.png)
لە درێژەی ئۆپراسیۆنە سەربازییەکانى ئاسایشی رۆژاڤا توانیویانە لە کەمپی هۆل، چوار چەکداری داع.شیان دەستگیربکەن. ئاسایشی رۆژاڤا لە راگەیەندراوێکدا دەڵێت، بۆ رۆژی سێیەم بەردەوامن لە پشکنینی کەمپی هۆل و درەنگی شەوی رابردوو چوار چەکداری داعشیان دەستگیرکردووە، لە شوێنی دەستگیرکردنەکەیاندا دەستیان بەسەر چەک و تەقەمەنیدا گرتووە. هاوکات جیهان حەنان لە ئیدارەی بەڕێوەبردنی کەمپی هۆل بە ئاژانسی هاوار نیوزی گوتووە، بەمدواییانە هەوڵی هەڵاتنی ئەندامانی خێزانەکانی داعش لە کەمپەکە زۆر زیادیان کردووە، بەتایبەت قاچاقچێتیی خێزانە عێراقییە داعشەکان زۆرتر بووە، بەڵام ئەوانەی هەوڵی هەڵاتنیان داوە، لەلایەن هێزە ئەمنییەکانی کەمپەکەوە دەستگیر کراونەوە. دەشڵێت، پێشتر هەندێک خێزان توانیویانە هەڵبێن، لەنێویاندا منداڵانی تەمەن 16 ساڵی تێدا بووە و گەیشتوونەتە ناوچەکانی دیکەی سوریا. ئەو بەرپرسەی کەمپی هۆل ئاماژەی بەوەشداوە، لەلایەن خێزان و منداڵەکانی چەکدارانی داعشەوە هێرشدەکرێتە سەر کارمەندانی رێکخراوەکان و تیمەکانیان، کە ئەرکی بەڕێوەبردنی کەمپەکەیان لەئەستۆیە.
ئیلهام ئەحمەد، هاوسەرۆکی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر رایگەیاند، لەگەڵ تورکیا گفتوگۆ و دانوستاندنیان هەیە و"لە نێوان ئێمە و تورکیادا هەندێک هەنگاو هاوێژراوە بۆ چارەسەری کێشەکان". ئیلهام ئەحمەد، لە چاوپێکەوتنێکى ڕۆژنامەوانبدا، باسی لە رێککەوتنی پەیەدە و ئەنەکەسە کرد و رایگەیاند، لەماوەیەکی نزیکدا رادەگەیێنرێت. هەروەها باسى لە رێککەوتن لەگەڵ دیمەشق دەکات، بەتایبەتی دوایین رێککەوتنیان لەسەر بەنداوی تشرین. هاوسەرۆکی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر باس لە پەیوەندییەکانیان لەگەڵ هەرێمی کوردستانیش دەکات و دەڵێت، "لە رێککەوتنی لایەنە کوردییەکاندا هەم رۆڵی هەرێم، هەم ئەو پشتگیرییەی کردی بە ئەرێنی و باش دەیبینین، جێگای سوپاسە". سەبارەت بەدەستورى کاتى سوریا، دەڵێت: دەبێت لە دەستووردا پەروەردە بە زمانی دایک بۆ هەموو نەتەوەکانی سووریا بنەمابێت. نابێت زمانێک بنەمابێت و ئەوی دیکە بنەما نەبێت. زمانێک فەرمی بێت و زمانێکی دیکە فەرمی نەبێت. هەروەها ئیلهام ئەحمەد ئەوەشى وت: ئەو زمانانەی لەناو سووریادا هەن، ئەو کولتوورانەی لە ناو سووریادا هەن هەموویان فەرمین. لەو شوێنەی کە لێین، لەو شوێنەی کە تێیدا دەژین فەرمین. دەبێت لە دەستووری سووریادا خاڵێکی وا هەبێت، کە کورد بتوانن بە زمانی خۆیان پەروەردە ببینن، بە زمانی خۆیان بژین. کولتووری خۆیان زیندوو بکەنەوە و بەهێز بکەن. پێویستە پشتگیری بکرێت. دەبێت دەستوور ئەم مافە بدات. ئاماژەى بۆ ئەوەشکرد کە لە دەرەوەش لە سیاسەتدا رۆڵ گێڕان، مافەکانی سیاسی، نەتەوەکانی سووریا هەموو بە ئازادی و سەربەستی بتوانن بەشداری سیاسەت بن و ئەم وڵاتە بەڕێوەببەن. نوێنەرەکانیان لە بەڕێوەبەرایەتیی سووریادا هەبن. دەبێت کورد نوێنەرایەتی خۆی لە بەڕێوەبەرایەتیی سووریادا دیاری بکات. وتیشى: رێککەوتنەکە ئەوەیە کە ئەم بەنداوە لە شەڕ و ناکۆکییەکان دوور بخرێتەوە. لەبەرئەوەی پڕۆژەیەکی خزمەتگوزارییە. خەڵک سوودی لێوەردەگرێت و ژیانیان باش دەکات. ئەوە لە شەڕ دوور بخرێتەوە و بپارێزرێت و ئاگربەست پێک بهێنرێت. لەسەر بەڕێوەبردنی گفتوگۆ دەکرێت. ئەم بەنداوە چۆن بەڕێوەدەبرێت؟ چۆن باشتر دەکەوێتە خزمەتەوە؟ لەسەر ئەمەش گفتوگۆ هەیە. ئیلهام ئەحمەد، هاوسەرۆكی بەشی پەیوەندییەكانی دەرەوە لە ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، سەبارەت بە گفتوگۆکان لە دیداری سلێمانیدا ڕایگەیاند، بە گرنگییەوە باس لە بارودۆخانە کراوە، کە ئێستا لە ناوچەکەدا ڕوودەدەن. هەروەها جەختى لەسەر ئەوەکردوەتەوە، کە گەڕانەوە بۆ دۆخی پێش ساڵی ٢٠١١ مومکین نیە، دەشڵێت، وتیشى: بەرهەم ساڵح بە فەرمی بانگهێشتی دیداری سلێمانی كردم. ئیلهام ئەحمەد باسی لەوەشکرد، دامەزراندنی سیستەمی لامەرکەزی بووەتە پێویستییەک، کە ئەم سیستەمە دەرفەت بە خەڵکی ناوچەکە دەدات، کە خۆیان بەڕێوەببەن نۆیەمین دیداری سلێمانی لە ڕۆژانی ١٦ و ١٧ـی نیسان لە زانکۆی ئەمریکی لە شاری سلێمانی بەڕێوەچوو، ئیلهام ئەحمەد هاوسەرۆكی بەشی پەیوەندییەكانی دەرەوە لە ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، کە یەکیک بوو لە بەشداربووانی دیدارەکە
فەرمانگەى ژمێریارى لە وەزارەتى دارایی عێراق، ڕایدەگەیەێت دەستیانکردوە بە رێوشوێنەکانى تەمویلکردنى موچەى فەرمانبەران بۆ مانگى چوار. بەپێى ڕاگەیەندراوەکە ئەمڕۆ یەکشەممە داوا لە فەرمانگە و وەزارەت و پارێزگار و دەستەکان کراوە کەنوێنەرەکانیان رەوانەى وەزارەت بکەن بۆ تەواوکردنى رێوشوێنەکانى پارەى تایبەت بە موچە، بەمەبەستى دابەشکردنى بەسەر فەرمانبەراندا، ئەوەش بەپێی راگەیەنراوێکى وەزارەتى دارایی کە دەست سبەى کەوتووە. لەلایەکى دیکەوە وەزارەتى دارایی هەرێم، لیستى موچەى مانگى چوارى ئامادەکردوەو ئێوارەى ئەمڕۆ یان سبەینێ لیستەکە رەوانەى بەغداد دەکرێت. بەوتەى سەرچاوەیەکى ئاگاداریش بڕیارە لەگەڵ ناردنى لیستى موچە شاندێکى تەکنیکى وەزارەتى داراییش رەوانەى بەغداد بکرێت، بۆ وەڵامدانەوەى تێبینییەکانى وەزارەتى دارایی لەکاتى وردبینیکردنى لیستەکەدا تا پێش کۆتایی ئەم مانگە پارەى موچە رەوانە بکرێت و بەسەر فەرمانبەراندا دابەش بکرێت.
پەرلەمانتار مستەفا جەبار سەند، دەڵێت، وەزارەتی دەرەوەی عێراق نوسراوێكی فەرمی ئاڕاستەی ئەنجومەنی باڵای دادوەری كردووە، تیايدا پرسیاری ئەوەی كردووە، ئەحمەد شەرع، سەرۆك كۆماری سوریا، داواكراوە لەلایەن دادگای عێراقەوە يان نا، ئەنجومەنی باڵای داوەری عێراق لەوەڵامدا وتویەتی، بەڵێ ناوبراو داواكراوە لەلایەن دادگای عێراقەوە. ئەو پەرلەمانتارە لە گرتەیەكی ڤیدیۆدا جەختیشكردووە، بەمزوانە ئەو نوسراوەی ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق بەشێوەیەكی فەرمی دەبینن. لەدوای دیدارەكەی محمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرانی عێراق، لە گەڵ ئەحمەد شەرع، سەرۆك كۆماری سوریا لەچەند رۆژی رابردوودا لە دەوحەی پایتەختی قەتەر، بەشێك لەلایەن شیعەكانی هاوپەیمانی ئێران، هەڵمەتێكى راگەیاندنی توندیان دژی سودانی دەستپێكردووەو، بە ئاشكرا دژی هاتنی سەرۆكی سوریان بۆ بەغداد بەمەبەستی بەشداریكردن لە كۆنگرەی لوتكەی وڵاتانی عەرەبی، كە بڕیارە لە ناوەڕاستی مانگی ئایاری داهاتوو بەڕێوەبچێت. لە تازەترین كاردانەوەی هێزە سیاسیە شیعەكانی عێراقیشدا، قەیس خەزعەلی، ئەمینداری میلیشیای عەسائیبی ئەهلی هەق، رایگەیاند، سەرۆكی سوریا داواكراوە لەلایەن دادگای عێراقەوە، بۆیە هاتنی بۆ بەغداد رەنگە لێكەوتەی خراپی هەبێت و لەلایەن هێزە ئەمنیەكانەوە دەستگیربكرێت.
سه‌رۆك وه‌زیرانی ئیسرائیل، بە توڕەییەوە دەرکەوتەوە و دەڵێت، نابێت ئێران دەستی بگات بە چەکی ئەتۆم، هاوکات ئاماژه به‌وه ده‌كات، هه‌رگیز ملكه‌چی داواكاری و مه‌رجه‌كانی حه‌ماس نابن بۆ ئاگربه‌ست؛ ده‌شڵێت، ڕووخساری ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستیان گۆڕیوه. بنیامین ناتانیاهۆ، سه‌رۆك وه‌زیرانی ئیسرائیل ئێوارەی شەممە لە وتارێکی تەلەفزیۆنیدا ڕایگەیاند: پابه‌ندن ڕێگریی له ئێران بكه‌ن چه‌كی ئه‌تۆمی به‌ده‌ست بهێنێت. ناتانیاهۆ: وتیشى: بەهیچ جۆرێگە بەوەنادەین ئێران چەکى ئەتۆمى هەبێت، لەم بڕیارەشم بەهیچ شێوەیەک پەشیمان نابمەوە وازناهێنم هێمای بۆ ئه‌وه‌ش كردووه، ئه‌گه‌ر ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی ئیسرائیل نه‌بووایه، ئێران ده ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ده‌بووه خاوه‌نی چه‌كی ئه‌تۆمی، بنیامین ناتانیاهۆ ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كردووه، له حه‌وت به‌ره‌وه له شه‌ڕدان و ئه‌و شه‌ڕه باجێكی زۆری ده‌وێت. سه‌رۆك وه‌زیرانی ئیسرائیل گوتووشیه‌تی، له به‌رانبه‌ر بزووتنه‌وه‌ی حه‌ماسی فه‌ڵه‌ستینیدا له قۆناغی یه‌كلاكه‌ره‌وه‌دان و به هیچ مه‌رجێكی ڕازی نابن و ملكه‌چی هیچ داواكارییه‌كی نابن بۆ ئاگربه‌ست. ده‌شڵێت، به‌بێ له‌ناوبردنی حه‌ماس و ئازادكردنی بارمته‌كان كۆتایی به شه‌ڕ ناهێنن، به‌تایبه‌ت دوای ئه‌وه‌ی حه‌ماس پێشنیازیی ئاگربه‌ستی ڕه‌ت كرده‌وه. ناتانیاهۆ جه‌ختیشی كردووه‌ته‌وه، به كوژرانی حه‌سه‌ن نه‌سروڵڵا، ئه‌مینداری گشتیی حزبوڵڵای لوبنان و یه‌حیا سینوار، سه‌رۆكی بزووتنه‌وه‌ی حه‌ماس توانیان ڕووخساری ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست بگۆڕن. سه‌رۆك وه‌زیرانی ئیسرائیل باسی له‌وه‌ش كردووه، له‌و ماوه‌یه‌دا ناوچه‌ی ئارامیان له سووریا و لوبنان دامه‌زراندووه.
بەرپرسێکی باڵای ئەمریکی دەڵێت، ئەمریکا و ئێران لە گفتوگۆی رۆژی شەممە لە رۆمای پایتەختی ئیتاڵیا، "بەرەوپێشچوونی زۆر باش"یان بەدەستهێناوە. بەرپرسەکە کە نەیویستووە ناوی ئاشکرا بکرێت، بە ئاژانسی فرانس پرێسی راگەیاندووە: "ئەمڕۆ لە رۆما، لە ماوەی زیاتر لە چوار کاتژمێری گەڕی دووەمی گفتوگۆکانمان، بەرەوپێشچوونی زۆر باشمان لە دانوستاندنە راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆکاندا بەدەستهێنا." شاندی ئێرانی بە سەرکردایەتیی عەباس عێراقچی، وەزیری دەرەوەی وڵاتەکە و شاندی ئەمریکی بە سەرکردایەتیی ستیڤ ویتکۆف، نێردەی ئەو وڵاتە بۆ کاروباری رۆژهەڵاتی نێوەڕاست لە باڵیۆزخانەی عومان کۆبوونەوە. دوای کۆتاییهانتی گفتوگۆکە، عێراقچی بە میدیای وڵاتەکەی راگەیاند، دانوستاندنەکانیان "لە کەشێکی بونیادنەردا" بەڕێوەچوون. هەروەها ئاماژەی بەوە کرد، رۆژی چوارشەممە شاندە تەکنیکییەکانی هەردوولا لە عومان کۆدەبنەوە و دواتر شاندە دیپلۆماسییەکان رۆژی شەممەی داهاتوو لە هەمان وڵات دانوستاندن دەکەنەوە. عێراقچی گوتی: "لە بەردەوامیی کۆبوونەوەکەی پێشوودا، ئەم جارەش کۆبوونەوەیەکی باش بوو و دەتوانم بڵێم کە دانوستاندنەکە بەرەو پێشەوە هەنگاو دەنێت. ئەم جارە توانیمان بگەینە ئەنجامێکی باشتر لەبارەی هەندێک بنەما و ئامانج. دواجار بڕیاردرا کە دانوستاندنەکان بەردەوام بن و بچنە قۆناخی داهاتوو." دانوستاندنەکان لە کاتێکدان، هێشتا لەنێو ئیدارەی ترەمپ، هەروەها لەنێوان ئەمریکا و ئیسرائیلیش، مشتومڕ هەیە لەسەر ئەوەی ئایا دەبێت بە دیپلۆماسی یان هێرشی سەربازی رێگری لە بەدەستهێنانی چەکی ئەتۆمی لە لایەن ئێرانەوە بکرێت؟. تاوەکو ئێستا، ترەمپ دژی بۆچوونی ئەوانە وەستاوەتەوە کە داوای جەنگ دەکەن، لەنێویاندا بنیامین نەتەنیاهوو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل، بەڵکو پێداگرە لەسەر ئەوەی بە رێککەوتن بەرنامەی ئەتۆمیی ئێران کۆتوبەند بکات. وڵاتانی رۆژئاوا و ئیسرائیل پێیانوایە، ئێران لە دروستکردنی بۆمبی ئەتۆمی نزیکبووەتەوە؛ تاران ئەوە رەتدەکاتەوە و جەخت دەکاتەوە کە ئامانج لە بەرنامە ئەتۆمییەکەی تەنیا بەرهەمهێنانی وزەی کارەبا و لێکۆڵینەوەی پزیشکییە. رۆژی هەینی، ترەمپ لە کۆشکی سپی بە رۆژنامەڤانانی گوت: "دەمەوێت ئێران وڵاتێکی مەزن و خۆشگوزەران و ناوازە بێت، بەڵام نابێت چەکی ئەتۆمی هەبێت. ئەگەر چەکی ئەتۆمیشیان هەبێت، ئێوە هەمووتان زۆر خەمگین دەبن، چونکە ژیانتان لە مەترسیی گەورەدا دەبێت."
ئیسرائیلییەکان نیگەرانن و بەکەمتر لە لەناوبردنی بەرنامەی ئەتۆمی ئێران رازی نابن، هەروەها لە دیدگای ئیسرائیلەوە ئێستا باشترین کاتە بۆ لێدان لە ناوەندە ئەتۆمییەکانی ئێران، ئەوەش لەگەڵ گەڕى دووەمى دانوستانەکانى تاران و واشنتن لەسەر بەرنامەى ئەتۆمى ئەو وڵاتە کە ئەمڕۆ بەڕێوەدەچێت. بەپێی هەواڵی میدیا ئیسرائیلییەکان، جیروسلام نیگەرانە لە دانوستانەکانی نێوان واشنتن و تاران، ترسیان هەیە ئەمەریکا بە رێککەوتن رازی ببێت، بۆیە بە هەموو شێوەیەک هەوڵدەدەن ئەمەریکییەکان بە هێرشکردنە سەر ناوەندە ئەتۆمییەکانی ئێران رازی بکەن. پێگەی جیروسلام پۆستى ئیسرائیلى نوسیویەتی، ئیسرائیل هەرگیز دەستبەرداری بیرۆکەی هێرشکردنە سەر ناوەندە ئەتۆمییەکانی ئێران نەبووە، سەرەڕای ئەوەی لە ماوەکانی رابردوودا دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکا، بە بنیامین نەتەنیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلی راگەیاندووە کە لەم قۆناغەدا ئەمەریکا پشتیوانی هەنگاوێکی هاوشێوە ناکات، ئەوەش بە وتەی بەرپرسێکی ئیسرائیلی و دوو کەسی دیکەی ئاگادار لەو بابەتە. هەر لەسەر ئەو پرسە، نەتەنیاهۆ جەختی کردووەتەوە کە رێگری دەکەن لە دەستکەوتنی چەکی ئەتۆمی بۆ تاران، هەروەها سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل پێداگیری دەکات لەوەی هەر دانوستانێک لەگەڵ تاران دەبێت ببێتە هۆی لەناوبردنی تەواوەتی بەرنامەی ئەتۆمی ئێران. لە چوارچێوەی هەوڵەکانی ئیسرائیلدا، بەرپرسانی باڵای ئیسرائیل گەیشتوونەتە فەڕەنسا بەمەبەستی کاریگەریی دروستکردن لەسەر بڕیارەکانی ئەمەریکا پێش دەستپێکردنی گەڕی دووەمی دانوستانەکان کە بڕیارە سبەینێ ئەنجامبدرێت، ئەوەش بەپێی هەواڵێکی پێگەی ئەکسیۆس. ئەکسیۆس نوسیویەتی، " بەمەبەستی دروستکردنی لۆبی و رازیکردنی ئەمەریکا، هەر یەکە لە رۆن دێرمە، وەزیری کاروباری ستراتیژی و دەیڤد بارنیا بەرپرسی دەزگای هەواڵگریی مۆساد-یش گەیشتوونەتە پاریس بۆ ئەوەی کاریگەرییان هەبێت لەسەر هەڵوێستی ئەمەریکا پێش گەڕی دووەمی دانوستانەکان". ئەمڕۆ نوێنەرانى ئەمەریکا و ئێران لە رۆماى پایتەختى ئیتاڵیا رووبەڕوو کۆدەبنەوە، لەخولى دووەمى دانوستانەکانى نێوانیاندا لەسەر بەرنامەى ئەتۆمى ئەو وڵاتە. ستیڤ ویتکۆف نێردەى ئەمەریکا بۆ رۆژهەڵاتى ناوەڕاست سەرۆکایەتى شاندى ئەمەریکا دەکات و وەفدى ئێرانیش لەلایەن عەباس عەراقچی وەزیرى دەرەوەى ئەو وڵاتەوە سەرۆکایەتى دەکرێت. بەدر بوسەعیدى وەزیرى دەرەوەى عەممانیش وەک نێوەندگیر بەشدارى لە دانوستانەکاندا دەکات، لەگەڵ ڕافایل گرۆسی، بەڕێوەبەری گشتیی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم. لەخولى دووەمى دانوستانەکاندا، هەردوو وڵات تاوتوێى دانانى خشتەیەکى کاتى دەکەن بۆ ماوەى دانوستانەکان و گەیشتن بە ئامانج، لەگەڵ تاوتوێکردنى چوارچێوەى گشتى رێککەوتنى نوێ، ئەوەش بەپێی رۆژنامەى وۆڵ ستریت جۆرناڵى ئەمەریکى.
ماجد بن محەمەد ئەنساریی راوێژكاری سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران و وتەبێژی فەرمی وەزارەتی دەرەوەی قەتەر، لە لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی هەواڵەكانی قەتەر "قنا": خاوەن شكۆ شێخ تەمیم بن حەمەد ئال سانی میری قەتەر (خوابیپارێزێ)، لە دەوحە سەرپەرەشتی دیداری نێوان فەخامەتی سەرۆك (ئەحمەد شەرع)ی سەرۆك كۆماری عەرەبی سوریاو دەوڵەتمەدار (محەمەد شیاع سودانی) سەرۆك وەزیرانی عێراقی كرد. ئەمە لەڕوانگەی پەرۆشتی دەوڵەتی قەتەرە بۆ چەسپانی برایەتی و بەهێزكردنی كاری هاوبەشی عەرەبی، بەوپێیەی كۆڵەكەیەكی سەرەكیی ئاسایش و سەقامگیریی و رابون و بەدیهێنانی خواستی گەلانی ناوچەیە. دیدارەكەی ئەحمەد شەرع و محەمەد شیاع سودانی لە كەشوهەوایەكی ئەرێنیدا بەڕێوەچوو؛ كە رەنگدانەوەی لێكتێگەیشتن و لێكنزیكبوونەوەی هەردوولا و؛ خواستی راستگۆیانە بوو بۆ پێشخستنی هاوكاریی عەرەبی بەو چەشنەی خزمەت بە بەرژەوەندی گەلانی ناوچەكە بكات. دەوڵەتی قەتەر سوپاس و پێزانینی هەیە بۆ كۆماری عەرەبی سوریاو كۆماری عێراق، بۆ وەڵامدانەوەی بنیادنەرانەیان بۆ ئەم دەستپێشخەرییەو كاردانەوەی ئەرێنییان كە بووە هۆی بەستنی ئەم دیدارە برایانە. دەوڵەتی قەتەر هیوادارە ئەم كۆبوونەوەیە ببێتە هۆی كاراكردنی هاوكاری هاوبەش و راوێژی بنیادنەرانە لەنێوان هەردوو دەوڵەتی برا، بەوجۆرەی بە سود بۆ هەردوو گەل و ناوچەكە بەگشتیی بگەڕێتەوە.
بەهای تمەن بەهۆی دانوستانەکانی نێوان ئەمریکا و ئێران بەردەوامە لە بەرزبوونەوە و گەیشتە بەرزترین ئاستی خۆی لە مانگانی رابردوودا. پێش دەستپێکردنی دانوستانەکان، بەهای 100 دۆلاری ئەمریکی لە بازاڕی دراوی تاران گەیشتە نزیکەی 11 ملیۆن تمەن، بەڵام بە دەستپێکردنی دانوستانەکان نرخی دۆلار رووی لە دابەزین کرد و ئێستا 100 دۆلاری ئەمریکا بە نزیکەی 8 ملیۆن تمەن مامەڵەی پێوەدەکرێت. لەدوای سەرکەوتنی دۆناڵد ترەمپ لە هەڵبژاردنەکانی ئەمریکا، تمەنی ئێرانی نزیکەی لەسەدا 35ـی بەهاکەى بەرامبەر بە دۆلار لەدەستدابوو، بەڵام لەدوای دەستپێکردنی دانوستانەکانی ئێران و ئەمریکا دۆخی بازاڕەکانی تا رادەیەک جێگیرکردووە.
وەزارەتی بەرگریی ئەمریکا (پێنتاگۆن) پشتڕاستی کردەوە کە نزیکەی هەزار سەربازیان لە سووریا و رۆژئاوای کوردستان دەکشێننەوە و کەمتر لە هەزار سەرباز دەهێڵنەوە. شۆن پارنێڵ، گوتەبێژی پێنتاگۆن رۆژی هەینی لە راگەیێندراوێکدا گوتی: "ئەمڕۆ وەزیری بەرگری فەرمانی کرد کە هێزەکانی ئەمریکا لە هەندێ شوێنی دیاریکراو چڕبکرێنەوە." دەشڵێت: "ئەم پڕۆسەیە کە بە مەبەست و لەسەر بنەمای هەلومەرجەکە دەکرێت، لە چەند مانگی داهاتوودا ژمارەی هێزەکانی ئەمریکا بۆ خوار هەزار سەرباز لە سووریا کەم دەکاتەوە." چپێش ئەوە، گوتەبێژێکی پێنتاگۆن راگەیاند: "ئەمریکا لە دوو بۆ سێ مانگی دیکەدا ژمارەی هێزەکانی لە سووریا بۆ کەمتر لە هەزار سەرباز کەم دەکاتەوە." سەرچاوەیەکی دیکەی هێزەکانی ئەمریکا لە رۆژئاوای کوردستان بە رووداوی راگەیاند، هێزەکانیان دەستیانکردووە بە بارکردنی کەلوپەلەکانیان لە هەردوو بنکەی کۆنیکۆ و گرین ڤڵیج لە دێرەزوور و بڕیارە ئەو کەلوپەلانە بگوازرێنەوە هەولێری پایتەختی هەرێمی کوردستان. لە راگەیێندراوەکەی پێنتاگۆندا هاتووە، وێڕای کەمکردنەوەی هێزەکانیان، "فەرماندەیی ناوەندیی هێزەکانی ئەمریکا وەک پێشتر ئامادە دەبێت بۆ هێرشکردنە سەر پاشماوەکانی داعش لە سووریا؛هەروەها لە نزیکەوە لەگەڵ هاوبەشانی خاوەن توانا و ئارەزوومەندی ئێمە لە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی کاردەکەین بۆ ئەوەی گوشار لەسەر داعش بهێڵینەوە و وەڵامی هەر هەڕەشەیەکی دیکەی تیرۆریستیش بدەینەوە ئەگەر سەرهەڵبدات." هێزەکانی ئەمریکا لە رۆژئاوای کوردستان و ناوچەکانی دیکەی ژێر دەسەڵاتی هەسەدە یارمەتی ئەو هێزە زۆرینە کوردییە دەدەن لە رووبەڕووبوونەوەی داعش، هەروەها بوونەتە هێزێکی دابڕێنەر بۆ کەمکردنەوەی ململانێ لەنێوان هەسەدە و بەشێک لە گرووپە چەکدارەکان. سوپای ئەمریکا لە ناوچەی تەنەفی سووریاش هەیە. دۆناڵد ترەمپ لە یەکەمین خولی سەرۆکایەتییەکەیدا هەوڵی دا هەموو هێزەکانی ئەمریکا لە سووریا و رۆژئاوای کوردستان بکشێنێتەوە، بەڵام بەرپرسانی باڵای پێنتاگۆن بەرهەڵستی بڕیارەکەیان کرد، چونکە پێیان وابوو ئەوە "ناپاکیکردنە" لە هاوپەیمانە کوردەکانیان. لەسەر ئەوە و چەند نیگەرانییەکی دیکە، جەیمس ماتیس، وەزیری بەرگریی ئەوکات، دەستی لە کارەکەی کشاندەوە.
زووتنەوەى ئیسلامیى کوردستان و یەکگرتووى ئیسلامیى کوردستان لەگەڵ نوح یەڵماز، جێگرى وەزیرى دەرەروەى تورکیا کۆبوونەوە و رایانگەیاند، پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا جدییە و هەنگاوی باشی بڕیوە. ئەمڕۆ، نوح یەڵماز جێگرى وەزیرى دەرەوەى تورکیا، بە جیا لەگەڵ یەکگرتووى ئیسلامیى کوردستان و بزووتنەوەى ئیسلامیى کوردستانى لە شارى هەولێر کۆبووەوە. لەبارەى کۆبوونەوەکەوە، سەڵاحەدین محەمەد بەهادین، ئەمینداری گشتیی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لە هەژمارى فەرمیی خۆی لە فەیسبووک نووسیویەتى، پێشنیوەڕۆی ئەمڕۆ، لەگەڵ جێگرى وەزیرى دەرەوەى تورکیا کۆبوونەوە و گفتوگۆیان لە بارەی گۆڕانكارییە خێراكان و بارودۆخى ناوچەکەوە کرد. هاوکات، جێگری وەزیری دەرەوەی تورکیا سەردانی بزووتنەوەی ئیسلامیی کوردستانی کرد و گوتەبێژی بزووتنەوەش رایگەیاند، پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا جدییە و هەنگاوی باشی بڕیوە و گەشبینن بەوەی پرۆسەی ئەمجارەی ئاشتی جدییە و هەنگاوی باشی بڕیوە.
بەرپرسێکی ئەمنی ئیسرائیل پشتڕاستی کردەوە کە سەرکردایەتی سیاسی سوپای ئیسرائیلی ئاراستەی ئۆپەراسیۆنەکانی لە کەرتی غەززە کردووە لە کاردانەوە بە ڕەتکردنەوەی پێشنیاری ئیسرائیل بۆ دەستپێکردنەوەی ڕێککەوتنی ئاڵوگۆڕ لەلایەن حەماسەوە. ئەو بەرپرسە ئیسرائیلییە زیادی کرد: گوشارە سەربازییەکان بۆ سەر حەماس لەسەر وشکانی و دەریایی و ئاسمانی زیاتر دەبن، ئاماژەی بەوەشکرد کە پلانەکان لە پێشەنگی وەڵامدانەوەی نەرێنی حەماس لە شوێنی خۆیانن. دوای ئەوەی حەماس ئەو پێشنیازەی بە مەحاڵ وەسف کرد، بێزالیل سمۆتریچ وەزیری دارایی و ئیتامار بن گڤیر وەزیری ئاسایشی نیشتمانی داوای فراوانکردنی شەڕی غەززە و "کردنەوەی دەروازەکانی دۆزەخ"یان کرد، وەک خۆیان دەڵێن. حەماس ڕۆژی پێنجشەممە ڕەتکردنەوەی پێشنیارێکی ئیسرائیلی بۆ ئاگربەستی کاتی لە کەرتی غەززە ڕاگەیاند و جەختی لەسەر پێویستی "ڕێککەوتنی هەمەلایەنە" بۆ کۆتایی هێنان بە شەڕی بەردەوامی وڵاتەکەی ڕاگەیاند. خەلیل ئەلحەیا، بەرپرسی مەکتەبی سیاسی بزووتنەوەکە لە غەززە، ڕوونی کردەوە کە "رێککەوتنە بەشەکیەکان لەلایەن ناتانیاهۆ و حکومەتەکەیەوە وەک پەردە بۆ ئەجێندایەکی سیاسی بەکاردەهێنرێن"، جەختیشی لەوە کردەوە کە حەماس "بەشداری ئەم ڕێبازە ناکات". ئەلحەیا ڕایگەیاندووە کە بزووتنەوەکە "ئامادەیە لە یەک پاکێجدا بگاتە ڕێککەوتنێکی گشتگیر بۆ ئاڵوگۆڕکردن، لەوانە ئاگربەست و کشانەوەی داگیرکاری و ئاوەدانکردنەوە". سەرچاوەیەکی حەماس لە سەرەتای ئەم هەفتەیەدا بە ئاژانسی فرانس پرێس (AFP)ی ڕاگەیاندبوو، پێشنیارەکەی ئیسرائیل ئاگربەستێکی 45 ڕۆژە لە بەرامبەر ئازادکردنی نیوەی زیندانییە زیندووەکانی ئیسرائیلی لەخۆگرتووە. هەروەها لە پێشنیازەکەدا ئازادکردنی هەزار و ٢٣١ بەندکراوی فەلەستینی و هاتنە ناوەوەی یارمەتییە مرۆییەکان بۆ ناو غەززە کە لە ٢ی ئازارەوە لە ژێر گەمارۆی تەواودایە.
د. لەتیف رەشید، سەرۆككۆماری عێراق داوا لە موقتەدا سەدر، رێبەری رەوتی نیشتمانی شیعی دەكات لە بڕیارەكەی بۆ بەشداری نەكردن لە هەڵبژاردنی داهاتوی پەرلەمانی عێراق پاشگەزببێتەوەو بەشداری لە هەڵبژاردنەكەدا بكەن. لە پەیامێكدا بۆ موقتەدا سەدر د. لەتیف رەشید، سەرۆككۆماری عێراق ، وتویەتی، لە چەند مانگی داهاتودا، هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بەڕێوەدەچێت و بۆ ئەوەی پەرلەمان نوێنەری گەل بێت بەهەمو پێكهاتەكانییەوە...بۆیە ئێستا كاتی ئەوەیە رەوتی نیشتمانی شیعی بگەڕێتەوە بۆ گێڕانی رۆڵی سیاسی خۆی. سەرۆككۆمار جەختیشی كردۆتەوە كە هەر پڕۆسەیەكی سیاسی بەبێ بەشداری رەوتی نیشتمانی شیعی، كەموكورتە و هیچ گومانێگ لەوەدا نییە كە بەشداری رەوتی نیشتمانی شیعی لە هەڵبژاردنەكانی داهاتو و لە پێكهێنانی حكومەتدا، ئێستا لە هەمو كاتێك پێویستترە، ئەوەش دوای ئەوەی مەترسی، هەڕەشە لە وڵاتانی ناوچەكەو لەپێش هەمویشیانەوە لە عێراق دەكات. هێمای بۆ ئەوەش كردوە كە ئێستا جوڵەیەكی سیاسی بۆ بەدەستهێنانی داخوازییەكانی بەشداریكردن لە هەڵبژاردن دروست بوە، جەخت دەكەینەوە كە ئەو جوڵەیەو هەمو ئەوەی لێی دەكەوێتەوە كەموكورت دەبێت ئەگەر رەوتی نیشتمانی شیعی بەشداری لە هەڵبژاردنەكەدا نەكات، بۆیە لێرەوە داواتان لێدەكەم پاشگەزببنەوە لە بڕیاری بەشداری نەكردن. رۆژی 27ی مانگی رابردو، موقتەدا سەدر، رێبەری رەوتی نیشتمانی شیعی، لە راگەیەندراوێكدا وتی، با هەموان بزانن، بەهۆی ئەوەی هێشتا گەندەڵی بونی هەیە، بەشداری لە هیچ پڕۆسەیەكی هەڵبژاردنی لەنگدا ناكەم.
سەرچاوەیەکی رۆژنامەوانی بڵاوی کردەوە، هەسەدە و تورکیا کۆبونەتەوە و لەسەر ئاگربەستی تەواوەتی رێککەوتون و تورکیا دان بە هێزەکانی سوریای دیموکراتدا دەنێت. رۆژنامەی وەتەنی سوریی بڵاوی کردەوە: دوانیوەڕۆی دوێنێ پێنجشەممە (17ـی نیسانی 2025) بە چاودێریی ئەمەریکا، کۆبونەوەیەکی هاوبەش لەنێوان شاندێکی باڵای هێزەکانی سوریای دیموکرات و شاندێکی تورکیا لە نزیک بەنداوی تشرین ئەنجامدراوە وهەردوولا لەسەر راگەیاندنی ئاگربەست رێککەوتون. بەپێی سەرچاوەکە؛ شاندەکەی هەسەدە بە هەلیکۆپتەرێکی ئەمەریکی چوونەتە شوێنی کۆبونەوەکە و شاندی تورکیاش بە ئۆتۆمبێل لە خاکی تورکیاوە گەیشتونەتە ناوچەیەکی نزیک بەنداوی تشرین و دوای کۆبونەوەیەکی نێوانیان هەردوولا رێککەوتون لەسەر ئاگربەست و کۆتایی هێنان بە شەڕ لە ناوچەکە. رۆژنامەی وەتەن نوسیویەتی: "بەپێی رێککەوتنەکە تورکیا دان بە هێزەکانی سوریای دیموکراتدا دەنێت و ئامادەکاریی دەکرێت بۆ قۆناغی کشانەوە و کەمکردنەوەی هێزەکانی ئەمەریکا لە سوریا". لەلایەکی دیکەوە روانگەی سوریی بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاوی کردەوە، دوای کشانەوەی بەشێکی هێزەکانی ئەمەریکا لە ناوچەی کۆنیکۆی سنوری پارێزگای دێرەزور، بەشێکی ئەو هێزانە دەچنە بەنداوی تشرین و ئەمەریکا بنکەیەکی سەربازیی لە نزیک بەنداوەکە دروست دەکات. ئاماژەی بەوەشکردووە؛ ئەمەریکا نیوەی کەرەستە سەربازیی و لۆجستییەکانی لە کێڵگەی نەوتی عومەر و کۆنیکۆ کە دوو گەورەترین بنکەی سەربازیی ئەو وڵاتەن لە سوریا کشاندوەتەوە بەرەو بنکەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە شەدادی باشوری حەسەکە، بەشێکی هێزەکە و چەک و تەقەمەنی لەو دوبنکەیە ماونەتەوە تا فەرمانی دواتریان بۆ دێت بۆ کشانەوەی تەواوەتی یان مانەوە. ئەوە لەکاتێکدایە، رۆژی پێنجشەممە ئیلهام ئەحمەد هاوسەرۆکی پەیوەندییەکانی دەرەوەی ئیدارەی خۆسەر لە باکور و رۆژهەڵاتی سوریا، لە میانی بەشداری کردنی لە دیداری سلێمانی کە لە زانکۆی ئەمەریکی بەڕێوەچوو، ئاشکرای کرد: تائێستاش تورکیا هەڕەشە و مەترسیی سەرەکییە لەسەرمان، هەرچەندە ئێستا گفتوگۆ هەیە لەگەڵ تورکیا، بەڵام بەشێوەیەک ناڕاستەوخۆ، هەندێکجار راستەوخۆش، ئەوەش گرنگە بۆ گەیشتن بە چارەسەری کێشەکان". رۆژی یەکشەممەی رابردوو، وەفدێکی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش و بە دوایاندا وەفدێکی ئیدارەی نوێی سوریا گەیشتونەتە بەنداوی تشرین و بۆ زەمینەسازی و ئەنجامدانی رێککەوتنی نێوان هەسەدە-دیمەشق-ئەنقەرە، لەبارەی بەنداوی تشرینەوە. بەرپرسێکی باڵای رۆژئاوای کوردستان ئاشکرای کرد: رێککەوتنێک لەنێوان هێزەکانی سوریای دیموکرات و ئیدارەی سوریا، بە چاودێریی ئەمەریکا ئەنجامدراوە بۆ بەڕێوەبردنی هاوبەشی بەنداوی تشرین لە رۆژهەڵاتی حەلەب. بەپێی رێککەوتنەکە، بە هاوبەشی سەرپەرشتی چاکسازی و بەگەڕخستنەوەی بەنداوی تشرین دەکرێت و پشت بە شارەزایانی نێودەوڵەتی دەبەسترێت بۆ چاکسازیی لەبەشە زیانلێکەوتوەکانی بەنداوەکە و هێزی سەربازیی لە ناوچەکە دەکشێتەوە و پاراستنی بەنداوەکە دەدرێتە هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ. هەردوولا رێککەوتون لەسەر ئەوەی، سەقامگیریی بۆ بەنداوەکە بگەڕێتەوە کە سەرچاوەیەکی سەرەکیی و ئاو و کارەبای ناوچەکەیە، کاری لە پێشینەش دابینکردنی ئاو و کارەبای دانیشتوانی ناوچەکە بێت. لەلایەکی دیکەوە، ئاژانسی هەواڵی فەرمی سوریا "سانا" بڵاوی کردەوە: تیمێکی شارەزای چاکسازیی لە مەنبج و بەنداوی فوراتەوە گەیشتونەتە بەنداوی تشرین بۆ چاکسازیی کردن و چارەسەرکردنی گرفتە هونەرییەکانی بەنداوەکە، بە ئامانجی بەگەڕخستنەوەی وێستگەی کارەبا و ئاوی بەنداوەکە. ئاماژەی بەوەشکردووە؛ بەنداوەکە لە روی هونەرییەوە ئامادەیە، بەڵام هەندێک چاکسازیی پێویستە بۆ ئەوەی گرەنتی سەلامەتی بکرێت وەک سەرچاوەیەکی سەرەکیی بەرهەمهێنانی کارەبا و ئاوی بۆ کشتوکاڵی ناوچەکە. دوو رۆژ دوای روخانی رژێمی بەشار ئەسەد لە سوریا، و لە سەرەتای مانگی کانوونی یەکەمی ساڵی رابردووەوە، گروپە چەکدارە سورییەکان کە هەسەدە بە "بەکرێگیراو" ناویان دەبان بە پاڵپشتی تورکیا هێرشەکانیان بۆ سەر بەنداوی تشرین، لە ماوەی سێ مانگادا شەڕڤانانی هەسەدە روبەڕوی هێرشەکانیان بونەوە و بەهۆیەوە سەدان شەڕڤان کوژراون و برینداربوون و بەرگرییەکەش بە بەرخۆدانی تشرین ناوی برا، کە رێگەیان نەدا ئەو گروپانە دەست بەسەر بەنداوەکە و پردی قەرەقۆزاخ و گوندەکانی دەوروبەریدا بگرن.
عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران ئەمڕۆ لە مۆسکۆ رایگەیاند: رۆما میوانداری دانوستانەکانی ئێرانی نەكردووە لەگەڵ واشنتۆن، بەڵکو شوێنی دانوستانەکانە، جەختیشكرد، وڵاتی میوانداری دانوستانی ناڕاستەوخۆی نێوان ئێران و ئەمریکا تائێستا سەڵتەنەی عومانە. عراقچی وتیشی، وڵاتی میواندار هەر شوێنێک دیاری بکات بەشداری دەکەن، تائێستا ئەرکی نێوەندگیری و گەیاندنی پەیام و بەڕێوەبردنی پەیوەندی ناڕاستەوخۆ، لە ئەستۆی وەزیری دەرەوەی عومان و حکومەتی وڵاتەكەیەتی. دووپاتیشکردەوە، رۆژی شەممە گەشت بۆ ڕۆما دەکات و دەست بە قۆناغی دووەمی دانوستانە ناڕاستەوخۆکان دەکەن. ئاماژەی بەوەشدا، چین و روسیا و هەموو ئەو وڵاتانەی پەیوەندییەکی نزیک یان دووریان لەگەڵ ئێران هەیە، ئامادەیی خۆیان بۆ یارمەتیدان لە پێشخستنی پرۆسەی دانوستان راگەیاندووە.
