مەزهەر كەریم چیای مەحمود خان لەدامێنی سلێمانی نزیك گەڕەكەكانی قڕگەو كازیوەو ئیبراهیم ئەحمەدەو وەك بەڕێوەبەرایەتی مینی سلێمانی ئاشكرای دەكات كە مینی ڤاڵمارای پارچەداری تێدایەو بەهەر كەسێكدا بتەقێتەوە (40) سم بەرزدەبێتەوەو تێیدا دەرناچێت و دەیكوژێت. بەپێی ئامارێك، كە لەساڵی 2004دا ئەنجامدراوە چیای محمود خان لەدامێنی سلێمانی، (34) هەزارو (600) م دووجایەو كۆی زەوی مینڕێژكراو لەهەرێمی كوردستان دەگاتە (776) كیلۆمەتر چوارگۆشە، كە مێژووەكەیان بۆ ساڵانی شەست‌و حەفتاو هەشتاكانی سەدەی رابردوو دەگەڕێتەوە كەژمارەیان حەوت ملیۆن مین دەبێت. براهیم كەریم راهێنەری گروپی شاخەوانی سلێمانی بۆ هاوڵاتى ئاماژەی بەوەكرد لەئێستادا دەیان گروپی شاخەوانی‌و خەڵكانێك كە ئارەزووی وەرزشی شاخەوانی دەكەن بەبێ ئاگا چەند جارێك نزیك بوونەتەوە لەچیای مەحمود خان، چەند كەسێك بەخۆبەش هێمایان بۆ داناوە تا كەسانی نەشارەزا بزانن مینی لێیەو بگەڕێنەوە دواوە، وتیشی:»حكومەت و لایەنی پەیوەندیدار هیچی نەكردوە، هەرچەند زۆرینەی خەڵكی ئەو ناوچەیەو كەسانی دیكەش دەزانن ئەو سنورە مینی تێدایە». لێپرسراوی هۆبەی رووپێوی لەبەڕێوەبەرایەتی گشتی مین لەسلێمانی ئەوە ئاشكرا دەكات كەچیای مەحمود خان چ جۆرە مینێكی مەترسیداری تێدایە. محەمەد حسێن لێپرسراوی هۆبەی رووپێوی لەبەڕێوەبەرایەتی گشتی مینی سلێمانی لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتى ئەوەی خستەڕوو كە چیای محمود خانی دزڵی، كەدەكەوێتە سنوری پارێزگای سلێمانی، كۆنە سەربازگەی رژێمی پێشوە، كەمێژووی مینەكان بۆ ساڵی 1978 دەگەڕێتەوە، لەپلانی پاكسازیدا بووە، بەڵام بەهۆی قەیرانی دارایی و نەبوونی بوجەی پێویست هچیی بۆ نەكراوە. هەروەها باسی لەوەشكرد رووبەری ئەو كیڵگە مینە (34) هەزارو (600) مەتر دووجایە، وتیشی:»جۆری مینی ڤاڵمارایەو پارچەدارە، ژمارەیەكی زۆر ئاسنی تێدایەو لەكاتی تەقینەوەدا (40) سم لەجێگەی خۆی بەرزدەبێتەوە پاشان پارچەكانی بەچواردەوری خۆیدا فڕێدەدا بە(پێنج چوكڵە) ناسراوە بەهەر كەسێكدا بتەقێتەوە رزگاری نابێت و دەیكوژێت». هاوكات موحسین عەبدولكریم بەڕێوەبەری دەزگای مین لەسلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» هەر جێگایەكی نزیك شاری سلێمانی مینی تێدابێت، بەپێی داتا بەدواداچوونی بۆ دەكەین، ئێمە ئاگاداری ئەو جێگەیە نین لەسنوری پارێزگای سلێمانی مینڕێژ كرابێت، بەڵام دەزانین چیای ئەزمەڕو گۆیژە لەچەند جێگەیەك مینی تێدایە». موحسین عەبدولكریم، ئەوەشی دووپاتكردەوە كە تا پارەیان بۆ تەرخان نەكرێت ناتوانن درێژە بەكارەكانیان بدەین، «بەڵێن دراوە لەچەندڕۆژی داهاتوودا بەشە بودجەی ئەمساڵمان بۆ تەرخانبكرێت، ئەوكات دەست دەكەینەوە بەكارەكانمان، كە ماوەی چەندساڵێك دەبێت، هیچ كارێكی پاكکردنەوەی مین لەسنوری سلێمانی ئەنجامنەدراوە». بەپێی رێككەوتنێك لەنێو (84) وڵاتدا كەعێراق و هەرێمی كوردستانی تێدابووە، دەبوو هەرێمی كوردستان تا 2018 لەمین پاكبكرێتەوە، بەڵام نەكراو لەئێستادا بەپێی رێكکەوتنێكی نوێ دەبێت لەساڵی 2028، هیچ مین و تەقەمەنیەك لەهەرێمی كوردستان و عێراق نەمێنێت‌و سەرجەمیان، هەڵبگیرێنەوە‌و پوچەڵ بكرێنەوە وەك بەڕێوەبەری گشتی دەزگای مین لەسلێمانی باسی كرد. دەزگای كاروباری مین ئەوە ئاشكرادەكات، كە (516) كیلۆمەتر چوارگۆشە زەوی پاكکراوەتەوە لەمین، لەسنووری پارێزگای هەولێر 40%و پارێزگای سلێمانی 42%و پارێزگای دهۆك 38%و ئیدارەی گەرمیان 35%ی پاكکراوەتەوە، بەڵام هێشتا دوو ملیۆن مین ماوەتەوەو پاكنەكراونەتەوە. جەبار مستەفا سەرۆكی گشتی دەزگای كاروباری مین لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» دەزانین مین لەسنووری شارەكان و نزیك شارەكان ماون، بەڵام بەهۆی شەڕی داعش‌و قەیرانی دارایی و نەبوونی هیچ بڕە داهاتێك، ناتوانین كاری پاكکردنەوەو پوچەڵكردنەوەیان ئەنجامبدەین لەئێستادا چاوەڕێی وەرگرتنی میزانیەین». هەروەها ناوبراو ئەوەشی ئاشكراكرد هەرچی رێكخراوەكانی هەڵگرتنەوەی مینە وەك « MAG « وەك ساڵانی رابردو هاوكارییان ناكەن بەهۆی قەیرانی دارایی، ئێستا كار لەو ناوچانە دەكەن شەڕی داعشی تێدابووە، هەرچەندە مۆڵەتی كاركردنیان لەدەزگای مین هەیەو كارئاسانیشیان بۆ دەكەن.
هاوڵاتى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان سه‌رپه‌رشتى کۆبوونه‌وه‌یه‌کى تایبه‌ت به ڕه‌شنووسى یاساى بودجه‌ى کردو تێیدا بریاردراوه که هه‌فته‌ى ئاینده وه‌فدێک بۆ پرسى یاساى بودجه‌ى ئه‌مساڵ ده‌چێته به‌غدا. ده‌قى راگه‌یه‌ندراوى حکومه‌تى هه‌رێم: ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه 2021/5/24 مه‌سرور بارزانى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان سه‌رپه‌رشتى کۆبوونه‌وه‌یه‌کى کرد که تایبه‌ت بوو به ڕه‌شنووسى یاساى بودجه‌ى هه‌رێمى کوردستان بۆ ساڵى 2021 . له کۆبوونه‌وه‌که‌دا که قوباد تاڵه‌بانى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت و ژماره‌یه‌ک له وه‌زیره په‌یوه‌ندیداره‌کان ئاماده‌ى بوون، گفتوگۆ ده‌رباره‌ى ڕه‌شنووسى یاساى بودجه‌ى هه‌رێمى کوردستان و دوایین داتاکانى تایبه‌ت به خه‌رجى و داهاته‌کانى هه‌رێم کرا و ئه‌گه‌ره جیاوازه‌کان بۆ داڕشتنى بودجه تاووتوێ کران. له کۆبوونه‌وه‌که‌دا جه‌خت له‌وه کرایه‌وه که پێویسته یاساى بودجه، ڕه‌نگدانه‌وه‌ى شه‌فافانه‌ى دۆخى دارایى هه‌رێمى کوردستان بێت . له‌م چوارچێوه‌یه‌دا کۆبوونه‌وه‌که، وه‌زاره‌ته په‌یوه‌ندیداره‌کانى ڕاسپارد که دوایین تێبینى و سه‌رنجه‌کانیان له سه‌ر ڕه‌شنووسى یاساکه ئاماده بکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ى له ئاینده‌یه‌کى نزیکدا، ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران ڕه‌شنوسى پڕۆژه یاساکه په‌سه‌ند بکات و پاشان بنێردرێت بۆ په‌رله‌مانى کوردستان. له ته‌وه‌رێکى دیکه‌ى کۆبوونه‌وه‌که‌دا ، باس له جێبه‌جێکردنى یاساى بودجه‌ى فیدراڵى عێراق بۆ ساڵى 2021 کرا که تا ئێستا شایسته داراییه‌کانى هه‌رێم به پێى یاساکه خه‌رج نه‌کراوه سه‌ره‌ڕاى ئاماده‌یى هه‌رێم بۆ جێبه‌جێکردنى پابه‌ندییه‌کانى خۆی، بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش وه‌زیره په‌یوه‌ندیداره‌کان ڕاسپێردران که له‌گه‌ڵ هاوتاکانیان له حکومه‌تى فیدراڵى ، له په‌یوه‌ندى به‌رده‌وام بن بۆ ئه‌م مه‌به‌سته ، بڕیاڕیشه هه‌فته‌ى داهاتوو شاندى هه‌رێمى کوردستان سه‌ردانى به‌غدا بکات بۆ به‌دواداچوونى جێبه‌جێکردنى یاساى بودجه‌ى فیدراڵی.
سازدانی: ئارا ئیبراهیم عومەر شێخ موس كەسایەتی سیاسی و دیاری كوردستان و یەكێك لەدامەزرێنەری یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەڵێت:»داخوازی زۆر لەناو قەواعیدی یەكێتی و گۆڕان هەبوو بۆ تەبایی و هاوپەیمانێتی كردن، یەكێتی و گۆڕان گرەنتی دیموكراسی و ئازادی بیروڕاو ئازادی كاری سیاسین لەهەرێمی كوردستاندا، هەموو كەس ئەوە دەزانێت، چونكە پارتی بیری مۆنۆپۆڵی دەسەڵاتی هەیەو جیا لەخۆی وا مامەڵە دەكات كەكەسی دیكە نەبێت و خۆیان حاكم بن، بەڵام ئێستا یەكێتی و گۆڕان تەرازووەكەیان راگرتووە». عومەر شێخ موس، یەكێك لەدامەزرێنەرانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:» كە لاهور شێخ جەنگی دەبینم گەنجێتی مام جەلالم بیردێتەوە، هەوڵدان بۆ چوونە ناو خەڵك و خۆشەویستی بۆ خەڵك، لەڕووی قسەكردن و وتارو هەڵوێستەكانی كەپێگەی جەماوەری هەیەو جۆرە كاریزمایەكی هەیە خەڵك خۆشی دەوێت و دەتوانێت خەڵكیش بەلای خۆیدا رابكێشێت، بوونی شێخ لاهور بەسەرۆكی هاوپەیمانێتییەكە كاریگەری دەبێت لەسەر زیادكردنی دەنگەكانی یەكێتی». هاوكات ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە دوای ئەنجامدانی ریفراندۆم پێگەی كورد بەرانبەر بەعێراق، توركیا، ئێران زۆر لاواز بووە» تاسیاسییەكان و حزبەكان چارەسەری كێشە ناوخۆییەكان نەكەن لەپێناو یەكڕیزیدا ناتوانن پارێزگاری لەقەوارەی هەرێم بكەن ئەگەر هەر بەدوای بەرژەوەندیە حزبەكانیاندا بن». سەرۆك و سەركردەكانی كورد لەوتارو قسەكانی نوێنەری نەتەوەیەكگرتووەكان باش تێدەگەن، ئەگەر بەدوای بەرژەوەندییەكانی خۆیان و حزبەكانیان بكەون سەركەوتوو نابن، بەڵام ئەگەر بەرژەوەندی نەتەوایەتی لەپێش بەرژەوەندی حزبەكانیان دابنێن دەتوانن كێشەكان چارەسەر بكەن هاوڵاتی: دۆخی كوردستان لەڕووی سیاسییەوە چۆن دەبینن؟ عومەر شێخ موس: بەگشتی ئەوەی بڵێم لەدوای 1991 هەتا ساڵی 2017و پێش ئەنجامدانی ریفراندۆم، كورد بەرەو دۆخێكی باش هەنگاوی دەنا لەساڵی 1992 تادواتر ناوچەكانی كورد فراوان بوون وەك هەرێمێك كەسایەتی كوردو دەسەڵاتی كوردی گەشەی كردو كاریگەری هەبوو لەسەر پارچەكانی دیكەی كوردستانیش وەك رۆژئاڤا و باكوری كوردستان كەئومێد بەخش بوو بەهەموو كەموكوڕییەكانیەوە، بەرەو دەسەڵاتێكی بەهێز هەنگاوی نا كە لەعێراقیشدا پێگەی هەرێمی كوردستان بەهێز بوو، زۆر بەداخەوە ریفراندۆم كرا لە 2017دا كاریگەری كردە سەر ناوبانگی كورد كوردی بەرەو پاشەكشە برد، بەرانبەر بەحكومەتی عێراق و توركیاو ئێران لاواز بووین. رۆژی چوارشەممە 19ی ئایاری 2021، جنین بلاخارست، نوێنەری نەتەوەیەكگرتووەكان لەعێراق باسی كەموكوڕییەكان و ئەو مەترسیانەی كرد كە لەسەر قەوارەی هەرێم بوونی هەیە، كە وتی:»نابێت چیتر ناوچەو زۆنی سەوز و زەرد هەبێت و ئەم حوکمڕانییە گرەنتی نییە وەك خۆی بمێنێتەوە و مەترسی لەسەر قەوارەی هەرێم هەیە»، جنین بەناوی خۆی قسەی كرد لە پانێڵی یەكڕیزی و دەستور نەك بەناوی نوێنەری نەتەوەیەكگرتووەكان ئەو هۆشیارییەی داوەو دەستی خستە سەر برینەكانی كورد، قسەكانی هەمووی باش بوون. تا سیاسییەكان و حزبەكان بەدوای بەرژەوەندییەكانیانەوە بن ناتوانن پارێزگاری لەقەوارەی هەرێم بكەن، بەڵام ئەگەر بەخۆدابچنەوەو چارەسەری كێشە ناوخۆییەكان بكەن لەپێناو یەكڕیزیدا دەتوانن پارێزگاری بكەن. بەگشتی رەوشی هەرێمی كوردستان باش نییە، لاواز بووە بەرانبەر بەعێراق، ساڵی 2005 كەدەستور نووسرایەوە دەسەڵاتی زۆرمان هەبوو وەك هەرێمێكی فیدڕاڵ لەعێراقدا، لەسەدا 17%ی بودجەمان هەبوو داوای لەسەدا 20% و لەسەدا 21%ی بودجەمان دەكردو دەمانوت ژمارەی كورد لەعێراقدا لەسەدا (20) زیاترە، بەڵام پاش ریفراندۆم ئێستا پشكی هەرێم لەبودجەدا (12.67) دیاریكراوەو دەشپاڕێنەوە تاپشكی هەرێم بنێرن، بۆیە لەدەرئەنجامی ریفراندۆم كورد بەرەو لاوازی چووە، بۆیە پێویستە یەكگرتوو یەكهەڵوێستی لەناو حزبە سەرەكییەكانی كوردستان دروست ببێت تاژێر نەكەوین. كە لاهور شێخ جەنگی دەبینم گەنجێتی مام جەلالم بیردێتەوە، هەوڵدان بۆ چوونە ناو خەڵك و خۆشەویستی بۆ خەڵك، لەڕووی قسەكردن و وتارو هەڵوێستەكانی كە پێگەی جەماوەریی هەیەو جۆرە كاریزمایەكی هەیە خەڵك خۆشی دەوێت و دەتوانێت خەڵكیش بەلای خۆیدا رابكێشێت، بوونی شێخ لاهور بەسەرۆكی هاوپەیمانێتییەكە كاریگەری دەبێت لەسەر زیادكردنی دەنگەكانی یەكێتی هاوڵاتی: پێتانوایە ئەو هۆشدارییەی جنین بلاخارست لەسەر مەترسی قەوارەی هەرێم وا بكات سەرۆك و حزبە سیاسییەكان بەخۆیاندا بچنەوە لەپێناو بەرژەوەندی میللەت و پاراستنی هەرێم؟ عومەر شێخ موس: سەرۆك و سەركردەكانی كورد لەوتارو قسەكانی نوێنەری نەتەوەیەكگرتووەكان باش تێدەگەن، ئەگەر بەدوای بەرژەوەندییەكانی خۆیان و حزبەكانیان بكەون سەركەوتوو نابن، بەڵام ئەگەر بەرژەوەندی نەتەوایەتی لەپێش بەرژەوەندی حزبەكانیان دابنێن دەتوانن كێشەكان چارەسەر بكەن، زۆر كەس و لایەن لەدیدارەكان و كۆبوونەوە دوو قۆڵییەكاندا ئەو راستییەیان بەسەركردایەتی كوردو سەرۆكی حزبەكان وتووە، بەڵام هیچ كاتێك نەبووە لەشوێنێكی تایبەتی وەك پلاتفۆرمی یەكڕیزی و دەستورو كەسێكی بیانی وەك بلاخارست ئەو قسانە بدات بەگوێی بەرپرسانی كورددا، بۆیە قسەكانی كاریگەری و كاردانەوەی هەبووە. ئێستا یەك لەسەر سێی خاكی باشووری كوردستان لەلایەن توركیاوە داگیركراوە، ئێران دەروازەكانی لەسەر هەرێم داخست لەكاتی ریفراندۆمدا، تەنها سووریا هیچی پێناكرێت بەرانبەر هەرێم و دەسەڵاتی كەمبووەتەوە ئەگەر نا ئەویش تەداخولی دەكرد، بۆیە دەبێت بەوریاییەوە مامەڵە لەگەڵ دۆخی هەرێمی كوردستاندا بكرێت. هاوڵاتی: قسەی سەركردەكانت پێ چۆن بوو لەپلاتفۆرمی یەكڕیزی و دەستور؟ عومەر شێخ موس: قسەكانی بافڵ تاڵەبانی هاوسەرۆكی یەكێتی لەپانێڵەكە زۆر باش بوو وتی :»فەرموون ئەم شەش حزبە با ئێستا رێكبكەوین و بەیەكهەڵوێستی بچینە بەغدا»، كاك عومەر سەید عەلی باسی دۆخەكەی كرد قسەكانی باش بوو، كاك نێچیرڤان باسی یەكڕیزی و تەبایی نێوان لایەنەكانی كوردو زۆر باش بوو، هەروەها فازڵ میرانی سكرتێری مەكتەبی سیاسی پارتیش قسەكانی گرنگ و باش بوو، بەگشتی قسەی باش كرا، بەڵام گرنگ بەرجەستەكردنی ئەو قسانەیە بۆ یەكڕیزی نێوان لایەن و حزبە سیاسییەكان. هاوڵاتی: یەكێتی و گۆڕان بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق هاوپەیمانێتییەكیان راگەیاندووە، تاچەند هەنگاوێكی گرنگە بۆ یەكڕیزی و تەبایی لایەنەكان؟ عومەر شێخ موس: داخوازی زۆر لەناو قەواعیدی یەكێتی و گۆڕان و جەماوەرەكەیاندا هەبوو بۆ تەبایی و هاوپەیمانێتی كردن، یەكێتی و گۆڕان گرەنتی دیموكراسی و ئازادی بیروڕاو ئازادی كاری سیاسین لەهەرێمی كوردستاندا، هەموو كەس ئەوە دەزانێت، چونكە پارتی بیری مۆنۆپۆڵی دەسەڵاتی هەیەو جیا لەخۆی وا مامەڵە دەكات كە كەسی دیكە نەبێت و خۆیان حاكم بن، بەڵام ئێستا یەكێتی و گۆران تەرازووەكەیان راگرتووە. خاڵی دووەمی ئەم هاوپەیمانێتییەیان لەئەنجامی لاوازی گۆڕان كە دوای كۆچی دوایی كاك نەوشیروان توشی بووەو كێشەی ناوخۆیی بۆ دروست بووە، یەكێتیش دوای كۆنگرەی چوار هێشتا كەسی ناڕازی و باڵ باڵێنی تێدا ماوە، پارتی زاڵ بووە بەسەر حكومەت و پەرلەماندا، زۆرجار پارتی هەنگاو دەنێت و بڕیار دەردەكات بەبێ راوێژكردن بەیەكێتی و گۆڕان. باشی ئەم هاوپەیمانێتییەی یەكێتی و گۆڕان لەوەدایە كە بەهێز ببنەوەو بەرەو ئاراستەی یەكخستنی هێزەكانیان بێت، ئومێدەوارم دەنگی زۆر لەهەڵبژاردنەكان بهێنن حوکمڕانی هەرێم بكەنە سیستمێكی تەواو دیموكراسی. هاوڵاتی: جۆرێك لەهەماهەنگی لەنێوان یەكێتی و كۆمەڵ دەبینرێت بۆ هەڵبژاردنەكان، ئەم هەنگاوەش كارێكی ئیجابییە؟ عومەر شێخ موس: بۆخۆم باوەرم بەهێزی ئیسلامی نییە بەسەڕاحەت دەیڵێم، راستە لەناو كۆمەڵگا دین و ئاین قورسایی خۆیان هەیەو خەڵكی ئێمە دیندارن، بەڵام ئیسلامی سیاسی بوونی نەبوو. هێزە ئیسلامییەكان لەئەنجامی ئەو بەناو سیكۆلارەكان كەخەریكی گەندەڵی بوون خەڵك روویان لەحزبە ئیسلامییەكان كردووە كە پشتگیری دەكرێن لەلایەن سعودیەو قەتەرو ئێران و توركیا. بزوتنەوەی گۆڕان كە دروستبوو زۆر باش بوو خەڵكی ناڕازی لەخۆی كۆكردەوە ئەگەر ئەوە نەبوایە خەڵكە ناڕازییەكە رووی دەكردە هێزە ئیسلامییەكان. بۆ ئەو پرسە لەگفتوگۆكانمدا لەگەڵ عادل عەبدولمەهدی و كاك نەوشیروان مستەفا و مام جەلال باسم كردووە كە پارتە كۆمۆنیستەكان تا رادەیەك گۆڕانكاریان بەسەر خۆیاندا هێناو لەساڵی 1970 قبوڵكران و ئێستا بەناوی پارتە سۆسیالیستەكانەوە كاردەكەن، هەندێك هێزی ئیسلامی بەرەو دیموكراسی هاتوون، بەڵام ئەوانەی سەر بەئیخوانن لەگەڵ ئیسلامی جیهادی دیموكراسیان قبوڵ نییەو دەیانەوێت شەریعەتی ئیسلامی و دەوڵەتی فەقیه دابمەزرێنن. بۆ خۆم هەموو تەبایی و تەنسیقێكم پێ باشە لەنێوان لایەنەكانی كوردستاندا هەبێت ئەوەش گەمەیەكی سیاسییە بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق. هاوڵاتی: پێتانوایە سەرۆكی لیستی هاوپەیمانی یەكێتی و گۆڕان كە لاهور شێخ جەنگییە رۆڵی دەبێت بۆ زیادكردنی دەنگەكانیان؟ عومەر شێخ موس: كە لاهور شێخ جەنگی دەبینم گەنجێتی مام جەلالم بیردێتەوە، هەوڵدان بۆ چوونە ناو خەڵك و خۆشەویستی بۆ خەڵك، لەڕووی قسەكردن و وتارو هەڵوێستەكانی كە پێگەی جەماوەریی هەیەو جۆرە كاریزمایەكی هەیە خەڵك خۆشی دەوێت و دەتوانێت خەڵكیش بەلای خۆیدا رابكێشێت، بوونی شێخ لاهور بەسەرۆكی هاوپەیمانێتییەكە كاریگەری دەبێت لەسەر زیادكردنی دەنگەكانی یەكێتی، بەڵام ئەوەش گرنگە بۆ هەڵبژاردنەكان چاودێری باش دابنرێت تا رێگری لەساختەكاری بكرێت لەهەڵبژاردنەكاندا.
هاوڵاتى پارێزگارى سلێمانى له چوارچێوه‌ى سه‌ردانه فه‌رمییه‌که‌یاندا بۆ کۆمارى ئیسلامیى ئێران، له‌گه‌ڵ پارێزگارى کوردستان و کونسوڵى کۆمارى ئیسلامیى ئێران له سلێمانى و فه‌رمانگا په‌یوندیداره‌کان؛ سه‌ردانى پڕۆژه‌کانى هێڵى ئاسنین و وێستگه‌ى سه‌ره‌کیى شه‌مه‌نده‌فه‌رى کوردستانیانکرد له شارى سنه که هێڵى نێوده‌وڵه‌تیى و نیشتمانیى ئێران له هه‌مه‌دانه‌وه به سنه‌و مه‌ریوان و باشماخه‌وه ده‌به‌ستێته‌وه و چاوه‌رێى بریارى یه‌کلاکه‌ره‌وه‌ى به‌غداو هه‌رێمه. ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه 24ى ئایارى 2021، هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر پارێزگارى سلێمانى له لاپه‌ره‌ى فه‌یسبوکى خۆى بڵاویکردووه‌ته‌وه که وا بڕیاره له ئاینده‌یه‌کى نزیکدا ته‌واو بکرێت و بکه‌وێته‌کار. هه‌روه‌ها نوسیویه‌تى:" وه‌ک پارێزگارى سلێمانى له ساڵى ۲٠۱۸ ه‌وه له‌گه‌ڵ به‌ڕێزان سه‌روککۆمارى عیراق و سه‌رۆکایه‌تیى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى عیراق و سه‌رۆکایه‌تیى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى هه‌رێمى کوردستاندا؛ له هه‌وڵى به‌رده‌وامداین بۆ به‌ستنه‌وه‌ى شارى سلێمانى و کوردستان به هێڵى ئاسنینى ڕژهه‌ڵاتى کوردستان و ئێرانه‌وه‌و ده‌خوازین له نزیکترین کاتدا بڕیارى پێویست و بوێرانه له‌م بواره‌دا بدرێت. هاوکات ئه‌وه‌شى نوسیووه که لایه‌نى به‌رامبه‌ر وه‌ک له لێکتێگه‌یشتننامه‌ى نێوان سه‌رۆککۆمارانى عیراق و ئێران و پارێزگاکانى کوردستان و سلێمانیشدا هاتووه ئاماده‌ى هه‌موو کۆمه‌ک و شتیوانییه‌کى ئه‌ندازیاریى و ته‌کنیکیى و لۆجستیى و دارایشن.. پارێزگارى سلێمانى ئه‌وه‌شى نوسیووه که"هێڵى ئاسنین و وێستگه‌ى شه‌مه‌نده‌فه‌رى کوردستان/ سنه/ مه‌ریوان/ باشماخ؛ له هه‌مووان پیرۆزبێت".
هاوڵاتى سیدات به‌کیر، ئه‌و سه‌رکرده‌ى مافیایه‌ى ماوه‌یه‌که چه‌ند نهێنییه‌کى ناوخۆى تورکیا ئاشکراده‌کات، له دوایین ڤیدیۆیدا تیرۆرى ده‌وڵه‌ت و ئه‌ردۆغان ئاشکرا ده‌کات بۆ کوشتنى که‌سایه‌تییه‌کان له‌ژێر ناوى گروپى فه‌تحوڵا گوله‌ن و سیخوریدا و ده‌شڵێت، هاوسه‌ره‌که‌ى په‌روین بوڵدان هاوسه‌رۆکى هه‌ده‌په له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌تى تورکیاوه کوژراوه. سیدات به‌کیر، که یه‌کێک بوو له به‌هێزترین سه‌رکرده‌ى مافیاکان له تورکیا و له‌ئێستادا له دوبه‌ى ده‌ژی، به چه‌ند گرته‌یه‌کى ڤیدیۆیی، کۆمه‌ڵێک نهێنیى گرنگ و گه‌وره‌ى ده‌یان ساڵى ناو ده‌وڵه‌تى تورکیاى ئاشکراکرد. دوێنێ یه‌کشه‌ممه له دوایین گرته‌ى ڤیدیۆییدا، به‌کیر ئه‌وه‌ى ئاشکراکردووه، محه‌مه‌د ئاغار، وه‌زیرى پێشووى ناوخۆى تورکیا، له ساڵانى نه‌وه‌ده‌کان و له سه‌رده‌مى حکومه‌ته‌که‌ى تانسۆ چیله‌ر، ساڤاش بوڵدان، هاوسه‌رى په‌روین بوڵدان، هاوسه‌رۆکى پارتى دیموکراتى گه‌لان – هه‌ده‌په و کۆمه‌ڵێک هاوڕێى دیکه‌ى کوشتووه. به‌وته‌ى سیدات به‌کیر، محه‌مه‌د ئاغار له سه‌ره‌تاى ساڵانى 1990، پاره‌ى له چه‌ند بازرگانێکى کورد وه‌رگرتووه، که ساڤاش بوڵدان یه‌کێک بووه له‌وان، به‌ڵام دواتر محه‌مه‌د ئاغار بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و کاره‌ى بشارێته‌وه، تانسۆ چیله‌ر سه‌رۆک وه‌زیرانى ئه‌وکاتى تورکیاى قه‌ناعه‌تپێهێناوه، که “ده‌وڵه‌ت بۆ داهاتووى خۆی، چه‌ند هه‌ونگاوێک هه‌ن ده‌کرێت بیاننێت”. بۆیه مافیا یاخیبووه‌که‌ى تورکیا ده‌ڵێت، ئه‌وکات تانسۆ چیله‌ر و ده‌وڵه‌ت بڕیاریاندا و ئه‌و بازرگانه کوردانه‌یان کوشت، که هاوسه‌ره‌که‌ى بوڵدان یه‌کێک بووه له‌وان. به‌کیر ڕه‌تیده‌کاته‌وه ده‌وڵه‌تى تورکیا له‌پێناو وڵاته‌که و گه‌لى تورکیا ئه‌وکاره‌ى کردبێت، به‌ڵکو له‌پێناو سڕینه‌وه‌ى ڕابردووى وه‌رگرتنى پاره له‌و بازرگانانه ئه‌و کاره کرا. دواى کوشتنى ئه‌و بازرگانه کوردانه، بکوژان دادگاییکران، به‌ڵام هیچ تۆمه‌تێکیان به‌سه‌ردا نه‌سه‌پێنرا و ئازادکران. دواى ئه‌و قسانه‌ى سیدات به‌کیر، په‌روین بوڵدان تویتێکى بڵاوکرده‌وه، نوسیویه‌تی، “به‌رده‌وام له ساڵانى ڕابردوودا وتومانه و ئێستاش دووباره ده‌یڵێینه‌وه، ساڤاش بوڵدان و هاوڕێکانى له‌لایه‌ن ئه‌و که‌سانه‌وه کوژران که حوکمى وڵاتیان ده‌کرد، ئه‌وانه‌شى تاوانى کوشتنه‌که‌یان ئه‌نجامدا، له دادگاییکردنێکى سیناریۆئامێزدا بێتاوانییان وه‌رگرت، به‌ڵام دووباره ده‌گه‌ڕێینه‌وه و ڕێکار دژى بێتاوانکردنیان ده‌گرینه‌به‌ر”. سیدات به‌کیر له‌و ڤیدیۆیانه‌ى سه‌باره‌ت به ده‌سه‌ڵاتداران و حکومه‌تى تورکیا بڵاویکردووه‌ته‌وه، ده‌ڵێت، ده‌سه‌ڵاته‌که‌ى ئه‌ردۆغان له‌ئێستادا له‌ڕێگه‌ى گروپى نێوده‌وڵه‌تیى کوشتن و تیرۆرکردنه‌وه، هه‌وڵى کوشتنى ده‌ده‌ن. سیدات له یه‌کێک له گرته ڤیدیۆییه‌کانیشیدا ڕاسته‌وخۆ ناوى ڕه‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان ده‌هێنێت و باسله‌وه‌ده‌کات، داواى دانیشتنى ڕاسته‌وخۆ و کراوه‌ى لێکردووه، ئاماده‌ى ڕازیبوون بووه به هه‌ر مه‌رجێک، به به‌مه‌به‌ستى سازشکردنى سیدات له قسه‌کانى و ئه‌و زانیارییانه‌ى ئاشکرایکردووه و گه‌ڕانه‌وه‌ى بۆ دۆخى بێده‌نگبوون. ئه‌و سه‌رکرده‌ى مافیایه‌ى تورکیا باس له‌وه‌ده‌کات، حکومه‌ته‌کانى پێشووى تورکیا و سه‌رده‌مى داد و گه‌شه‌پێدانیش، هه‌مان ڕێگه به‌کارده‌هێنن بۆ بێده‌نگکردنى هه‌رکه‌سێک، که کارى بازرگانیى گه‌وره‌به‌رپرسان و ده‌سه‌ڵاتدارانى ده‌وڵه‌ت، بازرگانیکردن به نه‌وت، گاز، چه‌ک و مادده‌ى هۆشبه‌ر ئاشکرابکات، به‌ڵام له‌ژێر ناوى جیاوازدا پرۆسه‌ى تیرۆرکردنه‌که ئه‌نجامده‌ده‌ن. ئاماژه‌ى به‌وه‌کردووه، ده‌وڵه‌تى ئێستاى تورکیا ویستى له‌سه‌ر سڕینه‌وه و کوشتنى هه‌ر که‌سێک هه‌بێت، له‌ژێر بیانووى سیخوڕی، په‌یوه‌ندى به گروپه تیرۆریستییه‌کان و ڕێکخراوه‌که‌ى فه‌تحوڵا گیوله‌ن، ده‌ستگیرده‌کرێن و دواتر بێسه‌روشوێنیان ده‌که‌ن. له ئه‌ردۆغان و زاواکه‌ى نزیک بووه و یارمه‌تیى گروپه سورییه‌کانى داوه سیدات، به‌ر له هه‌ڵاتنى له تورکیا و چوونى بۆ دوبه‌ی، که‌سێکى نزیک له ده‌سه‌ڵاتدارانى تورکیا و پارتى داد و گه‌شه‌پێدان بوو، به‌تایبه‌ت نزیکیى له ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان سه‌رۆک کۆمارى تورکیا و سه‌رۆکى پارتى داد و گه‌شه‌پێدان، هه‌روه‌ها به‌رات به‌یره‌قدار-ى زاواى ئه‌ردۆغان.
پ.دهۆك كەسوكاری رۆژنامەنووس و چالاكوانانی سزادراوی بادینان داوا لەنوێنەرانی وڵاتەكانی دەرەوە لەكوردستان دەكەن فشاری زیاتر لەسەر حكومەتی هەرێم بكەن بۆ ئازادكردنیان ، داواش لەسەرۆكی هەرێم دەكەن هەڵوێستی خۆی رابگەیەنێت تابڕیاری ئازادكردنیان بۆ دەربكات، لەگەڵ ئەوەشدا دڵیان بەفشارە نێودەوڵەتی و ناوخۆییەكان خۆشە. زێدان محەمەد، برای رۆژنامەنووس گۆهدار محەمەد لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت :» دواینجار كە گوهدار پەیوەندی بەئێمەوە كرد هەفتەیەك پێش جەژنی رەمەزان بوو بۆ ماوەی خولەكێك و (30) چركە قسەی لەگەڵ ئێمە كرد، وتی خەمی من نەخۆن لەخوا بەزیاد بێت من باشم و دۆخی تەندروستی منیش باشە، دواتر ئەو پرسیاری ئەحواڵ و دۆخی ئێمەی كرد وتمان دڵمان هەر لای تۆیەو حەزدەكەین بەزووترین كات بگەڕێیتەوە بۆ ماڵەكەی خۆت «. هەروەها ئاماژەی بەوەشكرد زۆر كات نەبوو قسەی تر بكەین، تەلەفونەكەی داخست ، زۆر حەزیان دەكرد لە رۆژی جەژن جارێكی تر تەلەفونی بكردایە بۆ ئەوەی بەلایەنی كەم جەژنی رەمەزانیان لێی پیرۆز بكردایە، وتیشی:»زۆركەس و لایەن هەوڵی ئازادكردنی ئەوانیان داوە، بەڵام تائێستا هیچ ئەنجامی نەبووە ، ئێمەش ناتوانین هیچ شتێك بكەین ، هەموو كەس دەزانێت دۆسیەكەی ئەوان چییە، چاوەرێی وڵاتانی ئەمریكاو فەرەنسا و یوئێن و وڵاتەكانی تر دەكەین فشاری زیاتر لەسەر حكومەت بكەن ، داواش لەسەرۆكی هەرێمی كوردستان دەكەین هەڵوێستی خۆی رابگەیەنێت و بڕیارێكی دڵخۆشكەر بۆ هەموو خەڵكی كوردستان دەربكات «. رۆژی 6ی ئایاری 2021 دەستەی سزای دادگای پێداچوونەوەی هەرێمی كوردستان سزای شەش ساڵ زیندانیكردنی بۆ پێنج چالاكوان و رۆژنامەنووسەكەی بادینان پەسەندكرد، لەبڕیارەكەی دادگادا هاتووە: ئەو كەسانە پەیوەندییان بەكونسوڵخانەی ئەمریكاو ئەڵمانیا هەبووە و پارەیان لەوان وەرگرتووە. بڕیارەكەی دادگای پێداچوونەوە لە 28ی نیسانی 2021 بەدەنگی زۆرینەی ئەندامانی دەستەی سزای دادگاكە دەركراوەو تێیدا جەخت لەدروستی بڕیاری دادگای تاوانەكانی دووی هەولێر لەسەر ئەو چالاكوان و رۆژنامەنووسانە كراوەتەوەو سزای شەش ساڵ زیندانیكردن بۆ هەر یەكێكیان پەسندكراوە، بەڵام بەپێی بەدواداچوونەكانی بڕیارە دادگای پێداچوونەوەی گشتی كە لە (15) دادوەر پێكدێن پێداچوونەوەی تێدا بكەن. ئەو پێنج چالاكوان و رۆژنامەنووسە حوكمدراوە كەبریتین لە ( ئەیاز كەرەم، گۆهدار محەمەد، شێروان شێروانی، هاریوان عیسا، شڤان سەعید )، ئەم پێنج كەسە تۆمەتی سیخوڕی و هەوڵدان بۆ تێكدانی ئاسایشی هەرێمیان درایەپاڵ . بەشدار حەسەن، سەرۆكی تیمی پارێزەرانی دۆسیەكە لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت: « 19ی ئایار تیمی خۆبەخشی پارێزەرانی دەستگیركراوانی بادینان دوا تانەیان لەبارەی دۆسیەی پێنج رۆژنامەنووس و چالاكوانە دەستگیرکراوەكەی بادینانەوە لەبڕیاری دادگای پێداچوونەوەی هەرێم دا، بەپێی یاسای (اصول محاكمات) كومەڵێك رێگا هەیە بۆ تانە لێدان لەبڕیار، بۆ نموونە یەكێك لەو بڕیارانە ( تەممیزە ) ئینجا دوای ئەوەی بڕیارەكە لەدادگای ( جینائات) دەردەچێت، ئێمە (تەممیز )مان كرد،، دوا تانەی ئێمە لەیاسادا پێی دەڵێن راستكردنەوەی بڕیاری بەدواداچوون». «سادەترین مافی سزادراوان ئەوەیە كە لەزیندان كەسوكاری خۆیان و پارێزەرەكانیان ببینن، بەڵام تائێستا نە پارێزەرەكان، نە كەسوكاریان ئەو پێنج سزادراوانەیان نەبینیوە». «ئەو پێنج سزادراوە ئێستا لەزیندانی ئاسایشدان، بەپێی یاسا سزادراوەكان دەبێت بگوزارێنەوە بۆ نزیكترین شوێنی كەسوكاریان، دەبوایە بگوازرێنەوە بۆ چاكسازی پیاوان لەدهۆك» بەشدار حەسەن وای وت . بەشدار حەسەن وتیشی: «خەڵك هەیە لە بەعاج و فەلووجە و رومادی و موسڵ دێت و كەسوكاری خۆیان لەزیندان دەبینن، لەكاتێكدا ئەوانە پێشتر چەكداری داعش بوون، باشە بۆ ئەو هەژارانە ناتوانن كەسوكاری خۆیان ببینن». «سەرۆكی ئەنجومەنی دادوەری بەڵێنیدا خۆی لەنزیكەوە چاودێری دۆسیەكە بكات و خۆشی پێداچوونەوە بەدۆسیەكە بكات، كەئەمەش هەنگاوێكی دڵخۆشكەرە، هەست دەكەین ئەمجارە جیاوازییەك هەبێت بەتایبەت دوای فشارەكانی یۆئێن و چەند وڵاتێكی تر، هیوایەكی باش هەیە بۆ گوڕانكاری لەدۆسیەكە» بەشدار حەسەن وای وت.
هاوڵاتى کارمەندانی هەواڵگریی بیلاڕووس بۆ دەستگیرکردنی ڕۆژنامەنوسێك فڕۆکەیەکی ئەوروپییان رفاند کە بڕیاڕ وابووە لە ئەسیناوە بەرەو ڤیلینیوسی پایتەختی لیتوانیا بچێت، بەڵام ناچارکراوە لە مینسک بنیشێتەوە. رۆمان پرۆتاسیڤیچ، ئەو رۆژنامەڤانەی دەستگیرکراوە، رەخنەگرێکی سەرسەختی ئەلێکسەندەر لوکاشینکۆی سەرۆکی بیلاڕووسە، پێشتر سەرنووسەری دوو کەناڵی تەلەگرام بووە بەناوی نێکستا و نێکستا لایڤ، هەر کە فڕۆکەکەیان لە مینسک نیشتەوە، پۆلیس هەڵیانکوتایە سەر فڕۆکەخانە و ڕۆژنامەنوسەکەیان دەستگیرکرد. ئەمریکا هەر زوو هاتووەتە سەر هێڵ و بە تووندی سەرکۆنەی رفاندنی فڕۆکەی Ryanair دەکات، کە بڕیاڕ وابووە لە ئەسیناوە بەرەو ڤیلینیوسی پایتەختی لیتوانیا بچێت، بەڵام ناچارکراوە لە مینسک بنیشێتەوە. ئەمڕۆ دووشەممە، 24ئایاری 2021 لە راگەیێندراوێکدا ئانتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا دەڵێت ئەمریکا بە تووندی سەرکۆنەی گۆڕینی رێڕوەی فڕۆکەکە دەکات لە نێوان دوو وڵاتی ئەندام لە یەکێتیی ئەوروپا و هەروەها دەستگیرکردنی ڕۆژنامەنوس رامان پراتاسیڤیچ لە شاری مینسک. بلینکن داوا دەکات ڕۆژنامەنوسەکە دەستبەجێ ئازادبکرێت و ئەو کردەیەی رژێمەکەی لوکاشینکۆش بە "شۆک" وەسفدەکات، چونکە بە گوتەی بلینکن ژیانی زیاتر لە 120 سەرنشینی خستووەتە مەترسییەوە، کە هەندێکیان ئەمریکی بوون. لوکاشینکۆ پشتڕاستیکردەوە کە خۆی فڕۆکەی جەنگی Mig-29ی فڕاندووە بۆ ئەوەی هاوشانی فڕۆکە مەدەنییەکە بڕوات تاوەکو دەنیشێتەوە. لوکاشینکۆی تەمەن 66 ساڵ کە لە 1994ەوە لە دەسەڵاتە، دوای بردنەوەی هەڵبژاردنێکی گوماناوی لە ئابی 2020، دەستیکردووە بە کپکردنی دەنگی ئازاد و دەستگیکردنی ڕۆژنامەنوسان، چەندین سەرکردەی ئۆپۆزیسیۆن لە ترسی ئەو لە وڵاتەکە رایانکردووە و پەنایان بۆ وڵاتانی ئەوروپی و جیهان بردووە.
هاوڵاتى وەزارەتی دارایی رایگەیاند موچەی مانگی ئایار سبەینێ سێشەممە بەهەمان شێوەی مانگی پێشوو و بە لێبڕینی 21٪ دابەشدەكرێت. رۆژی یەکشەممە 23ى ئایارى 2021، سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی کوردستان لەبارەی بڕی لێبڕینی رایگەیاند، بڕی لێبڕینی مووچەی ئەم مانگە 21٪ دەبێت و 25ـی مانگیش دەست بە دابەشکردنی مووچە دەکرێت. هەرێمی کوردستان مانگانە بەبێ لێبڕین پێویستی بە 895 ملیار دینارە بۆ دابینکردنی مووچە، بۆیە ساڵانە هەرێمی کوردستان پێویستی بە 10 تریلیۆن و 740 ملیار دینارە بۆ پێدانی مووچە. خشتەی دابەشکردنی مووچەی مانگی پێشوو بەمشێوەیە بوو: رۆژی یەکەم: وەزارەتی تەندروستی دیوانی لیواکان و وەزارەتی پێشمەرگە یەکەی 70 و 80 وەزارەتی دارایی و ئابووری وەزارەتی ناوخۆ فەرمانگەی پێشمەرگەی زێرەڤانی و بەرگری و فریاکەوتن لیوای نەوت رەگەزنامە رۆژی دووەم: وەزارەتی شەهیدان و ئەنفالکراون مووچەی کەسوکاری شەهیدان و ئەنفالکراون و زیندانی سیاسی وەزارەتی پەروەردە رۆژی سێیەم: ئەنجوومەنی ئاسایش دەزگای گشتیی ئاسایش وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی خاوەن پێداویستە تایبەتەکان ئەنجوومەنی دادوەری وەزارەتی داد وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان وەزارەتی ئەوقاف و کاروباری ئایینی وەزارەتی پلاندانان وەزارەتی پیشەسازی و بازرگانی وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندن دیوانی چاودێریی دارایی دەستەی مافی مرۆڤ ناوچەکانی دەرەوەی هەرێم دەستەی ژینگە دەستەی وەبەرهێنان دەستەی دەسپاکی کۆمیسیۆنی هەڵبژاردن دەزگای مین وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی رۆژی چوارەم: وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار وەزارەتی کارەبا وەزارەتی رۆشنبیری و لاوان وەزارەتی ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێبوون سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان پەرلەمان ئەنجوومەنی وەزیران خانەنشینی پێشمەرگە رۆژی پێنجەم: خانەنشینی شارستانی
سازدانی: سەرچین ساڵح ئەندامێكی خانەی راپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان دەڵێت:» بێگومان هەمان بۆچوونی پەرلەمانتارەكانی گۆڕانمان هەیە كە داهات بەشی موچە دەكات، بەڵام ئەو داهاتانەی نایەتەوە ناو خەزێنەی حكومەت تەفاسیلەكەی لای وەزیری داراییە». سەفین مەلا قەرە، ئەندامی خانەی راپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ كاروباری فراكسیۆنەكان لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:»فراكسیۆنی گۆڕان لەبەغدا هیچ پەیوەندییەكیان بەبزوتنەوەكەوە نەماوەو لەڕاستیدا ئەوان داوایان دەكرد لەحكومەت بكشێینەوە، ئەو قسەیەمان لێ قبوڵ نەكردن». هاوڵاتی: دۆخی سیاسی كوردستان بەگشتی چۆن دەبینن؟ سەفین مەلاقەرە: ئەمن باشی نابینم پێموایە بەرنامەی نەتەوەیی زۆر كەمە پاش كۆچی دوایی كاك نەوشیروان، بەرنامەی حزبی هەیەو زیاتر ئەجێندای حزبی جێبەجێدەكرێت، هەریەكەو دەیەوێت حزبەكەی خۆی بەهێزبكات، ئەجێندای نەتەوەیی و نیشتمانی كەمتر ئیشی لەسەر دەكرێت چی لەبەغداو چی لەهەرێمی كوردستان. هاوڵاتی: رێكخەری كاروباری فراكسیۆنەكانن بەڕێزتان؟ پرسی فراكسیۆنی گۆڕان لەبەغدا بەچی گەیشت دوای دوو نامەی كاك عومەر سەید عەلی بۆیان و وەڵامدانەوەیان؟ ئایا پەیوەندیان بەبزوتنەوەكەوە ماوە؟ سەفین مەلاقەرە: نەخێر هیچ پەیوەندییەكیان بەبزوتنەوەی گۆڕانەوە نەماوە. فراكسیۆنی گۆڕان لەبەغدا داوایەكیان كشانەوە بوو لەحكومەت ئێمە لێمان قبوڵ نەكردن هاوڵاتی: دەوترێت فراكسیۆنی گۆڕان لەبەغدا سێ مەرجیان هەبووە، یەكیان بەستنی كۆنفرانسی نیشتمانی، دووەمیان كشانەوەی گۆڕان لەكابینەی نۆیەمی حكومەت، سێیەم ئاشتكردنەوەی ناڕازییەكانی گۆڕان و دەستلەكاركێشانەوەی رێكخەرو ئەندامانی خانەی راپەڕاندن؟ ئەو مەرجانەیان هەبووە یان داوای چیان دەكرد؟ سەفین مەلاقەرە: لەڕاستیدا ئەوان داوایان دەكردلەحكومەت بكشێینەوەو هەڵبژاردنە ناوخۆیییەكان بكەین، ئەم قسەیەمان لێ قبوڵنەكردن، چونكە گوتمان پرسی كشانەوە لەحكومەت یان هەر بڕیارێكی دیكە دەبێت جڤاتی نیشتمانی بڕیاری لەسەر بدات، پێمان وتن ئێوە دەتانتوانی لەناو جڤاتی نیشتمانی هەروەك چۆن پێشتر بەزۆرینە بڕیاری لەسەر دراوە بەشداری حكومەت بین، هەرواش بەزۆرینە دەتوانین لەحكومەت بكشێینەوە، دەتوانن قەناعەت بەجڤات بكەن كە باشتروایە لە حكومەت بكشێینەوە، هەڵبژاردنە ناوخۆییەكان نەك مەرجی ئەوان بێت، ئێمە خۆمان بڕیارمان لەسەر داوەو بەم زووانە دەكرێت. ئەوان ئەجێندایەكی تریان هەبوو، نازانم ئەجێنداكەیان چی بوو بەقسەی گۆڕانیان نەكرد، كە ئێمە نامەكەمان بۆ ناردن دەبوایە ئەوان ئیشیان بۆ پەرلەمانی عێراق و ئەو دەنگدەرانەی دەنگیان پێداون بكردایە، ئەو ئەركەی پێیان سپێردرابوو جێبەجێی بكەن، بۆیە ئێمە بڕیارمان داوە قسەیان لەسەر نەكەین. هاوڵاتی: هەرچەندە دەزانین ماوەیەكی كەمە بوونەتە ئەندامی خانەی راپەراندن، بەڵام حاڵی فراكسیۆنی گۆڕانیش لەپەرلەمانی كوردستان باش نییەو دوو بەشن، شەشیان پەیوەندییان بەبزوتنەوەكەوە نەماوە؟بۆچی؟ سەفین مەلاقەرە: لەڕاستیدا فراكسیۆنی پەرلەمانی كوردستانمان تەقریبەن كێشەیان نەماوە، بەڵام ئەندام پەرلەمانەكانمان ئازادن و زەبت و رەبتی حزبی بەسەر ئۆرگانەكانی خۆماندا ناسەپێنین، فراكسیۆنی گۆڕان لەپەرلەمانی كوردستان بەرپرسە لەوەی وێنای بزوتنەوەی گۆڕان بكات لەبڕیارەكان و ئیشكردن بۆ ئەو بەڵێنانەی كە بەخەڵك دراوە. هاوڵاتی: چۆن بوو بڕیارتاندا هاوپەیمانێتییەكەتان بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق لەگەڵ یەكێتی ئەنجام بدەن؟ تاچەند داواكاری جەماوەری گۆڕانی لەگەڵ بوو؟ سەفین مەلاقەرە: ئێمە ویستمان لەم هەڵبژاردنە كە فرەبازنەییە كورد بەیەك لیست دابەزێت بەتایبەت لەناوچە دابڕێنراوەكان، بۆئەوەی دەنگی كورد بەخەسار نەچێت، ئینجا ئەوە پەرلەمانی عێراقەو ئێمە پێمانوایە چی ئەندام پەرلەمانێكی گۆڕان یان یەكێتی یان پارتی بچێتە بەغدا، بەشەرتێك داكۆكی لەئامانجە نەتەوەییەكان بكات زۆر جیاوازی نییە، ویستمان كەشوهەوایەكی وا بگونجێنین خەڵك بچێت بۆ دەنگدان و بەئارامی بانگەشەی هەڵبژاردن بەڕێوە بڕوات و بەبێ ململانێی توند، یەكێتیش قایلبوو بۆیە پێمان شتێكی زۆر باشبوو بەتایبەت لەناوچە دابڕێنراوەكان. هاوڵاتی: پێتوایە جەماوەری گۆڕان پێشوازی لەم هاوپەیمانێتییە بكات؟ سەفین مەلاقەرە: بێگومان بیرو بۆچوونی جیاوازی لەسەر هەیە، بەڵام زۆرینە پێی باشە، جڤاتی نیشتمانی كە بەرزترین دەسەڵاتی بڕیاردانە زۆرینەی لەگەڵ ئەوەدابوو كەبكرێت، بێگومان جەماوەری گۆڕانیش زۆری پێباشە و هەمیشە تێبینی هەیە. هاوڵاتی: لەتیمی گۆڕان لەحكومەت رازین لەكاتێكدا داهاتەكان زیادی كردووە، بەڵام حكومەت موچە بەلێبڕینەوە دابەش دەكات، پەرلەمانتارانی خۆتان دەڵێن داهاتەكانی ناوخۆو فرۆشی نەوت بەزیادەوە بەشی موچە دەكات؟ سەفین مەلاقەرە: ئێمە لەتیمەكەی خۆمان لەحكومەت رازین، بەڵام ناڕەزاییەتییەكمان لێیان هەیە كەقسە ناكەن و ئەو ئیشانەی كردویانە بۆ رایگشتی روون ناكەنەوە، مادام بەشدارین لەحكومەت و هیچ بەرنامەو پلانێكی ترمان نییەو تەنها بەشداریمانە لەحكومەت و چاكسازییە لەحكومەتدا، هەرچەندە ئەوەی هەیە دەكرا زۆر باشتر بێت، ئێستاش ویلایەتە یەكگرتووكان و هاوپەیمانان جەخت لەئەنجامدانی چاكسازی و فەراهەمكردنی ئازادییەكان دەكەنەوە، هێزی پێشمەرگە بەنیشتمانی بكرێت و لەدەستی حزبدا نەمێنێت، بێگومان تیمی ئێمە لەحكومەت سەركەوتوو بوون لەو ئەركانە. هاوڵاتی : یانی تیمی گۆڕان لەحكومەت ئیشی باشی كردووە بەڵام باسی ناكەن؟ سەفین مەلاقەرە: بەڵێ ئیشی باشیان كردووە، خۆی بارودۆخەكە روو لەچاكسازییە و دەسەڵات فشاری زۆری لەسەرە كە چاكسازی بكات، نەك تیمەكەی ئێمە رایگشتی و هاوپەیمانان بەو ئاراستەیەدا فشار دەكەن كەچاكسازی بكرێت. هاوڵاتی: پێتانوایە گۆڕان لەسەر بەرنامەی رەوانشاد كاك نەوشیروان مستەفا ماوە؟ سەفین مەلاقەرە: نا ئەو قسانە هیچ بنەمایەكی راستی نییە، كاك نەوشیروان بۆ دوای خۆی ئیشی باشی كردووە كە ئەو دامودەزگایەی دامەزراندن بۆ دوای خۆی بەهاوكاری هەموو هاوڕێكانی، درێژەدان بەو رێبازەو كاركردن بۆ بەدیهێنانی ئەو ئامانجانەی گۆڕان لەپێناویدا دامەزرێنراوە، بۆیە گۆڕان لەسەر شاڕێی ئەساسی خۆیەتی، ئامانجەكانی دێنێتە دی، ئینجا درەنگ بێت یان زوو بەخێرایی یان لەسەرخۆ، ئەوە دەمێنێتەوە سەر فاكتەری دیكەو پەیوەندی بەگۆڕانەوە نییە. هاوڵاتی: پێتانوایە جەماوەری گۆڕان بۆچی لێتان زویرن؟ ئایا هەڵوێستی گۆڕان هەڵوێستێكی نەرمە یان راشكاوانە نییە؟ سەفین مەلاقەرە: پێمانوایە ئەوانە هەمووی تێكۆشەرو هەڵسوڕاوی ماندوی رێگای چاكسازین و زۆر ماندوو بوون لەگەڵمان، بە هەموو جۆرێك رەخنەكانیشیان قبوڵە، بەڵام پێمانوایە رەخنەكان زیاتر لەناو ئۆرگانەكانی گۆڕانەوە بگیرێت زیاتر كاریگەری دەبێت نەك لەسەر فەیسبوك، بەڵام دیسان رێزمان بۆ رەئییەكانیان هەیەو رەخنەكانیشیانمان قبوڵە، دەكرا لەوە باشتر بكرێت، بەڵام مادام هەوڵی ئەوانیش ئەجێندایەكی لەپشتەوە نییە هەر بەلای چاكسازیدا دەڕوات و خزمەتی پرۆسەی گۆڕانكاری دەكات. هاوڵاتی: جێگری سەرۆك وەزیران بۆ كاروباری چاكسازی و سەرۆكی دەستەی داهاتە نەوتییەكان یەكلانەكراونەتەوە، گۆڕان چاوەرێی چی لەپارتی دەكات كەڕێكەوتنەكەی جێبەجێ نەكردووە؟ سەفین مەلاقەرە: رێككەوتنەكە زۆر شتی ماوە جێبەجێبكرێت، هەوڵمانداوە دانیشتنێكی سێ قۆڵی لەنێوان یەكێتی و پارتی و گۆڕاندا بكرێت بۆ یەكلایكردنەوەی ئەو كێشانەی لەسەر پۆستەكان هەیە، كێشە لەنێوان پارتی و یەكێتیش لەسەر پۆستەكان هەیە تەنها ئێمە نین، جگە لەو پۆستانە ژمارەیەك پۆستی تریش ماون لەبەڕێوەبەری گشتی، ئەوەی جێبەجێكراوە چوار وەزیرو چوار جێگر وەزیر و ژمارەیەك پۆستی ترە، نیوە زیاتری جێبەجێكراوە، بەڵام هێشتا زۆریش لەو پۆستانە ماون كە وەریبگرین. هاوڵاتی: گۆڕان چ قازانجێكی كردووە چووەتە حكومەتی هەرێم، تەنها وەرگرتنی چوار وەزیر؟ سەفین مەلاقەرە: مادام ئێمە بەرنامەی بەشداریمان لەحكومەت و چاكسازی هەیەو زەمینەیەكیش دەبینین بۆ چاكسازیكردن لەحكومەت، بێگومانیش چاكسازی پرۆسەیەكی زەحمەتە، ئەگەر هەموو لایەنەكان هاوڕابین و ئیرادەشمان هەبێ هێشتا زەحمەتەو ئاسان نییە، چونكە ئەم حكومەت و ئیدارەیە زۆر باندو مافیای تێكەڵ بووەو دەرەقەت هاتنیان زەحمەتە. هاوڵاتی : پەشیمانن لەبەشداریكردنتان لەحكومەت؟ سەفین مەلاقەرە: نەخێر، پەشیمان نین، گۆڕان ئیشێكی باشی كردووە بەشداری لەحكومەت كردووە، مادام بەرنامەی ئۆپۆزسیۆن بوون و بەرنامەی تر نییە، بۆیە هەیەو نییە ئەو حكومەت و قەوارەیەیە، پێویست نییە بیڕوخێنن و پێویستە چاكی بكەین، بۆ چاككردنیشی هەموو توانایەك خەرجدەكەین، مادام مەجالی تێدایە پێمانوایە چاكسازی دەكرێت و مومكینە چاكسازی بەدڵی ئێمە نەبێت، بەڵام زۆر فاكتەر هەیە، بۆیە نەخێر پەشیمان نین. هاوڵاتی: دروشم و قسەی گۆڕان شەفافییەت بووە لەسەرەتاوە تائێستاش، بەڵام بۆچی بەوەزیری داراییتان وتووە كە قسەی زۆر لەسەر دۆخی دارایی نەكات؟ بۆ جارێك كۆنگرەیەكی نەبەست و راستی داهات و خەرجییەكانی باس نەكردووە بۆ رای گشتی؟ كەواتە دروشمی شەفافییەت تەنها لای پەرلەمانتارانتان باس دەكرێت؟ سەفین مەلاقەرە: ئێستاش پێ لەسەر ئەوە دادەگرین كەشەفافیەت لەداهات و خەرجی و نەوت و هەموو سێكتەرەكاندا هەبێت، بەڵام میهنەكەی وا پێویست دەكات، زۆر قسەشی كردووە و زۆر شتی ئاشكرا كردووە ئەوەی پێویست بووبێت، بەڵام ئایا پێگەكەی رێگەدەدات هەموو شتێك باس بكات؟ دەنا پێموانیە شتێكی شاردبێتەوە كە پێویست بووبێت ئاشكرای بكات. هاوڵاتی: وەزیری دارایی ئەوەندە بەرچاوڕوونی پێداون كەداهاتی هەرێم چەندەو چۆن خەرجدەكرێت؟ سەفین مەلاقەرە: ئەوەی دێتە وەزارەتی دارایی روونەو ئەوەیشی روونكردووەتەوە، بەڵام ئەوەی لەدەرەوەی ئەو شتانەوەیەو نایەتە ناو خەزێنەی حكومەتی هەرێم‌و وەزارەتی دارایی ئەوە من نازانم تەفاسیلەكەی و ئەو دەیزانێت، واتا وەزیری دارایی. هاوڵاتی: تۆیش لەگەڵ قسەی ئەندام پەرلەمانەكانی گۆڕانیت كەدەڵێن داهات هەیەو بەشی موچە دەكات؟ سەفین مەلاقەرە: بەڵێ بێگومان، بەڵام ئەو داهاتانە نایەتە ناو خەزێنەی حكومەت، ئەوەی دێتە ناو خەزێنەی حكومەت و بەردەستی وەزارەتی دارایی بەئاشكرا بۆ موچە خەرجدەكرێت و شێوازی خەرجكردنی دیارە، بەڵام ئەوەی نایەتە ناو وەزارەتی دارایی شتێكی ترە.
شاناز حەسەن پارێزگاری سلێمانی رایگەیاند، بەپێی فەرمانی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەهۆی زۆری ئیشوكاری هاووڵاتیان بەفەرمانگە حكومیەكان دەوامی سەرجەم فەرمانگەكان ئاساییدەكرێتەوە. سەرەڕای ئەوەی حكومەتی هەرێم ماوەی حەوت مانگە موچە بەلێبڕینی لەسەدا 21% دابەشدەكات، بەڵام بڕیاریانداوە دەوامی سەرجەم فەرمانگەكان زیادبكرێتەوەو تەواوی هەفتە لەیەكشەممە تا پێنجشەمە بێت، بەڵام بەشێك لەفەرمانگەكان بەشێوەی «تەناوب» قەرەبووی فەرمانبەرەكانیان دەكەنەوە. هەڤاڵ ئەبوبەكر، پارێزگاری سلێمانی، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت: «لەبەر زۆری پێداویستی هاووڵاتیان بەفەرمانگە فەرمییەكانی حكومەت بەتایبەت بەهۆی كردنەوەی ناوەندەكانی خوێندن و زانكۆكانەوە، بۆیە وا دەخوازێت كەدەوامی فەرمانگەكان زیادبكرێتەوە و هەموو رۆژەكانی هەفتە دەوام هەبێت». پارێزگاری سلێمانی جەختی لەوەشكردەوە:» هەموو فەرمانگەكان ئاگاداركراونەتەوە نابێت كارو مامەڵەی هیچ هاووڵاتییەك بەهۆی دەوام نەكردنەوە بوەستێت». « لەئێستا بارودۆخەكە تاڕادەیەك جێگیرەو مەرج و لیژنەمان لەهەموو فەرمانگەكان داناوە تاكارەكان بەخێرایی و بەباشی بڕوات»، پارێزگاری سلێمانی وا دەڵێت. پێشتر بەهۆی لێبڕینی موچەو هاتنی ڤایرۆسی كۆرۆناوە رۆژانی دەوامی فەرمانگەكان كەمكرابووەوە، بەڵام حكومەتی هەرێم بەبڕیارێك دەوامی ئاسایی كردووەتەوە. زەردەشت رەفیق، بەڕێوەبەری راگەیاندنی شارەوانی سلێمانی لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتى ئاماژەی بەوەكرد وەك سەرۆكایەتی شارەوانی سلێمانی لەڕۆژی یەكشەممە دەوامیان هەیە تاڕۆژی پێنجشەممەو تەنیا دەوامی فەرمانبەرەكانمان كردووەتەوە بەتەناوب». زەردەشت رەفیق وتیشی:» ئەم شێوازە كێشە بۆ مامەڵەی هاووڵاتیان دروستدەكات، بەڵام باری ئابووری و هەم كۆرۆنا واپێویست دەكرێت بەم شێوەیە دەوامبكرێت». بەڕێوەبەری راگەیاندنی شارەوانی سلێمانی جەختی لەوەشكردەوە» هەموو كاری ئێمە بۆ ئەوەیە مامەڵەی هاووڵاتیان نەوەستێت و تائێستاش تەنیا كارمان بۆ ئەوە كردووە». وەزارەتی دارایی و ئابوری لەسەر راسپاردەی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران ئاگاداری گەنجینەكانی كردووەتەوە كە لیستی موچە بۆ مانگی (ئایار/5)ی ئەمساڵ ئامادەبكەن بەهەمان میكانزمی پێشوو، واتا لێبڕینی 21% بۆ فەرمانبەران و 50% بۆ پلە باڵاكان. سەربەست عوسمان، بەڕێوەبەری گشتی بەڕێوەبەرایەتی ئاوی سلێمانی، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»ناكرێت لەبەر موچەو كۆرۆنا مامەڵەی هاووڵاتیان رابگیرێت، چونكە كۆرۆنا لەئێستادا هەر نەماوەو موچەش چاكبوونی مەحاڵە، بۆیە ناكرێت كاری هاووڵاتیان دوابخرێت و دواجار تەنیا زیانەكە بەسەر خەڵكی فەقیرو هەژاردا دەشكێتەوە». هەندێك فەرمانگەی حكومەت، دەوامی فەرمانبەرەكانیان كەم نەكردووەتەوە لەبەر بوونی زۆری مامەڵەی هاووڵاتیان. ڤیان حەمە حسێن، بەڕێوەبەری باجی خانوبەرەی یەکی سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت: »ئێمە هیچ كات نە بەهۆی ڤایرۆسی كۆرۆناوەو نە بەهۆی لێبڕینی مووچەشەوە دەوامی فەرمانبەرانمان كەم نەكردووەتەوە، چونكە زۆرترین كەس كاری دەكەوێتە فەرمانگەكەی ئێمە». بەڕێوەبەری باجی خانوبەرە پێشیوابوو راستە مووچە دوادەكەوێت‌و پاشەكەوت دەكرێت، بەڵام هاووڵاتیان ناكرێت لەدوو لاوە ببنە قوربانی بەتایبەت بۆ هەندێك لەكارەكان كەدواكەوتنی بەزیانی هاووڵاتیانە بەتەنها.
ئارا ئیبراهیم وتەبێژی فراكسیۆنی پارتی دەڵێت:» ئەگەر تەنها كۆی گشتی داهاتەكانی ناوخۆی زۆنی سەوز بگاتەوە حكومەتی هەرێم، حكومەت دەتوانێت بەبێ لێبڕین موچە دابەش بكات». پێشەوا هەورامی، وتەبێژی فراكسیۆنی پارتی لەپەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»پێش چەند رۆژێك لەمەوبەر لەگەڵ وەزیری سامانە سروشتییەكانی هەرێم كۆبووینەوە تەفاسیلی داهاتی نەوتمان پێبدات، ئەمە خەمی تەنها ئۆپۆزسیۆن نییە خەمی ئێمەو حكومەتیشە، دوو رۆژی دیكە هەڵبژاردنی لەبەردەمدایە ئەی نایەوێت دەنگ بەدەستبهێنێت كەئەوەش رەزامەندی خەڵكی دەوێت، هیچ كەسێك پێی خۆش نییە لێبڕینی موچە هەیە». دەربارەی ئەوەی تا كەی لێبڕینی موچە بەردەوام دەبێت كە هاووڵاتیان ناڕازین، وتەبێژی فراكسیۆنی پارتی دەڵێت ئێستاش چاوەڕێی جێبەجێكردنی رێكکەوتنی هەرێم و عێراقن كە ئۆپۆزسیۆن و هەموو لایەنەكان لەگەڵیدابوون» بۆ خۆم لەسەرەتاوە ئەوەم وتووە كە لەناوخۆی هەرێم چارەسەری دۆخی دارایی بكەین، هەتا ئێستا پارەی داهاتی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەو گەرمیان ناگەڕێتەوە بۆ حكومەتی هەرێم، مانگی رابردوو (80) ملیۆن دۆلاریان گەڕاندووەتەوە كە زۆر زۆر زیاترە، ئەگەر هەمووی بنێرنەوە لێبڕینی موچەی فەرمانبەران كۆتایی پێدێت». پێشەوا هەورامی جەختی لەوەشكردەوە كە:» تەنها لەسەدا 30% باج و خاڵە گومرگییەكان گەڕێندراوەتەوە بۆ حكومەتی هەرێم و لەسەدا 70%ی داهاتەكانی سلێمانی نەگەڕێندراوەتەوە». وتەبێژی فراكسیۆنی پارتی ئەوەشی خستەڕوو كە داهاتی ئیبراهیم خەلیل و سەرجەم داهاتەكانی زۆنی زەرد دەگاتەوە حكومەتی هەرێم. هاوكات پێشەوا هەورامی پێشیوابوو كە سەرۆكی حكومەتی هەرێم ئامادەیە بۆ خاڵە سنورییەكانی زۆنی زەرد ئەو هێزە هاوبەشەی بڕیاربوو دروستبكرێت و رێگری لەقاچاغچێتی بكەن بینێرێت.
.jpg)
عەمار عەزیز نزیكەی مانگێگە شەڕو بۆردوومانكردن لەسنوری ناحیەی كانی ماسی سەر بەقەزای ئامێدی بەردەوامە، چەند گوندێك بەتەواوی چۆڵكراون و مەترسی زیاتر لەناوچەكەدا هەیەو بەوهۆیەوە حكومەتی عێراقیش چوار خاڵی سەربازیی لەسنوری ناحیەكە جێگیردەكات. سەربەست سەبری ، بەڕێوەبەری ناحیەی كانی ماسی سەر بەقەزای ئامێدی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت: « شەڕو بۆردوومانكردن مانگێكە لەلایەن سوپای توركیا لەناوچەكەدا بەردەوامە، جگە لەبەركەوتنی زیانێكی زۆر بە خەڵكەكە ترس و دڵەڕاوكێیەكی زۆر لەناو خەڵكی ناوچەكە دروست بووە». ناوبراو وتیشی « حكومەتی عێراق چوار خاڵی سەربازیی لەسنوری ناحیەی كانی ماسی جێگیركردووە، ئەگەر پێویستی كرد رەنگە هێشتا خاڵی سەربازیی دیكەش دابنێن، بەڵام ئەوە دەمێنێتەوە سەر بڕیاری حكومەتی عێراق». بەڕێوەبەری ناحیەی كانی ماسی ئەوەشی دووپاتكردەوە كە زیاتر لەدوو هەزار دۆنم زەوی چاندن و باخی هاووڵاتیان سووتاوە. لەكۆی (76) گوند لەسنوری ناحیەی كانی ماسی (14) گوند چۆڵكراون، تەنها لەسنوری ناحیەی كانی ماسی لەساڵی 1991 تائێستا (12) كەسی سڤیل شەهیدو (310) كەسیش برینداربوون بەهۆی لەشكركێشی توركیاو بۆردوومانەكانیانەوە.
ئارا ئیبراهیم پەرلەمانتارانی ئۆپۆزسیۆن و دەسەڵات لەهەرێمی كورستان ژمارەو داتای جیاواز لەبارەی داهاتی نەوت و داهاتەكانی ناوخۆ ئاشكرا دەكەن، ئەندامێكی فراكسیۆنی گۆڕان كە وەزیری دارایی سەر بەبزوتنەوەكەیەتی ئەوە ئاشكرا دەكات كە بەفەرمی 825 ملیار دیناری مانگانە دەگاتە خەزێنەی وەزارەتی دارایی هەرێم. سەرەڕای ئەوەی فشارەكان بۆ نەهێشتنی لێبڕینی موچە لەپەرلەمان بەردەوامەو هاووڵاتیان و فەرمانبەران لەتۆڕەكانی كۆمەڵایەتی فەیسبوك رەخنەی توند لەحكومەت دەگرن، بەڵام بۆ ئەم مانگەش بڕیاردراوە كە لێبڕینی موچە هاوشێوەی شەش مانگی پێشوو بەڕێژەی لەسەدا 21% بۆ فەرمانبەران و لەسەدا 50%ی موچەی پلە باڵاكان ببڕدرێت. هەرچەندە لەچەند رۆژی رابردوودا قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم لەكۆبوونەوەكانیدا لەگەڵ نوێنەرو بەرپرسانی كونسوڵخانەو یوئێن باسی لەوەكرد كە بڕیارە ئەم هەفتەیە وەفدێكی حكومەتی هەرێم سەردانی بەغدا بكەن بۆ جێبەجێكردنی یاسای بودجە، بەڵام تائێستا بەفەرمی كاتی سەردانەكە یەكلانەكراوەتەوە. پەرلەمانتارانی ئۆپۆزسیۆن لەپەرلەمانی كوردستان جەخت لەزیادبوونی داهاتەكانی حكومەتی هەرێم دەكەنەوەو بەداتا دەیخەنەڕوو كە مانگانە داهاتی نەوتی و نانەوتی گەیشتووەتە ترلیۆنێك و 170 ملیار دینار. عومەر گوڵپی، ئەندامی فراكسیۆنی كۆمەڵی دادگەری لەپەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» تەنها ئەو راپۆرتانەی دیلۆیت بۆ فرۆشتنی نەوت كەخۆی گومانی لەسەرە ئەگەر نرخی بەرمیلێك نەوت (10) دۆلار كەمتر بكات لەنەوتی برێنت و ئەگەر لەسەدا 47%ی داهاتی نەوتیش بۆ خەرجییەكانی بڕوات، داهاتی مانگانەی نەوتی هەرێم دەگاتە (600) بۆ (650) ملیار دینار». ناوبراو باسی لەداهاتەكانی ناوخۆ كرد كەتەنها داهاتی خاڵە گومرگییەكان دەگاتە (300) ملیار دینارو داهاتی مانگانەی باج دەگاتە (90) ملیارو داهاتی رسومات دەگاتە سەد ملیار دینار، واتا بەكۆی گشتی (500) ملیار دینار داهاتی ناوخۆیی هەیە لەگەڵ (30) ملیار دیناری مانگانەی هاوپەیمانان بۆ هێزەكانی پێشمەرگە. پەرلەمانتارەكەی كۆمەڵ:داهاتی نەوت و داهاتەكانی ناوخۆ بودجەی مانگانەی هەرێم دەگاتە ترلیۆنێك و (170) ملیار دینار پەرلەمانتارەكەی كۆمەڵ ئەوەی دووپاتكردەوە كە بەداهاتی نەوت و داهاتەكانی ناوخۆ بودجەی مانگانەی هەرێم دەگاتە ترلیۆنێك و (170) ملیار دینار، كە زیاتر لە(200) ملیار دیناری زیاترە لەخەرجی موچەی مانگانەی فەرمانبەرانی هەرێم كەحكومەت باسی (890) ملیار دینار دەكات. عومەر گوڵپی وتیشی:» بڕوامان بە حكومەت نییە كەدەڵێن داهاتی گومرگەكان مانگانە (110) ملیار دینارە بەڵكو (300) ملیار دیناری مانگانەیەو باسی ناكەن». پەرلەمانتارەكەی كۆمەڵی دادگەری كەپارتێكی ئۆپۆزسیۆنە جەختی لەوەكردەوە كە ئۆپۆزسیۆن لەپەرلەمانی كوردستان (16) كورسی هەیەو ناتوانن بێجگە لە رێكاری مەدەنی لەپەرلەمان شتی دیكە بكەن، وتیشی:» هەر كارو هەنگاوێكی مەدەنی لەهەر شوێنێك بێت بۆ كۆتایی هێنان بەلێبڕینی موچە پشتیوانی لێدەكەین». ئەندامێكی فراكسیۆنی نەوەی نوێ دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان بە»شاگردی» حكومەت وەسف دەكات و دەڵێت:» ئەوەی حكومەتی هەرێم رازی نەبێت دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان نایخەنە بەرنامەی كارەوە، كەواتە لەگەڵ لێبڕینی موچەدان». مژدە مەحمود، ئەندامی فراكسیۆنی نەوی نوێ لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»بەپێی ئەو داتایانەی حكومەتی هەرێم خۆی بڵاویدەكاتەوە لەفرۆشتنی نەوتدا كەپێشتر بەشی خۆیان بردووە، لەگەڵ داهاتەكانی ناوخۆ بەزیادەوە بەشی موچە دەكات». هەروەها باسی لەوەشكرد لەپەرلەمانی عێراق رێگە نەدرا بڕێك لەموچەی فەرمانبەران پاشەكەوت بكرێت یان لێی ببڕدرێت، وتیشی:» پەرلەمانی كوردستان نوستووە، ئەوە حەوت مانگە موچە بەلێبڕینەوە دابەش دەكرێت دەنگ ناكەن، ئەگەر فراكسیۆنەكانی دەسەڵات لەگەڵ لێبڕینی موچەدا نین فەرموون وەرن بەیەك دەنگ دانیشتنێكی پەرلەمانی بۆ تەرخان دەكەین، بەڵام رێگە نادرێت لەكاتی دانیشتنەكانیشدا باسی بكەین». پەرلەمانتارەكەی نەوەی نوێ دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستانی تۆمەتبار كرد كە بوونەتە»شاگردی» حكومەتی هەرێم، وتیشی:»ئەوەی حكومەتی هەرێم رازی نەبێت دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان نایخەنە بەرنامەی كارەوە، كەواتە لەگەڵ لێبڕینی موچەدان». «چارەسەری لێبڕین تەنها فشاركردنە لەپەرلەمان یان ئەوەتا شەقام لەحكومەت بگرین و فشارەكان فراوانتر بكەین»، مژدە مەحمود وای وت. كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەساڵی 2019 لەمانگی حەوتدا دەستبەكار بووە كەنزیكبوونەتەوە لەدوو ساڵی كاركردنیان كە لەلایەن پارتی و یەكێتی و بزوتنەوەی گۆڕان پێكهێندراوە و رووی رەخنەكان زیاتر ئاراستەی ئەو سێ لایەنە دەكرێت كەپێكهێنەری حكومەتن. ئەندامێكی فراكسیۆنی بزوتنەوەی گۆڕان لەپەرلەمانی كوردستان ئەوە ئاشكرا دەكات كە لەفرۆشی نەوت و داهاتی ناوخۆو هاوپەیمانان و داهاتی پاڵاوگەكان زیاتر لە (825) ملیار دیناری مانگانە دەگاتە خەزێنەی وەزارەتی دارایی. دابان محەمەد، ئەندامی فراكسیۆنی گۆڕان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»لەسەرەتای ئەم كابینەیەوە باسی چاكسازیمان كردووە كەحكومەت خۆی نەخاتە بەردەم پاشەكەوت و لێبڕینەوە، بەداخەوە یاسای چاكسازی راپۆرتی یەكەم و دووەمی بەو پێیە بڕوات بەدوو كابینەی دیكەی حكومەت جێبەجێ ناكرێت، ئەوەی گەڕاوەتەوە كاریگەری زۆری لەسەر داهات نەكردووە». ناوبراو باسی لەوەشكرد بۆ زیادكردنی داهات و پەنا نەبرێت بۆ بڕینی قوتی خەڵك باسی كۆمەڵێك پرسیان كردووە كە قاچاغچێتی خاڵە سنورییەكان و گرێبەست و مەلەفی نەوت و بەهەدەردان و گەندەڵی و پرسی كۆمپانیا سێبەرەكانی حزب كە لەژێر سایەی ئەوانەوە خەریكی پارە كۆكردنەوەن كەهیچیان نەخراوەتە بەرنامەی كاری پەرلەمانەوە. وتیشی:» ئەو رێككەوتنەكەی لەنێوان هەرێم و عێراق كراوە لەسەرەتاوە زۆر باس كرا، بەڵام ئێستا بێدەنگی لێكراوەو دەبێت بەغداو هەولێر بەیەك بگەیەنرێت كە بزانرێت ئیمكانی جێبەجێكردنی هەیە یان بە مەقاسە وەك ساڵانی رابردوو بڕێك پارە رەوانە دەكرێت، هێشتا ئەوە یەكلانەكراوەتەوە». هاوكات پەرلەمانتارەكەی گۆڕان ئەوەشی دووپاتكردەوە كە ئەوەی هەیە تەنها مانگانە (350) ملیار دیناری داهاتی ناوخۆ لەگەڵ سەروو (300) ملیۆن دۆلاری داهاتی نەوت دەگاتە وەزارەتی دارایی لەگەڵ پارەی هاوپەیمانان و هەندێ داهاتی پاڵاوتنی نەوت، وتیشی:» ئەو داهاتانە وەك داهاتی فعلی دەچێتە خەزێنەی دارایی، بەڵام ئەوە داهاتی فعلی نییە، چونكە داهاتی ناوخۆ ئەگەر چاكسازی تێدا بكرێت دەگاتە (500) ملیار دیناری مانگانە». بەپێی وتەكانی پەرلەمانتارەكەی گۆڕان داهاتی نەوت ئەگەر تەنها (300) ملیۆن دۆلار بۆ هەر سەد دۆلارێك لە (148) هەزار دینار بشكێنینەوە دەگاتە (445) ملیار دینارو لەگەڵ (30) ملیار دیناری هاوپەیمانان و (350) ملیار دیناری داهاتی ناوخۆ دەگاتە (825) ملیار دینار. دابان محەمەد پێشیوابوو ئەو گەندەڵییەی لەكابینەكانی رابردوو هەبووە ئێستا بەردەوامە، تەنها جیاوازییەكە ئەوەیە لە رابردوودا بەزەقی قسەی لەسەركراوەو ئۆپۆزسیۆن و راگەیاندنی كارا هەبووە، ئێستا ئەوە نەماوە. ماوەی حەوت مانگە بەهۆكاری قەیرانی دارایی، لێبڕینی لەسەدا 21%ی موچەی فەرمانبەران جێبەجێ دەكرێت، سەرەڕای ئەوەی حكومەتی هەرێم لەگەڵ حكومەتی عێراق رێكکەوتنی لەسەر یاسای بودجەی ئەمساڵی عێراق كردووە كە لەبەرانبەر داهاتی رۆژانەی (250) هەزار بەرمیلی هەرێم بەنرخی كۆمپانیای سۆمۆی نیشتمانی عێراق لەگەڵ لەسەدا 50%ی داهاتە فیدڕاڵییەكان تەسلیمی بەغدا بكرێت، لەبەرانبەردا لەسەدا (12.67) بودجە رەوانە دەكرێت. بودجەی ئەمساڵی عێراق لە31ی ئازاری 2021 لەپەرلەمانی عێراق پەسەندكراوەو هێشتا ئاسۆی رێككەوتنەكە لەنێوانیاندا یەكلانەكراوەتەوە كەبڕیارە وەفدێكی تەكنیكی حكومەتی هەرێم بچێتە بەغدا بۆ جێبەجێكردنی ماددەی 11ی بودجەی عێراق كە تایبەتە بەپشكی هەرێم. وتەبێژی فراكسیۆنی پارتی: داهاتی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەو گەرمیان ناگەڕێتەوە بۆ حكومەتی هەرێم ئەگەر هەمووی بنێرنەوە لێبڕینی موچەی فەرمانبەران كۆتایی پێدێت هەریەكە لەسەرۆكی هەرێم و حكومەت لەبەرپرسانی پارتی پێكهاتوون و لەپەرلەمانی كوردستانیش خاوەنی (45) كورسی پەرلەمانن و پارتی تۆمەتبار دەكرێت وەك لایەنێكی دەسەڵات كە دەتوانێت بەداهاتەكان لێبڕینی موچە نەهێڵێت. وتەبێژی فراكسیۆنی پارتی دەڵێت:» ئەگەر تەنها كۆی گشتی داهاتەكانی ناوخۆی زۆنی سەوز بگاتەوە حكومەتی هەرێم، حكومەت دەتوانێت بەبێ لێبڕین موچە دابەش بكات». پێشەوا هەورامی، وتەبێژی فراكسیۆنی پارتی لەپەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»پێش چەند رۆژێك لەمەوبەر لەگەڵ وەزیری سامانە سروشتییەكانی هەرێم كۆبووینەوە تەفاسیلی داهاتی نەوتمان پێبدات، ئەمە خەمی تەنها ئۆپۆزسیۆن نییە خەمی ئێمەو حكومەتیشە، دوو رۆژی دیكە هەڵبژاردنی لەبەردەمدایە ئەی نایەوێت دەنگ بەدەستبهێنێت كەئەوەش رەزامەندی خەڵكی دەوێت، هیچ كەسێك پێی خۆش نییە لێبڕینی موچە هەیە». دەربارەی ئەوەی تا كەی لێبڕینی موچە بەردەوام دەبێت كە هاووڵاتیان ناڕازین، وتەبێژی فراكسیۆنی پارتی دەڵێت ئێستاش چاوەڕێی جێبەجێكردنی رێكکەوتنی هەرێم و عێراقن كە ئۆپۆزسیۆن و هەموو لایەنەكان لەگەڵیدابوون» بۆ خۆم لەسەرەتاوە ئەوەم وتووە كە لەناوخۆی هەرێم چارەسەری دۆخی دارایی بكەین، هەتا ئێستا پارەی داهاتی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەو گەرمیان ناگەڕێتەوە بۆ حكومەتی هەرێم، مانگی رابردوو (80) ملیۆن دۆلاریان گەڕاندووەتەوە كە زۆر زۆر زیاترە، ئەگەر هەمووی بنێرنەوە لێبڕینی موچەی فەرمانبەران كۆتایی پێدێت». پێشەوا هەورامی جەختی لەوەشكردەوە كە:» تەنها لەسەدا 30% باج و خاڵە گومرگییەكان گەڕێندراوەتەوە بۆ حكومەتی هەرێم و لەسەدا 70%ی داهاتەكانی سلێمانی نەگەڕێندراوەتەوە». وتەبێژی فراكسیۆنی پارتی ئەوەشی خستەڕوو كە داهاتی ئیبراهیم خەلیل و سەرجەم داهاتەكانی زۆنی زەرد دەگاتەوە حكومەتی هەرێم. هاوكات پێشەوا هەورامی پێشیوابوو كە سەرۆكی حكومەتی هەرێم ئامادەیە بۆ خاڵە سنورییەكانی زۆنی زەرد ئەو هێزە هاوبەشەی بڕیاربوو دروستبكرێت و رێگری لەقاچاغچێتی بكەن بینێرێت. لەبەرانبەر قسەكانی وتەبێژەكەی فراكسیۆنی پارتی، پەرلەمانتارەكەی گۆڕان وتی:» بەداخەوە كە وادەڵێم لەهەردوو زۆنی زەردو سەوز قاچاغچێتی و گەندەڵی هەیە لەخاڵە سنورییەكان و فرتوفێڵی گومرگی هەیە، بۆ نموونە مەوادێك داخڵ دەكرێت بەناوی مەوادێكی تر گومرگی بۆ دەكرێت».
هاوڵاتى هه‌په‌گه ڕایگه‌یاند له ئه‌نجامى چالاکیى گه‌ریلاکانى له هه‌رێمه‌کانی، زاپ، ئاڤاشین، مه‌تینا و هه‌فتانین، حه‌وت سه‌ربازى سوپاى داگیرکه‌رى تورک سزادراون. ئه‌مڕۆ یه‌کشه‌ممه ناوه‌ندى ڕاگه‌یاندنى هێزه‌کانى پاراستنى گه‌ل(هه‌په‌گه)، له‌سه‌ر چالاکیى گه‌ریلاکانى له هه‌رێمه‌کانى پاراستنى مه‌دیا دژبه سوپاى داگیرکه‌رى تورک، ڕاگه‌یه‌ندراوێکى بڵاوکرده‌وه. ده‌قى راگه‌یه‌ندراوى هه‌په‌گه: “هێزه‌کانى پاراستنى ئاسمانى شه‌هید ده‌لال ٢٠ى ئایار کاتژمێر ٢٠:١٠ له هه‌رێمى مه‌تینا له ئاسمانه‌وه له داگیرکه‌رانیاندا له گردى ئازاد. چالاکیه‌که به شێوه‌یه‌کى سه‌رکه‌وتوانه ئه‌نجامدرا. له چوارچێوه‌ى هه‌نگاوى شۆڕشگێرى هه‌ڵۆکانى زاگرۆسدا: ٢١ى ئایار کاتژمێر نزیکه‌ى ١٣:٠٠ – ١٤:٣٠ له هه‌رێمى زاگرۆس به چه‌کى قۆڕس له‌دژى داگیرکه‌ران له گۆڕه‌پانى قه‌لاى بێده‌وێ و گردى شه‌هید مونزور چالاکى ئه‌نجامدران. ٢٢ى ئایار کاتژمێر ٠٩:٣٠ له گردى مه‌رڤانۆس له‌دژى داگیرکه‌ران به چه‌کى قۆڕس چالاکى ئه‌نجامدرا. گورزى گه‌وره له داگیرکه‌راندرا، ژماره‌ى کوژراو و برینداره‌کانى دوژمن نه‌زانرا. ٢٢ى ئایار کاتژمێر له‌نێوان ١٢:٠٠ – ١٣:٠٠ له‌دژى داگیرکه‌ران له‌سه‌ر گردى شه‌هید به‌رخۆدان له هه‌رێمى زاپ به چه‌کى قۆڕس چالاکى ئه‌نجامدرا. ٢٣ى ئایارکاتژمێر ٠٥:٠٠ له گۆڕه‌پانى مه‌رڤانۆسى هه‌رێمى ئاڤاشین، له‌دژى داگیرکه‌ران له گردى کانى قڕێژ له دوو لاوه به شێوه‌یه‌کى کۆردینه چالاکى ئه‌نجامدرا. به‌ره‌ى یه‌که‌م له سه‌نگه‌ره‌کانیدا و سه‌نگه‌ره‌کانى به ته‌واوى له‌ناوبرد و داگیرکه‌ران که له ناویدابوون سزادران. به‌ره‌ى دووه‌مین له سه‌نگه‌رێکى دیکه‌یدا، به‌ڵام ژماره‌ى کوژراو و برینداره‌کانى دوژمن نه‌زانرا. له چوارچێوه‌ى هه‌نگاوى شۆڕشگیرى جه‌نگى خابوردا: ٢١ى ئایار کاتژمێر ٢٣:٠٠ له هه‌رێمى حه‌فتانین له‌دژى داگیرکه‌ران له‌سه‌ر گردى کۆردینه به چه‌کى ته‌رمال چالاکى ئه‌نجامدرا. له ئه‌نجامدا داگیرکه‌رێک سزادرا. ٢٢ى ئایار کاتژمێر ١٣:٠٠ له هه‌رێمى مه‌تینا، داگیرکه‌ران هه‌وڵیاندا بچنه ناو تونێله‌کانى شه‌ێ له گردى زه‌ندورا. هێزه‌کانمان رێگه‌یان نه‌دا داگیرکه‌ران نزیکى تونێله‌کان ببنه‌وه و له نزیکه‌وه له داگیرکه‌رانیاندا. له ئه‌نجامدا داگیرکه‌رێک سزادرا و ٢ داگیرکه‌ر بریندار بوون. داگیرکه‌ران ترسان و هه‌ڵهاتن، که‌لوپه‌لى سه‌ربازى خۆیان به‌جێهێشت و هێزه‌کانمان ده‌ستیان به‌سه‌ر ئه‌و که‌لوپه‌لانه‌دا گرت. ٢٢ى ئایار کاتژمێر ١٨:٠٠ له هه‌رێمى مه‌تینا له‌دژى داگیرکه‌ران له سه‌ر گردى ئازاد له دوولاوه به شێوه‌یه‌کى کۆردینه‌یى چالاکى ئه‌نجامدرا. له دوو لاوه له داگیرکه‌راندرا و ٤ داگیرکه‌ر سزادران. دواى چالاکیه‌که داگیرکه‌ران ناوچه‌که‌یان بۆردومان کرد و کاتژمێر ٢١:٠٠ هه‌لیکۆپته‌ره سکورسکیه‌کان لاشه‌ى کوژراوه‌کانیان گواسته‌وه بۆ هه‌رێمێکى دیکه. سوپاى داگیرکه‌رى تورک به هه‌لیکۆپته‌ر و فڕۆکه‌ى جه‌نگى هێرشى له‌به‌رانبه‌ر هه‌رێمه‌کانى پاراستنى میدیا ئه‌نجامدا. زانیارى فراوان له‌باره‌ى هێرشه‌کان به‌م شێوه‌یه‌یه: ٢١ى ئایار کاتژمێر له‌نێوان ٢٢:٤٥ و ٢٣:٣٠دا و ٢٢ى ئایار له کاتژمێر له‌نێوان ٢١:٠٠ و ٢٣:٠٠دا له هه‌رێمى مه‌تینا هه‌لیکۆپته‌ره‌کانى سکۆرسکى له‌سه‌ر گۆڕه‌پانى ده‌رارێ و کۆردینه ده‌ستیان به جموجووڵ کرد. ٢٢ى ئایار کاتژمێر له‌نێوان ٢١:٣٠ و ٢٣:٠٠ له گۆڕه‌پانى جیلۆى بچوک، قه‌لاى بێده‌و و پیتى تى هه‌رێمى زاپ له‌لایه‌ن هه‌لیکۆپته‌ره‌کانه‌وه بۆردومان کران. به هه‌لیکۆپته‌ر داگیرکه‌ران له‌سه‌ر گردى شه‌هید سه‌رخۆبون نیشتنه‌وه. ٢٢ى ئایار کاتژمێر له‌نێوان ١٨:٣٠ و ١٩:٠٠ باره‌گا سه‌ربازیه‌کانى سه‌ر سنور، به چه‌کى قۆڕس گه‌لى باسیاى هه‌رێمى ئاڤاشینیان بۆردومان کرد. له ئه‌نجامى بۆردومانه‌که‌دا له هه‌رێمه‌که ئاگر که‌وته‌وه و تا ئێستاش به‌رده‌وامه. ٢٢ى ئایار کاتژمێر له‌نێوان ٢١:٥٠ و ٢٣:١٠، له هه‌رێمى ئاڤاشین به هه‌لیکۆپته‌ر داگیرکه‌ران له مه‌رڤانۆس و مامڕه‌شۆ نیشتنه‌وه. له هه‌مانکاتدا گه‌لى باسیا و گه‌لى ئاڤاشین، به هه‌لیکۆپته‌ر بۆردومانکران. له هێرشه‌کاندا هیچ زیانێک به‌ر هێزه‌کانمان نه‌که‌وتووه.
هاوڵاتى وه‌زاره‌تى ڕۆشنبیریى حکومه‌تى هه‌رێم بڕیاریدا به‌ڕاگرتن‌و قه‌ده‌غه‌کردنى سه‌رجه‌م ئه‌و ڕیکلامانه‌ى که گۆرانیو ئاوازى فۆلکلۆرو هونه‌رمه‌ندانى کوردى تێدا به‌کارهێنراوه. له‌نوسراوێکى وه‌زاره‌تى ڕۆشنبیریدا که واژۆى حه‌مه‌ى حه‌مه‌سه‌عید وه‌زیرى رۆشنبیریى‌و لاوانى له‌سه‌ره، ئه‌وه خراوه‌ته‌روو، وه‌زاره‌تى ڕۆشنبیریى خاوه‌ندارێتى سه‌رجه‌م ئاوازه فۆلکلۆرییه‌کان ده‌کات که خاوه‌نه‌کانیان دیارنین. ده‌قى بریارى وه‌زیرى رۆشنبیرى و لاوانى حکومه‌تى هه‌رێم:
