هاوڵاتى بەڕێوەبەری گشتی دابەشكردنی خۆراك لە وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی هەرێمی كوردستان رایگەیاند، حکومەتی عێراقی بڕیاریداوە 4 ماددەی دیکە بۆ بەشە خۆراكی مانگانەی هاوڵاتیان زیاد بکرێت. ئەمرۆ چوارشەممە 26 ئایاری 2021 نەوزاد كامیل، بەڕێوەبەری گشتی دابەشكردنی خۆراك لە وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی حكومەتی هەرێم راگەیاند: “لە لایەن وەزارەتی بازرگانی حكومەتی عێراقییەوە بڕیاری كۆتایی دراوە لەبارەی زیادكردنی چەند ماددەیەكی نوێ بۆ بەشەخۆراكی مانگانەی هاوڵاتیان بە هەرێمی كوردستانیشەوە، بۆ ئەومەبەستەش لە ئێستادا سەرقاڵی واژۆكردنی گرێبەستن لەگەڵ كۆمپانیا تایبەتمەندەكان”. بەڕێوەبەری گشتی دابەشكردنی خۆراك، ڕونیشیکردوەتەوە، ئەو مادەخۆراكییانەی زیاد دەکرێن بریتین لە (دۆشاوی تەماتە، نیسك، نۆك و فاسۆلیا)، ئەوەشی خستوەتەڕوو کە “بە گوێرەی وتەی بەرپرسانی وەزارەتی بازرگانی عێراق، لە ئێستادا ئەوان سەرقاڵی ئەنجامدانی گرێبەستن بۆ هاوردەكردنی ماددەخۆراكییەكان و لە مانگەكانی حەوت و هەشت دەستدەكرێت بە دابەشكردنی ئەو ماددە نوێیانەی كە وابڕیارە هاوردەی عێراق و هەرێمی كوردستان بكرێن”.
هاوڵاتى ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان ئەمڕۆ کۆدەبێتەوە و ڕێکخستنەوەی دەرماڵەکان و بابەتی داهاتی ناوخۆییەکانی هەرێمی کوردستان لە ئێستادا و زیادکردنی داهاتی ناوخۆیی هەرێم و سەرچاوەکانی تاوتوێ دەكات. ئەمرۆ چوارشەممە 26 ئایاری 2021 فەرمانگەی میدیا و زانیاری بڵاویکردەوە، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان، کۆبونەوەی هەفتانەی خۆی بە سەرۆکایەتی مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەت و ئامادەبونی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەت ئەنجام دەدات، لە کۆبونەوەکەدا میکانیزمی جێبەجێکردنی ماددەی (پێنجەم) لە یاسای چاکسازیی ژمارە (2)ی ساڵی 2020 تایبەت بە ڕێکخستنەوەی دەرماڵەکان لەبەر ڕۆشنایی یاسا بەرکارەکان دەخرێتەڕو. ئاماژەی بەوەشکردوە، هەروەها بابەتی داهاتی ناوخۆییەکانی هەرێمی کوردستان لە ئێستادا و ڕۆڵی وەزارەتە تایبەتمەندەکان لە برەودان و هەمەچەشنکردن و زیادکردنی داهاتی ناوخۆیی هەرێم و سەرچاوەکانی، و ڕادەی پابەندی وەزارەتەکان لەم بارەیەوە باس دەکرێت لەگەڵ خستنەڕوی بابەتی پێداچونەوەی ڕەسمی خزمەتگوزارییەکان لەلایەن جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران کە سەرپەرشتیاری لیژنەی تایبەت بەم بابەتەن. بەپێی راگەیەندراوەکە، لە تەوەری چوارەمدا دو پڕۆژە یاسا کە لەلایەن وەزیری هەرێم بۆ کاروباری پەرلەمان ئاراستەی سکرتاریەتی ئەنجومەنی وەزیران کراوە بۆ دەنگدانی کۆتایی و پێشتر ئەم پرۆژە یاسایانە خراونەتە بەردەم ئەندامانی ئەنجومەنی وەزیران، ئەوانیش ڕەشنوسی پڕۆژە یاسای (هەمواری یاسای وەزارەتی دارایی و ئابوری لە هەرێمی کوردستان - عێراق ژمارە (5)ی ساڵی (2010) و ڕەشنوسی پڕۆژە یاسای (بەرهەمهێنان و هاوردەکردنی بنەتۆ و شەتل و تۆمارکردن و پەسەندکردن و پارێزگاریکردن لە تەرزە کشتوکاڵییەکان لە هەرێمی کوردستان - عێراق).
هاوڵاتى جێگری وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، ئەگەر لایەنی عێراق ئامادەبێت، هەموو جۆرە ڤیزایەک هەڵدەگرین. رەسول موهاجر، جێگری وەزیری دەرەوەی ئێران لەبەغدا لەگەڵ بەشێک لەبازرگانانی عێراق و ئێران کۆبوەوە و رایگەیاند، تاران ئامادەیی هەیە پەیوەندییە بازرگانی و ئابورییەکانی لەگەڵ عێراق بەرەوپێش بەرێت. ئاماژەی بەوەشکردوە، لەدواین کۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی ئێران بڕیاردراوە ئەگەر لایەنی عێراقیش ئامادەبێت، هەمو جۆرە ڤیزایەک لەسەر بازرگانان و هاوڵاتیان هەڵدەگیرێت و ئەوەش کارئاسانی دەبێت بۆ هاتوچۆ و زیادبونی جوڵەی گەشتیاری. پرسی هەڵگرتنی ڤیزا لەنێوان عێراق و ئێران ماوەی دو ساڵە گفتوگۆی لەسەر دەکرێت و هۆکارەکەشی بۆ بەرژەوەندی هەردو وڵات و زیاترکردنی جوڵەی گەشتیاری و بارزگانی دەگەڕێندرێتەوە، بەتایبەت هاتوچۆی گەشتیاران و هاوڵاتیانی نێوان هەردو وڵات ساڵانە بۆ ملیۆنان کەس بەرزبوەتەوە.
هاوڵاتى وەزارەتی پێشمەرگەی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان رایگەیاند كاردەكەین بۆ ئەوەی لە ماوەیەکی نزیکدا پڕۆژەی بە ئەلیکترۆنی کردنی مووچەی پێشمەرگە جێبەجێ بکەین. ئەمرۆ چوارشەممە 26 ئایاری 2021 سەنتەری میدیا لە وەزارەتی پێشمەرگە، رایگەیاند " بەڕێوەبەرایەتی چاکسازی، لەگەڵ کۆڵۆنێڵ (یان تێن هۆڤ) راوێژکاری سەربازی وڵاتی هۆڵەندا کۆبوونەوەیەکی بەڕێوەبرد، لەگەڵ نوێنەری بەڕێوەبەرایەتییەکانی وەزارەت، بە مەبەستی تاوتوێکردنی پڕۆژەی بە ئەلیکترۆنی کردنی مووچەی پێشمەرگە". ئه‌وه‌شی باسكردووه: نوێنەری بەڕێوەبەرایەتییەکان پێکهاتبوون لە (نوێنەری بەڕێوەبەرایەتی گشتی ژمێریاری سەربازی، بەڕێوەبەرایەتی پلاندانان و رێکخستنی میلاکات، بەڕێوەبەرایەتی ئیدارەی ئەفسەران، بەڕێوەبەرایەتی ئیدارەی کارمەندان و بەڕێوەبەرایەتی گەیاندن)". ئاماژە بەوەشکراوە: "لە کۆبوونەوەکەدا جەختکراوە لە دروستکردنی داتابەیسێکی ناوەندی لە وەزارەت بە هەماهەنگی و پاڵپشتی هێزەکانی هاوپەیمانان، بۆ ئەوەی لە ماوەیەکی نزیکدا پڕۆژەکە بە ئەنجام بگات و هەنگاو بنرێت بۆ جێبەجێکردنی".
.jpg)
هاوڵاتى سەرۆك وەزیرانی عێراق رایگەیاند لێكۆڵینەوەی ورد لەبارەی ڕاستیەكانی ڕوداوەكەی كۆتا ساتەكانی خۆپیشاندانەكەی مەیدانی تەحریری شاری بەغدا دەكەن و فەرمانی توندیشیان بۆ پاراستنی خۆپیشاندەران دەركردووە. ئەمرۆ چوارشەممە 26 ئایاری 2021 مستەفا كازمی، سەرۆك وەزیرانی عێراق لە تویتێكدا پشتگیری ئازادی خۆپیشاندانی ئاشتیانەیان لە عێراق كرد و فەرمانی توندیان دەركرد بۆ پاراستنی خۆپیشاندەران و دان بەخۆدا گرتن و بەكارنەهێنانی گولـلە بەهەر هۆیەك بێت. كازمی ئاماژەی بەوەشداوە، لێكۆڵینەوەی ڕوون و ئاشكرا دەربارەی ڕووداوەكانی كۆتا ساتەكانی خۆپیشاندانەكانی مەیدانی تەحریری شاری بەغدا دەكەن بۆ ئاشكراكردنی ڕاستییەكان. لە خۆپیشاندانەكانی مەیدانی تەحریری شاری بەغدا، گرژی دروستبوو و بەهۆیەوە لانیكەم خۆپیشاندەرێك كوژرا و چەند خۆپیشاندەرێكی تر بریندار بوون، ژمارەیەك ئۆتۆمبێلی هێزە ئەمنییەكانیش سوتێنران.
هاوڵاتى ئەمڕۆ چوارشه‌ممه 26ی ئایاری 2021، نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت لە بازاڕەکانی جیهاندا بە 68 دۆلار و 48 سەنتە. هاوکات لە بۆرسە بازارە جیهانییەکان، نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی ئەمریکیش بە 66 دۆلار و دوو سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت. ماوه‌ی چه‌ند مانگێكه نرخی نه‌وت له بازاڕه‌كانی جیهان به‌رزبوونه‌وه‌ی به‌خۆیه‌وه به‌جۆرێك له سه‌رو 60 دۆلاره‌وه مامه‌ڵه‌ی پێوه ده‌كرێت.
هاوڵاتى مه‌لا به‌ختیار ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى باڵاى سیاسى و به‌رژه‌وه‌ندى یه‌کێتى رایگه‌یاند" میلله‌ت تا سه‌ر به‌رگه‌ى ئه‌م دۆخه ناگرێت، که‌سیش نازانێ که میلله‌ت سه‌برى نه‌ما، چۆن ده‌ته‌قێته‌وه!"، داواش له لایه‌نه سیاسییه‌کان ده‌کات ژن به‌ژنى سیاسى بکه‌ن. مه‌لا به‌ختیار که سه‌رپه‌رشتیارى گشتى فێستیڤاڵى گه‌لاوێژیشه ئاماژه به‌وه ده‌کات که"له‌رۆژگارێکى سه‌ختداین، راسته شه‌ڕى ناوخۆ له‌کۆڵ بۆته‌وه، لوله‌ى تفه‌نگه‌کان ساردبوونه‌ته‌وه، خوێن داناچۆڕێ، به‌ڵام هێشتا ترس‌و بیمى رێکنه‌که‌وتنى حزبه‌کان، تێکچوونى ئه‌م هه‌رێمه، زاڵکردنى به‌رژه‌وه‌ندى ته‌سکى قه‌ڵه‌مڕه‌وى حزب، به‌سه‌ر قه‌ڵه‌مڕه‌وى نه‌ته‌وه، دیموکراسی، مه‌ده‌نیدا زاڵه‌و هێشتا تازه به‌تازه، له‌هه‌لێر کۆنفرانسى یه‌کڕیزیى و ده‌ستور رێکده‌خرێت، ئه‌مه‌ش واتا (30) ساڵه ئێمه هێشتا یه‌کڕیزى خۆمان نه‌گه‌یاندۆته ئاستێک، بوێرین بڕیار له‌ده‌ستور بده‌ین". مه‌لا به‌ختیار ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که نه‌بوونى یه‌کڕیزى له‌نێوان لایه‌نه سیاسییه‌کاندا به‌ر به‌ستێکى گه‌وره‌یه له‌به‌رده‌م نوسینى ده‌ستوردا، به‌وته‌ى خۆشى دروشمه‌که خۆى وامان پێده‌ڵێت که "یه‌کڕیزى نییه، بۆیه ده‌ستور نانوسرێت". له‌به‌شێکى دیکه‌ى وتاره‌که‌یدا مه‌لا به‌ختیار رایگه‌یاند"ئێستا بۆ له‌خۆمان بایبووین، ئه‌وه سه‌رۆک کۆمار، جێگرى سه‌رۆک وه‌زیران، سه‌رۆکى په‌رله‌مان و وه‌زیرمان هه‌یه، پارتى سه‌رۆکى هه‌رێم و سه‌رۆکى حکومه‌ت هى ئێوه‌یه، ئێ باشه خۆمان له‌گه‌ڵ خۆماندا یٔه‌وه به‌رامبه‌ر یه‌کتر ده‌که‌ین، که له‌گه‌ڵماندا کرا؟! ده‌لێببورن و له‌ناوه‌ڕاستى رێگه، ژن به‌ژنى سیاسى بکه‌ن و کۆتایى پێبهێنن چونکه میلله‌ت تا سه‌ر به‌رگه‌ى یٔه‌م دۆخه ناگرێت، که‌سیش نازانێ که میلله‌ت سه‌برى نه‌ما، چۆن ده‌ته‌قێته‌وه! کام رابه‌رى سیاسى پێشتر کتومت پێشبینى کردووه، راپه‌ڕینه‌کان چۆن ده‌بێت؟ نییه. راپه‌ڕین وه‌کو ته‌قینه‌وه‌ى زه‌مینله‌رزه وایه، کۆکردنه‌وه‌‌و رشاندنى رقى سایکۆلۆجییه‌و له‌چرکه ساتێکى دیاریکراوى مێژوویدا دێته ده‌ره‌وه". هاوکات مه‌لا به‌ختیار ئه‌وه‌شى باسکردوه که هیچ که‌سێک ئه‌و چرکه‌ساته نازانێت که‌یه! ته‌نها کاتێک ده‌زانرێت که ده‌ته‌قێته‌وه. هۆکاره‌کانى ته‌قینه‌وه‌که‌ش له‌به‌رچاومانه، به‌ڵام کاتى ته‌قینه‌وه‌که ونه جارێ! بۆیه رێککه‌وتن زۆر پێویسته. ناوبراو ده‌شڵێت" تاکه ئه‌زمونین له‌دواى (30) ساڵ، ده‌ستورمان نه‌نوسیبێت، له‌دواى (30) ساڵ، له‌ناو هه‌موو حزبه‌کانمان، دوو حزب له‌کوردستاندا نییه، په‌یوه‌ندییه‌کى راستگۆیانه‌یان له‌نێواندا هه‌بێت، چونکه هه‌موو په‌یوه‌ندییه‌کان تاکتیکییه، به‌رژه‌وه‌ندییه، ناچارییه، نه‌ک ستراتیجی! ئه‌مه‌ش کێشه‌یه‌کى ئێجگار گه‌وره‌یه".
هاوڵاتى کۆشکى سپى رایگه‌یاند، مانگى داهاتوو له شارى ژنێفى وڵاتى سویسرا، هه‌ریه‌که له سه‌رۆکى ئه‌مریکا و سه‌رۆکى روسیا کۆده‌بنه‌وه. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 25ى ئایارى 2021، کۆشکى سپى له راگه‌یه‌نراوێکدا باسى له‌وه‌کرد، له رۆژى ١٦ى مانگى داهاتوودا، هه‌ریه‌که له جۆ بایدن سه‌رۆکى ئه‌مریکا و ڤلادمێر پوتین سه‌رۆکى روسیا له شارى ژنێف له وڵاتى سویسرا کۆده‌بنه‌وه و باس له چه‌ندین پرسى هه‌ستیارى نێوانیان ده‌که‌ن. هه‌روه‌ها ئاماژه به‌وه‌شکراوه که پێشبینییه‌کان و سه‌قامگیرییه‌تى په‌یوه‌ندییه‌کانى نێوان روسیا و ئه‌مریکا تاوتوێ ده‌که‌ن. ئه‌م هه‌فته‌یه جه‌یک سولیڤان راوێژکارى باڵاى ئاسایشى نیشتیمانى ئه‌مریکا و نیکۆلاى پاتریشیوى راوێژکارى ئاسایشى روسیا کۆبوونه‌وه. په‌یوه‌ندییه‌کانى مۆسکۆو واشنتن ماوه‌یه‌که گرژى تێدایه‌و هه‌ر وڵاته‌و ئه‌وى دیکه تۆمه‌تبار ده‌کات به ده‌ستتێوه‌ردان له‌وڵاتانى خۆرهه‌ڵاتى ناوه‌راست.
سازدانی: شاناز حەسەن رابەری حزبی حكمتیست ئاماژە بەوە دەدات كەحزبە كوردییەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان ئاگایان لەچینی كرێكاران نییەو تەنها بۆ بەرژەوەندی خۆیان هەوڵدەدەن و «خەریكی سەرمایەگوزارین». عەبدوڵا دارابی، ئەندامی مەكتەبی سیاسی و رابەری حزبی حكمتیست لەم چاوپێكەوتنەدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:»هیچ كام لەسەركردەكانی ئەمریكا جێگەی مەترسی نەبوون بۆ رژێمی ئێران و لەپێناو مافی كورد هیچكات رژێمی ئێرانیان سەركۆنە نەكردووە». هەروەها لەبارەی هێرش و پەلاماری سەلەفییەكان لەشاری مەریوان و سەقز ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە «سەلەفییەكان بەپاڵپشتی كۆماری ئیسلامی ژیاون و تێكۆشاون هیچ جێگاو پێگەو پێكەوەیی كۆمەڵایەتییان لای خەڵك نیە». هاوڵاتى: ئێوە وەك حزبی حكمتیست لەكۆمەڵە جیابوونەتەوە، ئامانج و بەرنامەی ئێوە چییە بۆ رۆژهەڵاتی كوردستان؟ عەبدوڵا دارابی: (30) ساڵ پێش ئێستا لەكۆمەڵە جیابووینەوە، لەسەدا 80ی كۆمەڵە بووین و لە 1991 حزبی كۆمۆنیستی كرێكاری ئێرانمان پێكهێناو پاشان دوای (14) ساڵ لەئەوانیش جیابووینەوەو حزبی كۆمنیستی كرێكاری حكمتیست-مان پێكهێنا و لەوكاتە تائێستا لەئێراندا كاری چڕوپڕمان كردووە و ئاوات و ئامانجی و مەبەستی ئێمە رزگاری چینی كرێكارە لەئێران. بەچەشنێك ئیش دەكەین كرێكاران خۆیان سەروەر بن و بتوانن بەدەسەڵات بگەن و لەناوەندی بڕیارداندا بن، خۆیان چارەنووسی ژیانی خۆیان لەكوردستان و لەئێرانیشدا دیاری بكەن، رێكخستنەكانی ئێمە نەك تەنیا لەئێران، لەبەشێك لەوڵاتانی دیكەشدا هەیە. هاوڵاتى: هێزی چەكدارتان هەیە وەك حزبەكەی خۆتان؟ عەبدوڵا دارابی: ئێمە هێزی چەكداری ئاشكرامان نیە، بەڵام هەركات پێویست بكات ئەو هێزەمان بەڕێكخراوی لەناو خەڵكدا دەهێنینە ناو مەیدان، چونكە ئێستا خەباتی چینایەتی و كۆمەڵایەتی لەئێراندا هەموو رۆژیك بەئاشكرا دەبینێت، بۆیە ئێمە لەئێستادا هێزی چەكدار بەكارناهێنین، ئەو هێزە كاتێك بەكاردەهێنین كەپێویست بێت. هاوڵاتى: حزبەكانی رۆژهەڵات رەخنەیان لێدەگیرێت كە یەكهەڵوێست نین و لەناو بەرەیەكدا پێكەوە نین؟ عەبدوڵا دارابی: پێمانوایە ئاوات و ئامانجی حزبە سیاسیەكانی كوردستانی ئێران هەمان سیاسین كەئێستا لەكوردستانی عێراق بەڕێوەدەچن نەك هیچی تر، چوون ئەم حزبانە بەئاشكرا بۆ بەرژەوەندی و قازانجی حزبایەتی خۆیان و سەرمایەدارانی كورد لەكوردستانی ئێران خەبات دەكەن. تائێستا چینی كرێكار كەزۆرینەی خەڵكی كوردستانن بەڕەسمی ناناسن و دان بەمافەڕەواكانیان نانێن، چونكە تەنیا ئامانجیان ئەوەیە خۆیان بەدەسەڵات و پلەو پایە بگەن، ئەم سیناریۆیە هەموو خەڵكیش بەئاشكرا دەیبینێت. بۆیە خەڵكی كوردستانی ئێران نایەوێت سیناریۆی كوردستانی عێراق، لەئێرانیش دووبارە ببێتەوە. هاوڵاتى: لەسێدارەدان بەردەوام رۆژانە لەئێراندا هەیە، بەشێكی دۆسیەكانیش لەسەر دۆسیەی كوردبوون و خەباتكردنە، كە هەندێك جار جاشەكان هاوكاری كۆماری ئیسلامی ئێرانن بۆ ئاشكراكردنی رێكخستنەكانی كورد؟ عەبدوڵا دارابی: لەنەزەری خەڵكی ئێران و كوردستاندا یەكەمین دوژمن، كۆماری ئیسلامی ئێران و بەكرێگیراوی كوردو تورك و فارس و عەرەبن. هەموان دەزانن رێكخەری سەرەكی بەكرێگیراوان لەئێران كۆماری ئیسلامییەو تاوانبارانی یەكەم پێش بەكرێگیراوان سەرانی ئەم رژێمەن، دۆسیەكانی لەسێدارەدانی خەڵك بەخاتر كورد بوون یاخود فارس و تورك بوون نیە، چونكە ژمارەی لەسێدارەدراوانی فارس و تورك زۆرترن لەكورد. رژێمی ئێران بەم شێوەیە پێناسە ناكرێت، چونكە رژێمێكی مرۆڤكوژو خوێنمژە و هەركەس دژی بێت و موخالفی لەگەڵ بكات بەدۆسیەی دوژمن بوون دەیگرێت و دەیكوژێت. هاوڵاتى: ئەم ماوەیە دووجار سەلەفیەكان لەڕۆژهەڵاتی كوردستان هێرشیان كردۆتە سەر خەڵك؟ ئامانج چیە لەو هێرشانە؟ عەبدوڵا دارابی: ئەم سەلەفیانە لەسەرەتای سەرهەڵدانیان بەناوی خێرخوازەوە خۆیان پیشاندەدەن و تێدەكۆشن و خۆیان بەهێزدەكەن، دواتر وەك داعش رەفتار دەكەن و هیچ جیاوازییان نیە، بەغدادی كەخۆی ئیخوانی بوو. سەرەتا هاتن بەناوی دینەوە پارەیان دەدا بەخەڵك، تا بەلای خۆیاندا رایانكێشن. بەڵام ئەمانە ئێستا خۆیان ناساندووە و خەڵك دەیانناسێت، بەپاڵپشتی كۆماری ئیسلامی ژیاون و تێكۆشاون بەناوی ریفۆرمخواز باڵی ریفۆڕمخوازی رژێم بەهێز بكەن، بەڵام ئێستا هەردوو باڵی رژێم بەر رق و توڕەیی خەڵك كەوتوون گڵۆیان كەوتۆتە لێژی و وەك گروپێكی فشار دەیانەوێت خۆیان بەخەڵكدا نیشانبدەن تا بەم چەشنە بتوانن لەدواڕوژی جمهوری ئسلامی پاریزگاری لەسەروەت و سامانیان بكەن، مێژووی ئەمانە لەكوردستانی ئێران زۆر رەش و خۆیناویەو هیچ جێگای پێكەوەیی كۆمەڵایەتییان لای خەڵك نیە. هاوڵاتى: هەندێك كات ئێران خۆی سەلەفییەكان دەستگیر دەكات؟ عەبدوڵا دارابی: راستە ئەوە دەبینریت، بەڵام لەڕاستیدا لەلایەن ئێرانەوە پشتگیریی دەكرێن، چونكە ناتوانن بێ جمهوری ئێران یەك رۆژ بمێننەوەو بێ حیمایەتی ئەوان ناتوانن دەست بەرن بۆ خەڵكی ئێران، بەڵام كاركردنی سیستمی جمهوری ئێران وایە كەسی خۆشی دەستگیردەكات، بۆیە لەوانەیە جار بەجار كەسانێكیان لێ دەستگیر بكات. هاوڵاتى: خەڵكی كوردی رۆژهەڵات تاكەی ئەمە لەسەلەفییەكان قبوڵ دەكەن؟ عەبدوڵا دارابی: خەڵك تائێستا هیچی لەسەلەفییەكان قبوڵ نەكردووەو نایكات. تەمەنی ئەمانە گرێدراوە بەتەمەنی رژێمەوە، رژێم بڕوخێت خەڵك بەهیچ شێوەیەك ئەم كۆنەپەرستانە قبوڵناكات، خەڵك هەر ئێستاش كە رژێم پاڵپشتیان نەكات تەحەمولیان ناكەن، لەمەریوان بینیمان چییان بەسەرهێنان، ئەو دەسەڵاتەی هەیانە تەنیا بەپشتگیری رژێمەوەیە. هاوڵاتی: دوای هاتنی سەرۆكی نوێی ئەمریكا جۆو بایدن، ئێران بەم شێوازەی ئێستای بەردەوام دەبێت؟ عەبدوڵا دارابی: بەبیروڕای من هیچكام لەسەرۆكە كۆن و نوێكانی ئەمریكا جێگای مەترسی نەبوون بۆ رژیمی ئیسلامی ئێران، ترەمپ هیچكات دروشمی رووخانی رژیمی ئیسلامی ئێرانی هەڵنەگرتووەو لەپێناوی پیشێلكردنی مافی كورد لەئێراندا هیچكات رژیمی ئێرانیان سەركۆنە نەكردووە، ئەمریكا تەنیا ئەوەی لەڕژێمی ئێران دەوێت كەوەك بوكەڵە لەمشتی بێت و بەگوێی بكات. بەڵام ئێستا كەخەریكە حكومەتی ئیسلامی ئێران دەڕووخێت تەنیا چینی كرێكارو خەڵكی ئازادیخوازی ئێرانن نەك ئەمریكا. هاوڵاتی: ئەگەر حزبەكانی رۆژهەڵات پێكەوەبن و هەرسێ مانگ جارێك كەسێك سەرپەرشتی بكات، ناتوانرێت یەك وتاری دروستبكرێت؟ عەبدوڵا دارابی: یەكگرتنی ئەم حزبانە نە دەكرێت و نە گونجاویشە، چونكە هەریەكەیان بەرژەوەندی خۆی دەوێت، حزبایەتی زۆربەی بازرگانییە، بۆیە زۆربەیان كاردەكەن بۆ داهاتووی خۆیان لەئێراندا، بۆیە ناتوانین لەگەڵ ئەو حزبانەدا یەك بین و پێكەوە كاربكەین، بۆیە یەك وتاری ناكرێت.
هاوڵاتى بڕیارە مانگی داهاتوو هەڵبژاردنەكانی سەرۆك كۆماریی لەئێران بەڕێوەبچێت و پێشبینییەكان ئاماژەن كە رێژەی بەشداریی خەڵك لەنێوان (25%) بۆ (39%) دەبێت و كورد لەڕۆژهەڵاتی كوردستان هیوایەكی ئەوتۆی لەسەر ئەو هەڵبژاردنە هەڵنەچنیوەو بانگەشەی بایكۆت گەرمترە لەبەشداریی. رێژەی بەشداریی كەمی كورد رەنگە بۆ چەند هۆكارێكی سەرەكیی بگەڕێتەوە چونكە بەپێی یاساو دەستور ناتوانن خۆیان بۆ سەرۆك كۆماریی كاندید بكەن و دواجار ناوچە كوردنشینەكان لەدیدی كۆماری ئیسلامییەوە وەك جوگرافیایەكی سیاسی مەترسیدار لێی دەڕوانرێت و بەبەردەوامی تێڕوانینی ئاسایشی و ئەمنیی بۆ كوردو ئەو ناوچانە لەلایەن دەسەڵاتدارانی ئێرانەوە زاڵە. لەماوەی پێنج رۆژدا (592) كەس لەئێران ناوی خۆیان بۆ هەڵبژاردنەكانی سەرۆك كۆماریی تۆمار كردووەو لەئێستاوە (320) كەسیان بەهۆی نەبوونی ناسمانەو مەرجەكان رەتكراونەتەوە، زۆرترین ناوی دووبارە یان كاندیدی پێشوو بەشداریی ئەو پڕۆسەیەیان كردووە، بەڵام (14) كەسیان شانسی بەشدارییان لەهەڵبژاردنەكان زیاترەو سێ كەسیشیان ئەگەری سەركەوتنیان زیاترە. كوردو سەرۆك كۆماری لەئێران بەپێی تووێژینەوەیەكی ناوەندی تووێژینەوەی زانستی مرۆیی و لێكۆڵینەوەی كەلتوریی ئێران پێشترو لەساڵی (1979) واتە یەكەم خولی هەڵبژاردنەكانی دوای رووخانی سیستمی پاشایەتی لەو وڵاتە، ئاستی بەشداریی خەڵكی كورد یان ناوچە كوردییەكان لەهەڵبژاردنەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران نزیكەی (13%) بووەو قۆناغ بەقۆناغ لەخولی شەشەم بۆ (53%) و دواتر لەخولی حەوتەمی سەرۆك كۆماریی بۆ (79%) بەرزبووەتەوە كەهۆكارەكەشی گەڕێندراوەتەوە بۆ بەرزبوونەوەی ئاستی وشیاری و گەشەی ئەو ناوچانە. لەتووێژینەوەكەدا كە پشت بەئاماری بەشداریی خەڵكی كورد لەهەڵبژاردنە گەشتییەكان و سەرۆك كۆماریی ئێران لەپارێزگای (سنە) لەڕۆژهەڵاتی كوردستان بەستووە، روونیكردووەتەوە خەڵكی ئەو ناوچانە زیاتر بەشداریی لەهەڵبژاردنەكانی پەرلەمان و ئەنجومەنی شارەوانییەكان دەكەن، چونكە كاندیدی كورد لەو هەڵبژاردنانەدا بوونیان هەیە، بەڵام بەپێچەوانەوەی ئاستی بەشداریی لەهەڵبژاردنەكانی سەرۆك كۆماریی لەو پارێزگایە بەراورد بەهەڵبژاردنەكانی دیكە زۆر كەمتر دەبێتەوە و تەنانەت هەر كاتێك رێگریی لەكاندیدی ریفۆرمخوازان كرابێت بۆ هەڵبژاردنەكان، ئەوا ئاستی بەشداریی خەڵك لەهەڵبژاردنەكاندا بەڕێژەیەكی بەرچاو دابەزینی بەخۆیەوە بینیوە. لەئامارەكاندا ئەوە ئاشكرایە كەخەڵكی كورد لەحەوتەمین خولی هەڵبژاردنەكانی سەرۆك كۆماری ئێران لەساڵی (1997) زیاترین رێژەیان لەبەشداریی لەهەڵبژاردنەكان تۆمار كردووەو رێژەی بەشدارییەكە گەیشتبووە زیاتر لە (79%) كەهیچ كات ئەو رێژەیە لەبەشداریی لەمێژووی ناوچە كوردییەكان دووبارە نەبووەتەوەو هۆكارەكەشی دەگەڕێننەوە بۆ ئەوەی كە خەڵك بەهیوای ریفۆرم و چاكسازیی لە تێڕوانینی كۆماری ئیسلامی ئێران سەبارەت بەكورد زیاترین دەنگیان دا بە محەمەد خاتەمی، كاندیدی ریفۆرمخوازان لەو سەردەمەدا. دوای ئەوەی محەمەد خاتەمی لەساڵی (1997) و بەزیاتر لە (20) ملیۆن دەنگ بووە پێنجەمین سەرۆك كۆماری خولی حەوتەم، جارێكی دیكە لەساڵی (2001) خۆی بۆ خولی هەشتەم كاندید كردەوە، ئەگەرچی سەركەوتنی بەدەستهێنایەوە بەڵام ئاستی بەشداریی كورد بۆ (53%) دابەزی كە ئەمەش ئاماژەیە بەكەمبوونەوەی هیوای هەڵچنراوی خەڵكی كورد سەبارەت بە ریفۆرم و ریفۆرمخوازن لەئێران. ساڵی (2005) و لەهەڵبژاردنەكانی خولی نۆیەمی سەرۆك كۆماریی لەئێران، حزبی دیموكراتی كوردستان لەژێر كاریگەریی لێدوان و بەیاننامەی میرحسێن موسەوی و مەهدی كەڕوبی، كاندیدەكانی ریفۆرمخوازان سەبارەت بەچارەسەری كێشەی پێكهاتە نەتەوەییەكان لەئێران كەكوردیشی لەخۆ دەگرت، داوایان لەخەڵكی رۆژهەڵاتی كوردستان كرد كەبەشداریی لەو هەڵبژاردنانە بكەن و ئەو حزبە ناڕاستەوخۆ داوای لەخەڵك كرد دەنگ بەكاندیدی ریفۆرمخوازان بۆ سەرۆك كۆماریی لەئێران بدەن، بەڵام ئەو داواكارییەی حزبی دیموكرات دادی ریفۆرمخوازانی ئێرانی نە لەڕۆژهەڵاتی كوردستان و نە لەئێران نەداو رێژەی بەشداریی خەڵكی كورد لەو هەڵبژاردنەدا بۆ (24%) دابەزی و مەحمود ئەحمەدی نەژاد، كاندیدی محافزكارانی كۆماری ئیسلامی ئێران لەقۆناغی دووەمی ئەو هەڵبژاردنانەدا سەركەوتنی بەدەستهێنا و بووە شەشەمین سەرۆك كۆماری ئێران. لەخولی دەیەمی هەڵبژاردنەكانی سەرۆك كۆماریی لەئێران لەساڵی (2009) كە ئەحمەدی نەژاد، جارێكی دیكە بەشداریی تێدا كردووە و بۆ جاری دووەم بووەوە بە سەرۆك كۆمار، رێژەی بەشداریی خەڵكی رۆژهەڵاتی كوردستان بە (64%) لەقەڵەم دراوەو پێدەچێت ئەحمەدی نەژاد بەپۆشینی جلوبەرگی كوردی و سەردانی ناوچە جیاوازەكانی كوردستان و بەرزكردنەوەی كاتیی ئاستی ئابوریی ناوچە كوردنشینەكان ئەم رێژە لەبەشدارییەی لە بەرژەوەندیی خۆی بەرز كردبێتەوە. كورد زیاترین دەنگی بەڕۆحانی داوە لەساڵی (2013) كە حەسەن رۆحانی وەك میانڕەوێكی سەر بە ریفۆرمخوزان خۆی بۆ خولی یانزەیەمی سەرۆك كۆماریی ئێران كاندید كردو ئاماژەی بە رەچاوی كردنی پێگەی پێكهاتە نەتەوەییەكان ئێران بەتایبەت كورد لەجومگەكانی دەسەڵاتدا كردو ئەمەش وایكرد رۆحانی (73%)ی دەنگەكانی كورد بۆ خۆی ببات و سەركەوتنی پێ مسۆگەر بكات بەڵام ئاستی بەشداریی خەڵك لەو ناوچانە لە (56%) تێپەڕی نەكرد. ساڵی (2007) جارێكی دیكە حەسەن رۆحانی وەك حەوتەمین سەرۆك كۆماری ئێران لە هەڵبژاردنەكانی خولی دوانزەیەمی سەرۆك كۆماری خۆی كاندید دەكاتەوە، ئەگەرچی ئەمجارەش رێژەی بەشداریی كورد (58%) بووە، بەڵام رێژەیەكی بەرچاو لەخەڵكی كورد دەنگ بە رۆحانی دەدەن و ئەو رێژەیەش كە زیاتر بووە لە (70%) بەراورد بەكۆی دەنگەكانی رۆحانی لەناوچە جیاوازەكانی ئێران زیاترین رێژەی دەنگی خاوێن لەبازنەی ناوچە كوردییەكان بووە واتا كورد لەئێران زیاترین دەنگی بە رۆحانی داوە. ئامارەكان ئەوە دەردەخەن كورد بەژمارە و رێژەی بەشداریی لەهەڵبژاردنەكاندا خوازیاری گۆڕانكاریی بنەڕەتییە بۆ باشبوونی دۆخی خۆی، چونكە بەپێی ئامارەكانی ئێران رێژەی بەشداریی كورد لەهەڵبژاردنەكانی سەرۆك كۆماریی ئێران لەپێنج خولدا كەمترین ئاست بووە لەئێران و لەڕووی بەشداریی كەم لە هەڵبژاردنەكاندا لەڕیزبەندی دووەم بووە، رەنگە ئەم بەشدارییە كەمە ئاماژە بێت بۆ بەدی نەهاتنی خەون و خواستەكانی و هەڵنەچنین هیوای بۆ سەرۆك كۆماریی لە ئێران. لەلایەكی دیكەشەوە لەدەستورو یاسای ئێستای ئێراندا پێوەری سەرەكیی كاندیدبوون بۆ سەرۆك كۆماریی ئەوەیە كە لەكەسانی سیاسیی متمانەپێكراوی كۆماری ئیسلامی ئێران و سەر بەئاینیی شیعە بێت لەكاتێكدا بەشێكی بەچاوی كورد لەڕۆژهەڵاتی كوردستان بەسوننە ئەژمار دەكرێن. لەشكرێك كاندیدی سەرۆك كۆماری لەئێران رۆژی سێشەممە (11/5/2021) تۆماركردنی ناوی كاندیدەكانی خولی (13)ی هەڵبژاردنەكانی سەرۆك كۆماریی لەئێران بۆ ماوەی پێنج رۆژ بەردەوامبوو لەو ماوەیەدا (592) كەس ناوی خۆیان تۆمار كرد كەپێدەچێت زۆربەی هەرە زۆریان رەتبكرێنەوە. رۆژنامەی (ئافتابێ یەزد) كە نزیكە لە ریفۆرمخوازنەوە نووسیویەتی: لەشكرێك دەموچاوی دووبارە ناوی خۆیان بۆ سەرۆك كۆماریی لەئێران تۆمار كردووە، دەكرێت لەشكركێشی دەستەواژەیەكی گونجاو بێت بۆ پڕۆسەی ناو تۆماركردنەكە چونكە لەپێنج رۆژدا نزیكەی (600) كەس ناوی خۆیان تۆماركردووە لەكاتێكدا ئەو پڕۆسەیە گرنگترین هەڵبژاردنە لەوڵاتەكەداو زیاترین ناوی دووبارەی تێدایە و تەنانەت هەندێك كەس بۆ گاڵتەو خۆدەرخستن بەشداریی ناو تۆماركردنەكەیان كردووە. لەلایەكی دیكەوە وەزارەتی ناوخۆی ئێران رایگەیاندووە؛ لەقۆناغی یەكەمی پێداچونەوە بە بەڵگەنامەكانی ئەو كەسانەی كەناوی خۆیان بەمەبەستی خۆكاندیدكردن لەهەڵبژاردنەكانی سەرۆك كۆماریی تۆمار كردبوو (320) كەسیان بەهۆی نەبوونی بڕوانامە و جیاوازی تەمەنی دیاریكراوو پێشینەی دادگایی و زیندانیی، رەتكراوەتەوەو بڕیاری كۆتایی لەلایەن ئەنجومەنی چاودێریی كۆماری ئیسلامی ئێران (شورای نیگابان)ەو ئەوان ئەركیان یەكلاییكردنەوەی چارەنووسی ئەو كەسانە دەبێت كە ناوی خۆیان تۆماركردووەو هەر كەسێك بتوانێ دەنگی حەوت كەس لەو ئەندامانە مسۆگەر بكات، دەبێتە كاندیدی سەرۆك كۆماریی لەئێران. سێ كوچكەی ناكۆكی كاندیدەكان هەریەكە لە عەلی لاریجانی سەر بەمحافزكاران و سەرۆكی پێشوی پەرلەمان و ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆكی دەزگای دادو كاندیدی پێشوو ئێستای محافزكاران بۆ سەرۆك كۆماریی و ئیسحاق جیهانگیری، جێگری سەرۆك كۆمارو كاندیدی پێشوو ئێستای ریفۆرمخوازان بۆ سەرۆك كۆماریی، ناوی خۆیان تۆماركردووە بەمەبەستی بەشداریی لەهەڵبژاردنەكانی سەرۆك كۆماریی لەئێران كە بڕیارە لەڕێككەوتی (18/6/2021) بەرێوەبچێت، ئەم سێ كەسە بەهۆی پۆست و دەسەڵات و لایەنەكانیان بە سێكوچكەی ناكۆك ناودەهێنرێن، چونكە پێكهاتەی سەرەكیی سێ جومگەی دەسەڵاتی (پەرلەمان و دادوەریی و حكومەت) لەكۆماری ئیسلامی ئێران بوون و هاوكات هەریەكەیان خۆی بەباڵی دژبەرو ركابەر لەقەڵەمداوە. شانسی سێكوچكەی (لاریجانی، رەئیسی، جیهانگیری) بۆ سەركەوتن لە هەڵبژاردنەكانی سەرۆك كۆماریی ئێران بەراورد بەكەسانی دیكە زیاترە، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرنجە محافزكاران ژمارەی كاندیدی دیارو دووبارەیان زۆرە بۆ نمونە (مۆحسین رەزایی، سەرۆكی دەستنیشانكردنی بەرژەوەندییەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران كە لەچوار خولی پێشوی سەرۆك كۆماریی ئێران كاندیدبووە بەڵام لەسێ خولدا سەركەوتنی بەدەستنەهێناوەو لەخولێكیشدا لەهەڵبژاردنەكان كشاوەتەوە، هاوكات سەعید جەلیلی، ئەندامی ئەنجومەنی پەیوەندییەكانی دەرەوەی كۆماری ئیسلامی ئێران كاندیدێكی دیكەی دیاری سەر بەمحافزكارانە، واتە محافزكاران خاوەنی سێ كاندیدی دیاری وەك (رئیسی، رەزایی، لاریجانی)ن، بەڵام ریفۆرمخوازان تەنها ئیسحاق جیهانگیرییان بەدەستەوە ماوەتەوە كە شانسی بۆ سەركەوتن هەبێت. رۆژنامەی (ئارمانێ میللی) كە سەر بە ریفۆرمخوازانە بەناونیشانی (یەك لایەن و سێ ناوەند) نووسیویەتی: عەلی لاریجانی سەرۆكی پێشوی پەرلەمان و ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆكی دەزگای داد، ناوی خۆیان وەك كاندید بۆ سەرۆك كۆماریی لەئێران تۆمار كردووە، بەڵام رەئیسی و لاریجانی كە لەمحافزكاران ئەژماردەكرێن ئاوی پاكیان كردووە بەدەستی محافزكارانداو رایانگەیاندوە وەك كاندیدی سەربەخۆ بەشداریی پڕۆسەی هەڵبژاردنەكان دەكەن، ئەوەی روونە محافزكاران پەرتەوازییەكی بەرچاویان پێوە دیارەو بە «یەك لایەن و سێ ناوەند» لەئێران ناویان دەهێنرێت. ریفۆرمخوازانیش لەماوەی رابردوودا دوو جار توشی شۆك بوون و ئەویش بەهۆی پاشگەزبوونەوەی حەسەن خومەینی بۆ كاندیدبوونی بۆ سەرۆك كۆماریی، چونكە هیوای زۆریان لەسەر هەڵچنیبوو و دوای ئەویش محەمەد جەواد زەریف ئامادە نەبوو خۆی وەك كاندید بەشداریی پڕۆسەكە بكات بوو كەئەمەش هێندەی دیكە ریفرۆمخوازانی بێهیوا كرد، بۆیە تەنها بژاردەیەك كە بەدەست ئەو باڵەی كۆماری ئیسلامی ئێران مایەوە ئیسحاق جیهانگیری، جێگری سەرۆك كۆماری ئێران بوو، ئەمەش لەكاتێكدا جیهانگیری پێشتر و لەخولی (12)ی سەرۆك كۆماریی یەكێك بوو لەكاندیدەكان و لەبەرژەوەندیی حەسەن رۆحانی كشایەوە. جیهانگیری وەك پیشەی پێشوی لەدوایین ساتەكانی مۆلەتی ناو تۆماركردنداو دوای داواو تكای سەركردەكانی ریفۆرمخوازان ناوی خۆی بۆ كاندیدبوون تۆمار كرد. گرەو لەسەر رێژەی كەمی بەشداریی و سەركەوتنە.. تائێستا ژمارەیەك راپرسیی لەئاستی بەشداریی خەڵك لەهەڵبژاردنەكانی سەرۆك كۆماریی لەئێران كراوەو بەپێی ئەو راپرسیانە رێژەی بەشداریی خەڵك لەنێوان (25%) بۆ (39%) دەبێت، كە ئەمەش شانسی محافزكاران بۆ سەركەوتن بەرزدەكاتەوە، هاوشێوەی هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی ئێران لەساڵی (2020) كە رێژەی بەشداریی (42%) بوو ئەمەش بووە هۆی ئەوەی محافزكاران لەكۆی (290) كورسی (221) كورسی مسۆگەر بگەن و ریفۆرمخوازن بە لەدەستدانی (101) كورسیی خولی رابردوودا، تەنها (20) كورسی بەدەستبهێنن و ئەمەش گەورەترین شكستی ریفۆرمخوازان بوو كە زۆربەی شارەزایان، بەشداریی كەمی خەڵك بەهۆكاری ئەو شكستە گەورەیەی ریفۆرمخوازان ناودەبەن.
هاوڵاتى وه‌زاره‌تى ناوخۆى ئێران لیستى کاندیده‌کانى سیانزه‌یه‌مین خولى هه‌ڵبژاردنى سه‌رۆک کۆماریى ئێرانى راگه‌یاند که حه‌وت که‌س مۆڵه‌تى ئه‌نجوومه‌نى پاراستنى ده‌ستوورى ئێرانیان بۆ به‌شداریى هه‌ڵبژاردن له مانگى داهاتوو وه‌رگرتووه و سێ له‌کاندیده به‌هێزه‌کان که پێکهاتبوون له(عه‌لى لاریجانى، مه‌حمود ئه‌حمه‌د نه‌ژاند،ئیسحاق جهانگیرى) ره‌تکرانه‌وه. به‌پێى راگه‌یێندراوى کۆمیسیۆنى هه‌ڵبژاردنه‌کانى ئێران که سه‌ر به وه‌زاره‌تى ناوخۆیه، ئه‌نجوومه‌نى پاراستنى ده‌ستوور شیاوبوونى هه‌ریه‌ک له(ئیبراهیم ره‌ئیسی، سه‌عید جه‌لیلی، موحسین ره‌زایی، عه‌لیڕه‌زا زاکانی، ئه‌میرحوسێن قازیزاده هاشمی) له محافزکاران و ( موحسین مێهرعه‌لیزاده، عه‌بدولناسر هیمه‌تى) ریفۆرمخوازانى په‌سندکردووه. ئه‌نجوومه‌نى پاراستنى ده‌ستوورى ئێران شیابوونى ئیسحاق جه‌هانگیری، جێگرى ئێستاى سه‌رۆک کۆمارى ئێران که یه‌کێکه له که‌سایه‌تییه ریفۆرمخوازه‌کان و هه‌روه‌ها عه‌لى لاریجانى که ماوه‌ى 12 ساڵ سه‌رۆکى په‌رله‌مانى ئێران بوو، له‌گه‌ڵ مه‌حمود ئه‌حمه‌د نه‌ژاد، سه‌رۆکى دوو خولى سه‌رۆک کۆمارى ئێرانى ره‌تکرده‌وه‌و ئه‌وه‌ش ناره‌زایه‌تى لێکه‌وتووه‌ته‌وه. سه‌ره‌راى ئه‌وه‌ى که زیاتر له 550 که‌س خۆیان کاندید کردبوو، به‌ڵام زیاتر ناوى 14 کاندید ده‌هات که په‌سه‌ند ده‌کرێن بۆ ئه‌م هه‌ڵبژاردنه. ئیبراهیم ره‌ئیسی، که‌سایه‌تى دیارى موحافزکاران سه‌رۆکى ده‌زگاى دادى ئێرانه و له هه‌ڵبژاردنى چوار ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ئه‌نجامى هه‌ڵبژاردنى به حه‌سه‌ن رووحانى دۆڕاند و بۆ ئه‌م هه‌ڵبژاردنه یه‌کێکه له کاندیده به‌هێزه‌کانى موحافزکاران. هه‌روه‌ها عه‌بدولناسر هیمه‌تی، سه‌رۆکى بانکى ناوه‌ندیى ئێران، ریفۆرمخواز و مامۆستاى ئابوورى زانکۆى تارانه و ریفۆرمخوازان ئومێیان پێدا هه‌ڵچنیه‌وه دواى ره‌تکردانه‌وه‌ى ئیسحاق جهانگیرى. بریاره رۆژى 18ى مانگى داهاتوو هه‌ڵبژاردنى سه‌رۆک کۆمارى ئێران به‌رێوه بچێت و چاوه‌روان ده‌کرێت به‌هۆى دۆخى خراپى دارایى هاوڵاتیان و گه‌مارۆى ئابوورى سه‌ر ئه‌و وڵاته رێژه‌ى به‌شداریکردن زۆر که‌مبێت و به‌پێى راپرسییه‌کان له‌نێوان له‌سه‌دا 25% بۆ له‌سه‌دا 39% ده‌نگده‌ران به‌شدارى تێدا ده‌که‌ن. هاوکات، به‌پێى به‌دواداچونێکى رۆژنامه‌ى هاوڵاتى، که له ژماره 1920 دوێنێ دووشه‌ممه بڵاوکراوه‌ته‌وه حزبه کوردییه‌کانى رۆژهه‌ڵاتى کوردستان بانگه‌شه‌ى بایکۆتیان ده‌ستپێکردووه که هاوڵاتیانى کورد به‌شدارى تێدا ناکه‌ن.
هاوڵاتى ئێواره‌ى ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه، خۆپیشاندانه‌کانى له ساحه‌ى ته‌حریرى به‌غدا گرژى و ئاڵۆزى تێکه‌وت کوژراو بریندار بوونى هه‌یه. به‌پێى مییدا عێراقییه‌کان، له گۆڕه‌پانى ته‌حریرى شارى به‌غدا، گرژى و ئاڵۆزى له‌نێوان خۆپیشانده‌ران و هێزه‌کانى نه‌هێشتنى پشێوى دروست بووه‌و خۆپیشانده‌ران ئه‌و که‌ره‌ڤانانه‌یان سووتاند، که هێزه ئه‌منییه‌کان به‌کاریان ده‌هێنا و ده‌نگى ته‌قه هه‌یه‌و که‌سێک کوژراوه‌و سیانى دیکه‌ش برینداربوون. داواکارییه‌کانى خۆپیشانده‌ران به سزاگه‌یاندنى بکوژانى چالاکوانان و خۆپیشانده‌رانه که پێشتر حکومه‌ته‌که‌ى کازمى به‌ڵێنى دابوو رووبه‌رووى دادگایان بکاته‌وه، به‌ڵام تا ئێستا به‌ڵێنه‌که‌ى هیچ ده‌رئه‌نجامێکى نه‌بووه.
هاوڵاتى له یاداشتێکى فه‌رمیدا، 59 ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان واژۆیان له‌سه‌ر یاداشتێک کردوه بۆ هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌ى لێبڕینى موچه و داوایانکرد په‌رله‌مان کۆبونه‌وه‌یه‌کى تایبه‌ت به‌و پرسه به‌ئاماده‌بونى به‌رپرسانى حکومه‌ت ئه‌نجام بدات. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 25ى ئایارى 2021، به‌پێى ناو و واژۆى په‌رله‌مانتاران، بێجگه له په‌رله‌مانتارانى لایه‌نه‌کانى ئۆپۆزسیۆن، په‌رله‌مانتارانى یه‌کێتى و گۆرانیش واژۆیان کردووه. له‌کۆى 111 ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان، 59 ئه‌ندامیان که له فراکسیۆنه‌کانى(کۆمه‌ڵ، یه‌کگرتوو، نه‌وه‌ى نوێ، سه‌ربه‌خۆکان) ئۆپۆزسیۆنن له‌گه‌ڵ فراکسیۆنه‌کانى(گۆران، یه‌کێتى) که له‌کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم به‌شدارن واژۆیان کردووه.
شاناز حه‌سه‌ن دواى وه‌رگرتنى دووه‌م ژه‌مه ڤاکسینى کۆرۆناK وته‌بێژى ته‌ندروستى هه‌ڵه‌بجه ئاشکراى ده‌کات له‌پارێزگاکه‌یاندا ته‌نها 700 که‌س ڤاکسینى دژه کۆرۆنایان وه‌رگرتووه. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 25ى ئایارى 2021، دکتۆره شاناز نه‌قشبه‌ندى، وته‌بێژى ته‌ندروستى هه‌ڵه‌بجه دواى وه‌رگرتنى دووه‌م ژه‌مه ڤاکسینى کۆرۆنا له‌لێدوانێکدا به‌هاوڵاتى وت:" تا ئێستا ته‌نها 700 که‌س له پارێزگاکه‌دا ژه‌مه ڤاکسینى دژه کۆرۆنایان وه‌رگرتووه". هه‌روه‌ها وتیشى:" ئه‌مڕۆ دووه‌م ژه‌مه ڤاکسینى دژه کۆرۆنام وه‌رگرت تا ببێته هاندانێک بۆ هاوڵاتیان تا ڤاکسین به‌کاربهێنن له‌پێناو پاراستنى ته‌ندروستیان".
هاوڵاتى وه‌زیرى ناوخۆى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان رایگه‌یاند:" رێکارى نوێ ده‌گیرنه‌به‌ر بۆ مۆڵه‌تى پێدانى چه‌ک، حزبه‌کان و به‌رپرسان به‌ڕێژه‌یه‌کى به‌رچاو داواکارى بۆ زیادکردنى پاسه‌وان و پێدانى مۆڵه‌تى چه‌ک ئاڕاسته‌ى حکومه‌ت ده‌که‌ن"، ده‌شڵێت:"عه‌شیره‌ت و حزبه‌کان فشار ده‌که‌ن بۆ ئه‌وه‌ى دادگا رێچکه‌ى یاسایى خۆى وه‌رنه‌گرێت". ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 25ى ئایارى 2021، له دانیشتنى په‌رله‌مانى کوردستاندا، رێبه‌ر ئه‌حمه‌د، وه‌زیرى ناوخۆى حکومه‌تى هه‌رێم له‌باره‌ى زیادبونى حاڵه‌ته‌کانى کوشتن و خۆکوشتن وه‌ڵامى پرسیارى په‌رله‌مانتارانى دایه‌وه وتى:" حکومه‌ت نیگه‌رانه له زیادبونى حاڵه‌ته‌کانى کوشتن و خۆکوشتن و له‌وپێناوه‌شدا ژماره‌یه‌ک رێکارى نوێ ده‌گرينه‌به‌ر، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا نابێت حکومه‌ت له‌م پرسه‌دا تۆمه‌تبار بکرێت، چونکه به‌شێکى روداوه‌کان په‌یوه‌ندى به‌و مێژوه‌وه هه‌یه که له‌چه‌ند ده‌یه‌ى رابردو به‌سه‌ر کورد دا هاتون کاریانکردوه‌ته‌سه‌ر ده‌رونى تاک، له‌وانه‌ش روداوه‌کانى ئه‌نفال، شه‌ڕى ناوخۆ و روداوه‌کانى به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى داعش". وه‌زیرى ناوخۆ به‌پێویستى داده‌نێت سه‌رجه‌م هێزه سه‌ربازییه‌کان بخرێنه‌ژێر رکێفى یاسا و ده‌سه‌ڵاته‌کانى حکومه‌ت و وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگه، بۆ ئه‌وه‌ى چه‌کى ده‌ست ئه‌ندامانى هێزه سه‌ربازییه‌کان کۆنتڕۆڵکراوبێت و به‌مۆڵه‌ت بێت، وتیشى:" هه‌مو خه‌ڵکى کوردستان ده‌زانێت له‌ئێستادا حزبه‌کان و به‌رپرسان به‌ڕێژه‌یه‌کى به‌رچاو داواکارى بۆ زیادکردنى پاسه‌وان و پێدانى مۆڵه‌تى چه‌ک ئاڕاسته‌ى حکومه‌ت ده‌کات، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا رێکاره‌کانى مۆڵه‌تپێدانى چه‌کمان زۆر قورسترکردوه". هه‌روه‌ها وه‌زیرى ناوخۆى حکومه‌تى هه‌رێم ئه‌وه‌شى خسته‌ڕو، له‌کاتێکدا هه‌وڵه‌کانیان بۆ جێبه‌جێکردنى یاسا له‌دۆسیه‌کانى توندوتیژى دژى خێزان به‌رده‌وامه، له‌هه‌مانکاتدا "فشارى تاک، خێزان، عه‌شیره‌ت، حزب و به‌چه‌ندین شێوه فشار له‌دادگاکان ده‌که‌ن بۆ ئه‌وه‌ى دادگا رێچکه‌ى یاسایى خۆى وه‌رنه‌گرێت".
