كۆشكی سپی: ڕاگرتنی شەڕ لە لوبنان نزیكبۆتەوە

پۆلیسی هاتوچۆی ئێران رایگەیاند؛ بەهۆی نەبونی بەشی فریاگوزاریی خێرا، ژمارەیەکی زۆری قوربانییانی روداوەکانی هاتوچۆ لە نەخۆشخانەکاندا گیان لەدەست دەدەن. کەمال هادیانفەر، بەڕێوبەری پۆلیسی هاتوچۆی ئێران رایگەیاند؛ 43%ی بریندارانی روداوەکانی هاتوچۆ لە نەخۆشخانەکانی وڵاتەکەدا دەبنە قوربانیی نەبونی خزمەتگوزاریی پێویست و خێرا بۆ رزگاکردنیان و هەر بەو هۆیەوە گیانیان لەدەست دەدەن. هادیانفەر وتویەتی: وەزارەتی تەندروستیی ئێران لە ساڵێکدا نزیکەی 220 ملیۆن دۆلار وەردەگرێت بۆ ئەوەی فریاگوزاریی و خزمەتگوزاریی بێبەرامبەر بۆ بریندارانی روداوی هاتوچۆ پێشکەش بکات بەڵام زۆربەی نەخۆشخانەکان بەشی فریاگوزاریی گونجاو و خێرایان نییە. بە پێی یاسای ئێران چارەسەری برینداری روداوی هاتوچۆ لە سەرجەم نەخۆشخانە حکومییەکان بێبەرامبەرە و حکومەت ساڵانە بودجەی تایبەت بە قوربانییانی روداوی هاتوچۆ لە وڵاتەکە تەرخانی دەکات. لە دوایین ئامارەکانی ئەو وڵاتەدا دەرکەوتوە ساڵانە 17 هەزار کەس بە روداوی هاتوچۆ گیانیان لەدەست دەدەن کە رێژەی 51% لە شوێنی روداوەکان و 6% لە کاتی گواستنەوە بۆ نەخۆشخانە و 43%یان لە ناو نەخۆشخانەکان گیانیان لەدەست دەدەن.

نەتەوەیەکگرتوەکان رایگەیاند؛ جێبەجێکردنی سزای سێدارە لە ئێران گەیشتوەتە قۆناغێکی مەترسیدار و دامەزراوەیەک  ئاشکرای دەکات ئەو وڵاتە لە روی ئازادیی ئابورییەوە لە داویین ریزبەندی وڵاتانی جیهانە. ڤۆلکەر تورک، سەرۆکی کۆمیساریای باڵای مافەکانی مرۆڤی سەر بە رێکخراوی نەتەوەیەکگرتوەکان  رایگەیاند؛ زۆربونی ژمارەی لەسێدراەدان لە ئێران "تۆقێنەرە" و داوای لە بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی کرد هاوشێوەی زۆربەی وڵاتانی جیهان جێبەجێکردنی سزای سێدارە لە وڵاتەکە راگرن. هاوکات کۆمیساریای باڵای مافەکانی مرۆڤ لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاند؛ لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا ئێستا 209 کەس لە ئێران لەسێدارەدراوەن و پێدەچێت ئەگەر لەسێدارەدانەکان بەم خێراییەی ئێستا بەردەوام بێت، هاوشێوەی ساڵی 2022 ژمارەی لە سێدارەدان بەرز ببێتەوە. بە پێی ئامارەکان ساڵی رابردو لە ئێران لانیکەم 580 کەس لەسێدارە دراون. لە لایەکی دیکەوە دامەزراوەی فرەیزەر (Fraser Institute) کە ناوەندەکەی لە وڵاتی کەنەدا-یە بڵاوی کردوەتەوە؛ ئێران لە روی ئازادیی ئابورییەوە دەکەوێتە پلەی 159 لە ریزبەندی 166 وڵاتی جیهاندا. ئەو ناوەندە رونی کردوەتەوە ئێران لە روی ئازادیی ئابورییەوە لە ساڵێکدا 14 پلە لە ئاستی جیهاندا دابەزیوە و دۆخی ئەو وڵاتە تەنها لە وڵاتانی(لیبیا، ئەرجەنتین، سوریا، زیمبابوە، سودان، ڤەنزوێلا) باشترە.

هاوڵاتی کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی تورکیا رایگەیاند، ملیۆنێک و ٧٩٨ هەزار و ٥٠٥ کەس لە دەنگدانی دەرەوەی وڵاتدا دەنگیانداوە. کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی تورکیا، رێژەی بەشداریکردنی هەڵبژاردنەکانی دەرەوەی وڵاتی ئاشکرا کرد. بەگوێرەی راگەیەندراوەکەی کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکان، لە کۆی زیاتر لە سێ ملیۆن و ٤٠٠ هەزار کەس، ملیۆنێک و ٧٩٨ هەزار و ٥٠٥ کەس دەنگیانداوە کە دەگاتە نزیکەی ٥٣٪ی دەنگدەرانی دەرەوەی وڵات. دەنگدانی دەرەوەی وڵات لە ٢٧ی نیساندا دەستیپێکردبوو. کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکان لە ٧٣ وڵات سندوقی دانابوو. دەنگدان لە دەروازە سنوریەکان بەردەوامە و رۆژی ١٤ی ئایاریش هەڵبژاردنی گشتی بەڕێوە دەچێت. بە گشتی زیاتر لە ٦٤ ملیۆن هاوڵاتی تورکیا مافی دەنگدانیان هەیە. ٥.٦٥٪ی دەنگدەران ژنن و پێنج ملیۆن گەنجیش بۆ یەکەم جار دەنگ دەدەن.

رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ ئاشکرای دەکەن لە 10 رۆژی رابردودا لانیکەم 40 کەس لە ئێران لەسێدارە دراون و لە هەر شەش کاتژمێردا کەسێک لەسێدراە دراوە. رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران بڵاوی کردەوە؛ تەنها دوێنێ دوشەممە پێنج کەس لە ئێران لەسێدارە دراون و بەوەش ژمارەی لەسێدارەدراونی ئەمساڵ لەو وڵاتە گەیشتوەتە 210 کەس. لە ئامارەکانی رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ دەرکەوتوە لە نۆ رۆژی رابردودا 26 هاوڵاتیی بە رەچەڵەک بەلوچ لە زیندانەکانی ئێران لەسێدارە دراون کە دوو کەسیان ژن بون. ئەو رێکخراوانە ئاماژەیان بەوە کردوە لە پێنج رۆژی رابردودا و لە هەر شەش کاتژمێردا کەسێک لەسێدارە دراوە و ئەوەش ئاماژەی بەرزبونەوەی ژمارەی لەسێدارەدان لەو وڵاتەکە. پێشتر ئەوە خرابوەڕو کە لە 120 رۆژی سەرەتای ئەمساڵدا لە هەر 14 کاتژمێردا کەسێک لە ئێران و رۆژهەڵاتی کوردستان لە سێدارە دراوە و بەوەش ئاماری ژمارەی لەسێدارەدراون زۆر بەرزبوەتەوە.      

٢٧ی نیسان دەنگدانی دەرەوەی وڵات بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی تورکیا دەستی پێکردووە و تاوەکو ئێستا ملیۆنێک ٧٥٠ هاوڵاتی تورکیا دەنگیانداوە و راپرسیەکیش باسی شکستی ئەردۆغان دەکات. کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەی تورکیا رێژەی دەنگدانی دەرەوەی وڵاتی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی تورکیا ئاشکرا کرد. کۆمسیۆنەکە ئاماژەی بەوەکرد، لە ٢٧ی نیسانەوە و تاوەکو ئەمڕۆ ٨ی ئایار، لە دەرەوەی وڵات و دەروازە سنوریەکان ملیۆنێک و ٧٥٠ هەزار کەس دەنگیانداوە کە دەکاتە ٥٧.٤٧٪ی کۆی دەنگدەرانی دەرەوەی وڵات کە ژمارەیان نزیکەی سێ ملیۆن و ٤٠٠ هەزار کەسە. کۆمسیۆنی هەڵبژاردن راشیگەیاند، سبەینێ ٩ی ئایار کۆتایی بە هەڵبژاردنی دەرەوەی وڵات دێت، بەڵام لە دەروازە سنوریەکان تاوەکو کاتژمێر ٥ی ئێوارەی ١٤ی ئایار، واتە رۆژی هەڵبژاردنە گشتیەکان، دەنگدان بەردەوام دەبێت. بە گشتی زیاتر لە ٦٤ ملیۆن هاوڵاتی تورکیا لە دەرەو و ناوەوەی وڵات مافی دەنگدانیان هەیە کە نزیکەی ٥ ملیۆنیان بۆ یەکەمجار دەنگ دەدەن. ئێوارەی ١٤ی ئایار ئەنجامی بەرایی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی ئاشکرا دەکرێت. بەگوێرەی زۆربەی راپرسیەکان لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیدا کەمال کلچدارئۆغلۆ کاندیدی ئۆپۆزسیۆن لە پێشەوەیە. ئەمڕۆش کۆمپانیای ماکی تایبەت بە راپرسیەکان دوایین راپرسی خۆی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، لە خولی دووەمی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیدا، کەمال کلچدارئۆغلۆ دەتوانێت زیاتر ٥١٪ی دەنگەکان بەدەست بهێنێت و شكست بە ئەردۆغان بهێنێت.

ئێران رایگەیاند بە تۆمەتی کوشتنی قاسم سولەیمانی بڕیاری دەستگیرکردن و ئامادەبون لە دادگا بۆ 73 هاوڵاتیی ئەمریکا دەرچوە. عەلی ساڵحی، داواکاری گشتیی کۆماری ئیسلامی ئێران لە تاران رایگەیاند؛ ئەمڕۆ دوشەممە لە لایەن ئەنجومەنی باڵای دەزگای داد بڕیاری گرتن بۆ تۆمەتبارانی دۆسیەی کوشتنی قاسم سولەیمانی و هاوڕێکانی دەرچوە. بە وتەی ساڵحی، دۆسیەی کوشتنی قاسم سولەیمانی، فەرماندەی فەیلەقی قودس-ی سەر بە سوپای پاسداران 12 هەزار لاپەڕەیە کە 97 تۆمەتباریان ئەمریکین و لەو ژمارەیەش بڕیاری دەستگیرکردن بۆ 73 کەسیان دەرچوە کە دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی پێشو و مایک پۆمپیو، وەزیری دەرەوەی پێشوی ئەمریکا لەو کەسانەن. پێشتر کازم غەریب ئابادی، ئەمینداری مافی مرۆڤی ئێران رایگەیاند؛ دۆسیەی کوشتنی قاسم سولەیمانی لە عێراق و ئێران بە کراوەیی ماوەتەوە و تا ئێستا سێ گەڕی دانیشتن و دانوستان لە نێوان تاران و بەغداد بەڕێوەچوە بۆ ئاشکرابونی راستی روداوەکە و یەکلابونەوەی ئەو دۆسیەیە. غەریب ئابادی ئاماژەی بەوە کردبوە کە 94 کەس تۆمەتبارن بە کوشتنی سولەیمانی کە بریتین لە دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی پێشوی ئەمریکا و مایک پۆمپیۆ-ی وەزیری دەرەوە و ژنەڕال مەکێنزی فەرماندەی پێشوی هێزە چەکداراەکانی ئەو وڵاتە . بە وتەی غەریب ئابادی، هاوڵاتییانی حەوت وڵاتی جیهان تۆمەتبارن بە کوشتنی سولەیمانی و پێنج تۆمەتباری سەرکەیی لە عێراق و 17 کەسی دیگەش هەر لەو وڵاتە گومانیان لەسەرە کە هاوکاربوبن بۆ تیرۆری ئەبو مەهدی موهەندیس، جێگیری سەرۆکی دەستەی حەشدی شەعبی و قاسم سولەیمانی. بەرەبەیانی سێی کانونی دوەمی ساڵی 2020 فڕۆکەی بێفڕۆکەوانەکانی ئەمریکا ئۆتۆمبێلەکانی قاسم سولەیمانی و ئەبومەهدی موهەندیس-یان لە نزیک فرۆکەخانەی بەغداد کردە ئامانج و بەهۆیەوە ئەو دوکەسە و ژمارەیەک پاسەوانیان کوژران و ئەمڕۆش لە عێراق و ئێران رێوڕەسمی سێیەم ساڵیادی کوژرانیان بەڕێودەچێت.

هاوڵاتی دەنگدانی هاوڵاتیانی تورکیا لە عێراق و هەرێمی کوردستان دوێنێ کۆتایی هات و ئەمڕۆش ژمارەی بەشداریکردن لە هەڵبژاردن ئاشکرا کرا. لە بەغدا لە کۆی ١٧٧٥ دەنگدەری تۆمار کراو ٤١٥ کەس دەنگیان داوە. لە هەولێر لە ٣ هەزار و٨٣٤ دەنگدەر ١٢٩٠ کەس دەنگیان داوە. لە بەسرە ١٣٢ کەس مافی دەنگدانیان هەبوو، بەڵام ٧٤ کەس دەنگیان داوە. لە بەغدا ٢، لە بەسرە ١ و لە هەولێریش ٣ سندووقی دەنگدان دانرابوون. ئەمەش لە کاتێکدایە کە ژمارەی دەنگدەرانی تورکیا لە عێراق و هەرێمی کوردستان ٥ هەزار و ٧٤١ کەس بوو. لە عێراق و هەرێمی کوردستان لە هەڵبژاردنی ٢٠١٨دا ریژەی بەشداربوون لەسەدا ١٠.٠٥ بوو، ئەمسال رێژەکە بۆ لەسەدا ٢٦.٤٤ بەرزبووەتەوە. هاوکات  بەگوێرەی راگەیەندراوێکی کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی تورکیا، بە گشتی لە دەرەوەی وڵات تاوەکو ئێستا زیاتر لە ملیۆنێک و ٦٠٠ هەزار کەس دەنگیانداوە کە ژمارەی دەنگدەرانی دەرەوەی وڵات نزیکەی سێ ملیۆن و ٤٠٠ هەزار کەس بوو.

هاوڵاتی پەروین بوڵدان هاوسەرۆکی هەدەپە رایگەیاند، پێکەوە لە سندوقەکانی دەنگدان، وانەی دیموکراسی فێری ئاکەپە دەکەن و لە ١٤ی ئایاردا گڵۆپەکانی ئاکەپە لێدەکەنەوە و دووریان دەخەنەوە. پەروین بوڵدان هاوسەرۆکی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) کە لە هەمان کاتدا کاندیدی پارتی چەپی سەوزە بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمان، بەشداری لە کۆبونەوەیەکی جەماوەری لە شاری قەرسی باکوری کوردستان کرد. پەروین بوڵدان لە وتارێکدا بۆ لایەنگرانی رایگەیاند، هەموو رۆژێک گوێ لە قسەکانی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری تورکیا دەگرن و دوایین قسەی ئەوە بوو کە وتی، 'من فەرمان لە خوا وەردەگرم'. خۆی بە پەیامبەر دەبینێت. ئایین بۆ مەرامی سیاسی بەکار دەهێنێت و هیچ شەرم دایناگرێت و وتی، " ئەوانەی ئایین بۆ مەرامی خۆیان بەکاردەهێنن، ١٤ی ئایار رووبەرووی وڵامی گەل دەبنەوە. ئەردۆغان دەڵێت، 'هەلێکی دیکەم پێببەخشن'. باشە بۆچی ئەم داواکارییە دەکات. بۆ ئەوەی گەندەڵی و دزی بکات و یاساکان پێشێل بکات." بوڵدان هەروەها ئاماژەی بەوەکرد، "٢١ ساڵە لەم وڵاتەدا گەندەڵی، دزی دەکەن و ئەم دۆخە نالەبارە بۆ خەڵکی تورکیا بە رەوا دەبینن. لە پشت پەروەی پەمبەیی کۆشکەکانیانەوە سەیری گەل دەکەن. بەڵام ئێمە پەردە پەمبەییەکانیان لێدەکەینەوە و لە ١٤ی ئایاردا گڵۆپەکانی ئاکەپە لێدەکەینەوە و دووریان دەخەینەوە." پەروین بوڵدان باسی ئەوەشی کرد کە لە پارێزگای قەرسی باکوری کوردستان کە بەگوێرە رێژەی دانیشتووان، سێ پەرلەمانتاری بەردەکەوێت، سێ بە سفر سەردەکەون. شەش رۆژی دیکە، هەڵبژاردنی پەرلەمانی و سەرۆکایەتی تورکیا بەڕێوە دەچێت. رکابەریەکی توندی لەنێوان کەمال کلچدارئۆغلۆ کاندیدی سەرۆکایەتی ئۆپۆزسیۆن و رەجەب تەیب ئەردۆغان کاندیدی سەرۆکایەتی دەسەڵاتدایە. هەدەپە و هاوپەیمانەکانیشی دەنگ بە کلچدارئۆغۆ دەکەن. بەگوێرەی زۆربەی راپرسیەکان، کلچدارئۆغلۆ لە خولی دووەمی هەڵبژاردندا سەردەکەوێت.

بەرپرسێکی ئێران ئاشکرای دەکات فرۆشی نەوتی وڵاتەکە بەرز بوەتەوە و رۆیتەرز بڵاوی کردەوە فرۆشی نەوتی وڵاتەکە بەهۆی چاوپۆشی ئەمریکا گەیشتوەتە بەرزترین ئاستی چوار ساڵی رابردو. موحسین مەنسوری، جێگری جێبەجێکاری سەرۆک کۆماری ئێران رایگەیاند؛ سەرەڕای سزا نێودەوڵەتییەکان، فرۆشی نەوتی وڵاتەکە گەیشتوەتە یەک ملیۆن و 400 هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا. ئەو بەرپرسەی ئێران هۆکار و وردەکاریی فرۆشتنی نەوتی وڵاتەکەی ئاشکرا نەکردوە لە کاتێکدا سزاکانی ئەمریکا بە ئامانجی کەمکردنەوەی هەناردە و فرۆشتنی نەوتی ئێران بەردەوامە. لە لایەکی دیکەوە ئاژانسی هەواڵی (رۆیتەرز) بڵاوی کردوەتەوە فرۆشتن و هەناردەی نەوتی ئێران لە سێ مانگی ئەمساڵدا گەیشتوەتە یەک ملیۆن و 137 هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا کە ئەوەش زۆرترین هەناردەی نەوتەکەیەتی لە چوار ساڵی رابردودا. ئەمریکا لە ساڵی 2018 و دوای کشانەوەی لە رێککەوتنی ئەتۆمیی رایگەیاند؛ سزاکانی واشنتۆن نەوتی ئێران دەکاتە ئامانج و هەناردەی نەوتی ئەو وڵاتە بۆ بازاڕەکانی جیهان بۆ نزیکەی سفر دادەبەزێنێت. رۆیتەرز ئاماژەی بەوە کردوە کە زیادبونی هەناردەی نەوتی ئێران پەیوەندیی بە چاوپۆشیی ئەمریکا لە فرۆشی نەوتی ئەو وڵاتەوە هەیە. وڵاتی چین سەرەڕای سزاکانی ئەمریکا رۆژانە زیاتر لە 800 هەزار بەرمیل نەوتی لە ئێران کڕیوە و بە پێی راپۆرتە نێودەوڵەتییەکانیش ئێران نەوتەکەی بە ناوی نەوتی عێراق و بە نهێنی لە رێگەی کەشتی نەوتهەڵگری بێ ناو و نیشان ساخ کردوەتەوە. هەناردەی نەوتی ئێران پێش سزاکانی ئەمریکا رۆژانە دوو ملیۆن و 400 هەزار بەرمیل بوە کە لە ساڵی 2019 بەهۆی ئەو سزایانەوە هەناردەی نەوتەکی بۆ کەمتر لە 250 هەزار بەمیلی رۆژانە دابەزی.

هاوڵاتی ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا رەخنەی لە بڕیاری گەڕانەوەی سوریا بۆ سەر کورسییەکەی لە کۆمکاری عەرەبی گرت و رایگەیاند، دیمەشق شایستەی ئەو هەنگاوە نییە و خواستی سەرۆکی سوریای بۆ چارەسەرکردنی قەیرانەکە خستە ژێر پرسیارەوە. نێد پرایس، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند، ئەمریکا پێیوایە "هاوبەشە عەرەبییەکان بەنیازن پەیوەندی ڕاستەوخۆ لەگەڵ سەرۆکی سوریا بەکاربهێنن بۆ فشارخستنە سەر چارەسەری قەیرانی درێژخایەنی سوریا و واشنتنیش لەگەڵ هاوپەیمانەکانی لەسەر ئامانجی کۆتایی ئەم بڕیارە هاوڕایە"، بەڵام "دیمەشق شایستەی ئەو هەنگاوە نییە". ئەوەشی خستوەتەڕو،  دیمەشق شایستەی ئەوە نەبووە بگەڕێتەوە بۆ کۆبوونەوەکانی کۆمکاری عەرەبی، چونکە تائێستا ھیچ ھەوڵێکی کرداری بۆ چارەسەری کێشەکان نەناوە. وەزیرانی دەرەوەی عەرەبی لە کۆبونەوەی بەپەلەی دوێنێ یەکشەممەدا لە قاهیرە رێککەوتن لەسەر گەڕانەوەی سوریا بۆ کورسییەکەی لە کۆمکاری وڵاتانی عەرەبی، دوای نزیکەی 12 ساڵ لە هەڵپەساردنی ئەندامێتی وڵاتەکە.  

ئێران دوو بەشداربوی تۆڕە کۆمەلایەتییەکان بە تۆمەتی سوتاندنی قورئان لەسێدارە دەدات. دەزگای دادی کۆماری ئیسلامی ئێران بڵاوی کردوەتەوە؛ بە تۆمەتی سوتاندنی قورئان و بێڕێزیی بە پێغەمبەری موسوڵمانان دوو کەس لەسێدارە دراون. ئاماژە بەوە کراوە؛ ئەو دوو کەسە کە یەکیان خەڵکی شاری خەڵکی ئەردەبیل و باوکی سێ منداڵ و یەکێکی دیکەشیان دانیشتوی شاری یاسوج بوە لە ساڵی 2020 تۆمەتبار کراون کە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە بێڕێزیی بە پیرۆزییەکانی ئیسلام و موسوڵمانان دەکەن. پێشتر ئەمریکا لەسەر ئەگەری لەسێدارەدانی ئەو دوو کەسە هۆشداریی دابو و رایگەیاندبو کە دەبێت کۆماری ئیسلامی لە چوارچێوەی ئازادیی بیروباوڕدا جێبەجێکردنی سزای سێدارە راگرێت. رێکخراوی مافی مرۆڤ لە ئێران رایگەیاندوە؛ ئەو دوو کەسە لە ژێر ئەشکەنجەدا دانیان ناوە بەو تۆمەتانەی کە لە لایەن دەسەڵاتەوە روبەڕویان کراوەتەوە. ئێران لە ماوەی رابردودا جێبەجێکردنی سزای سێدارەی بەشێوەیەکی بەرچاو زیاد کردوە و رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ هۆشداریی دەدەن کە لەسێدارەدان بە ئامانجی چاوترسێنکردنی نەیارانی کۆماری ئیسلامی و سەرکوتی ناڕەزایەتییەکان لە لایەن دەسەڵاتەوە زیادی کردوە.     

هاوڵاتی لەدوای هێرشكردنەسەر بنكەكانی ئەمریكا لەڕۆژئاوای كوردستان پەنجەی تۆمەت رووبەڕووی چەكدارانی سەر بەئێران كرایەوەو پنتاگۆن لەهەنگاوێكی چاوەڕواننەكراودا یەكێك لەژێر دەریارییە ستراتیژییەكانی رەوانەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كردو رایگەیاند ژمارەی فڕۆكە جەنگییەكان و بۆمبەكانیشی زیاتر دەكات. هەنگاوەكانی وەزارەتی بەرگریی ئەمریكا (پنتاگۆن) دوای لێدوانی سەرۆكی ئەو وڵاتە هات كە رایگەیاند بەتوندی بەرەنگاری جموجۆڵەكانی كۆماری ئیسلامی لەناوچەكە بەتایبەت لەسوریاو عێراق دەبنەوە لەگەڵ ئەوەی پێكدادانی راستەوخۆی لەگەڵ ئێران رەتكردەوە. واشنتۆن یەكەمجارە كەجوڵەی ژێردەریاییە جەنگییەكەی ئاشكرا دەكات و لەگەڵ ئەویشدا بە ئاشكرا بانگەشەی زیادكردنی چەك و كەرەستەی سەربازیی لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكات. لەبەرامبەردا وەزیری بەرگریی ئێران لەنوێترین لێدوان لەكۆبوونەوەی وڵاتانی شانگهای لەهندستان رایگەیاند دەبێت بۆ بەرنگاربوونەوەی ئەمریكا و رۆژئاوا ناوچەیەكی ئەمنیی نوێ لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێكبهێنرێت و ئێران لەو چوارچێوەیەدا ئامادەكاریی دەكات. سەرەڕای ئەوانەش رێبەرو سەرۆك كۆماری ئێران لەدیدار لەگەڵ سەرۆك كۆماری عێراق لەتاران رایانگەیاند دەبێت هێزەكانی ئەمریكا لەخاكی عێراق دووربخرێنەوە و خامنەیی وتیشی:» بوونی ئەمریكییەكیش لەعێراق زۆرە». لەنوێترین بەریككەوتنیشدا ئێران لەم هەفتەیەدا دەستی بەسەر كەشتییەكی نەوتهەڵگریی ئەمریكادا گرت و دواتریش رایگەیاند ئەوە كاردانەوەیەك بووە بۆ واشنتن كە پێنج رۆژ پێش ئەو رووداوە دەستی بەسەر كەشتییەكی نەوتهەڵگری وڵاتەكەیاندا گرتووە.   ململانێی ئێران و ئەمریكا لەڕۆژئاوای كوردستان تا كەنداو لەكۆتاییەكانی مانگی ئازاردا زیاتر لەحەوت جار هێرش كرایەسەر بنكەكانی ئەمریكا لە رۆژئاوای كوردستان و باكوری سوریا و ئەوەش توڕەیی واشنتۆن و سەرۆكی ئەمریكای لێكەوتەوەو چەكدارانی سەر بەئێران تۆمەتبار كران بەئەنجامدانی ئەو هێرشانە كە بەشێكیان لەخاكی عێراقەوە ئەنجامدرابوون. گروپێكی چەكداریی بەناوی (لوائـ غالیبون) لەبەیاننامەیەكدا ئەو هێرشانەی بۆسەر چەند بنكەیەكی ئەمریكا لەڕۆژئاوای كوردستان لەئەستۆگرت و رایگەیاندوە؛ تا كشانەوەی ئەمریكا لەعێراق، بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا بەچەكی پێشكەوتوو دەكەنە ئامانج. بایدن لەنامەیەكدا دەڵێت:» ئامادەكاریی دەكرێت بۆ هێرشی زیاتر دژی گروپە چەكدارەكانی ئێران لەعێراق و سوریا». سەرۆكی ئەمریكا دوای هۆشداریدان بەئێران و چەكدارانی لەسوریا و عێراق لەنامەیەكدا بۆ كۆنگرێس رایگەیاند وەڵامی توندیان بۆ هێرش و جموجۆڵەكانی چەكدارانی سەر بەكۆماری ئیسلامی لەو دوو وڵاتە دەبێت. سەرۆكی ئەمریكا لەلێدوانێكدا سەبارەت بەهێرشە ئاسامنییەكەی ئەمریكا بۆ سەر چەكدارانی سەر بەئێران لەسوریا كە رۆژێك دوای هێرش كردنەسەر بنكە سەربازییە هاوبەشەكانی لەگەڵ هەسەدە ئەنجامدراو كوژرانی 19 چەكداری لێكەوتەوە، رایگەیاند:» ئەو هێرشە كاردانەوە هێزی سەربازیی وڵاتەكەمان بوو بەرامبەر ئەو پەلامارانەی چەكدارانی نزیك لەئێران لەدێرەزۆر كردیانەسەر هاوپەیمانانی نێودەوڵەتیی جەنگ لەدژی رێكخراوی داعش و هەر كەسێك بیەوێت زیان بەهاووڵاتییانی وڵاتەكەمان بگەیەنێت بەتوندیی وەڵام دەدرێتەوە، بەڵام نامانەوێت پێكدادان لە نێوان هێزەكانی ئەمریكاو ئێران لەسوریا رووبدات». بەپێی راگەیەنراوەی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) لەبەیاننامەیەكدا ئاشكرای كردووە؛ لە ناوچەكانی رۆژهەڵاتی دێرەزۆر لەسوریا بەدرۆن و تۆپ هێرش كراوەتەسەر دوو بنكەی هاوبەشی هێزەكانی هاوپەیمانی دژی داعش و هاوكات لەشاری رمێلان لەهەرێمی جزیرە-ی رۆژئاوای كوردستان بەفڕۆكەی بێفڕكەوان پەلاماری بنكەیەكی دیكەی هاوبەش دراوە كە بەهۆیانەوە هاووڵاتییەكی ئەمریكی كوژراوەو پێنج سەربازی ئەو وڵاتەش برینداربوون. هەسەدە ئاشكرایكرد ئەو چەكدارانەی هێرشەكانیان ئەنجامداوە لەلایەن رژێمی سوریاوە پشتیوانیان لێدەكرێت و جەختی لەوەش كردووەتەوە كارو چالاكییە هاوبەشەكانی هێزەكانیان لەگەڵ ئەمریكاو هاوپەیمانی نێودەوڵەتیی جەنگ لەدژی رێكخراوی داعش بەردەوام دەبێت. پێت رایدەر، وتەبێژی وەزارەتی بەرگریی ئەمریكا (پنتاگۆن) رایگەیاندووە؛ سەرەڕای ئەو دوو هێرشە چەند هێرشێكی دیكە لەڕۆژهەڵات و باكوری سوریا كراوەتەسەر هێزەكانیان، بەڵام زیانی گیانیی لێنەكەوتووەتەوە. هەروەها ئاماژەی بەوەشكردووە كەسەرجەم ئەو پێنج سەربازەی كە لەهێرشەكانی دێرەزۆر برینداربوون رەوانەی نەخۆشخانەی لەندستول لە ئەڵمانیا كراون. بایدن دوای ئەنجامدانی هێرشی تۆڵە لەلایەن وڵاتەكەیەوە لەنامەیەكدا بۆ كۆنگرێس ئاماژەی بەوەكردووە سوپای پاسدارانی ئێران جموجۆڵەكانی لەدژی هێزەكانی ئەمریكا لەسوریا زیادكردووە بۆیە ئامادەكاریی دەكەن بۆ كاردانەوەی بەرفراوانترو بەهێزتر دژی پاسداران و چەكدارانی سەر بەو هێزەی كۆماری ئیسلامی. ئەگەرچی ئێران رەتیكردەوە دەستی لەئەنجامدانی هێرشەكاندا هەبێت، بەڵام لێدوانی بەرپرسانی سوپاو دەربڕینی خۆشحاڵی لە رووداوەكانی رۆژئاوای كوردستان و باكوری سوریا ئاماژەی پێچەوانەی ئەو رەتكردنەوەیەیە. كەیوان خوسەرەوی، وتەبێژی ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نیشتیمانی كۆماری ئیسلامی ئێران رایگەیاند؛ هێرشەكان بۆ سەر بنكە سەربازییەكانی ئەمریكا لەسوریا پەیوەندییان بەكۆماری ئیسلامی ئێرانەوە نەبووەو وتیشی:» هەر بنكەیەكی سەربازیی ئێران كە بەمەبەستی راوێژو لەسەر داوای دەسەڵاتی سوریا لە خاكی ئەو وڵاتەن بكرێنە ئامانج، كاردانەوەی خێرامان دەبێت و بەرپەرچی هێرشەكان دەدەینەوە». خوسەرەوی پێشیوابوو كە ئەمریكا بەمەبەستی دروستكردنی قەیران بانگەشەی ئەوە دەكات كەئێران دەستی لەو هێرشانەدا هەبووە. ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز بڵاویكردووەتەوە لەساڵی 2021 تا هێرشەكەی رۆژئاوای كوردستان چەكدارانی ئێران زیاتر لە 78 جار پەلاماری بنكەكانی ئەمریكایان لەسوریاو عێراق داوە. پەیامی ئەمریكا بۆ ئێران بەتۆماهۆك و فڕۆكەی جەنگی وەزارەتی بەرگریی ئەمریكا رۆژی یەكشەممە (8/4/2023) یەكێك لەژێردەریاییەكانی وڵاتەكەی بەئامانجی بەرنگاربوونەوەی هێرشەكانی ئێران لەسوریا رەوانەی كەنداو كردووەو بۆ یەكەمجاریش بووە كە جوڵەی ئەو ژێردەریاییەی بەرەو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئاشكراكرد. بەوتەی تیم هاوكینز، وتەبێژی یەكەی پێنجەمی هێزە دەریاوانییەكانی سوپای ئەمریكا ژێردەریایی (یو ئێس ئێس فلۆریدا) رەوانەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كراوە كەهەڵگری 154 موشەكی جۆری (تۆماهۆك)ە و ئامانجەكانی بەوردی دەپێكێت و لەئەگەری روودانی مەترسیی بۆ سەر بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا ئەو ژێردەریاییە كاردانەوەی دەبێت. بەپێی زانیارییەكانی ئاژانسی (ئەسۆشیەیتدپرێس) و رۆژنامەی (وۆڵستریت جۆرناڵ) ئەگەری هێرش و جموجۆڵی سەربازیی ئێران لەناوچەكە هەیەو ئەو هێرشانەش كاتی دەبێت بەڵام ئەمریكا دەیەوێت بەتوندترین شێوە وەڵامی هێرشەكان بۆ سەر بەرژەوەندییەكان و هێزەكانی لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بداتەوە. ئەمریكا لەساڵی 2003 بۆ رووخانی رژێمی بەعس لەعێراق سودی لەو ژێر دەریاییەو موشەكەكانی وەگرت و لەساڵی 2018 هەر هەمان ژێردەریایی دژی رژێمی بەعس لەسوریا جوڵەی پێكرا. ئەمریكا لەچوارچێوەی ئامادەكارییەكانی دژی ئێران بەو ژێردەریاییەش نەوەستاوەتەوەو رۆژی هەینی رابردوو ئاشكرای كرد ژمارەی فڕۆكە جەنگییەكان و بۆمبەكانی لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست زیاتر دەكات رۆژنامەیەكی ئەمریكی ئاشكرای كرد بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئێران و چەكدارانی لەعێراق و سوریا بۆمبی نوێ بەكاردەهێنرێت و فڕۆكەی جەنگیی رەوانەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكرێت. فەرماندەكانی سوپای ئەمریكاو بەرپرسانی ئەمنیی و سەربازیی رایانگەیاندوە ژمارەی فڕۆكە جەنگییەكانی ئەو سوپایە لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەڕێژەی 50% زیاد دەكرێن و بۆمبی تایبەت بەسەنگەرشكێن بەكاردەهێنرێت و بۆمبی 113 كیلۆیی لەفڕۆكە جەنگییەكانی جۆری (وارتاگ) لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەبەسترێت كە بەئامانجی تێكشكاندانی سەنگەرو وێرانكاریی حەشارگەكان و بڕینی ئەو شوێنانەیە كە لەژێر زەویی بەمەبەستی سەربازیی دروستكراون. ژەنەڕاڵ ئەلێكسوس گرینكویچ، یەكێك لەفەرماندەكانی سوپای ئەمریكا لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئاسیا لەگەڵ پشتڕاستكردنەوەی ئامادەكارییەكانی ئەمریكا وتوویەتی ئەو بۆمبانە بەئامانجی ئۆپەراسیۆنی تایبەتی سەربازیی لەفڕۆكە جەنگییەكانی وارتاگ لەرۆژهەلاتی ناوەڕاست بەكاردەهێنرێن و لەچوارچێوەی ئەو ئۆپەراسیۆنەشدا فڕۆكەی جەنگیی زیاتر رەوانەی ناوچەكە دەكرێت. رۆژنامەی وۆڵستریت جۆرناڵ بەپشتبەستن بەسەرچاوەكانی لەپنتاگۆن ئاماژەی بەوە كردووە كە ناكۆكییەكان و گرژییەكانی نێوان واشنتۆن و تاران لەو ناوچەیە توندتر بووەتەوەو یەكێك لەئامانجەكانی ئەمریكا بۆ ئامادەكارییە سەربازییەكانی بۆ بەرەنگاربوونەوەی كۆماری ئیسلامی و هێرشكردنەسەر چەكدارانی ئەو وڵاتەیە لەعێراق و سوریا.   ئەمریكا بەفارسی وەڵامی سوپای پاسداران دەداتەوە سوپای پاسدارانی ئێران و سوپای فەرمیی ئەو وڵاتە (ئەرتەش) بانگەشەی ئەوە دەكەن كەشتییەكی ئەمریكایان لەماوەی هەفتەی رابردوودا لەنزیك گەروی هورموز لەكەنداو ناچار بەدوركەوتەنەوە كردووەو هاوكات ئەرتەش ژێردەرییاییەكی ئەمریكای لەو ئاوانە ناچار كردوە بێتە سەر ئاستی دەریاو لەسنورە ئاوییەكانی ئێران لەكەنداو دووربكەوێتەوە. بەرپرسانی ئەمریكا لێدوانی سوپای پاسداران و ئەرتەشی ئێرانیان رەتكردووەتەوە و تەنانەت رایانگەیاندووە ژێردەریایی ئەمریكا نەچووەتە ئەو سنورە ئاواییانەی كەنداو. سوپای پاسدارانی ئێران لەڤیدیۆیەكدا بڵاویكردووەتەوە كە هێزەكانی ئەمریكایان ناچار كردووە بەزمانی فارسی قسە بكەن و لەئاوەكانی كەنداو دووربكەنەوە. لەتۆمارە ڤیدیۆییەكەدا دەردەكەوێت یەكێك لەئەفسەرانی سوپای پاسداران لە رێگەی بێتەلەوە داوا لەكەشتییەكی ئەمریكا دەكات سنوری ئاویی ئێران پێشێل نەكەن و بەزمانی فارسی وەڵام بدەنەوەو ئەفسەرێكی ئەمریكی بەزمانی فارسی رایدەگەیەنێت كەكەشتییەكەی هاوپەیمانانەو لەئاوە نێودەوڵەتییەكانی كەنداودا سەرقاڵی ئەركی رۆژانەیەتی، دواتر ئەفسەرەكەی سوپا دەڵێت من نیگەران دەبم كەناوی (كەنداوی فارس) بەكارناهێنن. ئاژانسی هەواڵی (فارس) كەزمانحاڵی سوپای پاسدارانە بەبڵاوكردنەوەی ئەو تۆمارە ڤیدیۆییە نووسیویەتی: هێزی كۆماری ئیسلامی وایكردووە ئەمریكییەكان لەكەنداو بەفارسی قسە بكەن. جەنگی دەستبەسەرداگرتنی كەشتییە نەوتهەڵگرەكانی ئەمریكاو ئێران لەدوای كشانەوەی ئەمریكا لەرێككەوتنی ئەتۆمیی لەساڵی 2018 زیاترین تەقینەوەو سوتان و رووداوی دەستبەسەرداگرتنی كەشتییە بازرگانی و نەوتهەڵگرەكان لەكەنداوو گەرووی هۆرموز روویداوە كە لەنوێترین رووداودا رۆژی پێنجشەممە هەفتەی رابردوو سوپای ئێران دەستی بەسەر كەشتییەكی نەوتهەڵگری ئەمریكا لەدەریای عومماندا گرتووە. كەشتییەکە بەئاڵای دورگەكانی مارشاڵ و بەناوی كۆمپانیایەكی توركیا بڕیاربووە نەوتەكەی بۆ ویلایەتی تەكساس لەئەمریكا بگوازێتەوە كەدوای بڵاوبوونەوەی هەواڵی دەستبەسەرداگرتنی ئەو كەشتییە لەلایەن ئێرانەوە ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز بڵاویكردەوە كەئەو هەنگاوە لەدژی دەستبەسەرداگرتنی كەشتی (سوئیز راجان)ی هەڵگری نەوتی ئێران بووە بۆ چین. رۆیتەرز روونیكردووەتەوە هەنگاوەكەی ئێران وەك تۆڵەیەك بەرامبەر ئەمریكا بووە كە لەچوارچێوەی سزا نێودەوڵەتییەكاندا دەستیگرتووە بەسەر كەشتییە نەوتهەڵگرەكەی ئێران بۆ چین. لەساڵی 2019 تائێستا زیاتر لەپێنج كەشتی نەوتهەڵگر لەڵایەن ئێرانەوە دەستی بەسەرداگیراوە بەهۆی ئەو مین و تەقینەوانەی كەسوپای پاسداران لەگەروی هورمز چاندوونی لانیكەم سێ كەشتی بازرگانیی زیانیان پێگەیشتوە كە یەكێك لەو كەشتیانە خاوەنەكەی بازرگانێكی ئیسرائیل بوو. نزیكەی نیوەی نەوت و غازی جیهان كەدەكاتە 40%ی وزەو سوتەمەنیی جیهان بەكەنداوو گەروی هۆرموزدا تێدەپەڕێت و 90% نەوت و غازی كەنداو لەو رێگەیەوە بۆ وڵاتانی دەرەوە دەگوازرێتەوە، بۆیە لەگەڵ سەرهەڵدانی هەر كێشەیەك لەكەنداوو ئەو گەرووە ستراتیژییە، ئەگەری سەرهەڵدانی جەنگێكی گەورە جیهانی و زیانبەخش زیندو دەبێتەوە. جەنگی دەریایی  كەشتییە نەوتهەڵگرەكان لەكەنداو كە راستەوخۆ لەنێوان ئێران و عێراق روویداو ئەمەریكا رۆڵی هەبوو تێیدا، بە دوەم گەورەترین جەنگی دەریایی دوای كۆتایی دووەم جەنگی جیهانی ئەژمار دەكرێت و بە(جەنگی نەوتهەڵگرەكان) ناودەبرێت و لەساڵی (1985) تا (1988) بەردەوام بوو، ئەو جەنگە بووە هۆی ملیارەها زیان و تێكشكانی زیاتر لە (500) كەشتی و نەوتهەڵگری گەورەی وڵاتانی جیهان كەزۆربەیان ئێرانی و عێراقی بوون. كەنداو هێڵێ پەیوەندیی و گرێدانەوەی نێوان سێ كیشوەری ئەوروپاو ئەفەریقا و باشورو باشوری رۆژهەڵاتی ئاسیا-یەو گرنگترین سیستمی گواستنەوەی نێوان زەریای ئەتڵەسی و دەریای سپی و دەریای سور تا زەریای هیند-ە بۆیە لەڕووی بازرگانیی و گواستنەوەوە جێی بایەخی زۆربەی وڵاتان و بەتایبەت زلهێزە ئابوریی و سەربازییەكانی جیهانە، بەگشتی ئەم كەنداوە لە رووی جوگرافیای سیاسیی، ستراتیژیی، وزە، مێژوو و شارستانییەتەوە بە رووبەڕێكی گرنگ و هەستیاری جیهان ئەژماردەكرێت. زۆربەی ئەو دوورگە ستراتیژییانەی كەنداو وەك (قشم، خارگ، كیش، ئەبوموسا، لاوان ، لارك و ...) كەنزیكەی (30) دوورگەن دەكەوێتە جوگرافیای ئێرانەوەو بەو پێیە زۆربەی دوورگە گرنگەكانی كەنداویش بەدەست ئێرانەوەیە.

هاوڵاتی بانکی ناوەندیی عێراق رایگەیاند، رەزامەندیی لەسەر کردنەوەی هەژماری بانکیی تایبەت بە دانانی پارەی نەوتی هەناردەکراوی هەرێمی کوردستان لە هەژمارێکی تایبەتی بانکی دەربڕی  بەپێی نووسراوێکی فەرمیی فەرمانگەی وەبەرهێنان و حەواڵە دەرەکییەکانی بانکی ناوەندیی عێراق کە لەلایەن یاریدەدەری بەڕێوەبەری گشتییەوە لە رۆژی 27-4-2023، بۆ کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق ناسراو بە "سۆمۆ"کراوە، تێیدا بۆچوونی بانکەکەی لەبارەی رێککەوتننامەی نەوتیی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغدا بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی کوردستان کردووە. بانکی ناوەندیی لە نوسراوەکەدا دەڵێت، لارییان نییە لە دانانی داھاتی نەوتی ھەرێمی کوردستان لە (سیتی بانک) بەڵام پێویستە یەکێک لە کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکانی تایبەت بە وردبینیکردن، وردبینی فرۆشتن و داھاتی نەوتی ھەرێم بکات. راشیگەیاندووە، بانکی ناوەندی لایەنی سومەند نییە لە فرۆشتنی نەوتی ھەرێمی کوردستان، بەڵکو لایەنی سودمەند حکومەتی ھەرێمی کوردستانە و، بەرپرسیاریشە لەوەی بە چ رێگەیەک داھاتی نەوت لەو ھەژمارە وەردەگرێتەوە.  سیتی بانک  بانکێکی ئەمریکییە، لە ساڵی 1812 دامەزراوە و بنکەی سەرەکیی لە شاری نیویۆرکە. بانکەکە دوو هەزار و 649 لقی لە 19 وڵات هەیە، 723یان لەنێو ئەمریکادان، زۆرترین لقەکانی لە مەکسیکە کە ژمارەیان هەزار و 494 لق دەبێت، زیاتر لە 220 هەزار کارمەندی هەیە.    

هاوڵاتی ئەنجومەنی سەلامەتی و تەندروستیی کرێکاران (ئیسیگ) ڕایگەیاند، لە ٤ مانگدا ٥۸٥ کرێکار و لە ماوەی ۲۱ ساڵی ڕابردووی دەسەڵاتی ئەردۆغان و ئاکەپەدا بە گشتی ۳۱ هەزار و ۱۳۱ کرێکار گیانیان لەدەستداوە. ئەنجومەنی سەلامەتی و تەندروستیی کرێکارانی تورکیا (ئیسیگ) رایگەیاند، بەلانیکەمەوە له چوار مانگی یەکەمی ساڵی ٢٠٢٣دا ٥٨٥ کرێکار گیانیان له دەستداوە و لە ماوەی دەسەڵاتی ئاکەپەشدا بە گشتی ٣١ هەزار و ١٣١ کرێکار بەهۆی دۆخی قورس و ناتەندروستبوونی شوێن و ئامێرەکانی کارەوە گیانیان لە دەستداوە . ئیسیگ ئاماری گیان لە دەستدانی کرێکارانی لە کاتی کارکردن لە تورکیادا بڵاوکردەوە. ئامارەکان لە میدیاکانی تورکیا و کەسوکاری قوربانییەکان وەرگیراوە و بەپێی ئامارەکە لە مانگی کانوونی دووەم دا ١٢٠ کرێکار، لە مانگی شوبات دا ٢١٣ کرێکار، لە مانگی ئازاردا ١٣٠ کرێکار و لە مانگی نیسان دا ١٢٢ کرێکار و بە گشتی لەو چوار مانگەدا ٥٨٥ کرێکار گیانیان لەدەستداوە. بەگوێرەی ڕاپۆرتەکەی ئیسیگ، لە ماوەی ٢١ ساڵی ڕابردووی دەسەڵاتی ئاکەپەدا بە لانیکەمەوە ٣١ هەزار و ١٣١ کرێکار لە کاتی کارکردن و بەهۆی دۆخی خراپی کارەوە گیانیان لەدەستداوە.

هاوڵاتی وەزیرانی دەرەوەی وڵاتانی ئەندام لە کۆمکاری عەرەبی رەزامەندییان لەسەر گەڕاندنەوەی سووریا بۆ کۆمکارەکە دەربڕی.  لەدوای 12 ساڵ لە هەڵپەساردنی ئەندامێتیی سووریا ئەمڕؤ یەکشەممە، 7ـی ئایاری 2023، ئەو وڵاتە گەڕایەوە بۆ نێو کۆمکاری عەرەبی.  ئەحمەد سەحاف، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی عێراق لە بەیاننامەیەکدا باسی لەوەکردوە، "لە کۆبونەوەیەکدا وەزیرانی دەرەوەی وڵاتانی عەرەبی ڕێککەوتن لەسەر گەڕانەوەی سوریا بۆ شوێنی خۆی لە کۆمکاری عەرەبی". ئاماژەی بەوەشکرد، "ئەو دیپلۆماسیەتی دیالۆگ و هەوڵەکانی یەکگرتنەوەی عەرەبی کە عێراقیش پەسەندیکرد، هەوڵێکی ڕاستەقینەی هەبو بۆ گەڕاندنەوەی سوریا بۆ ناو کۆمکاری عەرەبی". ئەمڕۆ وەزیرانی دەرەوەی کۆمکاری دەوڵەتانی عەرەبی کۆبونەوەیەکی بەپەلەیان لەسەر ئاستی وەزیرانی دەرەوە لە قاهیرە ئەنجامدا بۆ تاوتوێکردنی مەلەفی سوریا، لەکاتێکدا کەمتر لە دو هەفتە ماوە بۆ بەڕێوەچونی کۆبونەوەی لوتکەی عەرەبی لە شاری جددەی پایتەختی سعودیە، کە لە 19ی ئایاردا بەڕێوەدەچێت و ئەندامبونی سوریا لەو کۆمکارە ڕاگەیەندرا . کۆمکاری عەرەبی لە کۆبونەوەیەکی بەپەلەدا کە لە مانگی تشرینی دوەمی 2011 لەسەر ئاستی وەزیرانی دەرەوە داوای کردبو، ئەندامێتی دیمەشقی لە کۆمارەکە هەڵپەساردبو، بە رەزامەندی 18 وڵات، لە کاتێکدا سێ وڵات، سوریا، لوبنان و یەمەن ناڕەزایەتیان دەربڕی و عێراقیش لەوکاتەدا خۆی لە بڕیاردان بەدورگرت.