دواین زانیارى لەسەر بارودۆخى لاهور شێخ جەنگى لەزیندان

هاوڵاتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئامادەكاریی دەكات بۆ گۆڕانكاریی نوێ و ئەوەش لەگەشتی بایدن بۆ تەلئەبیب و پوتن بۆ تاران زیاتر خۆی دەنوێنێت، ئێرانیش پێی وایە هەموو پلانەكان بۆ كۆنترۆڵی ئەوەو هەنگاوێكە بۆ ملكەچبوونی بە رێككەوتنی ئەتۆمیی. سەرۆكی ئەمریكا بەڕاشكاوی لەگەڵ بەرپرسانی سعودیەو ژمارەیەك لەوڵاتانی كەنداو رایگەیاندووە؛ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ نەیارەكانی وڵاتەكەی چۆڵ ناكات و هەوڵ دەدات چەترێكی نوێ بۆ پاراستنی ئاسایش و سەقامگریی ئەو ناوچەیە دروست بكات. ئێران ئەو هەنگاوانەی ئەمریكا بەشكستخواردوو ناوبردووەو باس لەوە دەكرێت تاران زیاتر لەچوار سیناریۆی لەدژی پلانە نوێیەكانی واشنتۆن بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئامادە كردووە كەزۆربەیان دەبنەهۆی ئاڵۆزیی و پێكدادان لەناوچەكە. ئێران دەتوانێت لەڕێگەی گروپە شیعەكانەوە، عێراق و هەرێمی كوردستان و لوبنان رووبەڕووی كێشەی گەورە بكاتەوەو لەبەرامبەردا ئەمریكا نایەوێت لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەو چەند وڵاتە پێكدادانی سەربازیی رووبدات، لەهەمان كاتدا ئامانجیەتی لەچوارچێوی پلانێك بەناوی هاوسەنگیی لەدوورەوە رۆڵی ئێران لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست كەمبكاتەوە.   فشارە نوێیەكانی ئەمریكا لەدژی ئێران ئەمریكا دەیەوێت بەنزیككردنەوەی وڵاتانی عەرەبی، ئێران ناچار بكات بەگەڕانەوەو پابەندبوون بە رێككەوتنی ئەتۆمیی. ئێران لەساڵی رابردوودا ساردوسڕیی نێوان ئەمریكا لەگەڵ سعودیەو ئیمارات و میسر وەك دەستكەوتێكی گرنگ لەبەرژەوەندیی خۆی دەبینی و ئەوەش وایكردبوو ئاستی داواكارییەكانی تاران لەدانوستانەكانی ڤیەننا لەبەرامبەر واشنتۆن بەرز ببێتەوە. گەرمبوونەوەی پەیوەندییەكانی ریازو واشنتۆن دەبێتە هۆی كرانەوەی دەرگاكانی ئەمریكا بەڕووی سعودیە بۆ كڕین و هێنانی چەك و كەرەستەی سەربازیی نوێ كەدەبێتە چەترێك دژی ئێران  كە لەسعودیەوە تا ئیسرائیل و زۆربەی وڵاتانی كەنداو دەگرێتە خۆی. بەبڕوای ئێران هاوتەریبوونی و هاوكاریی بۆماوەیی ئەمریكاو وڵاتانی عەرەبی، كارتە گرنگەكانی تاران لەگەمەی سیاسیی ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەناودەبات، هەر لەم سۆنگەیەوە ئێران هەوڵەكانی دەخاتەگەڕ بۆ شكستی نزیكبوونەوەی واشنتۆن و وڵاتانی عەرەبیی كەنداو. سیناریۆو كارتی فشارەكانی ئێران ئێران هەوڵ دەدات لەڕێگەی لۆبیكردن لەئەمریكا فشار بۆ ئیدارەی جۆو بایدن-ی سەرۆكی وڵاتەكە بهێنێت كە پەیوەندییەكانی واشنتۆن و ریاز لەوەی رابردوو تووندوتۆڵتر نەبێت، لەبەرامبەردا هەوڵی زیندوكردنەوەی رێككەوتنی ئەتۆمیی بدات لەگەڵ تاران بەتایبەت كە (تەلەفیزیۆنی سی ئێن ئێن) و (رۆژنامەی واشنتۆن پۆست) و (رۆژنامەی نیویۆرك تایمز) زیاتر لەیەك ساڵە دژی ئەوە وەستاونەتەوە ئیدارەی بایدن پەیوەندییەكانی لەگەڵ ریاز ئاسایی بكاتەوە. ئەو میدیانەی ئەمریكا لەگەڵ گەشتەكەی ئەم دواییەی بایدن بۆ ئیسرائیل و دواتر سعودیە، رایانگەیاند پێویستە بایدن بەڵێنەكانی هەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتیی خۆی بهێنێتەدی كەبریتی بووە لەفشارخستنە سەر میسر و ئیمارات و بەحرەین و سزادانی سعودیە بووە سەبارەت بەپێشێلكارییەكانی ئەو وڵاتانە لەئاستی مافی مرۆڤدا. دوەم هەنگاو و كارتی ئێران ئەوەیە كە دەتوانێت ئاستی توندوتیژی و گرژییەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست زیاد بكات و ئەوەش رەنگە واشنتۆن ناچار بكات لە پێناو گەڕانەوەی ئارامی و مسۆگەركردنی ئاسایش لەو ناوچەیە ئاستی توندوتۆڵكردنی پەیوەندییەكانی لەگەڵ ئیسرائیل و سعودیە كەم بكاتەوە. ئێران دەتوانێت بە هاندانی چەكدارانی شیعە لەعێراق توندوتیژییەكان و پێكدادانەكان بگەیەنێتە هەولێر بەتایبەت كە لەڕابردودا بە بیانوی بوونی هێزەكانی ئێسرائیل چەند شوێنێكی لەڕێگەی ئەو گروپانەوە موشەكباران كردووە و تەنانەت سوپای پاسدارانیش چەند جارێك موشەكبارانی هەولێری كردووە لەكاتێكدا ئەمریكا دژی دروستبوونی شەڕو ئاڵۆزییە لەخاكی عێراق و هەرێمی كوردستان. هاوكات ئێران لەڕێگەی حزبڵای لوبنان دەتوانێت هاندەربێت لە بەریەككەوتنی و شەڕی نێوان لوبنان و ئیسرائیل لەسنورە ئاوییەكانی نێوان ئەو دوو وڵاتەو لەلایەكی دیكەوە تاران بەوروژاندنی چەكدارانی حوسی لەیەمەن دەكرێت ببێتە مایەی شكستی ئەو ئاگربەستەی كە زیاتر لەسێ مانگە بەدەستپێشخەریی نەتەوەیەكگرتووەكان و هەندێك وڵاتی رۆژئاوایی لەنێوان حوسییەكان و حكومەتی نزیك لەسعودیە لەوڵاتی یەمەن راگەیەنراوە. سیناریۆیەكی دیكە یان كارتی سێیەمی ئێران كەئاسانترین هەنگاوی ئەو وڵاتەیە دژی بەرەی ئەمریكا لەئیسرائیل و وڵاتانی كەنداو، ئەوەیە كە تاران بەتەواوەتی بچێتە بەرەی مۆسكۆو پەكین لەكیشوەری ئاسیاو  ببێت بە بەشێك لەو جەمسەرەی چین و روسیا كە لەجیهاندا بوژاندویانەتەوەو لە رووی ئابوریی و تەنانەت سەربازییەوە دژی ئەوروپاو ئەمریكا هەنگاو دەنێن. یەكلابوونەوەی تاران بۆ بەرەی چین و روسیا بەگەورەترین شكستی سیاسیی ئەوروپاو ئەمریكا لەقەڵەم دەدرێت بەتایبەت كە تاساڵی 1975 ئێران بەستراتیژیترین و گرنگرتین هاوپەیمانی ئەمریكاو رۆژئاوا دژی بلۆكی سۆڤیەتی لەو سەردەمەدا ئەژمار دەكرا . وەلید فارس، كە پێشتر یەكێك لە راوێژكارەكانی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی پێشووی ئەمریكا بووە، رایگەیاندووە ئەگەری هەیە ئێران لەهەر سیناریۆو كارتی فشارێكی هەندێكی جێبەجێ بكات و ئەوەش هاوشێوەی یارییەكی شەترەنجە كە تاران شارەزایی تێیدا هەیە، بەڵام لەبەرامبەردا نەیارانی تارانیش بەباشیی فێری ئەو یارییە بوون كە لەئەنجامدا وا دەردەكەوێت هیچ گۆڕانكارییەكی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست (100%)و بەردەوام نییە.   بایدن لەتەلئەبیب و پوتن لەتاران بەچاوخشاندنێكی خێرا بەمێژووی جەنگی سارد كە لەساڵی 1947 واتە دوای كۆتایی دووەم جەنگی جیهانی تاساڵی 1991 واتە رووخانی یەكێتی سۆڤیەتی جاران لەنێوان روسیاو ئەمریكا هەبوو، ئەوەی ئێستا لەگەشتەكەی بایدن لە (15/7/2022) بۆ ئیسرائیل و سعودیەو گەشتەكەی ڤلادیمیر پوتن سەرۆكی روسیا لە (19/7/2022) بۆ تاران دەخوێندرێتەوە، تۆخكردنەوەی مێژووی جەنگی ساردە لەنێوان واشنتۆن و مۆسكۆ لەجیهان و بەتایبەت لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. ئەوەی ئێستا زیاتر جێگەی سەرنجە لەهەموو مێژووی جەنگی سارددا ئێران یا پشتیوان و هاوكاری ئەمریكا بووە یان بێلایەنیی لەو جەنگە دەربڕیوە، بۆیە ئەگەر ئەمجارە تاران بەرەی خۆی بەئاشكرا لەدژی واشنتۆن رابگەیەنێت جەنگی ساردی ئەمریكاو روسیا لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەبێتە جەنگێكی گەرم و ئەگەری پێكدادانی نێوان هاوپەیمانەكانی ئەمریكا بەتایبەت ئیسرائیل لەدژی ئێران زیاددەكات.   ئێران لەگۆڕانكاریی نوێی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست رۆژنامەی (ئیبتیكار) سەر بە ریفۆرمخوازانی ئێران لەلاپەڕەی یەكەمیدا بەناونیشانی (دەستی بەتاڵی ئیسرائیل و پێشوازیی سارد لەسعودیە) نووسیویەتی: ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا 20 ساڵەو لەدوای روودانی 11ی سێبتەمبەری 2001 بەهێرشكردنە سەر ئەفغانستان و دواتر عێراق لەشكركێشییەكانی بۆ رۆژئاوای كیشوەری ئاسیا دەستپێكردووەو ئەو ناوچەیەی كردووە بە بنكەیەكی سەربازیی خۆی تەنها لەپێناو ئەوەیدا بتوانیت هەوڵەكانی ئێران كۆنتڕۆڵ بكات. «ئەمریكا لەم ساڵانەدا لەهیچ هەوڵێك دژی ئێران درێغی نەكردووە بۆ گۆڕانكاریی لەپلان و بەرنامەكانی هەر لەفشارو سزای ئابورییەوە بگرە تا بوونی سەربازیی لەچواردەوری سنورەكانی خاكی ئێران و كوشتنی قاسم سولەیمانی، فەرماندەی پێشووی فەیلەقی قودس لەسوپای پاسداران بەڵام دوای 20 ساڵ خۆی ناچاربوو هەندێك وڵاتی ناوچەكە چۆڵ بكات، لەبەرامبەدا ئێران هیچ شوێنێكی چۆل نەكردووەو لەبواری سەربازیی و سیاسەتی نێودەوڵەتیدا شوێن پێی خۆی پاراستووە.» رۆژنامەكە نووسیویەتی زۆربەی ئەو وڵاتانەی لەژێر كاریگەریی ئەمریكا لەڕابردوودا دژایەتی ئێرانیان كردووە لەئێستادا هەوڵی ئاساییكردنەوەی پەیوەندییە سیاسی و دیپلۆماسییەكانیان لەگەڵ تاران دەدەن كە نموونەی ئەو گۆڕانكارییە لەوڵاتانی (توركیا، ئازەربایجان، پاكستان، ئیمارات، تاڵیبان لەئەفغانستان) هەروەها سعودیە بەنێوەندگیریی عێراق دوای شەش ساڵ لەهەوڵەكانی دژی ئێران لەئێستادا هەوڵی كەمكردنەوەی تەنگەژەو ناكۆكییەكان لەگەڵ تاران دەدات و هاوكات ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی هەندێك لەوڵاتانی عەرەبی لەگەڵ رژێمی سوریا دوای 10 ساڵ ئاماژەی سەركەوتنی سیاسەتەكانی ئێرانە لەو ناوچەیە.   ئەمریكا لەدوورەوە كۆنترۆڵی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكات لەئێستادا ئەمریكا لەچوارچێوەی بەرنامەیەك كە بەهاوسەنگیی لەڕێگەی دوورە (Offshore Balancing)  ناوی دەهێنرێت دەیەوێت خەرجی و تێچووە سەربازییەكانی لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست كەم بكاتەوە، چونكە بەوتەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی پێشووی ئەمریكا، وڵاتەكەی لەماوەی 20 ساڵدا هەشت ترلیۆن دۆلاری بۆ رۆژئاوای ئاسیا خەرج كردووە. ئەمریكا پلانی هەیە لەڕێگەی وڵاتانی عەرەبی كەنداوەوە بەبێ تێچوویەكی زۆری سەربازیی جێبەجێكاری پلانی خۆی لەڕۆژهەلاتی ناوەڕاست دەستنیشان بكات، بۆیە لەهەنگاوەكانی یەكەمی ئەو پلانەدا هەوڵی ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی وڵاتانی عەرەبی لەگەڵ ئیسرائیل دەدات. ئیسرائیل گرنگترین بەڕێوبەری پلانی هاوسەنگیی لەڕێگەی دوورەوەیە كە ئەمریكا خوازیارە بۆ كەمكردنەوەی خەرجییە سەربازییەكانی لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بیكاتە پێشەنگ و پێشڕەوی وڵاتانی عەرەبیی كەنداو. ئێران لەبەرەی نەوت و وزەدا ئەگەرچی ئێران چوارەمین وڵاتی نەوتی و دووەم وڵاتە لەڕووی یەدەگی غاز لەجیهان، بەڵام پابەندبوونی ئەو وڵاتە بە رێكەوتنی ئەتۆمیی و سازش نەكردنی واشنتۆن بۆ تاران وای كردووە ئێران ئەو توانا سنوردارەی كە لەئێستادا هەیەتی بۆ بەرهەمهێنان و فرۆشتنی نەوت و غاز بۆ وڵاتانی نەیاری ئەمریكا بەكاری بهێنێت. ئەمریكا لەساڵی 2018 توندترین سزای بەسەر كەرتی نەوتی ئێراندا سەپاندووە بەڵام بەواژۆكردنی گرێبەستێكی 25 ساڵە لەگەڵ چین كە بەهاكەی بە 400 ملیار دۆلار دەخەمڵێنرێت هەناردەی نەوتەكەی لە 65 هەزار بەرمیلی رۆژانە بۆ چین گەیاندووەتە زیاتر لە 850 هەزار بەرمیل و دوور نییە ئەو بڕەش زیاتر بكات بەتایبەت كە ئەمریكا لەئێستادا دوای روسیا چین بەنەیاری سەرەكیی خۆی دەزانێت. هێرشەكانی روسیا بۆسەر ئۆكرانیا گورزێكی دیكەی بەرزبوونەوەی بەهای غازو نەوت لەجیهان و بەتایبەت لەئەوروپا بوو كەئەوەش پێگەی ئەمریكای لەئاستی نێودەوڵەتیدا لاواز كرد، چونكە نەیتوانیی نرخی نەوت كۆنتڕۆڵ بكات و بەشێوەیەكی بەرچاو بەرز كردەوە لەكاتێكدا دەیتوانی بە رێككەوتن لەگەڵ ئێران رێگریی لە بەرزبوونەوەی نرخی نەوت لەجیهاندا بگرێت و هاوكات هەڵاوسانی ناوخۆیی ئەمریكا بەو هۆیە نەگاتە بەرزترین ئاستی 40 ساڵی رابردو كە بەپێی بانكی ناوەندیی ئاستی هەڵاوسانی ئابوریی ئەمریكا لەم مانگەدا 9.1% بووە. لەلایەكی دیكەوە ڤەنزوێلا كەسزاكانی ئەمریكا كەرتی نەوتەكەی رووبەڕووی كێشە كردووەتەوە وەك هاوپەیمانێكی بلۆكی چین و روسیا لەلایەن ئێرانەوە هاوكاریی دەكرێت و لەڕێگەی كەشتییەوە تائێستان بەملیۆنان بەرمیل نەوت و گاز لەئێرانەوە رەوانەی ڤەنزوێلا كراوە. ڤەنزوێلا كە لە رابردودا بە پێنجەم بەرهەمهێنی نەوت لەجیهاندا ئەژمار دەكرا بەهۆی سزاكانی ئەمریكا پیشەسازیی نەوتی وڵاتەكەی رووبەڕووی كێشە بووەتەوەو تەنها لەماوەی رابردوودا واشنتۆن بڕیاریدا بەهۆی جەنگی ئۆكرانیا بڕێكی زۆر كەم لەنەوتەكەی تەنها رەوانەی وڵاتانی ئەوروپا بكات. زۆربەی وڵاتانی بەرهەمهێنی نەوت لەجیهاندا بەتایبەت ئێران و ڤەنزوێلا لە رووی سیاسەتی نەوتییەوە خۆیان بەچین و روسیا گرێداوەتەوە كەئەوەش بەرەی وزەی دوو نەیاری سەرەكیی ئەمریكا بەهێزتر دەكات مەگەر ئەوەیە كە واشنتۆن بیر لەكردنەوەی دەرگای فرۆشتنی نەوت و بەرهەمهێنانی سوتەمەنیی زیاتر بە رووی تاران و ڤەنزوێلادا بكاتەوە.

هاوڵاتی فەرمانگەی‌ میدیاو زانیاریی حكومەتی‌ هەرێمی‌ كوردستان بڵاویكردەوە كە سیستمی‌ دابەشكردنی‌ بەنزین لەهەرێمی‌ كوردستان دەگۆڕێت، بەشە بەنزینی‌ سلێمانی‌ بەو هۆیەوە كەمدەكرێتەوە. ئەمڕۆ 24 تەموزی 2022، فەرمانگەی‌ میدیاو زانیاریی حكومەتی‌ هەرێمی‌ كوردستان ئاماژە بۆ ئەوە دەكات كە لەئێستادا ڕۆژانە بڕی‌ سێ ملیۆن لیتر بەنزین بەرهەمدەهێنرێت، لەو بڕە لەسەدا 40ی‌ بۆ پارێزگای‌ هەولێرو لەسەدا 40ی‌ بۆ پارێزگای‌ سلێمانی‌‌و لەسەدا 20یشی‌ بۆ دهۆك تەرخاندەكرێت. ئەوەشی‌ خستۆتەڕو كە لەمەودوا دابەشكردنی‌ بڕی بەنزین بەسەر پارێزگاكاندا بەپێی‌ ژمارەی‌ ئوتۆمبێل لەهەر پارێزگایەكدا دەبێت. بەپێی‌ ئەو ئامارەی‌ فەرمانگەی‌ میدیاو زانیاریی حكومەتی‌ هەرێم بڵاویكردۆتەوە، لەهەرێمی‌ كوردستان زیاتر لەدو ملیۆن ئوتۆمبێل هەیە، یەك ملیۆن‌و 775 هەزارو 145 ئوتومبێل بەبەنزین كاردەكەن، لەو ژمارەیە، لەسەدا 55ی‌ ئەو ئوتۆمبێلانە لەهەولێرن‌و لەسەدا 31ی‌ لەسلێمانی‌‌و لەسەدا 14ی‌ لەدهۆكە، بەو پێیەش لەمەودوا دابەشكردنی‌ بەنزینی‌ بەرهەمهاتو بەمشێوەیە دەبێت، لەسەدا 57.2 بۆ هەولێرو لەسەدا 29.3 بۆ سلێمانی‌‌و لەسەدا 13.5ی‌ بۆ دهۆك دەبێت.  

هاوڵاتی مەلا بەختیار ئەندامی ئەنجومەنی سیاسی‌و بەرژەوەندیی یەكێتی ڕایگەیاند:" ئێستا دەبێت بەدوای ئەو پارەیەدا بڕۆین كەهەیە نەك ئەوەی كە ڕۆیشتووە". مەلابەختیار ئەمشەو لەبەرنامەیەكی تەلەفزیۆنی لەبارەی پارەی ژێرزەمینەكان كە پێشتر باسی كردبوو رایگەیاند:" كاتی خۆی پارەی چەند ژێرزەمینێكم پیشانی بافڵ تاڵەبانیدا، بەڵام تا فریاكەوتن پارەكان خورابوون، ئێستا دەبێت بەدوای ئەو پارەیەدا بڕۆین كەهەیە نەك ئەوەی كە ڕۆیشتووە، چونكە ئەوەیان خواردوە". ناوبراو راشیگەیاند كە یەكێتی‌و پارتی وەك حزبوڵای لوبنان هێزی چەكداریان هەیە بۆیە هیچ لایەنێكی ناڕازیی ناتوانێت گۆڕانكاریی بكات، وتیشی:" حزبوڵا 13 كورسی هەیە، بەڵام بەهۆی ئەوەی هێزی چەكداری هەیە ئەو حوكم دەكات‌و ئەزمونەكانی ناوچەكە بەمشێوەیە كێ هێزی چەكداری هەبێت، ئەوە حوكم دەكات". مەلا بەختیار ئەوەشی خستەروو كە"یەكێتی‌و پارتی هێزی چەكداریان هەیەو ئەمەش وادەكات تەحەكوم بكەن‌و گۆڕان تا لەشەقام بوو سڵەمینەوەیەكی بەرامبەر دەسەڵات دروستكردبوو كە چووە حكومەت تەواوبوو".

هاوڵاتی وتەبێژی وەزارەتی پەروەردەی حكومەتی هەرێم رایگەیاند، رۆژی سێشەممە ١٣ی ٩ی ٢٠٢٢ دەستپێكی ساڵی نوێی خوێندنی ٢٠٢٢ – ٢٠٢٣ دەبێت. ئەمرۆ یەكشەممە 24ی تەموزی 2022، سامان سیوەیلی وتەبێژی وەزارەتی پەروەردەی حكومەتی هەرێم راگەیەنراوێكی بڵاوكردەوە و تیایدا هاتووە، بە بڕیاری ئەنجومەنی وەزارەتی پەروەردە رۆژی سێشەممە رێكەوتی ۱۳ی۹ی۲۰۲۲ دەستپێكی ساڵی نوێی خوێندنی (۲۰۲۲-۲۰۲۳) دەبێت لە هەرێمی كوردستان. هەروەها ئەوەشی روونكردووەتەوە كە سێ رۆژی سەرەتا دەوام بەرنامەیەكی تایبەت دەبێت بۆ گشت ناوەندەكانی خوێندن كە پاشتر وەردەكاریەكەی بە گشتاندنێك بۆ ناوەندەكانی خوێندن دەنێردرێت.

هاوڵاتی وتەبێژی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند:" سبەینێ مووچەی مامۆستایانی زانكۆ و وانەبێژان دابەشدەكرێت و هەوڵی جدی هەیە بۆ چارەسەركردنی كێشەی نەبوونی سیولە (پارەی نەختینە) لە بانكەكانی سلێمانی". سەمیر هەورامی، وتەبێژی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند :"پارە‌ی نە‌ختینە‌ تە‌رخانكراوە و سبە‌ینێ مووچە‌ی مامۆستایانی زانكۆ و وانە‌بێژی پێكە‌وە‌ دابە‌شدە‌كرێت و ھە‌وڵی جدی ھە‌یە‌ بۆ چارە‌سە‌ركردنی كێشە‌ی نە‌بوونی سیولە‌ لە‌ بانكە‌كانی سلێمانی". بەپێی خشتەی مووچەی مانگی ئایار، دەبوو پێش جەژنی قوربان لە رۆژی 9ی ئەم مانگەدا، مووچەی سەرجەم وەزارەتەكان دابەشبكرێت، بەڵام بەهۆی نەبوونی پارە لە بانكەكان، بەشێك لە مووچەی مامۆستایانی زانكۆ و وانەبێژان و خانەنشینان لە وادەی خۆیدا دابەشنەكرا. هاوكات ئاماژەی بەوەشكرد كە بڕیارە سبەینێ دەرماڵەی مانگی نیسانی خوێندكاران خەرج بكرێت. ئەمڕۆ 24ی تەممووزی 2022، بەشێك لە مامۆستایانی وانەبێژ لە سلێمانی گردبوونەوە و ناڕەزایەتییان نیشاندا لە دژی دواكەوتنی مووچەكانیان و داوایانكرد، كێشەی دواكەوتنی مووچە چارەسەر بكرێت.  

هاوڵاتی بزوتنەوەی گۆڕان لە ساڵیادەكەیدا باسی درۆو دراو دەكات و ئەوە دووپاتدەكەنەوە كە دروستبوونی بزوتنەوەكەیان زەرورەت بووەو دەشڵێن:" بزوتنەوەی گۆڕان و لەرزاندنی پایەكانی ستەمكاری و نادادی بەدەنگ بوو". دەقی راگەیەندراوی بزوتنەوەی گۆڕان: پیرۆزبێت ساڵیادی سەركەوتنی راستەقینەی خەباتی مەدەنی و پەرلەمانی  ‎هاونیشتمانیانی بەڕێز.. ‎هەڵسوڕاوان و گۆڕانخوازان..   ‎     (٢٥ی ٧ی ٢٠٢٢)، سیانزە ساڵ تێدەپەڕێت بەسەر یەكەم بەشداریكردن و سەركەوتنی بزوتنەوەی گۆڕان لە ھەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان. ئەمڕۆ ساڵیادی سەركەوتنی راستەقینەی خەباتی مەدەنی و پەرلەمانییە بە پشتیوانی جەماوەرێكی پڕئیرادەی كۆمەڵگەی كوردستان. ‎    بزوتنەوەی گۆڕان، بە قۆناغی جیاواز و پڕ ئاستەنگ و كێشمەكێشمی سیاسیی فرە رەھەند تێپەڕی، لەم ماوەیەدا؛ سەركەوتنی گەورەی چنییەوە و دوچاری شكستی گەورەش بووەوە، رووبەڕووی سیستمێكی خراپی حوكمڕانی و ستراكتۆرێكی بەھێزی گەندەڵی وەستا، دەنگ و سەنگی ھاوڵاتی بەھێز كرد و ھەیمەنی كاربەدەستانی لە خەیاڵدانی ھاونیشتمانیان لاواز كرد و خەڵكی كرد بە ناوەندی سیاسەت. ‎    لە قۆناغی ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی و لە قۆناغی بەشداریكردن لە حكومەتدا؛ پێداگر لەسەر بەرنامە سیاسیەكەی مایەوە و ئەزمونی شاردنەوەی داھاتەكان، ئەزمونی دەستێوەردانی حیزبی لە جومگەكانی ژیان؛ لە زانكۆ، لە بازاڕ، لە ھێزەكانی پێشمەرگە و ناوخۆ، لە دادگا و دامودەزگاكانی حكومەت خستە بەر نەشتەری رەخنە و گلەیی و گازندەی ھاوڵاتیان. ‎بزوتنەوەی گۆڕان لە دووڕیانی بەرەو توندوتیژی، یان بەرەو چاكسازی و گۆڕین؛ دووەمی ھەڵبژارد و بە تەواوی ھێزی سیاسی و پەرلەمانی و میدیایی و جەماوەریی شانی دایە بەر خەباتی پەرلەمانی بۆ ڕاستكردنەوەی سیستمی حوكمڕانی ھەرێمی كوردستان، بە ئەندازەیەكی باش سەركەوتوبو لە گێڕانەوەی متمانەی جەماوەر بە خەباتی مەدەنی و سندوقەكانی دەنگدان و دەستاودەستكردنی دەسەڵات بەشێوەیەكی شارستانی. ‎    لە كتێبی درۆ و دراو دا (٢٠١١) رەوانشاد نەوشیروان مستەفا دەڵێت «لە سەرەتاوە بەرنامەیەكی سیاسیمان ھەیە، ئەو بەرنامە تەنھا بۆ رەخنەگرتن نیە، بەڵكو بۆئەوەیە لەرێی ھەڵبژاردنەوە چەند پێمان بكرێت بەشداربین لە دەسەڵات بۆئەوەی بتوانین ئەو بەرنامەی ھەمانە بۆ ڕێكخستنی بوارەكانی ژیان، بواری دارایی، بواری كۆمەڵایەتی و رۆشنبیری جێبەجێی بكەین.» بەداخەوە بەدرێژایی (١٣) ساڵ لەھیچ قۆناغێكدا رێگا بە جێبەجێكردنی بەرنامەی سیاسی گۆڕان نەدرا و عینادی سیاسیی چارەنوسی ھەرێمی لە لێواری مەترسییەكی ئاشكرادا ھێشتەوە. ‎    پاش چەند ساڵ گۆڕان بووەتە خواستێكی نێودەوڵەتی بە تایبەت بۆ:  ‎یەكەم: بە نیشتمانیكردنی هێزەكانی پێشمەرگە و ناوخۆ بووەتە خواستێكی نێودەوڵەتی. بە تایبەت هاوپەیمانانی كورد لە ناویاندا ئەمریكا، ئەڵمانیا، بەریتانیا، هۆڵەندا و فەرەنسا بە ستراتیژێكی هاوشێوەی بەرنامەی گۆڕان كار بۆ بنیاتنانی سوپایەكی ناحیزبی دەكەن، كە ئەركی پاراستنی دامەزراوە دیموكراتیەكان و سنورەكانی كوردستان دەبێت. ھەربۆیە، گۆڕانكاری و چاكسازی لە هێزە چەكدارەكاندا كلیلی گۆڕانكاریی سیاسی و ئابوری و دیموكراتی دەبێت. ‎دوەم: رێزگرتن لە ئازادییە سیاسیی و شارستانیەكان، لە ناویاندا ئازادی رۆژنامەوانی و بیروڕا، بووەتە پرسێكی نێودەوڵەتی و پێشێلكارییەكان چاوپۆشیان لێناكرێت و رووبەڕووی ئیدانەی توندی دەوڵەتە بەھێزەكان دەبنەوە. ‎سێیەم: چاكسازی ئابوری و دارایی بووەتە زەرورەتێك كە دواخستن و خۆدزینەوە لێی چارەی دەردی بڕیاربەدەستە حیزبی و حوكمییەكان ناكات. ‎    لێرەدا پێویستە ئەو راستییە بیربھێنینەوە كە خاڵی بەھێزی گۆڕان و پشتیوانانی بریتیە لە پشودرێژی و بەردەوامبوون لەسەر داخوازییە جەماوەرییەكان، دژایەتی گەندەڵی و بەھێزكردنی پایەكانی خەبات بۆ حوكمی یاسا و بە نیشتیمانكردنی دامەزراوەكان و بونیادنانی دەسەڵاتێكی مەدەنی و ئەقڵانی، ھەروەھا پێداگری لەسەر پڕۆژە و بەرنامەكان لە پرسە نەتەوەیی و نیشتیمانیەكان بە تایبەت بۆ كەركوك و ناوچە كوردستانیە دابڕێندراوەكان. ‎    پەیوەندیدار بە پێگەی كورد لە عێراقی فیدڕاڵدا، گۆڕان پێداگیری لەسەر ستراتیجێكی ھاوبەشی نیشتمانی كردووەتەوە، بەشێوەیەك نوێنەرەكانی كورد شەڕ بۆ مافە نەتەوەییەكان، نەك پۆست و دەستكەوتی كەسی و حیزبی بكەن؛ لەسەرو ھەمویانەوە جێبەجێكردنی مادەی١٤٠، بودجە و شایستە داراییەكان، پێشمەرگە، و پرسی نەوت و گاز و دروستكردنی ئەنجومەنی ئیتیحادی. لەم روانگەیەشەوە، پارتی و یەكێتی تائێستاش بەردەوامن لەسەر نەریتی شەڕكردن لەسەر پۆست؛ لەوانە پۆستی سەرۆك كۆمار، لەكاتێكدا پێگەی كورد لە ناوەندی بڕیاردانی سیاسیی عێراق ھێندە لاواز بوە، كەس خۆزگەی بۆ ناخوازێ و كەسیش خۆی ناكات بە خاوەنی، هەمو ئەمانەش بەهۆی سیاسەتی هەڵە و دابەشبون بەسەر هاوكێشە ئیقلیمی و ناوخۆییەكانی عێراق و نەبونی ستراتیژێكی هاوبەشی نیشتمانی كە كاریگەری خراپی لەسەر هەرێمی كوردستان و هاوڵاتیان دروست كردوە. ‎ سەرەڕای ئەو ئاستەنگ و ئاڵنگاریانەی باس كراوە، ئەو ھێزانەی خۆراكیان لە نائومێدی خەڵك وەرگرتوە؛ كاریگەرترین رێگا كە بەكاریدەهێنن بۆ رێگری لە گۆڕانكاری و چەقبەستویی دۆخی سیاسیی و ئیداری ھەرێم بێئومێدكردنی زیاتری هاونیشتمانیانە لە پرۆسەی دەنگدان. لە حەقیقەتیشدا مەزنترین چەك بە دەست هاونیشتمانیانەوە بەشدارییە لە خەباتی ناتوندوتیژی و دەنگدان لە هەڵبژاردنەكاندا، كە ئەم مافە قابیلی زەوتكردن نییە و بەدیلی نیە.  ‎    پێویستە بوترێ؛ دروست بوونی بزوتنەوەی گۆڕان و لەرزاندنی پایەكانی ستەمكاری و نادادی بە دەنگ بوو. شانازی ئەوەش بۆ هاونیشتمانیان و نەوشیروان مستەفا و ھاوڕێكانی دەگەڕێتەوە وەك ئەندازیاری چاكسازی لە كوردستان بۆ بەدیهێنان و چەسپاندنی مافی ئازادی، دادپەروەری، ژیانی بە كەرامەت و وڵاتێكی دیموكرات؛ بژاردەیەك نیە جگە لە تێكۆشان تا سەركەوتن، زوو یان درەنگ ئەم ئامانجانە بەدیدێن، چونكە قەدەری كورد ئازادییە. ‎بزوتنەوەی گۆڕان ٢٤ی ٧ی٢٠٢٢  

هاوڵاتی بڵاوبونەوەی پەتای ئاوڵەی مەیمون وای لە تەندروستی جیهانی كردووە كە باری نائاسایی رابگەیەنێت، بەڕێوەبەری گشتی ڕێكخراوی تەندروستی جیهانیش ئاشكرای كرد: " پەتایەكە لەناو ئەو پیاوانەدا زیاتر بڵاودەبێتەوە كە سێكس لەگەڵ پیاواندا دەكەن". تائێستا زیاتر لە 16 هەزار حاڵەتی تووشبوون بەپەتای ئاوڵەی مەیمون لەزیاتر لە 75 وڵاتدا تۆماركراوە، لەئەفریقاش پێنج كەس گیانیان لەدەستداوە. ئەمڕۆ یەكشەممە 24ی تەموزی 2022، تیدرۆس ئەدهانۆم بەڕێوەبەری گشتیی ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی ڕایگەیاند:"بڵاوبونەوەی خێرای پەتای ئاوڵەی مەیمون حاڵەتێكی لەناكاوی تەندروستی جیهانی هێناوەتە ئاراوە كە لەبەرزترین ئاستی ئاگاداركردنەوەی ڕێكخراوی تەندروستی جیهانیدایە". هەروەها راشیگەیاند:"ناونیشانە نوێیەكەی ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی (PHEIC) تەندروستی گشتی بۆ نیگەرانی نێودەوڵەتی لەناكاو بۆ دەستپێكردنی وەڵامێكی نێودەوڵەتی گونجاو داڕێژراوەو دەتوانێت بودجە دابینبكات بۆ هاوكاریكردن لەهاوبەشیكردنی ڤاكسین‌و چارەسەرییەكاندا". لەكۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا بەڕێوەبەری گشتی ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی بەڕۆژنامەنوسانی وت"ئەندامانی لیژنەیەكی پسپۆڕ ڕۆژی پێنجشەممە كۆبونەتەوە بۆ تاووتوێكردنی ڕاسپاردەكان لەسەر بڕیارەكە، بەڵام 9 ئەندامیان دژی بڕیارەكە بوون‌و شەش ئەندامیان لەگەڵ بەیاننامەكەدا بوون". هاوكات، وتیشی:" هەرچەندە باری نائاسایی تەندروستی گشتیی ڕادەگەیەنم كە جێگەی نیگەرانی نێودەوڵەتییە، بەڵام بۆ ئێستا ئەمە پەتایەكە كە لەناو ئەو پیاوانەدا زیاتر بڵاودەبێتەوە كە سێكس لەگەڵ پیاواندا دەكەن، بەتایبەتی ئەوانەی چەندین هاوبەشی سێكسیان هەیە". لەبارەی مەترسیەكانی تووشبوون بەپەتای ئاوڵەی مەیمون وتویەتی:"لەڕێگەی بەركەوتنی نزیكەوە بڵاودەبێتەوەو ئەگەری ئەوەشی هەیە ببێتە هۆی نیشانەكانی هاوشێوەی ئەنفلۆنزاو برینەكانی پێستی پڕ لەچڵك‌و پیسی - لەئاستی جیهانیدا مامناوەندە، تەنها لەئەوروپا نەبێت كە ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی مەترسییەكەی بەبەرز زانیوە".

هاوڵاتی سەلوە یوسف، جێگری مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی هێزەكانی سووریا دیموكرات (هەسەدە) لە هێرشێكی درۆندا لەگەڵ دوو چەكداری پاسەوانیی لە هێزی قامشلۆ لەلایەن توركیاوە شەهیدكران و مەزڵوم عەبدی دەڵێت:" تۆڵەی شەهیدەكانمان دەكەینەوە."  ئەمڕۆ یەكشەممە 24ی تەموزی 2022،  مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی هێزەكانی سووریا دیموكرات (هەسەدە) لە تویتێدا شەهیدكردنی سەلوەی پشتڕاستكردووەتەوە و رایگەیاند، لەلایەن توركیاوە بە ئامانج گیراوە.  هەروەها فەرماندەی هێزەكانی سووریا دیموكرات (هەسەدە) دەڵێت:" سەلوە ناوی "گیان عەفرین" بووە و سەرۆكی فەرماندەی ئۆپەرسیۆنە هاوبەشەكانی هەسەدە بووە لەگەڵ هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی كاری كردووە و دژی داعش جەنگاوە. مەزڵوم عەبدی داوا لە هاوبەشەكانی دەكات ئەو كارە"دووژمنكارییانەی توركیا" رابگیرێت و دەشڵێت: "تۆڵەی شەهیدەكانمان دەكەینەوە."  

هاوڵاتی وەزارەتی ناوخۆی حكومەتی هەرێمی كوردستان رێنماییەكانی نەهێشتنی دیاردەی چەكداری بڵاوكردەوە و كە 12 بنكەی تایبەت بە كۆكردنەوەی چەكی جەنگی لە پارێزگاكان و ئیدارە سەربەخۆكان دەكرێنەوە، داواش لە هاوڵاتیان دەكەن، چەكەكانیان تۆماربكەن. ئەمڕۆ یەكشەممە 24ی تەموزی 2022، بەپێی نوسراوێكی وەزارەتی ناوخۆ، بەمەبەستی نەهێشتنی دیاردەی چەكداری و هێشتنەوەی ئەو چەكانە تەنها لەدەست هێزە چەكدارەكانی حكومەتی هەرێم و ئاسانكاری جێبەجێكردنی یاسای چەك، ژمارەیەك رێنماییان دەركردوە، رێنمایی یەكەمیش پەیوەستە بە بە داماڵینی گشت ئەو چەك و تەقەمەنیانەی كە لەدەرەوەی دامەزراوە ئەمنی و سەربازیەكان بوونیان هەیە. دەقی بڕیارەكانی وەزارەتی ناوخۆی حكومەتی هەرێم:  

هاوڵاتی 52 كەس لە گیراوانی بادینان نامەیەكیان بۆ رای گشتی بڵاوكردەوە و ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن كە مانیان لە خواردن گرتووە، دەشڵێن" داواكارین لە گشت سزادراوانی لە ئاسایش و چاكسازیەكانی كوردستان مانگرتنی ئازادی یان مردن بۆ یەكلاییكردنەوەی دۆسیەكانیان ڕابگەیێنن". زیندانیانی بادینان لە نامەكەدا ڕایانگەیاندووە " ئێمە وەكو زیندانیانی بادینان و كۆمەڵێك رۆژنامەنوس و چالاكوان و سزادراوانی زیندانی چاكسازی گەورانی ھەولێر كە ژمارەمان 52 كەسە هاوشانی سزادراوانی شێلادزێ بڕیاری مانگگرتنمان لە خواردن داوە". هەروەها لە نامەكەدا ئەوەش هاتووە "بۆ ھەموو لایەك رونبووتەوە كە ئێمە دوور لە ھەموو پرەنسیپەكانی مافی مرۆڤ و بە نایاسایی و نادیموكراسی، لەسەر ئازادی بیروراو داواكردنی مافە گشتیەكان و بەشێكیشیان بە ھۆی دژایەتی داگیركاری و بۆردومانی نیشتمانەكەمان سزادراوین، لە كاتێكدا حكومەت فرمێسكی تیمساحی بۆ قوربانیانی بوردومانی توركیا دەڕێژێت". هاوكات، داواكارن لە گشت سزادراوانی لە ئاسایش و چاكسازیەكانی كوردستان مانگرتنی ئازادی یان مردن بۆ یەكلاییكردنەوەی دۆسیەكانیان ڕابگەیێنن. دەقی نامەی 52 كەس لە زیندانیانی بادینان: نامەیەك لە زیندانەوە بۆ میدیاكان بەھۆی رێگری لە ئازادبونیان زیندانیانی بادینان مانگرتنی سەرتاسەریان راگەیاند بۆ/ ڕای گشتی بۆ/ ھەرسێ سەرۆكایەتی ھەرێم بۆ/ UN و نوێنەرانی وڵاتان لە ھەرێم و رێكخراوە نێوخۆ و جیھانیەكان ئێمە وەكو زیندانیانی بادینان و كۆمەڵێك رۆژنامەنوس و چالاكوان و سزادراوانی زیندانی چاكسازی گەورانی ھەولێر كە ژمارەمان ٥٢ كەسە ھاوشانی سزادراوانی شێلادزێ بڕیاری مانگگرتنمان لە خواردن داوە. مانگرتنەكەمان پەیوەندی بە داواكاریەكەمانەوە ھەیە كە پێدانی (ئازادبونی مەرجدار)ە بەپێ ماددەی ٣٣١ لە بنەما دادگاییەكانی سزا كە مافێكی یاسایی خۆمانە، بەڵام لەلایەن داواكاری گشتیەوە دەستاودەستی پێ دەكرێت و ھەوڵ ھەیە بەھوی دەستێوەردانی حزبی و كەسی یەوە ئەو مافەمان لێ زەوت بكرێت و بێ بەش بكرێین لەو ٢٥٪‏ ی یاسایەی كە ھەمانە، داواكارین لە دەستھەڵاتی دادوەری سەروەری خۆی بپارێزێت و لەپێناو بەرژەوەندی حزبی و كەسی چاو لەو مافەمان دانەپوشێت، ئێستا بەپێ یاسا و كەمكردنەوەی سزاكە لە لایەن سەرۆكایەتی ھەرێمەوە ئەو سزایە نادادپەروەرانەی لەسەرمان جێبەجێكرا بوو تەواو بووە و یاسا سەروەر بێت پێویستە دەستبەجێ ئازادبكرێین. بۆ ھەموو لایەك رۆنبووتەوە كە ئێمە دور لە ھەموو پرەنسیپەكانی مافی مرۆڤ و بە نایاسایی و نادیموكراسی، لەسەر ئازادی بیرۆراو داواكردنی مافە گشتیەكان و بەشێكیشیان بە ھۆی دژایەتی داگیركاری و بۆردومانی نشتمانەكەمان سزادراوین، لە كاتێكدا حكومەت فرمێسكی تیمساحی بۆ قوربانیانی بوردومانی توركیا دەڕێژێت. داواكارین لە گشت سزادراوانی لە ئاسایش و چاكسازیەكانی كوردستان مانگرتنی ئازادی یان مردن بۆ یەكلاییكردنەوەی دۆسیەكانیان ڕابگەیێنن، چونكە بە ئاشكرا دەستێوەردان لە كاروباری دادگاكان دەكرێت، پێویستە ھەموو لایەنێك لەسەر ئەم نادادیە بھێنە وەڵام و چیتر بەھۆی فشاری حكومەتی ھەرێمەوە كارە یاساییەكانی دەستەڵاتی دادوەری پەكنەخرێت و دامەزراوەكانی ئەم وڵاتە بۆ تەسفیەی حسابات و رقی سیاسی بەكارنەھێنن. زیندانیانی بادینان لە چاكسازی گەورانی ھەولێر ٢٤ی ٧ی ٢٠٢٢  

هاوڵاتی ئەندامێكی پەرلەمانی كوردستان مەترسییەكی گەورە دەخاتەروو لەبارەی نەبوونی دەرمان لەنەخۆشخانەی بوژاندنەوەی دڵ و نەخۆشخانەی هیوای شێرپەنجەو دەڵێت:" سەیر ئەوەیە پاڵەوانەكانی دۆلار ! لە كابینەی نۆیەم، ژمارەی قەبە لە داھاتی فرۆشتنی نەوت دەخەنەڕوو ...... لە ناو ئەم ژمارە گەورانە ئەوەی بێ نرخە گیانی خەڵكە. ھیچ حكومەتێك لە دنیا ھێندە بێ باك نیە". دابان محەمەد رایگەیاند:"‎لە نەخۆشخانەی بوژاندنەوەی دڵ، سەرجەم نەشتەرگەرییە ساردەكان ڕاگیراوە، ڕۆژانە ٣٠ بۆ ٣٥ ھاوڵاتیش بەھۆی جەڵتەی دڵەوە پێویستیان بە نەشتەرگەری خێرا ھەیە، تەنیا بەشی یەك ھەفتە دەرمانی پزیشكی لە بەردەستە، دوای ھەفتەیەكی تر ئەوەش ڕادەگیرێت، ئیتر لە سلێمانی ڕۆژانە ٣٠ بۆ ٣٥ كەس گیان لە دەست دەدەن ". ‎هەروەها راشیگەیاند:" لە نەخۆشخانەی شێرپەنجە نزیكەی ٦٠٠ كەس گیانیان لە مەترسیدایە و بەرەو پیری مردن دەبرێن، چونكە ئامێرەكانی تیشك لە كار كەوتون". دابان محەمەد دەشڵێت:" ئەم ئامێرانە كە كڕدراون چاككردنەوەی بەردەوامی دەوێت، ٢ ساڵە ئەم چاككردنەوەیە ڕاگیراوە, پارەی چاككردنەوەی ئەم ئامێرانە لە ماوەی ٢ ساڵدا تەنیا یەك ملیۆن دۆلارە (( خەڵك ھەبوە سەرەی گرتوە بۆ تیشك، دوای ٦ مانگ كە تەلەفۆنی بۆ كراوە، كەس و كارەكەی وتویانە مردوە. خەڵك ھەبوە لە قۆناغی سەرەتای شێرپەنجەدا بوە و چارەسەری زۆر ئاسان بوە، كاتێك سەرەی ھاتوە، لە پێشكەوتوترین نەخۆشخانەی دنیاش ناتوانرێت چارەسەری بۆ بكرێت". ‎هاوكات رەخنەی توند لە حكومەتی هەرێم دەگرێت و دەڵێت:"سەیر ئەوەیە پاڵەوانەكانی دۆلار ! لە كابینەی نۆیەم، ژمارەی قەبە لە داھاتی فرۆشتنی نەوت دەخەنەڕوو كە ١ ملیار و ٣٠٠ ملیۆن دۆلار مانگانەیە، ژمارەی قەبە لە زیادكردنی داھاتی ناوخۆ دەخەنەڕوو كە ھەندێك مانگ گەیشتوەتە، ٤٠٠ ملیار دینار، لە ھەموی سەیرتر باس لە دانەوەی ملیاران دۆلار قەرز دەكەن بە كۆمپانیا و وڵاتان! لە ناو ئەم ژمارە گەورانە ئەوەی بێ نرخە گیانی خەڵكە. ھیچ حكومەتێك لە دنیا ھێندە بێ باك نیە".  

هاوڵاتی ئەندامێكی فراكسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی عێراق ڕایگەیاند:" یەكێتی سورە لەسەر كاندیدكردنی بەرهەم ساڵح و چوارچێوەی هەماهەنگی خۆی یەكلاییكردووەتەوە بۆ پشتیوانیكردن لە كاندیدی یەكێتی، بۆیە پارتی هەوڵ دەدات دانیشتنەكانی پەرلەمان پەكبخات". ئەمڕۆ یەكشەممە 24ی تەموزی 2022، چیا تەیمور، پەرلەمانتاری پارتی لە پەرلەمانی عێراق بە كەناڵی عێراقییەی ڕاگەیاند:"برادەرانی یەكێتی سوورن لەسەر هەڵوێستی خۆیان و كاندیدیكردنی بەرهەم ساڵح بۆ ئەم پۆستە وئەگەر ئەم هەڵوێستەیان نەبوایە لەوانەیە لەسەر یەك كاندید پارتی و یەكێتی رێكەوتبوان". هەروەها چیا تەیمور راشیگەیاند:" هێزەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی زۆر جار پشتگیری خۆیان بۆ كاندیدی یەكێتی ڕاگەیاندووە و دوایین جار بەرێگای سەركردەی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا نووری مالیكی بووە،‌ كە ‌وتی" پشگیری كاندیدی یەكێتی دەكەین"، ئەگەر ئەمە ڕووبدات پارتی ڕێگای سیاسی دیكە دەگرێتەبەر. " یەكێك لەوانە هەوڵدان بۆ دروستكردنی سێیەكی پەرلەمانی بەمەبەستی پەكسختنی دانیشتینی پەرلەمان لەگەڵ هێزە سوننیەكان و سەربەخۆییەكان"، پەرلەمانتارەكەی پارتی وا دەڵێت. نزیكەی 10 مانگە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق یەكلاكراوەتەوەو هێشتا پەرلەمان نەیتوانیوە سەرۆك كۆمارو حكومەتی نوێی عێراق پێكبهێنێت، بەهۆی ناكۆكی پارتی و یەكێتی و هێزە شیعییەكانەوە.  

هاوڵاتی سوپای توركیاو میلیشیاكانی هێرشێكی بەرفراوانیان بۆ سەر ڕۆژئاڤای كوردستان دەستپێكردووە و لەیەك كاتدا چەندین ناوچە تۆپباران دەكەن و زیانی گیانیی لێكەوتووەتەوە. ئەمڕۆ 24ی تەموزی 2022، ئاژانسی هاوار نیوز بڵاویكردووەتەوە، سوپای تورك و میلیشیاكانی لە بەیانی ئەمڕۆوە دەستیان بە تۆپبارانكردنی ناوچەكانی زرگان، تلتەمر، تلڕەفعەت و ڕێگای نێوان تلتەمر-قامیشلۆ كردووە. هەروەها ئاماژە بەوەكراوە كە سوپای توركیا دەیان گوندی ئەو ناوچانە و سەنتەری ناوچەی تلڕەفعەت تۆپباران دەكەن و چەندین گوللـەتۆپیان ئاراستەی ئەو ناوچانە كردووە. لە تۆپبارانەكەی سەر تلتەمر-دا هاوڵاتییەك و گیانی لەدەستدا و چوار هاوڵاتیش برینداربوون، كە دوانیان ژنن، هەروەها سەربازێكی سوپای سووریا كوژراوە و چوار سەربازی دیكەش برینداربوون. هاوكات بەهۆی تۆپبارانی سوپای توركیا لە ناوچەكانی شەرا و شێراوای عەفرین، دوو سەربازی سوپای سووریا برینداربوون. هەر لە تۆپبارانەكانی سوپای توركدا لە ناوچەی زرگان، سەربازێكی سوپای سووریا كوژرا و چوار كەسی دیكەش برینداربوون.  

سەركۆ جەمال نابینایان لەهەرێمی كوردستان لەدۆخێكی خراپدان، ئەوان لە 29 هەمین ساڵیادی دامەزراندنی یەكێتی نابینایانی كوردستان لەسلێمانی باسیان لەگرفتەكانی خۆیان كرد، كە چاوەڕێی جێبەجێكردنی یاسایەكن. عومەر خدر، سكرتێری یەكێتی نابینایانی كوردستان لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئاماژەی بەوەكرد یاسای خاوەن پێداویستییە تایبەتەكان كە ماوەی 11 ساڵە لەپەرلەمانی كوردستان دەرچووە بخرێتە بواری جێبەجێكردنەوە، كە سەرجەم داواكاری و مافەكانیان لەو یاسایەدا دیاریكراوە، وتیشی:»یەكێتی نابینایانی كوردستان لەڕێگای كردنەوەی خوێندنگەیەك بۆ منداڵانی خوار 14 ساڵ و كردنەوەی خولی نەهێشتنی نەخوێندوەواری بۆ ئەو كەسانەی تەمەنیان لەسەروو 14 ساڵیەوەیەو توانیومانە بەدەیان كەس پێبگەیەنین، كە هەڵگری بڕوانامەی بەكالۆریۆس، ماستەرو دكتۆران». عومەر خدر باسی لەوەشكرد كە لە لایەنی ئابوورییەوە نزیكەی 200 یەكەی نیشتەجێبوون بۆ نابینایان دابینكراوە، تائێستاش نزیكەی 200 كەس بەپێی پسپۆری لەسەر میلاكی وەزارەتەكانی كاروباری كۆمەڵایەتی، ئەوقاف و پەروەردە دامەزراوە، لەڕووی تەندروستیشەوە توانیویانە بەهاوكاری كەرتی تایبەت و خێرخوازان چارەسەر بۆ ئەو كەسانە دابینبكەن كە پێویستیان بووە. سكرتێری یەكێتی نابینایانی كوردستان داواشیكرد حكومەتی هەرێمی كوردستان پێداچوونەوە بەمووچە و ئەو هاوكاریەی كە مانگانە دەدرێت بەخاوەن پێداویستییە تایبەتەكان بكرێت، كە تەنها 150 هەزار دینارە و وتی: «خێزانێكی كرێچی خاوەن پێداویستی تایبەت ناتوانێت بەو بڕە پارەیە پێداویستییەكانی ژیانی خۆی دابین بكات، پێویستە لەو 20 هەزار یەكەی نیشتەجێبونەی كە بڕیارە لەداهاتوو دروستبكرێت پشكی خاوەن پێداویستییە تایبەتەكانی تێدابێت». ئەحمەد محەمەد، یەكێكە لەنابینایانی كوردستان، ئەو بەهاوڵاتی وت: «نابینا بەگشتی هەژارن، زۆربەی نەخۆشەو كرێچییە، نابینا چاوی لەدەستی حكومەت و خێرخوازانە، مووچەكەم 100 هەزارە، چونكە پێشتر لەوەزارەتی ئەوقاف بووم بەهۆی ئەوەی خزمەتەكەشم 12 ساڵ بوو خانەنشینیان نەكردم ئێستا تەنها 100 هەزار دینار وەردەگرم». یەكێكی دیكە لەنابینایان بەناوی سامی عوسمان بەهاوڵاتی وت:» من جگە لەچاوم دەستیشم نەماوە، هیچ كەسێك نییە بەخێوم بكات، چەندین جار داوای بەخێوكەرم لەوەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی كردووە، بەڵام هیچیان بۆ نەكردووم، خۆم 240 هەزاری خانەنشینیم هەیەو 100 هەزاری نابیناییش وەردەگرم، كرێچیم و هیچ شتێكم نییە». لەبارەی كێشەكانی نابینایانەوە بەتایبەت راگرتنی مووچەی بەشێكیان، ئاریان ئەحمەد وتەبێژی وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەهاوڵاتی وت: «هەندێك لەو كەسانەی نابینان و لەوەزارەتی ئەوقافن بەشێوەیەكی كاتی مووچەكانیان راگیراوە، بەڵام بەیەكجاری مووچەی هیچ نابینایەك نەبڕاوە لەلایەن وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەڵایەتییەوە». هاوكات ئەوەشی روونكردەوە كە لەهەولێر پێنج هەزارو 71 نابیناو لەسلێمانی دوو هەزارو 872 نابیناو لەدهۆك دوو هەزارو 199 نابیناو لەئیدارەی گەرمیان 845 نابیناو لەهەڵەبجە 644 نابینا بوونیان هەیەو ژمارەكەیان دەگاتە  11 هەزار و 629 نابینا. یەكێتی نابینایانی كوردستان لەساڵی ١٩٩٤ دامەزراوە، دوو لقی سەرەكی و هەشت نوسینگەی لەشارو شارۆچكەكانی هەرێمی كوردستان هەیە، لقی سەرەكی یەكێتییەكە لەسلێمانیە، نزیكەی سێ هەزار ئەندامی هەیە.  

كاوە رەش- بەریتانیا ‎چیرۆكی خێزانێكی كورد لەبەریتانیا، كچەكەیان لەژێر پاساوی (پاراستنی شەرەف) كوشتووە، هێشتا لەمیدیاكاندا باس دەكرێت، رۆژنامەی میترۆی بەریتانی، لەزاری خوشكی یەكێك لەقوربانیەكانەوە، چیرۆكێكی تاڵ دەگێڕێتەوە لەساڵڕۆژی یادەوەریی نیشتمانی  قوربانیانی شەرەف پارێزیی لەبەریتانیا. پایزە مەلیك، ناوی خوازراوی ئەو كچە كوردەیە، كەخوشكی (بەناز مەحمود) بووە، ئەو خانمەی لەووڵاتی بەریتانیا، بەپاساوی پاراستنی شەرەفی خێزانەكەی، لەلایەن كەسوكارییەوە كوژراو دواتر جەستەشی شاردرایەوە. ‎پایزە، باس لەچیرۆك و سەرگوزشتەی ژیانی تاڵی خۆی و خوشكەكەی (بەناز) دەكات و بەوە دەستپێدەكات كەدەڵێت، لەكوردستانی عێراق لەگەڵ خێزانەكەیان روویان كردۆتە بەریتانیا، وتی:»ئەوكاتەی تەمەنم شازدە ساڵان بوو، لەباشوری لەندەن دەژیان، كچە هەرزەكارێكی ئاسایی بووم و بەچێژەوە دەچوومە بەرخوێندن و ئارەزووی پۆستەرەكانی ئەستێرەی پۆپ، بریتنی سپیرس و وێستلایفم دەكرد، وێنەكانم بەدەرگای دۆڵابەكەم هەڵدەواسی، كتێبەكانی گۆسبۆمپم كۆدەكردەوە، بەڵام لەگەڵ ئەوەش، بەپێچەوانەی زۆربەی هاوتەمەنە هەرزەكارەكانم، ناچاری هاوسەرگیری منداڵی كرام، لەلایەن خێزانەكەمەوە». خوشكەكەی بەناز دەشڵێت:» لەماڵی ئێمە بەردەوام ئاژاوەو درامای خێزانی هەبوو، تەنها دەتوانم وێنای ئەوە بكەم، كەدووەم گەنجترین كچ بووم، لەو پێنج كچەی تەنها لەهاوبەشی كردنی حەمامێكدا یەكسان بووین، سەرباری ئەمەش، دایك و باوكم، كەسانێكی زۆر توند بوون و  بۆ زۆرشت، رێگەمان پێنەدەدرا». ‎پایزە دەڵێت، بۆ نموونە نەیانتوانیوە «جلی رۆژئاوایی» لەبەر بكەن،  یان لەگەڵ هاوڕێكانی دەرەوەی قوتابخانە گفتوگۆ بكەن، تەنانەت لەهەندێك باردا، هەڵبژاردن و رای خۆیان لەسەر شتەكان مەحاڵە بووە. ‎»یەكێك لەبژاردەكانی خێزانەكەمان ئەوە بوو، كەبەچ كەسێك و چ كاتێك ئەوان دەخوازن، ئێمە دەتوانین شوو بكەین. هەرچەندە دایك و باوكم خۆیان پێشتر هاوسەرگیری زۆرەملێیان ئەنجام نەدابوو»، خوشكەكەی بەناز وای وت. بەپێی یاسای ئەوكاتە لەئینگلتەرا و وێڵز، تەمەنی یاسایی هاوسەرگیری 18 ساڵان بوو و لەهەمان كاتدا، هەرزەكارانیش دەیانتوانی لە تەمەنی 16 ساڵیدا بەڕەزامەندی خۆیان و دایك و باوك ، هاوسەرگیری بكەن. ‎بەڵام پایزە وتی:» لەخێزانێكی وەك ئێمە، رای كچەكان بەهەند وەرنەدەگیرا چونكە لەوكاتەدا كەگفتوگۆی هاوسەرگیری من دەكرا، لەگەڵ دایك و باوكم، من لەسەر جێگاكەم لەژوورێكی دیكە دانیشتبووم و پێیان وتم، كەپیاوێكی تەمەن 30 ساڵان، ناسیاوی باوكمەو دەیەوێت من شوو بەئەو بكەم. من هەرگیز ئەوم نەدەناسی، بەڵكو ئەوان، ئەویان دەناسی لەڕێگای بنەماڵەو دۆستایەتیەوە»دایك و باوكم دەیانەوێت هاوسەرگیری بكەم. بۆیە سەرم لێشێوابوو، خەیاڵم دەكردەوە، كەئاخۆ چ هەڵەیەكم ئەنجامداوە، بۆ ئەوەی بەو شێوازە هاوسەرگیری لەگەڵ كەسێكی تەواو نامۆ بكەم». ‎یەك دوو هەفتە دواتر من (جۆرجم) بینی، (كە ناوی خوازراوی هاوسەرەكەمە) لەماڵی خۆمان، من لەتەنیشت دایكم و باوكیشم لەگەڵ ئەو بەرامبەرمان لەسەر قەنەفەكە دانیشتبوو. ‎پێشتر لەلایەن دایك و باوكمەوە پێم وترابوو، كە پێویستە تەنها بەڕێزەوە سڵاو و بەخێرهاتنی بكەم، بەڵام دوای ئەوە قسە ناكەم. بۆیە دانیشتم و گوێم لە دایك و باوكم گرت، ئەوان وەسفی منیان وەك كچێكی باش دەكرد بۆ ئەو، پاشان منیان ناردە دەرەوە. ‎پایزە درێژە بەچیرۆكەكەی دەدات دەگێڕێتەوە و دەڵێت:» یەكەم شت كەتێبینیم كرد لەو پیاوە، كەئەو زۆر لەمن بەتەمەنترە. ئەوەش لەڕووخسارو قژیدا دیاربوو. تەنانەت پۆشاك و شێوازی جلوبەرگی وەك یەكێك لە مامەكانم دەچوو. بیرمە كەهەستم بە ترس دەكرد لەوەی ئاخۆ  ژیانم چۆن دەبێت لەگەڵ ئەم پیاوە. ‎دوای ئەو یەكەم چاوپێكەوتنە، ئیدی گەورەكان بڕیاریاندا كەدوای چەند هەفتەیەكی دی ژووانی زەماوەندەكە سازدەدرێ. ‎پایزە وتیشی:» یەكەم ساڵی چوونە كۆلێژم بوو، دەمویست بچمە چاپتەرێكی دیكەی ژیانە تازەكەی كۆلێژ، نەك شوكردن، بەڵام لەجێی ئەوەی ئاشنایەتی لەگەڵ هاوڕێ تازەكانم دروست بكەم،  تووشی هاوسەرگیریان كردم». ‎»لەڕۆژی زەماوەندەكەمدا، هیچ هەستێكم نەبوو، جگە لەترس. ئەوان جلی بوكێنیان بۆ هەڵبژاردبووم و دەم و چاویشیان بەچینێك ماكیاج داپۆشی بووم، لەبەرامبەر ئەندامانی خێزان و ئەو كەسانەی كە بەڕاستی نەمدەزانی كێن، دانیشتبوم و  شووم بەكەسێكی نامۆ دەكرد!». ‎»لەتەواوی رۆژی ئاهەنگ و زەماوەندو پێشوازی، هەستم بە نەخۆشی و سەرلێشێواوی دەكرد. تێنەگەیشتم كەبۆچی هەموو ئەم خەڵكانە نەیاندەتوانی ببینن، كەمن زۆر ناڕازیم و چی ڕوودەدات؟ بەڕاستی ئەو رۆژە هەستمكرد كەخیانەتم لێكراوە لەلایەن هەموو ئەو كەسانەی لەوێ ئامادەبوون». ‎هەرچەندە دوای هاوسەرگیرمان جاربەجار بەردەوامیم دەدا بەكۆلێژ، بەڵام ئەوە هاوسەرەكەم بوو بڕیاری دەدا كەبچم یان نا چونكە هێندێك جار، بەهەفتە رێگری لێدەكردم لەخوێندن. ‎لەهەمان كاتیشدا، دەبوو وەها خۆم نیشان بدەم، كەهاوسەرێكی باشم لەبەردەم ئەو هاوڕێیانەی كەدەیهێنانەوە ماڵەوە» ‎بەڕاستی ژیانم زۆر سەخت بوو، لەگەڵ ئەوەش بەردەوام هەستم بەتەنیایی دەكرد، بەڵام پیاوەكەم دەیخواست كەببینە خێزان و دوای چەند مانگێك لەهاوسەرگیری، هەستم كرد دووگیانم». ‎لەكاتی بینینی پەرستارەكەم، پێم راگەیاند:»دەمەوێت زگەكەم بۆ لەبار بەریت، چونكە لەڕاستیدا هیچ داهاتوویەكم لەگەڵ ئەو پیاوە بەدی نەدەكرد. ئەگەر منداڵیشم لێی ببوایە دەبوو درێژە بەهاوسەرگیریەكە بدەم و گیرۆدەی كێشەی زیاتر ببینەوە. ‎كاتێكش بیرۆكەی لەباربردنی كۆرپەكەم بەمێردەكەم و خێزانەكەم راگەیاند، ئەوان هەوڵیان لەگەڵدام، منداڵەكەم هەبێت و گوتیان كەیارمەتیت دەدات مێردەكەم خۆش بووێت، بەڵام من پێم گوتن كەمن ناتوانم دایكێكی باشبم و منداڵەكەم بێ داهاتوو دەبێ، بۆیە ئەوان بەناچاری و دواجار رێگەیان پێدام بەلەبارچوونەكە». ‎پایزە، لەدرێژەی سەرگوزشتەكەیدا دەڵێت:»هەموو رۆژێك كە لەخەو رادەبووم، ئومێدەواربووم كەژیانم جیاواز بێت، ئەوەی دەمویست، تەنها ئەوە بوو كەوەك هەموو هاوەڵەكانی دیم، درێژە بەخوێندن بدەم و بڕۆمە كۆلێژ، نەك هاوسەرگیری بكەم و ببمە ژنی ماڵەوەو بەرپرسیاریەتی بگرمە ئەستۆ، ئەو كاتەی كە لەیەكەم مانگی تەمەنی هەژدەساڵیدا بووم هاوسەرگیریەكەم، كەمتر لەدوو ساڵ بەردەوامی هەبوو. ‎دواجار تەڵاقم وەرگرت، هەر لەو مانگەدا بوو، كاتێك خوشكەكەم (بەناز) لەژێر پاساوی (پاراستنی شەرەف) كوژرا. ‎»مێردەكەم هەڕەشەی دەكرد، كەمنیش چارەنووسی بەنازی خوشكم دەبێت و دەكوژرێم. ‎لەكاتی داواكردنی جیابوونەوەم خێزانەكەم رێگریان دەكردو هەوڵی گەڕانەوەیان دەدا لەگەڵم، بەڵام لەوكاتەوە تائێستا رووخساری ئەوم نەبینیوەتەوەو لەدەستی ئازاد بووم. ‎هاوشێوەی منیش، بەنازی خوشكم، وەك هەرزەكارێكی تەمەن 17 ساڵان بەزۆر هاوسەرگیریان پێكردبوو. بەناز، لەهاوسەرگیریەكەیدا بەتەواوی لەكێشەو گیروگرفت دابوو، چەندین جار بەوێنەو بەڵگەوە، جێگای ئازارو ئەشكەنجەی برینەكانی وەك سكاڵا بەپۆلیس دابوو، بەڵام دواجار هیچ كەسێك نەیتوانی ژیانی ئەو لەكوشتن بپارێزێت». ‎لەچەند مانگی كۆتایی ژیانی بەنازدا، زۆر بەخێرایی شتەكانی تێدا گۆڕا، هەر لەو ماوەیەدا، كەوتە داوی خۆشەویستی كەسێكی دیكەوە، كەدەیویست تێیدا دەست بەژیانێكی تازەبكات و تێیدا بەختەوەربێت، بەڵام هەرزوو لەلایەن ئەوانەی  بەنازیان» بەبێ ئابڕوو بێشەرم دەزانی، كۆتایی بەهەموو خۆزگەكانی هێندرا». كاتێك لەجەنیوەری ٢٠٠٦ گەڕامەوە ماڵی باوكم و شەو پۆلیس لەدەرگای ماڵەوەیانداو باوكمیان دەستگیركرد. دواتر هەریەكە لەباوكم و مامم و دوو لەئامۆزاكانم بەتاوانی كوشتنی بەناز، سزای هەتا هەتایی دران. دوای نزیكەی سێ مانگیش، تەرمی بەناز، لەناو جانتایەك و لەژێر باخچەی ماڵێك، لەشاری بێرمینگهام دۆزرایەوە. ‎»ئەوساتە، ناخۆشترین رۆژەكانی ژیانم بوو، كاتێك هەواڵی مەرگی خوشكەكەمم بیست، وام هەست دەكرد، كە لەناو ئاگردابم و بەزەحمەت هەناسەم بۆ دەدرا. نەم دەتوانی باوەڕبكەم و هێشتاش ناتوانم بڕوا بكەم چۆن روویدا». ‎پایزە دەڵێ، ژیان بۆ من ئێستا تەحەدایەكی بەردەوامە. زۆر شت هەیە كە لەگەڵیدا بژیم و هێشتاش شۆكێكی زۆرم هەیە، بەڵام  هەموو هەوڵێك بۆ ئەوە دەدەم، كەئەم ئەزموونە ئازاربەخشانەی ژیانم، بگۆڕم بۆ چالاكی وزە». خوشكەكەی بەناز دەشڵێت:» ئێستا چالاكوانێكی بواری بەرگریكردن لەمافەكانی ئافرەتانم و لەچەند رێكخراوێك كاردەكەم لەوانە، (ئای سی دەبلیو ئاڕ ئۆ) كەئەركەكانیان تەرخانكراوە بۆ پشتگیری كردن لەمێینەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكوری ئەفریقیا، لەبەریتانیا، لەمەترسی كوشتن و چەوساندنەوەیان لەژێر ناوی (شەرەف)، هاوسەرگیری منداڵان، هاوسەرگیری بەزۆرەملێ، خەتەنەكردن».