هێمن حەسەن لەسایەی ئەردۆغان و باغچەلی پێشێلكردنی مافی مرۆڤ لەتوركیادا گەیشتووەتە ئاستی مەترسیدارو زیاتر لە (16) هەزار بەرپرس و ئەندام و لایەنگرانی هەدەپە لەزیندانەكانی توركیادان و رۆژانە دەیانی دیكەیان لێ دەستگیردەكرێت. تا دێت فشارەكان و دەستگیركردنی بەرپرس و پەرلەمانتارو ئەندامانی پارتی ئاشتی و دیموكراتی گەلان (هەدەپە) لەتوركیا فراوانتر دەبێت، ئەردۆغان بەپۆلیس و دادگا رووبەڕووی ئەو پارتە بووەتەوە، بەڵام هەدەپە رووبەڕووی ئەو هەوڵانە دەبێتەوە. لەدوای پڕۆسەی ئاشتی لەتوركیاو بەدیاریكراویش لەدوای كوژرانی دیلەكانی توركیا لەچیای گارە لەسەرەتای ئەمساڵدا حكومەتی توركیا بەبڕیاری رەجەب تەیب ئەردۆغان هەڵمەتێكی فراوانی دەستگیركردنی بەرپرس و پەرلەمانتارو ئەندامانی هەدەپەی دەستپێكردووە. لەئێستادا هەڵمەتی دەستگیركردنی هەدەپەییەكان گەیشتووەتە بەرزترین ئاستی خۆی و رۆژ بە رۆژیش ئەو فشارانە فراوانتر دەبێت و دۆسییەكی (٦٠٠) لاپەڕەیی لەدادگای دەستوری توركیا لەدژی ئەو پارتە كراوەتەوە. لەیەك هەفتەی رابردوودا تائێستا (١٢٣) بەرپرس و ئەندامی هەدەپە لەلایەن هێزە ئەمنییەكانەوە دەستگیركراوە كە لەناویان پەرلەمانتار»فاروق گەرگەرلی ئۆغڵو» هەیە، ئەمە تازەترین هەڵمەتی دەستگیركردنی هەدەپەییەكانە. فەلەكناس ئۆجای كە پەرلەمانتاری هەدەپەیە لەپەرلەمانی توركیا باس لەوە دەكات كەهەڵمەتی دەستگیركردنی بەرپرس و ئەندامانی هەدەپە بڕیاری سیاسییەو لەلایەن ئەردۆغانەوە دەردەچن و دادگاكانیش بۆ دژایەتی گەلی كورد بەكاردەهێنێت، پێشیوایە تەنیا كورد لەژێر ئەو هەڵمەتەدا نییە، بەڵكو هەموو لایەنە كۆمەڵایەتییەكان و سیاسییەكانی دەرەوەی ئەكەپە لەژێر هێرشدان. فەلەكناس ئۆجا لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»لایەنگرانی هەدەپە لە لایەنگرانی هەموو پارتەكانی تر بەرپرسیار و هۆشیارترن، زیندان گەلی ئێمەی نەترساندوەو ناشی ترسێنێت، ئێوە بینیتان نەورۆزی ئەمساڵ بەملیۆنان كەس لە هەموو توركیا لەگۆڕەپانەكاندا دژایەتی سیاسەتەكانی زوڵم و ستەمیان كردو پشتگیرییان لەهەدەپە كرد.» بەپێی ئامارێك كە هاوڵاتى لەژووری ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی هەدەپە وەریگرتووە لەدوای كۆتایی هاتنی پرۆسەی ئاشتی لەتوركیاو لەساڵی 2015ەوە لەباكوری كوردستان (16) هەزار و (600) بەرپرس و پەرلەمانتارو سەرۆك شارەوانی و ئەندامی پارتەكە دەستگیركراون. لەو ژمارەیە سێ هەزار و (٦٩٥) ئەندامی پارتەكە لەزینداندان كەتێیاندا (٩٣) سەرۆك بەشی ویلایەت و (١٩٤) سەرۆك بەشی بەڕێوەبەرایەتییەكان، (١٩) ئەندام پەرلەمانتاری ئێستاو پێشووی و (٢٣) ئەندامی كۆمەڵەی جێبەجێكردن، (٢٥) ئەندام لە ئەنجومەنی پارتەكەو زیاتر لەهەزارو (١٥٠) سەركردە لەلقەكانی هەدەپە لەشارو شارۆچكەكان و كەسانی دیكەی ئەو پارتەی تێدایە. لەئێستادا بە بڕیاری حكومەت و پەرلەمانی توركیا حەوت پەرلەمانتار و (١٥) ئەندامی لیژنەی جێبەجێكردنی هەدەپەی وەك بارمتە گرتووەو كارەكانیان راگیراوە، ئەوانیش لەژێر هەڕەشەی دەستگیركردن و دوورخستنەوەدان. وەزارەتی ناوخۆی توركیا زیاتر لە (100) ئەندامی پارتەكەیان لەئەنجومەنی شارەوانیەكان لەپۆستەكانیان دوورخستووەتەوە و (١١٩) ئەندامی دیكەشیان لەشارەوانییەكان دەستگیركردووە و دووانیشیان لێ زیندانی كردوون. رەمزیە یاشار سەرۆك شارەوانی یوكسەكۆڤا بووەو ئێستا لەكارەكەی دوورخراوەتەوە، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت» هەدەپە سەركەوتنی مەزنی لە شارەوانیەكان بەدەستهێنا، بەڵام ئەكەپە شارەوانییەكانی داگیركردو كوتادەی بەسەر دەنگی گەل و دیموكراسیدا كرد، هەموو ئەمانە داگیركارین و ترسە لەهەپەدەپە». هەروەها یاشار پێشیوابوو دوورخستنەوەی سەدان سەرۆك شارەوانی و دەستگیركردنیان گەلی كورد لەهەڵبژاردنی داهاتوو سارد ناكاتەوەو ناشی ترسێنێت، بۆیە پێشبینی دەكات كە ئەمجارە هەدەپە سەركەوتنی زیاتر تۆمار دەكات و هاوپەیمانیەتی ئەپەكەو مەهەپە تووشی شكستی گەورە دەبنەوە. سەرەتای مانگی رابردوو داواكاری گشتی كۆماری داوای دۆسییەكی دیكەی لەدژی هەدەپە كردەوە كە رێگە بەچالاكی سیاسیی (600) كەس نەدرێت كە پەروین بوڵدان و میتحەت سانجار هاوسەرۆكانی هەدەپەشی تێدایە. لەدۆسییەكەدا داوا كراوە ماوەی پێنج ساڵی تەواو چالاكی و كاری سیاسی لە (600) سیاسی كورد قەدەغە بكرێت كە لەنێویاندا ئەم كەسانە هەن، سەڵاحەدین دەمیرتاش، سڕی سورەیا ئۆندەر، سەباحات تونجەل، فیگەن یوكسەكداغ شەنئۆغڵو، پەروین بوڵدان، سەزای تەمەللی، میتحەت سانجار، مەرال دانش بەشتاش، نورسەل ئایدۆغان، سەلما ئرماك، ئەرتوغرول كویركچو، ئایهان بیلگەن، لەیلا زانا و ئەحمەد تورك. هەر بەپێی ئەو ئامارەی كە لەهەدەپەوە دەست هاوڵاتى كەوتووە لەدوای ساڵی ٢٠١٥وە نزیكەی (300) هەزار گەنجی كورد لەباكوری كوردستان بەهۆی هەڕەشەو فشارەكانەوە روویان لەئەوروپاو هەرێمی كوردستان كردووە كە لەناویاندا (170) هەزاریان ئەندامی هەدەپە بوون و پەرلەمانتاریشیان تێدایە كە ناسراوترینیان» عوسمان بایدەمیر»ە. رۆژنامەی حوڕیەتی توركی مانگی شوباتی ئەمساڵ بڵاویكردەوە كە وەزارەتی ناوخۆی توركیا دەستیكردوە بەدروستكردنی دوو زیندانی گەورە، یەكێك لەشاری ئامەدی باكوری كوردستان و ئەوی تریش لە ئەستامبوڵ كە جێگای سەدان هەزار زیندانی دەبێتەوەو دەبنە گەورەترین زیندانی توركیا. عومەر چەلیك ئەندامی رێكخراوی مافی مرۆڤ لەشاری ئامەد لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت» پێشێلكردنی مافی مرۆڤ لەتوركیادا گەیشتووەتە ئاستی مەترسیدار، خەڵكانێكی زۆر بەتایبەت گەلی كورد بەناڕەواو بەیاسایەكی سیاسی دەخرێنە زیندانەوە، كاتێكیش زیندانی دەكرێن و نادادپەروەرانە حكوم دەدرێن، لەزینداندا لە هەموو مافێك بێبەشە». چەلیك جەختی لەوەكردەوە لەزیندانەكاندا كە زۆرینەیان كوردن لەهەر ژوورێكدا سێ ئەوەندەی رێژەی ئاسایی خۆی زیندانی تێكراوەو زیندانییەكان لەبارودۆخێكی خراپ ژیان بەسەردەبەن بەهۆی نەبوونی جێگاوە. تەنیا لەمانگی رابردوودا پەرلەمانی ئەوروپا سێ جار داوای لەتوركیا كرد كەهەڵمەتی دەستگیركردنی هەدەپە رابگرێت و سەڵاحەدین دەمیرتاش و پەرلەمانتارەكانی دیكە ئازاد بكات، هاوكات دادگای یەكێتی ئەوروپا مانگی رابردوو دووجار بڕیاری بێتاوانی دەمیرتاشی دەركرد، بەڵام توركیا رەتیكردەوە ئازاد بكرێت. هەفتەی رابردوو جارێكی دیكە دادگای سزا قورسەكانی ئەدەنە سزای چوار ساڵ و شەش مانگ زیندانی بۆ سەڵاحەدین دەمیرتاش پەسند كرد، هاوكات داواكاری گشتی توركیا داوای سەپاندنی شەش ساڵ و هەشت مانگ زیندانی بۆ پەرلەمانتاری هەدەپە «فاروق گەرگەرلی ئۆغڵو» دەكات كەهەفتەی رابردوو دەستگیركرا. ئیبرو جونای وتەبێژی هەدەپە ئاماژە بەوە دەكات كە هەڵمەتێكی دەستگیركردن و توندوتیژی ناڕەوا لەسەر پارتەكەی هەیە و زیندانەكانی توركیا پڕكراون لەئەندامانی هەدەپەو ئازادیخوازانی كورد. ئیبرۆ جونای لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»دەسەڵاتی ئەكەپەو مەهەپە دەیەوێت سیاسەت و هەڵبژاردنەكانی داهاتووی توركیا بێ هەدەپە دیزاین بكات، چونكە ئەوان دەزانن ئەگەر هەدەپە هەبێت ناتوانن لە هەڵبژاردنی داهاتوو سەركەون، بۆیە ئەوان هەڵمەتی دەستگیركردن و داخستنی هەدەپە بەڕێوە دەبەن». هاوكات وتەبێژەكەی هەدەپە ئەوەشی دووپاتكردەوە كەچەند هەڵمەتی دەستگیركردن و زیندانیكردن لەسەر هەدەپە بێت دەستبەرداری پارتەكەو مافەكانی گەلی كورد نابن و ئامادەن تادوا ئەندامیان بچنە زیندان بۆ بەرگریكردن لەمافی گەلی كوردو رووبەڕووبوونەوەی سیاسەتەكانی ئەردۆغان و باخچەلی. هەڵمەتی دەستگیركردنی بەرپرس و ئەندامانی هەدەپە بەشێوەیەكی بەرنامە بۆداڕێژراو لەدوای كودەتاكەی 2016وە دەستیپێكرد، سەرجەمی بیانووی ئەو هەموو دەستگیكردن و دورخستنەوەو زیندانیكردنەش تۆمەتی هاوكاریكردن و بانگەشەكردن و ئەندام بوونە لەپارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) كە توركیا لەدژی بەرپرسانی هەدەپە لەپۆستە حكومییەكاندا بەكاریدەهێنێت
شاناز حەسەن چاودێرێكی سیاسی و خاوەن دكتۆرایەك لەزانستە سیاسییەكان ئاماژە بەوە دەدات كە هەركاتێك ئۆپۆزسیۆن لایەنەكانی دەسەڵات ناشرین دەكات كاردانەوەی بەدوادادێت و ئەوانیش لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆن ناشرین دەكەن، بەڵام بەپێویستی دادەنێت پێكەوە كار بۆ خزمەتكردنی هاووڵاتیان بكەن. سارا یونس كاكل، ماستەرو دكتۆرا لە زانستە سیاسییەكان لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى دەشڵێت:» ناتوانین بڵێین هەرێمی كوردستان تەواو دیموكراتییە، واتە سەد لەسەد دیموكراتیەو هەموو بنەماكانی دیموكراتی تێدایە، هەندێك لەبنەماكانمان هەیە وەك بوونی هەڵبزاردن و بوونی حزبی سیاسی، لەدیموكراتیەتیش هەندێك شت هەیە سنوردارە،وەك دەربڕینی بیروڕا. هاوڵاتى : ئەم دۆخە سیاسییەی لەهەرێمدا هەیە خەڵكی بێتاقەت كردووە، لایەنە سیاسییەكان دەبێت چی بكەن تا ئەم دۆخە كۆتایی بێت؟ سارا یونس: ئەو دۆخەی ئێستا هەرێم پێیدا تێدەپەڕێت زۆربەی كات دەستی دەرەكی دەوری هەبووە لەسیاسەتی ناوخۆی هەرێم بۆ پاراستنی بەرژەوەندی تایبەتی خۆیان لەهەرێم، نەك بۆ پاراستنی كوردو بەرژەوەندی كورد، دەبێت كەسانی سیاسی و حوكمڕانی كورد ئەوە بزانن، چونكە شەڕی چەندین وڵات لەناوچەكاندا لەسەر هەرێم بەرجەستەی دەكەن، بۆیە دەبێت ئێمە بەرژەوەندی خۆمان و ئەوان پێكەوە ببەستینەوە و بەرژەوەندیی ئەوان بێڕێزی بەرامبەر بەرژەوەندیی ئێمە نەكات، ئەوە خاڵێكی بنەڕەتی و سەرەكیە كەكار دەكاتەسەر دۆخی سیاسی هەرێم. ڤایرۆسی كۆرۆناش كاریگەری زۆری هەبووە، چونكە كاریگەری لەسەر ئابوری وڵات كرد، كەئەوەش بێگومان راستەوخۆ پەیوەندی بەسیاسەتی وڵاتەوە هەیە كە تاچەند ژێرخانەكەی باش و پتەو بووە، چونكە سیاسەت و ئابوری پەیوەندییەكی راستەوانەیان پێكەوە هەیە، ئێمەش ژێرخانێكی ئەوەندە بەهێزمان نەبوو تا بەرگەی پەتای كۆرۆنا و هاتنی داعش بگرێت، نەبوونی یەكڕیزی ناو ماڵی كورد كە دووبارە كاریگەرییەكەی زۆر دەبێت، چونكە ناكۆكی لایەنەكان ئەوەندەی خزمەت بەلایەنی دەرەكی كورد دەكات خزمەت بەكورد خۆی ناكات. هاوڵاتى : پێتان وایە پارتی و یەكێتی دەبێت چۆن مامەڵە بكەن لەم دۆخەی ئێستادا كەحكومەتیان بەدەستەوەیە؟ سارا یونس: پێویستە هەموو حزبەكان لەخزمەتی میللەتی كورد بن، نەك لەخزمەتی حزبەكانیان بن، ئێستا لەلایەن ئەو دوو حزبەوە زۆرترین شت كە گوێمان لێدەبێت هەوڵی چاكسازییە كە من هیواموایە سەربگرێت، چونكە پێویستی بە هاریكاری زیاتری حزبەكان هەیە، دەبێت هەوڵی چاكسازی لەلایەن هەردوو حزبەوە هەبێت و لابردنی بیرۆكەی دوو ئیدارەیی، لەهزری هاووڵاتیان، كەبەداخەوە دوای ئەوەندە ساڵە باسی دوو ئیدارەیی بكرێت، نەهێشتنی فكری جیاكاری زیندوكردنەوەی هەستی نەتەوایەتی پێش حزبیبوون كوردبوون پێویستە،چونكە ئەوە ئەركی حزبەكانە تاچەند هەستی نەتەوایەتی لای كادیر و ئەندامانیان دروست دەكەن. هاوڵاتى : پێتان وایە سیستمی هەرێم دیموكراسییە؟یان جۆرێكە لەدیكتاتۆریەت؟ بەدڵنیاییەوە دیكتاتۆریەت نییە، چونكە نیزامی پێشووی بەعس دیكتاتۆری بوو، بەڵام ناتوانین بشڵێین تەواو دیموكراتییە، واتە سەد لەسەد دیموكراتیەو هەموو بنەماكانی دیموكراتی تێدایە، هەندێك لەبنەماكانمان هەیە وەك بوونی هەڵبزاردن و بوونی حزبی سیاسی، له‌هه‌موو دونیا هیچ ولاتیك نمونه‌ی دیموكراسی ته‌واو نییه، لەدیموكراتیەتیش هەندێك شت هەیە سنوردارە،وەك دەربڕینی بیروڕا، زیادەڕۆیی بیروڕای بەرامبەرەكەت نەكەی، دەتوانین بڵێین سیستمی سیاسی كوردستان، تێكەڵاوە، لەنیوان ریاسی و پەرلەمانی، واتە بوونی دەسەڵاتی تەشریعی و تەنفیزی و سەرۆكی هەرێمت بەهەڵبژاردن هەڵبژێردراوە،بۆیە دەتوانین بڵێین سیستمی حوكمڕانی هەرێم تێكەڵاوە و دورە لەدیكتاتۆریەت. هاوڵاتى : پێتان وایە كابینەی نۆیەم حكومەتێكی پۆلیسییە؟ سارا یونس: حوكمی پۆلیسی واتە ئەو كاتە دێت لەدوای ئینقیلاب، كۆمەڵێك یان دەستەیەكی سەربازیی دێن،حوكمڕانی وڵاتەكە دەكەن كەهێزی ئەمنی حوكمڕانی دەكەن و بەهێزن، بەدەسەڵاتەكەیان خەڵكی دەچەوسێننەوە، لەیەك حزب هیچ حزبێكی دیكە دەوری نیە، بەڵام كە سەیری هەرێم دەكەی، حزبی سیاسی زۆر و ئۆپۆزسیۆن و ئەوانەی حوكمڕانی دەكەن سەربازیی نین، شێوازەكەشیان لەحوكمی پۆلیسی ناچێت، بۆیە ئەوە زۆر هەڵەیە. هاوڵاتى : ئۆپۆزسیۆن لەزۆر وڵاتدا هاوكاری دەسەڵات دەكات بۆ چاكسازی؟ بەڵام لەهەرێمی كوردستاندا بەریەكەوتنەكان جیاوازەو دەچێتە بواری شەخسییەوە؟ سارا یونس: ئۆپۆزسیۆن یەكێكە لە بنەماكانی دیموكراتییەت و خزمەت بە بنەماكانی دەكات، ئۆپۆزسیۆن كۆمەڵە كەسانێكن بیروڕایان دژی ئەم حكومەتەی ئێستایە، كەیەكێك لەئامانجەكانی خزمەتكردنی هاووڵاتیانە نەك چەواشەكاری، بەداخەوە ئەوانەی لەهەرێمدا هەن، ناتوانین بڵێین ئۆپۆزسیۆنی راستەقینەن، چونكە ئەوكاتە دەبنە راستەقینە كە هیچ كەسێك نەتوانێت، تەداخولی ئامانجی سەرەكی حزبەكەو دەستی دەرەكی دەتوانێت بەئاسانی بەرژەوەندیەكانی خۆی لەڕێی ئەوانەوە بگەیەنێت، یەكێك لەهەرە ئامانجە سەرەكیەكانی پاراستنی ئاشتی و ئارامی ناوچەكەیە، نەك كێشەی كۆمەڵایەتی و ئابوری بكاتە كێشەی سیاسی و حكومەت ناشرین بكات لەبەر چاوی خەڵك، پێویستە بە بەرنامەی داڕێژراو لەگەڵ حكومەت كار بكات، بۆیە بێگومان كە ئۆپۆزسیۆن حزبەكانی دیكە ناشرین دەكات، هەموو كارێك كاردانەوەی خۆی هەیە، بۆیە ئەوانیش ئۆپۆزسیۆن ناشرین دەكەن. هاوڵاتى : ئەگەر لایەنەكان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بەیەك لیست بوونایە؟كورد كۆدەنگی و یەكدەنگی بۆ دروست دەبێت؟ سارا یونس: بێگومان كە باسی هەڵبژاردن دەكرێت لەسنوری عێراق واتە بە هەموو نەتەوەكانەوە بەشدار دەبن،بۆیە بێگومان بە لیستێكی یەكگرتوی بەهێزی یەك دەنگ و یەك هەڵوێست، بەهێزترە هەم بۆ لایەنی دەرونیش كاریگەریی دەبێت لەسەر نەتەوەكانی دیكە كە بەهێزی خۆی پیشان دەدات، بۆیە پێویستە لەبری ئەوەی دژایەتی یەكتر بكەین، پێویستە بەلیستێك قودرەت و توانای خۆمان دەربخەین، كە لەڕاستیدا ئەمە شێوازە یاسایی و گونجاوەكەیە، بەڵام ئەمان لەسەر چ بنەمایەك دەڕۆن بەو شێوازە نازانم، چونكە ناكرێت بۆ پاراستنی بەرژەوەندی حزبەكەیان كار بكاتە سەر بەرژەوەندیەكان و مافە دەستوریەكانی گەلی كورد. هاوڵاتى : پێتانوایە ئەم هەڵبژاردنەی عێراق كەبڕیارە لەمساڵدا ئەنجامبدرێت دەریدەخات لایەنە سیاسییەكان متمانەیان چەند كەمبووەتەوە لای خەڵك؟ سارا یونس: یێگومان هەموو هەڵبژاردنێك دەریدەخات خەڵك متمانەی چەندە بەو حزبە سیاسییانە، واتە ئومێدیان هەیە یان نا بەرەو باشتربوونی بارودۆخەكە بێگومان كاریگەری دەبێت و دەشیبینین، بەڵام وەك كورد زۆرم پێ ناخۆشە كە لاوازی حزب و لایەنێك بووبێتە كەمی دەنگدانی خەڵك، چونكە ئەمە هەڵبژاردنی سنوری هەرێمی كوردستان نیە باس لەنوێنەری خۆمان لەناو پەرلەمانی عێراق دەكەین، بۆیە پێویستە خەڵكەكە متمانەیان لەدەست نەدابێت. هاوڵاتى : بەشێك لەحزبەكان پێكەوە هاوپەیمانی دروستدەكەن، بۆ نموونە هاوپەیمانی یەكێتی و گۆڕان، بەڵام وەك باسدەكرێت پارتی نیگەرانە؟ سارا یونس: وتەیەك هەیە دەوترێت لەناو سیاسیەتدا دۆستی بەردەوام و دوژمنی بەردەوام نیە، بەڵكو بەرژەوەندی بەردەوام هەیە، بەڵام ئەوە باس نەكراوە لەناو یەكڕیزی میللەتێك یان لەناو حزبەكاندا ئەمە بكرێت، بەڵكو لەناو وڵاتانی دراوسێی یان وڵاتێك لەگەڵ وڵاتێكی دیكە لەوانەیە ئەمرۆ دۆست بێت، بەڵام بەیانی دۆست نەبێت. وڵاتان لەنێوان خۆیاندا ئەم وتەیە دەیانگرێتەوە، باس لەیەك نەتەوە ناكات و ناگونجێت، چونكە ئەوە دووفاقی زۆری پێوە دیارە، گۆڕان لەیەكێتی جیابووەتەوە چونكە مەبدەئیان یەك نەبووە، ئەمڕۆ بۆ مەبدەئەكان بۆ یەكبوونەو ئەمە راست نیە، چونكە هەر هەموویان مەبدەئیان جیاوازە، بە بیڕورای من مۆركی تایبەتی پێوە دیارە وەك مۆركی حزبی، لەبەر بەرژەوەندی و خزمەتی خۆیان دواتر حزبەكەیان و هیچ بەرژەوەندیەكی نەتەوەیی پێوە دیار نیە، ئەمە ئەمڕۆ یەكیانگرتووە دژایەتی كێ دەكەن، بۆیە ئەمە شتی وانابێت چونکە دوای تەواوبوونی بەرژەوەندییەكان دەچینەوە خاڵی سفر. هاوپەیمانێتی لایەنەكان بەتایبەت گۆڕان و یەكێتی تەنها بۆ هەڵبژاردنی عێراقەو تەسەور ناكرێت سبەی بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانیش هەمان هاوپەیمانێتی بكەن. هاوڵاتى : ئێستا هەموو كەس هەڵدەستێت لەسیاسەتدا قسە دەكات و خۆی بەسیاسەتمەدارو پسپۆر دەزانێت؟ هۆكارەكەی دەسەڵاتە یان بێزاری خەڵكە؟ سارا یونس: هەرێمی كوردستان وای لێهاتووە هەموو كێشەیەك كراوە بەسیاسەت و بە حوكمڕانی هەرێمی كوردستانەوە، خەڵكەكە لەلایەنی كۆمەڵایەتی یان ئابوری و رۆشنبیری بێت بەسیاسی دەكرێت ئەوكات دەكرێتە بەردەستی خەڵكەوە، بەتایبەت میدیاكان خەڵكیان والێكردووە هەموو بابەتەكان بەسیاسی دەخەنە بەردەست هاووڵاتیان، بۆیە وا خۆیان دێتە بەرچاو لەسیاسەتدا زۆر كەسێكی كامل و تەواون، چونكە میدیاكان چۆن شتەكە ببینن بەو شێوەیە خەڵكەكە ئاراستە دەكەن، ئەوەش لەئەنجامی نەبوونی میدیای سەربەخۆیە، هەرچەندە رۆژنامەی هاوڵاتى هەیە وەك رۆژنامەیەكی سەربەخۆ، بەڵام بەڕاستی میدیای سەربەخۆمان نییە لەهەرێمی كوردستاندا وەك دەسەڵاتی چوارەم كە روونكردنەوە لەسەر ئەو پرسانە بدات، زۆرم پێخۆشە وەعی سیاسی لای خەڵك هەبێت بەڕاستی و دروستی نەك بەو شێوەیەی كە هەیە.
هەڵۆ سەربەست ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا رۆژی شەممەی رابردوو 1ی ئایار بەفەرمی دەستی كرد بەكشانەوەی هێزەكانی لەئەفغانستان، كۆتایی ئەو پرۆسەیەش دەبێتە كۆتایی جەنگێك، 20 ساڵی خایاند. دوای ئەوەی ساڵی 2001 بەدوای هێرشەكانی سێپتەمبەری سەر نیویۆرك و واشینگتۆندا، ئەمریكا ئەفغانستانی داگیركرد بۆ لە ناوبردنی قاعیدە و تاڵیبان، بەڵام چاودێران دەڵێن، لێرەوە ماوەیەكی پڕ گومان لەو وڵاتە دەستپێدەكات، چونكە رۆژ بەڕۆژ دەسەڵاتی تاڵیبان بەرەو زیاتربوون دەچێت. بەرپرسە ئەمریكییەكان دەڵێن پرۆسەی كشانەوەكە ماوەیەكە دەستی پێكردووە و دانانی بەرواری یەكی ئایار تەنیا بەروارێكی رەمزییە، چونكە ئەو بەروارە بۆ كۆتاییهاتنی پرۆسەكە دانرابوو كاتێك ئیدارەی پێشوی ئەمریكا بەسەرۆكایەتی ترەمپ، لەشوباتی 2020دا لەگەڵ بزوتنەوەی تاڵیباندا لە دەوحەی پایتەختی قەتەر گەیشتنە رێككەوتن. ساڵی 2001 ئەمریكا بەسەرۆكایەتی هاوپەیمانیەتییەك ئەفغانستانی داگیركرد، دیارترین وێستگەكانی ئەو جەنگە (20) ساڵەیە ئەمانەن: جەنگ لەدژی تیرۆر لە 7ی تشرینی یەكەمی 2001، دوای كەمتر لەمانگێك لەهێرشەكانی 11ی سێپتەمبەر، جۆرج دەبلیو بۆش سەرۆكی ئەمریكا، دوای ئەوەی رژێمی تاڵیبان رەتیكردەوە ئوسامە بن لادن سەرۆكی رێكخراوی قاعیدە رادەست بكات، ئۆپراسیۆنی «ئازادیی هەمیشەیی» لەئەفغانستان راگەیاند و لەچەند هەفتەیەكدا وڵاتەكەی داگیركرد. دوای داگیركردنی عێراق لە 2003دا لەلایەن ئەمریكاوە، سەرنجەكان لەسەر ئەفغانستان نەمان و ئەوەش بووە دەرفەتێك تیایدا تاڵیبان و رێكخراوەكانی تر ریزەكانیان رێكبخەنەوە و پێگەكانیان لەباشورو رۆژهەڵاتی وڵاتەكە پتەوبكەن. جەنگێكی لەیاد كراو دوای داگیركردنی عێراق لە 2003دا لەلایەن ئەمریكاوە، سەرنجەكان لەسەر ئەفغانستان نەمان و ئەوەش بووە دەرفەتێك تیایدا تاڵیبان و رێكخراوەكانی تر ریزەكانیان رێكبخەنەوە و پێگەكانیان لەباشورو رۆژهەڵاتی وڵاتەكە پتەوبكەن. 100 هەزار سەرباز كۆتاییەكانی 2009 بەچەند مانگێك دوای هەڵبژاردنی، باراك ئۆباما سەرۆكی ئەوكاتی ئەمریكا، وێڕای ئەوەی لەسەر ئەو بەڵێنە هەڵبژێردرابوو كە دەیوت كۆتایی بەجەنگی عێراق و ئەفغانستان دەهێنێت، بەڵام ژمارەی سەربازەكانی لە ئەفغانستان بۆ (68) هەزار بەرزكردەوە. لەكانونی یەكەمی ئەو ساڵەشدا (30) هەزار سەربازی تری ناردو جەختیكردەوە كەدوای (18) مانگ دەستدەكات بە كشانەوە، بەڵام «زیاتركردنی سەربازەكان لەئێستادا بۆ ئەوەیە تا ئەوكاتە تاڵیبان بێ هێز بكرێت و دامەزراوەكانی حكومەت بەهێز بكرێت». كوژرابی بن لادن شەوی 1/2ی ئایاری 2011 ئوسامە بن لادن سەرۆكی قاعیدە، لەئۆپراسیۆنێكی هێزە تایبەتەكانی ئەمریكادا كوژرا. كۆتایی پرۆسە جەنگییەكان لە 31ی كانونی یەكەمی 2014 هاوپەیمانیی باكوری ئەتڵەسیی (ناتۆ) كۆتایی بەئەركە سەربازییەكانی هێنا لەئەفغانستاندا، بەڵام هێشتا (12) هەزار و (500) سەربازی بیانی لەوڵاتەكەدا بوون، كە نۆ هەزارو (800) یان ئەمریكی بوون و بەهۆی ئەو كەمبوونەوەیەوە دۆخی ئاسایش بەتەواوی داڕما، چونكە تاڵیبان بەهێز بوەوەو هاوكات رێكخراوی داعش دەستیكرد بەچالاكی. پاڵپشتی ئەمریكی لە 21ی ئابی 2017، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەوكاتی ئەمریكا، هەڵوێستێكی پێچەوانەی لێدوانەكانی پێشوی راگەیاند. بەوەی جەختیكردەوە كەهێزەكانی ئەمریكا تاڕاگەیاندنێكی تر لەئەفغانستان دەمێننەوەو هەزارەها سەربازیشی بۆ پاڵپشتی ناردە ئەو وڵاتەو گەورەترین بۆمبی نا ناوەكیشی لەدژی پێگەكانی داعش بەكارهێنا، كە بە (دایكی بۆمبەكان) ناسراوە. ژمارەی سەربازەكانیشی بەرزكردەوە بۆ زیاتر لە (14) هەزار. گفتوگۆ هاوینی 2018 واشینگتۆن و نوێنەرەكانی تاڵیبان گفتوگۆی نهێنی و راستەوخۆیان لەدەوحەی پایتەختی قەتەر دەستپێكرد كە بزوتنەوەی تاڵیبان لەوێ نوسینگەیان هەیە. گفتوگۆكان بە سەرۆكایەتی نێردەی تایبەتی ئەمریكا (زاڵمای خەلیل زاد) بوو و پەیوەستبوو بەكەمكردنەوەی بوونی سەربازیی ئەمریكا لەئەفغانستان و لەبەرامبەریشدا ئەمریكا داوای لە تاڵیبان كرد رێگربێت لەئەوەی وڵاتەكە ببێتە پەناگەیەكی ئارام بۆ گروپە تیرۆریستییەكانی وەك قاعیدە و داعش. چەند جارێك گفتۆكان راگیران و ئەمریكا كەوتەوە بۆردومانكردن. رێككەوتنێكی مێژویی لە 29ی شوباتی 2020 ئەمریكاو تاڵیبان رێككەوتنێكی مێژوییان لەدەوحە واژۆكرد. بەپێی ریككەوتنەكە تاوەكو ئایاری 2021 دەبێت سەرجەم هێزە بیانییەكان لەئەفغانستان بكشێنەوە، لەبەرامبەر گەرەنتیی ئەمنی و بەڵێننامەی تاڵیباندا كە كردەوە توندوتیژییەكان كۆتایی پێبهێنێت و لەگەڵ حكومەتی كابول بكەوێتە گفتوگۆ. لە 12ی كانونی یەكەمی هەمان ساڵ، یەكەم گفتوگۆی ئاشتی لەنێوان حكومەت و یاخیبووەكاندا، لەدەوحە دەستیپێكرد، بەڵام لەچەند مانگی رابردودا تیرۆركردنی رۆژنامەنوس و دادوەر و پزیشك و كەسانیتر لەچالاكوانە مەدەنییەكان زیادیكردو واشینگتۆن و كابول بەرپرسیارێتییەكەیان خستە ئەستۆی تاڵیبان و ئەویش رەتیكردوە. كشانەوەی هێزەكان لە 14ی نیسانی 2021دا جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند تا 11ی سێپتەمبەرو ساڵیادی هێرشەكان، ئەو دوو هەزارو (500) سەربازە دەكشێنێتەوە كە لەئەفغانستاندا ماون و لە 29ی هەمان مانگدا ناتۆ كشانەوەیەكی هەمەئاهەنگی هێزەكانی ئۆپراسیۆنی (پشتیوانیی حازم)ی دەستپێكرد كە بەكۆی گشتی نۆ هەزارو ( 600) سەرباز لە (36) وڵاتەوە بەشدارن تێیدا. بەو شێوەیە، دوای (20) ساڵ جەنگ و هەزاران قوربانی و ملیارەها دۆلار خەرجیی و زیان، هێزەكانی ئەمریكا كە بۆ لەناوبردنی تاڵیبان چوونە ئەفغانستان، وڵاتەكە جێدەهێڵن، بەڵام هێشتا تاڵیبان ماوەو ڕۆژ بەڕۆژ بەهێزتر دەبێت، بەتایبەتی لەگەڵ نەمانی هێزە ئەمریكییەكاندا.
هاوڵاتى . دهۆك زیاتر لەشەش مانگە بەدەل بەرواری دەستگیركراوەو تائێستا دادگایی نەكراوەو پەڕاوی لێكۆڵینەوەی لەلایەن دادگای لێكۆڵینەوەی ئاسایشەوە جارێكی دیكە ڕەوانەی دادگای تاوانەكانی دووی هەولێر كراوە تا رۆژی دادگایی كردنی بۆ دیاری بكرێت. رێڤینگ یاسین، پارێزەری بەدەل بەرواری لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت:»ناردنی پەڕاوەكەی بۆ دادگای تاوانەكانی دووی هەولێر راستە، لە رێكەوتی 24ی مانگی رابردوو رەوانە كراوەو تەنیا ئەوە ماوە رۆژی دادگاییكردنەكەی دیاری بكرێت». ناوبراو جەختی لەوەكردەوە كە پەڕاوەكە هیچ شتێكی نوێی تێدا نییە. «تۆمەتەكە هەر ئەوەیە كە مامۆستا بەدەل ویستوویەتی ئاسایشی هەرێمی كوردستان تێكبدات». رێڤینگ یاسین وتیشی:» ئێمە كۆمەڵێك داواكاریمان پێشكەشی دادگا كردووە، لەوانە داخستنی دۆسیەكەی مامۆستا بەدەل، چونكە نابێت كەسێك دووجار لەسەر كەیسێك دادگایی بكرێت». پێشتر بەدەل بەرواری لەدهۆك تاوانبار كرابوو بەیاسای خراب بەكارهێنانی مۆبایل، لەسەر ئەم دۆسەیە ماوەی (27) رۆژ لەزیندان راگیرابوو بڕی دوو ملیۆن دینار غەرامە كرا. «تۆمەتەكەی ئێستاش هەمان شتە لەڕووی ناوەڕۆكەوە، مامۆستا بەدەل تائێستا هیچ دانپێدانانێكی نییە، دانی بەو تۆمەتەدا نەناوە كە درواتە پاڵی و رەتیكردووەتەوە»، پارێزەرەكەی بەرواری وا دەڵێت. كوڕێكی بەدەل بەرواری ئاماژە بەوە دەدات تائێستاش چارەنووسی دیارنیە كەئایا ئازاد دەكرێت یا وەكو ئەو رۆژنامەنووسانەی دیكە دادگایی دەكرێت. ئاری بەدەل ، كوڕی مامۆستا بەدەل بەرواری لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»هەر لەمانگی تشرینی یەكەمی 2020 باوكم لەهەولێر زیندانیكراوەو لەهەمووی ناخۆشتر نازانین باوكم لەسەر چ تاوانێک دەستگیركراوەو بۆچی ئەوەندە مانگە راگیراوە». كوڕەكەی ئەوەی خستەڕوو لەم ماوەیەدا سەردانی هەموو بەرپرسانی ئەمنی و حزبییان لەسنوری پارێزگای دهۆك كردووە كەهەوڵ بۆ ئازادكردنی باوكی بدرێت. ئاری ئەوەی روونكردەوە كە هەر دوو هەفتە جارێك قسە لەگەڵ باوكی دەكات « كاتێك قسەی لەگەڵ دەكەین گلەیی لەشوێنی خۆیان دەكات و دەڵێت شوێنمان تەنگە، دۆخی تەندروستی ئەوەندە خراپ نیە وەك ئەوەی هەندێك میدیا باسی لێوە دەكەن، زەعیف بووە ، دەڵێت دكتۆر هەیە لەو شوێنەیە، بەڵام خۆی حەب ناخوات». هاوكات داوای لەهەموو لایەنە سیاسییەكان و بەرپرسان كرد باوكی بۆ ئازادبكەن «زۆر بیری باوكم دەكەم دەمانەوێت پێش جەژنی رەمەزان بێتەوە بۆ ماڵ و هەموومان دڵخۆش بكات». رۆژی 15-2-2021 دادگای تاوانەكانی دووی هەولێر یەكەم دانیشتنی سەبارەت بەدۆسیەی حەوت چالاكوان و رۆژنامەوانی دەستگیركراوی بادینان ئەنجامدا، تێیدا پێنج كەسیان بەتۆمەتی «سیخوڕی و هەوڵدان بۆ تێكدانی ئاسایشی هەرێمی كوردستان» یەكی بەشەش ساڵ زیندانیكردن سزادا. ئەوكات دۆسیەكانی هەریەك لەبەدەل بەرواری و ئومێد حاجی لەلایەن دادگای تاوانەكانی دووی هەولێرەوە گەڕێندرایەوە بۆ ئاسایشی گشتی و دادگای لێكۆڵینەوەی ئاسایش، چونكە وەك باسكرا دۆسیەكانیان كەموكوڕیی لێكۆڵینەوەی هەبووە.
هاوڵاتى زیاد جه‌بار رایده‌گه‌یه‌نێت، هه‌موو وه‌زاره‌ته‌كان هه‌نگاویان ناوه بۆ جێبه‌جێكردنى چاکسازی لە مووچە، ئاماژه به‌وه‌شده‌كات له مانگى حه‌وته‌وه ده‌ستكراوه به جێبه‌جێكردنى پرۆسه‌ى چاكسازى له كۆتایى مانگى 10 راپۆرتێك گه‌یشتووه و دواكه‌وتووه، ئه‌بوایه له مانگى داهاتوودا سێیه‌م راپۆرت بگه‌یشتایه. زیاد جه‌بار، سه‌رۆكى لیژنه‌ى دارایى له په‌رله‌مانى كوردستان له كۆنگره‌یه‌كى رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاندووه، هه‌موو راپۆرته‌كه بریتى بوون له‌و رێنمایى و په‌یڕه‌وانه‌ى كه له ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران و تایبه‌ت به جێبه‌جێكردنى یاساكه ده‌رچواندبوو، بۆ هه‌ڵسه‌نگاندى راپۆرته‌كه به پێویستمان زانى چوار وه‌زیرى حكومه‌تى هه‌رێم بانگهێشت بكه‌ین بۆ په‌رله‌مانى كوردستان تا ورده‌كارى و رونكردنه‌وه‌ى زیاترمان بده‌نێ له‌سه‌ر هه‌نگاوى چۆنیه‌تى جێبه‌جێكردنى یاساكه له لایه‌ن لیژنه‌ى داراییه‌وه كۆمه‌ڵێك تێبینى زۆرمان هه‌بووه. ناوبراو ئاماژه‌ى به‌وه‌شكردووه، وه‌زیرى دارایى و وه‌زیرى شه‌هیدان و وه‌زیرى ناوخۆ و وه‌زیرى پێشمه‌رگه و سكرتێرى لیژنه‌ى باڵاى چاكسازى له حكومه‌تى هه‌رێم له كۆبونه‌وه‌كه ئاماده‌بوون. هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى خسته ڕوو، له مانگى حه‌وته‌وه ده‌ستكراوه به جێبه‌جێكردنى پرۆسه‌ى چاكسازى له كۆتایى مانگى 10 راپۆرتێك گه‌یشتووه و دواكه‌وتووه، ئه‌بوایه له مانگى داهاتوودا سێیه‌م راپۆرت بگه‌یشتایه، به‌ڵام ئه‌مڕۆ دووه‌م راپۆرت گه‌یشتووه، هه‌موو وه‌زاره‌ته‌كان هه‌نگاویان ناوه بۆ جێبه‌جێكردنى یاساكه به‌شێكى موچه‌كانیان شایه‌نى گۆڕانكارین پێویستى به پێداچونه‌وه‌یه. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 4ى ئایارى 2021، کاتژمێر 11:00ـی کۆبوونەوەکەی پەرلەمان بەڕێوەچوو، لەبارەی راپۆرتی دووەمی چاکسازی لە مووچە، دەرماڵە، بەخشین، ئیمتیازاتەکان و خانەنشینی حکومەتی هەرێم کۆدەبێتەوە و هەڵسەنگاندن بۆ چۆنیەتی جێبەجێکردنی یاساکە و هەنگاوەکانی جێبەجێکردنی .
ماردین نورەدین رۆژانە چەندەها پڕۆگرامی خێرخوازی لەكەناڵە تەلەفزیۆنیەكانی هەرێمی كوردستان پەخش دەكرێت، بەتایبەت لەمانگی رەمەزاندا زیاتر دەبێت، ئەندامێكی پەرلەمانی كوردستان دەڵێت:» خێركردن دەبێت شاراوەبێت و ئەوەی ئێستا بنەماكانی ئیسلامی تێدا جێبەجێ ناكرێت»، بەڵام مامۆستایەكی ئاینی پێیوایە متمانە كەمبووەتەوەو ئەوەش هۆكاری ئاشكراكردنی كاری خێرخوازییە. وەیسی سەعید ئەندامی فراکسیۆنی پارتی لەلیژنەی ئەوقاف و كاروباری ئاینی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت: «كاری خێرخوازی كارێكی زۆر پیرۆزە، بەتایبەت بووەتە نەریتێك خەڵكی ئێمە ساڵانە لەمانگی رەمەزانی پیرۆز ئەنجامی دەدەن، بەڵام ئیسلام كۆمەڵێك پڕەنسیپی گرنگی داناوە، بەهیچ شێوەیەك ئەم كارە خێرخوازییە نابێت كاریگەری لەكەسایەتی مرۆڤەكان بكات، تەنانەت لەفەرمایشتێكی پیرۆزی پێغەمبەردا هاتووە دەستی راستە كە دەبەخشێت دەستی چەپە ئاگای لێ نەبێت، مەبەستەكە ئەوەیە دەبێت بەو شێوە بەشاراوەیی بێت». هەروەها وتیشی:» بۆیە بەداخەوە لەهەرێمی كوردستان بۆتە نەریتێكی ناشرین كە لەگەڵ پرەنسیپەكانی ئاینی پیرۆزی ئیسلام و مافی مرۆڤ یەكناگرێتەوە، زۆر خەڵك كاری خێرخوازی خۆی نمایش دەكات یاخود بۆ پڕوپاگەندەی هەڵبژاردن و چالاكی سیاسی بەكاری دەهێنێت». ئەو پەرلەمانتارە ئاماژەی بەوەشكرد ئێستا لەهەرێمی كوردستان یاسایەكی تایبەت بەكاری خێرخوازی نییە، زۆر گرنگە لەئایندەدا كار بۆ ئەو پرسە بكرێت، بەتایبەت بابەتی كۆكردنەوەی زەكات كەیەكێكە لە روكنەكانی ئاینی ئیسلام پێویستە بكرێتە پڕۆژەیاسا لەهەرێمی كوردستان و كاری لەسەربكرێت. هەروەها پەرلەمانتارەكەی لیژنەی ئەوقاف پێشیوابوو «ئەگەر هاتوو ئەم بابەتە لەچوارچێوەیەكی یاسا رێكبخرێت ئەوە دەتوانرێت بەشێوەیەكی دادپەروەرانە ئەم زەكاتە ساڵانە بەسەر خەڵكی پێویست و هەژارو كەمدەرامەت دابەشبكرێت، ببێتە هۆكارێك بۆ ئەوەی رێژەی هەژاری كەمببێتەوە». مامۆستایەكی ئاینی لەسلێمانی دەڵێت كەمبوونەوەی متمانە لەنێوان خەڵكدا وای كردووە كاری خێرخوازی بەئاشكرا بكرێت و ئەوەش لایەنی ئەرێنی و نەرێنی هەیە. مەلا ئەحمەد قامیشی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت: « بۆ ئەوەی ئەو كەسەی پارەكەی بۆ ناردوون بۆ ئەو رێكخراوە بەچاوی خۆی بەرهەمەكە ببینێ و بزانێت لەبەرئەوەی ئەمڕۆ متمانە زۆر كەم بووە، بۆ ئەوەی متمانەكە بزانێت كە ئەمە ئەو پارەیەیە كە بۆ ئەو شوێنە خەرج كراوە، هەم لەلایەكەوە دڵنیابێت كە ئەو پارەیە نەخوراوە، پاشانیش چالاكییە بۆ ئەو لایەنەی كە دەیكات». دەربارەی دەركەوتنی رووخساری ئەو كەسانەی خێرو زەكات وەردەگرن، ئەو مامۆستا ئاینییە پێیوابوو پێویستە دەموچاوەكان بەتەواوی پیشان نەدرێت بۆ ئەوەی لەناو خەڵك بەچاوێكی دیكە نەبینرێن. قامیشی وتیشی:»دەڵێت مرۆڤ كە راوەماسی بكات تەڕ دەبێت، تۆ ئەگەر داواكاری شتێك بكەی هەندێ شتیش هەیە دەبێت سەبری لەسەر بگری، یان ئەوەتا ئەو كەسە دەبێت قەناعەتی هەبێت و دان بەخۆیدا بگرێت، خۆ بەڵێ خێر بەنهێنی باشترە، بەڵام ئەو سیقەو متمانەیە نەماوە». «ئەگەر حكومەتێكی ئیداری باش هەبێت ئەوا وەزارەتی كاروباری كۆمەڵایەتی دەبێت هەڵبسێت بەو شتانە ئەوە ئیشی ئەوانە، بەڵام چی بكەین ئەگەر ئەوە نەبێت لەوە چاكترمان دەستناكەوێت»، ئەو مامۆستا ئاینییە وای وت
هاوڵاتى وتەبێژی بزوتنەوەی گۆڕان رایگەیاند "ئێمە لەگەڵ دەستورێکداین کە شەفاف بێت و یاسا تیایدا سەروەر بێت، ئاماژه به‌وه‌شده‌كات لەم قۆناغەدا دەمانەوێت خەڵک لە خۆمان رازیکەین و ببینە نمونەیەکی جوان. دلێرعەبدولخالق، وتەبێژی بزوتنەوەی گۆڕان ئەمڕۆ سێ شەممە 4ی ئایاری 2021 لە كۆنگره‌یه‌كى رۆژنامەوانیدا ئەوەشی خستەڕوو، "ئێمە بە سەرۆکایەتی هەرێممان وتووە لەگەڵ فراوانی ئازادییەکانداین و مافی چالاکوان و رۆژنامەنوس زیاتر بپارێزرێت." باسی لەوەشکردووە، "کاری لە پێشینەی ئێمە موچە و کۆتایهێنانە بە لێبڕینی موچە و ئێمە لەگەڵ چاکسازیداین و دەمانەوێت لەم قۆناغەدا خەڵکی خۆمان لە خۆمان رازیکەین و ببینە نمونەیەکی جوان." بزوتنەوی گۆڕان، بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی عێراق لەگەڵ یەکێتیدا هاوپەیمانێتییەکی پێکهێناوە.
شاناز حەسەن دابەشكردنی موچەی خانەنشینی لەنێو قەرەباڵغییەكی زۆرو نۆرە وەستاندا كەچەندین كاتژمێری دەوێت سەرەڕای بوونی مەترسییەكانی بڵاوبوونەوەی كۆرۆنا وایكرد كۆمپانیای ئاسیا سێڵ و بەشی حەواڵە پێشنیاری دابەشكردنی موچەكانیان لەڕێگەی ئۆنلاینەوە بكەنە پڕۆژەیەك و بیدەنە وەزارەتەكان وەك هاوكارییەك بۆ خانەنشینان، بەڵام زیاتر لەساڵێكە پڕۆژەكە لەلای ئەنجومەنی وەزیرانەو وەڵامنەدراونەتەوە سەرەڕای داواكاری پارێزگاری سلێمانی. هەڤاڵ ئەبوبەكر، پارێزگاری سلێمانی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت:»بەهۆی قەرەباڵغییەكی زۆر لەكاتی دابەشكردنی موچەی خانەنشیندا رەزامەندیمان لەسەر پڕۆژەكی ئاسیاسێڵ دا بۆ دابەشكردنی موچە بەشێوەی نەختینەو پڕۆژەكەمان نارد بۆ ئەنجومەنی وەزیران، بەڵام تائێستا وەڵاممان وەرنەگرتۆتەوە». ناوبراو داوای لەحكومەتی هەرێم كرد رەزامەندی لەسەر ئەو پڕۆژەیە بدات كە كارئاسانییەكی تەواوەتی بۆ خانەنشینان و بانكەكان و تەواوی هاووڵاتیان دەكات بەتایبەت لەم دۆخەدا. بەرپرسی بەشی فرۆشتنی ئاسیا حەواڵە دەڵێت:» ئاسیا حەواڵە توانای هەیە، لەڕۆژێكدا (100) هەزار كەس موچە وەربگرێت لەڕێگەی ئەم سیستمەوە». كاوان خالید، بەرپرسی بەشی فرۆشتنی ئاسیا حەواڵە، لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت:»ئاسیا حەواڵە زۆر بواری جیاواز جیاواز دەگرێتەوە كە یەكێك لەوانە موچەدانە لەڕێگەی ئەلیكترۆنییەوە، پارەكانیان وەربگرن». ناوبراو ئاماژەی بۆ ئەوەكرد لەدوای بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا پڕۆژەیەكیان پێشكەش بەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی و وەزارەتەكان كردووە بۆ دابەشكردنی موچە لەڕێگەی ئاسیا حەواڵەوەو لەوەزارەتەكان پەسەندكراو تاگەیشتە ئەنجومەنی وەزیران تائێستا وەڵام نەدراونەتەوەو هۆكارەكەی نازانن. هاوكات جەختی لەوەش كردەوە» ئێمە كۆمپانیایەكی خۆماڵین ئامانجمان ئەوەیە، خزمەتی هاووڵاتیان بكەین و سێكتەری دارایی لەم وڵاتەدا پێشبخەین، چونكە زۆر گرنگە بەشێوازێكی تەقلیدی موچە وەرنەگرین و لەزۆربەی وڵاتان سەركەوتوو بووە». تائێستا كۆمپیانیای ئاسیا سێڵ بەشی ئاسیا حەواڵە كۆنتاكتیان لەگەڵ چەندین كۆمپانیای كەرتی تایبەت و رێكخراو و رێكخراوی نێودەوڵەتی هەیە لەڕێگەیەوە موچەكانیان دەگەیەننە كارمەندانیان كەزیاتر لە (40) هەزار بۆ (50) هەزار كارمەند لەم رێگەیەوە لەسەرانسەری عێراق موچەی پێوەردەگرن، كە لەسەدا 90ی ئەو رێژەیە لەهەرێمی كوردستانن
.jpg)
هاوڵاتى ئیدارەی کۆشکی سپی بە فەرمی بڕیاری بەرزکردنەوەی ژمارەی وەرگرتنی ساڵانەی پەنابەرانی دەرکرد. جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، "من فەرمانێکی سەرۆکایەتی پەسند دەکەم بۆ دەستپێکردنی کاری زیاتر لەپێناو دووبارە کارکردن بە پرۆگرامی هاوکاریکردنی پەنابەران وەک پێویستییەکی جیهانی. ئەم فەرمانە وا دەکات بچینەوە ئەو پێگەیەی کە بتوانین وەرگرتنی ساڵانەی کۆچبەران بگەڕێنینەوە بۆ 125 هەزار لە ئیدارەی بایدن - هاریسدا." ئەو جووڵەیەی بایدن کۆتاییهێنان بوو بە سیاسەتێکی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی پێشووی ئەمریکا کە ژمارەی وەرگرتنی پەنابەرانی ساڵانەی بۆ تەنیا 15 هەزار کەمکردبووەوە. لە هەنگاوی یەکەمدا بایدن ژمارەکەی بۆ 62 هەزار و 500 پەنابەر بەرزکردەوە، بڕیاریشی داوە ساڵی داهاتوو ئەمریکا وەرگرتنی ساڵانەی پەنابەران بگەیێنێتە 125 هەزار، واتە بۆ دۆخی پێش ترەمپ. زیکە میلەر، رۆژنامەڤانە و دەڵێت، "سەرۆک بایدن، کاتێک چووە نووسینگەی سەرۆکایەتی و لەکاتی هەڵمەتەکانی هەڵبژاردنیشدا پەیمانی دابوو سیاسەتی دۆناڵد ترەمپ سەبارەت بە کۆچبەری کۆتایی پێبهێنێت، کە ئەمە هەوڵی چوار ساڵەی ئیدارەی پێشوو بوو. بایدن پێی وایە وەرگرتنی پەنابەران خەسڵەتێکی ئەمریکایە و پێویستە قەبارەی وەرگرتنی ساڵانە بەرزبکرێتەوە." جگە لەو فەرمانە، بایدن پلانێکیشی سەبارەت بە هەمان پرۆسە بۆ کۆنگرێس ناردووە، بەپێی پلانەکە: 22 هەزار پەنابەر لە ئەفریقا، 6000 لە رۆژهەڵاتی ئاسیا، 4000 لە ئەوروپا و ناوەڕاستی ئاسیا، 5000 لە ئەمریکای لاتین و کاریبی، 13 هەزار لە باشووری ئاسیاوە و هەروەها 12 هەزار و 500 پەنابەری دیکەش لە شوێنە جیاوازەکانی دیکەوە وەردەگرێت. هەر بەپێی پلانەکەش لە مانگی ئۆکتۆبەری ساڵی داهاتوودا ئەو ژمارانە دوو هێندە دەبنەوە. ئەوە لەکاتێکدایە لە شەش مانگی رابردوودا بەپێی ئاماری وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا تەنیا 2000 پەنابەر لە ئەمریکا وەرگیراون. ئیدارەکەی بایدن دەبێت مامەڵە لەگەڵ کۆچبەرە نایاساییەکانیشدا بکات کە لە دەستبەکاربوونی بایدنەوە تاوەکو ئێستا نزیکەی 300 هەزار لە ئەمریکای لاتینەوە پەڕیونەتەوە بۆ وڵاتەکە.
هاوڵاتى بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئاو و ئاوەڕۆ لەوەزارەتی شارەوانی رایگەیاند، رێنماییەکانی تایبەت بە بەستن و خوێدنەوەی پێوەری ئاوی ماڵان و وەرگرتنی پارەی هاوبەشانی ئاو کەساڵی 2018 دەرچووە، هەموارکرایەوە و وەرگرتنی پارەی هاوبەشانی ئاو بەلەبەرچاوگرتنی دۆخی هاوڵاتیان بەڕێژەیەکی بەرچاو کەمکراوە. ئاری ئەحمەد، بەڕێوەبەری گشتی ئاو و ئاوەڕۆ لەوەزارەتی شارەوانی رایگەیاند، پێشوتر بەگوێرەی رێنمایی ساڵی 2018 کەتایبەت بوو بە بەستن و خوێدنەوەی پێوەری ئاوی ماڵان لەخەرجکردنی 30 تا 60 مەترسێجا 600 دینار لەهاوڵاتیان وەردەگیرا، بەڵام لەئێستادا بۆ 450 دینار کەمکراوەتەوە. ئاماژەی بەوەشکرد، پێشوتر بەرامبەر خەرجکردنی زیاتر لە 60 مەترسێجا ئاوی ماڵان 2000 دینار لەهاوڵاتیان وەردەگیرا، بەڵام لەئێستادا بۆ 600 دینار کەمکراوەتەوە و بۆ شوێنە بازرگانییەکانیش بەهەمان شێوە پارەی ئاو کەمکراوەتەوە.
هاوڵاتى نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، هەمو هەوڵی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان بۆ ئەوەیە کە یەکڕیزی نێوان لایەنەکان بپارێزن و لەبارەی دەستورەوە لەگەڵ لایەنەکان لە گفتوگۆدان و هەوڵی جددی هەیە مەسەلەی دەستور چارەسەر بکرێت. سەرۆکی هەرێمی کوردستان ئەمڕۆ سێ شەممە 4ی ئایاری 2021 لەسلێمانییە و لەگەڵ بزووتنەوەی گۆڕان، یەکێتی و حیزبی سۆسیالیست کۆدەبێتەوە. نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لەدوای كۆبونەوەی لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان بۆ میدیاكان رایگەیاند، ناتوانین له‌م قۆناغه‌دا باس له هاوپه‌یمانێتى لایه‌نه‌كان بكه‌ین، دوای هەڵبژاردنەکان پێویستە هەماهەنگی لە نێوان لایەنە سیاسییەکاندا هەبێت. سەرۆکی هەرێمی کوردستان لەبارەی ناوەڕۆکی کۆبوونەوەکانله به رۆژنامه‌وانى راگه‌یاند، "پێشتر کۆبوونەوەیەکمان کرد لە سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان و لەو کۆبوونەوەیەدا بڕیارماندا سەردانی حیزبەکان بکەین و لەگەڵ حیزبەکان هەوڵی جیددی بدەین بۆ ئەوەی ئەو کێشانەی لە هەرێمی کوردستان هەن، کەمیان بکەینەوە." سەرۆکی هەرێم ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد "ویستویانە "هەوڵ بدەین لەسەر دەستوور هەندێک بیروبۆچوون ئاڵوگۆڕ بکەین لەگەڵ حیزبەکان." سەرۆکی هەرێمی کوردستان ده‌ڵێت، دوای هەڵبژاردنیش پێویستە کۆدەنگی لەنێوان حیزبەکان هەبێت، گوتی، "پێویستە هەموو حیزبەکان چوارچێوەیەک بدۆزنەوە بۆ هاوئاهەنگی، چونکە ئەگەر هەموومان پێکەوەبین، ئەوکاتە دەتوانین هەندێک لەو دەستکەوتانەی خۆمان لە بەغدا جێبەجێ بکەین، ئەگەر پەرتەوازە بین، بەبێ شک، هەرێمی کوردستان زەرەرمەندی یەکەم دەبێت و هەموو هەوڵی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستانیش بۆ ئەوەیە بتوانین ئەو یەکڕیزییە دروست بکەین." ئەوەشی خسته ڕوو، لەگەڵ هەموو لایەنەکان لە کۆبوونەوە و گفتوگۆدان بۆ دانانی میکانیزمێک کە ئەوەش کاری پەرلەمان دەبێت. "بەڵام بە دڵنیاییەوە هەوڵی جیددی هەیە بۆ ئەوەی دەستوور جێبەجێ بکرێت." کۆبوونەوەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان و بزووتنەوەی گۆڕان نزیکەی کاتژمێرێکی خایاند. دواتر سەردانی دەباشانی کرد و لەگەڵ یەکێتی کۆبووەوە.
هاوڵاتى حاکم شێخ لەتیف رایگەیاند، دەستەی سزایی دادگای پێداچونەوەی ھەرێم کە لە پێنج دادوەر پێکدێن بەزۆرینەی دەنگی سێ دادوەر سزای بەندکردنی رۆژنامەنوسان و چالاکوانانی بادینانی پەسەند کرد. حاکم شێخ لەتیف، دادوەر و شارەزایی دەستوری لەپەیجی تایبەتی خۆی لەفەیسبوک ئەمڕۆ سێ شەممە 4ی ئایاری 2021 رایگەیاند، "بەداخەوە دەستەی سزایی دادگای پێداچونەوەی ھەرێم کە لە پێنج دادوەر پێک دێن بەزۆرینەی دەنگی سێ دادوەر سزای بەندکردنی رۆژنامەنوسان و چالاکوانانی بادینانی پەسەند کرد". ئاماژەی بەوەشکردوە، بڕیارەکەی دادگا "رۆژێکی رەش و وەرچەرخانێکی ترسناکە لەروی بەکارھێنانی دادگا بۆ سزادانی سیاسی ، ناوبانگی ھەرێمیش زیاتر ناشیرین دەکات". پەیوەست بە رێکاری یاساییش بۆ هەڵوەشاندنەوەی بڕیارەکانی دادگا حاکم شێخ لەتیف باسی لەوەکردوە، "تاکە رێگا مابێ ئەوەیە کە سەرۆکی ھەرێم لەئاستی وتەکانی خۆی بێ و بڕیارێکی لێبوردنی تایبەتیان بۆ دەربکات، چونکە پێش بینی ناکرێت تازە دەستەی گشتی دادگای پیداچونەوەش بریارەکەی بۆ بگۆڕدێت یان بیەوێت بیگۆرێت ئەگەر داوای راستکردنەوەش بکرێت". ئەوەشی خستوەتەڕو، جارێ بڕیارەکەی دادگای پێداچونەوەی هەرێم "چاپ و واۆ نەکراوە ھیوادارین چاوی پێدا بخشێنەوە، چونکە باش دەزانن بێ گوناحن و تاوانیان نەکردوە، ھەروەک چۆن دادگای تاوانەکانی دھۆک پێشتر لە کەیسی ھاوشێوەی مامۆستا بەدەل بەرواری بریاریدابوو کە ئەوەی مامۆستا بەدەلی پێ تاوانبار کراوە تاوان نیەو دەچێتە خانەی ئازادی رادەربڕین و رەخنە گرتنەوە". رۆژی 16ی شوبات دادگای تاوانه‌كانی دوی هه‌ولێر بڕیاریدا به‌شه‌ش ساڵ زیندانیكردن بۆ پێنج چالاکوان و رۆژنامەنوسی سنوری بادینان بەتۆمەتی (کۆکردنەوەی زانیاری قەدەغەکراو، کارکردن بۆ گروپی چەکداری و پێدانی زانیاری بە لایەنی دەرەکی، بەمەبەستی تێکدانی ئاسایشی کوردستان). بڕیارەکەی دادگای هەولێر بەگوێرەی مادەی 21ی سزادانی عێراقی بو کەتایبەتە بە تێکدانی ئاسایشی هەرێم و کارکردنی بۆ لایەنی دەرەکی، بڕیارەکەش لەسەر ئاستی ناوخۆ و نێودەوڵەتی ناڕەزایی لێکەوتوەتەوە. ئەو رۆژنامەنوس و چالاکوانانەی بڕیارەکەیان بۆ دەرچووە بریتین لە (شێروان شێروانی، ئه‌یاد كه‌ره‌م، گوهدار محه‌مه‌د ئه‌مین، شڤان سه‌عید و هاریوان عیسا)، بەوتەی ئاسۆ ئاشم پارێزەری دەستگیرکراوەکان و ئەو پەرلەمانتار و چالاکوانانەی ئامادەی دانیشتنەگەی دادگا بون راگیراوەکان سەرجەم تۆمەتەکانیان رەتکردوەتەوە و دانیان بەهیچ شتێکدا نەناوە کە تاوان بێت و ھیچ بەڵگەیەکی سەلمێنەر نەبوە تاوانباریان بکات، لەئەنجامیشدا دادوەر شەش ساڵ حوکمیداون. ئەو کەسانەی ناڕازین لەبڕیارەکانی دادگا باوەڕیانوایە پێویست بو ئەو کەسانە بەیاسای ژمارە (35)ی رۆژنامەگەری و یاسای ژمارە (11) خۆپیشاندانەکان لەهەرێمی کوردستان مامەڵەیان لەگەڵدا بکرێت، چونکە ئەو کەسانە هاوڵاتی مەدەنی رەخنەگرو بێ چەکن بەپێی دەستوری عێراق مافی ئازادی رادەربرینیان پێداوە، داواش دەکەن حکومەتی ھەرێمیش واز لە تەحەدا و فشارخستن بۆ سەر دەستەڵاتی دادوەری بھێنێت و بە نیشتیمانییانە مامەڵە لەگەڵ راگیراوەکان بکات.
شاناز حەسەن وەزارەتی دارایی و ئابووری حكومەتی هەرێمی كوردستان رەزامەندیدا لەسەر خەرجكردنی (24) ملیار دینار بۆ پرۆژەكانی پارێزگای سلێمانی و هەڤاڵ ئەبوبەكر دەڵێت:» تەرخانكردنی ئەو بڕە بودجەیە هەنگاوی یەكەمە بۆ بوژاندنەوەی سلێمانی». وەزارەتی دارایی و ئابوری رەزامەندیی دا، لەسەر خەرجكردنی بڕی (24) ملیارو (318) ملیۆن دینار بۆ تەواوكردنی (22) پڕۆژەی خزمەتگوزاریی پێویست و جێبەجێكردنی چوار پڕۆژەی ستراتیژی نوێ بۆ سنوری یەكە كارگێڕییەكانی پارێزگای سلێمانی. دوای راوێژو كۆبوونەوەی پارێزگاری سلێمانی لەگەڵ سەرۆكی یەكە كارگێڕییەكانی سنوری پارێزگای سلێمانی؛ لەسەر داخوازیی پارێزگای سلێمانی بەنووسراوی ژمارە (7931) لە 29/11/2020دا بۆ سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان، سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران، بەنووسراوی ژمارە (2557) لە 25/2/2021 و دوای كۆبوونەوەیان رەزامەندیی درا لەسەر خەرجكردنی بڕی (24) ملیارو (318) ملیۆن دینار بۆ تەواوكردنی (22) پڕۆژەی خزمەتگوزاریی پێویست و جێبەجێكردنی چوار پڕۆژەی ستراتیژی نوێ بۆ سنوری یەكە كارگێڕییەكانی پارێزگای سلێمانی. هەریەك لەو پڕۆژانە پێش 2010 دەست كراوە بەجێبەجێكردنیان و دواتر بەهۆی هاتنی داعش و قەیرانەكانەوە كاركردن تیایاندا راگیراوەو بەڕێژەی لەسەدا (90)یان تەواو بووە، واتە لەسەدا (10)یان ماوە تەواو ببن، هەریەكەیان پڕۆژەی خزمەتگوزارین بەتایبەتی رێگاوبان. هەڤاڵ ئەبوبەكر، پارێزگاری سلێمانی، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت: « ئەمە (18) پڕۆژەی كۆنن، خزمەتگوزارین، پێویستن بۆ هاووڵاتیان پێیان تەواو دەكرێت كە تەنیا چوار پڕۆژەی نوێ هەیەو یەك پڕۆژەی دیكە كە لەناو خشتەكەدا باس نەكراوە بۆ رێگاوبانی گەڕەكی شێخان لەسەیدسادق واتە دەكاتە (23) پڕۆژە كە لەسنوری پارێزگای سلێمانی بەو پارەیە كاریان تێدا دەكرێت». پارێزگاری سلێمانی باسی لەوەشكرد ئەو هەنگاوە، هەنگاوێكی گرنگ و شایستەیە بەئاڕاستەی دەستپێكردنەوەی پڕۆژە وەستاوەكان و جێبەجێكردنی پڕۆژەی نوێ لەپێناوی خزمەتكردنی زیاتری هاووڵاتیان و دابینكردنی خزمەتگوزارییەكان و دروستكردنی دەرفەتی كارو بوژانەوە لەهەموو ناوچە جیاجیاكانی هەرێمی كوردستاندا». پارێزگاری سلێمانی جەختی لەوە كردەوە ئەم پڕۆژانە هەموویان گرنگن و وتی:» بەڕاوێژ لەگەڵ یەكە كارگێڕییەكان پڕۆژەكان هەڵبژێردراون و دیاریكراون كە كامیان بۆ هاووڵاتیان سودی هەیەو پێویستە زووتر تەواو بكرێت». هەڤاڵ ئەبوبەكر ئەوەشی روونكردەوە پڕۆژەی دیكەش هەیە كە تەواونەكراون و وتی: « پڕۆژەكانی دیكەش هێشتا تەواونەكراون و لەوەزارەتی پلاندانانن، كە بەكۆی گشتی (340) ملیار دینار بۆ ئەم دەڤەرە دانراوە بۆ تەواوكردنی پڕۆژەكان و ئەم بڕە پارەیە قۆناغی یەكەمەو ئومێد دەكەین قۆناغی ترو هەنگاوەكانی تریش بەردەوام بێت». ئەندامێکی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی، تەخانكردنی ئەو بڕە بودجەیە بە» تەنها پینەكردنی پڕۆژەكان» وەسفدەكات. رەمەزان نامیق، سەرۆكی لیژنەی پلان و پڕۆژەكان لەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی، لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت:» لەپارێزگای سلێمانیدا، بەسەدان پڕۆژە هەیەو تەواو نەبوون لەدوای ساڵی 2010وە راگیراون بەهۆی نەبوونی بودجەوە، بۆیە لەئێستادا ریزبەندییەك كراوە بۆ ئەو پڕۆژانە بەپێی رێژەی تەواوبوونی و گرنگی و ئەو پڕۆژانەی كەخزمەتگوزارین هێنراونەتەوە پێشەوە هەم بۆ بەرژەوەندی هاووڵاتیان و هەم بۆ پڕۆژە خزمەتگوزارییەكان زیاتر ئەركیان لەسەرەو بەماوەیەكی تر وایانلێدێت ئەو بەشەی كە تەواو بووە دەڕوخێت و دەبێت دووبارە لەسەرەتاوە بنیات بنرێتەوە». هەروەها جەختی لەوەش كردەوە دەبوایە بودجە بۆ تەواوبوونی هەموو پڕۆژەكان تەرخانبكرایە، چونكە پڕۆژە هەیە لەسەدا 5ی تەواو بووەو راگیراوە چاوەرێی تەرخانكردنی بڕی (100) ملیار بوون بۆ تەواوكردنی پرۆژەكان، وتیشی:» ئەو (24) ملیار دینارە تەنیا پینەكردنێكەو پڕكردنەوەی بەشێكی كەمی پێداویستی شاری سلێمانیە».
هاوڵاتى فڕۆکەکانی تورکیا ناوچەی گەلی هەسپا لە نزیک گوندی بازێ لە ناحیەی کانی ماسێ بۆردوومان دەکات. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه فڕۆكه جه‌نگیه‌كانی توركیا چه‌ندجارێك گه‌لی "هه‌سپا"یان له نزیك گوندی بازێ له ناحیه‌ی كانی ماسی سنوری پارێزگای دهۆك بۆردومانكردوه، له‌ناو ناحیه‌كه‌شه‌وه ده‌نگی موشه‌كه‌كان بیستراون. رۆژی 23ی (نیسان/4)ی 2021، ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان سه‌رۆكی توركیا ئۆپه‌راسیۆنێكی سه‌ربازیی بۆ هێرشی ئاسمانی و زه‌مینی دژی پارتی كرێكارانی كوردستان رایگه‌یاند و ئاشكراشیكرد، شوێنه‌ی جێبه‌جێكردنی ئۆپه‌راسیۆنه‌كه هه‌رێمی كوردستانه. دوای ده‌ستپێكردنی ئه‌و ئۆپه‌راسیۆنه، هێزه‌كانی پاراستنی گه‌ل "هه‌په‌گه" رایگه‌یاند، له‌چوارچێوه‌ی هێرشه‌كانی توركیا، هه‌ڵمه‌تی شۆرشگێڕی "هه‌ڵۆكانی زاگرۆس"یان له‌دژی سوپای ئه‌و وڵاته ده‌ستپێكردوه. له‌ناوه‌ڕاستی مانگی (حوزه‌یران/6)ی 2020ه‌وه، توركیا هێرشی ئاسمانی و زه‌مینی بۆ سه‌ر ناوچه سنوریه‌كانی هه‌رێمی كوردستانی به‌چڕی ده‌ستپێكردوه و له تا ئێستاش به به‌رده‌وامی روبه‌ڕوبونه‌وه له‌نێوان گه‌ریلاكانی پارتی كرێكارانی كوردستان و سوپای توركیا روده‌دات.
هاوڵاتى هۆشیار زێباری وەزیری پێشووتری دەرەوەی عێراق ئاشكرای كرد سبەی شاندێكی گرنگی ئیدارەی نوێی ئەمریكا سەردانی عێراق دەكات. هۆشیار زێباری وەزیری پێشووتری دەرەوەی عێراق و ئەندامی مەکتەبی سیاسیی پارتی لە هەژماری خۆیدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی (توویتەر) بە زمانی عەرەبی نووسیویەتی "سبەی شاندێكی گرنگی ئیدارەی نوێی ئەمریكا بۆ یەكەم جار سەردانی عێراق دەكات، كە پێكهاتوون لە نوێنەرانی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا و ئاسایشی نیشتمانیی ئەمریكا". هەروەها نووسیویەتی زۆربەی هێزە سیاسییەكان لەگەڵ هەبوونی هاریكاری و هاوپەیمانی ستراتیژیین لە نێوان هەردوو وڵاتدا. لە بەشێكی تریشدا نووسیویەتی كە لە بەرژەوەندیدا نییە ئامانجی شاندەكە بریتی بێت لە خاترانە و دڵڕاگرتن بۆ سیاسەتەكانی ئیدارەی نوێی ئەمریكا لە ناوچەكە، بەڵكو پێویستە راشكاو بن.
