.jpg)
هاوڵاتى قوباد تاڵه‌بانى ڕایگه‌یاند: "تا من ھەبم ڕێگەنادەم لەمدیو دێگەڵەوە بەشێوەی بادینان ڕۆژنامەنوسان بەرەوڕوی دادگا بکرێنەوە". ئەمڕۆ شه‌ممه 25ی ئه‌یلوولی 2021، قوباد تاڵه‌بانى سه‌رۆكى هاوپه‌یمانى كوردستان له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ ژماره‌یه‌ك ڕۆژنامه‌نوس‌و ڕۆشنبیر له‌شارى سلێمانى چه‌ند پرسێكى وروژاندو سه‌ره‌تا ئاماژه‌ى به‌ئازادى كارى میدیایی‌و ڕۆژنامه‌نوسان كردو جه‌ختیكرده‌وه، "تا من ھەبم ڕێگەنادەم لەمدیو دێگەڵەوە بەشێوەی بادینان ڕۆژنامەنوسان بەرەوڕوی دادگا بکرێنەوە". جه‌ختیكرده‌وه له‌سه‌رئه‌وه‌ى، "زۆرجار لەمدیو دێگەڵەوە ڕێگریمکردوە لەوەی، ڕۆژنامەنوس لەسەر کارەکەی زیندانی بکرێت، بەلام له‌دھۆک ناتوانم ئەوکارە بکەم". قوباد تاڵەبانی داواشی لەمیدیاکاران کرد لەبارەی ژن کوشتن‌و بەکارھێنانی مادەی ھۆشبەرەوە کاری جدی بکرێت تا ببنە عەیبە‌و لەقاوبدرێن بۆ ئه‌وه‌ى ڕای گشتیی لەسەر دروستبکرێت. سه‌باره‌ت به‌كێشه ناوخۆییه‌كانى یه‌كێتیش تاڵه‌بانى وتى:"ڕوداوەکانی ناو یەکێتی ئێمە کاتەکەیمان دیارینەکرد، به‌ڵكو ڕوداوەکە خۆی خۆى فەرز کرد، پێویستە حزب کێشەکە چارەسەربکات، گەر نەکرا، لەدادگا یەکلای دەکەینەوە". لەوەڵامی پرسیارێکی رۆژنامەنووسان سەبارەت بەوەی حیزبەکەی تا چەند ئامادەیی تێدایە، دەستبەرداری پۆستی سەرۆک کۆمار بێت، لەبەرامبەر وەرگرتنی یەکێک لە پۆستە باڵاکانی هەرێمدا، ڕایگەیاند "یەکێتی نایەوێت دەستبەرداری پۆستی سەرۆک کۆمار بێت، لەبەرامبەر هیچ پۆستێکی هەرێم دا." قوباد تاڵەبانی نەیشاردەوە، مەترسی جدی لەسەر هەرێمی کوردستان هەیە، بۆ دوای هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، وتی "هەندێک لە هێزە عێراقیەکان حەسادەتیان بەرامبەر هەرێم هەیە، گەر بە یەکدەنگی نەچینە بەغدا، هەوڵی گۆڕینی دەستور و چەندین جۆر پیلانگێڕی تر بەرامبەر هەرێم دەدرێت، دەبێت یەکدەنگ بین، تا ڕووبەڕووی مەترسیەکان ببینەوە." قوباد تاڵەبانی، دانی بەوەشدا نا، هێشتا هەرێمی کوردستان قۆناغی دوو ئیدارەیی تێنەپەڕاندووەو وتی "فەرهەنگ و شێوازی حوکمڕانی کفری تا دێگەڵە جیاوازترە وەک لە دێگەڵە تا زاخۆ." ئه‌م په‌یامه‌ى تاڵه‌بانى له‌كاتێكدایه، دوو ڕۆژ پێش ئێستا تاڵه‌بانى له‌میانى بانگه‌شه‌ى لیستى هاوپه‌یمانیدا له‌دهۆك ڕایگه‌یاند، "زیندان شوێنى تاوانباره نه‌ك ڕۆژنامه‌نوس"، جه‌ختیشكرده‌وه، "ئازادى له‌سنورى بادینان ئه‌تكراوه‌و بۆ ڕاستكردنه‌وه‌ى ئه‌و باره‌ش، پێویسته ده‌نگ به‌هاوپه‌یمانى كوردستان بدرێت".
هاوڵاتى حکومەتی عێراق رونکردنەوەی بڵاوکردەوە و رایگەیاند" ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان لەگەڵ ئیسرائیل رەتدەکاتەوە". ژمارەیەک کەسایەتیی عەرەب رۆژی هەینی لە شاری هەولێر، کۆبوونەوەیەکیان ئەنجامدا و لەنێو ئەو کۆبوونەوەیدا، پشتگیری خۆیان راگەیاند بۆ ئەوەی عێراق پەیوەندیی فەرمی لەگەڵ ئیسرائیل ببەستێت. نوسینگەی میدیای سەرۆکوەزیرانی عێراق، راگەیێندراوێکی لەسەر ئەو کۆبوونەوەیە بڵاوکردەوە و جەختی لەوەکردەوە کە بە هەموو شێوەیەک کۆنگرەی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان لەگەڵ ئیسرائیل رەتدەکاتەوە، کە دوێنێ لە شاری هەولێر بەڕێوەچوو. راگەیێندراوەکەی نوسینگەی سەرۆکوەزیرانی عێراق، کۆبوونەوەکە بە "نایاسایی" ناودەبات و دەڵێت: "حکومەتی عێراق بەهەموو شێوەیەک ئەو کۆبوونەوە نایاساییە رەتدەکاتەوە، کە هەندێک کەسایەتیی هۆزەکانی نیشتەجێی هەولێر لە هەرێمی کوردستان ئەنجامیانداوە، کە تێیدا درووشمی ئاساییکردنەوە لەگەڵ ئیسرائیل بەرزکراوەتەوە". راگەیێندراوەکە هەروەها دووپاتیدەکاتەوە کە ئەو کۆبوونەوانە نوێنەرایەتی دانیشتووانی شارە عێراقییەکان ناکات و دەڵێت: "ئەو کەسە بێ ئومێدانە بەناوی خەڵکەوە قسەیان کردووە، کە ئەمە تەنیا هەڵوێستی بەشداربووانە، لەگەڵ ئەوەی هەوڵێکە بۆ شێواندنی دۆخی گشتی و زیندووکردنەوەی ئاوازی تائیفی قێزەون. لەکاتێکدایە شارە عێراقییەکان لە ئامادەکاریدان بۆ بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پێشوەخت بەشێوەیەکی پاک و بێگەرد. هاوتا لەگەڵ خواستی گەل بۆ رێچکەی نیشتمانی، کە حکومەتی عێراقی سوورە لەسەر پیادەکردەن و رۆیشتن لەسەر ئەو رێچکەیە". هەر لە راگەیێندراوەکەدا جەخت لەوەکراوەتەوە کە چەمکی "ئاساییکردنەوە" رەتدەکرێتەوە لە رووی دەستوور و یاسا و سیاسییەوە لە دەوڵەتی عێراق. راگەیێندراوەکە دەڵێت: "حکومەتی عێراق بە روونی هەڵوێستی مێژوویی نەگۆڕی خۆی دەربڕیوە، کە پشتوانی رەوشی دادپەروەرانەی فەڵەستین و بەرگریکردنە لە گەلی فەڵەستین. لە سەرووی هەموویانەوە دەوڵەتێکی سەربەخۆ، کە پایتەختەکەی قودس بێت. هەروەها بە هەموو شێوەیەکیش نیشتەجێبوون و پەلاماردان و هێرشکردن و داگیرکردن رەتدەکاتەوە کە ئیسرائیل لە دژی گەلی فەڵەستین ئەنجامی دەدات". هاوكات موقتەدا سەدر لەسەر کۆنگرەی ئاشتی لەهەولێر کە داوای ئاسایکردنەوەی پەیوەندییەکانی ئیسرائیل‌و عێراق کرا هاتەدەنگ‌و ڕایده‌گه‌یه‌نێت، "پێویسته ئه‌وكه‌سانه هه‌رچى زوه ده‌ستگیربكرێن، چونكه ئه‌وانه هه‌مویان تیرۆریستن". لەڕاگەیەندراوێکدا، موقتەدا سەدر سەرۆکی ڕەوتی سەدر داوای لەحکومەتی عێراق کردوە، هه‌رچى زوه ئەوکەسانە دەستگیربکات کە بەشداربون لەو کۆنگرەیەى له‌شارى هه‌ولێر سازكراوه. سەدر ئەندامانی کۆبونەوەکە بەتیرۆریست ناودەبات‌و داوادەکات بەرپرسانی هەولێر ڕێگە لەکۆبونەوەی لەو جۆرە بگرن. رۆژنامەی ئەلیکترۆنی تایمز ئۆف ئیسرائیل، لەبارەی کۆنگرەکەوە پرسیاری لە، یائیر لاپید، وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل کردووە و لە وەڵامدا وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل گوتوویەتی: "ئەو رووداوە لە عێراق سەرچاوەیەکی هیوا و گەشبینییە. ئیسرائیل هەمیشە بە شوێن رێگەیەکدایە بۆ فراوانکردنی بازنەی ئاشتی، ئێمە لەگەڵ هاوڕێکانمان لە سەرانسەری جیهان کاردەکەین بۆ بەدیهێنانی ئەوە". هەروەها وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل دەشڵێت: "ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان سوودی بۆ هەموو ناوچەکە دەبێت و هاوکار دەبێت بۆ دوورکەوتنەوە لە تووندئاژۆیی و پشێوی کە لەلایەن ئەکتەرە رەشبینەکانەوە پێشکێشکراوە بەرامبەر بە سەقامگیری، گەشەسەندن، میانڕەوی و هاوئاهەنگی. خەڵکی جوو پەیوەندییەکی مێژوویی قووڵیان لەگەڵ عێراقدا هەیە. بۆیە ئێمە ئەمڕۆ بە خەڵکی عێراق دەڵێین، زۆر زیاترمان هەیە کە یەکمان دەخات وەکو لەوەی کە هەمانە و جیامان دەکاتەوە، هەروەها زۆر زیاتر هەیە کە بەدەستیبهێنین لە ئاشتی وەکو لە ململانێی ناپێویست".
هاوڵاتى وەزارەتى دارایى و ئابورى حکومەتى هەرێمى کوردستان ڕایگه‌یاند:" سبەینێ موچەى دیوانى وەزارەت و لیواکانى پێشمەرگە دابەشدەکرێت". سبەینێ یەکشەممە،26ئەیلولی 2021 وەزارەتى دارایى و ئابورى حکومەتى هەرێمى کوردستان ڕایگه‌یاند:" موچەى مانگى ئەیلوولى دیوانى وەزارەت و لیواکانى پێشمەرگە دابەشدەکرێت". لەكاتیكدا ئەمڕۆ شەممە، وەزارەتی تەندروستی وەك یەكەم وەزارەت موچەی وەرگرت. لەدواى گەیشتنى 200 ملیار دینارەکەى بەغدا، دابەشکردنى موچەى مانگى ئەیلول دەستى پێکرد.
هاوڵاتى نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عێراق رایگەیاند:" عێراقییەکان، دەرفەتی ئەوەیان ھەیە، دەنگیان ببیسترێت". جێنین ھێنیس پلاسخارت لە تۆمارێکی ڤیدیۆییدا کە لەلایەن نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق بڵاوکراوەتەوە وتی، "لە تشرینی یەکەمی 2019دا، ژمارەیەکی زۆر لە عێراقییەکان رژانە سەر شەقامەکان و دژبە خراپی رەوشی ئابوریی، کۆمەڵایەتی سیاسی، خۆپیشاندانیان ئەنجامدا". وتیشی، "دوای تێپەڕبوونی دوو ساڵ لە خۆپیشاندانەکانی عێراق، ئێستا یەکێک لە داواکارییە سەرەکییەکانی خۆپیشاندەران بەدیھاتووە، ئەوەش ھەڵبژاردنەکانی پێشوەختە کە چاوەڕوان دەکرێت لە 10ی تشرینی یەکەمی داھاتوو ئەنجام بدرێت". نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عێراق، جێنین ھێنیس پلاسخارت بۆ عێراقییەکان ئەوەشی وتووە، "لە کاتی چوونتان بۆ سەر سندوقەکانی دەنگدان، دەرفەتی ئەوەتان ھەیە، دەنگی ئێوە ببسترێت و لەھەر ھەنگاوێک کە دەینێن، نەتەوە یەکگرتووەکانیش بەردەوام پاڵپشتان دەبێت". چاوەڕواندەکرێت ھەڵبژاردنەکانی پێشوەختە لە عێراق لە 10ی تشرینی یەکەمی ئەمساڵ ئەنجام بدرێت.
هاوڵاتى سەڵاحەدین دەمیرتاش لە زیندانەوە رۆمانێك بە ناونیشانی رۆمانەکە "ئەفسوون" بڵاودەكاتەوە سەڵاحەدین دەمیرتاش ئەو رۆمانەی لە ماوەی بڵاوبوونەوەی کۆرۆنا لە زیندانی ئەدیرنەی تورکیا نووسیوە. بە ناونیشانی رۆمانەکە "ئەفسوون" ە و لەلایەن دەزگای "دیپنۆت"ەوە چاپکراوە. دەمیرتاش کە نزیکەی پێنج ساڵە لە زیندانە، تاوەکو ئێستا لە زینداندا سێ کتێبی بە ناونیشانەکانی "لەیلان"، "دەوران" و "سەهەر" بەچاپ گەیاندووە. یەکەمین کتێبی دەمیرتاش لە زینداندا کە بە ناونیشانی "سەهەر" نووسی، لە لیستی ئەو کتێبانەدایە کە زۆرترین فرۆشیان هەیە و وەرگێردراوەتە سەر 14 زمان. دەمیرتاش چەندین وێنەیشی کێشاوە و لە رێگەی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە بڵاویکردوونەتەوە. بەگوێرەی بڕیارەکانی دادگەی مافی مرۆڤی ئەوروپا و دادگەی دەستووری تورکیا، دەبووایە دەمیرتاش ئازاد بکرێت، بەڵام وێڕای ئەو بڕیارانە و کێشەی تەندروستی و بەردەوامی پەتای کۆرۆنا دەمیرتاش هێشتا لە زیندانە.
هاوڵاتى سەرۆکی هەرێمی کوردستان ڕایگه‌یاند:" بێگومان گەلی کوردستان بە هەموو پێکهاتەکانییەوە ئەوە 100 ساڵە زۆریان چەشتووە، بەداخەوە دوای سەدەیەکیش هێشتا گەلی کوردستان هەر گیرۆدەی بەدەستهێنانی مافەکانییەتی. وەک چۆن هەمیشە ترسی لە رابردوو هەبووە، ئەمڕۆش هێشتا ترسی لە ئێستا و داهاتوو هەیە". ئەمڕۆ شه‌ممه 25ی ئه‌یلوولی 2021، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان بەشداریی لە کۆنفرانسی عێراق: قەدەرێکی تراژیدیکرد ڕایگه‌یاند:" بێگومان گەلی کوردستان بە هەموو پێکهاتەکانییەوە ئەوە 100 ساڵە زۆریان چەشتووە، بەداخەوە دوای سەدەیەکیش هێشتا گەلی کوردستان هەر گیرۆدەی بەدەستهێنانی مافەکانییەتی. وەک چۆن هەمیشە ترسی لە رابردوو هەبووە، ئەمڕۆش هێشتا ترسی لە ئێستا و داهاتوو هەیە". سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەبەشێكی دیكەی قسەكانیدا راشیگەیاند:" کورد، کۆد و کلیلی چارەسەکردنی کێشەکانی عێراق و کێشەکانی هەرێمی کوردستانە لەگەڵ بەغدا، 100 ساڵە بەغدا نایەوێت کێشەکانی گەلی کوردستان چارەسەر بکات، 100 ساڵە عێراق نائارام و ناسەقامگیرە، 100 ساڵە هەموو توانا و دەوڵەمەندییەکانی عێراق بۆ کڕینی چەک و شەڕ خەرج دەکرێت، جگە لە ماڵوێرانی و کارەسات و مەینەتی بێ بڕانەوە، هیچی دیکە بۆ عێراق نەهاتووەتە دی. دەقی قسەکانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان: سەرەتا دەمەوێت سوپاسی رێکخەرانی ئەو کۆنفرانسە و ماندوبوونیان بکەم، هیوای سەرکەوتنیان بۆ دەخوازم و راسپاردە و ئەنجامی باش بۆ کۆنفرانسەکەتان دەخوازم. لەوانەیە پێویست نەکات بچمە سەر بارودۆخی هەمەلایەنی 100 ساڵی پێشتر کە تێیدا عێراق و دەوڵەتانی ناوچەکە چۆن و بە چ شێوەیەکی ناسرووشتی بێ لەبەرچاوگرتنی خواست و مافەکانی گەلی کوردستان دامەزران. ئەمە بۆ بەڕێزان پسپۆران و بەشدارانی کۆنفرانسەکەتان بەجێدەهێڵم. بێگومان گەلی کوردستان بە هەموو پێکهاتەکانییەوە ئەوە 100 ساڵە زۆریان چەشتووە، بەداخەوە دوای سەدەیەکیش هێشتا گەلی کوردستان هەر گیرۆدەی بەدەستهێنانی مافەکانییەتی. وەک چۆن هەمیشە ترسی لە رابردوو هەبووە، ئەمڕۆش هێشتا ترسی لە ئێستا و داهاتوو هەیە. عێراق واتە وڵاتی پێکهاتەکان، هەر لە سەرەتای دامەزراندنیەوە لە سێ ویلایەتی (موسڵ، بەغدا و بەسرە) پێکهاتووە، ئەو سێ ویلایەتە بەپێی هەڵکەوتەی جوگرافیایی و پێکهاتەی کولتووریان لێک جیابوونەتەوە. کورد لە باکوور، سوننە لە ناوەڕاست و شیعە لە باشوور. لەگەڵ ئەمانەشدا چەندین پێکهاتەی دیکەی ئایینی و نەتەوەیی لە عێراقدا هەن. عێراق وڵاتێکی فرەئایینی و نەتەوەییە، بەبۆچوونی من کێشەی سەرەکیی عێراق وەک هەر وڵاتێکی فرەنەتەوە و مەزهەب بریتییە لە کێشە لەسەر دەسەڵات. ئەوەش دیاردەیەکی سرووشتییە کە لە وڵاتێکی وادا لایەنە سیاسییەکان بۆچوون و رای جیاوازیان هەبێت. ئەوەش کاتێک دەبێتە گرفت کە لایەنێک بیەوێت بۆچوونی خۆی بەسەر هەموو لایەنەکانی دیکەدا بسەپێنێت، یان بۆ یەکلاکردنەوەی کێشەکان پەنا بۆ بەکارهێنانی هێز یان سزا ببات، رێک وەک ئەوەی هەمیشە لە عێراق روویداوە. هەر لەسەرەتای دامەزراندنی دەوڵەتی عێراق لە ساڵی 1921ـەوە، لە بەغدا عەقڵیەتی هێز حاکم بووە. کە ئەو هەموو کارەسات و نەهامەتیەی بەسەر ئەم وڵاتەدا هێناوە، عێراقێکی زۆر دەوڵەمەند بە سامانی سرووشتی، دەوڵەمەند بە سامانی مرۆیی، دەوڵەمەند بە پێکهاتەی نەتەوەیی و ئایینی و فرە کلتووری، لە پێگەیەکی جوگرافیای ستراتیژیدا، ئەگەر ئەو عەقڵیەتە نەبووایە ئێستا یەکێک لە وڵاتە بەهێزەکانی ناوچەکە دەبوو. 100 ساڵە لە عێراق هەمان هەڵە دووبارە دەکرێتەوە، وانە لە ئەزموونی تاڵ و شکستی دوای شکست لە شەڕی دوای شەڕ و لەو هەموو باج و ماڵوێرانییە دەرس وەرناگیرێت. کە گەلان و پێکهاتەکانی عێراق بینیویانە. بۆچی لە کاتێکدا ئێمە لە عێراق دەتوانین دەوڵەتێکی بەهێز و پێشکەوتوو بین، کەچی دەبین بە یەکێک لە خراپترینەکان، دامەزراوەکان فەلەج دەکەین، شارەکان دەبنە مەترسیدارترین شارەکانی جیهان بۆ ژیان، هاووڵاتیان هێشتا لە نەبوونی خزمەتگوزاریی زۆر سەرەتایی بێبەشن. خەڵکی عێراق شایستەی ژیان و ئێستا و داهاتووێکی زۆر باشترە، ژیانێک بەرە بەرە ئازار و مەینەتیەکانی رابردوو ساڕێژ بکات، بە ئومێدەوە بەرەو ئاییندە هەنگاو بنێت، ئەمە بە واقیعبینی و خوێندنەوەی راست و بە تێگەیشتن و روانگەی تازە بۆ چارەسەری کێشەکانی عێراق دەکرێت. بە عەقڵیەتی زۆرینە و کەمینە، بە دروستکردنی ملیشیات، بە راوەستاندنی دامەزراوەکان، بە هەژموونی تایفەگەری، بە هەڕەشەی شەڕی ناوخۆیی و بیری تەسکی سەردەست، بە هیچ شێوەیەک ئەمە نایەتە دی. دەسەڵاتداران لە عێراق نابێت چیتر دیلی دەستی رابردووێکی تاڵ بن. بۆ ئەوەی عێراق ببێتە وڵاتی هەمووان، ببێتە وڵاتێکی سەقامگیر و ئاوەدان و پێشکەوتوو، ببێتە ئومێدی ژیان بۆ نەوەکانی ئێستا و داهاتوو، دەبێت هەموومان بە بوێرییەوە دان بە هەڵەکانی رابردوودا بنێین و خواست و هەوەسی خۆ سەپاندن و چەند بارەکردنەوەی رابردوو واز لێبهێنین. ئارامی و سەقامگیریی عێراق، پەیوەستە بە ئارامی و سەقامگیریی ناوچەکە و جیهانەوە. نموونە و ئەزموونە تاڵەکە دوێنێیە، زۆر دوور نییە، ئەگەر عێراق ئارام و سەقامگیر نەبێت ناوچەکەش ئارام و سەقامگیر نابێت. عێراق ئارام و سەقامگیر نەبوو داعش لە دایکبوو، ئەگەر هیچ نەگۆڕێت و کێشەکانی عێراق چارەسەر نەکرێت و هەمان هەڵەسی سیاسی و پەراوێزخستنی پێکهاتەکان هەمان عەقڵیەتی هێز و خۆسەپاندن و نەخوێندنەوەی بەرامبەر بەردەوامبێت، بە تەئکید سبەینێ داعشێکی دیکە لە دایک دەبێت. هەمان چیرۆک خراپتر دووبارە دەبێتەوە، ئەوسا ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکەو جیهانیش دەکەوێتە مەترسییەوە. کورد، کۆد و کلیلی چارەسەکردنی کێشەکانی عێراق و کێشەکانی هەرێمی کوردستانە لەگەڵ بەغدا، 100 ساڵە بەغدا نایەوێت کێشەکانی گەلی کوردستان چارەسەر بکات، 100 ساڵە عێراق نائارام و ناسەقامگیرە، 100 ساڵە هەموو توانا و دەوڵەمەندییەکانی عێراق بۆ کڕینی چەک و شەڕ خەرج دەکرێت، جگە لە ماڵوێرانی و کارەسات و مەینەتی بێ بڕانەوە، هیچی دیکە بۆ عێراق نەهاتووەتە دی.
هاوڵاتى ئەمڕۆ وەزیری بازرگانی توركیا دەگاتە ھەرێمی كوردستان و لەگەڵ سەرۆكی حكومەت و وەزیری بازرگانی كۆدەبێتەوە. ئەمڕۆ شه‌ممه 25ی ئه‌یلوولی 2021، بڕیارە ئێوارە وەزیری بازرگانی توركیا و شاندی یاوەری بێنە ھەرێمی كوردستان و لەگەڵ سەرۆكی حكومەت و وەزیری بازرگانی حكومەتی ھەرێمی كوردستان كۆببنەوە. لە نێوان عێراق و توركیادا قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی ساڵانە نزیكەی 10 ملیار دۆلارە و ئاڵوگۆڕی بازرگانی لە نێوان ھەرێم و توركیاش نزیكەی پێنج ملیار دۆلارە، بۆیە كار دەكرێت بۆ ئەوەی زیاتر بكرێت، لەبەر ئەوە ئەو جۆرە سەردانانە ئەنجام دەدرێن.
هاوڵاتى له ساڵیادى ڕیفراندۆمدا مه‌سعود بارزانى په‌یامێكى بڵاوكرده‌وه‌و ڕایگه‌یاند:"لەساڵیادی ئەو سەركەوتنەدا پیرۆزبایی لەگەلی كوردستان‌و دەستخۆشی لەو قارەمانانە دەكەم كە خۆیان نەچەماندو چاویان ماچ دەكەم". ئەمڕۆ شه‌ممه 25ی ئه‌یلوولی 2021، مه‌سعود بارزانى له‌تویته‌رى خۆى نوسیویه‌تى:"٪93 دەنگی بەڵێی خەڵكی كوردستان لەڕیفراندۆمدا سەركەوتنێكی مەزن‌و مێژویی بوو". له‌ساڵیادى ئه‌و پرۆسه‌یه‌شدا وتویه‌تى:"لەساڵیادی ئەو سەركەوتنەدا پیرۆزبایی لەگەلی كوردستان‌و دەستخۆشی لەو قارەمانانە دەكەم كە خۆیان نەچەماندو چاویان ماچ دەكەم". له25ى ئه‌یلولى ساڵى 2017دا ڕیفراندۆم له‌هه‌رێمى كوردستان ئه‌نجامدرا، ئەمڕۆ چوار ساڵ تێدەپەڕێت بەسەر راگەیاندنی ریفراندۆمدا لەلایەن مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتییەوە. دوای ئەنجامدانی ڕیفراندۆمەکە، حکومەتی عێراق و هەندێک لە وڵاتانی ناوچەکە گوشارێکی زۆریان لەسەر هەرێمی کوردستان دروستکرد، لەوانەش داخستنی دەروازە سنوورییەکان لەنێوان هەرێمی کوردستان و ئێران لە لایەن تارانەوە و داخستنی فڕۆکەخانەکان لە لایەن بەغداوە. لە 16ی ئۆکتۆبەریشدا حەشدی شەعبی و هێزە ئەمنییەکانی دیکەی عێراق هێرشیانکردە سەر باشووری کوردستان؛ ئەو هێزانە کەرکوک و بەشێکی دیکەی زۆری خاکی ژێر دەسەڵاتی پێشمەرگەیان خستەوە ژێر دەسەڵاتی خۆیان، بەڵام لە پردێ و سحێلا پێشمەرگە روبەڕویان بوونەوە و هێرشی ئەو هێزانەیان تێکشکاند.
هاوڵاتى میران محه‌مه‌د، ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی هۆكاری بێده‌نگی له پرسی فه‌رمانی ده‌ستگیركردن و كه‌یسه‌كه‌ی ده‌خاته‌ڕوو، دەڵێت :"من جوڵێنەر و بەدواداچونکاری ئەو دۆسیەیە بوم بۆچی بێدەنگیم هەڵبژاردووە ئەوا لەبەرئەوەبووە کە ئەو حەقەم بە خۆم نەداوە گومان بخەمە سەر بێ لایەنی دادگاکان ب ده‌قی روونكردنه‌وه‌كه: روونکردنەوەیەک بۆ ڕای گشتی سڵاوتان لێ بێت هەڤاڵانی خۆشەویست، هاوڵاتیانی بەرێز هەموولایەک ئاگادارن لە دوو مانگی رابردودا کەیسێکی دادگا لە دژی من جوڵێنرابوو دەمەوێت بۆ رای گشتی هەندێک زانیاریتان لەوبارەیەوە پێ بڵێم سەرەتا منیش وەکو خەڵک لە راگەیاندنەکانەوە بیستم کە فەرمانی دەستگیرکردنم بۆ دەرچووە لەسەر دۆسیەی هەندێک کۆمپانیای خزمەتگوزاری نەخۆشخانەکان لەوماوەیەدا کە بەڕێوەبەری تەندروستی سلێمانی بووم. تەبعەن لەو ساڵانەدا کە بەڕێوه‌بەری تەندروستی بوم خۆم سکاڵام لە دادگا کردبوو لەسەر ئەو بابەتە کە لێکۆڵینەوەی تێدابکات، هەر بۆ زانیاریتان بە نوسراوی ژمارە ١١٥٧ لە ٥/٢/٢٠١٧ دا لیژنەیەکم پێکهێناوە بۆ لێكۆڵینەوە لەو دۆسیە بە حزوری فەرمانگەی داواکاری گشتی هەر بە نوسراوی ژمارە ١٦٣٦ فەرمی لە ١٤/٢/٢٠١٧ داوام لە لایەنە پەیوەندیدارەکان کردووە بۆ گرتنەبەری رێکاری یاسایی وە لە ١٤/٢/٢٠١٧ نوسراوی ژمارە ١٦٥٨م ئاراستەی بنکەی پۆلیسی سەرا کردووە بۆ گرتنەبەری رێکاری یاسایی بەرامبەر بەو چەند کۆمپانیایە وە بە نوسراو ١٣٤٥ لە ٦/٢/٢٠١٧ داوام لە بانک کردووە کە ژمارە حسابیەکانی ئەو کۆمپانیایانە رابگرێت تا کاتی یەکلابونەوەی دۆسیەکە هەر بۆ بەڵگەی زیاتر لە مانگی ٣ی ٢٠١٧ بە نوسراوی فەرمی سکاڵام ئاراستەی دادگای نەزاهە کردووە بەژمارە ٣٣٣٦ و ٣٩٣٣ کە سكاڵامان هەیە دژی هەر کەس و لایەنێک لەناو نەخۆشخانەکاندا هاوکاری ئەم کۆمپانیایانەی کردبێت، لە دادگای دەسپاکی سکاڵام لەسەر ئەو کۆمپانیایانە تۆمار کردووە و هەموو بەڵگەکانم لەلا پارێزراوە. واتە من جوڵێنەر و بەدواداچونکاری ئەو دۆسیەیە بووم، من کەشفم کردوە کە گومان دەکرێت بانکەکان بە نایاسایی پارەیان بۆ خەرج کردبن. وە کارم کردوە ئەگەر حەقێکی گشتی لەو نێوەندەدا فەوتابێت بگەڕێتەوە. ئەمە کۆی ئەو دۆسیەیە ئەگەرچی ئەوەندەی پەیوەندی بە بانک هەیە پەیوەندی بە تەندروستیەوە نەبووە لەبەرئەوە کاتێک بیستم کە فەرمانی دەستگیرکردن بۆ من دەرچووە بەراستی توشی سەرسوڕمان بووم چونکە من بەتەواوی لە کارەکانی خۆم دڵنیام و بێباک بووم لەهەر رێکارێکی یاسایی لەو دۆسیەیەدا. وە ئەگەر دەپرسن لەگەڵ بوونی ئەم هەموو بەڵگەیەدا بۆچی بێدەنگیم هەڵبژاردووە ئەوا لەبەرئەوەبووە کە ئەو حەقەم بە خۆم نەداوە گومان بخەمە سەر بێ لایەنی دادگاکان بەڵکو هەڵسام بە ئاراستەکردنی داواکارییەک بۆ دادگای تەمیز و تێیدا روونم کردوەوە کە من سکاڵاکار و جوڵێنەری دۆسیەکەبووم. دادگای تەمیز داواکاریەکەیان لێ وەرگرتم و پاش وردبینی و بەدواداچوون لە بەرواری ١٢/٩/٢٠٢١ لە بەرژەوەندی من بڕیاری دەرکرد بە هەڵوەشاندنەوەی فەرمانی دەستگیرکردنم. هەڤاڵان .. بەداخەوە ئەم بابەتە لە کاتێکدا بوو کە بارودۆخی یەکێتی هەندێک ناجێگیربوو، لەبەرئەوەی من نەمدەویست هەڵوێستێک بنوێنم کە بۆ یەکێتی خراپ بێت بۆیە بێدەنگیم پێ باشتربوو، بەندە لەماوەی کارکردنم لە ساڵی ٢٠١٢ وەک بەڕێوبەری تەندروستی دائیمەن بەو ستراتیجەوە کارمکردووە کە نەخۆشخانە حکومیەکان باشترین خزمەتگوزاری پێشکەش بە هاوڵاتیان بکەن کارم دەکرد کە سلێمانی یەکەمی عیراق بێت لە کەرتی تەندروستیدا. دواتریش خەڵک وەفاداربوون و دەنگێکی زۆریان بەمن دا کە بچمە پەرلەمانی عیراق زۆرترین متمانەی هاوڵاتیانم بەدەستهێنا، لەسەر ئاستی یەکێتی یەکەم دەنگ و لەسەر ئاستی عیراقیش پێنجەم زۆرترین دەنگم بەدەستهێنا. پێموابوە کە دەتوانم ئەو نوێنەرایەتیەی خەڵک بگوازمەوە بۆ ناو یەکێتی نیشتمانی کوردستان و یەکێتی بکەمە ئامرازێکی کاریگەر بۆ خزمەت بە هاوڵاتیان بە بێ جیاوازی لە کۆنگرە و هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی سەرکردایەتی دەنگی پێویستم هێناو بومە ئەندامی مەکتەبی سیاسی. ئێستاش وەک ئەندامێکی مەکتەبی سیاسی هەموو هەڵوێست و هەنگاوێکم بۆ ئەوە دەبێت: بەرژەوەندی خەڵک بخەمە پێش بەرژەوەندی حزب و بەرژەوەندی یەکێتیش بخەمە پێش بەرژەوەندی شەخسی، لەبەرئەوە تا ئەو کاتەی بتوانم بەم شێوەیە کاربکەم ئەوا بەردەوام دەبم و ئەگەر نەشتوانرا ئەوا (لا یکلف اللە نفسا الا وسعها) زۆر سوپاستان دەکەم بۆ خەمخۆری و هەواڵپرسیتان
هاوڵاتى نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت لە بازاڕەکانی جیهاندا بە 78 دۆلار و پێنج سەنتە. ئەمڕۆ شه‌ممه 25ی ئه‌یلوولی 2021، لە بۆرسەی بازارە جیهانییەکان، نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی ئەمریکیش بە 73 دۆلار و 98 سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت. ئەمەش لەکاتێکدایە، بەرزترین ئاستی بەهای نەوتی خاوی برێنت لەساڵی 2018 تۆمارکرا کە 76 دۆلار و 41 سەنت بوو. بەگوێرەی پێشبینییەکان لەمساڵدا بەراورد بە ساڵی رابردوو، خواست لەسەر نەوت زیاد دەکات و بۆ 96 ملیۆن و 400 ھەزار بەرمیل لە رۆژێکدا بەرز دەبێتەوە.
هاوڵاتى بەڕێوەبەری ناحیەی زێلکان ڕایگه‌یاند:" پێنج گولـلە تۆپ لە نزیک سەربازگەیەکی تورکیا لە سنووری ناحیەکە کەوتوونەتەخوارەوە". بەڕێوەبەری ناحیەی زێلکان راشیگەیاندووە:" سێ لە گوللە تۆپەکان تەقیونەتەوە و دووانەکەی دیکەیان نەتەقیون. هاوکات "تۆپبارانەکە هیچ زیانی نەبووە". ئەمساڵ ئەمە سێیەم جارە هێرش دەکرێتە سەر ئەو سەربازگەیەی تورکیا کە لە ساڵی 2016ـەوە لەو ناوچەیە دانراوە. سێ مانگ لەمەوبەریش چەند گولـلەتۆپێک لەنێو گوندێکی عەرەبنشین لەو سنوورە کەوتنەخوارەوە و بەهۆیەوە چوار ئەندامی یەک خێزان گیانیان لەدەستدا. لە سەربازگەکەی تورکیا لە زێلکان، نزیکە 300 سەرباز و بڕێک چەک و تەقەمەنی جێگیرکراون.
هاوڵاتى وەزیری دەرەوەی عێراق رایگەیاند:" عێراق چەندین هەنگاوی ناوە بۆ ڕاگرتنی کۆچ و کۆچبەران، هاوکات داوایکرد بەشێوەیەکی مرۆیی و شایستە لە سنوورەکانیان وڵاتان مامەڵە لەگەڵ هاوڵاتیانی عێراق بکەن. ئەمڕۆ هەینی لە بەیاننامەیەکدا کە ئاژانسی هەواڵی عێراق بڵاویکردۆتەوە، وەزارەتی دەرەوەی عێراق رایگەیاندووە، فوئاد حسێن لە پەراوێزی 76هەمین دانیشتنی ئەنجومەنی گشتی نەتەوە یەکگرتوەکان لە نیویۆرک چاوی کەوتووە بە وەزیری دەرەوەی پۆڵەندا زبیگنیو ڕاۆ. لە ڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە، "لە کۆبوونەوەکەدا باس لە بەرەوپێشچوونی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان بەغدا و وارشۆ و ڕێگاکانی پتەوکردنی هاوکاریی هاوبەشی نێوان هەردوو وڵات لە هەموو بوارەکاندا کرا". بە ئاماژەدان بە هەوڵەکانی عێراق بۆ برەودان بە ئاشتی و ئاسایشی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتی، سەقامگیریی ئاسایشی ناوچەکە کاریگەری ئەرێنی دەبێت لەسەر ئاشتی و ئارامی لە عێراقدا". ئاماژە بەوەشکراوە،"هەردوولا گفتوگۆیان لەسەر هەماهەنگی و پتەوکردنی هەماهەنگی نێوان هەردوو وڵات کرد بۆ کەمکردنەوەی کۆچی نایاسایی" .
.jpg)
هاوڵاتى سه‌رۆك وه‌زیرانى عێراق ڕایگه‌یاند:" پێویسته كاندیده‌كان خۆیان بپارێزن له پێدانى به‌ڵێن به‌هاووڵاتیان به دامه‌زراندنیان له ده‌زگا حكومیه‌كان و به‌خشینى پارچه زه‌وى پێیان". مسته‌فا كازمى سه‌رۆك وه‌زیرانى عێراق ئه‌مرۆ هه‌ینى 24/9/2021 ڕایگه‌یاند، پێویسته كاندیده‌كان خۆیان بپارێزن له به‌ڵێنى وه‌همى بۆ كڕینى ده‌نگى ده‌نگده‌ران به‌تایبه‌ت دامه‌زراندنى هاووڵاتیان له دامه‌زراوه‌كانى حكومه‌تدا و پێدانى پارچه‌زه‌وى كه ئه‌مه دوو به‌ڵێنه په‌یوه‌ندى به كاندیده‌كانه‌وه نیه. كازمى ئه‌وه‌شى خستۆته‌ڕوو، به‌شدارى كردنى هاووڵاتیان له‌هه‌ڵبژاردنێكى پاك و بێگه‌رد بژارده دروسته‌كه‌یه. له‌ئێستادا 15 ڕۆژى ماوه بۆ ئه‌نجامدانى هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته‌ى په‌رله‌مانى عێراق و كاندیدو حزب و قه‌واره سیاسیه‌كان به‌مه‌به‌ستى ڕاكێشنانى ده‌نگى هاووڵاتیان رۆژانه به‌ڵێنى جیاواز به هاووڵاتیان ده‌ده‌ن.
.jpg)
هاوڵاتى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى هه‌رێمى كوردستان ئامارى توشبوون و گیانله‌ده‌ستدانى به كۆرۆنا ڕاگه‌یاندو به‌پێى ئاماره‌كه 1360كه‌س توشى كۆرۆنابوون و 20كه‌سیش به‌و ڤایرۆسه گیانیان له‌ده‌ستداوه. ئەمڕۆ هەینی، 24 ئەیلولی 2021 به‌پێى ئامارى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى هه‌رێم، له‌ماوه‌ى 24 كاتژمێرى ڕابردوودا 9583 پشكنینى ڤایرۆسى كۆرۆنا ئه‌نجامدراوه‌و له‌و ڕێژه‌یه‌ش 1360كه‌س توشى ڤایرۆسه‌كه‌بوون و 1180كه‌سیش ڤایرۆسه‌كه‌یان تێپه‌ڕاندوه. ئه‌وه‌شخراوه‌ته‌ڕوو، 20 هاووڵاتى به كۆرۆنا گیانیان له‌ده‌ستداوه كه 6كه‌سیان له‌هه‌ولێر و 5كه‌س له دهۆك و 2كه‌س له سلێمانى و 2كه‌س له‌هه‌ڵه‌بجه‌و 4كه‌س له گه‌رمیان و 1 كه‌س له ڕاپه‌ڕین بوه.
هاوڵاتى باڵیۆزی ئێران لە عێراق ڕایگەیاند:" هێشتا حزبەکانی رۆژهەڵات سنور دەبەزێنن و کاری تیرۆرستی دەکەن پێویستە ئەوە ڕابگیرێت، ئەگەرنا ئێران ناچار دەبێت کردەی سەربازی ئەنجام بدات". ئەمڕۆ هەینی، 24 ئەیلولی 2021 باڵیۆزی ئێران لە عێراق لە لێدوانێکیدا بۆ میدیای فەرمی حکومەت عێراق ڕایگەیاند:"هێشتا ئەو گروپە دژە شۆڕشانە "حزبەکانی رۆژهەڵات" سنور دەبەزێنن و کاری تیرۆرستی دەکەن پێویستە ئەوە ڕابگیرێت، ئەگەرنا کۆماری ئیسلامی ئێران ناچار دەبێت کردەی سەربازی ئەنجام بدات". ئیرەج مەسجدی، باڵیۆزی ئێران بە کەناڵی imnی سەر بە حکومەتی عێراقی ڕاگەیاندووە، "پێویستە هەرێمی کوردستان ڕێگەنەدات ئەو گروپانەی لەسەر سنورن کۆماری ئیسلامی بکەنە ئامانج و ئێمە چەندینجار داوامان لە هەرێمی کوردستان و حکومەتی ناوەندی کردووە ئەو کارانە ڕابگرن". ئەو دەشڵێت، "بەڵام بەداخەوە هێشتا ئەو گروپە دژە شۆڕشانە سنور دەبەزێنن و کاری تیرۆرستی دەکەن و دەگەڕێنەوە هەرێمی کوردستان"، ئەو ئاماژە بەوەشدەکات، "پێویستە ئەوە ڕابگیرێت، ئەگەرنا ئێران ناچار دەبێت کردەی سەربازی دژی ئەو گروپانە ئەنجام بدات". مەسجدیم دەربارەی تۆپبارانە بەردەوامەکانی وڵاتەکەی لە سنورەکانی هەرێمی کوردستان، وتی، "ئێمە بە هیچ شێوەیەک نامانەوێت ناوچە سنورییەکان و هەرێمی کوردستان تووشی زیان بن"، وتیشی، "داوا حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراق دەکەم ئەو کێشەیە بە شێوەیەکی جدی چارەسەر بکەن".
.jpg)
