشتبه‌ستن به‌ زانیارییه‌ هه‌واڵگرییه‌كانی تایبه‌ت به‌ فیرقه‌كانی هه‌واڵگری و ئاسایشی فه‌رمانده‌یی ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی به‌سره‌، میسان، ئه‌نبار به‌ هاوكاری له‌گه‌ڵ هه‌واڵگری و هێزه‌كانی لیوای فه‌رمانده‌یيةكان، كه‌مینی سه‌ربازی چڕیان له‌چه‌ند ناوچه‌یه‌كی هه‌ریه‌كه‌ له‌ پارێزگاكانی به‌غدا، ئه‌نبار، به‌سره‌، میسان و ڕۆژئاوای نه‌ینه‌وا دانا". هەربۆیە "له‌ ئه‌نجامی ئه‌و ئۆپراسۆنه‌ به‌رفراوانه‌ی كه‌ له‌و پێنج پارێزگایه‌ ئه‌نجامدرا، توانرا هه‌شت تیرۆریستی داواكراو به‌ پێی مادده‌ی چواری تیرۆر له‌ قه‌زاكانی قائیم، ته‌لعه‌فه‌ر، قه‌لعه‌ ساڵح، هیت، مه‌حمودییه‌، ڕه‌مادی و مه‌دینه‌ ده‌ستگیربكه‌ن". لە کۆتایدا هاتووە تیرۆرستەکان راده‌ستی لایه‌نی په‌یوه‌ندیدار كراون بۆ ئه‌وه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌ و رێكاری یاساییان له‌گه‌ڵدا بگیرێته‌به‌ر".

کۆمپانیایەکی دیکە راپرسیەکەی لەبارەی هەڵبژاردنەکانی تورکیا ئاشکرا کرد و بەگوێرەی راپرسیەکە، دەنگەکانی ئۆپۆزسیۆن لەپێش دەنگەکانی دەسەڵاتەوەن. کۆمپانیای (ئۆ ئاڕ جی) تایبەت بە راپرسی و لێکۆلینەوەکان کە کۆمپانیایەکی دیارە لە تورکیا، راپرسیەکی لەبارەی هەڵبژاردنەکانی تورکیا ئەنجامدا کە لە ١٩ -٢٢ی کانونی یەکەم ئامادەی کردووە و لە ٤٢ پارێزگای تورکیا، چوار هەزار و ٢٢٠ کەس بەشداریان تێیدا کردووە. لە راپرسیەکەدا، پرسیار لە بەشداربووان کراوە کە ئەگەر ئەم یەکشەممەیە هەڵبژاردن بێت، دەنگ بە کام هاوپەیمانی دەدەیت، ئەنجامەکەی بەم شێوەیەیە بووە؛ هاوپەیمانی کۆمار (پارتی داد و گەشەپێدان و پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرست) ٣٨.٣٪ هاوپەیمانی گەل (پارتی گەلی کۆماری، پارتی باش، سەعادەت، دەڤا، دوارۆژ و پارتی دیموکرات) ٤١.٧٪ لەلایەکی دیکەوە پرسیار لە بەشداربووان کراوە کە دەنگ بە کام لایەن دەدەن، ئەنجامەکەی بەم شێوەیە بووە. ئاکەپە ٣١.٢٪ جەهەپە ٢٤.٢٪ پارتی باش ١٧.٥٪ هەدەپە ٧.٥٪ مەهەپە ٧.١٪ لە ماوەی دوو مانگی رابردوو، بە دەیان راپرسی لەبارەی هەڵبژاردنەکانی تورکیاوە ئەنجامدراون، تاوەکو ئێستا هیچ راپرسیەک باسی سەرکەوتنی هاوپەیمانی کۆماریان نەکردووە کە رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکایەتی دەکات. بڕیارە هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی تورکیا، لە ١٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٣دا بەڕێوەبچن. ئەوەش لەکاتێدایە کە تورکیا رووبەرووی قەیرانێکی گەورەی ئابوری بووەتەوە و بەگوێرەی دەسەڵات هەڵاوسان نزیکەی ٨٥٪ و بەگوێرەی ئۆپۆزسیۆنیش ١٧٠٪ بەرز بووەتەوە.

پەروین بوڵدان و میدحاد سانجار هاوسەرۆکانی هەدەپە داوایان لە دەسەڵاتدارانی فەرەنسا کرد، بە زووترین کات راستی پشت کۆمەڵکوژیەکەی پاریس ئاشکرا بکەن. پەروین بوڵدان و میدحاد سانجار هاوسەرۆکانی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) سەبارەت بە هێرشە چەکداریەکەی دوێنێ بۆسەر ناوەندی رۆشنبیری کوردی ئەحمەد کایا لە پاریس راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە. لە راگەیەندراوەکەدا کە بە زمانی تورکی و فەڕەنسی بڵاوکرایەوە ئاماژە بەوەکراوە کە پێویستە رای گشتی لە راستی هێرشەکە ئاگادار بکرێتەوە. راگەیەندراوەکە بەم شێوەیەیە: "بە داخەوە لە هێرشێکی دڕندانەدا بۆ سەر ناوەندی رۆشنبیری ئەحمەد کایا لە پاریسی پایتەختی فەڕەنسا، ٣ هاووڵاتیی کورد گیانیان لەدەستدا و ٣ هاووڵاتیی دیکەش بریندار بوون. سەرەتا بە توندی ئیدانەی ئەم هێرشە دڕندانەیە دەکەین و سەرەخۆشی خۆمان ئاراستەی خزم و کەسوکاری ئەو کەسانە دەکەین کە گیانیان لەدەستداوە، هیوای زوو چاکبوونەوە بۆ برینداران دەخوازین. چاوەڕوانی ئێمە لە دەسەڵاتدارانی فەرەنسا ئەوەیە کە راستی پشت رووداوەکە بۆ رای گشتی ئاشکرا بکەن. تاکە ڕێگە بۆ ڕێگریکردن لەم جۆرە هێرشە ڕەگەزپەرستانە، ئاشکراکردنی راستیەکانە." ف.ق

هاوڵاتی نێرگز محەمەدی کە پێشەنگی چالاکوانانی مافی مرۆڤە لە نامەیەکدا کە لە زیندانی ئیڤین نوسیویەتی ودەست بی بی سی کەوتووە، باس لەوە دەکات کە پۆلیس بە چەندەها شێوە ئەشکەنجەی زیندانیەکان دەدات ودەستدرێژی سێسی دەکاتە سەر ژنان. نێرگز محەمەدی کە ئیستا لە زینداندایە بە تۆمەتی بڵاوکردنەوەی پروپاگەندە، لە نامەیەکدا باس لەوە دەکات، دوای ئەوەی دەستگیرکراوەکانی ئەم دواییانەی خۆپیشداندانەکان گواسترانەوە بۆ بەشی ژنانی ئیڤین توانی لە نزیکەوە شایەتحاڵی ئەشکەنجەی ژنان بێت کە چۆن دەستدرێژی سێکسی وئەشکەنجەی جەستەی دراون. نێرگز بەم جۆرە باسی لە ئەشکەنجەی یەکێک لەو ژنانە کردووە، دوای ئەوەی پۆلیس ژنێکیان دەستگیرکردووە لە ناو خۆپیشاندانەکان بە ماتۆڕسکیل گواستویانەوەتەوە زیندان دوو پۆلیس دەستدرێژی سێکسیان کردۆتە سەر ژنەکە، هەروەها یەکێکی تر لەو ژنانەی کە چاوم پێکەوت چالاکوانێکی دیاری ئێران بوو کە دەستیان کەلەپچە کردبوو و شوێنەواری چەقۆ و لێدان بە جەستەیەوە دیاربوو، هاوکات دەستدرێژی کرابۆیە سەر.   نێرگز محمەدی، لەبارەی پێشێلکاری وسەرکوتکاریەکانی کۆماری ئیسلامی ئێرانەوە بۆ سەرخۆپیشاندەران وتی، هەرچەندە باسکردن و ئاشکراکردنی ئەم ئەشکەنجانە ڕەنگە خێزانی دەستگیرکراوەکان بترسێنێت، بەڵام گرنگە باس بکرێت تاوەکوو بەهەموو جۆرێک هەوڵی رێگریکردنی بدرێت.   نێرگز محەمەدی، جێگری سەرۆکی ناوەندی داکۆکیکارانی مافی مرۆڤی شیرین عیبادی خاوەن خەڵاتی نۆبڵە، کە  لە ساڵی ٢٠١١ەوە چەندین جارسزای زیندانیکردنی بەسەردا سەپێنراوە و لە ئێستاشدا بە تۆمەتی "بڵاوکردنەوەی پڕوپاگەندە" لە زینداندایە، هەروەها ناوی لە لیستی ١٠٠ ژنە ئیلهام بەخش وکاریگەری جیهاندا بوو کە لە لایەن بی  بی سیەوە بڵاوکرایەوە. نێرگز لە نامەکەیدا ڕایگەیاند " ئێمە پاشەکشە ناکەین"                                

هاوڵاتی بارانی بەخوڕ بەغدا و چەندین پارێزگای دیکەی عێراقی گرتووەتەوە. ئاوێکی زۆر لە شەقامەکان کۆبووەتەوە و ئەمیندارییەتی بەغداش دۆخی نائاسایی راگەیاندووە. شەوی ڕابردوو، شەپۆلێكی بارانبارینی بەخوڕ عێراقی گرتەوە و بەوهۆیەوە له‌زۆربه‌ی پارێزگاكان به‌تایبه‌ت له‌(به‌غدا، به‌سره‌، نه‌جه‌ف، كه‌ربه‌لا و زیقار) و چه‌ند ناوچه‌یه‌كی تر لافاو دروستبون‌ و زیانی گیانی‌ و مادیشی به‌دوای خۆیدا هێنا. میدیا عێراقیه‌كان بڵاویان كردەوە، له‌ پارێزگاكانی ناوه‌ڕاست ‌و باشوری عێراق لافاو دروستبوه ‌و به‌هۆیه‌وه‌ كه‌سێك گیانی له‌ده‌ستداوه ‌و چواری تریش برینداربون‌ و له‌ به‌شێك له‌پارێزگاكانیش ته‌زوی كاره‌با بچڕاوه‌ و ئاو چووەته‌ ناو خانوی نیشته‌جێبون ‌و بازاڕ و شوێنه‌ گشتی ‌و بازرگانیه‌كان.  لە گەڕەکی 7ی نیسانی قەزای شەترە لە باکووری پارێزگای زیقار، خانوویێک رووخا و کەسێکی تەمەن 30 ساڵ گیانی لەدەستدا کە سەرباز بووە لە سوپای عێراق. لە ناسرییەی ناوەندی پارێزگای زیقاریش ئاو چووە نێو نەخۆشخانەی منداڵانی محەممەد موسەوی.  هەروەها لە قەزای سادق لە پارێزگای بەسرە بەهۆی رووخانی خانووەوە منداڵێکی تەمەن 7 ساڵان گیانی لەدەستدا و 4 ئەندامی دیکەی ئەو خێزانە بە سەختی برینداربوون. هەر بەهۆی بارانەوە، وەزارەتی خوێندنی باڵای عێراق تاقیکردنەوەی ئەمڕۆ شەممەی وەرزی کۆتایی قوتابییانی خوێندنی باڵای دواخست. هەروەها بەڕێوەبەرایەتیی پەروەردەی بابل بڵاویکردەوە، بەهۆی بارانباراینەوە ئەمڕۆ شەممە لە تەواوی قوتابخانەکانی پارێزگای بابل کراوەتە پشوو. کازم سەلمان بورهان، بەڕێوەبەری گشتی بەرگری شارستانی عێراق ڕایگەیاند، بەفەرمانی وەزیری ناوخۆی عێراق تەواوی تیمەکانی بەرگری شارستانی خراونەتە حاڵه‌تی ئاماده‌باشیه‌وه‌ بۆ پاککرنەوەی مەنهۆڵ ‌و ڕێڕەوەکانی ئاوەڕۆ و به‌هاناوه‌چونی هاوڵاتیان.  

هاوڵاتی سەرۆکی یەکێتی پزیسکانی تورکیا، بەهۆی ئەوەی داوای لێکۆڵینەوەی لە تەرمی گەریلاکانی پەکەکە کرد بەوەی کە گومان هەبوو بە هۆی بەکارهێنانی چەکی کیمیایی گیانیان لەدەست دا بێت، حوکمەتی تورکیا تۆمەتباری کرد بە بانگەشەی تیرۆر و بەوهۆیەوە دادگای دەکات. شەبنەم کۆرۆر فنجانچی، سەرۆکی یەکێتی پزیشکانی تورکیا وشارەزای پزیشکی دادوەری لە  ٢٦ مانگی تشرینی یەکەم دەستگیرکرا، بەهۆی ئەوەی دوای بڵاوبونەوەی راپۆرتەکانی میدیاکانی پەکەکە کە باسیان لە گیان لەدەستدانی  گەریلاکانی پەکەکە کرد لە چیاکانی کوردستان  بەهۆی بەکارهێنانی چەکی کیمیای لەلایەن تورکیا، داوای لێکۆڵینەوەی لە تەرمی گەریلاکان کرد، لە ئێستاشدا سەرۆکی دادگا بڕیاری داوە بە زیندانیکردنی فناجنچی تاوەکوو دادگای داهاتوو. بەڵام دوا بەدوای داواکانی شەبنەم فنجانچی وبڵاوبونەوەی ڕاپۆرتی میدیاکانی پەکەکە لەبارەی بەکارهێنانی چەکی کیمیای دژ بە گەریلاکانی پارتی کرێکاران، ڕاستەوخۆ حوکمەتی تورکیا ئەو تۆمەتانەی ڕەتکردەوە و شەبنەم فنجانچی بە تۆمەتی بانگەشەی تیرۆر تۆمەتبارکرد و دەستگیرکرا. هاوکات بەهۆی دەستگیرکردن و تۆمەتبارکردنی سەرۆکی یەکێتی پزیشکانی تورکیا، لە تورکیا ناڕەزایی و خۆپیشداندان درووست بوو، کە تێیدا ٣ خۆپیشاندەر دەستگیرکران. سەرەڕای دەستگیرکردنی، شەبنەم فنجانچی سورە لەسەر داواکەی لەمەڕ لێکۆڵینەوەکان لە تەرمی ١٧ گەریلا، هەربۆیە دووبارە دوای دادگاییکردنی  لەناو هۆڵی دادگای ئیستەنوبڵ داوای کرد لێکۆڵینەوەی جدی لەسەر ئەو بابەتە بکرێت، جەختیشی کردەوە کە سورە لەسەر داکۆکی کردن لە ئازادی ڕادەربڕین و دەستکەوتنی زانیاری درووست.   لەبارەی دەستگیکردن ودادگایی کردنی شەبنەم کۆرۆر فنجانچی، فرانک ئولڕیچ مۆنتگۆمێری ئەڵمانی و سەرۆکی دەستەی پزیشکی جیهانی لە بەیاننامەیەکدا وتی " لەجیاتی دەستگیرکردن پێویستە دەستخۆشی لە کارەکانی ئەو پزیشکە بکرێت. هەروەها ڕێکخراوی چاودێری مافەکانی مرۆڤ وچەند ڕێکخراوێکی دیکە، داوای ئازادکردنی شەبنەم فناجنچیان کرد و داکۆکیان لە مافەکانی کرد. شەبنەم فنجانچی کە تەمەنی ٦٣ ساڵە و هەمیشە بە ڕەخنەکانی دژی دەسەڵاتی ئەردۆگان ناسراوە، لەگەڵ ئەوەشدا داکۆیکارێکی سەختی مافی مرۆڤە لە تورکیا. شەبنەم فنجانچی لە میانەی دادگایەکەیدا وتی "ئەمە هەلێکی گرنگ و زێڕینە بۆمن بۆ داکۆکیکاری لە مافەکانی مرۆڤ، وا بیرمەکەنەوە کە دادگایی کردن کارێکی سەخت بێت بۆمن".     سەرۆکی یەکێتی پزیسکانی تورکیا، بەهۆی ئەوەی داوای لێکۆڵینەوەی لە تەرمی گەریلاکانی پەکەکە کرد بەوەی کە گومان هەبوو بە هۆی بەکارهێنانی چەکی کیمیایی گیانیان لەدەست دا بێت، حوکمەتی تورکیا تۆمەتباری کرد بە بانگەشەی تیرۆر و بەوهۆیەوە دادگای دەکات.   شەبنەم کۆرۆر فنجانچی، سەرۆکی یەکێتی پزیشکانی تورکیا وشارەزای پزیشکی دادوەری لە  ٢٦ مانگی تشرینی یەکەم دەستگیرکرا، بەهۆی ئەوەی دوای بڵاوبونەوەی راپۆرتەکانی میدیاکانی پەکەکە کە باسیان لە گیان لەدەستدانی  گەریلاکانی پەکەکە کرد لە چیاکانی کوردستان  بەهۆی بەکارهێنانی چەکی کیمیای لەلایەن تورکیا، داوای لێکۆڵینەوەی لە تەرمی گەریلاکان کرد، لە ئێستاشدا سەرۆکی دادگا بڕیاری داوە بە زیندانیکردنی فناجنچی تاوەکوو دادگای داهاتوو. بەڵام دوا بەدوای داواکانی شەبنەم فنجانچی وبڵاوبونەوەی ڕاپۆرتی میدیاکانی پەکەکە لەبارەی بەکارهێنانی چەکی کیمیای دژ بە گەریلاکانی پارتی کرێکاران، ڕاستەوخۆ حوکمەتی تورکیا ئەو تۆمەتانەی ڕەتکردەوە و شەبنەم فنجانچی بە تۆمەتی بانگەشەی تیرۆر تۆمەتبارکرد و دەستگیرکرا. هاوکات بەهۆی دەستگیرکردن و تۆمەتبارکردنی سەرۆکی یەکێتی پزیشکانی تورکیا، لە تورکیا ناڕەزایی و خۆپیشداندان درووست بوو، کە تێیدا ٣ خۆپیشاندەر دەستگیرکران. سەرەڕای دەستگیرکردنی، شەبنەم فنجانچی سورە لەسەر داواکەی لەمەڕ لێکۆڵینەوەکان لە تەرمی ١٧ گەریلا، هەربۆیە دووبارە دوای دادگاییکردنی  لەناو هۆڵی دادگای ئیستەنوبڵ داوای کرد لێکۆڵینەوەی جدی لەسەر ئەو بابەتە بکرێت، جەختیشی کردەوە کە سورە لەسەر داکۆکی کردن لە ئازادی ڕادەربڕین و دەستکەوتنی زانیاری درووست.   لەبارەی دەستگیکردن ودادگایی کردنی شەبنەم کۆرۆر فنجانچی، فرانک ئولڕیچ مۆنتگۆمێری ئەڵمانی و سەرۆکی دەستەی پزیشکی جیهانی لە بەیاننامەیەکدا وتی " لەجیاتی دەستگیرکردن پێویستە دەستخۆشی لە کارەکانی ئەو پزیشکە بکرێت. هەروەها ڕێکخراوی چاودێری مافەکانی مرۆڤ وچەند ڕێکخراوێکی دیکە، داوای ئازادکردنی شەبنەم فناجنچیان کرد و داکۆکیان لە مافەکانی کرد. شەبنەم فنجانچی کە تەمەنی ٦٣ ساڵە و هەمیشە بە ڕەخنەکانی دژی دەسەڵاتی ئەردۆگان ناسراوە، لەگەڵ ئەوەشدا داکۆیکارێکی سەختی مافی مرۆڤە لە تورکیا. شەبنەم فنجانچی لە میانەی دادگایەکەیدا وتی "ئەمە هەلێکی گرنگ و زێڕینە بۆمن بۆ داکۆکیکاری لە مافەکانی مرۆڤ، وا بیرمەکەنەوە کە دادگایی کردن کارێکی سەخت بێت بۆمن".      

مەیسەم پیر فەلەک باوکی کیان دوای 40 رۆژ لە مەرگی کوڕەکەی ئاگادار دەکرێتەوە کە لە ناڕەزایەتییەکانی شاری مالێ میر (ئیزە) کوژرا. کیان پیرفەلەک منداڵێکی تەمەن 10 ساڵان بو کە لە ناڕەزایەتییەکانی (16/11/2022) شاری مالێ میر لە پارێزگای خوزستان لەگەڵ باوکی پێکران و ئەو دەستبەجێ گیانی لەدەستدا و باوکیشی بەهۆی سەختی برینەکانیەوە لەژێر چاودێریی پزیشکیدابو و داواجار رۆژی هەینی ئەو باوکە دەزانێت کە رۆڵەکەی گیانی لەدەست داوە. کیان پیرفەلەک بەهۆی بڵاوبونەوەی و دروستکردنی چەند تۆمارێکی ڤیدیۆیی پێش مەرگی بوەتە یەکێک لە کاراکتەرە سەرەکییەکانی ناڕەزایەتییەکان و لە زاری ئەوەوە تەنانەت مامۆستایانی خوێندگاکان، وانەکانیان بە ناوی (خودای پەلکەزێڕینە) دەست پێدەکەن کە کیان زۆربەی تۆمارە ڤیدیۆییەکانی بەوە دەست پێدەکرت. پێشتریش لە شاری جوانڕۆ لە رۆژهەڵاتی کوردستان باوکێک بە ناوی مەحمود تەیموری دوای یەک مانگ بە مەرگی مەسعودی کوڕی دەزانێت لە کاتێکدا هەردوکیان پێکەوە لە یەک رۆژدا و لە ناڕەزایەتییەکانی ئەو شارەی رۆژهەڵاتی کوردستان برینداربون و خۆی گوزاریەوە بۆ نەخۆشخانە و کوڕەکەی لە گۆڕستانی جوانڕۆ بەخاک سپێردرا.

هاوڵاتی مەترسییەكانی كەمبوونەوەی ئاو لەعێراق  نەتەوەیەكگرتووەكان دەخاتە جووڵەو دەڵێت: ئامادەن ناوبژیوانی لەنێوان عێراق و توركیا بكەن، بەپێی پێشبینی شارەزایانیش بۆ ساڵی 2030 بەڕێژەی 50٪ی ئاوی سەرزەوی لەعێراقدا كەم بكات، وڵاتی ئێران رێڕەوی زیاتر لە 20 سەرچاوی ئاوی گۆڕیوە كە دێتە ناو خاكی عێراق و هەرێمی كوردستانەوەو یەدەگی ئاوی عێراقیش پێنج ملیار مەتر چوارگۆشە ئاوە كە سێ ملیاری یەدەگێكی مردووە، لەڕووی كشتوكاڵیشەوە رووبەرە چێنراوەكان لە 33 ملیۆن دۆنمەوە بۆ كەمتر لە 10 ملیۆن دۆنم لەكاتی ئێستادا كەمیكردووە، رووبەری چێنراوی گەنم لە 10 ملیۆن دۆنمەوە بۆ چوار ملیۆن دۆنم زەوی كەمیكردووە. نێردەی نەتەوەیەكگرتووەكانیش بۆ هاریكاری عێراق (یۆنامی) رایگەیاندووە كەئامادەن بۆ چارەسەركردنی دۆسیەی ئاو لەگەڵ توركیا ناوبژیوانی لەنێوان عێراق و توركیادا بكەن ئەگەر بێتو ئەو دوو وڵاتە داوای لێبكەن، ئاماژەشی بەوەكردووە كە نەتەوەیەكگرتووەكان بەوردی چاودێری دۆخی هۆڕەكانی باشووری عێراق دەكات كە بەهۆی نەمانی ئاوەوە وشكیان كردووەو كارەساتێكی ژینگەیی و مرۆیی گەورەی دروستكردووە. ئەو وشكەساڵییەی كەئەمساڵ عێراق تێیپەڕاند لەدوای ساڵی 1930ەوە قورسترین وشكەساڵی بووەو رێژەی یەدەگی ئاو لەسەدا 60 بەبەراورد بەساڵانی پێشووتر كەمیكردووە، كەزیاتر ناوچەكانی باشووری عێراق لێی زیانمەد بوون، یەدەگی ئاوی عێراق پێنج ملیار مەتر چوارگۆشە ئاوە كە سێ ملیاری یەدەگێكی مردووەو سودی لێ نابینرێت، هۆكاری كەمبوونەوەی ئاویش كەمی باران بارین و سوود نەبینین و ئەمبارنەكردنی ئاوی باراناوو گرتنەوەی ئاوی رووبارەكان لەتوركیا و ئێرانەوەیە. بەرنامەی گەشەپێدانی پەردەوامی ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش لەبانكی نێودەوڵەتی دانی بەمەترسیی دۆخی ئاو لەعێراقدا ناوەو ئاماژەی بەوەكردووە توانا ناوخۆییەكان بۆ دابینكردنی ئاوی پاك لاوازە، ئەوەشی خستووەتەڕوو گۆڕانی كەشوهەواو كەمبوونەوەی باران بارین تاوەكو ساڵی 2040 دەبێتەهۆی كەمبوونەوەی ئاو بەڕێژەی لەسەدا 40. گرتنەوەو گۆڕینی سەرچاوەكانی ئاو بەجۆرێكە وڵاتێكی وەكو ئێران تاوەكو ئێستا رێڕەوی 20 سەرچاوەی سەرەكی ئاوی گۆڕیوە كەدەڕژایە ناو خاكی عێراقەوە، وڵاتی توركیاش بەدەیان بەنداوی لەسەر رووباری فورات درووستكردووەو رێڕەوی رووبارەكەی گۆڕیوە ئەمەش هۆكارێكی سەرەكی بووە بۆ كەمبوونەوەی ئاوو بەبیابانبوون لەعێراقدا، بەپێی ئامارەكانیش لەئێستادا تەنها لەسەدا 41٪ی دانشتوانی عێراق ئاوی پاك و شیاویان دەستدەكەوێت بۆ مەبەستی بەكارهێنانی رۆژانەیان، هەروەها رێژەی 38٪ی دانیشتوانی عێراق كەمتر لەپێداویستی رۆژانەیان دەستدەكەوێت و رێژەی 21٪ی دانیشتوانی عێراق ئاوی پاكیان بەردەست نیە كەشیاوی خواردنەوە بێت بەپێی ستانداردە جیهانییەكان. لەڕووی كشتوكاڵیشەوە رووبەرە چێنراوەكان لە 33 ملیۆن دۆنمەوە بۆ كەمتر لە 10 ملیۆن دۆنم لەكاتی ئێستادا كەمیكردووە، رووبەری چێنراوی گەنم لە 10 ملیۆن دۆنمەوە بۆ چوار ملیۆن دۆنم زەوی كەمیكردووەو هی برنجیش لەنیو ملیۆنەوە بۆ چارەكە ملیۆنێك دۆنم كەمیكردووە. كاریگەری كەمبوونەوەی ئاو هەر بەتەنیا لەكشتوكاڵ و ئاودێریدا رەنگی نەداوەتەوە، بەڵكو كاریگەری زۆریشی هەیە لەسەر ئەو پیشەسازییانەی كەپێویستیان بەئاوی زۆر هەیەو هەروەها بۆ دابینكردنی وزەی كارەباو شەپۆلەكانی كۆچ و ئەو گرفتە كۆمەڵایەتیانەی لەنێوان جوتیاران و راوچیاندا سەرهەڵدەدات. بەبڕوای شارەزایانیش كەمبوونەوەی ئاو لەعێراقدا چەندین رەهەندی ناوخۆیی و دەرەكی هەیە  كەپێویستە دەوڵەت كاری بۆ بكات و كاریگەرییەكانی لەسەر ژیانی هاووڵاتیان كەمتر بكاتەوە، ئەویش بەدروستكردنی بەنداوی ناوخۆیی زۆرو سود بینین لەئاوی باران و گفتوگۆكردن لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ بۆ پێدانی بەشە ئاوی پێویست بەعێراق و چەندین رێكاری دیكە.  

هاوڵاتی هۆشداری لەمەترسییەكانی زیادبوونی ژمارەی دانیشتوانی عێراق دەدرێت و شارەزایانی بواری ئابووریش ئەمە بەئاڵنگارییەكی ئابووری دەزانن بەتایبەت كەحكومەت ناتوانێت سوود لەو گەشەسەندنە لەبواری ئابووریدا  ببینێت و بەگەڕی بخات، هاوكات وەزارەتی پلاندانانی عێراق دەڵێت ژمارەی دانیشتوانی عێراق بەهاتنی ساڵی ٢٠٣٠ دەگاتە نزیكەی ٥٠ ملیۆن كەس. بەپێی رێژەی گەشەسەندنی دانیشتوان كەئێستا هەیەو لەسەدا ٢.٥ی ساڵانەیە، بەهاتنی ساڵی ٢٠٣٠ ژمارەی دانیشتوانی عێراق دەگاتە ٥٠ ملیۆن كەس، چاوەڕواندەكرێت بەكۆتاییهاتنی ئەمساڵ ژمارەی دانیشتوان بگاتە ٤٢ ملیۆن كەس، هەموو ئەم پێشبینیانەش لەكاتێكدایە كەسەرژمێرییەكی تەواوەتی لەعێراقدا لەدوای ساڵی ٢٠٠٣ نەكراوە. هەرچەندە پێشووتر لەساڵی ١٩٩٧ سەرژمێرییەك لەناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی حكومەتی عێراق جگە لەناوچەكانی هەرێمی كوردستان ئەنجامدراوە، بەڵام بەهۆی ئەوەی هەرێمی كوردستانی نەگرتووەتەوە بۆیە كاری پێناكرێت و لەئێستادا كار بەو سەرژمێرییە دەكرێت كە لەساڵی ١٩٨٧ لەتەواوی عێراقدا ئەنجامدراوەو دانی پیادا دەنرێت. وەزارەتی پلاندانانی عێراق باس لەوەشدەكات كە لەپێشووتردا بەڵگەنامەیەكی نیشتمانی هەبووە بۆ گەشەسەندنی دانیشتوان كەتیایدا رێڕەوە بنەڕەتییەكانی سیاسەتی گەشەسەندنی تیادا دیاریكراوە كەپێویستە لەماوەی ساڵانی داهاتوودا جێبەجێبكرێت و جەخت لەوەكراوەتەوە كە پێویستە گەشە بەبوارەكانی تەندروستی و فێركردن و نیشتەجێبوون و گەنجان بدرێت بەوپێیەی گەنجان بەشێكی گەورەی كۆمەڵگان، هەروەها گرنگی بەهاوكاریكردنی تووێژەكانی دیكەی بەتەمەنەكان و مناڵان و كەمئەندامان بدرێت، پلانی ئەوەش بۆ رێكخستنی خێزان لەداهاتوودا خراوەتەڕوو بەئامانجی كەمكردنەوەی رێژەی گەشەسەندنی دانیشتوان و كەمكردنەوەی هەژاری. لەماوەكانی رابووردوودا هەوڵەكانی حكومەت بۆ هۆشیاركردنەوەی هاووڵاتیان بۆ كەمكردنەوەی رێژەی منداڵبوون شكشتی هێناوە، بەبڕوای شارەزایانیش لەكۆمەڵگای عێراقیدا هەوڵێكی وا ئەنجامەكەی شكستدەهێنێت، چونكە هەم لەڕووی ئاینیی و مەزهەبییەوە، هەم لەڕووی تایفەگەری و سیاسییەوە پێكهاتەی كۆمەڵگەی عێراقی ئەوە قبوڵ ناكات. هەربۆیە داوادەكەن وەزارەتی پلاندانان ئەم گرفتانە لەبەرچاوبگرێت و خۆی لەگەڵ ئەو گەشەسەندنەدا بگونجێنێت و پلانی پێویستی هەبێت بۆ هەزمكردنی ئەم زیادبوونانە. وەزارەتی پلاندانانی عێراق دەڵێت:  بەپێی ئامارەكان زیادبوونی دانیشتوانی عێراق لەماوەی ١٠ ساڵی رابووردوودا رێژەیەكی جێگیری هەبووە كەساڵانە ٨٥٠ هەزار بۆ یەک ملیۆن كەس بووە بەڕێژەی لەسەدا ٢.٦ بووە، كەئەمەش بەبەراورد بەڕێژەی زیادبوونی دانیشتوان لەوڵاتانی چواردەوردا زۆرە كەجگە لەمیسر رێژەی گەشەكردن لەسەدا ٢ تێناپەڕێت. شارەزایان بڕوایان وایە زیادبوونی ژمارەی دانیشتوان چەكێكی دوو سەرەیە، دەتوانرێت لەگەشەپێدانی توانای بەرهەمهێنان و جۆراوجۆركردنی لەوڵاتدا سودی لێ ببینرێت ئەگەر بێت و پێشووتر پلانی بۆ دانرابێت، بەڵام ئەگەر هیچ پلانێكی پێشوەختە نەبێت وەك ئەوەی ئێستا هەیە ئەوا زیادبوونی دانیشتوان مایەی نیگەرانییە. لەدوای ساڵی ٢٠٠٣ەوە هیچ سەرژمێرییەك نەكراوە، بەڵام عەبدولزوهەر هینداوی وتەبێژی وەزارەتی پلاندانانی عێراق دەڵێت: بەپێی پێشبینیەكان لەكۆتایی ئەمساڵدا ژمارەی دانیشتوان دەگاتە 42 ملیۆن كەس، كە لەسەدا 50.5 پیاوو لەسەدا 49.5 ژنە. هاوكات بەگوێرەی زانیارییەكانی وەزارەتی پلاندانانی عێراق لەساڵی 2020 دا، پارێزگاكانی هەرێم نزیكەی ٥.٥ ملیۆن كەس بووە. پارێزگای بەغداش هەشت ملیۆن و ٥٥٠ هەزار كەس و نەینەوا سێ ملیۆن و ٥٠٠ هەزار كەس بووە، بەسرەش زیاتر لە سێ ملیۆن بووە.

هاوڵاتی سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل، بنیامین نەتەنیاهۆ سەرۆکی پارتی لیکود، لە پەیوەندیەکی تەلەفونیدا لەگەڵ ئیسحاق هێزرۆگ ڕایگەیاند کە حوکمەتی نوێی ئیسرائیلی بەسەرکەوتوویی پێکهێناوە، بەڵام سویندخواردنی حوکمەتەکەی دواخست بۆ کاتێکی نادیار بەهۆی مشوتومڕ لەسەر دابەشکردنی دەسەڵاتەکان لەنێوان پارتەکەی بنیامین ناتەنیاهوو و لایەنە براوەکانی دیکەی هەڵبژاردن لە پێکهێنانی حوکمەتدا. لەکۆتایی رۆژی ٢١ی ئەم مانگەدا، نوسینگەی نەتەنیاهۆ ڕاگەێندراوێکی بڵاوکردەوە کە بنیامین نەتەنیاهۆ لە پەیوەندیەکی تەلەفونیدا بە سەرۆکی ئیسرائیلی ڕاگەیاندووە کە بەخۆشحاڵیەوە حوکمەتی نوێی پێکهێناوە و ئەم ڕاگەێندراوەش لەکاتی تەواوبوونی وادەکەی ئیسحاق هێرزۆگ کە بە بنیامین نەتەنیاهۆی دابوو بۆ پێکهێنانی حوکمەت. حوکمەتی نوێی ئیسرائیل بە هاوبەشی لایەنە هاوپەیمانەکانی بنیامین نەتەنیاهۆ کە ئۆرسۆدۆکسەکان وپارتی ڕاستڕەوی ئیسرائیلە پێکدێت، بەڵام تاوەکوو ئیێستاش لەناو مشتومڕێکی زۆردان لەسەر دابەشکردنی دەسەڵاتەکان. پێکهاتەی حوکمەتەکەی نەتەنیاهوو، ئیتامار بن گڤیری وەک وەزیری ئاسایش دەستنیشانکردووە، کەپێشتر جارێک بە تۆمەتی ڕەگەزپەرستی وپاڵپشتی کردنی گروپێکی تیرۆریستی تۆمەتبارکرابوو، هەروەها کابینەکە هەوڵدەدات بەپێی یاسایەک یەکێک لە سیاستەمەدارە دێرینەکانی ئیسرائیل کە ئاریە دێریە وەک وەزیری حوکمەت دەستنیشان بکات کە پێشتر لە دۆسیەیەکدا بەهۆی تۆمەتی بەرتیل وەرگرتنەوە سزای زیندانی بەسەردا سەپابوو. لەگەڵ ئەوەشدا هەریەک لە پارتە ئۆرسۆدۆکسەکان وپارتی ڕاستڕۆ لە ئیسرائیل داوای فراوانکردنی دەسەڵاتەکانیان کردووە، هەربۆیە مشتومڕێکی زۆر لەسەر دابەشکردنی دەسەڵاتەکان هەیە وبەوهۆیە تەواوی پێکهاتەی حوکمەتەکە بەتەواوی ئاشکرا نەکراوە. هەرچەندە سویندخورادنی کابینە نوێەکە کە بەسەرکردایەتی سەرۆک وەزیرانی نوێی ئیسرائیل پێکهاتووە دواخراوە وهیشتا کاتەکەی دیار نیە، بەڵام نوسینگەی نەتەنیاهوو ڕایگەیاندووە کە بەزووترین کات سوێندخواردنی ئەندامانی کابینەکە ودابەشکردنی دەسەڵاتەکان ڕادەگەێنێت، کە پێشبینی دەکرێت بەهۆی جەژنی هانیکای جولەکەکانەوە دوابخرێت . بنیامین نەتەنیاهوو کە سەرکردایەتی پارتی لیکود دەکات، یەکەم سەرۆکوەزیرانە کە ئەو ماوە زۆرە لەپۆستی سەرۆک وەزیراندا بووبێت، جارێک لە ساڵی ١٩٩٦-١٩٩ و جارێکیش لە ساڵی ٢٠٠٩ بۆ ٢٠٢١ دا سەرۆک وەیران بوو، ئێستاش دووبارە وەک سەرۆکوەزیرانی نوێی ئیسرائیل لەلایەن ئیسحاق هێرزۆگ ئەرکی پێکهێنانی حوکمەتی نوێی لەدوای هەلبژاردنەکانی یەکی تشرینی دووەم پێسپێردراوە. هەڵبژاردنی پەرلەمانی ئیسرائیل، لە ١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢ کە ئەنجامدرا، تێیدا پارتەکەی بنیامین نەتەنیاهوو %٢٤ دەنگەکانی بەدەستهێنا و بووە براوەی هەڵبژاردنەکان، لە ئەنجامدا بەهاوکاری پارتی ئۆرسۆدۆکس وپارتی ئەوپەڕی ڕاستڕەو ٦٤ کورسیان لە کێنست پیکهێنا.

هاوڵاتی پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی لەتوركیا نزیك دەبێتەوەو دەسەڵاتی ئەو وڵاتە كە لەهاوپەیمانی كۆماری، پارتی دادو گەشەپیدان (ئاكەپە) و پارتی گەلی كۆماری (مەهەپە) پێكدێت، دەستی بەهەڵمەتێكی دیكەی فشار خستنەسەر ئەندام، بەرپرس و كەسایەتییە دیارەكانی بەرەی ئۆپۆزسیۆن و راپێچكردنیان بۆ دادگاكان كردووە كەدیارترینیان ئەكرەم ئیمامئۆغلۆ سەرۆكی گەورە شارەوانی ئەستەنبوڵە. حكومەتی ئاكەپە دوای پارتە كوردییەكان و لایەنگرانی فەتحولا گولەن، دەست بۆ بەرپرسانی پارتی گەلی كۆماری (جەهەپە) دەبات كە لەلایەن مستەفا كەمال ئەتاتوركی دامەزرێنەری كۆماری توركیایە دامەزرێنراوە. دادگای ئەستەنبوڵ رۆژی ١٤ی كانونی یەكەم بەتۆمەتی سووكایەتیكردن بەسەرۆك و ئەندامانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی توركیا، سزای دوو ساڵ و حەوت مانگ و ١٥ رۆژ زیندانی بەسەر ئیمامئۆغلۆدا سەپاند. زۆربەی پارتە سیاسییەكانی توركیاو وڵاتانی زلهێزی جیهان وەك ئەمریكاو یەكێتی ئەوروپا، دادگاییكردنی ئیمامئۆغلۆیان بەپرسێكی سیاسی و نادادپەروەرانە لەقەڵەمداو داوایان لەحكومەتی ئاكەپە كرد، بەگوێرەی پێوانەكانی دیموكراسی بجووڵێتەوە. پارتی دادو گەشەپێدان (ئاكەپە) بەتایبەتی لە ١٠ ساڵی رابردوودا، قۆناغ بەقۆناغ، بەدەستگیركردن و تۆمەت خستنەپاڵ پارت و كەسایەتییەكانی ئۆپۆزسیۆن هەوڵیداوە، ركابەرەكانی تێكبشكێنێت كەدیارترینیشیان پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە)یە.   نزیكەی ١١ هەزار كەس لەبەرپرس و لایەنگری هەدەپە لەزینداندان ئۆپەراسیۆنی فراوانی حكومەتی ئاكەپە لەدژی پارتە كوردییەكان لەساڵی ٢٠١٤ دەستیپێكرد، لەهەڵبژاردنەكانی ٣٠ی ئازاری ٢٠١٤دا، پارتی دیموكراتی هەرێمەكان (دەبەپە)  توانی ١٠٦ گەورە شارەوانی و شارەوانی شاروچكەكانی باكوری كوردستان بەدەستبهێنێت، بەڵام هەرزوو هاوسەرۆكانی شارەوانییەكانی دەبەپە رووبەڕووی ئۆپراسیۆنێكی فراوانی دەسەڵات بوونەوەو لەئەنجامدا، ٣٣ هاوسەرۆكی شارەوانییەكان لەپۆستەكانیان دوورخرانەوە كەدیارترینیان گولتان كشاناك هاوسەرۆكی گەورە شارەوانی ئامەد، ئەحمەد تورك هاوسەرۆكی گەورە شارەوانی ماردین و بەكر قایا هاوسەرۆكی گەورە شارەوانی وان بوو. لەو هەڵمەتەدا گوڵتەن كشاناك و بەكر قایا دەستگیركران و سزای زیندانیان بەسەردا سەپێندرا كە تاوەكو ئێستاش لەزینداندان. دوای تەسفیەكردنی شارەوانییە كوردییەكان حكومەت روویكردە پەرلەمانتارانی هەدەپە. دوای پرۆسەی ئاشتی لەساڵی ٢٠١٥دا، حكومەتی ئاكەپە، هەڵمەتێكی زۆر فراوانی دەستگیركردنی بەرپرس و ئەندامانی ئەو پارتەی دەستپێكرد كە لەكۆتایی ساڵی ٢٠١٦دا گەیشتە لوتكەو تاوەكو ئێستاش بەردەوامە. لەمانگی ئەیلول تاوەكو كۆتایی ساڵی ٢٠١٦ ئاكەپە هەوڵیدا گورزێكی گەورە لەسیاسەتی كورد لەباكوری كوردستان بوەشێنێت و بۆیەش دەستی بەدەستگیركردنی پەرلەمانتارو بەڕێوەبەرانی هەدەپە كرد. سەرەتا نزیكەی ١٠ پەرلەمانتاری هەدەپەی دەستگیركرد كە سەڵاحەدین دەمیرتاش و فیگەن یوكسەكداغ هاوسەرۆكانی ئەوكاتەی هەدەپە دووان لەدەستگیركراوەكان بوون. لەگەڵ ئەوەی ژمارەیەك لەپەرلەمانتارەكانی هەدەپە ئازاد كران، بەڵام تاوەكو ئێستاش سەڵاحەدین دەمیرتاش و فیگەن یوكسەكداغ و چوار پەرلەمانتاری پێشووی هەدەپە بەناوەكانی ئیدریس بالوكەن، لەیلا گیوڤەن، گورسەل یڵدرم، نورسەل ئایدۆغان لەزینداندان و لەگەڵ ئەوەی دادگای باڵای مافەكانی مرۆڤی ئەوروپا سێ جار داوای ئازادكردنیانی كردووە، بەڵام ئازاد نەكراون. لەلایەكی دیكەوە لەهەڵبژاردنەكانی شارەوانییەكاندا كە لە ٣١ی ئازاری ساڵی ٢٠١٩ بەڕێوەچوو، پارتی دیموكراتی گەلان توانی ٦٥ شارەوانی لەباكوری كوردستان بەدەستبهێنێت. حكومەت جارێكی دیكە سیناریۆكەی ساڵی ٢٠١٤ی دووبارەكردەوە و هەر لەسەرەتادا، حكومەت مۆڵەتی كاركردنی لەشەش سەرۆك شارەوانی هەدەپە وەرگرتەوەو پێنج مانگیشی نەخایاند كەئۆپراسیۆنێكی فراوانی دژی شارەوانییە كوردییەكان بەبیانوی هاوكاریكردنی رۆژئاوای كوردستان دەستپێكرد. لەئۆپراسیۆنەكەدا، ٣٩ هاوسەرۆكی شارەوانییەكانی هەدەپە دەستگیركران و جگە لەشەش هاوسەرۆكی شارەوانی، هەموو هاوسەرۆكی شارەوانییەكانی دیكە لەكارەكانیان دوورخرانەوەو بەڕێوەبەری حكومی بەناوی "قەیوم" لەپۆستەكانیان دانران. تاوەكو ئێستاش حەوت هاوسەرۆكی شارەوانی هەدەپە لەزینداندان و بەتەنیا شەش شارەوانی بەدەست ئەو پارتەوە ماون. جگە لەوەش بەگوێرەی دوایین ئاماری پارتەكە، نزیكەی ١١ هەزار پەرلەمانتار، هاوسەرۆكی شارەوانی، كادرو ئەندامانی هەدەپە لەزیندانەكانی توركیادان كەتاوەكو ئێستاش رۆژ نییە چەند كەسێكیان لێ دەستگیرنەكرێت. ئەو حەوت هاوسەرۆكی شارەوانیەی هەدەپە كەتاوەكو ئێستا لەزینداندان ئەمانەن: عەدنان سەلچوك مزراكلی هاوسەرۆكی گەورەشارەوانی ئامەد، یاشار ئاككوش هاوسەرۆكی گەورە شارەوانی ئیدر، رەمزیە یاشار هاوسەرۆكی شارەوانی ناوچەی گەڤەڕی جۆلەمێرگ، مەلیكە گوكسو و بورهانەدین شاهین هاوسەرۆكانی شارەوانی ناوچەی قەرەیازی ئەرزەڕۆم، حەسەنا سافا هاوسەرۆكی شارەوانی ناوچەی هەلفەلی ئیدر، فەییمە فیلیز بولوتتەكین هاوسەرۆكی ناوچەی سوری ئامەد.   هەوڵی كودەتاو دەستگیركردنی لایەنگرانی فەتحوڵا گولەن یەكێكی دیكە لە رووداوەكانی چەندساڵی رابردوو لەتوركیا، هەوڵی كودەتای ١٥ی تەمموزی ساڵی ٢٠١٥ بوو كەحكومەتی ئاكەپە، رێكخراوی خزمەتی فەتحوڵا گولەنی بەئەنجامدانیی تۆمەتبار كرد. فەتحوڵاچییەكان كەوەك هاوبەشێكی نافەرمی حكومەتی ئاكەپە دەبینران، دوای كودەتاكە رووبەڕووی لێشاوێكی توندی دەستگیركردن، راوەدوونان و ئەشكەنجەیەكی زۆر بوونەوە. ئۆپۆزسیۆنی توركیا ئەو رووداوەی وەك یەكلاییكردنەوەی حساباتی نێوان رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا و فەتحوڵاگولەن لێكدایەوە كەسەردەمانێك بڕبڕەی پشتی یەكدی بوون. بەگوێرەی دوایین ئاماری وەزارەتی ناوخۆی توركیا، حكومەتی توركیا لێپرسینەوەی لەبارەی ٦١٢ هەزارو ٨٧٠ كەس بەتۆمەتی ئەندامێتی رێكخراوی گولەن كردووە. لەو ژمارەیە ٢٩٢ هەزارو ٧٠٣ كەس دەستگیركران كەدواتر ٩٦ هەزارو ٩٤٥ كەسیان سزادران و ئەوانەی دیكە ئازادكران. لەئێستاشدا بەتەنیا ٢٥ هەزارو ٦٥٥ كەس لەزینداندا ماون و ئەوانەی دیكە سزاكەیان تەواو كردووە. بەگشتی سزای زیندانی هەتا هەتایی بەسەر ٣١٥ ئەفسەری سوپاو هێزە ئەمنییەكانی ناوخۆ سەپێندرا. هەروەها ٢٥ هەزارو ٤٨ داواكراو تاوەكو ئێستا دەستگیرنەكراون كەزۆربەیان بۆ وڵاتانی ئەوروپاو ناوچەكە هەڵهاتوون. جگە لەوە ٢٠ هەزارو ٧٧ ئەفسەری پلە نزم و پلە بەرزی سوپاو هێزە ئەمنییەكان و پۆلیسی ئاسایی لەكارەكانیان دوورخرانەوە. بەگشتی نزیكەی ملیۆنێك و ٥٠٠ هەزار كەس كە لەدامودەزگا حكومەتی و ناحكومییەكان كاریان دەكرد لەكارەكانیان دوورخرانەوە. ٥٣ رۆژنامە، ٣٧ رادیۆ، ٣٤ كەناڵی تەلەڤزیۆنی، ٢٩ چاپخانە، ٢٠ گۆڤارو شەش ئاژانسی هەواڵ داخران.   رادەستكردنی سەركردەكانی ئۆپۆزسیۆن لەلایەن وڵاتانی ئەوروپاوە رەجەب تەیب ئەردۆغان و حكومەتەكەی جگە لەوەی لەناوخۆی توركیادا، بەتوندی دژی ركابەرەكانی وەستانەوە، هەروەها لەدەرەوەی توركیاش، هەوڵدەدات، پارتە نەیارەكانی توركیاو سەركردە هەڵاتووەكانی بەقۆڵبەستكراوی بگەڕێنێتەوە توركیا. ئەم هەلەشی لەلوتكەی ناتۆ لەمەدرید بۆ رەخسا كەوڵاتانی سویدو فینلەندا داوایان كرد وەك ئەندامی ناتۆ قبوڵ بكرێن. توركیا لەلوتكەی ناتۆدا مافی ڤیتۆی بەكارهێناو لەدژی ئەندامێتی ئەو دوو وڵاتە وەستایەوەو مەرجی دژایەتیكردن و رادەستكردنەوەی ئەندام و بەرپرسانی پارت و رێكخراوەكانی دژی دەوڵەتی خستەڕوو. ئەردۆغان لەئێستادا چەند رێككەوتنێكی لەگەڵ حكومەتەكانی سویدو فینلەندا واژۆ كردووە كە بەهەموو شێوەیەك رێگری لەچالاكییەكانی پەكەكەو فەتحوڵاچییەكان بكرێت و لیستێكیشی رادەستی هەردوو وڵات كردووە كەناوی ژمارەیەك سەركردەو بەرپرسی ئەو دوو پارت و رێكخراوەی تێدایە، بۆ ئەوەی رادەستی توركیا بكرێنەوە. سوید تاوەكو ئێستا تەنیا كەسێكی رادەستی توركیا كردووەتەوە كەكوردێكی خەڵكی دەرسیمە، بەڵام توركیا رایگەیاندووە كەئەو كەسە لەلیستی داواكراوەكاندا نییەو كەسایەتییە كاریگەرەكانیان دەوێت كەتاوەكو ئێستا لسیتەكەیان ئاشكرا نەكردووەو ناوی داواكراوەكان نازانرێت. رەجەب تەیب ئەردۆغان بۆ درێژكردنی تەمەنی دەسەڵاتەكەی لەماوەی ١٠ ساڵی رابردوودا، بەم شێوەیە ركابەرایەتی نەیارانی كردووەو دوایین نێچیریشی ئەكرەم ئیمامئۆغلۆ سەرۆكی گەورە شارەوانی ئەستەنبوڵە كە بەربژێری (جەهەپە) بوو كە بەگوێرەی دەیان راپرسی ئەگەر ببێتە كاندیدی هاوبەشی ئۆپۆزسیۆن بۆ سەرۆكی توركیا دەتوانێت شكست بەئەردۆغان بهێنێت. بەگوێرەی قسەكانی كاتی پیری ریپۆرتەری پێشووی یەكێتی ئەوروپا بۆ كاروباری توركیا كە بەژنێكی كاریگەر لەپەیوەندیەكانی نێوان توركیاو یەكێتی ئەوروپا دەناسرێت، ئەردۆغان لە ئیمامئۆغلۆ ترساوەو هەوڵدەدات لەگۆڕەپانی سیاسی وڵات دووری بخاتەوە.

هاوڵاتی کەشناسی عێراق ڕایگەیاند لە ئەمڕۆوە شەپۆلێكی بارانبارینی بەخوڕ روو لە عێراق دەکات . عامر جابری وتەبێژی دەستەی کەشناسی عێراق بە ئاژانسی فەرمی هەواڵی عێراقی راگەیاند، لە ئەمڕۆوە عێراق دەکەوێتە ژێر کاریگەری نزمەپەستانێک و لە دوانیوەڕۆوە کاریگەرییەکەی زیاتر دەبێت و بارانی بەخوڕ دەبارێت بەتایبەتی لەبەشی رۆژهەڵات و ناوەڕاست و باشوری وڵاتدا. وتیشی پێشبیندەکرێت لە پارێزگاکانی دیالە و میسان و واست و بەسرە و موسەنا بەهۆی بارانی بەخوڕەوە لافاو دروستبێت، هەربۆیە پێویستە هاوڵاتییان ئاگاداری خۆیانبن. هاوکات،  بەڕیوەبەری کەشناسی و بومەلەرزەزانی سلێمانی رایگەیاند، شەپۆلی ئەمجارەی بارانبارین لە هەرێم لاواز دەبێت و تەنها پێشبینی بارینی نمەباران دەکرێت

هاوڵاتی دەستەى دەستپاکیى عێراق ڕایگەیاند، دوای لێکۆڵینەوە  لە چەند دۆسیەیەکى گەندەڵى لە سنوورى پارێزگاى بەسرە دەرکەوتووە  نزیکەى 11 ملیار دینار بەهەدەر دراوە. ئەمڕۆ پێنجشەممە دەستەی دەستپاکی عێراق لە ڕاگەیەندراوێکدا ئاشکرای کرد کە چەند پرۆسەیەکى لێکۆڵینەوەى لە چەند دەزگایەکى پارێزگاى بەسرە ئەنجامداوە کە گەندەڵییان تێدابووە ، و لە ئەنجامدا بۆیان دەرکەوتووە نزیکە 11 ملیار دینار بەهەدەر دراوە هاوکات بەگوێرەی دەستەکە، ئەو پارەیە لە بوارەکانی تەندروستی و خوێندنی باڵا بەهەدەر دراون. دەستەى دەستپاکیى عێراق ڕونیکردەوە،  لە نەخۆشخانەى فێرکاریى بەسرە لەماوەى  چوار ساڵدا  زیانى دوو ملیار و 160 ملیۆن دۆلار بە داهاتی ئەو نەخۆشخانەیە گەیشتووە بەهۆی ئەوەی ئامێرێکى لێزەرى چاو لە ساڵى 2019 کڕدراوە، بەڵام کارینەکردوە بەهۆى ئەوەى بوتڵى تایبەتى غازى بۆ دابین نەکراوە کە پارەکەى 100 هەزار دینار تێپەڕ ناکات. هەروەها بڕى هەشت ملیار و 64 ملیۆن دینار بۆ دروستکردنى نەخۆشخانەى گشتیى بەسرە تەرخان کراوە، بەڵام رێژەى جێبەجێکردنى پڕۆژەکە سفر بووە، سەرەڕاى ئەوەى دراوەتە کۆمپانیایەک بۆ جێبەجێکردنى. لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئەوەش خراوەتەڕووکە، "ئامێریکى چاپ لە ساڵى 2005 بۆ زانکۆى بەسرە کڕدراوە، بەڵام تائێستا بەکارنەهێندراوە کە بەهۆیەوە ئامێرەکە تێکچووە کە بەهاکەى 687 ملیۆن دینارە."