حەیدەر شاكر: سزای هاتووچۆ لە نێوان عێراق و هەرێمی کوردستان بەردەوامە

هاوڵاتی ئەمڕۆ پێنج شەممە 19ی1ی 2023، لە راگەیەندراوێکدا، پۆلیسی سلێمانی بڵاوی کردەوە، چەند تۆمەتبارێکیان دەستگیرکردوە.  بەڕێوەبەرایەتیی پۆلیسی سلێمانی ئاشکرایکردوە، لەسەر سکاڵای هاوڵاتییەک کە بڕێک پارە و ماتۆڕسکیلێکی لێدزراوە، 2 تۆمەتبار لەلایەن پۆلیسی نەهێشتنی تاوانی چەمچەماڵەوە دەستگیرکران. پۆلیس ئەوەشی ڕونکردۆتەوە، لەسەر سکاڵای هاوڵاتییەکی تر و لە چالاکییەکی جیاوازدا توانرا 3 تۆمەتبار دەستگیربکرێن کە دزییان لە دوکانێکی سکرابی ئۆتۆمبێل کردبوو.  ناسنامەی تۆمەتبارەکان بریتییە لە، (س، ه، ر لەدایكبووی 2005 و أ، أ،ج لەدایكبوی 2022، ی، ج، أ لەدایكبوی 2004، د، س،ب لەدایكبووی 2006، م، م، ع لەدایكبووی 1992 بوون.)

هاوڵاتی دوای ئەوەی شەوی رابوردوو خێزانێکی پارێزگای دهۆک بەمەبەستی وەرگرتنی چارەسەری پزیشکی بەرەو تورکیا بەرێدکەون، لەنزیک شاری نەسیبین کەسێک تەقەیان لێ دەکات بەوهویەوە حەجی عەبدوڵلا مامیسی لەگەڵ هاوسەر و کچێکی گیانی خۆیان لەدەستداوە هاوکات دایکی مەلائەحمەد جەلالەدین گیانی خۆی لەدەستداوە رەمەزان رێکانی، کەسێکی نزیک لە بنەماڵەکەیان بە هاوڵاتی ی وت"ئەوانەی گیانی خۆیان لەدەستداون لەعەشیرەتی رێکانی نە، شەوی رابوردوو بەمەبەستی چارەسەر روویشتنە تورکیا کەمێک پێش ئێستا، پارێزگاری مێردین رایگەیاند: دوای ئەوەی بەیانی ئەمڕۆ لە شارۆچکەی نسێبین چوار هاوڵاتی هەرێمی کوردستان بەهۆی دەستڕێژی گولـلەوە کوژران، لەسەر روداوەکە هێزە ئەمنییەکان چوار تۆمەتباریان دەستگیرکردوە. پۆلیس بەردەوامە لەگەڕان و لێکۆڵینەوە بۆ دەستگرکردنی تۆمەتباران.

هاوڵاتی هێزەکانی پاراستنی گەل (هەپەگە) رایگەیاند، چوار گەریلایان لە چیای گابار شەهید بوون. ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی هیزەکانی پاراستنی گەل (هەپەگە) باڵی سەربازی پەکەکە، لە راگەیەنراوێکد ئاشکرا کرد کە چوار گەریلایان بە ناوەکانی، ئەفرین، هۆگر، سەڕڤان و رێناس لە شەڕ و پێکدادانێکی چیای گاباری سەر بە پارێزگای شڕنەخی باکوری کوردستان، شەهید بوون. هەپەگە دەڵێت، گەریلاکان کە خەڵکی، جۆلەمێرگ، ئامەد، ئێلح و کۆنیان، لە شەڕ و پێکدادانێکی نێوان هێزەکانیان و سوپای تورکیادا لە چیای گارە لە ٩ی ئەم مانگەدا شەهید بوون. ناوەندی پاراستنی گەل (نەپەگە) دووی ئەم مانگە ئاماری شەڕ و پێکدادانەکانی ساڵی ٢٠٢٢ی ئاشکرا کردبوو. بەگوێرەی ئامارەکە ساڵی رابردوو، دوو هەزار و ٩٤٢ سەربازی تورکیا کوژراون و ٣٠١ گەریلای شەهید بوون کە ٥٥ کەسیان بەهۆی چەکی کیمیاییەوە بووە.

هاوڵاتی  ناڕەزایەتییە نێودەوڵەتییەكان دژی كۆماری ئیسلامی ئێران لە دوای مەرگی ژینا ئەمینی چوەتە قۆناغێكی مێژوییەوە و بەریتانیا وەك یەكەم وڵات باڵیۆزی خۆی لە تاران كشاندەوە و ئەمریكا مەرگی رێككەوتنی ئەتۆمیی لەگەڵ تاران راگەیاند و لە ئاستی ناوخۆشدا هەڵوەرینی پەل و پۆی دەسەڵات دەستی پێكردوە و سوپای پاسداران لەبەردەم گەورەترین سزای ئەوروپادایە. ئەگەرچی شەقام و گۆرەپانەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران ماوەیەكی كەمە خۆپیشاندانی بەرفراوانی بەخۆیەوە نەبینیوە بەڵام ئاستی هەڵوێستە نێودەوڵەتییەكان لە بەرامبەر كۆماری ئیسلامی ئاماژەیە بە كاریگەریی ئەو ناڕەزایەتییانە كە 124 رۆژە بەردەوامە و بەرپرسێكیش حاشا لەوە ناكات ئەگەر دۆخی وڵاتەكە بەم شێوەیە بەردەوام بێت بایكۆتی سیاسیی لە ئاستی نێودەوڵەتیدا دژی تاران دەست پێدەكات. ئێران لە ڕوی سیاسیی و سەربازیی و سەرمایەوە لەبەردەم بایكۆت و سزادایە بە جۆرێك لە دوای خۆپیشاندانەكانەوە هیچ ئاسۆیەكی رون لە كۆماری ئیسلامیدا بەدی نەكراوە و هیچ دەرگایەكیشی بە مەبەستی دەربازبون بەڕویدا نەكراوەتەوە و ئەوەش وای كردوە ئەو كۆمارە لە ناوخۆدا روبەڕوی هەڵوەرین و وقوڵبونەوەی ناكۆكییەكان ببێتەوە. بەرپرسێكی كۆماری ئیسلامی رایگەیاندوە؛ بایكۆتی سیاسیی و دیپلۆماسی هەڕەشە لە دەسەڵاتی وڵاتەكەی دەكات و بەرپرسێكی دیكەش پێشنیار دەكات دەسەڵاتدارانی تاران كارێك نەكەن كە خەڵكی وڵاتەكە هاوشێوەی سەردەمی پاشایەتی خۆشحاڵبن بە رۆیشتن و نەمانی كۆماری ئیسلامی ئێران و بەرپرسەكانیان. بە گشتی ئەوەی بەدی دەكرێت ئەنجامی چوار مانگ ناڕەزایەتی و رژانی خوێنی دەیان كوڕ و كچی گەنجی رۆژهەڵاتی كوردستان و لەسێدارەدانی دەستگیركراوانە كە كۆماری ئیسلامی ئێران چاوەڕێی نەدەكرد تا ئەو ئاستە كۆڵەكەكانی بهەژێنێت و شەمەندەفەرەكی بوەستێنێت. بە پێی دوایین ئامار كە ناوەندی هەرانا بۆ مافەكانی مرۆڤ بڵاوی كردوەتەوە ژمارەی كوژراوانی ناڕەزایەتییەكانی ئێران بۆ 524 كەس بەرز بوەتەوە كە 71 كەسیان تەمەنیان لە 18 سال كەمترە. سوپای پاسداران لە بەردەم گەورەترین سزای ئەوروپا سەرەڕای ئەوەی ئێران خاوەنی ژمارەیەكی زۆر لە پۆلیسی دژە خۆپیشاندان و چالاكیی مەدەنییە بەڵام لە ماوەی ناڕەزایەتییەكاندا زیاترین ئەندامی سوپای پاسداران لە بەرەنگاربونەوەی گەنجان و خۆپیشاندەراندا كوژراون بە جۆرێك لە كۆی ئەو 69 ئەندام و چەكدارە ئەمنییانەی كە كوژراون 51 كەسیان ئەندامی سوپای پاسداران بون. ئەمیر حاجی زادە، فەرماندەی هێزە ئاسمانییەكانی سوپای پاسداران رون و رەوان دانی بەوەدا ناوە كە بۆ سەركوتی خۆپیشاندەران سودیان لە رێ و رێبازەكانی قاسم سولەیمانی لە سوریا وەرگرتوە. زۆربەی شارەزایانی سیاسی ناوخۆی ئێران و دەرەوە لەو بڕوایادان وڵاتانی رۆژئاوا بە تایبەت ئەوروپا دەتوانن بە دو كارتی فشاری سەرەكیی ئاستی سەركوتەكانی دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی لە دژی ناڕەزایەتییەكان و خەڵكی وڵاتەكە كەم بكەنەوە كە ئەویش بایكۆتی دیپلۆماسی و سوپای پاسداران وەك تیرۆریست لەقەڵەم بدەن. نزیكەی دوو مانگە بابەتی ئەوەی كە سوپای پاسداران بخرێتە لیستی تیرۆرەوە لە ئەوروپا و وڵاتانی رۆژئاوا گەرمە بەڵام تەنها وڵاتی رۆژئاوایی كە ئەو كارەی كردبێت ئەمریكایە كە لە ساڵی 2019 ئەو سوپایەی خستە لیستی تیرۆرە و دوای ئەویش سەرەڕای ئەوەی وڵاتی كەنەدا رایگەیاند بەهۆی سەركوتی ناڕەزایەتییەكانەوە 10 هەزار ئەندامی سوپای پاسدارانی سزا داوە و گەشتی بۆ وڵاتەكەی لێ قەدەغە كردون و دەست بەسەر ئەژمارە بانكییەكان و سامانەكانی بەرپرساندا دەگرێت بەڵام تا ئێستا جگە لە ئەمریكا هیچ وڵاتێكی رۆژئاوایی سوپای پاسدارانی نەخستوەتە لیستی تیرۆری وڵاتەكانیانەوە. پێكهاتە و دەسەڵاتی سوپای پاسداران ناوی تەواوی سوپای پاسداران (سوپای پاسدارانی شۆڕشی ئیسلامی)یە كە هێزی ئاسمانی، دەریایی، بۆشای ئاسمان، قودس، بەسیج لەخۆ دەگرێت و هەر یەكەیان ئەركی دیاریكراوی خۆیان هەیە و تەنانەت كاری ئابوریی و بازرگانیی دەكەن و هەندێك سەرچاوەی ئاماری ئێران ئاماژە بەوە دەكەن 40%ئابوریی وڵاتەكە لەژێر كۆنتڕۆڵی ئەو سوپایەدایە كە بە ملیارەها دۆلار دەخەمڵێنرێت و لە بەرامبەردا سوپا رەتی كردوتەوە سەرمایەكەیان گەورە بێت و دەڵێت هەمو سەرچاوە داراییەكانیان 1% ئابوریی وڵاتەكەیە. دەسەڵاتەكانی سوپای پاسدارن بە شێوەی هەرەمییە و عەلی خامنەیی كە رێبەری كۆماری ئیسلامی ئێرانە هاوكات فەرماندەی گشتیی هێزە چەكدارەكان و سوپای پاسدارانە لە لوتكەی ئەو هەرەمەدایە و دوای ئەو فەرماندەی گشتی سوپا و دواتر سەرۆكی ناوەندەكان زۆرترین دەسەڵاتیان هەیە. ئەو سوپایە لە بنەمادا حكومەتێكە لە ناو دەسەڵاتی ئێران و چونكە بە پێی پەیڕەوی ناوخۆی سوپای پاسداران؛ ئەركی سەرەكیی ئەو هێزە چەكدارییە پارێزگارییە لە بەرژەوەندییەكانی دەسەڵاتی ئیسلامی و كۆماری ئیسلامی لە ناوخۆی ئێران و هەر شوێنێك كە پێویست بكات واتە ئەو سوپایە سنورێكی رون و ئاشكرای بۆ جموجۆڵەكانی نییە و خۆی دەستكراوە كردوە لە هەوڵەكانی.  ئەمەش لە كاتێكدایە زۆربەی شارەزایان پێیان وایە ئەو هێزە كە دەبو سەروەریی خاكی ئێران بپارێزێت بەڵام ئەمڕۆ بە دەستوەردانەكانی لە وڵاتانی دیكەدا بوەتە هۆی ئەوەی سەروەریی ئێران و وڵاتان بخاتە مەترسیی گەورەوە چونكە لە عێراق هاوشێوەی خۆی دروست كردوە كە پێی دەوترێت (حەشدی شەعبی) و لە سوریا هاوشێوەیەكی دیكەی بە ناوی (جەیشی وەتەنی) و لە یەمەن بەهەموشێویەك هاوكاریی گروپی (ئەنساروڵڵا)ی سەر بە حوسییە شیعەكان دەكات و جگە لە دروستكردنی ئەم هاوشێوانە، لەكەس شاراوە نییە هاوكاریی هێزە چەكدارەكانی (حیزبوڵڵا)ی لوبنان و چەكدارەكانی فەڵەستین دەكات بۆیە رەنگە سزادانی ئەو سوپایە گەورەترین گورزی مێژویی بێت لە كۆماری ئیسلامی و دەسەڵات لە ئێران. ئاڵنگارییەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران  ساڵانێكە ژمارەیەك لە كەسوكاری سەركردەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران با ئاشكرا یان نهێنی دەستبەرداری ئەو كۆمارە دەبن بەڵام ئەمساڵ و لە كاتی ناڕەزایەتییەكاندا وازهێنان و دەستبەرداربونی خانەوادە و بنەماڵەكانی رێبەر وەك لوتكەی دەسەڵات و وەزیر و بەرپرسی باڵای گرتەوە. هەر لە بنەماڵەی عەلی خامنەیی، بەدریە خامنەیی، تاقانە خوشكی رێبەری كۆماری ئیسلامی ئێران حاشای لە براكەی و كۆماری ئیسلامی ئێران كرد و بەوەش نەوەستایەوە و رایگەیاند 13 ساڵە نە بروای بە براكەی و نە دەسەڵاتەكە نەماوە كە ئەو بڕیارەش پێدەچێت لە ژێر كاریگەریی دەستگیركردنی فەریدە مورادخانی، كچی بەدریە و خوشكەزای خامنەیی بێت كە بە تۆمەتی هەوڵدان بۆ تێكدانی ئاسایشی وڵات و بانگەشە لە دژی كۆماری ئیسلامی زیاتر لە مانگێكە لە زینداندایە. سەرەڕای ئەوانەش لەسێدارەدانی عەلیڕەزا ئەكبەری كە فەرماندەی پێشوی سوپای پاسداران و راوێژكاری وەزیری پێشوتری بەرگریی كۆماری ئیسلامی بو بە یەكێكی دیكە لە هەڵوەرینی لق و پۆپەكانی كۆماری ئیسلامی ئەژمار دەكرێت كە پێدەچێت سەری عەلی شەمخانی، ئەمینداری ئێستای ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نیشتیمانی كۆماری ئیسلامی ئێران بخوات. سەرچاوەكانی سوپای قودس سەر بە سوپای پاسداران بڵاویان كردوەتەوە كە عەلی شەمخانی لە پۆستەكەی لادەبرێت و لە بەرامبەردا سەرچاوكانی نزیك لە ئەمینداری ئەنجومەنی باڵای ئاسایش ئەو دەنگۆیانەیان رەت كردوەتەوە كە ئەوەش ئاماژەی ململانێكانی بەرپرسان و فەرماندەكانی كۆماری ئیسلامی لە چوارچێوەی خێزان و حوكمڕانیدا نەماوە و بە ئاشكرا لە میدیا و سۆشیال میدیاكانیان جاڕی شەڕی راگەیاندن و تێكشكاندنی یەكتر دەدەن. عەلی شەمخانی كە پێشتر وەزیری بەرگریی ئێران بوە و عەلیڕەزا ئەكبەری راوێژكاری سەرەكیی بوە، بە ئەگەری زۆر بڕیاری دورخستنەوەی دەدرێت چونكە ئەكەبەری بە تۆمەتی سیخوڕی بۆ دەزگای هەواڵگریی بەریتانیا لە لایەن دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامییەوە لەسێدارە درا. ئەكبەری كە هەڵگری رەگەزنامەی بەریتانی بو لە لایەن ئێرانەوە دەیان بەڵگەی لەسەر بڵاو كراوەتەوە كە دەستی هەبوە لە ئاشكراكردنی پلانەكانی كۆماری ئیسلام بۆ دەربازبون و خۆدزینەوە لە سزا نێودەوڵەتییەكان و هاوكات زانیاریی لەسەر موحسین فەخریزادە كە بە باوكی ئەتۆمیی ئێران ناودەهێنرا رادەستی وڵاتان كردوە و هەر ئەوەش بوەتە هۆی ئەوەی فەخریزادە لە ساڵی 2020 و لە هێرشێكی ئاڵۆز و ورددا لە ناوخۆی ئێران لە لایەن ئێسرائیلەوە بكوژرێت. تەلەفیزیۆنی فەرمیی ئێران راپۆرتێكی بڵاو كردوەتەوە كە وەزارەتی هەواڵگریی ئێران زیاتر لە دو ساڵ بوە گومانی لە ئەكبەری هەبوە تا توانیویانە بە چاودێرییكردنی ئەو بەرپرسە، بیسەلمێنن كە لە بەرامبەر وەرگرتنی نزیكەی دو ملیۆن دۆلاردا زانیاریی نهێنی بە دەزگای هەواڵگریی بەریتانیا ناسراو بە ئێم ئای شەش(MI6) فرۆشتوە. لە چوارمانگی ناڕەزایەتییەكاندا زۆرترین ناكۆكیی ناو بەرپرسانی كۆماری ئیسلامی ئێران ئاشكرابوە و لە میدیاكانی جیهانیش بە كەوتنی دۆمینەكانی ئەو كۆمارە وەسف دەكرێن بە زمانێكی دیكە ناڕەزایەتییەكان گەڵای بەختی وەراندون و رۆژانە ناكۆكیی بەرپرسان قوڵتر دەبێتەوە و باڵی ریفۆرمخوازی كۆماری ئیسلامیش پێچەوانەی ناڕەزایەتییەكانی رابردو زۆر بێدەنگن ئەگەرچی بەشێك لەو بێدەنگییە پەیوەستە بەوەی گەورەترین ترسیان لە كۆتایی سیستمی كۆماری ئیسلامی لە ئێران هەیە بەڵام ناكۆكییەكان وای كردوە بواری سەرهەڵدانی زۆر بەو باڵە لە ناوخۆی وڵاتەكە نەدرێت. پێشتر لە میدیا فەرمییەكانی ئێران وا بڵاو كرایەوە كە 227 پەرلەمانتار لە كۆی 290 پەرلەمانتار لە بەیاننامەیەكدا داوایان كردوە ئەوانەی لە ناڕەزایەتییەكاندا دەستگیركراون دەستبەجێ لەسێدارە بدرێن بەڵام رۆژنامەی (شەرق) كە نزیكە لە باڵی ریفۆرمخوان بڵاویكردوەتەوە ئەو ژمارەیە تەنها بانگەشەیەكی میدیایی بوە چونكە بە پێی بەڵگەكان تەنها نزیكەی 100 كەس ئەو بەیاننامەیان واژۆ كردوە. ئەوەی جێگەی سەرنجە تا ئێستا ئەو زانا ئاینییانەی شیعە كە خاوەنی پێگەن و وەك مەرجەع و لێوەگەڕی شیعە لەقەڵەم دەدرێن هیچ جۆرە دژایەتییەكیان بۆ ناڕەزایەتییەكان و دژی خەڵك یان تەنانەت بۆ پشتیوانیی لە دەسەڵاتی ئێستای كۆماری ئیسلامی دەرنەبڕیو كە ئەوەش بۆ زانا ئاینییەكانی شیعە لە عێراق و بە تایبەت لە بێدەنگیی عەلی سیستانی زیاتر زەق دەبێتەوە. خۆپیشاندانی مێژویی ئەوروپا دژی سوپای پاسداران  رۆژی دوشەممە بە بەشداریی ژمارەیەكی بەرچاو لە چالاكوانان و دانیشتوانی كورد و ئێرانی لە ئەوروپا، خۆپیشاندان دژی سوپای پاسدارانی ئێران لە بەردەم پەرلەمانی ئەوروپا لە شاری ستراسبۆڕگ لە فەڕەنسا بەڕێوچو و سەرۆكی پەرلەمانی ئەوروپا لە خۆپیشاندانەكەدا رایگەیاند دەبێت بەرپرسانی سێدارە و سەركوت لە ئێران سزا بدرێن. خۆپیشاندەران بە رێپێوان چونە بەردەم پەرلەمانی یەكێتی ئەوروپا لە شاری ستراسبۆرگ و داوای سزادانی سوپای پاسداران و ئەو بەرپرسانەی كۆماری ئیسلامی ئێرانیان كرد و رۆبێتا مێتسۆلا سەرۆكی پەرلەمانی یەكێتی ئەوروپا لە وتارێكدا بۆ خۆپیشاندەران رایگەیاند؛ دەبێت بەرپرسانی سەركوت و سێدارە بكەونە بەردەم بەرپرسیارەتییەوە و ئەوروپا لەو پێناوەدا هەمو هەوڵێك دەدات. مێتسۆلا وتی: خۆپیشاندەران لە شوێنە راست و دروستەكەی مێژودا وەستاونەتەوە و هاوڵاتییانی ئێران مێژوییان دروستكردوە بۆیە ئەوروپا پشتیوانیان لێدەكات. پۆلیسی فەڕەنسا رایگەیاندوە؛ ژمارەی بەشداربوانی ئەو خۆپیشاندان و رێپێوانە زیاتر لە 12 هەزار كەس بوە و ئەوەش یەكێكە لە گەورەترین خۆپیشاندانەكانی مێژوی شاری ستراسبۆرگ كە لە زۆربەی شارەكانی دیكەی ئەوروپاوە چالاكوانانی كورد و ئێرانی و ئەوروپی بەشدارییان تێدا كردوە.  بایكۆتی سیاسی و دیپلۆماسی كۆماری ئیسلامی بەڕێویە محەمەد سەدر، ئەندامی ئەنجومەنی دەستنیشانكردنی بەرژەوەندییەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران بە رۆژنامەی (ئیعتماد)ی چاپی وڵاتەكەی راگەیاندوە؛ ئەگەر سیاسەتە هەڵەكان لە ناوخۆی ئێران بەردەوامبێت بە ئەگەری زۆر ژمارەیەك لە وڵاتانی رۆژئاوا بە تایبەت ئەوروپا باڵیۆزەكانیان لە تاران بكشیێننەوە و باڵیۆزەكانی كۆماری ئیسلامیش لە وڵاتەكانیان دەربكەن. زۆربەی وڵاتانی رۆژئاوا بە تایبەت بەریتانیا و ئەمریكا و فەڕەنسا و ئەڵمانیا دژایەتیی رون و ئاشكرای خۆیان دەربڕیوە دژی سەركوت و سێدارە لە لایەن دەسەلاتی ئێرانەوە، لەندەن رۆژی یەكشەممە (14/1/20223) رایانگەیاند لە كاردانەوەی لەسێدارەدانی عەلیرەزا ئەكبەری جێگری پێشوتری وەزیری بەرگری ئێران كە هەڵگری رەگەزنامەی بەریتانی بوە باڵیۆزەكەیان لە تاران كشاندوەتەوە. وەزارەتی دەرەوەی بەریتانیا رونی كردوەتەوە ئەو كشانەوەیە كاتییە و بە مەبەستی راوێژ دەبێت بۆ بڕیاردان لەسەر دەسەڵاتی تاران كە ئەوەش ئاماژەیەكی دیكەیە كە هاوشێوەی ئەوروپا ئامادەكاریی دەكەن بۆ سەپاندنی سزای كاریگەر دژی دەسەڵاتی ئێران. ئێران تەنها چەند كاتژمێرێك دوای داواكاریی ئەمریكا بۆ راگرتنی سزای لە سێدارەدان، ئەكبەری لەسێدارەدا بۆیە ئەو بێباكییە بە دڵنیاییەوە لە لایەن واشنتۆنە بێ وەڵام نابێت بە تایبەت كە ئەو بەرپرسەی پێشوی سوپای پاسداران و كۆماری ئیسلامی هەڵگری رەگەزنامەی بەریتانی بوە و لەندەن بە توندی و بە راشكاوی رایگەیاند؛ وەڵامی توندی بۆ ئەو هەنگاوەی ئێران دەبێت. بەریتانیا و ئەمریكا كە دژی لەسێدارەدانی چوار گەنجی دەستگیركراوی ناڕەزایەتییەكان هەڵوێستیان دەربڕیبو ئاستی كاردانەوەكانیان بە ئاستی لەسێدارەدانی ئەكبەری توندنەبو و ئەوەش دەرخەری ئەو راستییەیە ئەو دوو وڵاتە هاوپەیمانەی رۆژئاوا چیتر سەر زارەكی و تەنها بە لێدوان دژی دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی هەڵوێست دەرنابڕن و هەنگاوی كردارییان دەبێت.  

هاوڵاتی پێگەی ئەلمۆنیتۆر لە ڕپۆرتێکدا سەبارەت بە سەردانەکەی برێت مەکگۆرگ بۆ عێراق ڕایگەیاند دوای گفتوگۆكانی لەگەڵ برێت مەكگۆرگ, سەرۆك وەزیرانی عێراق لەگەڵ ئیسماعیل قائانی فەرماندەی فەیلەقی قودسی ئێرانی كۆبووەتەوە. لە ڕاپۆرتەکەی مۆنیتەردا هاتووە محەمەد شیاع سودانی  سەرۆک وەزیرانی عێراق بەجیا نێردراوی باڵای ئەمریکا و ئێرانی بۆ گفتوگۆکردن لەبارەی کێشەی دووقۆڵی پەیوەست بە هەردوو وڵاتەوە پێگەیشت و لەگەڵیان کۆبۆتەوە. دەقی ڕاپۆرتەکەی مۆنیتەر: ڕۆژی دووشەممە ڕێکخەری کۆشکی سپی بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکوری ئەفریقا برێت مەکگورک و ئیسماعیل قەعانی فەرماندەی هێزی قودسی ئێران هەردووکیان گەیشتنە بەغدا هاوکات گەیشتنیان لە هەمان ڕۆژداو کاتی سەردانەکەیان بووە جێگەی ئاماژە و پرسیار بەتایبەت بەهۆی ئەو کێشەو ناکۆکییانەی لە نێوان ئەمریکا و ئێران هەیە.  محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق ئێوارەی ڕۆژی دووشەممە لەنووسینگەی خۆی پێشوازی لە مکگورک کردو بەپێی ڕاگەیاندنەکەی نووسینگەی ڕاگەیاندنی سەرۆک وەزیران، کۆبوونەوەکە تیشکی خستە سەر پتەوکردنی پەیوەندییەکانی نێوان عێراق و ئەمریکا. ئەمەش پێش سەردانەکەی فوئاد حوسێن وەزیری دەرەوەی عێراق دێت بۆ واشنتن لەمانگی شوبات بۆ کۆبوونەوەکانی لیژنەی باڵای هەماهەنگی ڕێککەوتننامەی چوارچێوەی ستراتیژی نێوان هەردوو وڵات. سودانی دوای کۆبونەوەکەی لەگەڵ نێردراوەکەی ئەمریکا چاوی بە قاعانی کەوت ، ئەوەش لەكاتێكدایە كە چوارچێوەی هەماهەنگی گیرۆدەی دابەشبونی سیاسی بووەو, سەدریش خۆی بۆ گەڕانەوە ئامادە دەكات, ڕەنگە ئەمە حكومەتی سودانی دووچاری دۆخێكی خراپ بكات و پێگەی لەناوخۆ لاوازبكات. هاوکات سودانی ڕۆژی یەکشەممە لە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ ڕۆژنامەی واڵ ستریت جۆرناڵ ڕایگەیاند کە دژی کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکایە . وتیشی: "ئێمە پێمان وایە پێویستمان بە هێزە دەرەکییەکانە" سودانی لەدیدارەکەیدا لەگەڵ مەکگورک تەئکیدی لەسەر سووربوونی حکومەتەکەی کردەوە بۆ بەهێزکردنی هەماهەنگی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ و هەروەها ئەمریکاش لە کۆبوونەوەکەدا، ئامۆس هۆچستین، ڕێکخەری تایبەتی سەرۆکایەتی ئەمریکا بۆ ژێرخانی جیهانی و ئاسایشی وزە ئامادەبوو. ئامادەبوونی هۆخستین پرسیارەکانی دەربارەی هۆکاری هەبوونی ئەو لە کۆبونەوەکەدا و ئامادە بونی لەگەڵ شاندەکە لەم کاتەدا دروست کرد. ئەلمۆنیتەر لە سەرچاوەیەکی ئاگادارەوە زانیویەتی کە ئامادەبوونی هۆچستین پەیوەندی بە هەوڵەکانی ئەمریکاوە هەیە بۆ هاندانی عێراق بۆ ئەوەی پرۆژەی گواستنەوەی گازی کوردی بۆ ئەوروپا بباتە پێشەوە، ئەمەش دوای ئەو قەیرانی وزەیە دێت کە بەهۆی شەڕی ڕووسیا لە ئۆکراینا دروستبووە. هەروەها ساڵی ڕابردوو چەندین جار هێرش کرایە سەر کێڵگە غازییەکانی باکوری عێراق لەلایەن میلیشیا نەناسراوەکانەوە، ئەو هێرشانەش وەک کاردانەوەیەکی ئێران وهاوپەیمانەکانی  بۆ هەوڵی وەبەرهێنان لە ناوچەکەدا خوێنرایەوە ئێران بە فرۆشتنی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بە مۆسکۆ لە شەڕدا هاوپەیمانی سەربازی لەگەڵ ڕووسیا پێکهێناوە. مکگورک لەکۆبونەوەکەیدا لەگەڵ سودانی پشتیوانی وڵاتەکەی لەپرۆژەکانی حکومەتی عێراق لەکەرتی وزەو گەشەپێدانی ژێرخانی ئابووری و بەرەنگاربونەوەی گۆڕانی کەش وهەوا دووپات کردەوە. هەروەها نێردەی ئەمەریکا سەردانی کوردستانی عێراقی کرد و لەوێ لەگەڵ سەرۆکی هەرێمی کوردستان نێچیرڤان بارزانی کۆبووەوە

هاوڵاتی سوریا بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی لەگەڵ توركیا مەرجێكی قورس بۆ ئەنقەرە دیاری دەكات، توركیاش لەگەڵا ئەوەی دەڵێت بەردەوامی بەپرۆسەی دانوستانەكان دەدەن، بەڵام باس لەوەشدەكات ئۆپراسیۆنی زەمینی بەگوێرەی ئاستی هەڕەشەكان ئەگەرێكی كراوەیە، ئەمریكاو بەریتانیاش دژی پرۆسەی ئاساییبوونەوەی ئەنقەرەو دیمەشقن، هاوكات مەزلۆم كۆبانێ دەڵێت: روسیا هەوڵدەدات كێشەكانی ئێستا لەسوریا چارەسەر بكات بەنزیككردنەوەی توركیاو رژێمی سوریا، بەڵام باوەڕم بەوە نییە كە ئەم جۆرە هەوڵانە سەركەوتوو بن. لەكاتێكدا كەتوركیا سوورە لەسەر هەڵوێستەكەی و دەیەوێت ئەنجامێك بەدەستبهێنێت، بەڵام سوریا مەرجێكی قورسی خستە بەردەمی كەجێبەجێكردنی بۆ ئەنقەرە كارێكی ئاسان نابێت، ئەویش كۆتاییهێنانە بەدەستوەردانی سەربازیی توركیا لەخاكی سوریا. پێشتر رژێمی سوریا بەشێوەیەكی روون و ئاشكرا لەسەر ئاستی باڵادا هەڵوێستی خۆی دەرنەبڕیبوو، بەڵام لەگەڵ سەردانی حسێن ئەمیر عەبدوڵلاهیان وەزیری دەرەوەی ئێران بۆ دیمەشق لە ١٤ی ئەم مانگەدا، رژێمی سوریا بەبوێرانە مەرجی سەرەكی خۆی بۆ بەردەوامی دانوستانەكانی لەگەڵ ئەنقەرە خستەڕوو كەئەویش پاشەكشێكردنی سوپای توركیایە لەنێو خاكی سوریادا.   ئەسەد: پێویستە توركیا كۆتایی بەداگیركەری بهێنێت ئاژانسی هەواڵی سانای سەر بەڕژێمی سوریا، ناوەڕۆكی كۆبوونەوەكەی بەشار ئەسەد سەرۆكی سوریاو حسێن ئەمیر عەبدوڵلاهیان وەزیری دەرەوەی ئێرانی ئاشكراكرد، كەبەشێكی تایبەت بووە بەدانوستانەكانی نێوان دیمەشق و ئەنقەرە. ئاژانسەكە رایگەیاندووە، هەرچەندە عەبدوڵلاهیان ئاماژەی بەوەكردووە كە تاران بەئەرێنی لەدانوستانەكانی نێوان ئەنقەرەو دیمەشق دەڕوانێت و پێیوایە لەبەرژەوەندی هەردوولادا دەبێت، بەڵام بەشار ئەسەد لەمیانی كۆبوونەوەكەدا سووربووە لەسەر ئەوەی دیمەشق هیچ هەنگاوێك نانێت بۆ دانوستان لەگەڵ توركیا، ئەگەر دەست لەپاڵپشتیكردنی گروپە توندڕەوەكان هەڵنەگرێت و سەربازانی نەكشێنێتەوە كە ئەو گروپانەی وەك تیرۆریست و سوپای توركیاشی وەك داگیركەر لەقەڵەمداوە. هەمان رۆژ، فەیسەل میقداد وەزیری دەرەوەی سوریاش كەچاوی بە عەبدوڵلاهیان كەوتووە، لەبارەی پرسی دانوستانەكانی توركیاو سوریا قسەی كرد، میقدادیش پێداگری لەسەر كۆتاییهێنان بەئۆپراسیۆنە سەربازییەكانی توركیاو پشتگیریكردن لەگروپە توندڕەوە جیهادییەكان لەنیو خاكی سوریا كرد. لەلایەكی دیكەوە رۆژنامەی ئەلعەرەبی سعودی، راپۆرتێكی لەبارەی هەوڵەكانی توركیا بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندیەكانی لەگەڵ سوریا بڵاوكردەوەو ئاماژەی بۆ ئەوەكردووە: بەشدار ئەسەد مەرجی بۆ كۆبوونەوە لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا هەیەو ئەسەد پێیوایە، پێویستە لەهەنگاوی یەكەمدا، ئەردۆغان پاشەكشێ بەسەربازانی لەئیدلب، عەفرین و ناوچە داگیركراوەكانی دیكە بكات. رۆژنامەكە ئەوەشی خستووەتەڕوو، كێشەی سەرەكی دیمەشق ئەوەیە كەبەرپرسانی توركیا لێدوانی توندیان لەدژی سەرۆكی سوریا داوەو لەڕێگەی گروپ و كەسانی نزیكی خۆیان، دەیانەوێت خاكی سوریا كۆنتڕۆڵ بكەن و بەردەوامی بەئۆپراسیۆنە سەربازییەكان دەدەن و لەڕێگەی ئەو هەنگاوانە دەیانەوێت فشار دروستبكەن و وەك كارتێك لەدانوستانەكاندا بەكاریبهێنن. ئاژانسی هاواری نزیك لەخۆبەڕێوەبەری رۆژئاوای كوردستانیش لەبارەی پرسەكەوە، چاوپێكەوتنێكی لەگەڵ دكتور عەلا ئەلسەفەری لێكۆڵەرو شرۆڤەكاری پرسی نێودوڵەتی نزیك لەڕژێمی سوریا ئەنجامداوە، ئەلسەفەری پێیوایە، هەوڵەكانی توركیا پەیوەندیان بەهەڵبژاردنەكانی ئەو وڵاتەوە هەیە، بەڵام سوریا گرنگی بەهەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتی لەتوركیا نادات و بەلایەوە گرنگ نییە، ئەردۆغان سەربكەوێت یان ئۆپۆزسیۆن و دەڵێت: گرنگ ئەوەیە سوریا خاوەنی بەرنامەیەكی باشە بۆ كۆتاییهێنان بەهەبوونی توركیاو گروپە تیرۆریستییەكان لەنێو خاكەكەیدا.   توركیا تاوەكو ئێستاش بیر لەئۆپراسیۆنی زەمینی دەكاتەوە دوابەدوای كۆبوونەوەی عەبدوڵلاهیان و سەرۆك و بەرپرسانی رژێمی سوریا، ئیبراهیم كالن وتەبێژی سەرۆكایەتی توركیا بۆ ژماریەك میدیای جیهانی، لەبارەی پرسی دانوستانەكانی وڵاتەكەی لەگەڵ سوریا قسەی كرد. كالن سەرەڕای ئەوەی ئامادەیی وڵاتەكەی بۆ  دانوستان لەگەڵ رژێمی سوریا دەربڕی، بەڵام جارێكی دیكەو هەڕەشەی كردەوە. ئیبراهیم كالن وتی: توركیا بەردەوامی بەپرۆسەی دانوستانەكان دەدات كە لەكۆتایی مانگی كانونی یەكەمی ساڵی رابردوو لەمۆسكۆ دەستیپێكرد، بەڵام ئۆپراسیۆنی زەمینی بەگوێرەی ئاستی هەڕەشەكان ئەگەرێكی كراوەیە. ئیبراهیم كالن وتەبێژی سەرۆكایەتی توركیا لەكۆتایی قسەكانیدا رایگەیاند، هەرچەندە بڕیارە لەناوەڕاستی مانگی شوباتدا، وەزیرانی دەرەوەی هەردوولا كۆببنەوە، بەڵام پێدەچێت بەر لەكۆبوونەوەكە، وەزیرانی بەرگری هەردوو وڵات كۆبوونەوەیەك ئەنجامبدەن. ئامانجی توركیا لەسوریا لەبارەی هەوڵەكانی توركیا بۆ دانوستان لەگەڵ رژێمی سوریا، مستەفا قەرەسوو ئەندامی دەستەی بەڕێوەبەری كۆما جڤاكێن كوردستان (كەجەكە) لەچاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ میدیاكانی پەكەكە رایگەیاند، لەئێستادا ئامانجی دەوڵەتی توركیا لەناوبردنی مافی كوردە. ویستی رژیم لەناوببات، بەڵام وادیارە ئێستا وازی هێناوەو دەڵێت ئەمە ئامانجی ئێمە نییە. دەڵێت تاكە ئامانجمان نەهێشتنی «تیرۆرە». بێگومان روسیا رۆڵی هەیە لەم كۆبوونەوانەدا. روسیاش بەهۆی شەڕی ئۆكرایناوە لەدۆخێكی خراپدایە. لەبەرئەوەی گەیشتووەتە بنبەست وەك ناوبژیوانێك لەنێوان تورك و سوریادا مامەڵە دەكات، دەیەوێت بەپەیوەندییەكانی لەگەڵ دەوڵەتی تورك كێشەی خۆی لەشەڕی ئوكراینادا چارەسەربكات، بەم شێوەیە روسیا پشتیوانی لەدوژمنایەتی تورك دەكات بەرامبەر بەكورد. مستەفا قەرەسوو وتیشی: پێویستە لە روسیا بپرسین، ئایا تۆ هاوبەشی دوژمنایەتی توركیای بەرامبەر بەكورد؟ ئایا دەبیتە هاوبەشی دەوڵەتی توركیا؟ ئامانجی كورد دابەشكردنی سوریا نییە. كورد هیچ پلانێكی بۆ دابەشكردنی سوریا نییە. كورد دەیەوێت لەگەڵ حكومەتی دیمەشق چارەسەریەك بۆ قەیرانەكە بدۆزێتەوە.   پەیوەندیەكانی توركیاو سوریا مەزلۆم كۆبانێ فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكراتی (هەسەدە) لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ ماڵپەڕی ئەلمونیتەری ئەمریكی باسی هەوڵەكانی توركیا بۆ خۆنزیكردنەوە لە سوریا كرد و وتی، « روسیا هەوڵدەدات كێشەكانی ئێستا لەسوریا چارەسەر بكات بەنزیككردنەوەی توركیا و رژێمی سوریا، بەڵام باوەڕم بەوە نییە كە ئەم جۆرە هەوڵانە سەركەوتوو بن. رژێمی سوریا هەرگیز سازش لەسەر داواكارییەكانی خۆی ناكات. سەرەكیترینیان ئەوەیە كە توركیا هەموو سەربازەكانی لەخاكی سوریا بكشێنێتەوە و توركیا دەست لەپشتیوانیكردنی چەكدارەكانی ئۆپۆزسیۆنی سوننە هەڵبگرێت. بەهەمان شێوە باوەڕم بەوە نییە كە رژێمی سوریا ملكەچی داواكارییەكانی توركیا بێت بۆ دژایەتیكردنی خۆبەڕێوەبەری باكورو رۆژهەڵاتی سوریا. نە دەتوانێت و نە بارودۆخیشی رێگەی پێدەدات». هاوكات هوشیار ئوزسوی پەرلەمانتاری پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) لەبارەی كۆبوونەوەكانی سوریاو توركیا بۆ ئاژانسی هەواڵی فورات قسەی كرد، بەبۆچوونی ئوزسوی، ئاساییبوونەوەی پەیوەندیەكانی هەردوولا كارێكی ئاسان نابێت، بەهۆی ئەوەی بەریتانیاو ئەمریكا بەئاشكرا رایانگەیاند كە لەدژی پرۆسەكەن، بەو هۆیەوە ئەم پرسە لەدەستی ئەردۆغاندا نییە، لەسوریا شەڕێك هەیە كە ١٠ ساڵە بەردەوامە، ئەم دۆخە توركیا بەرەو روسیا پەلكێش دەكات، وڵاتانی رۆژئاواش ئەم هەنگاوە قبوڵ ناكەن، توركیا ئەندامی ناتۆیەو ئەردۆغان ناتوانێت، بەبێ رەچاوكردنی هەڵوێستی رۆژئاواییەكان بڕیار بدات. هوشیار ئوزسوی لەبەشێكی دیكەی قسەكانیدا ئاماژەی بەوەكرد كە توركیا سنورێكی ٩٠٠ كیلۆمەتری لەگەڵ كوردانی سوریادا هەیە، نابێت ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی توركیا لەگەڵ سوریا لەسەر حسابی لەناوبردنی پێگەی كورد بێت، هەر دوژمنایەتیەك لەگەڵ كوردانی سوریا، كێشەی كوردانی توركیا قوڵتر دەكاتەوە.

جارێکی دیکە بەهای تمەن بەرامبەر دۆلار دابەزینی بەخۆیەوە بینی و بەهای هەر دۆلارێک گەیشتە نزیکەی 43 هەزار تمەن. ئەمڕۆ چوارشەممە لەگەڵ داخستنی بازاڕەکان لە ئێران بەهای هەر دۆلارێک لەو وڵاتە گەیشتە 42 هەزار 700 تمەن و یەک یۆرۆ بە 46 هەزار و 570 تمەن مامەڵەی پێوەکرا بەوەش لە هەفتەیەکدا بەهای دۆلار نزیکەی 4% بەرز بوەتەوە. نرخی یەک گرام زێڕ لە ئێران گەیشتە دو ملیۆن و 13 هەزار تمەن کە بە بەرزترین نرخی مێژویی زێڕ لە وڵاتەکە لەقەڵەم دەدرێت. پیشبینی دەکرێت بە پەسندکردنی چوارەم قۆناغی سزاکانی سەر کۆماری ئیسلامی ئێران لە لایەن پەرلەمانی یەکێتی ئەوروپا، دابەزینی بەهای تمەن و بەرزبونەوەی نرخی زێڕ لە وڵاتەکە بەردەوام بێت.    

هاوڵاتی پیاوێکی ئێرانی بە تاوانی سەربڕینی هاوسەرەکەی و نمایشکردنی سەری لەبەردەم خەڵکدا سزای زیاتر لە هەشت ساڵ زیندانی کردنی بەسەردا سەپێندرا و ئەم سزا کەمەش کاردانەوەی لێکەوتەوە ڕۆژی چوارشەممە دەزگای دادوەری ئێران ڕایگەیاند، پیاوێکی ئێرانی بە تاوانی سەربڕینی هاوسەرەکەی و نمایشکردنی سەری لەبەردەم خەڵکدا سزای زیاتر لە هەشت ساڵ زیندانی کردنی بەسەردا سەپێندراوە. مەسعوود ساتایشی، وتەبێژی دەسەڵاتی دادوەری ئێران ڕۆژی چوارشەممە ڕایگەیاند ، سەجاد حەیدەرنوا، هاوسەر و بکوژی مونا حەیدەری ، "بەهۆی کوشتنی بە ئەنقەست سزای حەوت ساڵ و نیو زیندانیکردنی بەسەردا سەپێندراوە و بۆ لایەنی دەستدرێژی بە ئەنقەستەوە، سزای هەشت مانگ زیندانی بەسەردا سەپێنراوە." وتیشی ، دایک و باوکی قوربانییەکە " لە بکوژەکە خۆش بوون" لە بری ئەوەی داوای "سزادانی" بکەن. ڕاگەیاندنەکەی ڕۆژی چوارشەممەی دەسەڵاتی دادوەری ئێران بۆ سزادانی ئەو پیاوە تەنها بۆ " هەشت ساڵ و سێ مانگ زیندانی کردن" کە هاوسەرە تەمەن حەڤدە ساڵەکەی خۆی سەربڕی بوو، کاردانەوەی لە نێو تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا لێ کەوتەوە بە تایبەتی لە کاتێکدا ئێران چەندین سزای قورس لە ناویاندا سزای لەسێدارەدانیشی دژ بە خۆپیشاندەرانی ئەم دواییە بەکارهێناوە. مونا حەیدەری تەمەن 17 ساڵ لە مانگی 2ی ساڵی 2022 لەلایەن هاوسەرەکەی و شوبراکەیەوە لە شاری ئەحوازی پایتەختی پارێزگای خوزستان کوژرا. پاش کوشتنەکەی گرتەیەکی ڤیدیۆیی بڵاوکرایە کە تیایدا نیشان دەدات هاوسەرەکەی بە زەرەخەنەوە سەرە بڕاوەکەی ژنەکەی لە سەر شەقامدا نمایش دەکات ئەمەش بووە مایەی خەم و توڕەییەکی زۆر لە ناو خەڵکیدا بەتایبەت دوای ئەو سزا کەمەی درا بەسەر هاوسەرەکەی مونادا. هاوکات، مەسعوود ساتایشی گوتیشی " تاوانبارەکە هیچ مافێکی بەرەنگاربوونەوەی حوکمەکەی نییە، ئەمە دوا بڕیارە." گوتیشی تاوانباری دووهەمی ئەم دۆسێیە " حەیدەر حەیدەرنەوا سزای 45 مانگ زیندانی بەسەردا سەپێندراوە بە تۆمەتی هاوبەشی لە کوشتنی بە ئەنقەستدا." کاردانەوەکان لە بەرامبەر ئەم سزا کەمە دوای ئەوە هات کە دەسەڵاتی ئێران خۆپیشاندەران لەسێدارەدەدات هەربۆیە چالاکوانان لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا ناڕەزایی نیشان دەدەن و دەڵێن چۆن دەبێت خۆپیشاندەر لە سێدارە بدرێت و کەسێکیش کە بەو شێوەیە هاوسەرەکەی سەربڕیوە تەنها سزای 8 ساڵ و 3 مانگ زیندانی بدرێت.

هاوڵاتی کونسوڵخانه‌ی ئه‌مریکا له‌ هه‌ولێر له‌ تویتێکدا له‌ پێگه‌ی فه‌رمی خۆی بڵاویکرده‌وه‌، برێت مەکگۆرک له‌ کۆبوونه‌وه‌کانیدا له‌گه‌ڵ هه‌ریه‌که‌ له‌ نێچیرڤان بارزانی، سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان و مه‌سعوود بارزانی، سه‌رۆکی پارتی و بافڵ جه‌لال تاڵه‌بانی، سه‌رۆکی یه‌کێتی و قوباد تاڵه‌بانی، جێگری سه‌رۆک وه‌زیرانی هه‌رێمی کوردستان "جه‌ختی له‌سه‌ر گرنگی یه‌کڕیزیی کورد کرده‌وه‌ بۆ به‌ره‌و پێشبردنی به‌رژه‌وه‌ندی هاوبه‌شمان بۆ خۆشگوزاری هه‌رێمی کوردستان و گه‌لانی عێراق". هەروەها کونسوڵخانه‌ی ئه‌مریکا له‌ بەغدا رایگه‌یاند، برێت مەکگۆرک، رێکخەری کۆشکی سپی بۆ کاروباری ئاسایشی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکووری ئەفریقا له‌ کۆبونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ سەرۆک وەزیرانی عێراقدا جه‌ختی له‌سه‌ر گرنگیی چارەسەر کردنی کێشەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغدا کرده‌وه‌. لە بەیاننامەکەدا هەروەها هاتووە شاندی باڵای ویلایه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا له‌میانی سه‌ردانه‌که‌یاندا له‌باره‌ی چەند پرسی گرنگ گفتوگۆیان کردوه‌، له‌وانه‌ رێککه‌وتنی هەولێر له‌گه‌ڵ به‌غدا، مه‌ترسییه‌کانی سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی داعش له‌ سووریا و رێککه‌وتنی هه‌رێم و عێراق له‌گه‌ڵ تورکیا. شایانی باسە شاندە باڵاکه‌ی ئەمریکا پێکهاتبوو لە برێت مەکگۆرک، رێکخەری کۆشکی سپی بۆ کاروباری ئاسایشی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکووری ئەفریقا و ئامۆس هۆکشتین، ڕێکخەری تایبەتی سەرۆکایەتیی بۆ ژێرخانی جیهانی و ئاسایشی وزە و ئالینا ڕۆمانۆسکی، باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق و ژمارەیەک ڕاوێژکاری وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا.

هێمن مەحمود  سەرەڕای هەموو هەوڵەكانی بانكی ناوەندی عێراق و لێدوانی بەرپرسان بۆ دابەزاندنی بەهای دۆلار لەبەرامبەر دیناری عێراقیدا كەماوەیەكە لەنرخی فەرمی بەرزتربووەتەوە، تائێستا بەهای 100 دۆلاری ئەمریكی لەنێوان 155 هەزار بۆ 161 هەزار بەرزونزم دەكات، كەچی بازاڕەكانی دراو بەو هەوڵ و لێدوانانە تائێستا كاریگەرییەكی ئەوتۆیان لەسەر درووستنەبووە، راوێژكاری دارایی سەرۆكوەزیرانی عێراقیش بڕوای وایە هۆكاری دابەزینی نرخی دینار كۆتوبەندی دەرەكییە، بەشێك لەسەركردە شیعەكانیش پێیان وایە پلانی ئەمریكایە بۆ تێكشكاندنی دراوی عێراقی، هەندێك بڕواشیان وایە دینار قوربانی ململانێكانی ئەمریكاو ئێرانەو عێراقییەكان باجەكەی دەدەن. ئیحسان یاسری راوێژكاری بانكی ناوەندی دەڵێت بەمنزیكانە بەهای دۆلارێكی ئەمریكی بۆ هەزارو 470 دینار دەگەڕێتەوە، هەروەها هۆكاری بەرزبوونەوەی نرخی دۆلار بەرامبەر دینار لەبازاڕە ناوخۆییەكان ئاشكرادەكات و دەڵێت « بانكی ناوەندی زیاتر لەساڵێك لەمەوبەر دەستیكردووە بەڕێكخستنی كەرتی دارایی بازرگانی دەرەكی، ئەویش لەڕێگای دروستكردنی ئەوەی پێی دەوترێت (پلاتفۆرم)، كەمیكانیزمێكە كەبانكەكان لەڕێگەیەوە داواكارییەكانیان بەرزدەكەنەوە بەمەبەستی دابینكردنی پێداویستییەكانی دارایی بازرگانی دەرەكی، بانكەكان ئەركی گەڕان بەدوای كڕیاردا ئەنجامدەدەن بەپێی ئەوەی بەئەركی (كڕیارەكەت بناسە) ناسراوە، واتە زانینی سروشتی كڕیارو سەرچاوەكانی پارەكەی، دواتر پارەكە بۆ بەرژەوەندی كڕیارەكە دەڕوات و دوای ئەوە كاڵاكان دەگەڕێندرێنەوە». پێشووتر بانكی ناوەندی نرخی یەك دۆلاری بۆ وەزارەتی دارایی بەهەزارو 450 دینارو بۆ بانكەكان بەهەزارو 460 دینارو بۆ هاووڵاتیانیش بەهەزارو 470 دینار دیاریكردبوو، بەڵام لەئێستادا ئەو نرخانە بەجێگری لەبازاڕەكاندا نەماونەتەوە، ئەمەش مەترسی لەلایەن هاووڵاتیانەوە درووستكردووە، چونكە عێراق وڵاتێكی بەكاربەرەو زۆربەی بازرگانییەكەی لەڕێگای هاوردەوەیە لەوڵاتانی دەرەوەو بەمەش كاردەكاتە سەر ژیانی هاووڵاتیانی. مەزهەر محەممەد ساڵح راوێژكاری دارایی سەرۆكوەزیرانی عێراق بڕوای وایە هۆكاری راستەقینەو بنەڕەتی دابەزینی نرخی دینار كۆتوبەندی دەرەكییە، بەڵام هادی عامری سەركردەی دیاری شیعەكان بڕوای وایە ئەمریكییەكان وەك چەكێك بەرزبوونەوەی دۆلار بەرامبەر دینار لەبەرامبەر عێراقدا بەكاردەهێنن بۆ ئەوەی فشاری لێبكەن بەرەو رووی ئەوروپاو وڵاتانی دیكەی جیهاندا نەكرێتەوە، ئاماژە بەوەشدەكات ئەمریكییەكان دۆلار وەك چەكێك بۆ برسیكردنی گەلان بەكاردەهێنن. محەممەد ئال كازم باڵوێزی ئێران لەعێراق ئەو دەنگۆیانەی رەتكردووەتەوە گوایە ئێران هۆكاری دابەزینی بەهای دینارەو رایگەیاندووە وڵاتەكەی هەمیشە پاڵپشتی سەرەكی بووە بۆ گەشەی عێراق و سەقامگیری و پێشكەوتنی، جەختیشی لەوەكردووەتەوە ئەو دەنگۆیانە بۆ لەخشتەبردنی رای گشتییەو لابردنی تۆمەتەكانە لەسەر ئەو لایەنەی هۆكاری سەرەكی ئەو دۆخەیە. بەبڕوای چاودێرانی ئابووریش دیناری عێراقی باجی ململانێی ئەمریكاو ئێران دەدات لەسەر گۆڕەپانی عێراقیداو واشدەردەكەوێت ئەم كێشەیەی ئێستا نوێترین ئەڵقەی ئەو ململانێیە بێت، ئەویش بەهۆی ئەو كۆتوبەندانەی ئەمریكا خستوویەتیە سەر بانكە عێراقییەكان وەك هەوڵێك بۆ رێگریكردن لەناردنی دۆلار بۆ ئێران و لەئێرانیشەوە بۆ لایەنگرو هاوپەیمانەكانی لەناوچەكەدا. ئەحمەد تەبەقشلی شارەزای بواری ئابووری بڕوای وایە بەپێچەوانەی ئەو پڕوپاگەندەو زانیارییە هەڵانەوە كە بڵاودەكرێنەوە هیچ بەڵگەیەك لەئارادا نییە بۆ ئەوەی ئەمریكا فشاری لەعێراق كردبێت تانرخی دینار دابەزێت، دەشڵێت هۆكاری دابەزینی نرخی دینار پەیوەستبوونی عێراقە بەچەند سیستەمێكی حەواڵەی نێودەوڵەتییەوەو پێویستە بانكەكانی عێراق جێبەجێی بكەن تاوەكو دەستیان بگات بەیەدەگی دراوی عێراقی لەئەمریكا. لەئێستادا عێراق نزیكەی 100 ملیار دۆلار یەدەگی دراوی هەیەو بانكی فیدراڵی ئەمریكی لەسەدا 80ی داواكارییەكانی بانكەكانی عێراقی رەتكردووەتەوە بۆ ئەوەی بتوانن لەو پارەیان دەستبكەوێت ئەویش بەهۆی ئەوەی گومانیان هەیە پارەكە بڕوات بۆ هەندێك وڵات كە لەلیستی سزاكانی ئەمریكادان وەك ئێران و روسیا، ئەمەش وەهایكردووە لەبازاڕەكانی عێراقدا خواست بۆ دۆلار لەخستنەڕووی دۆلار زیاتر بێت و نرخەكەی بەرزببێتەوە. دیاردەی زۆربوونی بانكەكان لەدوای ساڵی 2003ەوە لەعێراقدا سەریهەڵداوەو بەپێی پێوەرە ئابوورییەكان هیچ بیانوویەك نییە بۆ بوونی ئەم هەموو بانكە، بەڵام بەهۆی ئەوەی سیاسییەكان و حزبە دەسەڵاتدارەكان لەڕێگایەوە كاری ئاڵوگۆڕی دراوو ناردنی دۆلار دەكەن بۆ ئێران و وڵاتانی دەرەوە هەم ژمارەكە زۆربووە هەم رۆژانەش قازانجێكی خەیاڵی دەكەن لەمەزادی بانكی ناوەندی، بەرزبوونەوەو نزمبوونەوەی نرخی دۆلاریش دیاردەیەكە لەئێستا سەریهەڵنەداوە، بەڵكو لەساڵانی 2006 و 2014ەوە بەردەوامی هەیەو بەبڕوای چاودێران كۆمەڵێك سیاسی و حزب و میلیشیا دەستیان بەسەر بازاڕەكاندا گرتووەو پەنا بۆ ئەو بازرگانییە دەبەن تاقازانجێكی زۆرتریان دەستبكەوێت، ئەوەی دەمێنێـتەوە هاووڵاتیانی سادەی عێراقییە كە باجی ئەم هەموو بەرزو نزمییەی نرخی دینار و دۆلار دەدەن.

هاوڵاتی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری تورکیا، ١٤ی ئایاری وەک هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی وڵاتەکەی دیاری کرد. ئەردۆغان لە کۆبونەوەی حەفتانەی پارتەکەیدا، وادەی هەڵبژاردنی لەو رۆژەدا ئاشکرا کرد و رایگەیاند کە دەتوانن شکست بە لایەنەکان ئۆپۆزسیۆن بهێنن. بەگوێرەی یاسا بڕیار بوو، ١٨ی حوزەیرانی ئەمساڵ هەڵبژاردنەکان بەڕێوەببرێن. بەگویرەی یاسا ئەردۆغان ناتوانێت جارێکی دیکە خۆی کاندید بکاتەوە، بەڵام بەپێی هەندێک میدیای تورکیا، ئەردۆغان بەدوای هەموارکردنەوەی یاسایەکدا دەگەڕێت کە رێگە بە خۆکاندیدکردنی بدرێت. بەگوێرەی راپرسیەکان دەنگی دەسەڵات لەم هەڵبژاردنەدا زۆر کەم دەکات، بەڵام ئەو کاندیدەی کە ئۆپۆزسیۆن دیاری دەکات، دەتوانێت کاریگەری زۆر لەسەر رێژەی دەنگەکان دروست بکات. تاوەکو ئیستا وا دەردەکەوێت، کەمال کلچدارئۆغلۆ سەرۆکی پارتی گەلی کۆماری (جەهەپە) کە لەنێو لایەنەکانی ئۆپۆزسیۆندا، لایەنگری زیاتری هەیە، بە کاندیدی ئۆپۆزسیۆن دیاری بکرێت. هەرچی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپەشە)، تاوەکو ئیستا کاندیدی دیاری نەکردووە، بەڵام باس لەوە دەکرێت، گولتان کشاناک هاوسەرۆکی پێشووی گەورەشارەوانی ئامەد بە کاندیدی هەڵبژێرن کە نزیکەی حەوت ساڵە لە زینداندایە.

هاوڵاتی کەجەکە رایگەیاند، ئەوان بەگوێرەی رێنماییەکانی عەبدوڵلا ئۆجالانی رێبەریان، داوا دەکەن، ئیدی لایەنگرانیان خۆیان نەسووتێنن. هاوسەرۆکایەتی دەستەی بەڕێوەبەری کۆما جڤاکێن کوردستان (کەجەکە)، لەبارەی خۆسووتاندنی دوو لایەنگری لەم مانگەدا بەهۆی گۆشەگیری سەر عەبدوڵلا ئۆجالان راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە. کەجەکە ئاماژەی بەوەکرد، " زانیاریمان پێگەیشت، کە گەنجێکی کورد بە ناوی محەمەد ئاکار بۆ شەرمەزارکردنی گۆشەگیریی سەر ڕێبەرمان لەسەر شوراکان و دیوارەکانی ئامەد ئاگری لە جەستەی خۆی بەرداوە و شەهید بووە. ئێمە لە کەسایەتیی محەمەد ئاکاردا جارێکی دیکە بە ڕێز و پێزانینەوە یادی هەموو شەهیدانی شۆڕش و دیموکراسی دەکەینەوە و بەڵێنی سەرکەوتن دووپات دەکەینەوە، کە بە شەهیدانمان داوە. هەڤاڵ محەمەد ئاکار، لە نامەیەکی پێش شەهیدبووندا رایگەیاندووە، بۆ شەرمەزارکردنی گۆشەگیریی سەر رێبەرمان ئەو چالاکییەی ئەنجامداوە. چەند ڕۆژێک پێش ئێستاش هەڤاڵمان وەیسی تاش چالاکییەکی دیکەی وەهای ئەنجامدا و شەهید بوو. ئەرکی ئێمەیە، یادی ئەو شەهیدانە بەرز رابگرین، کە نوێنەرایەتیی ئیرادە و ورە و خۆشەویستی مەزنی وڵات و تێکۆشانی ئازادی کوردستان و دڵسۆزیی و وەفایانە بۆ رێبەرمان، تێکۆشانەکەیان بە سەرکەوتن بگەیەنین." کەجەکە لە بەشێکی دیکەی راگەیەندراوەکەدا دەڵێت، " رێبەرمان بە روونی رایگەیاندووە، کە ئەو بەها بەو ئیرادەیە دەدات و بەرز هەڵیدەسەنگێنێت، بەڵام ئەو کارانە پەسەند ناکات و پێویستە لە جیاتی ئەوە، چالاکیی داهێنەرانە و جیاوازتر ئەنجام بدرێت. پێویستە گەل و گەنجان ئەمە وەک رێنمایی رێبەرمان ئاپۆ ببینن و بەو پێیە هەڵسوکەوت بکەن و چیدی خۆیان نەسووتێنن." محەمەد ئاکار گەنجێکی شاری ئامەدی باکوری کوردستان ١٦ی ئەم مانگە لە ناوچەی سوری ئامەد لە دژی گۆشەگیری لەسەر عەبدوڵا ئۆجالان رێبەری پەکەکە ئاگری لەجەستەی خۆی بەردا و لە نەخۆشخانەی کۆلێژی پزیشکی زانکۆی دیجلە گیانی لەدەستدا. محەمەد ئاکاری تەمەن ٢٥ ساڵ لە نامەیەکدا کە بەرلە خۆسووتاندنی نوسیبووی باسی لەوەکردبوو، کە هیواخوازە ئەو چالاکییەی ببێتە مایەی ئازادبوونی جەستەیی عەبدوڵا ئۆجالان. رۆژی پێنج شەممە ١٢ی کانونی دووەمیش لەناوچەی پیشەسازی بچوکی ئارتوکلوی مێردین هاوڵاتیەکی کورد بەناوی وەیسی تاش تەمەن ٦٥ ساڵ کە پێشتر زیندانی سیاسی بووە، لە دژی گۆشەگیری سەر ئۆجالان ئاگری لە جەستەی خۆی بەردا و گیانی لەدەستدا.

هاوڵاتی دۆخی ناوخۆیی هەرێمی كوردستان بەهۆی ناكۆكی و ململانێیەكانی نێوان پارتی دیموكرات و یەكێتی نیشتیمانی كوردستان تادێت ئاڵۆزتر دەبێت و هاوشانی شەڕی راگەیاندنە فەرمی و میدیا سێبەرەكانیان و ململانێكانیان لەناو حكومەت و بایكۆتكردنەكانی یەكتری، شەڕی بەیاننامەی تیمی حكومی هەردوولاشی هاتەسەر و سەرۆكی حكومەتی هەرێم و تیمی پارتی لەلایەك و جێگری سەرۆكی حكومەت و تیمەكەی لەلایەكی دیكە بەیاننامەیان لەسەر یەكدی دەركردو یەكترییان دایەبەر رێژنەی تۆمەت. مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم لەبەیاننامەیەكدا كرۆكی كێشەكانی خۆی و كابینەكەی لەگەڵ یەكێتیدا ئاشكراكردو دەڵێت « لەسەرەتای ئەم كابینەیەوە، واڕێككەوتین كە شوێنەواری دووئیدارەیی بسڕێتەوەو بڕیارەكانی حكومەت، لەسەرانسەری هەرێمی كوردستان، بەیەك شێوە جێبەجێ بكرێن و  نابێت لەهیچ بەشێكی هەرێمی كوردستاندا، بڕیاری حزبی یان تاكەكەسی، رێگە لەجێبەجێكردنی كارو بەرنامەی حكومەت بگرێت. من بەیەكسانی، سەیری سەرانسەری هەرێمی كوردستان دەكەم و خۆم بە بەرپرسیار دەزانم بەرامبەر هەموو هاووڵاتیانی هەرێم لەهەموو پارێزگاو ئیدارە سەربەخۆكاندا. بەڵام بەداخەوە، رێگری كراوەو كۆسپ بۆ حكومەتی هەرێم دروستكراوە، كە ئەمەش زیانی بەژیان و گوزەرانی هاووڵاتیانمان گەیاندووە». لەبەرامبەردا قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەت و سەرۆكی تیمی یەكێتی لەحكومەت لەڕاگەیەندراوێكدا وەڵامی بەیاننامەكەی مەسرور بارزانی-یان دایەوەو دەڵێن» چاوەڕوان بووین بۆ یەك جار سەرۆكی حكومەت وەك سەرۆكی حكومەتی هەرێم قسە بكات، چاوەڕوان بووین پەیامەكەی دەستپێشخەری بێت بۆ چاككردنی دۆخی ژیانی هاووڵاتیان و كۆتایی هێنان بەكێشەكانی نێوان هێزو لایەنە سیاسییەكانی ناو حكومەت بێت، بەداخەوە وانەبوو، گلەیی و هەڵوێستیان هەبووە لەكردەوەو شێوازی ئیدارەدانی ئەم كابینەیە كە مەسرور بارزانی سەرۆكیەتی و گلەییەكانییان هی خەڵكن و پەیوەندییان بەشێوازی حوكمڕانیە، پەیوەندییان بەخراپی خزمەتگوزارییە، پەیوەندییان بە نادادپەروەرییە لەنێوان شارێك بۆ شارێكی تر». هەروەها مەسرور بارزانی دەڵێت:»نزیكەی دوو ساڵە، كێشەی كۆكردنەوەی داهات و نەمانی پارە لەبانكەكانی سنووری سلێمانی و گەرمیان و هەڵەبجەو راپەڕین هەیە. بەدواداچوونی ئەم كێشەیەمان كردووەو لیژنەیەك لەوەزارەتی دارایی و ناوخۆ، بۆ بەدواداچوونی ئەم كێشەیە پێكهێنرا، بەڵام كرۆكی ئەم كێشەیە ئەوەیە، كەهەندێك كەس و لایەن لەپێناو بەرژەوەندیی خۆیان، دەست دەخەنە ناو پرۆسەی كۆكردنەوەی داهاتی ئەو سنوورانە، بۆیە هەر ئەو كەس و لایەنانە بەرپرسیارن لەبەرامبەر ئەو زیانانەی بەهاووڵاتیان و دامودەزگاكانی حكومەت دەگات». لەبەرامبەردا  قوباد تاڵەبانی و تیمی یەكێتی لەوەڵامی سەرۆكی حكومەتدا دەڵێن «سەرۆكی حكومەت لەڕاگەیەنراوە پڕ لەچەواشەكارییەكەی دەڵێت؛ یەكێتی بەرپرسە لەو دۆخەی لەسلێمانی، هەڵەبجە، راپەڕین و گەرمیان دروستبووە، چاوەڕوان بووین سەرۆكی حكومەت بڵێ بڕیارمدا بەشێوەیەكی مەیدانی خۆم سەردانی سلێمانی و دەڤەرەكە بكەم و لەكێشەكان بكۆڵمەوە، بەڵام بەداخەوە وەك كاری هەمیشەیی تۆمەتی بەخشیوەتەوە، بەم هەنگاوەشی سەلماندی كەنایەوێت سەرۆكی حكومەتی هەموو هەرێمی كوردستان بێت و  دەبێ خەڵكی خۆڕاگرو خۆشەویستی سلێمانی بپرسن: كە ئەو سەرۆك حكومەتە لەماوەی نزیكەی چوار ساڵدا چەند جار ‌هاتووەتە ئەو سنوورە؟ هەر جارێكیش هاتبێ بۆ قردێلە بڕینێك هاتووەو خێرا گەڕاوەتەوە.. بەڵێ ئابڵوقە خراوەتە سەر سلێمانی، ئەی ئابڵوقە لای ئێوە چی ئەگەیەنێت؟ نەدانی شایستە داراییەكانی سلێمانی چی ناودەنێن؟ دواكەوتنی مووچە لەسلێمانی و دابەشكردنی لەهەولێر چی ناودەنێن؟ پیلانی كەمكردنەوەی داهاتی سلێمانی بۆ نانەوەی ئاژاوە نەبێت چیی پێدەڵێن؟ لەوەیان تەنها سیاسەتی چەوت كەڵكی نییە، ئێمە دەتوانین بەزمانی داتاو ژمارە پێتان بڵێین: بەڵێ بەپیلان ئابڵوقەتان خستۆتە سەر سلێمانی»، دەشپرسن «لەداهاتی ناوخۆش، ئەرێ بێ زەحمەت پێمان بڵێن كێ دەزانێ داهاتی ئیبراهیم خەلیل چەندە؟ ئەو لیژنانەی سەرۆكی حكومەت باسیان دەكات بۆ ناچن كۆنتڕۆڵی داهاتی ئیبراهیم خەلیل و حاجی ئۆمەران و خاڵە سنوورییەكانی تر بكەن؟». هاوكات سەرۆكی حكومەت دانبەوەدا دەنێت كە لەكۆكردنەوەی داهاتدا كێشەی هەیەو دەڵێت» كێشە داراییەكان و بابەتی كۆكردنەوەی داهات، نزیكەی دوو ساڵە هەیەو دەیان كۆبوونەوە لەسەر ئەم بابەتە كراون و بەرچاوڕوونیی باش هەبووە بۆ چارەسەری. بڕیاری ئەنجوومەنی وەزیرانیش هەیە بۆ ناردنی هێزی هاوبەش بۆ دەروازە سنووریەكان، بەڵام یەكێتی نیشتیمانی رێگر بوو و هەڕەشەی ئەوەیان كرد كەئەگەر ئەوە بكرێت شەڕی ناوخۆ روودەدات». لەبەرامبەردا قوباد تاڵەبانی روودەكاتەوە مەسرور بارزانی و دەڵێت» ئەگەر سەرۆكی حكومەت ئەوەندە چاكسازی خوازە، چەند ساڵە بۆ پڕۆژە یاسای بودجە نانێرێتە‌ پەرلەمان؟ تیمی یەكێتی رێگربوون؟، ئەوەش ئاشكرادەكات كەداهاتی كوردستان بەشی تەواوی مووچە دەكات، دەبا وەك چۆن لەو نامەیەی كە بۆمان ناردویت نوسیبوومان؛ داهاتی كوردستان یەكبخە و مووچەو خزمەتگوزارییە سەرەتاییەكان وەك خەرجی سیادی مامەڵەی لەگەڵ بكرێت دوور لە فەلسەفەی دووئیدارەیی تاكو هەموو هاووڵاتیانی كوردستان سودمەند بن، قوباد تاڵەبانی بەمە كۆتایی بەبەیاننامەكەی دەهێنێت و دەڵێت: بەداخەوە ئەم كابینەیە خراپترین كابینە بووە لەمێژووی حوكمڕانی كوردستان». سەبارەت بەكەیسی كوژرانی ئەفسەرەكەی دژەتیرۆر لەهەولێری پایتەخت، سەرۆكی حكومەت ئاماژە بەوەدەكات ئەوان هیچ لایەنێكیان تۆمەتبار نەكردووەو دەڵێت:» تەنیا ناوی چەند كەسێكی تۆمەتبار هەیە كەدەبێت رادەستی دادگا بكرێن و بۆ ئەم مەبەستەش، بەفەرمی نووسراو ئاراستەی لایەنی پەیوەندیدار لەسلێمانی كراوە. هەر لەسەرەتاوە، گوتوومانە با لیژنەی لێكۆڵینەوەی هاوبەش هەبێت و با لایەنی سێیەم، تەنانەت لەئاستی نێودەوڵەتیشدا، بەشداری لەلێكۆڵینەوەكە بكەن». لەبەرامبەردا قوباد تاڵەبانی و تیمەكەی دەڵێن سەرۆكی حكومەت دەیەوێت بەزۆری زۆرداری یەكێتیی و چەند كەسایەتییەك لەناو یەكێتی تۆمەتبار بكات و ئاماژە بەوەشدەكەن دەزگا ئەمنییەكەی سەرۆكی حكومەت هەرزوو سیناریۆكەی خۆیان بڵاوكردەوەو دەیانەوێ بیكەنە ئەمری واقیع، باس لەوەشدەكەن هەر لەو جەرگەی هەولێرە هێزێكی یاخی و لەیاسا دەرچوو هەڕەشەی چوونەسەر ماڵی جێگری سەرۆكی حكومەتی كردو هەر لەو جەرگەی پایتەختەش رۆژنامەنووس و دەیان و سەدان كەسیش تیرۆر دەكرێ و تاوانبار داڵدە دەدرێ و فەوجیشی بۆ دەكرێتەوە». وەنەبێت پارتی هەر بەتەنیا بەبەیاننامەكەی سەرۆكی حكومەتەوە وەستابێت، بەڵكو تیمی پارتیش لەحكومەت هاتە دەنگ و لەبەیاننامەیەكدا هێرشدەكاتە سەر یەكێتی و بەوە تۆمەتباریان دەكات كەخودی قوباد تاڵەبانی ئاگاداری دۆسیەی نەوتە و یەكێتیش لەو پرۆسەیەدا بەشدارەو بەیەكێتیش دەڵێن ئەگەر لە گۆشتەكە بەشتان هەیەو بەشتان دەوێت، ئەوا لەگۆشتاوەكەشی كەمێك بخۆنەوە. هەرچەندە نازانرێت چارەنووسی گرفت و كێشەكانی پارتی و یەكێتی بەكوێ دەگات، بەڵام وەك ئەوەی زۆرێك لەهاووڵاتیانیش لەتۆڕە كۆمەڵایەتییەكان نوسیبوویان، هەردوولایان ئەو رەخنەو سەرنجانەی كە لەسەر یەكتری بڵاویانكردووەتەوە بەداخەوە هەمووی راستەو هەردوولایان راستدەكەن، ئەوەشی دەمێنێتەوە كە لەو نێوەندەدا باج دەدات تەنیا هاووڵاتی سادەیە و بەدەست قەیران و گرفتەكانەوە دەناڵێنێت.      

لە میانی بەشداریکردن لە 53مین کۆڕبەندی ئابووری جیهان لە داڤۆس، مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان چاوپێکەوتنێکی لەگەڵ ئاژانسی رۆیتەرز ئەنجامدا و تێیدا رایگەیاند، حکومەتی عێراق پابەندە بە راگرتنی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی سەبارەت نەوت و غازی هەرێمی کوردستان لەو چاوپێکەوتنە، مەسرور بارزانی  تیشیکی خستەسەر دۆسیەی نەوت و غاز و رێککەوتنەکانی حکومەتی هەرێم لەگەڵ حکومەتی نوێی عێراق و ئاماژەی بەوەدا، کێشەی درێژخایەنی نەوت و غازی هەرێم لەگەڵ حکومەتی عێراق رەنگە لە چەند مانگی داهاتوودا لەرێگەی تێپەڕاندنی یاسایی نەوت و غازەوە چارەسەربکرێت.  سەبارەت کێشەکانی هەرێم و بەغدا ئاماژەی دا، کێشەکان لەنێوان هەولێر و بەغدا زیادیانکرد، کاتێک لەمانگی شوباتی ساڵی رابردوو دادگای فیدراڵی عێراق سێکتەری نەوت و غازی هەرێمی بە نادەستووری ناساند. بارزانی وتوێتی، ئەوەی لەسەری رێککەوتوون لەگەڵ بەغدا، وەستاندنی هەموو فشارەکانە لەسەر حکومەتی هەرێم، تاوەکو یاسایی نەوت و غاز پەسند دەکرێت. لەبارەی پەیوەندی نێوان حکومەتی هەرێم و بەغدا لەسەر یاسایی نەوت و غاز، سەرۆکی حکومەتی هەرێم بە رۆیتەرزی رایگەیاندووە، پێویستە لەچەند مانگێکدا رێککەوتنەکە ئەنجامبدرێت، شەش مانگی بۆ دیاریکراوە. مەسرور بارزانی سەبارەت بە شایستە داراییەکانی ئەو کۆمپانیا نەوتییانەی لە هەرێم کاردەکەن، مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان روونیکردووەتەوە، حکومەتی هەرێم بە تەواوی پابەندە بە پێدانی شایستە داراییەکانی کۆمپانیاکان و ئەو قەرزانەی کۆمپانیاکان لای حکومەتی هەرێمە.

ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه‌ 18ی1ی 2023، لیژنه‌ی مافی گشتی سه‌ر به‌ فه‌رمانگه‌ی داواكاری گشتیی پارێزگای دهۆك له‌ نووسراوێكی فه‌رمیدا چه‌ند بڕیارێکی له‌باره‌ی به‌كارهێنانی جگه‌ره‌ و نێرگله‌ ده‌ركرد. لەوانە به‌كارهێنان، بازرگانیكردن و فرۆشتن به‌ جگه‌ره‌ی ئه‌لیكترۆنی له‌ سنووری دهۆک قه‌ده‌غه‌ ده‌كرێت . لەنوسراوەکەهاتوە، رێگه‌ به‌ كه‌سانی خوار ته‌مه‌ن 18 ساڵ نادرێت بچنه‌ ئه‌و شوێنانه‌ی نه‌رگێله‌ی تێدا به‌كارده‌هێندرێت و شوێنه‌كانی نانخواردنیش له‌ شوێنه‌كانی نه‌رگێله‌كێشان جیاده‌كرێته‌وه‌. فەرهاد ئیسماعیل، بەڕێوه‌بەری بەشی خۆپارێزی لە بەڕێوه‌بەرایه‌تی تەندروستیی پارێزگای دهۆک رایگەیاند، ماوه‌یه‌كه‌ لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکان خوێندنەوە و بەدواداچوون بۆ گاریکەرییه‌ نه‌رێنییه‌كانی جگه‌رەی ئەلیکترۆنی دەکەن و دواجار بڕیاریان دا جگه‌رەی ئەلیکترۆنی لە سنووری پارێزگای دهۆک قەدەغە بکه‌ن. وتیشی، "جگه‌رەی ئەلیکترۆنی به‌شێوه‌یه‌كی زۆر خێرا لەنێو کۆمەڵگه‌ بڵاوبووه‌تەوە و بووه‌تە هۆی مەترسی بۆ سەر تەندروستیی گه‌نجه‌كانمان". بەڕێوه‌بەری بەشی خۆپارێزی لە بەڕێوه‌بەرایه‌تی تەندروستیی پارێزگای دهۆک ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد، چیتر رێگە نادەن لەرێگه‌ی ده‌روازه‌ سنوورییه‌كانه‌وه‌ جگه‌رەی ئەلیکترۆنی هاوردە بکرێت.