هاوڵاتى وه‌زاره‌تى ناوخۆى ئێران لیستى کاندیده‌کانى سیانزه‌یه‌مین خولى هه‌ڵبژاردنى سه‌رۆک کۆماریى ئێرانى راگه‌یاند که حه‌وت که‌س مۆڵه‌تى ئه‌نجوومه‌نى پاراستنى ده‌ستوورى ئێرانیان بۆ به‌شداریى هه‌ڵبژاردن له مانگى داهاتوو وه‌رگرتووه و سێ له‌کاندیده به‌هێزه‌کان که پێکهاتبوون له(عه‌لى لاریجانى، مه‌حمود ئه‌حمه‌د نه‌ژاند،ئیسحاق جهانگیرى) ره‌تکرانه‌وه. به‌پێى راگه‌یێندراوى کۆمیسیۆنى هه‌ڵبژاردنه‌کانى ئێران که سه‌ر به وه‌زاره‌تى ناوخۆیه، ئه‌نجوومه‌نى پاراستنى ده‌ستوور شیاوبوونى هه‌ریه‌ک له(ئیبراهیم ره‌ئیسی، سه‌عید جه‌لیلی، موحسین ره‌زایی، عه‌لیڕه‌زا زاکانی، ئه‌میرحوسێن قازیزاده هاشمی) له محافزکاران و ( موحسین مێهرعه‌لیزاده، عه‌بدولناسر هیمه‌تى) ریفۆرمخوازانى په‌سندکردووه. ئه‌نجوومه‌نى پاراستنى ده‌ستوورى ئێران شیابوونى ئیسحاق جه‌هانگیری، جێگرى ئێستاى سه‌رۆک کۆمارى ئێران که یه‌کێکه له که‌سایه‌تییه ریفۆرمخوازه‌کان و هه‌روه‌ها عه‌لى لاریجانى که ماوه‌ى 12 ساڵ سه‌رۆکى په‌رله‌مانى ئێران بوو، له‌گه‌ڵ مه‌حمود ئه‌حمه‌د نه‌ژاد، سه‌رۆکى دوو خولى سه‌رۆک کۆمارى ئێرانى ره‌تکرده‌وه‌و ئه‌وه‌ش ناره‌زایه‌تى لێکه‌وتووه‌ته‌وه. سه‌ره‌راى ئه‌وه‌ى که زیاتر له 550 که‌س خۆیان کاندید کردبوو، به‌ڵام زیاتر ناوى 14 کاندید ده‌هات که په‌سه‌ند ده‌کرێن بۆ ئه‌م هه‌ڵبژاردنه. ئیبراهیم ره‌ئیسی، که‌سایه‌تى دیارى موحافزکاران سه‌رۆکى ده‌زگاى دادى ئێرانه و له هه‌ڵبژاردنى چوار ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ئه‌نجامى هه‌ڵبژاردنى به حه‌سه‌ن رووحانى دۆڕاند و بۆ ئه‌م هه‌ڵبژاردنه یه‌کێکه له کاندیده به‌هێزه‌کانى موحافزکاران. هه‌روه‌ها عه‌بدولناسر هیمه‌تی، سه‌رۆکى بانکى ناوه‌ندیى ئێران، ریفۆرمخواز و مامۆستاى ئابوورى زانکۆى تارانه و ریفۆرمخوازان ئومێیان پێدا هه‌ڵچنیه‌وه دواى ره‌تکردانه‌وه‌ى ئیسحاق جهانگیرى. بریاره رۆژى 18ى مانگى داهاتوو هه‌ڵبژاردنى سه‌رۆک کۆمارى ئێران به‌رێوه بچێت و چاوه‌روان ده‌کرێت به‌هۆى دۆخى خراپى دارایى هاوڵاتیان و گه‌مارۆى ئابوورى سه‌ر ئه‌و وڵاته رێژه‌ى به‌شداریکردن زۆر که‌مبێت و به‌پێى راپرسییه‌کان له‌نێوان له‌سه‌دا 25% بۆ له‌سه‌دا 39% ده‌نگده‌ران به‌شدارى تێدا ده‌که‌ن. هاوکات، به‌پێى به‌دواداچونێکى رۆژنامه‌ى هاوڵاتى، که له ژماره 1920 دوێنێ دووشه‌ممه بڵاوکراوه‌ته‌وه حزبه کوردییه‌کانى رۆژهه‌ڵاتى کوردستان بانگه‌شه‌ى بایکۆتیان ده‌ستپێکردووه که هاوڵاتیانى کورد به‌شدارى تێدا ناکه‌ن.
هاوڵاتى ئێواره‌ى ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه، خۆپیشاندانه‌کانى له ساحه‌ى ته‌حریرى به‌غدا گرژى و ئاڵۆزى تێکه‌وت کوژراو بریندار بوونى هه‌یه. به‌پێى مییدا عێراقییه‌کان، له گۆڕه‌پانى ته‌حریرى شارى به‌غدا، گرژى و ئاڵۆزى له‌نێوان خۆپیشانده‌ران و هێزه‌کانى نه‌هێشتنى پشێوى دروست بووه‌و خۆپیشانده‌ران ئه‌و که‌ره‌ڤانانه‌یان سووتاند، که هێزه ئه‌منییه‌کان به‌کاریان ده‌هێنا و ده‌نگى ته‌قه هه‌یه‌و که‌سێک کوژراوه‌و سیانى دیکه‌ش برینداربوون. داواکارییه‌کانى خۆپیشانده‌ران به سزاگه‌یاندنى بکوژانى چالاکوانان و خۆپیشانده‌رانه که پێشتر حکومه‌ته‌که‌ى کازمى به‌ڵێنى دابوو رووبه‌رووى دادگایان بکاته‌وه، به‌ڵام تا ئێستا به‌ڵێنه‌که‌ى هیچ ده‌رئه‌نجامێکى نه‌بووه.
هاوڵاتى له یاداشتێکى فه‌رمیدا، 59 ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان واژۆیان له‌سه‌ر یاداشتێک کردوه بۆ هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌ى لێبڕینى موچه و داوایانکرد په‌رله‌مان کۆبونه‌وه‌یه‌کى تایبه‌ت به‌و پرسه به‌ئاماده‌بونى به‌رپرسانى حکومه‌ت ئه‌نجام بدات. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 25ى ئایارى 2021، به‌پێى ناو و واژۆى په‌رله‌مانتاران، بێجگه له په‌رله‌مانتارانى لایه‌نه‌کانى ئۆپۆزسیۆن، په‌رله‌مانتارانى یه‌کێتى و گۆرانیش واژۆیان کردووه. له‌کۆى 111 ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان، 59 ئه‌ندامیان که له فراکسیۆنه‌کانى(کۆمه‌ڵ، یه‌کگرتوو، نه‌وه‌ى نوێ، سه‌ربه‌خۆکان) ئۆپۆزسیۆنن له‌گه‌ڵ فراکسیۆنه‌کانى(گۆران، یه‌کێتى) که له‌کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم به‌شدارن واژۆیان کردووه.
شاناز حه‌سه‌ن دواى وه‌رگرتنى دووه‌م ژه‌مه ڤاکسینى کۆرۆناK وته‌بێژى ته‌ندروستى هه‌ڵه‌بجه ئاشکراى ده‌کات له‌پارێزگاکه‌یاندا ته‌نها 700 که‌س ڤاکسینى دژه کۆرۆنایان وه‌رگرتووه. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 25ى ئایارى 2021، دکتۆره شاناز نه‌قشبه‌ندى، وته‌بێژى ته‌ندروستى هه‌ڵه‌بجه دواى وه‌رگرتنى دووه‌م ژه‌مه ڤاکسینى کۆرۆنا له‌لێدوانێکدا به‌هاوڵاتى وت:" تا ئێستا ته‌نها 700 که‌س له پارێزگاکه‌دا ژه‌مه ڤاکسینى دژه کۆرۆنایان وه‌رگرتووه". هه‌روه‌ها وتیشى:" ئه‌مڕۆ دووه‌م ژه‌مه ڤاکسینى دژه کۆرۆنام وه‌رگرت تا ببێته هاندانێک بۆ هاوڵاتیان تا ڤاکسین به‌کاربهێنن له‌پێناو پاراستنى ته‌ندروستیان".
هاوڵاتى وه‌زیرى ناوخۆى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان رایگه‌یاند:" رێکارى نوێ ده‌گیرنه‌به‌ر بۆ مۆڵه‌تى پێدانى چه‌ک، حزبه‌کان و به‌رپرسان به‌ڕێژه‌یه‌کى به‌رچاو داواکارى بۆ زیادکردنى پاسه‌وان و پێدانى مۆڵه‌تى چه‌ک ئاڕاسته‌ى حکومه‌ت ده‌که‌ن"، ده‌شڵێت:"عه‌شیره‌ت و حزبه‌کان فشار ده‌که‌ن بۆ ئه‌وه‌ى دادگا رێچکه‌ى یاسایى خۆى وه‌رنه‌گرێت". ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 25ى ئایارى 2021، له دانیشتنى په‌رله‌مانى کوردستاندا، رێبه‌ر ئه‌حمه‌د، وه‌زیرى ناوخۆى حکومه‌تى هه‌رێم له‌باره‌ى زیادبونى حاڵه‌ته‌کانى کوشتن و خۆکوشتن وه‌ڵامى پرسیارى په‌رله‌مانتارانى دایه‌وه وتى:" حکومه‌ت نیگه‌رانه له زیادبونى حاڵه‌ته‌کانى کوشتن و خۆکوشتن و له‌وپێناوه‌شدا ژماره‌یه‌ک رێکارى نوێ ده‌گرينه‌به‌ر، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا نابێت حکومه‌ت له‌م پرسه‌دا تۆمه‌تبار بکرێت، چونکه به‌شێکى روداوه‌کان په‌یوه‌ندى به‌و مێژوه‌وه هه‌یه که له‌چه‌ند ده‌یه‌ى رابردو به‌سه‌ر کورد دا هاتون کاریانکردوه‌ته‌سه‌ر ده‌رونى تاک، له‌وانه‌ش روداوه‌کانى ئه‌نفال، شه‌ڕى ناوخۆ و روداوه‌کانى به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى داعش". وه‌زیرى ناوخۆ به‌پێویستى داده‌نێت سه‌رجه‌م هێزه سه‌ربازییه‌کان بخرێنه‌ژێر رکێفى یاسا و ده‌سه‌ڵاته‌کانى حکومه‌ت و وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگه، بۆ ئه‌وه‌ى چه‌کى ده‌ست ئه‌ندامانى هێزه سه‌ربازییه‌کان کۆنتڕۆڵکراوبێت و به‌مۆڵه‌ت بێت، وتیشى:" هه‌مو خه‌ڵکى کوردستان ده‌زانێت له‌ئێستادا حزبه‌کان و به‌رپرسان به‌ڕێژه‌یه‌کى به‌رچاو داواکارى بۆ زیادکردنى پاسه‌وان و پێدانى مۆڵه‌تى چه‌ک ئاڕاسته‌ى حکومه‌ت ده‌کات، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا رێکاره‌کانى مۆڵه‌تپێدانى چه‌کمان زۆر قورسترکردوه". هه‌روه‌ها وه‌زیرى ناوخۆى حکومه‌تى هه‌رێم ئه‌وه‌شى خسته‌ڕو، له‌کاتێکدا هه‌وڵه‌کانیان بۆ جێبه‌جێکردنى یاسا له‌دۆسیه‌کانى توندوتیژى دژى خێزان به‌رده‌وامه، له‌هه‌مانکاتدا "فشارى تاک، خێزان، عه‌شیره‌ت، حزب و به‌چه‌ندین شێوه فشار له‌دادگاکان ده‌که‌ن بۆ ئه‌وه‌ى دادگا رێچکه‌ى یاسایى خۆى وه‌رنه‌گرێت".
هێمن حه‌سه‌ن بڕیارە 18ی مانگی داهاتوو هەڵبژاردنی سەرۆكی كۆماری ئێران بەڕێوەبچێت و حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستانیش بڕیاریانداوە بایكۆتی ئەو هەڵبژاردنە بكەن، پێشیانوایە كە تاران دەیەوێت بەهەڵبژاردنێكی نمایشكارانە لەناو كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی رەوایەتی بگەڕێنێتەوە. بۆ هەڵبژاردنی ئەمجارە (592) كەس ناوی خۆیان بۆ هەڵبژاردنی خولی سیازدەهەمینی سەرۆكایەتی كۆماری ئێراندا تۆماركردووە، لەو ژەمارەیە (40) كەسیان لە رەگەزی مێن و (552) كەسیشیان لە رەگەزی نێرن، بەڵام ناوی كاندیدە كۆتاكان لەلایەن شورای پاراستنی دەستورو لەژێر چاودێری راستەوخۆی خامەنیی یەكلایی دەكرێنەوەو لەئێستاوە (320) كاندیدیان رەتكراونەتەوە. بۆ هەڵبژاردنی ئەمجارە (59) ملیۆن و (300) هەزارو (310) كەس مافی دەنگدانیان هەیەو ناویان لە تۆماری دەنگداندا هەیەو بڕیارە دەنگبدەن بۆ هەریەك لەهەڵبژاردنی خولی سیازدەهەمینی سەرۆكایەتی ئێران. ناوەندی هاوكاری حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستانی ئێران كە لەچوار حزبی رۆژهەڵات پێكهاتوون بڕیاریاندا بایكۆتی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئێران بكەن، بەهەمانشێوە حزبەكانی دیكەی دەرەوەی ناوەندی هاوكاری بایكۆتی هەڵبژاردنەكە دەكەن و هانی خەڵك دەدەن نەچنە سەر سندوقەكانی دەنگدان. حزبەكانی رۆژهەڵات ئەزموونێكی تری بایكۆتكردنیان هەیە كە خەڵكی رۆژهەڵاتی كوردستان بەئەرێنی وەڵامی پەیامەكانی ئەو حزبانەیان دایەوە، بۆیە ئێستاش پێیانوایە كورد بەدەم پەیامەكانیانەوە دەچن. عەتا سەقزی ئەندامی بەرپرسی پەیوەندییەكانی حزبی كۆمەڵەی زەحمەتكێشان، باس لەوە دەكات، ئەوان وەك ناوەندی هاوكاری حزبەكانی رۆژهەڵات بایكۆتی هەڵبژاردن دەكەن و بەخەڵكی رۆژهەڵاتی كوردستانیشیان وتووە كە بایكۆت بكەن و نەچن بۆ هەڵبژاردن. عەتا سەقزی بە هاوڵاتى وت:» سەرۆك كۆمار لەسیستەمی فیقهی ئێراندا هیچ كاریگەرییەكی نییە، ئەوەی كاریگەرە رابەری كۆماری ئیسلامییە كە خامەنییە». هەروەها ئاماژەی بەوەشكرد ئێران هەڵبژاردن بە بانگەشەو شانۆیەك بۆ دەرەوەی خۆی بەكاری دەهێنێت بۆ جوانكاری خۆی، بۆ ناوخۆی ئێران و بۆ كوردیش هیچ سوودو كاریگەرییەكی نییە، بۆیە خەڵكی رۆژهەڵاتیش بایكۆتی دەكات. سەقزی پێشیوابوو بایكۆتی هەڵبژاردنی ئەمجارە فراوانترەو تەنیا لەسەر ئاستی رۆژهەڵات نییە، بەڵكو لەسەر ئاستی تەواوی ئێران، وەك ئەو دەیڵێت، بەپێی راپرسییە ناوخۆییەكانی ئێران كە هی دەوڵەت خۆیەتی لە 30% خەڵك بەشداری ئەم هەڵبژاردنە دەكەن. هەڵبژاردنەكە تەنیا بۆ سەرۆكایەتی كۆمار نیە، بەڵكو بۆ هەڵبژاردنی شورای شارو گوندەكانیشە كە ژمارەیان هەزارو (372) شارو (40) هەزارو (603) ناحیەیە، ئەمە وەك تەكنیكێكی دەسەڵاتدارانی ئێرانە لەخەڵكی ئەو وڵاتە، بۆ ئەوەی لەو رێگەیەوە زۆرترین كەس بەرنە سەر سندوقەكانی دەنگدان. پارتەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان پێیانوایە سەرۆك كۆماری ئێران هیچ سودێكی بۆ خەڵكی رۆژهەڵاتی كوردستان نەبووەو بەپێچەوانەوە لەسەر دەستی سەرۆك كۆمارە یەك لەدوای یەكەكان كوشتن و زیندانیكردن و جینایەت و لەسێدارەدانی لاوەكانی كورد زیاتر بووە دەسەڵاتدارانی ئێران گرنگی زۆر بە دەنگدانی خەڵكی رۆژهەڵاتی كوردستان دەدەن و لەڕێگای جۆراوجۆرەوە دەیانەوێت خەڵكی رازی بكەن بەشداری هەڵبژاردنەكە بكەن بۆ ئەوەی لەبەر چاوی دونیا نیشانی بدەن كە لەئێراندا كێشەی كورد نییەو لەگەڵ دەوڵەتن. حزبەكانی رۆژهەڵات جەخت لەوە دەكەنەوە بەشداریكردنی خەڵكی رۆژهەڵاتی كوردستان غەدرو تاوانە، بۆیە وەك خۆی دەیڵێت، هەموو هەوڵێكی حزبەكانی رۆژهەڵات بۆ ئەوەیە كەمترین خەڵك بچنە سەر سندوقەكانی دەنگدان. لەهەڵبژاردنەكانی رابردووی ئێران حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان بایكۆتی بایكۆتیان كردو داوایان لەخەڵكی رۆژهەڵاتكرد نەچن بۆ دەنگدان، لەبەرامبەریشدا خەڵكی رۆژهەڵات وەڵامی پەیامەكەیان دایەوەو كەمترین بەشداری لەشارەكانی رۆژهەڵات هەبوو كە بەپێی ئامارەكانی حزبەكانی رۆژهەڵات رێژەی بەشداری كورد لەدەنگدان نەگەیشتووەتە لە ٣٠%. حەسەن روحانی، دوو خولی سەرۆكایەتی بەڕێوەدەبات كە لەخولی یازدەیەمی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری ئێران لە 14/ 6/ 2013 هەڵبژێردراو لەخولی دوازدەیەمیشدا لە 19/ 5/ 2017 جارێكی تر هەڵبژێردرایەوە، بەڵام لەهەردوو خولەكەدا خەڵكی رۆژهەڵات بایكۆتێكی كاریگەری هەڵبژاردنیان كرد. بەشێك لەبەرپرسانی حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان دەڵێن، پەیامی ئەوان رۆڵێكی كاریگەری دەبێت لەناو خەڵكی رۆژهەڵات بۆ ئەوەی نەچنە سەر سندوقەكانی دەنگدان و بایكۆتی بكەن، بەشێكیان پێیانوایە كە پێویستە خەڵك بڕیار لەسەر بایكۆت یان بەشداریكردن بدات نەك حزبەكان بڕیاریان بۆ بدەن. مەنسور مروەتی ئەندامی سەركردایەتی دیموكراتی كوردستان بە هاوڵاتى وت:» ئەم چوار لایەنەی ناوەندی هاوكاری حزبەكانی رۆژهەڵات بایكۆتی هەڵبژاردنەكەمان كردووە، جگە لەئێمەش هەر بەگشتی لەسەر ئاستی ئێرانیش بایكۆت بەهێزە، چونكە هیچ گۆڕانكارییەك دروست ناكات». هەروەها مروەتی ئەوەشی خستەڕوو داوایان لەخەڵكی رۆژهەڵاتی كوردستان كردوە كە زیاتر لەخەڵكی ئێران بایكۆتی هەڵبژاردن بكەن» خەڵك خۆی كردەوەكانی دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ئێرانی بینیوە كە چۆنە، بۆیە بایكۆتی دەكەن». پارتەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان پێیانوایە سەرۆك كۆماری ئێران هیچ سودێكی بۆ خەڵكی رۆژهەڵاتی كوردستان نەبووەو بەپێچەوانەوە لەسەر دەستی سەرۆك كۆمارە یەك لەدوای یەكەكان كوشتن و زیندانیكردن و جینایەت و لەسێدارەدانی لاوەكانی كورد زیاتر بووە. فوئاد خاكی ئەندامی دەستەی كارگێڕی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران (حدكا) بەهاوڵاتى وت»وەك حزبی دیموكرات و وەك چوارلایەنەكەی ناوەندی هاوكاری بڕیاری فەعال و كاریگەرمان داوە كە خەڵك لەدەرەوە لەناوخۆی رۆژهەڵات هان بدەین بەشداری هەڵبژاردن نەكەن، پێشبینیەكەشمان هەر ئەوەیە كە خەڵك نەچێت». «سەرۆك كۆمار لەهەر گروپ و رەوت و لایەنێك بێت هیچ كاریگەری لەسەر رەوتی خەباتی گەلی كورد لە رۆژهەڵات نابێت، چونكە خەڵكی رۆژهەڵات دروشمەكانی روحانی و خاتەمیان بیرنەچۆتەوە كە ئەو هەموو بەڵێنەیاندا كەچی لەسەردەمی ئەواندا زۆرترین كوشتن و ماڵوێرانیان بەسەر كورددا هێنا»، خاكی وای وت. حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان لەڕووی جەماوەرییەوە لەناوخۆی ئێراندا پێگەیەكی بەهێزیان هەیەو بانگەوازو بانگەشەكانیان لەلایەن خەڵكی رۆژهەڵاتی كوردستانییشەوە حساب بۆكراوە، لە دوو هەڵبژاردنی رابردووداو لەچەند پرسێكی تردا خەڵكی رۆژهەڵات پەیام و هەڵوێستی ئەو حزبانەیان قبوڵكردووە. مەزڵوم حەفتەن بەرپرسی پەیوەندییەكانی دەرەوەی پژاك دەڵێت، لەدۆخی ئێستای ئێران و ئەو زوڵم و زۆردارییەی هەیە خەڵك ناچێتە سەر سندوقەكانی دەنگدان، بۆیە ئەوانیش بایكۆتی ئەو هەڵبژاردنە دەكەن. بەرپرسی پەیوەندییەكانی دەرەوەی پژاك بەهاوڵاتى وت:» ئێمە دەبێت لەگەڵ بڕیاری خەڵكی رۆژهەڵات بین بزانین بریاری چیی دەدەن، ئێمە لەگەڵ خەڵك یەكین و بەیەكەوەین».
هاوڵاتى ناوه‌ندى ڕاگه‌یاندنى هێزه‌کانى پاراستنى گه‌ل (هه‌په‌گه) ئامارى شه‌رو به‌رخۆدانه‌کانى له هه‌رێمه‌کانى پاراستنى مه‌دیا دژبه سوپاى داگیرکه‌رى تورک بڵاوکرده‌وه و ڕایگه‌یاند که له‌ماوه‌ى مانگێکدا 238 داگیرکه‌ر سزادراون. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 25ى ئایارى 2021، ناوه‌ندى ڕاگه‌یاندنى هێزه‌کانى پاراستنى گه‌ل( هه‌په‌گه)، ئامارى شه‌ر و چالاکییه‌کانى دژبه سوپاى داگیرکه‌رى تورک له هه‌رێمه‌کانى پاراستنى مه‌دیا بڵاوکرده‌وه. ده‌قى راگه‌یه‌ندراوى هه‌په‌گه: تێکۆشانى ئازادیمان له‌دژى ده‌وڵه‌تى داگیرکه‌ر و مشه‌خۆرى تورک، له شه‌ش ساڵى ڕابردوو به شیوه‌یه‌کى بێوچان به‌رده‌وامه، ئه‌و شه‌ڕه بێ پسانه‌وه‌یه‌ى به هێرشى داگیرکه‌رانه‌ى ده‌وڵه‌تى تورک له شه‌وى ٢٣ى مانگى چواره‌وه له ئاڤاشین، مه‌تینا و زاپ ده‌ستیپێکرد، چووه‌ته قۆناغێکى نوێیه‌وه، گه‌ریلاکانى ئازادى کوردستان له‌ناو مانگێکدا به‌رخۆدان و شه‌ڕێکى داستانییان نواند، که جیهان بینى و به سه‌رسۆڕمانه‌وه سه‌یرى کرد، سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى ده‌وڵه‌تى داگیرکه‌رى تورک پلانى دانابوو که زۆرێک له ناوچه‌کانى باشوورى کوردستان داگیربکات، له به‌رخۆندایه‌کانی؛ زه‌ندورا، چیلۆى بچوک، مه‌رڤانوس و مام ڕه‌شۆ پیلانه‌کانى وه‌ستان، له سایه‌ى به‌رخۆدانى شه‌هیده قاره‌مانه‌کانماندا، دوژمن نه‌یتوانى به‌پێى ویستى خۆى پێشڕه‌وى بکات، شوێنێکیشى داگیر ده‌کرد تێدا زاڵ نه‌بوو، له‌ژێر فشارى چالاکیى هێزه‌کانمان نه‌یتوانى سیستمێک که ده‌یه‌وێت دابمه‌زرێنێت، له به‌رامبه‌ر ئاستى گه‌ریلاى سه‌رده‌مى نوێ، نواندنى شه‌ێ و ڕێبازى ده‌وڵه‌مه‌ندى هێزه‌کانمان، ڕوونبووه‌وه که ده‌وڵه‌تى تورک ناتوانێت پلانه‌کانى سه‌ربخات، له قۆناغى یه‌ک مانگه‌ى شه‌ڕدا زۆر ئه‌نجامى گرنگ خولقێندران. گه‌ریلا له هه‌ر شوێنێکدا هه‌مه‌جۆره به‌رخۆدان ده‌کات ده‌وڵه‌تى تورک به هێرشه قڕکه‌ره هه‌مه‌لایه‌نه‌کانى دژبه گه‌لى کورد، ده‌یه‌وێت ئه‌م قڕکردنه سه‌ربخات، بۆیه شه‌ڕیک که له‌دژى ده‌وڵه‌تى مشه‌خۆر و قڕکه‌رى تورک به‌ڕێوه‌ده‌چێت، ته‌نیا له هه‌رێمه‌کانى پاراستنى مه‌دیا نییه، گه‌ریلاکانى ئازادیى کوردستان له ئامه‌د تا ئامانۆس، له بۆتان تا سه‌رحه‌د و ده‌رسیم له هه‌موو شوێنێک به‌رخۆدانێکى به‌رفراوان و هه‌مه‌لایه‌نه ده‌کات، بۆ پێشه‌نگایه‌تى له هه‌نگاوى ‘کات کاتى ئازادییه، بۆ پوچه‌ڵکردنه‌وه‌ى پیلانى داگیرکه‌رانى کوردستان و شکاندنى گۆشه‌گیریى و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى فاشیزم، هه‌ڵویستى فیدایى ئاپۆییه‌ک که شه‌هیدانى قاره‌مانمان نیشانیاندا، بۆ ژن، گه‌نج و هه‌موو گه‌لى کورد، بووه هێز و مۆراڵ، هیزه‌کانى پاراستنى گه‌ل له‌سه‌ر بنه‌ماى بیرۆکه‌ى شه‌ڕى شۆڕشگێرانه‌ى گه‌ل هه‌وڵده‌دات ئه‌رکى خۆى به شێویه‌کى سه‌رکه‌وتووانه به‌جێیبێنێت و به ڕۆحى سه‌رهه‌ڵدانیى گه‌له‌که‌مان و گه‌نجانى کورد، به چالاکیى و هه‌ڵویستى نه‌ته‌وه‌ییمان ئه‌نجام وه‌ربگرێت. به‌رخۆدانى مێژووییه‌ک که له چیاکانى کوردستان به ڕۆحى فیدایى ئاپۆیى ده‌کرێت، به ته‌واوه‌تى به‌رهه‌مى هاوڕییانى شه‌هیدى قاره‌مانمانه، هێزه‌کانمان له هه‌ر ڕۆژێکى مانگى گوڵاندا که مانگى شه‌هیدانه، له ده‌رسیم تا سه‌رحه‌د، ئامه‌د، بۆتان، مێردین، ئاڤاشین، هه‌فتانین، مه‌تینا، زاپ و خواکورک به ته‌کنیکى ده‌وڵه‌مه‌ند، چالاکیى به‌هێزیان ئه‌نجامدا، له مێژووى تێکۆشانماندا، یه‌که‌مجاره، له هێرشى ئاسمانى تا چالاکیى کۆردینه‌ى تیمى گه‌ریلا، به ته‌کنیکى به‌جێى و ده‌وڵه‌مه‌ند، ئه‌وه‌نده گورز له سه‌روه‌ریى ده‌وڵه‌تى تورک ده‌درێت. هێزه‌کانى پاراستنى ئاسمانى شه‌هید ده‌لال ئامه‌د شێوازێکى نوێیان نواند هێزه‌کانى پاراستنى ئاسمانى شه‌هید ده‌لال ئامه‌د که وه‌ک هه‌نگاوێکى نوێى تاکتیکى به چالاکیى به‌هێزى ئاسمانی، ده‌نگى دایه‌وه، له مانگێکدا شێوازێکى گرنگى شه‌ڕیان نواند، هێزه‌کانى پاراستنى ئاسمانى شه‌هید ده‌لال ئامه‌د، له‌دژى فه‌رمانده‌یى ٢٣ـه‌مى تومه‌نى سنوورى شرناخ که ناوه‌ندى فه‌رمانده‌یى هێرشه داگیرکه‌رانه‌کانه له باشوورى کوردستان، له‌دژى ٨ـه‌مین باره‌گاى فڕۆکه جه‌نگییه‌کانى ئامه‌د، که له‌وێیه‌وه چیاکانى کوردستان بۆردوومان ده‌کرد و خه‌ڵکى مه‌ده‌نیمانى شه‌هید ده‌کرت، له‌دژى ناوه‌ندى هه‌ماهه‌نگیى ئێلح که فڕۆکه بێفڕۆکه‌وانه‌کانى هه‌واڵگێرى لێهه‌ڵده‌ستن، به شێوه‌یه‌کى سه‌رکه‌وتوانه چالاکییان ئه‌نجامدا، ده‌وڵه‌تى تورک هه‌وڵده‌دات ئه‌و چالاکییانه له ڕاى گشتى بشارێته‌وه، درۆ بڵاوده‌کاته‌وه، به‌ڵام سه‌ربارى هه‌موو ئه‌و هه‌وڵانه ناچار بوو، ئه‌و باره‌گایانه‌ى خۆى بۆ ماوه‌یه‌ک دابخات، هێزه‌کانى شه‌هید ده‌لال ئامه‌د ئه‌و چالاکییه‌یان نه‌ک وه‌ک شێوازه‌کانى پێشوو، به‌ڵکو به ته‌کنیکى نوێ ئه‌نجامدا و سوپاى تورک نه‌یتوانى ڕێگریى لێبکات. ئه‌و که‌شوهه‌وایه‌ى که ده‌وڵه‌تى تورک ده‌یه‌وێت به شه‌ڕى ده‌رونى و پڕوپاگاندا دروستى بکات و ده‌ڵێت، ‘هه‌ر شوێنێک، که من بۆى بڕۆم و داگیرى بکه‌م، هه‌ر هێزێک له دژم بوه‌ستێته‌وه سه‌رکوتى ده‌که‌م’ به‌ڵام بۆ نمونه له گاره و له به‌رخودانى ئه‌م مانگه‌ى دوایدا جارێکیتر ئه‌و درۆ و بانگه‌شه و پڕوپاگاندانه‌ى پووچه‌ڵ بوونه‌وه، له به‌رامبه‌ر هێزى فاشیستى داگیرکه‌رى قڕکه‌ر، که بووه‌ته به‌ڵا به‌سه‌ر گه‌لانى ناوچه‌که و گه‌لى کورده‌وه، گه‌ریلاکانى ئازادیى کوردستان ئه‌وه‌یان سه‌لماند، که ئه‌و هێزه به ئیراده‌ى خۆیان نوێنه‌رایه‌تیى ئازادى و هیواى گه‌لان ده‌که‌ن. له‌سه‌ر ئه‌و چالاکییانه‌ى گه‌ریلا ئه‌نجامیداون، هاتووه: ٢ که‌مین ٦ چالاکیى چوونه سه‌ر دوژمن ١٠ چالاکیى هه‌ماهه‌نگ و هاوکات ١٣ چالاکیى گورز لێدان ٢١ چالاکیى نیشانه‌شکێنی ٢٩ چالاکى به چه‌کى قورس ٤٢ چالاکیى سابوتاژ ٤٦ چالاکیى هێرشبردن به گشتى هێزه‌کانمان ١٦٩ چالاکییان ئه‌نجامداوه. ژماره‌ى هه‌ڤاڵانى شه‌هید: ٣٩ هاوڕێمان شه‌هید بوون. چالاکییه‌کانى هێزى به‌رگریى ئاسمانى شه‌هید ده‌لال: ٣٤ چالاکى له‌لایه‌ن هێزى پاراستنى ئاسمانى شه‌هید ده‌لاله‌وه ئه‌نجامدراون. هێرشه‌کانى سوپاى تورکى داگیرکه‌ر: له دژى هه‌رێمه‌کانى پاراستنى مه‌دیا به تۆپ، هێلیکۆپته‌ر و فڕۆکه‌ى جه‌نگى هه‌موو ڕۆژێک بێوه‌ستان سه‌دان تۆپباران و بۆردومان ئه‌نجام ده‌ده‌ن. ٤٢ جار هه‌وڵیانداوه بڕۆنه ناو تونێله‌کانى شه‌ێ و هه‌موو جاره‌کان تێکشکێنراو. ١٢ جار گازى ژه‌هراوى و کیمیایییان به‌کار هێناوه ئه‌نجامى چالاکییه‌کانى هێزه‌کانمان: ٢٣٨ داگیرکه‌ر سزادراون ٣٠ داگیرکه‌ر بریندار بوون گورزدان له درۆن و کۆپته‌ره‌کان و زرێپۆشه‌کانى دوژمن: ٢ درۆن گورزیان لێدرا ٦ کۆپته‌ر گورزیان لێدرا زرێپۆشێکى جۆرى کۆبرا گورزى لێدراوه ئه‌و که‌ره‌سته سه‌ربازییانه‌ى دوژمن، که تێکشکێنراون: قه‌ڵغانه‌کانى دژه گولـله زرێپۆشێکى جۆرى ئامارۆک زرێپۆشێکى جۆرى کۆبرا زرێپۆشێکى جۆرى ڕئۆ چه‌کێکى A4 ٢ ڕادار ٣ خێمه ٣ کامێراى هه‌ستگر و چاودێری تێکشکاندنى ده‌یانه سه‌نگه‌رى دوژمن ئه‌و چه‌ک و که‌ره‌ستانه‌ى دوژمن، که ده‌ستیان به‌سه‌ردا گیراوه: چه‌کێکى MPT چه‌کێکى بۆمبهاوێژ چه‌کێکى BKC چه‌کێکى B7 کامێرایه‌کى له‌یزه‌رى هه‌ستگر و چاودێری ئامێرێکى بێته‌ل ٢ کامێراى سه‌ر چه‌ک
هاوڵاتى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان رایگه‌یاند، له دوێنێوه نۆ هه‌زارو 319 پشکنینى ڤایرۆسى کۆرۆنا ئه‌نجام دراون و 651 توشبوى نوێى کۆرۆنا تۆمارکراون و نۆ که‌سیش گیانیان له‌ده‌ستاوه‌و 860 تووشبوو چاکبونه‌ته‌وه. ده‌قى راگه‌یه‌ندراوى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى حکومه‌تى هه‌رێم:
هاوڵاتى پەرلەمانتارێکی گۆڕان لە دانیشتنی ئەمڕۆی پەرلەماندا رایگەیاند، "بۆ لێبڕینی 21%یش ئەو پارەیە نییە کە دابەشبکرێت". ئەمڕۆ سێشەممە 25ی ئایاری 2021 عەلی حەمە ساڵح، پەرلەمانتاری گۆڕان لە دانیشتنی پەرلەماندارایگەیاند، " ئەم بەیانییە بەدواداچوونم کردووە، تەنانەت بۆ لێبڕینی 21%یش ئەو پارەیە نییە کە دابەشبکرێت. ئەمەش ئەنجامی نەبوونی پارە نییە بەڵکو ئەنجامی ئەو فەسادە مونەزەمەیە کە دەمێکە داوا دەکەین و چارەسەر نابێت." پەرلەمانتاری گۆڕان دەشڵێت "ئەگەر هەرچی زەوی نایابە داگیربکرێت و یاسای چاکسازی جێبەجێنەکرێت و کێشەی خاڵە سنورییەکان چارەسەرنەکرێت، بێگومان پارە بۆ موچە نابێت." ئەو پەرلەمانتارەی گۆڕان داوای لە سەرۆکایەتی پەرلەمانی کرد کە دانیشتنی داهاتووی پەرلەمانی کوردستان تەرخانبکرێت بۆ مووچە و وتیشی "ئێمە کۆبوونەوە دەکەین، ئینجا حکومەت نایەت با نەیەت، کۆمەڵێک بڕیار دەدەین و ئەوانیش با هەڵوێستی خۆیان بڵێن و دواتر ئێمەش بۆچوونی خۆمان دەبێت." رێواز فایەق، سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان لەبارەی مشتومڕی پەرلەمانتاران لەبارەی لێبڕینی موچە وتی "تکایە لەنێو پەرلەمان حیزبایەتی مەکەن." بەرنامەی کاری ئەمڕۆی پەرلەمانی کوردستان بەمشێوەیەیە: یەكەم: خستنەڕووی بیرۆكەی پەرلەمانتار عەبدولستار مەجید لەبارەی (دۆزینەوەی هەلی كار لەڕێگەی بەگەرخستنەوەی كارگەكان)، بەپێی حوكمی خاڵی (2)ی بڕگەی (یەكەم) لە ماددەی (49)ی پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان - عێراق. دووەم: خستنەڕوو و گفتوگۆكردنی دیاردەی (تاوانەكانی كوشتن بەگشتی و كوشتنی ئافرەت و خۆكوشتن) بەئامادەبوونی لایەنی پەیوەندیدار لە حكومەتی هەرێمی كوردستان، بەپێی حوكمی بڕگەی (یەكەم)ی ماددەی (66) لە پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان. سێیەم: خوێندنه‌وه‌ی دووه‌م بۆ پێشنیازەیاسای (هەمواری یەكەمی یاسای ژمارە (3)ی ساڵی 2019 یاسای بەخاوەنكردنی ئەو زەوییانەی كە لە سنووری شارەوانییەكان زێدەڕۆییان لەسەركراوە لەهەرێمی كوردستان - عێراق)، به‌پێی حوكمی مادده‌كانی (87، 88، 89) له په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مانی كوردستان.
هاوڵاتى مەلا بەختیار رایگەیاند، پێدەچێت قەدەرمان وابێت لە هەمو شتێک دوابکەوین، دوای 30 ساڵ لەسەر چی وەستاوین. ئەمڕۆ سێشەممە 25ی ئایاری 2021 مەلا بەختیار، ئەندامی ئەنجومەنی باڵای سیاسی و بەرژەوەندییەکانی یەکێتی لە لێدوانێکدا بۆ رۆژنامەنوسان رایگەیاند، " ئێمە نەتەوەیەکین پێدەچێت قەدەرمان وابێت لە هەمو شتێک دوابکەوین، دوای 30 ساڵ لەسەر چی وەستاوین، باشوری ئەفریقا حکومەتێکی رەگەزپەرستی هەبو، پیاوێکی فریشتە ئاسا هات بۆیان و بە سێ ساڵ دەستوری بۆ نوسین و رەشپێست و سپیپێستەکان کە رقیان لێبو، وەکو یەک باوەڕیان بە دیموکراسی کرد و دەنگیاندا بە دەستور". ئەندامی ئەنجومەنی باڵای سیاسی و بەرژەوەندییەکانی یەکێتی ئاماژەی بەوەشکرد، لە سەدەی 17هەمەوە دەستوری هەمیشەی دەنوسرێت، ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا بە 18 لاپەڕە دەستوری خۆی نوسیو شەڕی کۆیلەکانی کۆتایی پێهێنا "ئێمە لەسەر چی وەستاوین".
.jpg)
هاوڵاتى شاندێکی فەرەنسی لەگەل مەسرور بارزانی، کۆبوونەوەوە رایگه‌یاند، خواستێکی بەهێزی چاکسازی لە حکومەتی هەرێمی کوردستاندا دەبینن. ئەمڕۆ سێشەممە 25ی ئایاری 2021 مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، پێشوازی لە شاندێکی فەرەنسی کرد، کە پێکهاتبوو لە "فرانسواز دوما" سەرۆکی کۆمسیۆنی بەرگری نیشتمانی و سەربازی لە پەرلەمانی فەرەنسا، "فیلیپ مایەر" و "گوێندال رۆیلارد" ئه‌ندامانى په‌رله‌مانی فەرەنسا، "برۆنۆ ئۆبێرت" باڵیۆزی فەرەنسا لە عێراق و "ئۆلیڤیێ دیکۆتینى"، کونسولی گشتي فەرەنسا لە هەولێر. لە کۆبوونەوەکەدا دوایین گۆڕانکاری و پێشهاتەکانی عێراق و ناوچەکە و پەرەپێدانی زیاتری پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و فەرەنسا تاووتوێ کرا. شاندی فەرەنسی جەختی لە گرنگی بەهێزکردنی دۆستایەتی و پەیوەندی مێژوویی نێوان هەرێمی کوردستان و فەرەنسا کردەوە و ستایشی هەوڵە چاکسازییەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان و سەرۆکی حکومەتیان کرد و ئاماژەیان بەوەدا، کە خواستێکی بەهێزی چاکسازی لە حکومەتی هەرێمی کوردستاندا دەبینین، بۆیە بە هەموو شێوەیەک ئامادەین بۆ پشتگیریی و درێژەدان بە پشتیوانی حکومەتی هەرێم.
.jpg)
هاوڵاتى قوباد تاڵەبانی سەرپەرشتی کۆبونەوەیەکی تایبەت بە توندوتیژی دژی ژنان کرد و چەند بڕیارێکی خستەڕوو کە گرنگترینیان فەرمانی دەستگیرکردنی تۆمەتبارانی کەیسەکانی توندوتیژی دژی ژنان بوو. ئەمڕۆ سێشه‌ممه 25ی ئایاری 2021، نوسینگەی جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم بڵاویکردەوە، بەسەرپەرشتی قوباد تاڵەبانی لەهەولێر کۆبونەوەیەکی فراوان سەبارەت بەزیادبونی رێژەى حاڵەتەکانی کوشتن و خۆکوشتن و توندوتیژی دژی ژنان لەهەرێمی کوردستان بەڕێوەچو، کۆبونەوەکە بە ئامادەبونی وەزارەت و لایەنە پەیوەندیدارەکان بەرێوەچو کەتێیدا تاوتوێی ئەو حاڵەتانەکرا کەلەماوەى رابردودا تۆمارکراون،. لەوبارەیەوە جێگرى سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران وتی، "پێویستە هەنگاوی خێرا بگرینەبەر بۆ رێگری لەپەرەسەندنی حاڵەتەکانی کوشتنی ژنان و خۆکوشتن، و لەڕێى کەناڵە جیاوازەکانەوە هەوڵى بڵاوکردنەوەى رێنمایی و هۆشیاری خێزانی بدەین تا چارەسەرى پێویست بۆ ئەم گرفتە کۆمەڵایەتییە بدۆزینەوە". لەکۆبونەوەکەدا قوباد تاڵەبانی بڕیاریدا رێگەچارەى خێرا بگیرێتەبەر، لەجێبەجێکردنی فەرمانی دەستگیرکردنی تۆمەتبارانی کەیسەکانی توندوتیژی دژی ژنان، لەگەڵ کردنەوەى خولى جۆراوجۆرى راهێنان بۆ ئەفسەران و وتەبێژان لەبارەى هۆشیارى لەبنەماکانی یەکسانی جێندەری. هەروەها بڕیاردرا رێگری بکرێت لەبردنەدەرەوەی کەیسی نێو شێڵتەرەکان تا کۆتایی هاتنی راوێژ لەگەڵ سەنتەرە تایبەتەکاندا، لەگەڵ جیاکردنەوەى کەیسەکان لەناو شێڵتەر بەپێى جۆر و تایبەتمەندیی کەیسەکان. هەروەها بڕیاردرا بە دابینکردنی بودجەی پێویست و بینای گونجاو بۆ شێڵتەرەکان. هاوکات قوباد تاڵەبانی بڕیاریشدرا ئەنجومەنی باڵای خانمان ستراتیژێکی تایبەت بە ڕێگری کردن لە توندوتیژی دژی ژنان ئامادەبکات بەوەرگرتنی بۆچونی وەزارەت و لایەنە پەیوەندیدارەکان بۆ ئەوەی حکومەت بیخاتە بواری جێبەجێکردنەوە، هەروەها بۆردێک دروست بکرێت بۆ بەدواداچون و پابەندبون بەمیساقی شەرەف کەلەنێوانی راگەیاندن و رێکخراوەکان هەیە، لەگەڵ جەختکردنەوە لەسەر رێگری کردن لە سەرپێچیکردن لە رێنماییەکانی وەزارەت و بنەما پیشەیی یە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکان تایبەت بەروماڵى کەیسەکانی ژنان. هاوکات جەختکرایەوە کە پێویستە مامۆستایانی ئاینی رۆڵى خۆیان ببینن و لەوتارە ئاینییەکاندا پاڵپشتی بەرەنگاربوونەوەى کوشتن و خۆکوشتنی ژنان بکەن. لەراگەیەندراوەکەدا ئەوەش خراوەتەڕو، کۆبونەوە بەگرنگی زانی سود لەتواناى توێژەرانی کۆمەڵایەتی و دەرونی و چالاکوانانی بوارى مافى مرۆڤ ببینرێت بۆ هۆشیارکردنەوەى تاکەکانی کۆمەڵ و بەهێزکردن و بڵاوکردنەوەى گیانی باوەڕبەخۆبون و چاندنی تۆوی هیواو ئومێد لەجێى نائومێدی، سەربارى خستنەڕوى ئەوەى کە خۆکوشتن نەحاڵەتێکی ژیرییە و نەچارەسەرێکی دروستە بۆ زاڵبون بەسەر کێشەکاندا.
شاناز حەسەن ئەمڕۆ سێشه‌ممه لە بازاڕەكانی هەرێمی كوردستان نرخی دینار بە بەراورد بە ڕۆژانی رابردوو دابەزینی زیاتری بەخۆیەوە بینی. نەوزاد جەلال، لە نوسینگەی دراو بۆ ئاڵوگۆڕی دراوەکان لە لێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: "ئەمڕۆ نرخی دینار کەمێکی تر دابەزینی بەخۆیەوە بینی بە بەراورد بە ڕۆژانی رابردوو، چاوەڕێ دەکرێت زیاتریش دابەزێت". ئێستا لە بازاڕەکانی هەرێمی کوردستاندا نرخی دراوەکان لە بەرامبەر دیناری عێراقیدا بەمجۆرەیە: 100 دۆلار به‌رامبەر 149 هەزار و 100 دیناره. 100 پاوەن بەرامبەر 210 ھەزار دینارە. 100 یۆرۆ بەرامبەر 181 ھەزار و 500 دینارە. 100 لیرەی تورکی بەرامبەر 18 ھەزار دینارە. 100 ھەزار تمەنی ئێرانی بەرامبەر 6 ھەزار و 750 دینارە.
هاوڵاتى پەرلەمانی کوردستان بەهۆی زۆری روداوەکانی کوشتن و خۆکوشتن لەماوەی ئەمساڵدا چوار وەزیری پەیوەندار بانگهێشتی پەرلەمان دەکات. تەوەری دووەمی کۆبوونەوەکەی ئەمڕۆی پەرلەمانی کوردستان تەرخانکراوە بە خستنەڕوو و گفتوگۆكردنی دیاردەی "تاوانەكانی كوشتن بەگشتی و كوشتنی ئافرەت و خۆكوشتن." کۆبوونەوەکەی پەرلەمان لەکاتێکدایە، لە 5ـی ئایاردا سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان سەرپەرشتی کۆبوونەوەیەکی تایبەت بە بەرەنگاربوونەوەی تووندوتیژی دژی ژنانی کرد، تێیدا چەند بڕیار و راسپاردەیەک بۆ سنووردارکردنی تووندوتیژی دژی ژنان تاوتوێکرا. داواش لە دەزگاکانی راگەیاندن کرا هاوکار بن و نەبنە سەکۆیەک بۆ هاندانی تووندوتیژی و زیاتربوونی دیاردە کۆمەڵایەتییە نەشیاوەکان. بەپێی دۆسیەكانی بەڕێوەبەرایەتیی گشتی بەرەنگاربوونەوەی تووندوتیژیی دژی ژنان و خێزان تۆمارکراوە، لە چوار مانگی سەرەتای ساڵی 2021دا، چوار ژن کوژراون، 26 ژن خۆیان کوشتووە، 30 ژن خۆیان سووتاندووە، 3867 سکاڵا تۆمارکراون و 37 دەستدرێژیی سێکسیش تۆمارکراون. رێژەی زۆری خۆکوشتن و کوشتنەکان لە پارێزگای دهۆک، رێژەی زۆری دەستدرێژییە سێکسییەکان لە پارێزگای سلێمانی و رێژەی زۆری خۆسووتاندنەکان و سکاڵاکانیش لە هەولێر تۆمارکراون. بە پێی ئامارە فەرمییەکان، لە ساڵی 2010 تا 2020، 490 ژن کوژراون، 612 ژن خۆیان کوشتووە، 73 هەزار و 15 ژن سکاڵایان تۆمارکردووە.
هاوڵاتى دادگای باڵای فیدڕاڵی رایگه‌یاند، په‌رله‌مانتاران هیچ پارێزبه‌ندییه‌كیان نابێت جگه له كاتێك كه فه‌رمانی ده‌ستگیركردنیان له‌سه‌ر تاوانێكی نه‌بینراو بۆ ده‌رده‌چێت. ئەمڕۆ سێشه‌ممه 25ی ئایاری 2021، دادگای باڵای فیدڕاڵی له‌رونكردنه‌وه‌یه‌كدا رایگه‌یاند، به بڕیاری دادگا كه له 28ی (نیسان/4)ی ئه‌مساڵ و به ژماره 90/فیدڕاڵی ساڵی 2019ی بۆ 28ی (نیسان/4)ی 2021 ده‌رچوه، به‌مه‌به‌ستی پێچه‌وانه‌كردنه‌وه‌ی بڕیاره‌كانی پێشوی دادگا سه‌باره‌ت به‌وه‌رگرتنی ڕه‌زامه‌ندی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران ته‌نها له‌یه‌ك حاڵه‌تدا ئه‌ویش ئاگاداركردنه‌وه‌ی په‌رله‌مانه له ده‌ركردنی فه‌رمانی ده‌ستگیركردن بۆ تاوانێكی نه‌بینراو، به‌ڵام له‌كاتی ئه‌نجامدانی هه‌ر تاوانێك یاخود سه‌رپێچیه‌ك كه به‌ئاشكرا ئه‌نجامدراون راسته‌وخۆ په‌رله‌مانتاران ده‌ستگیرده‌كرێن به‌بێ گه‌ڕانه‌وه بۆ په‌رله‌مان یاخود پارێزبه‌ندی. ئه‌وه‌شی خسته‌ڕو، دادگای فیدڕاڵی بڕیاری پێشوی ده‌ركردوه به ره‌چاوكردنی ده‌نگی زۆرینه‌ی ئه‌ندامه‌كانی، ره‌چاوی زۆرینه‌ی ره‌ها ده‌كرێت كه له‌ده‌ستوردا هاتوه، مه‌به‌ست لێی زیاتر له‌نیوه‌ی ژماره‌ی ڕاسته‌قینه‌ی ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران بێت، به‌ڵام زۆرینه‌ی ساده مه‌به‌ست لێی ئه‌وه‌یه كه زیاتر له‌نیوه‌ی ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران ئاماده‌بن. دادگای فیدڕاڵی ئاشكراشیكردوه، "به‌م بڕیاره دادگاكان ده‌توانن خێراتر له پێشو كه‌یسه‌كانی گه‌نده‌ڵی یه‌كلابكه‌نه‌وه، چونكه زۆربه‌ی تاوانه‌كانی گه‌نده‌ڵی بۆ وه‌سفكردنی تاوانی خراپ جێبه‌جێده‌كرێن، هه‌روه‌ها یه‌كلایكردنه‌وه پرۆسه‌ی دادگاییكردنه‌كه‌شیان په‌یوه‌ست ده‌بێت به هه‌ڵگرتنی پارێزبه‌ندی تۆمه‌تباران، ئه‌گه‌ر ئه‌ندامی په‌رله‌مانیش بێت.
