ناوەڕۆکى گفتوگۆکانی مەزڵوم عەبدى و شەرع ئاشکراکرا

سەركۆ جەمال وتەبێژی فراكسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی كوردستان دەڵێت:»من بم لەجیاتی سەرۆكی پەرلەمان دەستلەكاردەكێشمەوە كە نازانێت داهاتی نەوت چۆن خەرج دەكرێت». سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان پێی نا بەجەرگی خۆیداو بۆ یەكەمجار بە فەرمی باسی نادیاری بەشێكی زۆر لەداهاتی نەوتی هەرێمی كرد كە لەكۆی 900 ملیۆن دۆلار، 550 ملیۆن دۆلاری مانگانە بە نادیاری ماوەتەوە. هەرچەندە وەزیری سامانە سروشتییەكان لەپەرلەمانی كوردستان چەند جارێك باسی لەوەكردووە كە لەسەدا 52% داهاتی نەوت بۆ خەرجی كۆمپانیاكانی نەوت هەناردەی نەوت بە بۆری دەڕوات، بەڵام وردەكاری لەسەر چۆنیەتی ئەو خەرجیانە نەخستەڕوو. دوای ئەوەی رێواز فایەق سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان رایگەیاند « داهاتی نەوت لەمانگێكدا 900 ملیۆن دۆلارە، بەڵام تەنیا 350 ملیۆن دۆلاری دەچێتە خەزێنەی وەزارەتی داراییەوە»، وتەكەی كاردانەوەی جیاوازی بەدوای خۆیدا هێنا.  پێشەوا هەورامی، وتەبێژی فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان لەپەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی وتی: «هەموو كەس دەزانێت داهاتی نەوت چەندە، من بم لەجیاتی ئەو( سەرۆكی پەرلەمان) كە نەزانم داهاتی نەوت چەندە دەست لەكاردەكێشمەوە».  

  هاوڵاتی وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕایگه‌یاند: "حكومه‌تی ھەرێمی کوردستان هه‌موو هه‌وڵێكی داوه‌ و درێخی ناكات له‌ گه‌ڕا‌ندنه‌وه‌ی ئاره‌زومه‌ندانه‌ی ئه‌و ھاوڵاتییانەی كه‌ له‌ سنوری بێلاڕوسیا گیریان خواردووه." ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 17ی تشرینی دووه‌می 2021، جوتیار عادل، وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان راگەیێنراوێکی لەبارەی پرسی کۆچبەران لە سنووری بێلاڕووس - پۆڵەندا بڵاوکردەوە.  وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان پێیوایە کە ژمارەیەک لە هاونیشتمانییانی هەرێمی کوردستان بوونەتە قوربانی دەستی قاچاخچیێتی و دەڵێت "له‌ چه‌ند هەفتەی رابردوودا، ژمارەیەک لە هاووڵاتییانی هه‌رێمی كوردستان بوونه‌ قوربانی ده‌ستی قاچاخچیێتی بۆ بەرژەوەندی و سوودی ماددی، و هه‌ندێك لایه‌ن ‌ئه‌م دۆخه‌یان قۆستو‌وه‌تەوە ‌بۆ له ‌كه‌داركردنی ناوبانگی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان بۆ ئامانجێکی كورتخایه‌ن." جووتیار عادل ئەو قسانە بە پڕوپاگەندە ناودەبات و دەشڵێت، "سەرەنجام هەموو راستییه‌كان ده‌ركه‌وتن كه‌ ئەو پروپاگه‌ندانه‌ دوورن لە راستییەوە." پێشتر وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی عێراق رایگەیاند بوو کە 300 کەس داوایان کردووە لە سنووری نێوان بێلاڕووس و پۆڵەندا بگەڕێندرێنەوە عێراق. وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان رایدەگەیێنێت "حكومه‌تی ھەرێمی کوردستان هه‌موو هه‌وڵێكی داوه‌ و درێخی ناكات له‌ گه‌ڕا‌ندنه‌وه‌ی ئاره‌زوومه‌ندانه‌ی ئه‌و ھاووڵاتییانەی كه‌ له‌ سنووری بێلاڕووس گیریان خواردووه،‌ و بە ئەرکی خۆی دەزانێت هه‌موو ئاسانكارییه‌ك بکات و بە گەرمی پێشوازی لە گەڕانەوەیان بکات."

سەركۆ جەمال سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان پێی نا بەجەرگی خۆیداو بۆ یەكەمجار بە فەرمی باسی نادیاری بەشێكی زۆر لەداهاتی نەوتی هەرێمی كرد كە لەكۆی 900 ملیۆن دۆلار، 550 ملیۆن دۆلاری مانگانە بە نادیاری ماوەتەوە. هەرچەندە وەزیری سامانە سروشتییەكان لەپەرلەمانی كوردستان چەند جارێك باسی لەوەكردووە كە لەسەدا 52% داهاتی نەوت بۆ خەرجی كۆمپانیاكانی نەوت هەناردەی نەوت بە بۆری دەڕوات، بەڵام وردەكاری لەسەر چۆنیەتی ئەو خەرجیانە نەخستەڕوو. رێواز فایەق، سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان، بەفەرمی رایگەیاند كە پەرلەمان ئاگاداری داهاتی نەوت نییە و تەنها ئاگاداری ئەو 350 ملیۆن دۆلارەن لەكۆی 900 ملیۆن دۆلار كە وەزارەتی سامانە سروشتیەكان بۆ وەزارەتی دارایی دەنێرێت. لەئێستادا نرخی یەك بەرمیل نەوتی برێنت بە 82 دۆلارو 80 سەنت مامەڵەی پێوە دەكرێت لەبازاڕدا، بەرپرسانی هەرێم ئەوەیان راگەیاندووە كە بەرمیلێك نەوتی هەرێم بە 10 دۆلار كەمتر دەفرۆشن. بەفەرمی حكومەتی هەرێمی كوردستان رۆژانە 450 هەزار بەرمیل نەوتی خاو هەناردەی دەروە دەكات كە لەمانگێكدا 13 ملیۆن و 500 هەزار بەرمیل نەوتی خاو دەكات، ئەگەر هەر بەرمیلێك نەوت بدەنە 72 دۆلار ئەوا لەمانگێكدا دەكاتە سەروو یەك ملیار دۆلاری مانگانە نەك 900 ملیۆن دۆلار كە باسكراوە. دوای ئەوەی رێواز فایەق سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان رایگەیاند « داهاتی نەوت لەمانگێكدا 900 ملیۆن دۆلارە، بەڵام تەنیا 350 ملیۆن دۆلاری دەچێتە خەزێنەی وەزارەتی داراییەوە»، وتەكەی كاردانەوەی جیاوازی بەدوای خۆیدا هێنا. سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی هاوشێوەی سەرۆكی پەرلەمان دەڵێت:» تەنها ئاگاداری ئەو 350 ملیۆن دۆلارەین كە دەدرێتە وەزارەتی دارایی زیاد جەبار، سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتیی لەپەرلەمانی كوردستان، لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی وتی: « وەكو فراكسیۆنی یەكێتی تەنها ئاگاداری ئەو 350 ملیۆن دۆلارەین كە مانگانە دەدرێتە وەزارەتی دارایی، ئەوەی دەمێنێتەوە دیار نییە و نەخێر ئاگاداری نین، ئەو 550 ملیۆن دۆلارەی دەمێنێتەوە تائێستا حكومەت روونی نەكردووەتەوە كە بەچی خەرج دەكرێت و چۆن خەرج دەكرێت كەسیش ئاگادار نییە لێی». هەروەها سەركۆ ئازاد گەڵاڵی، بڕیاردەری لیژنەی وزەو سەرچاوە سروشتییەكان لەپەرلەمانی كوردستان لەبارەی ئەو 550 ملیۆن دۆلارەی دەمێنێتەوە بۆ  ئەوەی خستەڕوو كە حكومەت خۆی دەڵێت 62%ی داهاتی نەوت بۆ خەرجیەكانی دەڕوات، بەڵام هێشتا لەو بڕە پارەیەی ئەوان دەڵێن نزیكەی 200 ملیۆن دۆلاری ناڕوونە». وتیشی:»بە وەزیری داراییمان وتووە كە ئەو داهاتەی دەمێنێتەوە لە فرۆشتنی نەوت چی بەسەر دێت، بەڵام وەك ئەو دەڵێت تەنها ئاگاداری ئەو 350 ملیۆن دۆلارەیە كە بۆ وەزارەتەكەی دەنێردرێت، ئەوی دیكە دیوانی چاودێری دارایی حكومەتیش ئاگادارنییە». هاوكات، عومەر گوڵپی ئەندامی لیژنەی دارایی لە فراكسیۆنی كۆمەڵی دادگەری لەپەرلەمانی كوردستان بەهاوڵاتی وت:»هیچ بەڵگەیەك نییە بۆ ئێمە و خەڵكی كوردستان و دیوانی چاودێری دارایی و پەرلەمانیش كە داهاتی نەوت بخاتە بەردەست، ئەندامی لیژنەی داراییم بەهەركەسێكی دیكەش بڵێ نەوت داهاتی چەندە و رۆژانە چەند دەڕوات و قەرزەكان چەندن هیچ شتێك لەمانە روون نین». هەروەها ئاماژەی بەوەشكرد كە زیاتر لە 15 پرسیاری لەوەزیری سامانە سروشتییەكان كردووە تائێستا وەڵامی نەدراوەتەوە. عومەر گوڵپی دەشڵێت:» یەكەم راپۆرتی دیلۆیت، كە ئێمە ناچار نین چاوەڕێی راپۆرتی دیلۆیت بكەین و نایاساییشە، دووەم پێمان دەڵێت پرسیارەكانتان ئاڕاستەی ئەنجومەنی هەرێمیی نەوت و گاز بكەن، زیاتر لە 10 پرسیاریشمان لای ئەنجومەنی هەرێمیی نەوت و گازە وەڵاممان ناداتەوە». ئەو ئەندامەی لیژنەی دارایی ئەوەشی خستەڕوو: «بەكورتیەكەی نەوت دۆسیەی قۆرخكاری نهێنی و شاردنەوەیە لەكوردستاندا، تەنانەت وەزارەتی سامانە سروشتیەكانیش ئاگاداری داهاتی نەوت نین تەنها چەند كەسێكی كەم لەكوردستان دەزانن داهاتی نەوت چی بەسەردێت». سەرۆكی فراكسیۆنی گۆڕان لە پەرلەمان ئەوە دەخاتەڕوو كە ئەو گرێبەستە نەوتیانە زیانیان بەهەرێم گەیاندووە و زۆربەی پارەكە دەچێتە گیرفانی كۆمپانیا نەوتیەكانەوە. گوڵستان سەعید، سەرۆكی فراكسیۆنی گۆڕان لەپەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتیوت: «ئەوەی د.رێواز وتوویەتی تەنها ئەو 350 ملیۆن دۆلارەیە كە دەگەڕێتەوە بۆ وەزارەتی دارایی، ئەویش لە رێگەی وەزیری داراییەوە راگەیەندراوە، ئەویش دیاریكراوە، بەڵام لەوەی دەمێنێتەوە روون و راشكاو نییە». هاوكات باسی لەوەشكرد وەكو گۆڕان داوایان كردووە ئەنجومەنی هەرێمیی بۆ نەوت و گاز كۆببێتەوە، جگە لەوەش سندوقی داهاتە نەوتیەكان پێكبهێندرێت، بەڵام تا ئێستا ئەنجامی نەبووە، وتیشی:»ئەو گرێبەستە نەوتیانە زیانیان بەهەرێم گەیاندووە چونكە زۆربەی پارەكە دەچێتە گیرفانی كۆمپانیا نەوتیەكان ئەمە وتەی خۆیانە، تا گرانتر بفرۆشرێت ئەوان پارەی زیاتر دەبەن». «هیچ مەعقول نییە 550 ملیۆن دۆلار بۆ خەرجیەكانی دەرهێنان و بەبازاڕكردنی نەوت بڕوات لەهیچ وڵاتێك شتی وا رووینەداوە بۆیە ئێمەش داوامان كردووە روونكردنەوەمان پێبدرێت چونكە ئەو 900 ملیۆن دۆلارەی رێواز فایەق باسی كردووە تەنها داهاتی نەوتە»، گوڵستان سەعید وای وت. وتەبێژی فراكسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی كوردستان دەڵێت:»من بم لەجیاتی سەرۆكی پەرلەمان دەستلەكاردەكێشمەوە كە نازانێت داهاتی نەوت چۆن خەرج دەكرێت».  پێشەوا هەورامی، وتەبێژی فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان لەپەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی وتی: «هەموو كەس دەزانێت داهاتی نەوت چەندە، من بم لەجیاتی ئەو( سەرۆكی پەرلەمان) كە نەزانم داهاتی نەوت چەندە دەست لەكاردەكێشمەوە».

هاوڵاتی  وه‌زاره‌تى كاروبارى شه‌هیدان و ئه‌نفالكراوانى هه‌رێم ڕایگه‌یاند:" لە چوارچێوەی ئەوخزمەتگوزارییانەى کەپێشکەش دەکرێن بە کەس و کاری سەربەرزی شەهیدان و قوربانیانی جینۆساید و زیندانیانی سیاسی کوردستانی، وەزارەتی کارو باری شەهیدان وئەنفالکراوان قەرزەکانی کرێی خوێندنی کوڕ و کچی شەهیدانی سەنگەر و جینۆساید و زیندانی کراو وگیراوی سیاسی (خۆی یان یەکێک لە منداڵەکان)ی خەرج دەکات. ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 17ی تشرینی دووه‌می 2021، عه‌بدوڵا حاجی محمود وەزیری کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان ڕایگەیاند:" قوتابی و خوێندکارانى کچ و کورى شەهیدان و زیندانیانى سیاسی کە کرێ خوێندن و دەرماڵەی ساڵانی (2016-2017) و (2017-2018) و (2018-2019)یان وەرنەگرتووە لەنزیکترین کاتدا سەردانی بەرێوەبەراییەتییە گشتییەکانی سەر بەوەزارەتمان (هەولێر – سلێمانی – دهۆک ) و بەرێوەبەرایەتی کارو باری زیندانییە سیاسییەکان لە هەولێر بکەن بۆ وەرگرتنی پارەکانیان. ئەوەشخراوەتەڕوو، ئامادەکاری کراوە بۆدانەوەی کرێى خوێندنی قوتابی و خوێندکارانى شارى کەرکوک و کرێى خوێندنی ساڵانى دواتر. جێی ئاماژەیە، ساڵانه‌ وه‌زاره‌تى كاروبارى شه‌هیدان و ئه‌نفالكراوان كرێى خوێندنى منداڵى شه‌هیدو زیندانیكراوى سیاسى خه‌رج ده‌كات و ماوه‌ى چه‌ند ساڵێكه‌ به‌هۆى قه‌یرانى داراییه‌وه‌ ئه‌م بڕه‌ پاره‌یه‌ خه‌رج نه‌كراوه‌.

 هاوڵاتی سەرۆکی هەرێمی کوردستان و سەرۆکی رەوتی حیکمەی نیشتمانی عێراق لە هەولێر کۆبوونەوە و رایانگەیاند کە حكومه‌تى داهاتوو بايه‌خ و گرنگى به‌ داواكارى و چاوه‌ڕوانييه‌كانى هاووڵاتيان بدات. ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 17ی تشرینی دووه‌می 2021،نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان پێشوازى له‌ عه‌ممار حه‌كيم، سه‌رۆكى ره‌وتى حيكمه‌ كرد. بەپێی راگەیێنراوێکی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان، له‌ ديدارێكدا دۆخى عێراق به‌گشتى، ئه‌نجامه‌كانى هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته‌ى ئه‌نجوومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق، پێشبينييه‌كان بۆ داهاتووى پرۆسه‌ى سياسى، حكومه‌تى داهاتووى فيدراڵى عێراق و ئه‌رك و ئاڵەنگارییەکانی به‌رده‌ميان، تاوتوێ كران. لە کۆبوونەوەکەدا هه‌ردوولا "جه‌ختيان له‌ گرنگيى پاراستنى ئارامى و سه‌قامگيريى سياسى له‌ وڵات و ده‌ستگرتن به‌ بژارده‌ى ديموكراسييه‌وه‌ و بره‌ودان به‌ پرۆسه‌ى سياسى و گه‌يشتنى هێز و لايه‌نه عيراقييه‌كان به‌ لێكگه‌يشنێكى ره‌زامه‌ند بۆ هه‌مووان كرده‌وه‌ كه‌ خزمه‌ت به‌ ئێستا و داهاتووى عيراق و چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كانى بكات." هەر وەک لە راگەیێنراوێکی کۆبوونەوەکەدا ئاماژەی پێکراوە لە کۆبوونەوەکەدا باس له‌ سه‌ر‌نج و تێبينييه‌كانى سه‌ر پرۆسه‌ى ده‌نگدان كرا و "هه‌ردوولا هاوڕا بوون كه‌ هه‌ر ناڕه‌زايى و تێبينييه‌ك له‌سه‌ر ئه‌نجامه‌كانى هه‌ڵبژاردن هه‌بێت، به‌پێى رێكاره‌ ده‌ستوورى و ياسايييه‌كان چاره‌سه‌ر بكرێن و حكومه‌تى داهاتووش بايه‌خ و گرنگى به‌ داواكارى و چاوه‌ڕوانييه‌كانى هاووڵاتيان بدات."

ئارا ئیبراهیم جێگری بەرپرسی مەڵبەندی سێی یەكێتی لەهەولێر ئەوەی ئاشكراكرد كە یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەڕێگەی تۆماركردنی سكاڵا لەكۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق دوو كورسی دیكەی بەدەستهێناو پارتی دوو كورسی لەدەستدا. رەشاد گەڵاڵی، جێگری بەرپرسی مەڵبەندی سێی یەكێتی لەهەولێر لە لێدوانێكدا بەهاوڵاتی  وت:» لەڕێگەی ئەو سكاڵایانەی یەكێتی لە كۆمسیۆن تۆماری كردبوو دەرئەنجام دوێنێ سێشەممە دوو كاندیدی دیكەی یەكێتی دەرچوون، كەپێكهاتوون لە(رۆزێ زیاد- موسڵ، هەرێم كەمال ئاغا- هەولێر». ناوبراو ئەوەشی خستەڕوو كە یەكێتی نیشتمانی كوردستان ژمارەی كورسییەكانی لەپەرلەمانی عێراق گەیشتە 19 كورسی. هەروەها وتیشی:» پارتی كە پێشتر رایگەیاندبوو 33 كورسی بەدەستهێناوە، بەو هۆیەوە كورسییەكی لەهەولێرو كورسییەكی دیكەی لەموسڵ لەدەستداو بوو بە 31 كورسی». ئەو بەرپرسەی یەكێتی روونكردنەوەی زیاتری دا كە لەكۆی نۆ دادوەری كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق، هەشت دادوەریان پشتگیری سكاڵاكانی یەكێتیان كردووە كە بەبەڵگەو دیكۆمێت تەسلیمی كۆمسیۆن كرابوو، وتیشی:» لەعێراقدا سێ هەزارو 500 كەس دووجار دەنگیان دابوو، لەو ژمارەیە دوو هەزارو 500 دەنگی دووبارەیان لەهەولێر بووە، بۆیە هەرێم كەمال ئاغا دەرچووە». هاوكات، ئەوەشی دووپاتكردەوە كە فەیسەڵ كەریم خان، كاندیدی یەكێتی بووە زۆرترین دەنگی هێناوە كە لەنێوان 28 تا 31 هەزار دەنگ بووە، بەڵام»دەنگەكانی ئەو كاندیدەی یەكێتی سوتێندراوە بۆ ئەوەی نەگاتە پەرلەمانی عێراق». رەشاد گەڵاڵی ئەوەشی روونكردەوە كە هەفتەی داهاتوو كۆی سكاڵای لایەنە سیاسییەكان یەكلادەكرێتەوەو دواتر دەرئەنجامەكانی هەڵبژاردن پەسەند دەكرێت.

  هاوڵاتی  وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی عێراق رایگەیاند:" 300 کەس داوایان کردووە لە سنوری نێوان بێلاڕوسیا و پۆڵەندا بگەڕێندرێنەوە عێراق. ​ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 17ی تشرینی دووه‌می 2021، ئەحمەد سەحاف، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی عێراق لە راگەیێندراوێکدا رایگەیاند، 240 داواکاری گەڕانەوە تۆمارکراوە بۆ ئەو عێراقییانەی لە سنووری نێوان بێلاڕووس و پۆڵەندا گیریانخواردووە، هاوکات 65 کەسیش داوای پاسپۆرتیان کردووە. هەفتەی رابردوو ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق رەزامەندیی دەربڕی لەسەر ئەوەی وەزارەتی دارایی 200 هەزار دۆلار، یاخود 300 ملیۆن دینار تەرخان بکات بۆ وەزارەتی دەرەوە لە یەدەگی فریاگوزاریی ساڵی دارایی 2021، ئەوەش بە مەبەستی هاوکاریکردنی ئەو کۆچبەرە عێراقییانەی کە لەو سنوورانە گیریان خواردووە و دەیانەوێت بگەڕێنەوە. رۆژی دووشەممە، دوای هەشت رۆژ مانەوەیان لە خاڵێکی سنووریی نێوان بێلاڕووس - پۆڵەندا، کۆچبەران ئەو شوێنەیان جێهێشت کە تێیدا دەمانەوە و چوونەتە بەردەم دەروازەیەکی سنووریی نێوان هەردوو وڵات بە ناوی "برۆزگی." وەزارەتی بەرگریی نیشتمانی پۆڵەندا رۆژی سێشەممە 16-11-2021 لە هەژماری خۆی لە تویتەر ڤیدیۆی هێرشی کۆچبەرەکانی بۆسەر هێزەکانیان بڵاوکردەوە کە بەشێکیان کۆچبەری کوردن و رایگەیاند، "کۆچبەران بۆمبی دەنگییان پێیە کە لەلایەن هێزەکانی بێلاڕووسەوە پێیاندراوە." لە بەرامبەردا هێزەکانی پۆڵەندا بە گازی فرمێسکڕێژ و ئاوهاوێژ وەڵامی کۆچبەرانیان دایەوە. پێشتر لە کەناڵی فەرمیی عێراق، ئەحمەد سەحاف رایگەیاند: "عێراق لە 18ی ئەم مانگە گەشتێک لە بێلاڕووسەوە ئەنجامدەدات بۆ گەڕانەوەی ئارەزوومەندانەی کۆچبەرانی عێراقی کە لەسەر سنووری نێوان بێلاڕووس و پۆڵەندا گیریانخواردووە بۆ بەغدا".

هاوڵاتی پارێزگای هەولێر بڕیاریداوە ئەو کافتریایەى "سروودى بەعسى" لێدابوو دابخرێت و خاوەنەکەى دەستگیر بکرێت. ​ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 17ی تشرینی دووه‌می 2021، ئومێد خۆشناو پارێزگاری هەولێر لە راگەیاندراوێكدا رایگەیاند: "دواى بڵاوبوونەوەى گرتە ڤیدیۆیەک لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان کە لەنێو کافتریای (پەرمى جیانۆ) لە شارى هەولێر بەئاشکرا سروودى رژێمى بەعس پەخشدەکرا، بەڕێز پارێزگارى هەولێر ئومێد خۆشناو بڕیاریدا خاوەنەکەى دەستگیربکرێت و کافتریاکەش دابخرێت". پارێزگاری هەولێر راشیگەیاندووە: "ئەوانەى ئەم جۆرە کارانە دەکەن، بە مەبەست و دوور لە هەموو بەهایەکى نیشتیمانی و نەتەوەیی و پیرۆزى خوێنى شەهیدان و تێکۆشانى گەلەکەمان، کە تەنیا مەبەستیان ناڕەحەتکردنى هاوڵاتییانە، بەهیچ شێوەیەک لێیان قبووڵناکرێت و رووبەڕووى رێکارى یاسایی و سزادان دەکرێنەوە

هاوڵاتی وەزیری بەرگریی تورکیا رەتیکردەوە بە هیچ شێوەیەک لە بەرەنگاربوونەوەیان لەگەڵ پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) غاز یان چەکی کیمیاییان بەکارهێنابێت. ​ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 17ی تشرینی دووه‌می 2021، خوڵوسی ئاکار وەزیری بەرگریی تورکیا لە کۆبوونەوەکەدا وەڵامی چەندین پرسیاری تایبەت بە وەزارەتەکەی دایەوە کە یەکێک لەو بابەتانە ناردنی سەرباز بوو بۆ دەرەوەی وڵاتەکەی.  ئاکار لەوبارەیەوە رەتیکردەوە کە ئەوان داگیرکارانە چووبێتنە لیبیا و وتی، "دەستەواژەی داگیرکاری لەلایەن هێزە ئیمپریالیستەکانەوە دەگوترێتەوە، چونکە ئەوان پلانێکیان داناوە کە تەنیا خۆیان لەو وڵاتانەدا بن و کەسی دیکە نەچێتە ئەوێ. بوونی ئێمە پلانەکەی ئەوان تێکدەدات. ئێمە چۆن دەتوانین داگیرکار بین؟ تەنانەت ئەو وڵاتانەی 600-700 ساڵ لە ژێر ئیدارەی تورک ماونەتەوە ئێستا هیچ یەکێکیان بە زمانی تورکی قسەناکەن، بەڵام لە ئەفریقیا ئێستا زمانەکانی پورتوگالی، ئیسپانی، ئینگلیزی، ئەڵمانی و فەرەنسی هەمووی قسەی پێدەکرێت".   خوڵوسی ئاکار راشیگەیاند، ئەوەی بڵاودەکرێتەوە دەنگۆیە و تۆمەتێکە دەدرێتە پاڵ سوپای تورکیا. ئەمە لەکاتێکدایە لە ماوەی رابردوودا میدیای نزیک لە پەکەکە بڵاویکردەوە سوپای تورکیا چەکی کیمیایی لە دژی گەریلاکان بەکارهێناوە.  هەپەگە هەروەها نووسراوێکی بڵاوکردەوە کە تێیدا باس لە دەستخستن و بەکارهێنانی چەکی کیمیایی لە دژی پەکەکە دەکات، بەڵام وەزارەتی بەرگریی تورکیا ئەوەی رەتکردەوە. وەزیری بەرگریی تورکیا دەڵێت، "لە نێو کۆگەی هێزە چەکدارەکانی تورکیا، لە هیچ یەکەیەکی سوپای تورکیادا هەرگیزاو هەرگیز، بە هیچ شێوەیەک غاز یان چەکی کیمیایی نییە. شتی وەها نییە. نە کڕدراوە، نە هێنراوە و نە بەکاریش هێنراوە. شتی وا نییە. ئەگەر لەلایەن پسپۆرانەوە سەیری بابەتەکە بکرێت، زۆر روون و ئاشکرایە کە شتێکی وا جێی باس نییە، بەڵام بە مەبەستی لەکەدارکردنی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و سەربازانمان ئەم جۆرە پڕوپاگەندانە بە شێوەیەکی سیستماتیکی دووبارە دەکرێنەوە".  

هاوڵاتی سەرۆکی دەزگای ناوەندی ئامار لەوەزارەتی پلاندانانی عێراق رایگەیاند:" سەرژمێری گشتی دانیشتوان کە وابریارە لەکۆتایی ساڵی 2022 ئەنجامبدرێت، بەشێوەی ئەلیکترۆنی‌و بەنوێترین تەکنیک ئەنجامدەدرێت، ده‌شڵێت:"پڕۆسەکە بەتەواوەتیی لەسەر دەستی کادیرانی عێراقیی بەڕێوەدەچێت". ​ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 17ی تشرینی دووه‌می 2021، زیا کازم عەواد سەرۆکی دەزگای ناوەندی ئامار لە لێدوانێکدا بەڕۆژنامەی "سەباح"ی سەر بەحکومەتی ڕاگەیاندوە، "سەرژمێریی گشتیی دانیشتوان کە ئومێد دەکرێت لەکۆتاییەکانی ساڵی 2022 ئەنجامبدرێت نوێترین ڕێگه‌ی تێدا بەکاردەهێنرێت". سەرۆکی دەزگای ناوەندی ئامار وتویه‌تى:"بەوپێیەی جیهان شۆڕشێکی زانیاریی‌و داتایی بەخۆوە دەبینێت‌و ژمارەیەکی زۆر لەوڵاتانیش ڕویان لەسەرژمێریی تۆمارو دابەزاندنی داتاکان لەناو داتابەیسی زۆر گەورەدا کردوە، بەوشێوەیەش دەتوانین لەداهاتودا دەستبەرداری ئەنجامدانی سەرژمێریی دانیشتوان بین کە خەرجیی‌و هەوڵ‌و ماندوبونێکی زۆری دەوێت". زیا کازم عەواد ئاماژه‌ى به‌وه‌شداوه‌، "ئەگەرهات‌و بەرەو ڕێکخستنی تۆمارو داتای باوەڕپێکراو ڕۆیشتین، ئەوە بەپێی ڕاسپاردەکانی نەتەوەیەکگرتوەکان دەتوانرێت ئەنجامەکانی تاوەکو 10 ساڵی تریش پشتیان پێببەبەسترێت کە ئەمەش بازدانێکی جۆریی‌و تەکنیکییە لەکارکردنی دەزگاکەیاندا بەتایبەت کە لەدوای ساڵی 1997وە هیچ سەرژمێرییەک لەعێراق ئەنجامنەدراوە، بەڵام ڕوپێویی‌و چالاکییە ئامارکارییەکان بەردەوامبون‌و هەموو داتاو پێنوێنییەکی پێویستیان داوەتە دەزگا زانستی‌و زانکۆو وەزارەتەکان". لەماوەی ڕابردوشدا عەبدولزەهرە هینداوی وتەبێژی فەرمی وەزارەتی پلاندانانی عێراق  سەبارەت بەئەنجامدانی سەرژمێری گشتی دانیشتوان ڕایگەیاند:" حکومەتی عێراق سورە لەسەربەڕێوەچونی سەرژمێریی گشتی‌و وتی:"بەدڵنیاییەوە ئەگەر پێشهاتی زۆر کاریگەر نەیەنە پێشەوە هەموو ئامادەکارییەک دەکەین بۆ ئەوەی ساڵی 2022 ساڵی جێبەجێکردنی سەرژمێری گشتی بێت لەعێراق". عێراق لەنێوان ساڵانی 1927 تاوەکو 1997، هەشت سەرژمێری گشتی ئەنجامداوە، ئەوانیش لەساڵانی 1927، 1934، 1947، 1957، 1965، 1977، 1987، 1997 کە ئەمەی دوایینیان بەبێ پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان بوو. لەدوایین سەرژمێریدا ژمارەی دانیشتوانی عێراق گەیشتە 19 ملیۆن‌و 184 هەزارو 534 کەس. بەپێی پێشبینییەکانی وەزارەتی پلاندانانی عێراق، ژمارەی دانیشتوانی عێراق لەساڵی 2022 دەگاتە 42 ملیۆن‌و 248 هەزارو 900 کەس، لەکاتێکدا ئەو پێشبینییانە بۆ ساڵی 2030 ئەوەیە دانیشتوانی عێراق بگاتە 51 ملیۆن‌و 211 هەزارو 700 کەس.

هاوڵاتی وەزارەتی دارایی رایگەیاند:" به‌پێی بڕیارێكی سه‌رۆكایه‌تیی دادگایی پێداچوونه‌وه‌ی هه‌رێمی كوردستان وەزارەتەکەیان داوایەکی لە کۆمپانیای نالیا بردووەتەوە، پێویستە "بەڕێوەبەری رێگه‌پێدراوی كۆمپانیاكه پێویسته‌ نزیكه‌ی 75 ملیار دینار بگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ وه‌زاره‌تی دارایی و ئابووری وه‌كو قه‌رز و سوودی بانكی كه‌ڵه‌كه‌بوو". ئەمڕۆ سێشەممە 16ی تشرینی دووه‌می 2021،  وەزارەتی دارایی لە راگەیێندراوێکدا ئاماژەی بەوەدا، داوایەکیان لە کۆمپانیای نالیا بردووەتەوە و کە چەند ساڵێک پێش ئێستا کۆمپانیاکە دژی وەزارەتی دارایی تۆماری کردبوو کە تێیدا داوای لابردن و كه‌مكردنه‌وه‌ی سووده‌كانی کردبوو. بەپێی راگەیێندراوی وەزارەتی دارایی، "كۆمپانیای نالیا له‌ پاش دۆڕاندنی ئه‌م داوایه،‌ حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان هه‌ڵده‌ستێت به‌ فرۆشتنی سه‌رجه‌م ئه‌و موڵكانه‌ی كه‌ لای حكومه‌ت بارمته‌یه،‌ تاوه‌كو پاكتاوی ئه‌و قه‌رز و سوودانه‌‌ بكات كه‌ لای كۆمپانیاكه‌‌یه". نالیا کۆمپانیایەکە کە لە 14-08-2007 دامەزراوە و چەند پرۆژەیەکی نیشتەجێبوون، گەشتیاری و میدیایی هەیە.

      هاوڵاتی  كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەكان لە عێراق رایگەیاند:" تا رۆژی پێنجشەممەی داھاتوو، دەستەی دادوەریی بۆ ھەڵبژاردنەكان، سەرجەم ئەو سكاڵایانە یەكلایی دەكاتەوە كە لەلایەن ژمارەیەك لایەنی ناڕەزایی لە ئەنجامە بەراییەكانی ھەڵبژاردنەكان پێشكەش كراون. ئەمڕۆ سێشەممە 16ی تشرینی دووه‌می 2021،  عیماد جەمیل، ئەندامی تیمی راگەیاندن لە كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەكان لە عێراق، لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا ئاماژەی بەوەدا، تا رۆژی پێنجشەممەی داھاتوو، دەستەی دادوەریی بۆ ھەڵبژاردنەكان، سەرجەم سكاڵاكان یەكلایی دەكاتەوە و وتی: "دوای یەكلاییكردنەوەی سەرجەم سكاڵاكان لەلایەن دەستەی دادوەرییەوە، كۆمیسیۆن ئەنجامەكانی كۆتایی ھەڵبژاردنەكان رادەگەیەنێت". رۆژی ھەشتی ئەم مانگە، كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەكان لە عێراق رایگەیاندبوو كە پێداچوونەوە بەسەرجەم ئەو تانە و بەڵگانەی كە لە چوارچێوەی پاشكۆی سكاڵاكان لە ئەنجامە بەراییەكانی ھەڵبژاردنەكانی پێشوەختەی ئەنجوومەنی نوێنەران پێشكەش كرابوون، كۆتایی ھاتووە و رەوانەی دەستەی دادوەریی بۆ ھەڵبژاردنەكان كراوە. دوێنێ یەكشەممە، كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەكان لە عێراق رایگەیاندبوو كە لەسەر بڕیاری دەستەی دادوەریی بۆ ھەڵبژاردنەكان، پرۆسەی دووبارە ژماردن و جیاكردنەوەی دەنگەكان بە دەست بۆ ١٠٨ وێستگەی ھەڵبژاردنەكان لە بەشی رەسافە رۆژھەڵاتی بەغدا ئەنجام دا و ئەنجامەكانی لەگەڵ ئەنجامەكانی ئەلیكترۆنی ھاوتا بوون.

هاوڵاتی   وه‌زاره‌تی دارایی و ده‌سته‌ی ده‌ستپاكی هه‌رێمی كوردستان پێداچوونه‌وه‌یان به‌ جێبه‌جێكردنی یاسای چاكسازیدا كرد و وه‌زیری دارایی رایگه‌یاند:" به‌رده‌وامین له‌ جێبه‌جێكردنی یاسای چاكسازی".  ئەمرۆ سێشەممە 16ی تشرینی دووه‌می 2021، به‌ گوێره‌ی راگه‌یه‌ندراوی كۆبوونه‌وه‌كه‌، بە مەبەستی پێداچوونەوە بە یاسای چاکسازی، ئاوات شێخ جەناب، وەزیری دارایی و ئابووری، لە دیوانی وەزارەت لەگەڵ حاکم ئەحمەد ئەنوەر، سەرۆکی دەستەی دەستپاکی و شاندێکی یاوەری و بە ئامادەبوونی هەریەک لە بەڕێوەبەرە گشتییەکانی بوودجەو ژمێرکاری و خانەنشین و بانکە بازرگانیەکان کۆبوەوە. باس له‌وه‌شكراوه‌، لەکۆبوونەوەکەدا تیشک خرایە سەر ئەو خاڵانەی کە لە یاسای چاکسازی هاتووە و تایبەتە بە وەزارەتی دارایی و ئابووری، گرنگرینیان پڕۆسەی پێداچوونەوە بەدۆسیەی فەرمانبەران و کردنەوەی ئەژماری بانکی و سندوقی خانەنشین بوون کە گفتوگۆی چڕیان لەسەر کرا. لەکۆتاییدا ئاوات شێخ جەناب، وەزارەتی دارایی و ئابووری هه‌رێم رایگەیاند: "بەردەوامین لە قۆناغەکانی جێبەجێ کردنی چاکسازی".

    هاوڵاتی   سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان رایگەیاند:" بەداخەوە وادیارە ئەو کەسانە لەلایەن چەند لایەنێکەوە وەکو: نوسینگەکانی گەشتیاری، گروپەکانی بازرگانی بە مرۆڤ، هەندێک بازرگانی سیاسی و هەندێک خەڵکی دەرەوە هەڵخەڵەتێندراون".  ئەمڕۆ سێشەممە 16ی تشرینی دووه‌می 2021، ئەو کەسانەی کە کۆچیان کردووە باسی هۆکاری جۆراوجۆریان کردووە، بەڵام مەسرور بارزانی ئاماژەی بەوە کرد کە "ئەو کەسانەی ئێرەیان هەرێمی کوردستان یان جێهێشتووە، لەژێر هیچ گوشارێکدا نەبوون، یان ئەوەی گەشتیان لێ قەدەخەکرابێت، بۆیە زۆربەی ئەو کەسانە بە ویستی خۆیان و لە رێگەی نووسینگەکانی گەشتیاری و کەناڵە فەرمییەکانی دیکەوە کۆچیان کردووە". مەسرور بارزانی وتی: "کۆچبەرەکان دوای ئەوەی دەگەنە بێلاڕووس، چەند رۆژێک لەوێ دەمێننەوە و پاشان بەرەو سنوور ئاراستە دەکرێن بۆ ئەوەی بچنە وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا.. بەداخەوە دۆخەکە و کەشوهەوای ساردی ئەوێ دۆخێکی زۆر نیگەرانە، چونکە هەندێک کۆچبەر منداڵیان لەگەڵدایە، منداڵی بێتاوان کە باجی شتێک دەدەن کە وادەردەکەوێت کە یارییەکی سیاسی بێت". حکومەتی هەرێمی کوردستان لەگەڵ لایەنەکان لە پەیوەندیدایە بۆ ئەوەی کارئاسانی بۆ ئەوانە بکات کە دەیانەوێت بگەڕێنەوە هەرێمی کوردستان. مەسرور بارزانی وتی، "تاوەکو گەڕاندنەوەیان ئێمە داوا لە هاوبەشەکانمان دەکەین کە رێگە بە رێکخراوەکان بدەن هاوکاریی مرۆییان بکەن". سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان ئەوەشی وت کە "بەداخەوە" زانیاریی هەڵە دەدرێن کە بۆچی ئەو کۆچبەرانە رۆیشتوون و بۆچی لەوێن "بەڵام وەکو وتم هەموو ئەو کۆچبەرانە بە ئارەزووی خۆیان رۆیشتوون. ئەگەر سەیری کوردستان بکەین، بەرامبەر شوێنەکانی دیکەی ناوچەکە، شوێنێکی زۆر ئارامە. ئێمە نزیکەی یەک ملیۆن ئاوارە و پەنابەرمان لە کوردستان هەیە کە لە وڵاتانی دراوسێ و ناوچەکانی عێراقەوە هاتوون، چونکە لێرە هەست بە ئاسایش دەکەن. بۆیە هیچ مانای نییە ئەگەر بڵێیت ئەوان بەهۆی دۆخی ئەمنییەوە ئێرە جێدەهێڵن". حکومەتی هەرێمی کوردستان دوای بڵاوبوونەوەی کۆرۆنا و نەناردنی بەشە بودجە روبەڕوی قەیرانی دارایی بووە و پاشەکەوتی 21٪ـی مووچەی راگەیاند، کە حکومەت ناوی نا "خۆگونجاندن". سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، بەشێکی کۆچبەرانیش دەڵێن "بەهۆی دۆخی ئابوورییەوە کۆچیان کردووە کە ئەوە لەوانەیە راست بێت، ئەوەش تاوانی حکومەتی هەرێمی کوردستان نییە. وەکو تۆ دەزانی لە ساڵی 2020 و 2021 حکومەتی عێراق بودجەی 12 مانگی نەناردووە. لە سەرەتای ئەم کابینەیەش نرخی نەوت دابەزی و کۆرۆنا زۆر بە خێرایی بڵاوبووەوە.. راستە کە ئێمە نەمانتوانیوە هەموو مانگێک مووچەی تەواوەتی بدەین، بەڵام هەموو مانگێک مووچەمان داوە". لەبارەی رەخساندنی هەلی کاریش، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان وتی، زیاتر لە 112 هەزار هەلی کاریان رەخساندووە، ئەوەش لەرێگەی وەگەڕخستنەوەی پرۆژە وەستاوەکان، پرۆژەی کەرتی تایبەت و ئەوانەی لەلایەن حکومەتەوە پاڵپشتی دەکرێن، گوتی، "لە راستیدا هەلی کار هەیە بۆ خەڵکی دیکە، خەڵک لە وڵاتانی تورکیا، ئێران، بەشەکانی دیکەی عێراق، ئاسیا، بەنگلادیش، فیلیپین، لوبنان و ئەفریقا دێنە ئێرە بۆ ئەوەی کار بکەن، کەواتە بۆچی ئەو کەسانە دێنە ئێرە کاریان دەست دەکەوێت، بۆ ئەم کەسانە کاریان دەستناکەوێت؟ کەواتە ئەم کەسانە بەدوای هەلێکی جیاوازی دیکەدا دەگەڕێن." لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا، مەسرور بارزانی رایگەیاند، بەشێکی ئەوانەی کە رۆیشتوون، هەزاران دۆلاریان داوەتە نووسینگەکانی گەشتیاری و کەسانی دیکە، "ئەگەر ئەوان هەزاران دۆلار بدەنە نووسینگەکانی گەشتیاری، دڵنیام کە ئەگەر بەیەکەوە کاریان بکردایە، بەوپارەیە کاری خۆیان دەبوو." لەبارەی گەڕاندنەوەی کۆچبەرانیش، مەسرور بارزانی رایگەیاند، لەگەڵ حکومەتی عێراق کاردەکەین و لە راستیدا ئێستاش هەندێک هەوڵ هەن بۆ گەڕاندنەوەیان.   

  هاوڵاتی جێگری وەزیری دەرەوەی پۆڵەندا دەڵێت:"دەمانەوێت لەگەڵ رێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچبەران هاوئاهەنگی بکەین بۆ ئەوەی یارمەتییان بدەین. ئێمە ناتوانین ئەو راستییە قبووڵ بکەین کە ئەو خەڵکە بەرەو سنوورەکەمان پاڵیان پێوەدەنرێت. ئەگەر دەرگا بۆ ئەم گرووپە بکەینەوە، دەیان هەزاری دیکەی کۆچبەری دیکە روومان تێدەکەن."   ئەمڕۆ سێشەممە 16ی تشرینی دووه‌می 2021، مارسن پرسیداکس، جێگری وەزیری دەرەوەی پۆڵەندا دەڵێت، "ئەوان مەترسییەکەیان دەزانی، بەڵام هەرچۆنێک بێت، ئێستا لە بارودۆخێکی قورسدان. هەربۆیە هاوکاریی مرۆییمان پێشکەشکردن. دەمانەوێت لەگەڵ رێکخراوی نێودەوڵەتیی کۆچبەران هاوئاهەنگی بکەین بۆ ئەوەی یارمەتییان بدەین. ئێمە ناتوانین ئەو راستییە قبووڵ بکەین کە ئەو خەڵکە بەرەو سنوورەکەمان پاڵیان پێوەدەنرێت. ئەگەر دەرگە بۆ ئەم گرووپە بکەینەوە، دەیان هەزاری دیکەی کۆچبەری دیکە روومان تێدەکەن." کۆچبەرەکان دەیانەوێت بەنێو پۆڵەندادا بچنە نێو ئەڵمانیا و داوای مافی پەنابەرێتی بکەن.  نووسینگەی فیدراڵیی ئەڵمانیا بۆ کاروباری کۆچبەران و پەنابەران دەڵێت:" لە 9 مانگی یەکەمی ئەمساڵدا 100 هەزار و 278 کەس داوای مافی پەنابەرێتییان لەو وڵاتە ئەوروپییە کردووە. زۆرینەی ئەو کەسانە خەڵکی سووریا و عێراق و ئەفغانستانن، بە جۆرێک 40 هەزار و 472 کەسیان خەڵکی سووریان؛ 8531 کەسیان خەڵکی باشووری کوردستان و عێراق؛ 15 هەزار و 45 کەسی دیکەشیان خەڵکی ئەفغانستان.  کۆچبەران دوێنێ دووشەممە ئەو خاڵە سنوورییەیان جێهێشت کە سەرتا تێیدا کۆببوونەوە و رویان لە دەروازەیەکی سنووریی پۆڵەندا کرد. ئەمڕۆ سێشەممەش گرژی کەوتە نێوان کۆچبەران و هێزە ئەمنییەکانی پۆڵەندا.