هاوڵاتى لە کۆبوونەوەی ئەمڕۆی ئەنجوومەنی وزیران جەخت لەوە كرایەوە لە داهاتویەكی نزیكدا وەزارەتی نەوتی عێراق بەنزینی ئۆکتان بەرز و نەوتی سپی بۆ هەرێمی کوردستان دەنێرێت. رۆژی چوارشەممە 1 ی ئەیلوولی 2021 بە سەرپەرشتیی مەسرور بارزانی، سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان و بە ئامادەبوونی قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکوەزیران ، ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان کۆبووەوە. لە دەستپێکی کۆبوونەوەکەدا، مەسرور بارزانی، سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیران، ئاماژەی بە سەردانەکەی ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا بۆ هەرێمی کوردستان کرد و بە سەردانێکی گرنگ و مێژوویی ناویبرد کە پێیوایە "دووپاتکردنەوەی گرنگیدانی فەرەنسایە بە پەیوەندیی لە گەڵ هەرێمی کوردستان و نیشانەی پێگەی بەهێزی هەرێمی کوردستانە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا". بەپێی راگەیێندراوەکەی ئەنجوومەنی وەزیران، لە بڕگەیەکی دیکەی کۆبوونەوەکەدا ئاوات شێخ جەناب، وەزیری دارایی و ئابووری و ئومێد سەباح، سەرۆکی دیوانی ئەنجوومەنی وەزیران، تیشکیان خستەسەر میکانیزمی جێبەجێکردنی بڕیاری دوا کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی وەزیران بۆ دابینکردنی نەوتی سپی بۆ هاووڵاتییان لە وەرزی سەرما و چارەسەرکردنی کێشەی بەرزبوونەوەی نرخی بەنزین بە رەچاوکردنی تەندروستیی و ژیانی هاووڵاتیيان و بەرگرتن لە هێنانی سووتەمەنی کوالیتی خراپ بۆ ناو هەرێمی کوردستان. هەروەها لەکۆبوونەوەکەدا باس لە هەوڵەکانی وەزارەتی سامانە سروشتییەکان لەگەڵ وەزارەتی نەوتی عێراق کراوە بۆ ناردنی بەنزینی ئۆکتان بەرز و نەوتی سپی بۆ هەرێمی کوردستان، کە بڕیارە لە داهاتوویەکی نزیکدا بکەوێتە بواری جێبەجێکردنەوە. لە بڕگەی کۆتایی کۆبوونەوەکەدا، ساسان عەونی، وەزیری شارەوانی و گەشتوگوزار و بێگەرد تاڵەبانی وەزیری کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو، پرۆژە و هەنگاوەکانی وەزارەتەکانیان بۆ دابینکردنی ئاوی پاک بۆ هاووڵاتییان خستەڕوو، بە تایبەتی لە بواری پاراستنی ئاوی ژێر زەویی و بەرگرتن لە زیادبوونی دابەزینی ئاستیان و سوود وەرگرتن لە سەرچاوەکانی ئاوی سەرزەوی لە رێگای تەواوکردنی پرۆژەی بەنداو و پۆندەکان بۆ گلدانەوەی ئاو و دابینکردنی بودجەی بەکاربردنی پێویست بۆ بەڕێوەبەرایەتیی ئاوی شارەکان. دواتر ئالان حەمە سەعید، وەزیری پەروەردە و سامان بەرزنجی وەزیری تەندروستی باسیان لە ئامادەکاریی و رێکارەکانی خۆپارێزیی کردنەوەی قوتابخانەکان و دەستپێکی ساڵیی نوێی خوێندنی 2021-2022 بە ئاراستەی زیادکردنی سەنتەرەکانی پێدانی ڤاکسین بە مامۆستایانی پەروەردە و مامۆستا و قوتابی و فێرخوازانی زانکۆ و پەیمانگەکان، ئەنجوومەن وەزیران جەختی کردەوە لەسەر جێبەجێکردنی بەرنامەی گرنگیدان و برەودان بە پەروەردە و فێرکردن و مامۆستایان کە خولقێنەری نەوەیەکی خوێندەوار و تەندروست و رۆشنبیرن بە رەچاوکردنی پاراستنی ژیان و تەندروستیشیان. لە بەشێکی دیکەی کۆبوونەوەکەدا هەریەک لە فەوزی هەریری، سەرۆکی دیوانی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان و ئامانج رەحیم سکرتێری ئەنجوومەنی وەزیران، پوختەیەکیان دەربارەی گرنگی بەشداریی هەرێمی کوردستان لە دایەلۆگی ستراتیژیی نێوان عێراق و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و سوودەکانی بۆ هەرێمی کوردستان خستەڕوو.
عەمار عەزیز زیاتر لە 20 ساڵە فڕۆكەكانی توركیا ناوچە سنورییەكانی پارێزگای دهۆك بۆردومان دەكەن و بەو هۆیەوە تا ئێستا 34 كەسی مەدەنی شەهیدكراون و 250 گوند چۆڵ كراون بێجگە زیانە مادییەكان، دوای ئەو هەموو قوربانییە هاووڵاتیانی بادینان و بەرپرسانی كارگێڕی داوای راگرتنی بۆردومانەكانی توركیاو راگرتنی لەشكركێشی بۆ سەرخاكی هەرێم دەكەنەوە. سوپای توركیا بەبیانووی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) لەمانگی نیسانی ئەمساڵەوە لەشكركێشی ئەنجامداوەو بەقوڵایی 25 كیلۆمەترو بەپانتایی 20 كیلۆمەتری دیكە ناوچەكانی بادینانی داگیركردووەو دەیان بنكەی نوێی سەربازیی دروستكردووەو سەدان ئەرتەشی لەو ناوچانە بڵاوەپێكردووە. بەپێی هەندێ سەرچاوە زیاتر لە 40 بارەگای میت لەهەرێمی كوردستاندا بوونی هەیەو زۆرینەیان لەپارێزگای دهۆك و هەولێردایە. توركیا بەردەوامە لە لەشكركێشی و بۆردومانەكانی بۆ ناوچە جیاوازەكانی كوردستان و نوێترین بۆردومانی بۆ ناوچەكانی شارباژێرو پێنجوێن بوو كە زەوی كشتوكاڵی جووتیارانی كردبووە ئامانج. بەشێك لەهاووڵاتیانی بادینان دەڵێن بۆردومانەكانی توركیا ترس و دڵەڕاوكێی زۆری بۆ دروستكردوون، داوا دەكەن رابگیرێت. ساڵح زاهیر، چالاكوان و خوێندكاری ماستەر لەقەزای ئاكرێ لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت: «بۆردومانەكانی توركیا چەندین ساڵە بەردەوامە، بەڵام ئێستا لەڕادەبەدەرەو هەر شوێنێكیان بەمەترسی ببینن توركیا بێ دوودڵی ئەگەر لەناوجەرگەی پارێزگاش بێت بۆردومانی دەكات». ساڵح زاهیر پێشیوابوو كە ئەم هێرشانە بەردەوام دەبن و زیاتر بەرفراوانترو بەهێزتر دەبن لەناو هەرێمدا، چونكە هەولێرو بەغدا قسەیان نیە لەسەر بابەتەكە و تەنیا لەوشەی (دڵگرانین) زیاتریان پێناكرێت و لێرەدا خەڵكی ئاسایی بەماڵ و موڵكیانەوە زەرەرمەندی یەكەمن. «چارەسەر ئەوەیە پارتی و پەكەكە رێكبكەون و رێگەنەدەن توركیا زیاتر سود لەناكۆكی نێوانیان وەربگرێت، حكومەتی عێراق هەڵویست وەربگرێت و بەرپرسیاری سەروەری خاكی هەرێم وەك بەشێك لەعێراق لە ئەستۆی حكومەتی عێراقە، وەزارەتی دەرەوەی عێراق هەوڵبدات لە رێگای نەتەوەیەكگرتووەكان و كۆمكاری عەرەبی و كۆنگرەی ئیسلامی فشار لەسەر توركیا بكات كە چیتر كوردستان بوردومان نەكات»، ساڵح زاهیر وای وت. هەروەها سدقی موحەمەد شەریف، خاوەنی یەكێك لەشوێنە گەشتیاریەكانی سنوری قەزای ئامێدی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت: « بوونی پەكەكە لەسنورەكەمان و هێرشەكانی توركیا بۆ سەریان بووەتە هۆی نەهێشتنی بژێوی ژیانمان، ژمارەیەك لەشوێنی نیشتەجێبوونم هەیە پێش ئەوەی دۆخەكە ئاڵوز بێت ژمارەیەكی زۆر لەخێزانەكان لەخواروو و ناوەڕاست عێراق تەنانەت لەژمارەیەك لەپارێزگاكانی تری كوردستان روویان لەقەزای ئامێدی دەكرد بەمەبەستی بەسەربردنی كاتێكی خۆش و لەكاتی پشودان و مانەوەیان لەم یەكە گەشتیارییانەی ئێمە نیشتەجێ دەبوون. « سدقی وتیشی وردە وردە ئاڵۆزبوونی دۆخی ناوچەكەو زیادبوونی ئەم هێرشانە بووەتە هۆی كەمبوونی هاتنی گەشتیارەكان و مانەوەیان لەسنوری ئامێدی، ئەوەش بەهۆی ترسیان لە بەركەوتن و پاراستنی سەلامەتیان كە ئەمەش راستەوخۆ كاریگەریی لەسەر كارەكەیان كردووە، وتیشی:» زیاتر لە 15 دەفتەر دۆلارم لە پرۆژەكەدا خەرجكردووە وا بڕوات بەنرخێكی زۆر هەرزان دەبێت بیفرۆشم، چونكە ئێستا لەجیاتی قازانج بكەم تووشی زیانێكی گەورە بووم». كچێكی دانیشتووی ناحیەی چەمانكێ رەخنەی توند دەگرێت لەداگیركارییەكانی توركیا بۆ ناوچەكانی بادینان و دەشڵێت:» توركیا دەیان شوێنیان گرتووەو ئێستا بەموڵكی خۆیان دەزانن». كاژین موحسین، دانیشتوی ناحیەی چەمانكێ سەر بەقەزای ئامێدی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت: « ئەوەندەی لەبیرمە توركیا بۆردومانی ناوچەكانی ئێمە دەكات، كەسیش نیە پێی بڵێت تاكەی ئەمە بەردەوام دەبێت، تەنها لەسنوری قەزای ئامێدی و ناحیەی كانێ ماسێ، توركیا بەدەیان كیلۆمەتر هاتووەتە ناو خاكمان، ئەمەش داگیركارییە، ڕستە پەكەكە لەسنورەكەمان هەیە، بەڵام خۆ ناكرێت بەبیانوی بوونی پەكەكە خاكی ئێمەش داگیربكرێت». «هەڵوێستی عێراق وڵاتانی ئەوروپا زۆر شەرمنانەیە بەرامبەر بۆردومانەكانی توركیا، بیست ساڵە هەر دەڵێن نابێت توركیا خاكی هەرێمی كوردستان بۆردومان بكات، دەبێت هوشدارییەكی توند بدرێتە توركیاو رێگا نەدەن چیتر یەك بست سوپای توركیا بێتە ناوخاكی هەرێم، بەڵام هەموو ئەمانە هەر قسە بووە» كاژین موحسین وا دەڵێت. دانیشتوەیەكی شاری دهۆك پێیوابوو بەردەوامی بۆردومانەكانی توركیا كاریگەریی لەسەر هەموو سێكتەرەكانی ژیان كردووەو هاتنی گەشتیارەكان كەمیكردووە. عەبدولناسر حەسەن، پارێزەرو دانیشتووی دهۆك لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت: « ئەوەی توركیا دەیكات بەتەواوی داگیركارییە، هەروەها بنكە سەربازییەكانی لە بامەڕنێ و كانی ماسێ و ناحیەی زێلكان سەر بەقەزای شێخان، سەروەری دەوڵەتی عێراق دەخاتە ژێر پرسیارەوە». ئەو پارێزەرە ئەوەشی دووپاتكردەوە كە بەداخەوە توركیا سنورێكی زۆری بەزاندووە بەتایبەت لەپارێزگای دهۆك، ئەوەش بەبیانوی بوونی پەكەكە، بەردەوامی بۆردومانەكانی توركیا كاریگەری لەسەر هەموو سێكتەرەكانی ژیان كردووە و جوڵەی بازرگانی و هاتنی گەشتیارەكان و زۆر بواری دیكە كەمیكردووە. بەڕێوەبەری ناحیەی كانێ ماسێ داوا دەكات سنورێك بۆ توركیا دابنرێت و فشارێكی بەهێزی لێبكرێت تا چیتر ناوچەكانیان بۆردومان نەكرێت. سەربەست سەبری، بەڕێوەبەری ناحیەی كانێ ماسێ لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتى ئاماژەی بەوەكرد كە تەنها 2020 و 2021 لەسنوری ناحیەكە سێ كەسی سڤیل شەهیدكراون لەگەڵ برینداربوونی دوو كەس، بۆردومانی ناوچەكەش رانەگیراوە هەر ماوە ماوە توركیا سنوری ناحیەی كانێ ماسێ بۆردومان دەكات و ئەوەش كاریگەری نێگەتیڤی كردووەتەسەر كارو بژێویی هاووڵاتیانی سنورەكە، وتیشی:» هەر شاندێكی حكومی كە سەردانی ناحیەكەمان دەكات یان ئێمە بەشدار دەبین لەكۆبوونەوە لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكان یەكەم داواكاریمان ئەوەیە كە سنورێك بۆ توركیا دابنرێت و فشارێكی بەهێزی لێبكرێت تا چیتر ناوچەكانمان بۆردومان نەكات، بەڵام بێسوود بووە».
سازدانی: هاوڵاتى راوێژكاری سەرۆكی حكومەتی هەرێم بۆ كاروباری ماددەی 140ی دەستوری عێراق دەڵێت:» خەڵكی ناوچە دابڕێندراوەكان تەحەمولێكی باشیان كردووە لەگەڵ نەبوونی یەكڕیزی سەركردایەتی كورددا كە لەنەهامەتیدا دەژین». رێبوار تاڵەبانی، راوێژكاری سەرۆكی حكومەتی هەرێم بۆ كاروباری ماددەی 140ی دەستوری عێراق لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى دەشڵێت:» دەبێت سەركردایەتی سیاسی كورد بەتایبەت پارتی و یەكێتی بە یەكهەڵوێستی و یەكوتاری كار بۆ چارەسەركردنی كێشەكان بكەن بەتایبەت بۆ كاركردن بەماددەی 140ی دەستور». هاوڵاتى: پێشنیارتان كردووە گفتوگۆ لەگەڵ ئێران بكەن لەسەر پرسی ماددەی 140؟ بۆچی ئێران؟ رێبوار تاڵەبانی: لەبەرئەوەی سەد ساڵە لەگەڵ عێراق كەسیادەی هەبووە لەگفتوگۆدابووین كە مەلەكی بووەو جمهووری بووە، تا ئەوكاتەی عێراق بەشێك بوو لەنەتەوەیەكگرتووەكان باش بوو دانوساندنی دەكردو بەشێك لەگرفتەكانی چارەسەر دەكرد، بەڵام لەدوای ساڵی 2003 عێراق سیادەی لەدەستداوەو سیاسییەكان بەپەرۆشەوەن بۆ گەڕانەوەی سیادەی عێراق، بەڵام نازانن لەگەڵ كێ قسە بكەن بۆ چارەسەركردنی كێشەكان. راستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ ئێران هەژموونی خۆی بەسەر عێراقدا سەپاندووە، عادل عەبدولمەهدی ئەوكاتەی سەرۆكی حكومەتی عێراق بوو، نووسراوێكی كرد بۆ دەرچوونی بەشێك لەهێزەكانی حەشدی شەعبی لەموسڵ بەقسەیان نەكرد، خەتەرە هێزێك بەقسەی سەرۆكی حكومەتەكەی نەكات. حەشدی شەعبی ئۆپەراسیۆنی دژی حكومەتی عێراق كردو چوونە ناوچەی سەوزەوە، بێجگە لەوە خەڵك دەگرن و دەیانكوژن، عێراق لەلایەن توركیاو ئێرانەوە مووشەكباران دەكرێت و ناوچەكان داگیر دەكرێت تائێستا هیچ قسەیەكی نەكردووە، ئێستا لەگەڵ عێراق بچۆ دانوسانەوە ئەنجامت ناداتێ تا پرس بەئێران نەكات، جا دەتوانین راستەوخۆ لەگەڵ ئێران لەسەر ئەو پرسە قسە بكەین، چونكە ئەوە بەتەنها قسەی من نییە، زۆرێك لەسیاسییەكان و چاودێران دەڵێن سەدا سەدی عێراق لەژێر هەژموونی ئێراندایەو میلیشیات كۆنترۆڵی كردووە. هاوڵاتى: پێتانوایە لە 2007 كە دوا وادە بوو بۆ جێبەجێكردنی ماددەی 140 تا ئێستا كە چەندین كابینەی حكومەتی عێراق گۆڕا كورد وەك پێویست فشاری بۆ جێبەجێكردنی ماددەی 140ی دەستور نەكردووە؟ رێبوار تاڵەبانی: ئەوكاتەی نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی عێراق بووە، دواتر حەیدەر عەبادی زۆر باسكراوەو گففتوگۆیان لەگەڵ دەكرا كەئەو ماددەیە جێبەجێ بكرێت، تەنانەت شكاتمان كرد لەمەحكەمەی فیدراڵی بۆ جێبەجێكردنی ماددەی 140ی دەستور، بەڵام روون بوو كە ئەوان ئیشەكەیان بۆ ناچێتە سەرو نایانەوێت بیكەن یان بڕیاریان بەدەست نەبوو. ئەو كاتەی مام جەلال سەرۆك كۆماری عێراق بوو پێشنیاری تەسبیتی حدودی دایە حكومەت و پەرلەمان ئەویش نەچووە رێیەوە، لەكاتێكدا كە سەرۆك كۆمار پارێزەری دەستورە مەفروزە هەر پێشنیازو پرۆژەیەكی هەبێت یەكسەر جێبەجێ بكرێت. ناوچە كوردستانییەكان ئێستا میلیشیاتی حەشدی شەعبی كۆنترۆڵیان كردووە بەعێراق دەڵێت بكشێتەوە، بەڵام نە لەموسڵ نە لەكەركوك و نە لەخانەقین نە لەدوزخورماتوو ئامادەنییە حەشد بكشێتەوە، واتا لەگەڵ حكومەتی عێراق گفتوگۆش بكەیت هیچ ئەنجامێكت دەستناكەوێت، میلیشیات دەسەڵاتی هەیە، میلیشیاتیش گوێڕایەڵی ئێرانن چیان پێ بوترێت هەر ئەوە دەكەن. هاوڵاتى: پێتانوایە لەگەڵ حكومەتەكەی ئیبراهیم رەئیسی كەمحافزكارن كارئاسانیتان بۆ بكەن بۆ جێبەجێكردنی ماددەی 140؟ رێبوار تاڵەبانی: ئێمە پێشنیارمان كردووە كەوەفدێكی حكومەتی هەرێم بچێتە تاران لەگەڵ ئێران بكەوێتە گفتوگۆ پێیان بڵێن ناوچە دابڕێندراوەكانی كوردستان میلیشیاتی تێدایەو پێشمەرگەی لێ نییە، كورد پۆستەكانی لێ وەرگیراوەتەوە، ئێمەی كورد دراوسێیەكی خراپ نیین بۆ ئێران، ئێرانیش لە 1991 باوەشی بۆ كورد كردەوە، بۆیە پێموایە ئەو پێشنیارە لەجێگەی خۆیدایە، ئیشم راوێژكارییە، حكومەتی هەرێم خۆی دەتوانێت بڕیار لەسەر ئەو پێشنیارە بدات. هاوڵاتى: محەمەد حەلبوسی، سەرۆكی پەرلەمانی عێراق قسەی لەسەر ئەوە كرد داواكاری بۆ هەمواری دەستور هەیە، تاچەند مەترسی دروستدەكات لەسەر ماددەی 140ی دەستور؟ رێبوار تاڵەبانی: نازانین كە بەتەواوی خوێندنەوە بۆ ئەو داواكارییە بكەین، ئەگەر بەئاراستەی ئەوە بێت و بیانەوێت ماددەی 140 لەبار بەرن و ماددەكانی تایبەت بەكورد پێشێل بكەن ئەوە بەهیچ شێوەیەك سەركردایەتی سیاسی كورد قبوڵی ناكات، چونكە سێ پارێزگا دەتوانێت رەخنە بگرێت و هەمواركردنەوەی دەستور تێكبدات، بەڵام ئەگەر بەئاراستەی باشتركردنی دۆخی كوردو بەرجەستەكردنی مافەكانی گەلی كورد بێت ئەوە شتێكی باشە. هاوڵاتى: خەڵكی ناوچە دابڕێندراوەكان گلەیی و رەخنەی توندیان لەسەركردایەتی سیاسی كورد هەیە كەكورد هیچ رۆڵێكی نیە لەو ناوچانەداو كورد لەنەهامەتیدا دەژی؟ رێبوار تاڵەبانی: خەڵك و هاووڵاتیانی ناوچە دابڕێندراوەكانی كوردستان حەقی خۆیانە گلەیی و رەخنەیان هەبێت، ئەسڵەن تەحەمولێكی زۆر باشیان هەبووە لەبەرانبەر نەبوونی یەكڕیزی سەركردایەتی سیاسی كورد بەتایبەت پارتی و یەكێتی، چونكە خەڵك لەنەهامەتیدا دەژی و لەژێر هەیمەنەی حەشدی شەعبیدان، بۆیە چارەسەركردنی دۆخی ناوچە كێشەلەسەرەكان بەتایبەت پرسی ماددەی 140ی دەستوری عێراق پێویستی بەیەكڕیزی و یەك گوتاری نێوان لایەنە سیاسییەكان بەتایبەت پارتی و یەكێتی هەیە كە یەكهەڵوێست و یەكدەنگ بن بۆ چارەسەركردنی دۆخی كەركوك و ناوچەكانی دیكەش دەتوانن پێكەوە هەنگاو بۆ چارەسەركردنی بنێن، چونكە خەڵك لەدوای رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرەوە لەناڕەحەتیدا دەژی بەهۆی بوونی میلیشیات لەو ناوچانەدا، هەزاران كورد لەو ناوچانە ئاوارە بوون، بۆ چارەسەركردنی ئەو دۆخە بەیەكڕیزی دەتوانین بگەینە ئەنجام.
شاناز حەسەن كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق ئەوەی دووپاتكردووەتەوە كە هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمان لە 10ی تشرینی یەكەمی ئەمساڵ لەكاتی خۆیدا بەڕێوەدەچێت، لایەنە سیاسییەكان و كاندیدەكانیان هەفتەی ئایندە بەچڕی دەستدەكەن بە بانگەشە. پاشگەزبوونەوەی موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدرو چەند لایەنێكی دیكە بۆ بەشداریكردن لەهەڵبژاردنەكانی مانگی تشریندا گەرموگوڕی دایەوە بەهەڵبژاردنەكان و لەئێستاوە تا هەفتەی ئایندە لایەن و كاندیدەكان دەكەونە پۆستەر هەڵواسین و ریكلام و بانگەشەكانیان. بەپێی یاسای نوێی هەڵبژاردن، عێراق دابەشكراوە بەسەر 81 بازنەداو هەر بازنەیەك چەند كاندیدێك لەخۆی دەگرێت و كێبڕكێ لەسەر 329 كورسی پەرلەمانی عێراق ئەنجامدەدرێت. بێجگە لەیەكێتی و گۆڕان كە هاوپەیمانێتیان ئەنجامداوە، لایەنەكانی دیكەی كوردستان بەجیا بەشداری پرۆسەكە دەكەن و چەندین كەسی دیكە بەسەربەخۆ لەپارێزگاكانی سلێمانی و هەولێرو دهۆك و كەركوك خۆیان كاندید كردووە. هەرچەندە كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان لەو رۆژەی كاندیدەكانی هەڵبژاردنەكانی پەسەند كرد، ئەوەی ئاشكرا كرد كە لەمڕۆوە دەتوانن دەست بە بانگەشەكانیان بكەن، بەڵام پاش تێپەڕبوونی زیاتر لەمانگێك هێشتا بانگەشەكان دەستیان پێنەكردووە. وتەبێژی پارتی لەسلێمانی و هەڵەبجە ئاماژە بۆ ئەوە دەكات سستی پرۆسەی بانگەشەی هەڵبژاردنەكان پەیوەندی بە تێگەیشتنی دەنگدەرەوە هەیە بۆ ململانێ حزبییەكان. فارس نەوروڵی، وتەبێژی پارتی لەسلێمانی و هەڵەبجە، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» دەكرێت بڵێین هەڵبژاردن دوای هەڵبژاردن واتە لەنێوان دوو هەڵبژاردندا شێوازو حەماسیەتی بانگەشە گۆڕانكاری بەسەردا دێت لەكوردستان». هەروەها وتیشی:» ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ هۆشیاری دەنگدەر كە زیاتر دەست و پەنجەی لەتەك پرۆسەی دیموكراتیدا نەرم دەكات، زیاتر تێگەیشتنی دەبێت بۆ سروشتی ململانێیی حزبی قۆناغ بەقۆناغ مەدەنیانەتر بانگەشە دەكرێت». وتەبێژی پارتی لەسلێمانی پێشی وابوو ئەمەی ئێستا هەیە لەشێوازی بەڕێوەچوونێكی هێمنانەی بانگەشەیە. هەروەها ئەندامی لیژنەی باڵای هەماهەنگی هاوپەیمانی كوردستان (یەكێتی و گۆڕان) پێیوابوو درێژترین وادەی بانگەشە وایكردووە بانگەشەكان بەخاوی بەڕێوەبچێت. یاسین حەمەعەلی، سەرپەرشتیاری ژووری هەڵبژاردنی گۆڕان و ئەندامی لیژنەی باڵای هەماهەنگی هاوپەیمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بە وت:» ئەم سیستمە نوێیەی هەڵبژاردن جیاوازی زۆری هەیە لەچاو پێشترداو بانگەشەی هەڵبژاردنیش ئەم جارە جیاوازە لەجارەكانی پێشتر، لەسەرجەم هەڵبژاردنەكانی پێشوو درێژترین وادەی بانگەشەیە كە لەهەڵبژاردنەكانی پێشتر لەمانگێك تێپەڕی نەكردووە». بەپێی یاسا نوێیەكەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، پاش راستاندن و ئەنجامدانی تیروپشك بۆ كاندیدەكان لەلایەن كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانەوە، راستەوخۆ هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن دەستی پێكردووەو كاندید سەربەست بووە لەوەی بانگەشە بكات. یاسین وتیشی:» دیارە ئەو وادەیەش زۆر دورو درێژەو نزیكەی سێ مانگە، بۆیە ئەمە هۆكاری سەرەكی ساردوسڕی بانگەشەی هەڵبژاردنەكانە تائێستا». «ئێمە وەكو هاوپەیمانی كوردستان (یەكێتی، گۆڕان) لەچەند هەفتەی داهاتوو سەرجەم ئامادەكارییەكانمان تەواو دەكەین، بەفەرمی رۆژێك دیاری دەكەین وەكو دەستپێك بۆ هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنی هاوپەیمانی كوردستان»، ئەندامە باڵاكەی لیژنەی هاوبەشی هاوپەیمانی كوردستان وای وت. هەندێك لایەنیش هۆكاری سستی بانگەشەی هەڵبژاردنەكان دەگێڕنەوە بۆ كێشە زۆرو یەك لەدوای یەكەكانی عێراق و هەرێمی كوردستان. شوان رابەر، ئەندامی ئەنجومەنی باڵای كۆمەڵی دادگەری كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» لەبەرئەوەی هەڵبژاردنی ئەمجارە، نادیارەو كێشەی زۆری تێدایە، چونكە لەلایەن 25 حزب و كوتلە سەحبی هەڵبژاردنەكانیان كردووە و لەلایەكی دیكەوە، هەڵبژاردنەكە ئاڵۆزە، بەگشتیش خەڵك لەهەڵبژاردن و گۆڕانكاری بێتاقەتە». لەبارەی كۆمەڵی دادگەریشەوە، شوان رابەر ئەوەی خستەڕوو وەك حزبەكەیان بەگەرمی بەشداری هەڵبژاردنەكان دەكەن، وتیشی:» كاندیدی بەهێزمان هەیەو لەلایەن لیژنەی باڵای هەڵبژاردنەكانەوە، قۆناغ بەقۆناغ پلانی دیاریكراوی هەیەو چەندین كۆبوونەوە لەگەڵ كاندیدەكان كراوەو بڕیایش دراوە لەداهاتوودا بەمیكانیزمێكی سەركەوتوو هەڵمەتی بانگەشەكان چڕبكەینەوە». هاوكات كارگێڕی ئەنجومەنی جێبەجێكردنی یەكگرتوو پێیوابوو لەهەفتەی ئایندەوە پاش دڵنیابوونەوە لەئەنجامدانی هەڵبژاردن بانگەشەكان بەچڕی دەستپێدەكات. مستەفا عەبدوڵا، كارگێڕی ئەنجومەنی جێبەجێكردنی یەكگرتوو، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»ئێمە وەكو لیست بەشدارنین و تەنیا وەك كاندیدو كارەكتەرێكی كارای كوردستان لەسەر ئاستی سەركردایەتی لەبازنەكان خۆیان پاڵاوتووە وەكو سەربەخۆو هەریەكەیان بانگەشە بۆ خۆیان دەكەن و ئێمەش هەرچەندی پێویستیان بێت هاوكاریان دەبین لەپرۆسەی بانگەشەدا». هەروەها جەختی لەوەشكردەوە خاویی پرۆسەی بانگەشەی هەڵبژاردنی پەیوەندی بەپرسی دواخستنەكەیەوە هەبووە كە لایەنە سیاسییەكان و كاندیدەكانی تووشی دڵەڕاوكێ كردبوو، لەگەڵ ئەوەشدا ناشاردرێتەوە كە نائومێدییەك لەناو خەڵكدا دروست بووبوو، وتیشی:» لەچەند رۆژی داهاتوودا بەچڕی بانگەشەكانیان دەستپێدەكات و لەهەموو بازنەكان كاری خۆیان دەكەن وەك هەمان هەڵبژاردنەكانی پێشوو».
هاوڵاتى وەزیری تەندروستی هەرێمی کوردستان رایگەیاند:" لە سەرەتای مانگی ئازاری ئەمساڵەوە تاوەکو ئێستا نزیک لە ملیۆنێک و 200 هەزار ڤاکسین گەیشتووەتە هەرێمی کوردستان، تاوەکو ئێستاش نزیکەی 700 هەزار ژەمە ڤاکسین بە هاووڵاتیان دراوە". ئەمڕۆ چوارشەممە 01-09-2021، د.ئالان حەمەسەعید، وەزیری پەروەردەی هەرێمی کوردستان لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا سوپاسی هاوئاهەنگی و کارئاسانییەکانی وەزارەتی تەندروستی و خودی وەزیری تەندروستی بۆ کردنەوەی ئەو سەنتەرانە تایبەت بە مامۆستایان. ئالان حەمەسەعید دەڵێت کردنەوەی ئەو سەنتەرانە "بە مەبەستی بەدیهێنانی سەقامگیرییەک بۆ پرۆسەی خوێندنی ساڵی 2021-2022". بە وتەی وەزیری پەروەردە، بەپێی ئەو ئەنجامانەی لە یەکەم هەنگاو کە لە پارێزگای دهۆکەوە نراوە، "دەبینین زۆرترین وەرگرتنی رێژەی ڤاکسینی مامۆستایان لە پارێزگای دهۆکە، کە ئەمەش دەرئەنجامی ئەو هاوئاهەنگییەیە هەروەها کردنەوەی سەنتەرێک بۆ ئەوەی بەشێوەیەکی هەمیشەیی و بەردەوام رۆژانە بتوانن ڤاکسین بۆ مامۆستایان دابین بکات، مایەی ئەوەبووە کە زۆرترین مامۆستایان لە پارێزگای دهۆک لەو رێژانەی کە ڤاکسینیان وەرگرتووە لە چوارچێوەی پارێزگای دهۆکن". ئالان حەمەسەعید وتیشی: "لە پارێزگای سلێمانیش لە ئامادە سازین بۆ ئەوەی لەو پارێزگایەش ئەو هەنگاوە بنرێت، مەبەستەکە ئەوەیە کە کارئاسانی بکرێت بۆ ئەوەی زۆرترین ژمارەی مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناو وەزارەتی پەروەردە بتوانن لەگەڵ دەستپێکی ساڵی نوێی خوێندن و لەنێو ساڵی نوێی خوێندنیشدا ڤاکسین وەربگرن". هەر لە کۆنگرە رۆژنامەوانییەکەدا دکتۆر سامان بەرزنجی، وەزیری تەندروستیی هەرێمی کوردستان داوای لە مامۆستایان کرد ئەوانەی تاوەکو ئێستا خۆیان لە سیستەمی ئەلیکترۆنی تۆمار نەکردووە "خۆیان تۆمار بکەن و دەستبەجێ بەبێ نۆرە لە هەموو شوێنەکان ئەولەویەت بۆ مامۆستایانی بەڕێزە دەتوانن ڤاکسین وەربگرن". بە وتەی سامان بەرزنجی، بەپێی ئەو ئامارانەی لەبەردەستی وەزارەتەکەیانە، تاوەکو ئێستا "60 هەزار مامۆستا لە سیستەمی ئەلیکترۆنی خۆیان تۆمارکردووە، لەو ژمارەیە تاوەکو دوێنێ 21 هەزار مامۆستا ژەمی یەکەمی ڤاکسینیان وەرگرتووە، نزیکەی 17 هەزاریشیان هەردوو ژەمەکەیان وەرگرتووە". وەزیری تەندروستی ئاماژە بەوە دەدات ئێستا پێکوتەی دژە ڤایرۆسی کۆرۆنا هەرسێ جۆرەکەی بەردەستە، جۆری فایزەر و سینۆفارم و ئەسترازینکا، ئاماژە بەوەش دەدات : "لە سەرەتای مانگی ئازاری ئەمساڵەوە تاوەکو ئێستا نزیک لە ملیۆنێک و 200 هەزار ڤاکسین گەیشتووەتە هەرێمی کوردستان، تاوەکو ئێستاش نزیکەی 700 هەزار ژەم بە هاووڵاتیان دراوە، کە زیاتر لە 460 هەزاریان ژەمی یەکەمیان وەرگرتووە، نزیکەی 240 هەزار هاووڵاتیش هەردوو ژەمەکەی وەرگرتووە".
هاوڵاتى وەزارەتی دارایی و ئابوری حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند:" سبەینێ پێنجشەممە موچەی مانگی ئابی زۆرترین وەزارەت و دەستە دابەشدەكرێت". ئەمڕۆ چوارشەممە 1ی ئهیلوولی 2021، وەزارەتی دارایی و ئابوری حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند:" سبەینێ پێنجشەممە موچەی مانگی ئابی "وەزارەتی کاروباری کۆمەڵایەتی، خاوەن پێداویستی تایبەت، ئەنجومەنی دادوەری، وەزارەتی داد، وەزارەتی سامانە سروشتییەکان، وەزارەتی ئەوقاف و کاروباری ئایینی، وەزارەتی پلادانان، وەزارەتی پیشەسازی و بازرگانی، وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندن، دیوانی چاودێری دارایی، دەستەی مافی مرۆڤ، ناوچەکانی دەرەوەی هەرێم، دەستەی ژینگە، دەستەی وەبەرهێنان، دەستەی دەستپاکی، کۆمسیۆنی هەڵبژاردن، دەزگای مین، وەزارەتی خوێندنی باڵا"، بەبێ لێبڕین دابەش دەكرێت. 15ـی حوزەیرانی رابردوو، وەزارەتی دارایی عێراق رایگەیاند، مانگانە 200 ملیار دینار بۆ هەرێمی کوردستان دەنێرێت، ئەویش دوای وردبینیکردن لە داهاتە نانەوتییەکانی هەرێمی کوردستان.
هاوڵاتى وەزارەتی دەرەوەی هیندستان رایگەیاند:" وەک یەکەم هەنگاو بۆ دروستکردنی پەیوەندی دبلۆماسی نێوان خۆیان و تاڵیبان، باڵیۆزی هیندستان بۆ قەتەر لەگەڵ بەرپرسێکی باڵای تاڵیباندا کۆبووەتەوە وەزارەتی دەرەوەی هیندستان رایگەیاندووە، دیپاک میتال باڵیۆزی هیندستان لەگەڵ شێر محەمەد عەباس، بەڕێوەبەری ئۆفیسی تاڵیبان لە قەتەر کۆبووەتەوە و تاڵیبان داوای ئەو کۆبوونەوەیەی کردووە، ئەمەش یەکەم رێگایە بۆ نزیکبوونەوەی نێوانیان و یەکەم دانیشتنیانە لەدوای دەستبەسەرداگرتنی ئەفغانستان لەلایەن تاڵیبانەوە. تاڵیبان پەیوەندییەکی نزیکی لەگەڵ پاکستاندا هەیە، کە ئەوەش بۆ هیندستان لەبار نابێت، چونکە پاکستان و هیندستان رکابەرییان هەیە. وەزارەتی دەرەوەی هیندستانیش دەڵێت، باسیان لە پارێزراوی ئەو هاووڵاتییانەی هیندستان کردووە کە هێشتا لە ئەفغانستاندا ماون. ئەو باڵیۆزە ترس و نیگەرانییەکانی هیندستانی بە بەرپرسەکەی تاڵیبان گەیاندووە و باسی لەوەکردووە، نیگەرانن لەوەی چەکدارانی دژ بە هیندستان خاکی ئەفغانستان بەکاربهێنن بۆ هێرشکردنە سەر وڵاتەکە. ئەوەش لە کاتێکدایە، هیندستان بە بڕی زیاتر لە سێ ملیار دۆلار وەربەرهێنانی کردووە لە ئەفغانستان و پەیوەندییەکی نزیکی هەبوو لەگەڵ حکومەتەکەی ئەفغانستاندا، بەڵام دەستبەسەرداگرتنی ئەفغانستان لەلایەن تاڵیبانەوە، حکومەتی هیندستان رووبەڕووی رەخنە بووەوە لەسەر ئەوەی بۆچی کەناڵێکی پەیوەندی لەگەڵ تاڵیباندا نەکردووەتەوە. رۆژی 15ی ئابی 2021، چەکدارانی تاڵیبان پاش کۆنتڕۆڵکردنەوەی زیاتر لە 20 ویلایەتی ئەفغانستان، چوونە نێو کابوڵی پایتەختەوە و دوای چەند کاتژمێرێکیش، ئەشرەف غەنی سەرۆکی پێشووی ئەفغانستان، وڵاتی بەجێهشت و لەپەیامێکیشیدا رایگەیاند، "بەهۆی ئەوەی نەیویستووە خوێن بڕژێت، ئامادە نەبووە رووبەڕووی بزووتنەوەی تاڵیبان ببێتەوە".
هاوڵاتى ئەمڕۆ ئەنجوومەنی وەزیران كۆدەبێتەوە لەسەر پرسی بەرزبوونەوەی نرخی بەنزین، دابینکردنی نەوتی سپیی و بەرزبوونەوەی نرخی نان و سەموون. رۆژی چوارشەممە 01-09-2021 ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، کۆبوونەوەی هەفتانەی خۆی بە سەرۆکایەتیی مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەت و ئامادەبوونی قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکی حکومەت ئەنجام دەدات. بەپێی راگەیێندراوی حکومەت، لە کۆبوونەوەکەدا ئەم بابەتانەی خوارەوە باس دەکرێن: یەکەم: خستنەڕووی پوختەی دەرەنجامی سەردان و کۆبوونەوەکانی ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا بۆ هەرێمی کوردستان. هەروەها خستنەڕووی پوختەی دەرەنجامی بەشداریکردنی شاندی هەرێمی کوردستان لە دوا گەڕی دیالۆگی ستراتیجیی نێوان کۆماری عێراق و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا کە لە رۆژانی 22 بۆ 28ی تەممووزی 2021 لە واشتنتن دی سی بەڕێوەچوو. دووەم: خستنەڕووی هەنگاوەکانی هەردوو وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان و دارایی و ئابووری و سەرۆکایەتیی دیوانی ئەنجوومەنی وەزیران بۆ جێبەجێکردنی بڕیاری ئەنجوومەنی وەزیران بۆ دابینکردنی نەوتی سپی بۆ هاووڵاتییان و کێشەی بەرزبوونەوەی نرخی بەنزین. سێیەم: خستنەڕووی دەرەنجامی کۆبوونەوەی وەزیرە پەیوەندیدارەکان و پارێزگار و سەرپەرشتیارانی ئیدارە سەربەخۆکان لە سەرۆکایەتیی دیوانی ئەنجوومەنی وەزیران لە 29-08-2021 سەبارەت بە چارەسەرکردنی کێشەی فڕن و نانەواخانەکان و گرانبوونی نرخی نان و سەموون و ئاسانکاری و پشتیوانیی وەزارەتە پەیوەندیدارەکان لەو بوارەدا. چوارەم: خستنەڕووی هەنگاوەکانی هەردوو وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار و کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو و سەرۆکایەتیی دیوانی ئەنجوومەنی وەزیران بۆ رووبەڕووبوونەوەی کێشەی دابینکردنی ئاوی پاک بۆ هاووڵاتییان.
سازدانی: ئارا ئیبراهیم ئەندامێكی سەركردایەتیی یەكێتی ئاماژە بەكۆبوونەوەی رووبەڕووی نێوان بافڵ تاڵەبانی و لاهور شێخ جەنگی دەدات بەئامادەبوونی وەفدی ئەمریكییەكان و دەشڵێت:» قۆناغی گرژییەكان لەنێوانیاندا تێپەڕێندراوەو ئێستا نیمچە ئاساییە». لەتیف نێروەیی، ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى دەشڵێت:» دەتوانین بڵێین ئەمانە هەنگاوی ئەرێنین، بەڵام ئەم كێشەیە كێشەیەكی ئاڵۆز بوو، پێویستی بە كاتی زیاتر هەیە، لەو دواكۆبوونەوەیەدا بڕیاریاندا كۆبوونەوەكان بەردەوام بێت، بڕیاردان بۆ بەردەوامی كۆبوونەوەكان جیاوازە لەوەی بڵێین كۆبوونەوەكان بە بنبەست گەیشت، واتا كردنەوەی دەرچەیەكە بۆ ئەوەی بەردەوام بن لەسەر كۆبوونەوەی رووبەڕوو راستەوخۆ پێكەوە، دەبێت ئێمە گەشبین بین». هاوڵاتى: هەوڵی نێوەندگیرییەكان زۆر بوون، لەكۆبوونەوەی رووبەڕووی لاهور شێخ جەنگی و بافڵ تاڵەبانی؟ لەتیف نێروەیی: سەبارەت بەدۆخی ناوخۆی یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەتوانین بڵێین چەند هەنگاوێك چووەتە پێشەوە لەهەنگاوی گرژییە هەمەجۆرەكانەوە ئەو قۆناغەی تێپەڕاندووە بۆ قۆناغی هێوركردنەوەی دۆخەكە، دواتر بۆ قۆناغی ئەنجامدانی دانوساندنی جۆراوجۆری ناڕاستەوخۆ واتا لەلایەن تەرەفی سێیەمەوە چ لەلایەن وڵاتانی ئیقلیمیی و نێودەوڵەتی دەكرا یان هەموو ئەو هەوڵانەی چەندین تێكۆشەری یەكێتی نیشتمانی كوردستان دۆستانی یەكێتی حزب و لایەنەكانی كوردستان یان پارچەكانی دیكەی كوردستان خۆشبەختانە دواجار گەیشتە قۆناغێكی دیكە، ئەویش كۆبوونەوەیەكی راستەوخۆو رووبەڕوو لەنێوان هەردوو هەڤاڵان بافڵ تاڵەبانی و لاهور شێخ جەنگی بەئامادەبوون و نێوەندگیری شاندێكی باڵای ئەمریكا دەتوانین بڵێین ئەمانە هەنگاوی ئەرێنین، بەڵام ئەم كێشەیە كێشەیەكی ئاڵۆز بوو پێویستی بەكاتی زیاتر هەیە، لەو دواكۆبوونەوەیەدا بڕیاریاندا كۆبوونەوەكان بەردەوام بێت، بڕیاردان بۆ بەردەوامی كۆبوونەوەكان جیاوازە لەوەی بڵێین كۆبوونەوەكان بە بنبەست گەیشت، واتا كردنەوەی دەرچەیەكە بۆ ئەوەی بەردەوام بن لەسەر كۆبوونەوەی رووبەڕوو راستەوخۆ پێكەوە، دەبێت ئێمە گەشبین بین متمانەمان بەهەڤاڵانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان هەبێت كە ئەو قۆناغە تێبپەڕێنن و بگەنە قۆناغی لێكتێگەیشتن، دواتر رێككەوتننامەیەكی لێ بكەوێتەوە. هاوڵاتى: بەڵام باس لەوەشكرا لە رۆژئاڤای كوردستانەوە هەریەك لە ساڵح موسلیم و مەزڵوم كوبانێ ئامادەبوون تێیدا؟ لەتیف نێروەیی: باسی ئەوە ناكەم وەفدێك لە رۆژئاوای كوردستانەوە هاتووە یان نا، بەڵام ئێمە دەبێت سوپاسی هەموو هێزو لایەنە سیاسییەكان بكەین چ ئەوانەی لەناوخۆدا بوون چ ئەوانەی لەپارچەكانی دیكەوە هاتوون و پەرۆشی ئەوەبوون كە دەورێك ببینن بۆ چارەسەركردنی كێشە ناوخۆییەكانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان، هەر هێزێك بێت و هەر وڵاتێك بێت ئێمە سوپاسیان دەكەین. هاوڵاتى: ئێران و ئەمریكا دەیانەوێت كێشەكانی یەكێتی بەزوویی چارەسەر بكرێت و فشارەكانیشیان بەردەوامە بەتایبەت كە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لەبەردەم هێزو لایەنەكاندا هەیەو دەیانەوێت ئەو پرۆسەیەش سەركەوتوو بێت؟ لەتیف نێروەیی: بێگومان كە وتم وڵاتانی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی دوو وڵات لەوانە كۆماری ئیسلامی ئێران وەكو وڵاتێكی ئیقلیمی و ئەوی دیكەش ئەمریكایە كە وڵاتێكی زلهێزی جیهانییە، ئەمانە هەم دۆستی هەرێمی كوردستانن، هەم دۆستی یەكێتی نیشتمانی كوردستانن و بناغەكەی بۆ سەردەمی هەڤاڵ مام جەلال دەگەڕێتەوە كە پەیوەندییەكی هاوسەنگ و تەندروست لەسەر بنەمای هاوبەش بنیادنراوە، ئەم دوو وڵاتە عێراق و هەرێمی كوردستانیان بەلاوە گرنگەو لەناو هەرێمیشدا یەكێتی بەلای ئەوانەوە گرنگە كە بەشدارە لەحكومەتی هەرێم و لەهەمانكاتدا لەبەغداش لەهەرەمی سەرەوەی حكومڕانییە كە سەرۆك كۆمار بەبەردەوامی لەپشكی كورد بووەو لەناو كوردیشدا لەپشكی یەكێتی بووە. یەكێتی حزبێكی سۆسیال دیموكراتەو گرنگی بەئازادیی رادەربڕین و ئازادی رۆژنامەوانی و پرسی مافی ژنان و مرۆڤ دەدات و دەورێكی كاریگەری هەبووە لەگەڵ هاوپەیمانان دژ بەتیرۆریستان، هیوادارین یەكێتی خۆی لەئاستی ئەو گرنگیپێدانانە بێت كە لەسەر ئاستی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی بە یەكێتی دەدرێت كە هەموومان بچینە ژێر باری ئەو بەرپرسیارێتییەی لەسەر شانی ئێمەیە تا بتوانین ئەم دۆخە تێپەڕێنین. هاوڵاتى: هەوڵەكانی هەریەك لە مەحمود سەنگاوی و حامید حاجی غالی و عەدنان حەمەی مینا بۆ نێوەندگیری بەچی گەیشتووە؟ لەتیف نێروەیی: ئەو سێ هەڤاڵە سێ تێكۆشەری دێرینن و خاوەن ئەزمونن، بێگومان خەباتێكی زۆریان كردووە لەپێناو یەكێتی، بۆیە پەرۆشی ئەم دۆخەی یەكێتی بوون، بێگومان هەوڵەكانی ئەوان و كۆمەڵێك هەڤاڵانی دیكەی یەكێتی كە هەوڵەكانی ئەو دۆستانە بووە بەرهەمی هەموویانە كە كۆبوونەوەی رووبەڕوو ئەنجامدراوە، لەقۆناغێكی گرژی گەیشتووەتە قۆناغێكی نیمچە ئاسایی. هاوڵاتى: ئایا سەركردایەتی یەكێتی چاوەڕوانی ئەو نێوەندگیریانەیە كە ئەنجامدراون؟ گلەییەك هەیە كە 124 ئەندامی سەركردایەتی بێدەنگن لەسەر ئەم دۆخە؟ لەتیف نێروەیی: سەركردایەتی یەكێتی بێدەنگ نییەو ئەم جۆرە كێشانە، كە پێی دەڵێن كێشەی ئاڵۆز واتا دانوساندنەكانیش ئاڵۆزن، ئەم جۆرە دانوساندنانە پێویستی بەوەیە كە قسەی لەسەرنەكرێت لەمیدیاكانەوە، تەنانەت شاندەكانیش نابێت زانیاری كۆبوونەوەكان ببەنە دەرەوە، چونكە جاری وایە لەسەر لێدوانێك دوور نیە كۆی پرۆسەكە پەكی بكەوێت، چونكە تا رادەیەك دۆخەكە هەستیارە. بەگشتی سەركردایەتی یەكێتی تەحەفوز دەكەن لە لێدوان و قسەكردن، ئەوانیش بەبەردەوامی بەشێكی زۆریان لەهەوڵدان، بەڵام دواجار دەبێت ئەم دوو هەڤاڵە بگەنە نیمچە لێك تێگەیشتنێك ئەوجا سەركردایەتی دەتوانێت كۆبوونەوە بكات و بڕیاری تەندروست بدات، چونكە لەوانەیە بەدەر لەوە كۆبوونەوەی سەركردایەتی ئامانجی خۆی نەپێكێت. بێدەنگبوونی سەركردایەتی جۆرێك بوو لەبەرپرسیارێتی و دۆخەكە وای دەخواست، لەم دۆخەدا هەر كۆبوونەوەیەكی بەپەلە بكرایە، بەرەئی شەخسی خۆم ئەنجامێكی ئەرێنی لێ نەدەكەوتەوە كە لەئاست ئەو بەرپرسیارێتییەدا بێت كە لەسەر شانی سەركردایەتیدا بووە. هاوڵاتى: واتا دەتوانین بڵێین قۆناغی گرژی زۆر لەنێوان لاهور شێخ جەنگی و بافڵ تاڵەبانی تێپەڕێندراوەو بەرەو قۆناغی چارەسەر هەنگاو دەنێن؟ لەتیف نێروەیی: قۆناغی گرژی میدیایمان تێپەڕاند كە هەندێ گرژی دیكەی بەدوای خۆیدا هێنابوو، قۆناغی ئەوەشمان تێپەڕاند كۆبوونەوەی ناڕاستەوخۆ بكرێت لەڕێگەی تەرەفی سێیەم، گەیشتوونەتە قۆناغی كۆبوونەوەی رووبەڕوو، ئەمەش پێویستی بەكات هەیە و دەبێت گەشبین بین كە بگاتە ئەوەی هەواڵێك هەبێت كە دڵمان پێی خۆش بێت.
هاوڵاتى سەرۆکى حكومەتی عێراق رایگەیاند:" عێراق دهبێت دهسهڵاتی بهسهر ئاسایش و سهروهری و ئابوورییهكهیدا ههبێت، لهههر بارودۆخێكیشدا بێت، نابێت لهلایهن وڵاتی ترهوه فهرمانڕهوایی بكرێت". مستەفا كازمی سەرۆکى حكومەتی عێراق لەمیانى کۆبوونەوەى ئەنجومەنى وەزیران رایگەیاند، سهركهوتنی بهستنی كۆنگرهكه لهئاستی ناوخۆیی و ناوچهیی و نێودهوڵهتی دهنگدانهوهی گهورهی ههبووه، ئامانجمان تهنها گرنگیدانه بهبهرژوهندییهكانی عێراق ، ئهمهش بهمانای ئهوه نییه بهرژهندییهكانمان لهسهر حسابی وڵاتانی عهرهبی و ناوچهیی بێت، بهڵكو بهگوێرهی بهرژهوهندییه هاوبهشهكان بێت. ئاماژەى بەوەشکردوە، پێویسته عێراق بهشێوهیهك بگهڕێتهوه كه شایستهی ناو و مێژووه گهورهكهی بێت، سووریشین لهسهر ئهوهی كه دهبێت عێراق دوور لهههر دهستێوهردانێك، دهسهڵاتی بهسهر ئاسایش و سهروهری و ئابوورییهكهیدا ههبێت، لهههر بارودۆخێكیشدا بێت، نابێت عیراق لهلایهن وڵاتی ترهوه فهرمانڕهوایی بكرێت. کازمى جەختیکردەوە کە نابێت عێراق لهدهوروبهره ههرێمی و نێودهوڵهتییهكهی داببڕێنرێت، ئهوهش ئهو پرسانهیه كه كاری لهسهر دهكهین و دهمانهوێت ئهو پهیوهندییه هاوكارییانه بههێز بكهین كه لهسهر پرهنسیپی رێزگرتنی سهروهری دوو لایهنه بنیاتنراون. سەرۆک وەزیران ئەوەشى خستەڕوو کە نامۆ نییه ئهگهر كێبڕكێ لهنێوان لایهنه سیاسییه جیاوازهكاندا ههبێت، بهڵام شهرم و نامۆیه كه ئهم كێبڕكێییه ببێته مایهی لێدان لهعیراق و گهلهكهی. هاوکات کازمی وتیشى" سهركهوتنی گهورهمان لهم دۆسیهدا بهدهستهێناوه، سهرهڕای دهستێوهردانه سیاسییهكان، لهكارنامهمان له حكومهتدا دۆسیهی خزمهتگوزاری پشكی گرنگی بهردهكهوێت، ئهوهی بهڵێنمان دابوو جێبهجێی بكهین، جێبهجێی دهكهین". كازمی ئاماژهی بهوهشدا، تهنها چهند ههفتهیهكی كهممان لهبهردهم بهڕێوهچوونی ههڵبژاردنهكاندا ماوهو ههموو ئامادهكارییهك بۆ ئهنجامدانی ههڵبژاردنی پێشوهخته كراوه، خوازیاری ئهوهین هاووڵاتیان بهشداری فراوان و كاریگهرییان ههبێت، هانی هاووڵاتیان ئهدهین بهشداری لهههڵبژاردنهكاندا بكهن.
هاوڵاتى وەزارەتی تەندروستیی هەرێمی کوردستان رایگەیاند:" 1573 تووشبووی دیکە تۆمارکراون و 16 تووشبووی دیکەش گیانیان لەدەستداوە". بەپێی راگەیێندراوی رۆژانەی وەزارەتی تەندروستی، 12 هەزار و 67 پشکنینی تایبەت بە ڤایرۆسی کۆرۆنا کراون، ئەنجامی پشکنینی 1573 کەسیان پۆزەتیڤ بووە، زۆرترین تووشبوو لە سنووری پارێزگای سلێمانی بووە و کەمترینیش لە هەڵەبجە. ئەو 16 تووشبووەی گیانیان لەدەستداوە، شەشیان لە دهۆک، شەشیان لە سلێمانی و چواریان دیکەشیان لە دهۆک بوون، لە هەڵەبجەش هیچ تووشبوویەکی کۆرۆنا گیانی لەدەستنەداوە. تاوەکو ئێستا لە هەرێمی کوردستان دوو ملیۆن و 851 هەزار و 73 پشکنینی تایبەت بە ڤایرۆسی کۆرۆنا کراون، ئەنجامی پشکنینی 293 هەزار و 622 کەسیان پۆزەتیڤ بوون، 250 هەزار و 329 تووشبوویان چاکبوونەتەوە و پێنج هەزار و 394 تووشبووش گیانیان لەدەستداوە، 37 هەزار و 899 تووشبووش لەژێر چارەسەردان.
هاوڵاتى ئەندامێکی پەرلەمانی کوردستان، لە فراکسیۆنی یەکگرتوو رایگەیاند:"بڕوا بکەن زۆرینەی زۆری میللەت هەردوکتانی جێهێشتوە وچاوەڕوانی ویستی خودا وفریاد ڕەسێکە بۆدەرباز بوون لەم دۆزەخەی خوڵاندووتانە". ئەمرۆ 31ی ئابی 2021، ئەبوبەکر هەڵەدنی ئەندامێکی پەرلەمانی کوردستان، لە فراکسیۆنی یەکگرتوو لە ئەژماری خۆی نوسیویەتی، "پارتی و یەکێتی لەسەرەوە سەرکردەکانیان مام و برازان، لەسەر کێکی دەسەڵات موو بە بەینیانا ناچێت و قاقا دەگۆڕنەوە، کەچی داماوەکانی خوارەوە کەسەپانی پوشێش نین شەڕە جنێوی خیانەت لەسەر31ئاب و16 ئۆکتۆبەر دەگۆڕنەوە". ئەو دەشڵێت، "بڕوا بکەن زۆرینەی زۆری میللەت هەردوکتانی جێهێشتوە وچاوەڕوانی ویستی خودا وفریاد ڕەسێکە بۆدەرباز بوون لەم دۆزەخەی خوڵاندووتانە، ڕۆژێ قەیرانی (نەوت) وئێستاش (نان)، لە خزمەتگوزاری (ئاوەدانی)ەوە ئێستا (ئاو)ی خواردنەوەیشی بەزەحمەت دەستدەکەوێ". دەقی نوسینەکەی ئەبوبەکر هەڵەدنی پارتی ویەکێتی لەسەرەوە سەرکردەکانیان مام وبرازان، لەسەرکێکی دەسەڵات موو بە بەینیانا ناچێت وقاقا دەگۆڕنەوە،،، کەچی داماوەکانی خوارەوە کەسەپانی پوشێش نین شەڕە جنێوی خیانەت لەسەر٣١ئاب و١٦ ئۆ کتۆبەر دەگۆڕنەوە. بڕوا بکەن زۆرینەی زۆری میللەت هەردوکتانی جێهێشتوە وچاوەڕوانی ویستی خودا وفریاد ڕەسێکە بۆدەرباز بوون لەم دۆزەخەی خوڵاندووتانە.... ڕۆژێ قەیرانی (نەوت) وئێستاش (نان)،،لە خزمەتگوزاری (ئاوەدانی)ەوە ئێستا (ئاو)ی خواردنەوەیشی بەزەحمەت دەستدەکەوێ.. ئەبو بەکر هەڵەدنی ٣١ ی ئابی ، ٢٠٢١
هاوڵاتى پلانی خۆیان وهك وهزارهت ئاراستهی ئهنجومهنی وهزیران كردوه، كه خۆی دهبینێتهوه له ژمارهیهك پڕۆژهی گرنگ له سهرتاسهری ههرێمی كوردستان، لهگهڵ پلانی جێبهجێكردنی ههڵمهتی چاككردنهوهی خێرای رێگاوبانهكان، ئومێدیشی خواست لهئایندهیهكی نزیكدا رهزامهندی لهسهر بدرێت و دهست به جێبهجێكردنی بكهن". ئهمڕۆ سێشهممه، بهگوێرهی راگهیهندراوێكی وهزارهتی پلاندانان و نیشتهجێكردن، دانا عهبدولكهریم، وهزیری ئاوهدانكردنهوهو نیشتهجێكردن لهمیانی بهسهركردنهوهی پڕۆژهكانی وهزارهت له سنوری پارێزگای ههولێر و ئیدارهی سهربهخۆی قهزای سۆران، سهردانی قائیمقامیهتی سۆرانی كردو لهلایهن قائیمقام و پهرلهمانتار و ژمارهیهك له بهرپرسانی حكومی سنورهكهوه پێشوازی كران. له كۆبونهوهیهكیشدا، وهزیری ئاوهدانكردنهوه نیشتهجێكردن تیشكی خستهسهر ئامانجی سهردانهكهیان و ئاماژهی بهوهكرد، وێڕای بهسهركردنهوهی ئهو پڕۆژانهی كاریان تێدا دهكرێت، لهگهڵ كردنهوهی بهڕێوهبهرایهتی چاككردن و پاراستنی رێگاوبانی ئیدارهی سهربهخۆی قهزای سۆران، هاتوین له نزیكهوه گوێ له داواكاری و پێشنیارهكانتان بگرین و وتیشی، "وهك وهزارهتی ئاوهدانكردنهوه ئهوهی له تواناماندا بێت و لهبهردهستدا بێت بۆتان جێبهجێ دهكهین و درێغی ناكهین".
هاوڵاتى کۆمیتەی پەیوەندیەکانی دەرەوەی کەجەکە رایگەیاند:" بۆ رایگشتی رونی دەکەنەوە کە ئەو تۆمەتبارکردنە هیچ بنەمایەکی نیە و "شێوەی تەقینەوەکە ئاماژە بەوە دەکات کە هێرشەکە لەلایەن دەوڵەتی تورکەوە ئەنجام دراوە". ئەمڕۆ کۆمیتەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی کۆما جڤاکێن کوردستان- کەجەکە، لەسەر هێرشەکەی شەوی ڕابردوو بۆسەر کامپی ئێزیان لە زاخۆ و هەڵویستی پەدەکە لەوبارەوە ڕاگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە. لە ڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە: شەوی ٣٠ی ئەم مانگە، له كامپی قادیای سهر به شارۆچکەی زاخۆی ههرێمی فیدراڵی باشووری كوردستان تهقینهوهیهك ڕوویدا كه تیایدا دوو منداڵ گیانیان لهدهستدا و چهند هاوڵاتیی مهدهنیش بریندار بوون، ئهم كامپه شوێنی مانهوهی ژمارهیهكی زۆر له گهلی ئێزدیی شهنگاله كه بەهۆی هێرش و کۆمەڵکوژیی داعشەوە تێدا پهنابهر بوون، له خودای پهروهردگار داواكارین كه ڕۆحی گیانبهختكردووان به بهههشتی بهرین شاد بكات و شیفا بداته بریندارانی ئهم ڕووداوه و لێرهدا جارێكیتریش پشتیوانی خۆمان بۆ خهڵكی ئهم كامپه دهردهبڕین. لە بەردەوامی هاتووە: ههم گێڕانهوهكانی شایهتحاڵانی ڕووداوهكه و ههم چۆنیهتی و شێوازی هاتنهئاراوهی تهقینهوهكه ئاماژه به هێرشی دهوڵهتی داگیركهری تورك دهكهن، بهڵام بهبێ ئهوهی كه لێكۆڵینهوهیهكی تێر و تهسهل لهسهر ڕووداوهكه كرابێت، ههندێك له بهرپرسه ههرێمییهكانی پەدەکە و بهڕێوهبهرایهتی سهربه پەدەکە له كامپهكه ههوڵێكی گێرهشێوێنیانهیان دهستپێكردووه بۆ ئهوهی ئۆباڵی ئهم تهقینهوهیه بخهنه ئهستۆی پەکەکە، ئامانجی ئهمجۆره بۆچوون و گێرشێوێنیەکانی بهرپرسانی پەدەکە ئهوهیه كه وانیشان بدهن ئهم ڕووداوه له ئهنجامی هێرشه بهردەوامهكانی دهوڵهتی تورك نههاتۆته ئاراوه و بهم ههڵوێست و ڕهفتارهی خۆیان پاكانه بۆ هێرشه جینوسایدییەکانی دهوڵهتی داگیركهری تورك بۆسهر گهلهكهمان دهكهن، ههر وهكو ئاگادارن دهوڵهتی فاشیستی تورك له ڕۆژانی ١٦ و ١٧ی ئەم مانگە، له ناوهڕاستی بازاڕی شهنگال و له نەخۆشخانەی شهنگال كومهڵكوژیی ئهنجامدا، پەدەکە له بهرامبهر ئهم كۆمهڵكوژییانه بێدهنگی ههڵبژارد، بهڵام سهبارهت به ڕووداوهكهی كامپی قادیا، هێشتا نهچوونهته شوێنی ڕووداوهكه، بزوتنهوهكهمان تۆمهتبار دهكهن، ئێمه ئهم ههڵوێستهی پەدەکە شهرمهزار دهكهین و لهو بڕوایه داین كه ئهمه ڕووداوێكی پلان بۆداڕێژراوه. هەروەها هاتووە: لهلایهكی دیكهوه، ئهنجامدانی هێرشهكهی سهر كامپی قادیا پاش لوتكهكهی بهغداد و سهردانهكهی سهرۆك كۆماری فهرهنسا و ههروهها ههوڵدانی ههندێك بهرپرسی پەدەکە بۆ تۆمهتباركردنی بهپهلهی بزوتنهوهكهمان ئهوه گومانە بههێزتر دهكات كه پێش ڕووداوهكه ئاگایان له پلانهكه ههبووه، بهم بۆنهیهوه داوا له گهلهكهمان دهكهین كه له بهرامبهر ئهم لێدوانه گێرشێوێنانهی پەدەکە ههڵوێست وهربگرن و ئهم بهرپرسانهی پەدەکە شهرمهزار بكهن. لە کۆتاییشدا هاتووە: ئێمه وهكو بزوتنهوهی ئازادیخوازی كوردستان، وەک ڕابردوو، له ئێستاشدا پشتیوانی له گهڕانهوهی گهلی ئێزیدی بۆسهر زێد و خاكی خۆیان و سەرلەنوێ ئاوادانكردنهوهی شهنگال دهكهین و ئامادهین ههموو دهرفهت و ئیمكانی خۆمان بۆ ئهم ئهركه بخهینه گهڕ، هێرشهكهی سهر كامپی قادیا ئهو ڕاستییهی ئاشكراكرد كه گهڕانهوهی گهلی شهنگال بۆسهر زێد و خاكی خۆیان و خۆبهڕێوهبهری و خۆپاراستنیان ئهركێكی بهپهلهیه، بهم بۆنهیهوه جارێكیتر بانگهوازی له حكومهتی عێراق، پەدەکە و هێزه نێودهوڵهتییهكان دهكهین، كه دهست لهم پیلانه چهپهڵانه دژبه گهلی ئێزدی ههڵبگرن، ههروهها بانگهوازی له ڕای گشتی جیهان دهكهین كه پشتیوانی له داواكاری ڕهوای گهلی ئێزێدی بۆ خۆبهڕێوهبهری و خۆپاراستن بكهن.