.jpeg)
هاوڵاتی روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ رایگەیاند، لەمساڵدا دۆخی مافەکانی مرۆڤ لەناوچەکانی سنوری پارێزگای حەلەب کە ئۆپۆزسیۆنی چەکداری سوریا بە پشتیوانی تورکیا کۆنتڕۆڵیکردون بەرەو خراپتربون چوە و روداوەکانی کوشتن، دەستبەسەرداگرتنی موڵک و پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤیش زیادیکردوە. روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ ئەمڕۆ لەدوایین ڕاپۆرتی خۆیدا ئاماژەی بەوەشکردوە، لە ساڵی 2022دا لە دەوروبەری پارێزگای حەلەب کە هێزەکانی ئۆپۆزسیۆنی سوری نزیک لە تورکیا تیایدا دەسەڵاتدارن، 221 کەس بەهۆی توندوتیژییەکانەوە کوژراون، 52 پێشێلکارییش بەرامبەر مافەکانی مرۆڤ تۆمارکراون. وتیشی،زیاتر لە 100 تەقینەوە و روداوی کوشتنیش تۆمارکراون کە بونەتەهۆی دروستبونی "ئاژاوە و دروستبونی دۆخێکی بێسەروبەری ئەمنی". باسی لەوەشکردووە، ناوچەکانی "قەڵغانی فورات" و دەوروبەری لە باکوری ڕۆژهەڵات و باکوری ڕۆژهەڵاتی حەلەب لە ساڵی 2022دا شایەتحاڵی 56 شەڕی بنەماڵەیی و خێڵەکی و چەکداری بوون کە بووەتە هۆی گیان لەدەستدانی 45 کەس، کە بریتین لە15 منداڵ و 25 سەرباز و 5 چەکداریش جگە لە دەیان بریندار. هەروەها لەماوەی ساڵی 2022دا ناوچەکانی "قەڵغانی فورات" و دەوروبەری لە باکورو، ڕۆژهەڵات و باکوری ڕۆژهەڵاتی شاری حەلەب، 46 تەقینەوە بە شێوەی جۆراوجۆری وەک مین و تەڵە و تەقەمەنی ڕویانداوە و 22 کەس گیانیان لەدەستدا کە ئەوانیش 14 هاوڵاتی کە ژنن و 5 منداڵ و 7 کارمەندی سەربازی و 5 فەرماندەیان تێدایە. روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ دەڵێت، دۆخی خراپی ناوچەکانی ژێردەسەڵاتی ئۆپۆزسیۆن لەسەرجەم بوارەکاندا وایکردوە دانیشتوانی ناوچەکە بێ هیوا بن و گروپە چەکدارییەکانی نزیک لە تورکیاش بەبێ رەچاوکردنی هیچ یاسایەک بەردەوامن لە داگیرکردنی موڵک و زەوی هاوڵاتیانی سوریا.
هاوڵاتی فەرماندەیی ناوەندی سوپای ئەمەریکا ڕۆژی هەینی ڕایگەیاند، نزیکەی 700 چەتەی داعش لە سوریا و عێراق لە 313 ئۆپەراسیۆندا لە ساڵی 2022 کوژراون. جەین میشێل کوریلا، فەرماندەی ناوەندی سوپای ئەمەریکا ڕایگەیاند، زۆربەی ئۆپەراسیۆنەکان بە هاوکاری هێزە کوردییەکان و بە پشتیوانی ئەمەریکا و هێزەکانی سوریای دیموکرات و هێزە ئەمنییەکانی عێراق ئەنجامدراون هاوکات سوپای ئەمەریکا لە 108 ئۆپراسیۆنی هاوبەش و 14 ئۆپەراسیۆنی یەکلایەنەی سوریادا بەشدار بووە و لەو چوارچێوەیەدا 466 چەتەی داعش کوژراون. وتیشی، لە ١٩١ ئۆپەراسیۆنی هاوبەش لەگەڵ عێراق دا لە عێراق بەلایەنی کەمەوە 220 چەتەی داعش کوژراون. ئەوەشی ڕونکردەوە ،" لەماوەی ساڵی ڕابردوودا هێزە ئەمنییەکانی عێراق توانایان نیشاندا بۆ بەردەوامبوون لە ئۆپەراسیۆنەکان بۆ لەناوبردنی داعش و بە توندی بەدوای گروپی تیرۆردا لە عێراق گەڕاون و لەناویان بردون بۆ و باشترکردنی ئاسایش وسەقامگیری عێراق". ئەو فەرماندەیە ئاماژەی بەوەشدا "لە سوریا هێزەکانی سوریای دیموکرات بەردەوامن لە پیشاندانی ئیرادە و کارامەیی و توانا بۆنە هێشتنی چەتەکانی داعش و لەناوبردنیان " . باسی لەوەشکرد، زیاتر لە 10 هەزار چەتەی داعش لە بنکەکانی دەستبەسەرکردن لە سەرتاسەری سوریا ماونەتەوە و 20 هەزاریش لە عێراق دەستبەسەر کراون. جێگەیباسە ٢٦ی ئەم مانگەش، تیرۆریستانی داعش هێرشیان کردبووە سەر ناوەندی ئاسایشی رەقە و بەوهۆیەوە، سێ ئەندامی ئاسایشی و سێ شەڕڤانی هەسەدە شەهید بوون.
هاوڵاتی سەرچاوەیەکی ئەمنی لەفەرماندەیی پۆلیسی پارێزگای ئەنبار ڕۆژی هەینی دەستگیرکردنی دیارترین بازرگانی ماددەی هۆشبەر لەئۆپەراسیۆنێکی ئەمنی بەئامانجگرتنی گەڕەکە جیاوازەکانی شاری ڕومادی ڕاگەیاند. سەرچاوەیەک لە لە لێدوانێکیدا بۆ ئاژانسی زانیاری عەرەبی گوتی " هێزێکی ئەمنی لە فەرماندەیی پۆلیسی ئەنبار بۆسەیان بۆ یەکێک لە دیارترین بازرگانەکانی ماددەی هۆشبەر داناوەوو توانییویانە دەستگیری بکەن لە یەکێک لە گەڕەکەکانی شاری ڕومادی توانراوە بەبێ هیچ بەرگرییەک دەستگیری بکرێت". وتیشی، هێزه‌كه له‌میانه‌ی ده‌ستگیركردنی ئه‌و تۆمه‌تباره‌دا توانیویان ده‌ست به‌سه‌ر بڕێكی زۆر حه‌پی مادده‌ی هۆشبه‌ردا بگرن كه ویستویه‌تی له‌چه‌ند ناوچه‌یه‌كی جیاوازی پارێزگای ئه‌نبار بازرگانیان پێوه‌بكات". ئه‌وه‌شخراوەتەوە، "تۆمه‌تباره‌كه له ئێستادا به مادده‌ی 48ی مادده هۆشبه‌ره‌كان ده‌ستبه‌سه‌ركراوه و دۆسیه‌كه‌ی ره‌وانه‌ی لایه‌نی په‌یوه‌ندیدار ده‌كرێت بۆ ئه‌وه‌ی رێكاری یاسایی له‌گه‌ڵدا بگیرێته‌به‌ر
.jpg)
هاوڵاتی کەمێک بەر لەئێستا له‌كاتی گۆڕینی بتڵێكی غاز له چێستخانه‌یه‌كی ناوچه‌ی نازیلی سه‌ر به هه‌رێمی ئایدن له ڕۆژئاوای توركیا، ته‌قینه‌وه‌یه‌ك رویداوه و به‌هۆیه‌وه حه‌وت كه‌س گیانیان له‌ده‌ستدا و چوار كه‌سی دیكه‌ش برینداربون. ئەمڕۆ پێنجشەممە لە چێشتخانەیەک لە لە ڕۆژئاوای تورکیا ته‌قینه‌وه‌یه‌ك رویدا ته‌قینه‌وه‌كه له‌كاتی ئاماده‌كردنی خواردن و داواكاری سه‌ردانكارانی ئه‌و چێشتخانه‌یه بوه، كاتێك ستافی چێستخانه‌كه هه‌وڵیانداوه بتڵێكی غازی به‌تاڵ بگۆڕن روداوه‌كه رویداوه و غازه‌كه ته‌قیوه‌ته‌وه‌و ژماره‌یه‌ك هاوڵاتی برنداربون و ژماره‌یه‌كی دیكه‌ش گیانیان له‌ده‌ستداوە. به‌هۆی ته‌قینه‌وه‌ی غازه‌كه‌وه تا ئێستا حه‌وت كه‌س گیانیان له‌ده‌ستداوه و چوار كه‌سی دیكه‌ش برنداربون، تیمه‌كانی به‌رگری شارستانی و فرایكه‌وتنی خێراش چونه‌ته شوێنی روداوه‌كه و برینداران بۆ نه‌خۆشخانه گواستوەتەوە".
ئەندامێکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایدەگەیەنێت، یەکێک لە چارەسەرەکان بۆ بەرزکردنەوەی بەھای دینار دابەشکردنی مووچەیە بە دۆلار. سوعاد مالیکی ئەندامی لیژنەی ستراتیژی بۆ چاودێریکردنی بەرنامەی حکومەت رایگەیاند، ھەنگاوەکانی حکومەت دژی سپیکردنەوەی پارە و رێکارەکانی بانکی ناوەندی بۆ رێگری لە قاچاغبردنی دراو بۆ دەرەوەی عێراق، ھۆکاری دابەزینی بەھای دینارن. راشیگەیاند، یەکێک لە چارەسەرەکان بۆ بەرزبوونەوەی بەھای دینار دابەشکردنی مووچەیە بە دۆلار، بەڵام ئەوەش چارەسەرێکی بنەڕەتی نییە. سوعاد مالیکی وتیشی، ژمارەیەک پەرلەمانتار داوای کۆبوونەوەیەکی نائاسایی ئەنجومەنی نوێنەرانیان لەبارەی دابەزینی بەھای دینار کردووە، بەڵام تائێستا وادەی ئەو کۆبوونەوەیە دیارینەکراوە.
لە ساڵانی رابردوودا هەزاران هاووڵاتی عێراقی، بەهۆی پەلامارەکانی رێکخراوی تیرۆریستی داعشه‌وه، ناچار بە بەجێهێشتنی ماڵ و حاڵیان بوون و پەنایان بردبووە بەر کەمپەکان. بڕیاریشە لە ماوەی شەش مانگدا ئەو کەمپانەی سەرتاسەری عێراق دابخرێن کە تایبەتن بە ئاوارە ناوخۆییەکان. وەزیری کۆچ و کۆچبەرانی عێراق، ئیڤان فایەق، لە لێدوانێکیدا بۆ کەناڵەکانی راگەیاندن، باسی لەوە کرد حکوومەتی بەغدا لە چوارچێوەی پلانەکانی بۆ ساڵی نوێ، بڕیاریداوە کەمپەکانی تایبەت بە ئاوارە ناوخۆییەکان لە ماوەی شەش مانگدا دابخرێن و ئاوارەکان بنێردرێنەوە سەر ماڵ و حاڵیان. ئیڤان فایەق، ئاماژەی بەوەشدا ئەمە تەنها کاری وەزارەتی کۆچ و کۆچبەران نییە بەڵکو پێویستە سەرجەم وەزارەتە پەیوەندیدارەکان هەلومەرجی گونجاو بۆ گەڕانەوەی ئاوارەکان دابین بکەن، گوتیشی: "پێویستە ئەو ناوچانەی دانیشتوانەکانیان ئاوارەبوون، بەزووترین کات خزمەتگوزاری ئاو، کارەبا و شارەوانییان بۆ دابین بکرێت. لە شەش مانگی ئایندەدا دەبێت سەرجەم وەزارەتە پەیوەندیدارەکان ئەرکی سەرشانیان بەجێبهێنن و ئاسایشی ئەو ناوچانەش بە باشترین شێوە بپارێزرێت". ئەو وەزیرەی عێراق، باسی لەوەش کرد کە لە کاتی پەلامارەکانی داعشدا ٣٠٠ خێزان روویان لە تورکیا و هەشت هەزار خێزانیش روویان لە سووریا کردووە، رێکارە فەرمییەکانیش بۆ گەڕانەوەی ئەو خێزانانە دەستیان پێکردووە. ئیڤان فایەق، ئاماژەی بەوەشدا لە دوای راگەیاندنی بڕیارەکەی حکوومەت، دانیشتوانی کەمپەکان کە ژمارەیان ٥٠٠-٧٠٠ خێزانە دەستیان بە ئامادەکاری کردووە بۆ گەڕانەوە بۆ ناوچەکانی خۆیان، گوتیشی: "لەم بابەتەدا گەورەترین کۆسپ، خاپووربوونی ناوچەکان و خانووەکانە کە خراپترین نموونەشیان گوندەکانی سەر بە شارۆچکەی شنگالن". جێی ئاماژەیە لە سەرتاسەری عێراقدا ٥٣ کەمپ هەن کە نزیکەی ٣٧ هەزار ئاوارەیان تیادا نیشتەجێن.
سەرۆکوەزیرانی عێراق، محەمەد شیاع سوودانی رایگەیاند، کۆمەڵگای عێراقی دەستپێشخەریی کردووە بۆ بەرەنگاربوونەوەی گرووپە تیرۆریستییەکان بە هەماهەنگیی لەگەڵ هێزە ئەمنییەکان لەپێناو بەدیهێنانی ئاسایش و سەقامگیریی و پاراستنی ئاشتی کۆمەڵایەتیی. بەگوێرەی ئەو راگەیەندراوەی کە لە نووسینگەی رۆژنامەوانیی سەرۆکوەزیرانی عێراقەوە بڵاوکراوەتەوە، محەمەد شیاع سوودانی پێشوازیی لە شاندێکی سەرۆک هۆزەکانی شەممەر لە پارێزگای نەینەوا بە سەرۆکایەتی شێخ فەیسەڵ حەروش جەربا کردووه. لە راگەیەندراوەکەدا ئاماژە بەوە دراوە، لە دیدارەکەدا کە جێگری فەرماندەی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکان، قەیس خەلەف محەمەداوی ئامادەی بووه، شاندەکە باسیان لە رەوشی پارێزگای نەینەوا و پێداویستییە ئەمنییەکان کردووه بۆ دڵنیایی دەستەبەرکردنی سەقامگیریی تیایدا به هەموو پێکهاتەکانییەوە، لەگەڵ داواکاریی بۆ باشترکردنی رەوشی خزمەتگوزاریی و ئابووری لە هەموو قەزا و ناحییەکانی پارێزگاکە. شاندەکە ستایشی رۆڵی سەرۆکوەزیرانیان کردووە بۆ خێرا وەڵامدانەوە و گرتنەبەری رێوشوێنی ئەمنی پێویست لە بەرامبەر گیان له‌ده‌ستدانی شێخ سوهەیل نەجم کە یەکێک بوو لە شێخەکانی هۆزی شەمەر کە لە رووداوێکی تیرۆریستیدا کوژرا. سەرۆکوەزیرانی عێراق هه‌روه‌ها ستایشی رۆڵی قارەمانانەی هۆزە رەسەنەکانی عێراقی کردووە و هەڵوێستی شێخ سوهەیل نەجم و وەڵامی بوێرانەی بۆ تیرۆریستان بەرزنرخاندووە. سوودانی رایگه‌یاندووه: "کۆمەڵگای عێراقی دەستپێشخەریی کردووە بۆ بەرەنگاربوونەوەی گرووپە تیرۆریستییەکان بە هەماهەنگیی لەگەڵ هێزە ئەمنییەکان لەپێناو بەدیهێنانی ئاسایش و سەقامگیریی و پاراستنی ئاشتی کۆمەڵایەتیی".
.jpg)
هاوڵاتی وته‌بێژی فەرماندەی هێزه چه‌كداره‌كانی عێراق ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه رایگه‌یاند، له ئۆپراسیۆنێكی هاوبه‌شدا، هێزه ئاسمانییه‌كانی عێراق توانرا شه‌ش چه‌كداری داعش كوژران و "له بۆسه‌یه‌كی سه‌ربازیشدا له‌چه‌ند پارێزگایه‌كی دیكه 11 چه‌كداری داعش ده‌ستگیركران". ئەمڕۆ پێنجشەممە، 29ى کانوونى یەکەمى 2022، لیوا یەحیا رەسووڵ، گوتەبێژى فەرماندەى گشتیى هێزە چەکدارەکانى عێراق لە راگەیێندراوێکدا ئاماژەى بەوە دا، " هێزه ئه‌منییه‌كانمان به پشتبه‌ستن به زانیارییه‌كانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ده‌زگای هه‌واڵگری و به هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ فه‌رمانده‌یی ئۆپه‌راسیۆنه هاوبه‌شه‌كانی دیاله ئۆپراسیۆنێكی هاوبه‌ش دژ به چه‌كدارانی داعش له چه‌ند سنورێكی پارێزگاكه ئه‌نجامدرا". وتیشی، "ئەو دوو مۆڵگەیەى داعش بۆردوومانکران و هێزەکانى ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکانى دیالە چوونەتە ئەو شوێنانەى بۆردوومانکراون و تەرمى پێنج چەکدارى داعشیان دۆزیوەتەوە و چەکدارێکى دیکەى داعشیان کوشتووە". باسی لەوەشکرد،"به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی هه‌واڵگری سه‌ربازی له ئه‌نجامی لێكۆڵینه‌وه و به‌دواداچونه‌كانیانه‌وه توانیویانه له رێگه‌ی دانانی كه‌مینی سه‌ربازییه‌وه له هه‌ریه‌كه له پارێزگاكانی سه‌ڵاحه‌دین، نه‌ینه‌وا، ئه‌نبار، كه‌ركوك و میسان 11 چه‌كداری داعش ده‌ستگیربكه‌ن كه له‌لایه‌ن دادگاوه به‌هۆی ئه‌نجامدانی كرده‌وه‌ی تیرۆریستیه‌وه داواكراو بون". ئەمەشلەکاتێکدایە دوێنێ هێزه ئاسمانییه‌كانی عێراق ئۆپراسۆنێكی تایبه‌تیان دژ به چه‌كدارانی داعش ئه‌نجامداو لە ئەنجامیشدا 10 چه‌كداری داعش كوژران.
هاوڵاتی وەزیری بەرگری ئیسرائیل، بێنێ گانتز، لە وتارێکدا بۆ کۆمەڵێک لە دەرچوانی هێزی ئاسمانی ئیسرائیل وتی ڕەنگە لە داهاتوودا ئێوە بتوانن بەشداری لە هێرشێکی ئاسمانی بۆ سەرئێران بکەن وبگەنە ئاسمانی ڕۆژەهەڵات. وەزیری بەرگری ئیسرائیل، وتیشی دەکرێت لە سێ ساڵی داهاتوودا، ئیسرائیل هێرش بکاتە سەر شوین وپێگە ئەتۆمیەکانی ئێران. ئەم هەڕەشانەی وەزیری بەرگری ئیسرائیل لەکاتێکدایە کە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی هەوڵی دووبارە چالاکردنەوەی ڕێکەوتنی ئەتۆمی ساڵی ٢٠١٥ لەگەڵ ئێران دەدرێت، ئەوەش بەمەبەستی سنوردارکردنی ئێران بۆ بەرزکردنەوەی پیتاندنی یۆرانیۆم. ئەمە یەکەم جار نیە کە ئیسرائیل هەڕەشەی هێرشکردنە سەر پێگە ئەتۆمیەکانی ئیسرائیل دەکات، ئیسرائیل ماوەی ١٠ ساڵە بەردەوام هەڕەشەی هێرشکردنە سەر ئێران دەکات، بەڵام هەندێک لە شآرەزایانی نێودەوڵەتی لەبارەی هەڕەشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران پێیان وانیە ئیسرائیل ئەو توانایەی هەبێت هێرشێکی زەرەرمەند بکاتە سەر بنکە ئەتۆمیەکانی ئێران،بەهۆی ئەوەی بنکەکەکان زۆر بەباشی پارێزراون.
دادگای چاغلایانی ئەستەنبوڵ داواکاری ئازادکردنی شەبنەم کۆرۆر فینجانجی سەرۆکی دەستەی ناوەندی پزیشکانی تورکیای رەت کردەوە. ئەمڕۆ دانیشتنی دادگاییکردنی شەبنەم کۆرۆر فینجانجی سەرۆکی دەستەی ناوەندی پزیشکانی تورکیا لە دادگای چاغلای ئەستەنبوڵ بەڕێوەچوو. لە دانیشتنەکەدا فینجانجی و پارێزەرانی هەموو ئەو تۆمەتانەیان رەت کردەوە کە ئاراستەی کراوە. لیژنەی دادوەران، بێ ئەوەی بڕیارێک بدەن، داواکاری ئازادکردنی فینجانجیان رەت کردەوە و دانیشتنی دادگایان بۆ ١١ی کانونی دووەمی ٢٠٢٣ دواخست. دوای ئەوەی هەپەگە، ١٨ی تشرینی یەکەم، ناسنامەی ١٧ گەریلای ئاشکرا کرد و رایگەیاند، بەهۆی بەکارهێنانی چەکی کیمیایی لەلایەن سوپای تورکیاوە شەهید بوون. شەبنەم کۆرور فینجانجی رایگەیاند، بەگوێرەی ئەو دیمەنانەی بڵاوکراونەتەوە سوپای تورکیا لە شەڕی دژی پەکەکەدا چەکی کیمیایی بەکارهێناوە و داوای لێکۆڵینەوەی کرد. دوای قسەکانی فینجانجی، بەرپرسە باڵاکانی حکومەتی تورکیا و پارتە نەژادپەرستەکان بەکارهێنانی چەکی کیمیاییان لەلایەن سوپاکەیانەوە رەتکردەوە و رایانگەیاند، هەر کەسێک داوای لێکۆلینەوەی لەم بابەتەدا کردبێت، سکاڵای لەسەر تۆمار دەکەن و پێویستە دەستگیر بکرێن. ٢٦ی تشرینی یەکەم لە ئۆپەراسیۆنێکی هێزە ئەمنییەکانی تورکیا، لەسەر فەرمانی داواکای گشتیی ئەنقەرە فینجانجی لە شاری ئەستەنبوڵ بە تۆمەتی "بانگەشەکردن بۆ پەکەکە" دەستبەسەرکرا. پرۆفیسۆر دکتۆر شەبنم کۆرور فینجانجى، لەساڵی ١٩٥٩ لە ئەستەنبوڵ لەدایکبووە. دوای خوێندنی دواناوەندی، لە کۆلیژی پەروەردەی کادکۆی لە ئەستەنبوڵ دەستی بە خوێندن کردووە. دواتر توانیویەتی کۆلیژی پزیشکیش لە زانکۆی ئيستەنبوڵ تەواو بکات. پاشان لەهەمان زانکۆ بەکالۆریۆسی لە شوێنەوارناسی کلاسیک لەکۆلیژی ئاداب لەساڵانی ١٩٨٧ تا ١٩٩٠ تەواوکردوە لەساڵانی ٢٠١٨وە تا ٢٠٢١سەرۆکی کۆمەڵەی مافەکانی مرۆڤ بووە لە تورکیا، لە تشرینی یەكەمی٢٠٢٠ەوە، وەک سەرۆکی سەندیکای پزیشکانی تورکیا هەڵبژێردراوە. پرۆفیسۆر فینجانجی، لەرووی نێودەوڵەتیەوە وەک شارەزایەکی بواری مافەکانی مرۆڤ ناسراوە و لەهەمانکاتدا، ئەندامی کۆمەڵەی مافەکانی مرۆڤە لەتورکیا.
هاوڵاتی سه‌ركرده‌یه‌كی چوارچێوه‌ی هه‌ماهه‌نگی رایگه‌یاند، به‌های دۆلار له بازاڕه‌كانی عێراق پێش كۆتاییاتنی ساڵی 2022 ئاسایی ده‌بێته‌وه، له‌ئێستاشدا پێشنیاز هه‌یه بۆئه‌وه‌ی به‌های 100 دۆلار بۆ 130 هه‌زار دیناری عێراقی كه‌مبكرێته‌وه. ئەمرۆ پێنجشەممە، توركی عه‌تبی سه‌ركرده له چوارچێوه‌ی هه‌ماهه‌نگی بە میدیا ناوخۆییەکانی رایگه‌یاند، به‌های دۆلار له بازاڕه‌كانی عێراق پێش كۆتاییاتنی ساڵی ٢٠٢٢ ده‌گه‌ڕێته‌وه دۆخی ئاسایی خۆی. وتیشی، به‌های دۆلار ئه‌گه‌ر نه‌گه‌ڕێته‌وه دۆخی ئاسایی خۆی، به به‌رزی ده‌مێنێته‌وه، به‌وه‌ش فشار له‌سه‌ر بازاڕه‌كان دروستده‌كات، به‌تایبه‌تی نرخی كه‌ره‌سته‌ی سه‌ره‌تایی هاوڵاتیان به خۆراكیشه‌وه. ئەوەشی خستەڕوو، له ئێستادا پێشنیازێک ده‌خرێته‌ڕوو سه‌باره‌ت به كه‌مكردنه‌وه‌ی به‌های ١٠٠ دۆلار بۆ ١٣٠ یاخود ١٤٠ هه‌زار دینار به مه‌به‌ستی دروستكردنی هاوسه‌نگییه‌ك له بازاڕه‌كاندا كه پاڵ به دابه‌زاندنی نرخێكی گونجاوه‌وه بنێت. ئه‌وه‌ش له‌كاتێكدایه له‌چه‌ند رۆژی رابردودا به‌های دۆلار به‌رامبه‌ر به دیناری عێراقی به‌رزبونه‌وه‌ی به‌رچاوی به‌خۆوه بینی و به‌های 100 دۆلار گه‌یشته 160 هه‌زار دینار، به‌ڵام دواتر به‌گرتنه‌به‌ری چه‌ند رێوشوێنێك له‌وانه‌ش زیادكردنی سه‌رچاوه‌كانی فرۆشتنی دۆلار له‌ڕێگه‌ی بانكه ئه‌هلی و حكومیه‌كانه‌وه، به‌های 100 دۆلار بۆ 152 هه‌زار دینار دابه‌زی.
خانمێکی کورد دوای ئەستۆی پاکیی سزای سێدارەی لەسەر نامێنێت بەڵام بە تۆمەتی بێڕێزیی بە رێبەری کۆماری ئیسلامی ئێران زیاتر لە پێنج ساڵ زیندانیی بەسەردا سەپێنرا. موژگان کاوسی، نوسەر و چاکوانی سیاسیی کورد کە پێشتر تۆمەتی هەوڵدان دژی کۆماری ئیسلامی و هاندان بۆ جەنگ و تێکدانی ئاسایشی ئێرانی دراوبوە پاڵ سزای 65 مانگ زیندانیی بەسەردا سەپێنرا. ئەو خانمە کوردەی نیشتەجێی پارێزگای مازەندەران لە باکوری ئێران لە دانیشتنی دادگادا ئەستۆ پاکیی سەلمێنرا و مەترسیی لەسێدراەدانی لەسەر نەماوە بەڵام دادگا بە تۆمەتی بێڕێزیی بە عەلی خامنەیی، رێبەری کۆماری ئیسلامی ئێران سزای زیندانیی بەسەردا سەپێنرا. کاوسی پێشتریش بە تۆمەتی دژایەتیی دەسەڵاتی ئێران سزای سێ ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێنراوە و چەند ساڵێک لە زیندانەکانی ئەو وڵاتەدا زیندانیی کراوە. ئەو مامۆستای زمانی کوردییە و خاوەنی چەند کتێبێکە لەسەر مێژوی کورد و ئێران و وەرگێڕانی بۆ چەند کتێبێک و بابەت سەبارەت بە ئەنفال و دۆخی کورد کردوە. موژگان کاوسی لە ناڕەزایەتییەکانی شاری نەوشەهەر لە پارێزگای مازندەران لە باکوری ئێران دەستگیرکرا و بە پێی ئەو تۆمەتانەی دراوبوە پاڵی، سزای سێدارە ئەو خانمە کوردە دەگرتەوە.
خولوسی ئاکار وەزیری بەرگری تورکیا رایگەیاند، لە کۆبونەوە سێ قۆڵیەکەی مۆسکۆدا، قسە لەسەر بێکاریگەرکردنی (یەپەگە\پەکەکە) کراوە. لە کاتی گەڕانەوەیدا بۆ تورکیا، خولوسی ئاکاری وەزیری بەرگری تورکیا، باسی کۆبونەوە سێقۆڵیەکەی نێوانیان و شاندی سەربازی و هەواڵگری سوریا بە نێوەندگیری روسیا لە مۆسکۆ کرد و وەک ئەوەی چاوەڕواندەکرا، مەرجی سەرەکیان دژایەتیکردنی کوردە. ئاکار وتی، لە گەڵ شاندی سوریا ئاماژەیان بەوەکردووە کە پێویستە سنورەکانی نێوان سوریا و تورکیا بپارێزرێن و بەڕێوەبەری خۆسەری باکور و رۆژهەڵاتی سوریا بێکاریگەر بکرێت کە وەک (یەپەگە\پەکەکە) ناوی هێناوە. وەزیری بەرگری تورکیا باسی ئەوەشی کردووە کە دەیانەوێت ئاوارە سوریەکان بگەڕێنەوە سەر زێدی خۆیان و لە کۆبونەوەکەدا باسی ئەم پرسەش کراوە. ئەوەش لە کاتێکدایە کە دوێنێ وەزارەتی بەرگری روسیا راگەیەندراوێکی کورتی لەبارەی کۆبونەوە سێقۆڵیەکەی روسیا، سوریا و تورکیا بڵاوکردەوە و وتی، کۆبونەوەکە بە مەبەستی گەڕاندنەوەی پەنابەران و کۆتاییهێنان بە گروپە توندرەوەکان بووە. لایەنی روسی و سوری تاوەکو ئێستا گلۆپێکی سەوزیان بۆ دژایەتیکردنی رۆژئاڤای کوردستان بە ئاشکرایی بۆ تورکیا هەڵنەکردووە. وەک ئەوەی پێشتریش فەیسەل مەقدید وەزیری دەرەوەی سوریا ئاماژەی پێکردبوو، مەرجی سەرەکی سوریا ئەوەیە کە تورکیا سەربازانی لە خاکی سوریا بکێشێتەوە و دەست لە پشتگیریکردنی گروپە توندڕەوەکانی دژی حکومەتی دیمەشق هەڵبگرێت.
هاوڵاتی سەرۆکوەزیرانی پێشووی عێراق، لەسەر بەرزبوونەوەی نرخی دۆلار راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکردووە، پێویستە رێگری بکرێت لە بردنەدەرەوەی دۆلار و سنورێك دابنرێت بۆ دۆخی خراپی دراوی عێراقی و حكومەتی عێراق بە بەرپرسیارێتی ئەركەكانی هەڵبستێت. مستەفا کازمی ئەمڕۆ لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بە بەشێک لە دەستکەوتەکانی حکومەتی پێشو کردوە لە روبەڕوبونەوەی گەندەڵی و پاراستنی مافەکانی مرۆڤ و جەخت دەکاتەوە لەوەی پێویستە دۆسییەکانی گەندەڵی بەگوێرەی بڕیاری دادگا و بەرێکاری یاسایی ئەنجام بدرێن و نابێت لەژێر هیچ فشارێکدا خەڵک بەبێ بڕیاری دادوەر دەستگیربکرێت یان ئازاد بکرێت. ئەوەشی خستوەتەڕو، پەیوەست بە نرخی دۆلاریش بەرامبەر دینار، جەخت دەکاتەوە لەوەی پێویستە هاوکاری لەنیوان کەرتی گشتی، دامەزراوەکانی دەوڵەت و کەرتی تایبەت هەبێت، حکومەتی پێشوش گوتاری جوڵاندنی هەستوسۆزی شەقام و شاردنەوەی راستییەکانی رەتکردەوە چونکە ئەو هەنگاوە گرفتەکانی زیاتر ئاڵۆز دەکرد. هەروەها کازمى بەرگرى لە لیژنەى بنبڕکردنى گەندەڵى دەکات کە لە ساڵى 2020 و لە سەردەمى دەسەڵاتى ئەودا دامەزرا و بە گوتەى سەرۆکوەزیرانى پێشوو پێکهێنانى لیژنەکە لەسەر داواکاریى جەماوەرى بووە و هیچ بڕیارێکى دەستگیرکردنى بەبێ فەرمانى دادگەى تایبەتمەند نەکراوە. سەرۆک وەزیرانی پێشوی عێراق دەڵێت، پاراستنی ژیان و ئاسایشی هاوڵاتیانی عێراق ئەرکی هەمو لایەنەکانە و داواش لە هەموان دەکات کاربکەن بۆ جێگیرکردنی نرخی دۆلار و راگرتنی ئەو "پەرشوبڵاو"یەی سەبارەت بە سیاسەتی نەختینەیی دراوی بیانی و هەڵاوسانی ئابوری بڵاودەکرێتەوە.
هاوڵاتی بەرپرسە باڵاکانی سوریا و تورکیا لەسەر ئاستی سەربازی و هەواڵگری بە نێوەندکاری دەوڵەتی روسیا لە مۆسکۆ کۆبونەوە و ئەوەش دوای قسەکانی ئەردۆغان دێت کە وتبووی 'ئامادەین پەیوەندیەکانمان لەگەڵ روسیا ئاسایی بکەینەوە'. خولوسی ئاکار وەزیری بەرگری تورکیا و هاکان فیداکان سەرۆکی هەواڵگری تورکیا (میت)، عەلی مەحمەد عەباس وەزیری بەرگری سوریا و شاندێکی هەواڵگری وڵاتەکەی و سێرگی شۆیگۆ وەزیری بەرگری روسیا لە مۆسکۆ کۆبونەوە. بەگوێرەی ئاژانسەکانی هەواڵ، بابەتی کۆبونەوکە، قەیرانی سوریا، پرسی پەنابەران و پرسی رۆژئاوای کوردستانە کە ئەوان بە پرسی 'تیرۆر' ناوی دەهێنن. هەروەها باسی ئەوەش دەکرێت کە کۆبونەوە سێ قۆڵیەکان بەردەوام دەبن. وەزارەتی بەرگری روسیا لەمبارەیەوە راگەیەندراوێکی کورتی بڵاوکردەوە و وتی، " رێگاکانی چارەسەرکردنی قەیرانی سوریا، کێشەی پەنابەران و هەوڵە هاوبەشەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەی گروپە توندڕەوەکان لە سوریا تاوتوێ کران". لە مانگی رابردوودا، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆمارەی تورکیا چەند جارێک رایگەیاندبوو، دەیانەوێت هاوشێوەی هەندێک وڵاتی ناوچەکە و جیهان، پەیوەندیەکانیان لەگەڵ سوریاش ئاسایی بکەنەوە. مەولود چاوشئۆغلۆ وەزیری دەرەوەی تورکیاش ئاماژەی بەوەکردبوو کە لەسەر ئاستی هەواڵگری چەندین کۆبونەوە لەنێوان ئەوان و سوریا ئەنجامدراوە. بەرپرسانی تورکیا مەرجی سەرەکیان ئەوەیە کە رژێمی سوریا لەدژی رۆژئاوای کوردستان هەنگاو بنێت، بەڵام تاوەکو ئێستا هەنگاوێکی بەو شێوەیە لەلایەن دیمەشقەوە نەنراوە و رایدەگەیەنن کە پێویستە تورکیا سەربازانی لە سوریا بکشێنێتەوە و دەست لە پشتگیریکردنی گروپە توندڕەوەکان بهێنێت.
.png)
