ئەمڕۆ دووشەممە، 10ـی تشرینی دووەمی 2025، مەسرور بارزانى سهرۆكى حکوومەتی ههرێمى كوردستان، پێشوازی لە محەممەد ئەلحەسسان نوێنهرى تایبهتیی سكرتێرى گشتيى نهتهوه يهكگرتووهكان له عێراق و سەرۆکی نێردەی ( یوونامی UNAMI) کرد. لە کۆبوونەوەدا، دوایین پەرەسەندن و گۆڕانکارییەکانی دۆخی گشتیی عێراق و ناوچەکە و ئامادەکارییەکانی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەران تاوتوێ کرا . هەردوولا هاوڕابوون لەسەر پێویستیی بەڕێوەچوونی پرۆسەی هەڵبژاردن لە کەشێکی ئارام و دیموکراتیانەی دوور لە پێشێلکاریی. هەروەها خوازیاربوون ئەنجامەکانی هەڵبژاردن ببێتە هۆی بەدیهێنێنانی ئاسایش و سەقامگیریی و چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکوومەتی فیدراڵ لەسەر بنەمای دەستوور و باشتربوونی دۆخی خزمەتگوزارییەکان و ژیانی گشت هاووڵاتییانی عێراق.
کارەبای سلێمانی رایگەیاند، لەسەر داواکاریی وەزیری کارەبا، 13 موڵکی کۆمپانیای چاڤی دەخەنە زیادکردنی ئاشکراوە بۆ فرشتن، کە شاسوار عەبدولواحید خاوەندارییان دەکات. ئەمڕۆ دووشەممە، 10-11-2025 کارەبای سلێمانی بڵاویکردەوە، "بەڕێوەبەرایەتیی جێبەجێکردنی دووەمی سلێمانی، لەسەر داوای بریکاری داواکار (وەزیری کارەبای حکومەتی هەرێمی کوردستان/ سەرەڕای کارەکەی) لە رێگەی زیادکردنی ئاشکراوە هەڵدەستێت بە فرۆشتنی 13 موڵکی کۆمپانیای چاڤی بۆ وەبەرهێنانی گەشتیاری- هاوپشکی تایبەت". لە راگەیێندراوەکەدا هاتووە، "موڵکەکان سەرجەمیان [کەرتی (1)ی مەڵکەندی و دباشان]ن و تۆمارن بە ناوی کۆمپانیای چاڤی بۆ وەبەرهێنانی گەشتیاری-هاوپشکی تایبەت. ئەوەش بەرامبەر قەرزی خاوەن قەرز وەزیری کارەبای حکومەتی هەرێمی کوردستان / سەرەڕای کارەکەی، کە بڕەکەی سێ ملیار و 580 ملیۆن و 710 هەزار دینارە بە رەسمی جێبەجێكردنی بەڕێوەبەرایەتیمانەوە". کارەبای سلێمانی ئاماژە بەوە دەکات، "زیادکردنەکە لە ماوەی 30 رۆژ دوای بڵاوکردنەوەی ئەم ئاگادارییە بەڕێوەدەچێت". لە راگەیێندراوەکەدا ناوی موڵکەکان نەنووسراوە و تەنیا ژمارەکەیان نووسراوە؛ ئاماژە بەوەش کراوە، موڵکەکان "موڵکی پوخت"ن. رۆژی یەکشەممە، 28-09-2025، وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، رۆژی 5ـی 10ـی 2025ـی موڵکەکانی کۆمپانیای چاڤی بۆ وەبەرهێنانی گەشتیاری دەخرێنە زیادکردنی ئاشکراوە و دەفرۆشرێن. وەزارەتی دارایی ئەو کات رایگەیاندبوو، "ژمارەی موڵکەکانی کۆمپانیاکە 60 موڵکن، بەمەبەستی گەڕانەوەی قەرزی بانکەکانی سەر بە وەزارەتمان کە بڕەکەی 91 ملیار و 760 ملیۆن و 660 هەزار و 350 دینارە؛ هاوکات سەرجەم موڵکەکان پێکەوە بە یەک پاکێج دەفرۆشرێن" لە 05-10-2025، بەڕێوەبەرایەتیی جێبەجێکردنی دووەمی سلێمانی زیادکردنەکە کرا و موڵکەکان فرۆشران. شاسوار عەبدولواحید، سەرۆکی جووڵانەوەی نەوەی نوێ کە خاوەنداریی لە کۆمپانیای چاڤی دەکات، لە 12-08-2025 کاژێر 10:00ـی شەو لە ماڵەکەی خۆی لە شاری سلێمانی دەستگیرکرا، لە دانیشتنی سێیەمی دادگەدا رۆژی 02ـی ئەیلوول بە پێنج مانگ بەندکردن سزادرا.
فەرهاد شامی، بەرپرسی راگەیاندنی هێزەکانی سوریای دیموکرات، هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بە سەرۆکایەتی ئەمریکا، بە پێچەوانەی بانگەشەی هەندێک لایەن سوریای بەجێنەهێشت، بەڵكو بەردەوامە لە بەهێزکردنی بوونی خۆی لە شوێنە ستراتیژییەکانی ناوخۆی سوريا. فەرهاد شامی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی نوسیویەتی: نەیارەكانمان پێیان وابوو هاندانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بۆ وەستاندنی پشتیوانییەکانی بۆ هێزەکانی سوریای دیموکرات لەڕێی ناچارکردنی ئەو هێزانەوە دەبێت بۆ جێهێشتنی ناوچەکە، بەڵام واقیع تەواو پێچەوانەکەی سەلماندووە. ئاماژەی بەوەشکردووە: هاوبەشی نێوان هێزەکانی سوریای دیموکرات و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی درێژدەبێتەوە بۆ نزیکەی دە ساڵ، پاشەكشێی نەكردووەو سازشی لەسەر نەکراوە، بەڵکو بەشێوەیەكی قوڵتر چەسپاوە. جەختیشكردووە: بەردەوامی ئەم هاوبەشییە نمایندەی پێویستییەکی ستراتیژی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی دەکات، کە لە متمانەی هاوبەش و قوربانیدانی هاوبەش لە شەڕی دژی تیرۆرەوە سەرچاوەی گرتووەو ئەوانەی گرەو لەسەر پاشەكشێی ئەم هاوبەشییە دەکەن، هەڵەن و پێویستە بە وردی بە حیساباتەکانیاندا بچنەوە.
%20(1).jpg)
بهڕێوهبهرایهتی كهشناسی و بومهلهرزهزانی ههرێمی كوردستان ڕایگهیاند، ئهمڕۆ ئاسمان ساماڵ و پەڵە هەور دەبێت و پلەکانی گەرما بەگشتی کەمێک نزم دەبێتەوە و لە ناوچە شاخاویەکان کەمێک زیاتر دادەبەزن بە (2 – 3) پلە بەراورد بە تۆمارکراوەکانی ئەمڕۆ، دهشڵێت، "لە دوای 20ی مانگی 11 و بۆ مانگی 12 و تا سەری ساڵ لەو ماوەیەدا زۆرترین ڕێژەی بارانبارین دەبارێت و دۆخی وشکە ساڵی نامێنێت". بهڕێوهبهرایهتی كهشناسی و بومهلهرزهزانی ههرێمی كوردستان بڵاویكردهوه، ئەمڕۆ دوشەممە ئاسمان ساماڵ و پەڵە هەور دەبێت لەکاتەکانی ئێوارە لەناوچە شاخاویەکان بۆ هەوری تەواو دەگۆڕێت، خێرایی با لهسهرخۆ دهبێت و له نێوان 5 بۆ 20 كیلۆمهتر دهبێت، پلەکانی گەرما، نزیک دەبێتەوە بەراورد بە تۆمارکراوەکانی دوێنێ. ئاماژهی بهوهشكردوه، پلەکانی گەرما بەگشتی کەمێک نزم دەبێتەوە و لە ناوچە شاخاویەکان کەمێک زیاتر دادەبەزن بە (2 – 3) پلە بەراورد بە تۆمارکراوەکانی ئەمڕۆ. سالار حاجی عەلی، شارهزای كهشناسی ڕایگەیاند، "دۆخێکی وشکی بێباران ڕوی لە عێراق و هەرێمی کوردستان کردوە، مەترسی لەنێوان جوتیاران و هاوڵاتیان دروست بوە، ئەگەر هەیە لە ڕۆژی 15ی مانگ هاتنی شێیەکی زۆر لە دەریای سور بۆ سەر ناوچەکانی عێراق دواتر هەرێمی کوردستان ببێته هۆی دروستبونی شەپۆلی بارانی لاواز بۆ مامناوەند بەبڕی جیاواز ". ئهوهشی خستهڕو، "ڕۆشتنی دو مانگی پایز دەچینە نێو سێ مانگی پایز بۆ گۆڕینی وەرزی سەرما وەرز، دابەزینی بارستە هەوا ساردەکان، لە جەمسەرەوە ئەوەش دەبێتە کردنەوەی دەرگای هاتنی شەپۆلەکان، لە دوای 20ی مانگی 11 و بۆ تەوایی مانگی 12 و تا سەری ساڵ لەو ماوەیەدا زۆرترین ڕێژەی بارانبارین دەبارێت دۆخی وشکە ساڵی دەڕەوێتەوە". بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی هەولێر : 27 پلەی سیلیزی سلێمانی : 26 پلەی سیلیزی دهۆک : 25 پلەی سیلیزی زاخۆ : 26 پلەی سیلیزی کەرکوک : 28 پلەی سیلیزی هەڵەبجە : 27 پلەی سیلیزی سۆران : 27 پلەی سیلیزی حاجی ئۆمەران : 19 پلەی سیلیزی گەرمیان : 34 پلەی سیلیزی
کۆنگرەی نهتهوهیی کوردستان ڕایگهیاند، هەڵبژاردنەکانی ئێستای عێراق گرنگییەکی تایبەتیان هەیە بۆ هەرێمی کوردستان و گەلەکەی، دهشڵێت، سەرکەوتنی ئەم هەڵبژاردنانە پێویستی بە دابینکردنی کەشێکی ئازادانە و دروست و شەفاف هەیە و مسۆگەرکردنی ئازادیی هەڵبژاردن بەبێ هیچ فشار و دەستێوەردانێک و بنهماكانی پێكهوهژیان و یهكترقبوڵكردن، كلیلی چارهسهری و ئاشتییه بۆ ئایندهی عێراق. کۆنگرەی نهتهوهیی کوردستان (كهنهكه) له بهیاننامهیهكدا لهبارهی ههڵبژاردنی پهرلهمانی عێراق، باسی لهوهكردوه، "لەکاتێکدا بە سەرنجێکی تایبەت چاودێری پێشهاتە سیاسییەکانی عێراق و ناوچەکە دەکەین، جەخت لەسەر ئەوە دەکەینەوە کە هەڵبژاردنەکانی ئێستای عێراق گرنگییەکی تایبەتیان هەیە بۆ هەرێمی کوردستان و گەلەکەی، بەهۆی کاریگەرییە ڕاستەوخۆیەکەیان لەسەر داهاتوی سەقامگیری سیاسی و دەستوری لە وڵاتدا". ئاماژهی بهوهشكردوه، سەرکەوتنی ئەم هەڵبژاردنانە پێویستی بە دابینکردنی کەشێکی ئازادانە و دروست و شەفاف هەیە، و مسۆگەرکردنی ئازادیی هەڵبژاردن بەبێ هیچ فشار و دەستێوەردانێک، لەگەڵ دورکەوتنەوە لە هەمو ئەو کردەوانەی کە زیان بە ناوبانگیی سیاسیی هەرێم و مافەکانی هاووڵاتیانی ههرێم بگهیهنن، "داوا له خهڵك دهكهین بەشداریی سیاسی بکەن بە ئەرکی خۆیان، بێگومان دەنگدانیش بەیەک لە کۆڵەکەکانی دیموکراسی دادەنرێت". کۆنگرەی نهتهوهیی کوردستان دهڵێت، "ڕو به تهواوی هێزه سیاسییهكانی عێراقیش دهڵێین: بنهماكانی پێكهوهژیان و یهكترقبوڵكردن، كلیلی چارهسهری و ئاشتییه بۆ ئایندهی عێراق، گەلی ئێمە بەئاگایە کە هەوڵەکان بەردەوامن بۆ بەکارهێنانی ناکۆکییە ناوخۆییەکان بۆ زیانگەیاندن بە مافە دەستوورییەکان لە عێراقی فیدڕاڵ کە بەری ڕەنجی تێکۆشانی چەندین ساڵەی میلەتەکەمان، کە پاراستنی ئەم دەستکەوتانە لەسەرملی هەرکەسێکی نیشتمانپەروەرە".
کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق ڕایگەیاند، پڕۆسەی جیاکردنەوە و ژماردنی دەنگەکانی دەنگدانی تایبەت کۆتایی هاتووە و دەرکەوتووە کە ئەنجامی ژماردنی ئەلیکترۆنی و دەستی هیچ جیاوازییەکیان نییە. جومانە غەلای، گوتەبێژی کۆمیسیۆن، بە فەرمی ڕایگەیاند، "پرۆسەی جیاکردنەوەی ئەلیکترۆنی و دەستی دەنگەکانی دەنگدانی تایبەت کۆتاییهاتووە و دەرکەوت، کە ئەنجامەکان هاوشێوەی یەکتربوون". ئەمەش دڵنیایی دەدات لەسەر وردی و دروستیی پڕۆسەکە. گوتەبێژی کۆمیسیۆن ئاماژەی بەوەشکرد، دوای ئەوەی لە یەکترگونجانی ئەنجامەکان دڵنیابوونەتەوە، کۆپییەکی ئەنجامەکان ڕادەستی نوێنەری حیزب و هاوپەیمانییە سیاسییەکان کراوە. سەبارەت بە سکاڵاکان، جومانە غەلای پێشتر ڕایگەیاندبوو، لەسەرجەم بازنەکانی هەڵبژاردنی دەنگدانی تایبەتدا، تەنها 4 سکاڵای کەم تۆمارکراون. پڕۆسەی دەنگدانی تایبەت ڕۆژی 9ی مانگ بەڕێوەچوو. بەپێی ئامارەکانی کۆمیسیۆن، ڕێژەی بەشداریکردن زۆر بەرز بووە و گەیشتووەتە 82.42%. لەم دەنگدانەدا، 1,313,980 کارمەندی هێزە ئەمنییەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق مافی دەنگدانیان هەبوو.
محەمەد شیاع سوودانى سەرۆکوەزیرانى عێراق، پیرۆزبایی لە هێزە ئەمنییەکان دەکات بەبۆنەى بەشداریی کارایان لە هەڵبژاردن و جەختدەکاتەوە لەسەر دابینکردنى ژینگەیەکى ئارام و سەقامگیر بۆ هەڵبژاردنەکان دوور لە هەر پێشێلکاریی و کاریگەرییەک. سوودانى بەبۆنەى کۆتاییهاتنى دەنگدانى تایبەت ڕاگەیەندراوێکى بڵاوکردەوە و پیرۆزبایی لە هێزە ئەمنی و سەربازییەکان کرد بەبۆنەى پەیڕەویکردنى مافى دەستوورییان و بەشداریی کارا و هۆشیارانەیان لە هەڵبژاردن و دیاریکردنى نوێنەرانیان لە ئەنجوومەنى نوێنەرانى داهاتوو. دەقى ڕاگەیەندراو خوشکان و برایان له هێزە ئەمنی و سەربازییە بوێرەکانمان، سەرەتا پیرۆزباییتان لێدەکەین بەبۆنەی بەجێ گەیاندنی مافە دەستوورییەکەتان و بەشداری چالاکانە و هۆشیارانەتان لە هەڵبژاردنەکان، هەروەها بەبۆنەی هەڵبژاردنی نوێنەرەکانتان لە ئەنجومەنی نوێنەرانی داهاتوو. لەم ساتەوەختە گرنگەدا جەخت لەوە دەکەینەوە کە ئەرکی نیشتمانیمان ناچارمان دەکات ژینگەیەکی ئارام و سەقامگیر بۆ هەڵبژاردنەکان دەستەبەر بکەین و پرۆسەی هەڵبژاردن لە هەر پێشێلکارییەک یان دەستوەردانێک بپارێزین، ئەو ئاسایش و سەقامگیرییەی ئەمڕۆ بەدەست هاتووە، بەرهەمی هۆشیاری و پابەندبوون و قوربانیدانتانە، ئەمەش هێزەکانمانی کردووە بە نموونەیەکی جوان و چاوی لێ بکەین. با لەسەر ئاستی ئەو متمانەیە بین کە گەلەکەمان پێی بەخشیوین و ڕۆژی هەڵبژاردن بکەینە ڕۆژێک ڕەنگدانەوەی هۆشیاری و دڵسۆزی کارمەندە ئەمنییەکانمان بێت بۆ نیشتیمانی خۆیان، با ئەم هەڵبژاردنانە بکەینە نموونەیەکی باش لە پابەندبوون و هۆشیاری و بەرگریکردن لە مافی هاووڵاتیان بۆ ئەنجامدانی شایستە دەستوورییەکەیان. خوای گەورە هێزە چەکدار و ئەمنییەکانمان بە هەموو پێکهاتەکانییەوە بپارێزێت و لە شەهیدانمان خۆش بێت و شیفای بریندارەکانمان بدات و عێراق و گەلەکەی لە هەر خراپەیەک بپارێزێت. محەمەد شەیاع سودانی فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکان
بەڕێوەبەری گشتیی چاکسازییەکانی هەرێمی کوردستان دەڵێت، بەگوێرەی رێنمایی کۆمیسیۆن، شاسوار عەبدولواحید، لاهوور شێخ جەنگی و ئارام قادر مافی دەنگدانیان نابێت. ئەمڕۆ یەکشەممە، 9ی تشرینی دووەمی 2025، ئیحسان عەبدولڕەحمان، بەڕێوەبەری گشتیی چاکسازییەکانی هەرێمی کوردستان بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند، دوو هەزار و 128 بەندکراو و راگیراو هەن، کە حوکمەکانیان کەمتر لە پێنج ساڵە و مافی دەنگدانیان هەیە، بەڵام کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکان مافی دەنگدانی پێنەداون. بەڕێوەبەری گشتیی چاکسازییەکانی هەرێمی کوردستان گوتی، "نووسراومان بۆ کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکانی عێراق کردووە، لەبارەی دەنگدانی ئەوانەی کە ماوەی حوکمەکانیان پێنج ساڵ کەمترە، بەڵام کۆمیسیۆن دەڵێت، بەپێی یاسا بەندکراوەکان ناتوانن دەنگ بدەن." بە گوتەی ئیحسان عەبدولڕەحمان، هەریەکە لە شاسوار عەبدولواحید، سەرۆکی جووڵانەوەی نەوەی نوێ، لاهوور شێخ جەنگی، سەرۆکی بەرەی گەل و ئارام قادر، سەرۆکی پێشووی هاوپەیمانیی نیشتمانی مافی دەنگدانیان نابێت. عیماد جەمیل، سەرۆکی تیمی میدیایی کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکانی عێراق بە رووداوی گوت، "یاسا رێگری لە دەنگدانی زیندانییەکان کردووە و کارەکە لەدەست ئێمەدا نییە." ئەوانەی لە پارێزگاکان مافی دەنگدانیان هەیە و ناتوانن دەنگ بدەن: پارێزگای هەولێر: 690 سزادراو پارێزگای سلێمانی: 723 سزادراو پارێزگای دهۆک: 715 سزادراو زیاتر لە 43,000 وێستگە بۆ هەردوو دەنگدانی گشتی و تایبەتی هەڵبژاردنی پەرلەمان لە عێراق و هەرێمی کوردستان تەرخان کراوە.
ستران عەبدوڵا، ئەندامی سەرکردایەتی یەکێتی، ڕایدەگەیەنێت فازڵ میرانى باشی هێنا تا خراپی کرد، دۆ و دۆشاوی تێکەڵکرد، وەک کەرکوکی دەڵێ: زیفی کرد، وەکو تورکمانەکەی کەرکوک دەڵێ: ئاخرە باخن. شەوى ڕابردوو، لەچاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ کەناڵى کوردستان ٢٤، فازڵ میرانى، بەرپرسی دەستەی کارگێڕیی مەکتەبی سیاسیی پارتی دیموکراتی کوردستان وتى: بافڵ هاتوەتە سەر ماڵێکى حازر، سلووکی بافڵ تاڵەبانی، سلووکی سەرۆک حزب نییە، ئەو هاتووەتە سەر ماڵێکی حازر، شەرم دەکەم کەئەمە سەرۆکى یەکێتى نیشتیمانیە، مێژوى یەکێتیش نازانێت. هەرەوەها وتیشى: سەرکردایەتیی ئێستای یەکێتی بە کودەتا هاتوون، سەرۆکی یەکێتی زانیاری نییە و مێژوو و جوگرافیا نازانێت. لەوەڵامى ئەو قسانەدا ستران عەبدوڵا نوسینێکى بڵاوکردوەتەوەو لەبەشێکیدا دەڵێت: ئەوی دوێنێ شەو لە کوردستان بیست و چوار وتی گوتی ڕاستە لە ژێر گوشار بوو، ڕاستە جیاواز بوو لەوی لە روداو گوتی، بەڵام بەڕاستی چەپاندنێکی گەورە و درێژخایەنی لە پشت بوو، لە ناکاو بۆیاغی وقار و سەنگینی قسە ئەم چەپاندنەی دەرخست. لە نێوان دوو دیداردا نزمترین ئاستی لێدوان و دەربڕینی پەخش و پەرێشان کرد. دەقى نوسینەکە.. ئاخرە باخن ستران عەبدوڵڵا کاک فازل میرانی لەناو پارتی بە نەرم و نیانی هێنای، لە لێدوان و دیدارەکانیدا هەمیشە بە هێمنی و لەسەرخۆیی و بە مەنتقی سیاسیی، دیارە مەنتقی سیاسی پارتی، قسەی دەکرد و شرۆڤەی دەدا. هەندێک جار بە ئایەتی قورئانی پیرۆز، هەندێک جاریش بە شیعر و پەندی پێشینانی عەرەبی و کوردی حوجە و بەهانەی خۆی پاساو دەدا. چەند ساڵە لە رەدو بەدەلی سیاسیدا وای هێنا و چاکی هێنا بە جۆرێک خەریک بوو لە ئەرکی پاساودانی سیاسەتی چەوتی نفوزدارانی پارتی تێی دەهێنایەوە و دیواری درز تێکەوتوو و کونکون و لاری پارتی ڕاست دەکردەوە و سواقی دەدا. بەڕاستی ئەرکەکە قوورس بوو و پێویستی بە کەمێک بەلاغە و موبالەغەی فازل میرانی هەبوو، بەڵام هیچ خانێ تاسەر و هیچ میرێ تا کۆتایی پایەدار نابێ و دونیا بەقای بۆ کەس نییە، دەکەوێ و دەگەوزێ. ئاخرێکەی خراپ بوو و ئاخرێکەی شڕ بوو و چەپاندنی چەندین دەیە و ناخی پەنهانی رەشی بەجارێ خۆی خستە ڕوو. ئەوی دوێنێ شەو لە کوردستان بیست و چوار وتی گوتی ڕاستە لە ژێر گوشار بوو، ڕاستە جیاواز بوو لەوی لە روداو گوتی، بەڵام بەڕاستی چەپاندنێکی گەورە و درێژخایەنی لە پشت بوو، لە ناکاو بۆیاغی وقار و سەنگینی قسە ئەم چەپاندنەی دەرخست. لە نێوان دوو دیداردا نزمترین ئاستی لێدوان و دەربڕینی پەخش و پەرێشان کرد. کاک فازل زۆری شاردەوە تا ئەم ماریفەت و عیرفانەی نیشاندا. قسەی یەکێتی لەسەر رەوتی حەوت ساڵی حکومەتێکی ناموەفەق و جیاکار و نادادپەروەر بوو، کەچی میرانی مێژووی حەفتا ساڵی رابردووی بزووتنەوەی کوردایەتی خستە ژێر زەرەبینی تەڵخەوە و کامل بۆیاخی کرد. باشی هێنا تا خراپی کرد، دۆ و دۆشاوی تێکەڵکرد، وەک کەرکوکی دەڵێ: زیفی کرد، وەکو تورکمانەکەی کەرکوک دەڵێ: ئاخرە باخن.
ئەمڕۆ یەکشەممە 9ی تشرینی دووەمی 2025، کاتژمێر 7:00 بەیانی پرۆسەی دەنگدانی تایبەت لە عێراق و هەرێمی کوردستان دەستیپێکرد تاوەکو کاتژمێر 6:00ی ئێوارە بەردەوام دەبێت. نەبەرد عومەر، بەڕێوەبەری دەستەی هەڵبژاردنەکانی هەرێم لە کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند، "لە چەند وێستگەیەک کێشە لە ئامێرەکانی دەنگدان هەبووە". ئاماژەی بەوەکرد، "لە ئەگەری گرفتی پەنجەمۆر، بژاردەی ناسینەوەی رووخسار بەرکادەهێنرێت". نەبەرد عومەر لەبارەی راگەیاندنی ئەنجامی هەڵبژاردنی تایبەت وتی، "کاتژمێر 6:30 خولەکی ئێوارەی ئەمڕۆ ئەنجامی سەرەتایی دەنگدانی تایبەت دەدرێت بە لایەنەکان". بەپێی ئەو ئامارەی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق بڵاویکردووەتەوە، لە دەنگدانی تایبەتدا یەک ملیۆن و 313 هەزار و 980 کەس مافی دەنگدانی هەیە لەو ژمارەیەش 224 هەزار 333 دەنگدەری هەرێمی کوردستانە.
سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق هێڵە کاتییە دەستورییەکان بۆ پێکهێنانی پهرلهمان و حكومهت لە عێراق ڕوندهكاتهوه و دهڵێت، بهگوێرهی دهستور دهبێت 45 ڕۆژ پێش کۆتاییهاتنی خولی ئێستا ههڵبژاردنی پەرلەمان ئەنجام بدرێت، لهكاتێكدا خولی ئێستا لە 9ی 1ی 2022 دەستیپێکردوە، بۆ ماوەی چوار ساڵی ڕۆژمێری بەردەوام دەبێت بۆیه دیاریكردنی 11ی 11ی 2025، وەک بەرواری هەڵبژاردنی پەرلەمانی، پێشێلکارییەکی ڕونه و لەسەر بنەمای هیچ دەستوری و یاسایی نییە دیارینهكراوه. فائیق زێدان، سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق ئهمڕۆ دوشهممه له نوسینێكدا باسی لهوهكردوه، "گواستنەوەی ئاشتیانەی دەسەڵات لە ڕێگەی هەڵبژاردنەوە هەر چوار ساڵ جارێک، بەپێی ئەو میکانیزمانەی لە دەستوردا هاتووە، بە یەکێک لە گرنگترین دەستکەوتەکان بۆ عێراق لە ساڵی 2003ەوە دادەنرێت، پهرلهمانی عێراق کە یاساكان دهردهكات به (دایك) دادەنرێت کە حکومەت، نوێنەرایەتی دەسەڵاتی جێبەجێکردن لێیەوە پێکدێت، ئەندامانی پهرلهمان بە دەنگدانی نهێنی ڕاستەوخۆ هەڵدەبژێردرێن، بەپێی مادەی 49ی دەستور". ئاماژهی بهوهشكردوه، لە مادەی 56ی دەستوردا هاتوە، هەڵبژاردن بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی نوێ دەبێت لە 45 ڕۆژ پێش کۆتاییهاتنی خولی ئێستای پەرلەمان ئەنجام بدرێت، بە سەرنجدان بەوەی کە خولی ئێستا لە 9ی 1ی 2022 دەستیپێکردوە، بۆ ماوەی چوار ساڵی ڕۆژمێری بەردەوام دەبێت بەپێی مادەی 56/یەکەم، وادەی دەستوری بۆ هەڵبژاردنەکان دەبێت 24ی تشرینی دوەمی 2025 بێت، بۆیە دیاریکردنی 11ی تشرینی دوەمی 2025، وەک بەرواری هەڵبژاردنی پەرلەمانی، پێشێلکارییەکی ڕون پێکدەهێنێت، چونکە لەسەر بنەمای هیچ دەستوری و یاسایی نییە دیارینهكراوه. سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق دهڵێت، لە ماددەی 20ی یاسای کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکاندا هاتوە، ماوەی تانەدان لە ئەنجامەکانی هەڵبژاردن سێ ڕۆژە لە بەرواری ڕاگەیاندنی ئەنجامەکانەوە. کۆمسیۆن پێویستە لە ماوەی حەوت ڕۆژدا وەڵامی تانەکان ئامادە بکات و پێشکەشی دەسەڵاتی دادوەری هەڵبژاردنەکان بکات، کە دەبێت لە ماوەی 10 ڕۆژدا دوای وەرگرتنی تانەکان بڕیارێک دەربکات، دوای تەواوبونی ئەم وادانە، کۆمسیۆن ئەنجامە کۆتاییەکان دەنێرێت بۆ دادگای فیدڕاڵی بۆ پەسەندکردن، دواتر کۆمیسیۆن سەرۆکی کۆمار ئاگادار دەکاتەوە، کە دواتر داوای کۆبونەوەی پەرلەمانی نوێ دەکات بە فەرمانی سەرۆکایەتی لە ماوەی (15 ڕۆژ) لە بەرواری پەسەندکردنەوە. پهیوهست به یهكهمین كۆبونهوهی پهرلهمانی عێراق، فائیق زێدان دهڵێت، "پەرلەمانی نوێ بە سەرۆکایەتی بهتهمهنترین پهرلهمانتار كۆدهبێتهوه بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکی پەرلەمان و هەردو جێگرەکەی، بەپێی مادەی (55)ی دەستور، پاشان بە پێی مادەی (٧٢/یەکەم/ب)ی دەستور، لە ماوەی (30 ڕۆژ) لە کاتی بانگهێشتکردنی، سەرۆکی کۆمار هەڵدەبژێرێت، دوای هەڵبژاردن، سەرۆک کۆمار کاندیدی گەورەترین بلۆکی پەرلەمانی ڕادهسپێرێت بۆ پێکهێنانی حكومهت لە ماوەی (١٥) ڕۆژدا، پاشان کاندیدەکە 30 ڕۆژ مۆڵەتی پێدەدرێت بۆ ئەوەی کابینەکەیان بخاتە بەردەم پەرلەمان بۆ ئەوەی دەنگی متمانە پێبدرێت، ئەوەش بەپێی مادەی (76)ی دەستور". ئهوهشی خستوهتهڕو، بە پشتبەستن بەو وادە دەستوریانە، کۆی ئەو کاتەی کە پێویستە بۆ پێکهێنانی حکومەتی نوێ درێژدەبێتەوە بۆ نزیکەی چوار مانگ، بهڵام دەتوانرێت ماوەی چوار مانگی پێکهێنانی حکومەت بە شێوەیەکی بەرچاو کەم بکرێتەوە ئەگەر یەکەم ڕۆژی هەر قۆناغێکی دەستوری بەکاربهێنرێت، نەک چاوەڕێ بکرێت تا زۆرترین وادە تەواو دەبێت.
هێزهكانی سووریای دیموكرات (ههسهده) بهرپرسێكی باڵای داعشیان له كهمپی هۆل دهستگیركرد، ئهو كهسه به رهگهز عێراقییه. ناوەندی راگەیاندنی هێزهکانی سووریای دیموکرات، ئهمڕۆ 8ی تشرینی دووهم بڵاویكردهوه، لە چوارچێوەی شەڕی بەردەوامی دژی تیرۆر و رێکخراوی داعش و هەوڵەکانی بۆ دووبارە بنیاتنانەوەی تۆڕە شاراوەکانی، تیمەکانی ئۆپەراسیۆنە تایبەتەکانی (TOL) سەر بە هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە)، بە هەماهەنگی لەگەڵ هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی، بەرەبەیانی ئهمڕۆ لە کەمپی هۆل ئۆپەراسیۆنێکی تایبەتی ئەمنییان ئەنجامدا. هەسەدە دەڵێت، لە ئەنجامی ئەو ئۆپەراسیۆنەدا بەرپرسێکی باڵای رێکخراوی داعش بە ناوی "بەها مسێری"، کە بە "ئەبو عەبدولڕەحمان" ناسراوە و بە رەگەز عێراقییە، دەستگیرکرا. بەگوێرەی راگەیێندراوەکە، کەسی دەستگیرکراو رۆڵێکی سەرەکی لە چالاککردنی شانەکانی رێکخراوەکە لەناو کەمپەکەدا و بەڕێوەبردنی شانەکانی لە دەرەوەی کەمپەکەدا هەبووه. هەسەدە دهڵێت، بە دەستگیرکردنی ئەم کەسە گورزێکی کاریگەریان لە تواناکانی رێکخراوەکە داوه و بووە خاڵێکی گرنگ بۆ لەیەکجیاکردنەوەی زنجیرەی پەیوەندی، رێگەکانی دارایی و جمووجوڵەکانی.
ئەمڕۆ لە چوارچێوەی هەڵمەتی "ئازادی بۆ عەبدوڵا ئۆجەلان، چارەسەری سیاسی بۆ پرسی کورد" لە شاری کۆڵنی ئەڵمانیا، رێپێوانێکی جەماوەریی بەڕێوەچوو. عەبدوڵا ئۆجەلان، لە زیندانی ئیمراڵییەوە پەیامێک بۆ رێپێوانی كۆڵن دەنێرێت و تیایدا دەڵێت: رێپێوانی كۆڵن تەنیا بۆ ئازادی من نییە، بەڵکو بۆ چارەسەری پرسی کوردە، ئازادی من لە ئازادی گەلی کورد جیاناكرێتەوە. پەیامەکەی ڕێبەر ئاپۆ بۆ ڕێپێوانی "ئازادی بۆ عەبدوڵا ئۆجالان، چارەسەری سیاسی بۆ پرسی کورد" لە شاری کۆڵن، بەم جۆرەیە: 'ئازادی واتە دیموکراسی و هاووڵاتیبوونی یەکسان' "سڵاو بۆ هەموو ئەوانەی باوەڕیان بە ئاشتی و ئازادییە، بۆ هەموو دۆستانی خۆشەویست، بۆ هەموو هاوڕێ و هەڤاڵان. ئێوە لە سەرتاسەری ئەوروپاوە یەکتانگرت و ڕێپێوانی کۆڵنتان ئەنجامدا. ئەم هەنگاوەتان، زۆر گرنگە. ئەمە تەنها بۆ ئازادیی من نییە، بەڵکوو بۆ چارەسەری دیموکراتیکی دۆزی کورد و تێکۆشانی ئاشتییەکی شکۆدارە. بەم هەنگاوەتان، پێداگریی و بوێریی و هیوا دەبەخشنە پرۆسەی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک کە سەرلەنوێ دەبووژێتەوە. ئازادیی من، دانەبڕاوە لە ئازادیی هاوبەش و دیموکراسیی گەلی کورد و گەلانی تورکیا. وەختێک دەڵێین ئازادی، مەبەستمان ئاشتی و دیموکراسی و هاووڵاتیبوونی یەکسانە. بەم ڕێپێوانە، ئێوە داخوازییەکانمان بۆ چارەسەر و دیموکراسی و ئازادیی بە تەواوی جیهان ڕادەگەیەنن، کە بە ئیرادەوە هەوڵی پەرەپێدان و بەدیهێنانی دەدەین. سەرباری ناوبڕ و پچڕانەکان، ئێمە لە ساڵی ١٩٩٣ـەوە، هەوڵ بۆ ئاشتی و چارەسەر دەدەین. ئەم هەوڵانە دەیسەلمێنن کە خوشک_برایەتی لەسەر ئەم خاکانە ڕێی تێ دەچێت. 'ئەو هیوایەی نیوەناچڵ هێڵراوەتەوە، ئەمڕۆ دەبووژێتەوە' سەرەڕای هەموو هەوڵەکانمان، هەردەم هیوا لە نیوەی ڕێدا جێهێڵراوە، بەڵام ئەمڕۆ بە هەنگاوەکەمان بۆ ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک ڕۆحی بەبەردا دێتەوە و دەبووژێتەوە. ڕاستییەکەی، ئەم پرۆسەیە تێپەڕینە لە پرۆسەی شۆڕشی نێگەتیڤەوە بۆ پرۆسەی شۆڕشی پۆزەتیڤ. پێویستە هەمووان وەک ڕاستییەکی گەردوونی و مێژوویی لەم خەسڵەتەی پرۆسەکە تێبگەن. بارێکی نایاسایی بەسەر دیاردەی کورد و تێکۆشانی کورددا سەپێنرا، ئێمە ئیتر تێدەپەڕین بەرەو زەمینەی یاسایی و لەسەر ئەم بنەمایە تێدەکۆشین. بەم ڕێپێوانە بەنرخەی ئێوە، تێکۆشانی چارەسەریی و ئاشتییانە بەرەوپێش دەچێت و دەپشکووێت. "قبووڵکردنی گەلی کورد لەڕێی دەستوورەوە، پەیوەستە بە داهاتووی دیموکراتیکی تورکیاوە" هاوڕێ و هەڤاڵانی هێژا! بۆ ئەوەی گەلی کورد بە شێوەیەکی دەستووری لە چوارچێوەی کۆماردا قبووڵ بکرێت و بوونی خۆی وەک هاوڵاتییەکی یەکسان لەسەر بنەمایەکی دیموکراتیک درێژە پێبدات، پێویستی بە داهاتوویەکی دیموکراتیکی تورکیا هەیە. هەروەها، بۆ ئەوەی کورد لە سووریا و لە هەموو شوێنێکی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەبێ سازشکردن لەسەر هەبوون و ئازادیی خۆیان، لەگەڵ هەموو ئایین و گەلاندا بە شێوەیەکی یەکسان، ئازاد و ئاشتییانە بژین، دەبێت پێشەنگایەتی بکەن. ئێمە ئەم دەنگەی ئێوە کە لە ئەوروپا بەرز دەبێتەوە، دەبیستین و دەزانین کە هەموو بەردەنگەکان ئەم دەنگە دەبیستن. لەبەر ئەوەی ئێوە بەهۆی ڕەفتارە نادیموکراتیکەکانەوە ناچار بوون وڵات بەجێبهێڵن، ئێوە ویژدانی چارەسەری و ئاشتین. هەموو هەوڵێکی ئێوە، هەنگاوێکە بۆ خوشک-برایەتی و ئاشتی نراوە. دڵنیام کە بەم ئیرادەیەی ئێوە، گەلی کورد و هەموو چەوساوەکان، دەگەنە داهاتوویەکی ئازاد و دیموکراتیک. بە خۆشەویستی و ڕێزێکی بێکۆتاییەوە سڵاو لە هەمووتان دەکەم. عەبدوڵا ئۆجالان زیندانی ئیمراڵی، تشرینی دووەمی ٢٠٢٥".
نزیکەی 16 هەزار پارچە زەوی لە سنووری پارێزگای هەولێر بەسەر فەرمانبەراندا دابەش دەکرێت. ئەمڕۆ شەممە، 8ـی تشرینی دووەمی 2025، بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی شارەوانییەکانی هەولێر ڕایگەیاند، سبەی یەکشەممە، 9ـی تشرینی دووەمی 2025، پرۆسەی دابەشکردنی نزیکەی 16 هەزار پارچە زەوی لە سنووری شارەوانییەکانی بنەسڵاوە، دارەتوو و کەسنەزان بەڕێوەدەچێت. ئەم هەنگاوە لە چوارچێوەی جێبەجێکردنی بڕیاری مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان،دێت بۆ دابینکردنی زەوی بۆ فەرمانبەران و چین و توێژە شایستەکان. پرۆسەی دابەشکردنی زەوی بەسەر فەرمانبەرانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان، کە ماوەی زیاتر لە 15 ساڵ بوو ڕاگیرابوو، بە بڕیارێکی مێژوویی سەرۆکی حکوومەت لە 27ـی ئاداری 2024 دەستیپێکردەوە. ئامانج لەم پرۆژەیە دابینکردنی زەویی نیشتەجێبوونە بۆ ئەو فەرمانبەرانەی کە پێشتر سوودمەند نەبوون. پرۆسەکە لە سنووری پارێزگای هەولێر بە چەند قۆناغێک بەڕێوەچووە: قۆناغی یەکەم: لە 15ـی تەمموزی 2025، نزیکەی چوار هەزار پارچە زەوی بەسەر فەرمانبەرانی سنووری شارەوانیی بەحرکە دابەش کرا. لە مانگەکانی دواتردا، پرۆسەکە شارەوانییەکانی دیکەی وەک قوشتەپە و دارە شەکرانی گرتەوە و تا مانگی ئاب نزیکەی 8 هەزار فەرمانبەر زەوییان وەرگرتبوو. هەروەها لە کۆتایی مانگی تشرینی یەکەم، زیاتر لە 7 هەزار و 500 پارچە زەوی بەسەر فەرمانبەرانی سەنتەری شاری هەولێردا دابەشکرا. ئەم قۆناغە نوێیە کە سبەی یەکشەممە بەڕێوەدەچێت، سێ شارەوانیی سەرەکی لە دەوروبەری هەولێر دەگرێتەوە. بەپێی زانیارییەکان، تەنها لە سنووری شارەوانیی بنەسڵاوە نزیکەی پێنج هەزار فەرمانبەر پارچە زەوی 200 مەتری وەردەگرن. بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی شارەوانییەکانی هەولێر ئاماژەی بەوە کردووە کە ئامادەکارییەکان بۆ ئەم پرۆسەیە لە قۆناغی کۆتاییدان. پرۆسەی دابەشکردنی زەوییەکان لە ڕێگەی تیروپشکی ئەلیکترۆنی و سیستەمی کۆمپیوتەرییەوە بەڕێوەدەچێت بۆ دڵنیابوون لە شەفافیەت و دادپەروەری. بە گشتی، لە سنووری بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی شارەوانییەکانی هەولێر نزیکەی 42 هەزار فەرمانبەر، پێشمەرگە و خانەنشین لە وەرگرتنی زەوی سوودمەند دەبن. ئەم هەنگاوە بەشێکە لە ستراتیژی کابینەی 9ـی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بۆ باشترکردنی گوزەرانی فەرمانبەران و دابینکردنی خزمەتگوزارییە بنەڕەتییەکان بۆ هاووڵاتییان.
