فەرهاد ئەتروشی بە جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمان هەڵبژێردرا

هاوڵاتی / شوان عەباس بەدری سەر لە ئێوارەی دوێنێ سێشەممە هەر دوو پێگەی فەیسبووک و ئینستاگرام  بۆ نزیکەی دوو کاتژمێر دووچاری کێشەیەکی تەکنیکی بوون و سێرڤەرەکانیان لە کارکەوتن. هەر لەمبارەیەوە "ئەنەس نەجداوی" راوێژکاری تەکنەلۆژی و پێگە کۆمەڵایەتییەکانی کەناڵی "ئەلعەربییە" رایگەیاند، "ئەمە یەکەمین جار نییە کە پێگەکانی کۆمپانیای "میتا" رووبەرووی ئەم جۆرە کێشانە دەبنەوە ، بۆ نمونە 2 ساڵ لەمەوبەر کۆمپانیاکە رووبەرووی هەمان کێشە بووەوە و پێگەکانی نزیکەی شەش کاتژمێر لە کارکەوتن". هەروەها ناوبراو ئەوەشی روونکردەوە کە رەنگە کێشەکەی ئەمجارە پەیوەندی بە هەڵە یان ئەو کێشانەوە هەبێت کە لە کاتی تازەکردنەوەی سێرڤەرەکان و بەرنامەکانەوە روویدابێت و بووە هۆکارێک تا زیاتر لە  500 هەزار کەس لە گەیشتن بە هەژمارەکانیان لەسەر فەیسبووک بۆ ماوەیەک بێبەش بن، هەر وەک چۆن لە هەمان کاتتدا 50 هەزار کەسی دیکەی لە پێگەی ئینستاگرام و 10 هەزار کەسی دیکەی لە بەردەست بوونی مەسنجەر بێبەش کرد. ئەم راوێژکارە ئەوەشی روونکردەوە کە ئەم کێشانە زۆر ئاسایین و تەنانەت لەناو ئەو سیستمانەش کە زۆر ئاڵۆزن و پارێزبەندییەکی تۆکمەیان هەیە روودەدات. دوابەدوای لە کار کەوتنی هەردوو پێگەی فەیس بووک و ئینستاگرام بۆ ماوەیەک، هەندێک کەس پێیان وایە  کە ژیان بەبێ سۆشیال میدیا و پێگە کۆمەڵایەتییەکان بێ مانایە و نازانن چۆن کاتەکانی خۆیان بەسەر بەرن ، ئەم کەسانە پێیان وایە کە پێگە کۆمەڵایەتییەکان یارمەتیدەرێکی باشن بۆ مانەوەی پەیوەندییەکانیان لەگەڵ هاوڕێ و کەسوکاریان. لە بەرامبەردا هەندێک کەسی دیکە پێیان وایە ، ژیان بە بێ پێگە کۆمەڵایەتییە ئەلەکترۆنییەکان ئارامتر و باشتر دەبێت و پەیوەندییەکانی مرۆڤ لە جیاتی ئەوەی لە پشت شاشەی کۆمپیوتەر و مۆبایلەکانەوە ببەسترێن  ، راستەخۆ دەبێت ، بە رای ئەم کۆمەڵە پێگە کۆمەڵایەتییە ئەلەکترۆنییەکان زۆر شتیان لەناوبرد و لایەنە نەرێنییەکەی و زیانەکانی بۆ سەر کۆمەڵگە زیاتر بوو وەک لە سوودەکانی. جێی ئاماژەیە دوێنێ سێشەممە 5/3/2024 هەردوو پێگەی فەیسبووک و ئینستاگرام بۆ ماوەیەک لەکارکەوتن و "هەژماری بەدواداچوونی ئینتەرنێتی" تایبەت بە چاودێریکردنی ئاسایشی ئەلیکترۆنی بڵاویکردەوە کە سەدان هەزار لە بەکارهینەرانی فەیسبووک و ئینستاگرام و مەسنجەر لە هەندێک ناوچەی جیهاندا دووچاری کێشەبوون و کێشەکە هیچ پەیوەندییەکی بە بڕانی ئینتەرنێتەوە نییە. دوابەدوای نەمانی پێگەکانی کۆمپانیای "میتا"ش، ئیلۆن ماسک-ی خاوەنی پێگەی ئەلیکترۆنی "ئێکس" وەک توانجێک لەو کۆمپانیایە لەسەر هەژمارەکەی خۆی لە پێگەی "ئێکس" نووسی "گەر ئەم نووسینە دەخوێنیتەوە ئەوا نیشانەی ئەوەیە کە سێرڤەرەکانمان بێکێشەن".

شوان عەباس بەدری هێشتا وردەکاری شێوازی دابەشکردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم دیار نییە سەرەڕای ئەوەی مانگی رابردوو دادگای فیدراڵی بریاریدا لەڕێگەی بانکە عێراقیەکانەوە بدرێت، لەگەڵ ئەمەشدا حکومەتی هەرێم سوورە لەڕێگەی پرۆژەی «هەژماری من» دابەشی بکات بەڵام ئەمە دڵخوازی زۆرینەی فەرمانبەران نییە بەهۆی نەبوونی متمانەوە. زۆرێک لەفەرمانبەرانی هەرێم بەبڕیارەکانی دادگای فیدراڵی دڵخۆشبوون و وەکو هیوایەک سەیری دەکەن بۆ کۆتاییهێنان بەگرفتی ١٠ ساڵی مووچە، لەکاتێکدا هێشتا وردەکاریی جێبەجێکردنی بڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵی دیار نییەو هێشتا مووچەی مانگی رابردووش دابەش نەکراوە. تەیف سامی وەزیری دارایی عیراق هەفتەی رابردوو لەکۆبوونەوەیەکیدا لەگەڵ لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، کەتەنها مووچەی مانگی شوبات بەکاش بۆ هەرێم دەنێرێت و لەمانگی ئازارەوە دەبێت مووچەخۆرانی هەرێم هەژماری تایبەتی بانکییان هەبێت لەیەکێک لەبانکەکانی سەر بەدەوڵەتی فیدراڵی، بەڵام لەبەرامبەردا حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، کەدەبێت فەرمانبەرانی هەرێم لەڕێگەی هەژماری منەوە، مووچەکانیان وەربگرن، کەئەمەش ئاستەنگییەکی دروستکردووەو ناڕەزایی زۆریک لەفەرمانبەرانی هەرێمی لێکەوتەوە. رۆژی شەممەی ربردوو 2/3/2024 مامۆستایان و فەرمانبەران لەسلێمانی و هەڵەبجە دژی هەژماری من خۆپیشاندانێکیان کردو داوایان کرد مووچەکانیان راستەوخۆ بخرێتە سەر بانکەکانی بەغداد، چونکە پێیان وایە ئەم هەژمارە جگە لەخزمەتی گیرفانی بەرپرسە باڵاکانی هەرێم، هیچ ئیمتیازاتێکی دیکەی نابێت، بەتایبەتیش هێشتا لەلایەن بەغدادەوە دان بەم هەژمارەدا نەنراوە  هەر لەمبارەیەوە مامۆستا «سامان عەلی» کە بەشداربوویەکی خۆپیشاندانەکەیە بەهاوڵاتی راگەیاند، «ئەوەی گرنگە بۆ فەرمانبەرانی هەرێم وەرگرتنی مووچەکانیانە بێ ئەوەی دوابخرێت یا پاشەکەوت بکرێت یا لێیببڕێت، ئەم هەوڵانەی حکومەتی هەرێمیش بۆ هەژماری من، هەوڵێکە بۆ پڕکردنەوەی گیرفانی خۆیان و بەلایەنی کەمەوە لەسلێمانی و ناوچەکانی تر رێگەنادەین بکرێتەوە» . «هەژماری من هەوڵێکە بۆ ئەوەی چۆن پێشتر کەیسی مووچەیان بەکارهێناوە بۆ پڕکردنەوەی گیرفانی خۆیان، هەژماری منیش بەهەمان شێوە بەکاربهێنن» مامۆستا سامان وا دەڵێت. هەروەها مامۆستا سامان لەبارەی ماستەرکارتی بانکەکانی سەر بەدەوڵەتی ناوەندەوە بەهاوڵاتی وت، ماستەرکارتە عیراقییەکان کۆمەڵێک ئیمتیازات و ئاسانکاری زۆر باشی تیایە بۆ فەرمانبەرو گەر هەڵگری «کی کارت» بیت ئەوا دەتوانیت 25 بۆ 150  ملیۆن دینار وەک قەرزی درێژخایەن وەربگریت. «پێم وا نییە هەژماری من تائێستا ئەو جۆرە ئیمتیازاتانەی بۆ فەرمانبەران فەراهەم کردبێت و هەژماری من رەنگە مانگانە سێ ملیار یا چوار ملیار دینار بۆ کوری بەرپرسێک یا بۆ  بەرپرسێک تێدا بێت، ئایا هەژماری من ئەو ئاسانکاریانەی بانکەکانی بەغداد دابین دەکات؟ نەخێر هەرگیز دابینی ناکات « مامۆستا سامان وا دەڵێت. هەروەها وتیشی «ئەم جەنگەی بەرپرسانی هەرێم و بەتایبەتیش بەرپرسەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان تەنها بۆ ئەوەیە کەهەژماری من بخەنە کارو فشار لەفەرمانگەکان دەکەن کەسەرجەم فەرمانبەران ئەم هەژمارە بکەنەوە تا بەو جۆرە هەژمارەکە بچێتە خزمەت گیرفانی خۆیان و کەسێکی دیاری کراوو هیچی تر». فەرمانبەران پێیان وایە کەئەزموونی رابردوویان لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان جۆرە بێمتمانەییەکی لە نێوان مووچەخۆران و حکومەتی هەرێمدا درووستکردووەو پێیان وایە حکومەتی هەرێم لەژێر پەردەپۆش کردنیکی یاسایی چەند ساڵە دزییان لێدەکات و سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان وەک بەرپرسی یەکەم و وەزیری دارایی بە بەرپرسی راستەخۆی دووەم لەم دزیکردنەی حکومەت لەفەرمانبەران دەزانن و پێیان وایە هەموو ئەو بانکانەی کەحکومەتی هەرێم ناویان دێنێت هەمووی سەر بەبەرپرسە باڵاکانی هەرێمە. لەمبارەیەوە مامۆستا سامان وتی ، «حکومەتی هەرێم نەک دەست دەبات بۆ هەژماری بانکی، بگرە دەستی بردووە بۆ خودی مووچەکانمان کە بەکاش دابەشی کردووەو بەناوی لێبڕین و پاشەکەوت و خۆگونجاندن حکومەتی هەرێم تاڵانی کردووین و دزی لێکردووین و سەرۆکی حکومەت بە بەرپرسی یەکەم و وەزیری دارایی بە بەرپرسی دووەمی راستەوخۆی ئەم دزیکردنە لەفەرمانبەران دەزانین». هەر سەبارەت بەم بابەتە «محەمەد رەسول» کە فەرمانبەرە پێی وایە «لەهەر وڵاتێک کەسیستم و دەستوور و یاسا نەبوو، ئەوا حزب دەبێت بەبەڵایەک بۆ کۆمەڵگەو دیکتاتۆریانە خۆی دەسەپێنێ کەئەمە هۆکارێکە لەهۆکارەکانی رەتکردنەوەی هەژماری من،هەروەها هۆکارێکی دیکەی رەتکردنەوەی هەژماری من لەبانکەکان، بەرپرسانی هەرێم تەنها قازانجی خۆیان لەلا مەبەستە». « حکومەتی هەرێم بەقەیرانی جۆراوجۆرو بەدروستکردنی قەیرانی دەستکرد هەوڵی مانەوەی خۆی دەدات، بۆیە هەژماری منی درووست کردووە، پێمان وایە هەژماری منیش جۆریکی ترە لەپاشەکەوتی مووچە بەشێوازێکی ترو حکومەتی هەرێم بەنیازە بەم جۆرە بڵێت کەدادگای فیدراڵی و بانکەکانی سەر بەحکومەتی فیدراڵی نایاسایین و هەژماری من یاساییە  « محەمەد رەسوڵ وادەڵێت. لەبەشێکی دیکەی قسەکانیدا محەمەد رەسوڵ بەهاوڵاتی وت ،» ئەوان ئەوەندەی خەمی هەژماری من-یانە، دەبا خەمی شنگالیان هەبوایە، خەمی پەرلەمانیان هەبوایە، خەمی دەستووریان هەبوایە، خەمی یاسایان هەبوایە، بۆیە ئەوەی کەئێستا دەگوزەرێت لەنەبوونی دەستوورو یاساوە هاتووەتەدی». فەرمانبەران پرسیاری ئەوەش دەکەن کە بۆچی یاساییە کەئەو هەموو پەرلەمانتارو بندیوارەو تەنانەت هەندێک بەرپرسی باڵای هەرێم لەبەغدادەوە مووچە وەربگرن، بەڵام بۆ مووچەخۆرانی هەرێم یاسایی نییە! بۆ باشکردنی ئەم بارودۆخەش پێیان وایە هەرێم لەڕووی بەرێوەبردن و حکومداری پێویستی بەگۆڕانکاری هەیە و دەڵێن، بۆ نەمانی قەیرانی مووچەش دەبێت بانکە فەرمییەکانی سەر بەدەوڵەتی فیدراڵی  سەرپەرشتی ئەم پرۆسەیە بکەن و گەر لەلایەن حکومەتی هەرێمیشەوە گوێ لەم داواکارییەیان نەگیرێت ئەوا پێیان وایە باشترین بژاردە، رێپێوانێکی جەماوەری دەبێت بەرەو هەولێر. مانگی رابردووش ئاوات شێخ جەناب، وەزیری دارایی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەمیانەی پێشوازی کردنی لەتیمی سەرپەرشتی پرۆژەی هەژماری مندا، پرۆژەکەی بەپرۆژەیەکی گرنگ وەسف کردو رایگەیاند، « پرۆژەی (هەژماری من) لەبەرژەوەندیی مووچەخۆران و هاووڵاتیاندایە». هەروەها ئەوەشی ئاشکرا کرد کە تائێستا «نزیکەی 210 هەزار فەرمانبەر لەپارێزگای هەولێر ئەم هەژمارەیان بۆ کراوەتەوەو نزیکەی 80 هەزاریش کارتی بانکیان وەرگرتووەتەوە». لەلایەن خۆیەوە هونەر جەمال، وتەبێژی وەزارەتی دارایی هەرێم سەبارەت بەپڕۆژەی “هەژماری من” رایگەیاندبوو کە، «پێش بڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵیی عێراق، وەزارەتی دارایی حكومەتی هەرێمی كوردستان و نووسینگەی سەرۆك وەزیرانی هەرێم، پڕۆژەی هەژماری من-یان دەستپێكرد، پێشمان وایە ئەم پڕۆژەیە هیچ کێشەیەک لەگەڵ بڕیارەكەی دادگای فیدڕاڵی دروست ناكات، چونكە ئەم بانكانەش ھەمووی بانكی رێگەپێدراون و متمانەپێکراوی بانكی ناوەندی عێراقن». هەر سەبارەت بەم بابەتە گوڵاڵە سدیق، شارەزای کاروباری دارایی بانک لەلێدوانێکی پێشووتردا بۆ هاوڵاتی  رایگەیاندبوو  «هەژماری من ، مانگانە بڕی دوو ملیۆن دۆلار قازانج دەکات». هەروەها ناوبراو ئەوەشی وتبوو»ئەگەربمانەوێت سەیری پێشکەوتنی ئابووری وڵاتێک بکەین دەبێت سەیری سیستمی بانکییەکەی بکەین، بەڵام ئێمە سیستمی بانکییەکەمان بەقاسەیەکی بەتاڵی حکومەتی هەرێمەوە زیاتر دەچێتە قاڵبی بازرگانی و پارە پەیداکردن بۆ بانکە ئەهلییەکان». «ئێمە لەکوردستاندا نزیکەی ٩٠ بانکی حکومیمان هەیە، بەڵام ئەوەی سەیرە بۆ ئەم پرۆژەی هەژماری منە، چەند بانکێکی تایبەت دەستنیشانکراون، واتە ئەو پارەیەی کە بۆ عمولە وەردەگیرێت لەکاتی کردنەوەی هەژمار یان راکێشانی پارە دەبێتە داهات بۆ ئەو بانکە تایبەتانە، ئەمەش لەڕۆڵی بانکە حکومییەکان کەمدەکاتەوە» گوڵاڵە سدیق وای وتبوو. ئەم شارەزایەی کاروباری بانک ئەوەشی بۆ هاوڵاتی خستەڕوو» بەهەموو پێوەرێک مووچە گەر لەسەر بانکێکی حکومەتی عیراقی بێت کەپاڵپشتییەکی بەهێزی بانکی ناوەندی عیراقی هەبێت، باشترە وەک لەوەی لەسەر بانکێکی ئەهلی بێت، چونکە بانکە ئەهلییەکە لەهەر دەقەیەکدا مەترسی ئەوەی لەسەرە کە بەر سزاکانی ئەمریکا بکەوێت یان مایەپوچ بێت». هەر سەبارەت بەبابەتی دابەشکردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمەوە، عەتوان عەتوانی سەرۆکی لیژنەی دارایی لەئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لەلێدوانێکیدا رایگەیاند، بۆ مانگی ئادار حکومەتی هەرێمی کوردستان دەبێت پابەندبێت بەدابەشکردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم لەلایەن بانکە فیدڕاڵییەکانی عێراق و بەپێی بڕیاری دادگای فیدراڵی، حکومەتی عێراق پارەی مووچەی مانگی شوبات بۆ هەرێم دەنێرێت، بەڵام بۆ مانگی ئادار حکومەتی هەرێم دەبێت پابەندبێت بە بڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵی عێراق بەگواستنەوەی مووچە بۆ سەر عێراق و دابەشکردنی لەڕێگەی بانکە فیدڕاڵییەکانەوە. رۆژی چوارشەممەی مانگی رابردوو 21/2/2024 دادگای فیدراڵی عیراق پرسی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستانی یەکلا کردەوەو رایگه‌یاند، ده‌بێت وه‌زاره‌تی دارایی عیراق هاوشێوه‌ی پارێزگاكانی دیكه‌، مانگانه‌ پاره‌ بۆ مووچه‌ی فەرمانبەرانی  هه‌رێمی كوردستان بنێرێت. هەروەها دادگاکە بڕیاری دا مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان هاوشێوەی فەرمانبەرانی دیکەی عێراق بخرێتە سەر بانکە فیدراڵییەکان. بڕیارەکانی ئەم  دادگایە بەجۆرێکە کەهیچ کەس و لایەنێک بۆیان نییە تانەی لێبدەن و هەموو لایەنەکان پابەندن بەجێبەجێکردنی بڕیارەکانی.

هاوڵاتی وەزارەتى بازرگانى عێراق وادەى دابەشکردنى بەشەخۆراکى هاوڵاتییانی تایبەت بە مانگى رەمەزانى دیاریکرد. وەزارەتى بازرگانى عێراق  لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە "هەفتەى داهاتوو بەشەخۆراکى تایبەت بە مانگى رەمەزان لە رێگەى بریکارەکانى خۆراکەوە بەسەر هاوڵاتییان دابەشدەکرێت". لە بارەی ئەو مادانەی لە مانگی رەمەزان دابەشدەکرێن وەزارەتەکە دەڵێت "شەعرییە، مەعکەرۆنى، ئاردى سفر و نیشاستە دابەشدەکرێن". وەزارەتى بازرگانى روونیدەکاتەوە "هاوکات بەشەخۆراکى مانگانەش بەسەر هاوڵاتییاندا دابەشدەکرێت کە پێکهاتووە لە شەش مادەى خۆراکى سەرەکى و بەوەش کۆى گشتى ئەو مادە خۆراکییانەى کە بەسەر هاوڵاتییاندا بۆ مانگى رەمەزان دابەشدەکرێت لە ١٠ مادە پێکهاتوون".

هاوڵاتی حوسییەکانی یەمەن ئاشکرایانکرد ئێوارەی ئەمڕۆ بە ژمارەیەک مووشەک و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان دوو کەشتی ئەمریکییان لە دەریای سوور کردە ئامانج. ئێوارەی ئەمڕۆ سێشەممە 5ی ئازاری 2024 حوسییەکانی یەمەن لە راگەیەندراوێکدا ئاشکرایانکرد، لەڕێگەی مووشەک و فڕۆکەی بێفڕۆکەوانەوە لە دەریای سوور دوو کەشتی ئەمەریکایان کردووەتە ئامانج. ئاماژە بەوەشکراوە "ئۆپەراسیۆنەکە بە ژمارەیەک مووشەکی دەریایی و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان ئەنجامدراوە"، حوسییەکانی یەمەن جەخت لەوەدەکەنەوە "هێزە چەکدارەکانی یەمەن درێغی ناکەن لە فراوانکردنی ئۆپەراسیۆنەکانیان دژی هەموو ئامانجە دوژمنکارەکان، هەروەها ئەم هێرشانە بەردەوام دەبن تاوەکو گەمارۆی سەر گەلی فەلەستین لە کەرتی غەززە هەڵنەگیرێت".      

هاوڵاتی بەپێی ئامارەکانی دوو رێکخراوی چالاکی مافی مرۆڤ لە ئێران لە ساڵی ٢٠٢٣دا نزیکەی ٨٣٤ کەس لە سێدارەدراون. رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران کە بنکەکەی لە نەرویجە و رێکخراوی فەرانسەوی "پێکەوە دژی سزای سێدارەین" لە راپۆرتێکی هاوبەشدا کەم لەم هەفتەیەدا بڵاو کراوەتەوە دەڵێن، ئێران لە ساڵی ٢٠٢٣ دا لانیکەم ٨٣٤ کەسی لە سێدارە داوە و ئەم ئامارە لە ساڵی ٢٠١٥ەوە بەرزترین رێژەی سزای سێدارەیە لەو وڵاتەدا، لە ساڵی ٢٠١٥ لانیکەم ٩٧٢ کەس لەسێدارە دران. ئەم دوو رێکخراوەی مافی مرۆڤ، کۆماری ئیسلامی بەوە تۆمەتبار دەکەن کە سزای سێدارە وەک کەرەستەیەک بەکاردەهێنێت بۆ ترساندنی کۆمەڵگا و دوای خۆپیشاندانە فراوانەکەی ساڵی ٢٠٢٢ کە بە شۆڕشی ژینا ناسراوە ژمارەی لە سێدارەدان زیاتر بووە. بە شێوەیەک لە ساڵی ٢٠٢٣ لە چاو ساڵی ٢٠٢٢ ژمارەی لە سێدارەدان لە ٤٣٪ زیاتر بووە. مەحمود ئەمیری موقەدەم، بەڕێوەبەری رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران، بەهۆی بڵاوبوونەوەی ئەم راپۆرتەوە بە میدیاکانی راگەیاندووە "ئەم راپۆرتە بە روونی ئەوە دەخاتەڕوو کە کۆماری ئیسلامی سێدارە وەک کەرەستەیەک بەکاردەهێنێت بۆ سەرکوتی سیاسی نەیارەکانی". ئەمیری موقەدەم ئاماژەی بەوەکرد "ئێمە باس لە حکومەتێکی دیکتاتۆر، ناکارامە، گەندەڵ دەکەین کە توانای چارەسەرکردنی کێشەی رۆژانەی خەڵکی نییە و تەنها هەوڵدەدات وەک قەوارەیەکی سیاسی خۆی بهێڵێتەوە". لەم راپۆرتەدا بە روونی ئاماژە بەوە دراوە کۆماری ئیسلامی هەشت خۆپیشاندەری شۆڕشی ژینای  کە بە شێوەیەکی نادادپەروەرانە دادگایی کران و سزای سێدارەیان بەسەردا سەپا، هەروەها خۆپیشاندەرێکیش سەرەتای ساڵی ٢٠٢٤ لە سێدارە دراوە. ئەم دوو رێکخراوە باس لەوەدەکەن بەهۆی گرنگی پێنەدانی کۆمەڵگای جیهانی بە سێدارەکان لە ئێران و بەتایبەت دوای هێرشی ٨ی تشرینی یەکەمی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل و دواتر جەنگی غەزە، سزای لە سێدارەدانەکان لە ئێران زیاتر بووە. تا پێش جەنگی غەزە رۆژانە ٢ کەس لە سێدارە دەدران، لە دوای دەستپێکی جەنگی غەزە بە شێوەی مامناوەند رۆژانە ٣ بۆ ٤ کەس لەسێدارە دەدرێن. هەروەها ئەو رێکخراوانە ئاماژەیان بەوەداوە، لە سالی ٢٠٢٣ دا بە گشتی ٤٧١ کەس بە هۆی دۆسیەی پەیوەندیدار بە مادە هۆشبەرەکان لە سێدارە دراون و ئەمە ١٨ جار لە ئامارەکانی ساڵی ٢٠٢٠ زیاترە. ئەم دوو رێکخراوە رەخنە لە کۆمەڵگای جیهانی دەگرن کە کەمتەرخەمن بەرامبەر بە پرسی مافی مرۆڤ لە ئێران و ئەمە دەستی کۆماری ئیسلامی ئاوەڵا کردووە بەوەی بەردەوام بێت لە سزای لەسێدارەدان.  

هاوڵاتی سەرۆکی گشتی یەکێتی هاوردە و ناردنکارانی هەرێمی کوردستان رایدەگەیەنێت بەردەوام لەسەر هێڵدەبن بۆ گرتنەبەری رێکاری پێویست بۆ دابەزاندنی نرخی گۆشتی سوور و هاوردەکردنی ئاژەڵی زیندوو. مستەفا شێخ عبدولڕەحمان، سەرۆکی گشتی یەکێتی هاوردە و ناردنکارانی هەرێمی کوردستان رایگەیاند "بەردەوام لەسەر هێڵین لەگەڵ ئەندامان و لایەنە پەیوەندیدارەکان بەمەبەستی گرتنەبەری ڕێکاری پێویست بۆ دابەزاندنی نرخی گۆشتی سور و هاوردەکردنی ئاژەڵی زیندوو، داواشمان لە وەزارەتە پەیوەندیدارەکانی وەک بازرگانی و پیشەسازی و کشتوکاڵ کردووە کە رێکاری پێویست بگیرێتەبەر بۆ ئاسانکاری هاوردەکردنی ئاژەڵ لە دەرەوەی وڵات". ئاماژەی بەوەشکرد "پێشنیارمان کردووە گومرگ لەسەر هاوردەکردنی ئاژەڵ هەڵبگیرێت و رێگری بكرێت له‌ هه‌نارده‌كردنی ئاژه‌ڵی خۆماڵی بۆ بازاڕه‌كانی ناوه‌ڕاست و باشووری عێراق". سەرۆکی گشتی یەکێتی هاوردە و ناردنکارانی هەرێمی کوردستان ئەوشی خستە ڕوو "بەرزبوونەوەی نرخی گۆشتی سوور بەشێکی پەیوەستە بەبەرزبونەوەی نرخەکەی لە جیهاندا و بەشێکیشی پەیوەستە به‌وه‌ی ئێران هەناردکردنی ئاژه‌ڵی له‌ رێگەی سنورەکانیەوە قه‌ده‌غه‌ كردووه‌ چ ڕاستەوخۆبێت یان تڕانزێت ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ نرخی گۆشت له‌ بازاڕه‌كانی عێراق له‌ 25 هه‌زار دینار زیاتره‌، له‌ هه‌رێمی كوردستانیش‌ 20 هه‌زار دینارە" دەشڵێت "وەزارەتی بازرگانی لەگەڵ وەزارەتی کشتوکاڵ چەند پێشنیارێكیان داوەتە ئەنجومەنی وەزیران، ئاسانكاریی ته‌واویان بۆ هاوردەکاران كردووە، ئه‌وه‌ش له‌ رێگەی كه‌مكردنه‌وه‌ی رۆتین و ماوه‌ی هاورده‌كردن به‌پێی مه‌رجه‌ ته‌ندروستییه‌كان، لە چەند ڕۆژی داهاتوودا ئەنجامەکەی دەبینین".

هاوڵاتی ئەمڕۆ دوای کۆبونەوەیەکی چەند کاتژمێری بە سەرپەرشتی محەمەد حاجی مەحمود و ئەندامانی مەکتەبی سیاسی و سەرکردایەتی بڕیاری کۆتایی درا و عەبدوڵڵا حاجی مەحمود لە ریزەکانی پارتی سۆسیال دیموکراتی کوردستان دوورخرایەوە، بەڵام عەبدوڵڵا حاجی مەحمود ئەو بڕیارە رەتدەکاتەوە و دەڵێت "بەپێی پەیڕەو بڕیارنەدراوە". لە دوای بڕیاری بڵاوبوونەوەی هەواڵی بڕیاری دوورخستنەوەی عەبدوڵڵا حاجی مەحمود، جێگری سەرۆکی پارتی سۆسیال دیموکراتی کوردستان لە ریزەکانی حزبەکەی لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند "ئەو بڕیارەی دراوە بۆ دوورخستنەوەم بەپێی پەیڕەوی ناوخۆ نەبووە و کاری پێناکرێت". ئاماژەی بەوەشکرد "لە ئێستادا کاتی هەڵبژاردنە دەبێت بگەڕێن بەدوای دەنگا و کۆدەنگی بکەیت، نەک هەوڵبدرێت بۆ کەرتکردنی ریزەکانی پارتی سۆسیال دیموکراتی کوردستان، بۆیە تەمەنا دەکەم بچنەوە بە بڕیارەکەدا بۆی ئەو حزبە لە کەرتبوون بپارێزرێت و بتوانێت بەشداری هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان بکات". ئەوەشی وت "من جێگری سەرۆکی پارتی سۆسیال دیموکراتی کوردستانم و هەموو بارەگایەکی حزبەکە لە شارەکانی هەرێمی کوردستان بە هی خۆم دەزانم، هەروەها ئەو پۆستەی لە حکومەتیش هەمە بە بە رێکار و رێنمایی حکومەت و پەرلەمان بووە".    

هاوڵاتی لەلایەن مەفرەزەكانی بنكەی پۆلیسی ئەزمەڕەوە لە سلێمانی تۆمەتبارێك دەستگیركرا كە لەلایەن دادگای لێكۆڵینەوەی مەندەلییەوە داواكرابوو. بەڕێوەبەرایەتیی پۆلیسی سلێمانی رایگەیاند "دوای ئەوەی لەلایەن دادگاوە فەرمانێكی دەستگیركردن گەیشتە بەڕێوەبەرایەتیی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی، هێزەكانی پۆلیس لێكۆڵینەوە و بەدواچوونەكانیان دەستپێكردو سەرەنجام توانرا لەلایەن بنكەی پۆلیسی ئەزمەڕەوە تۆمەتبار بدۆزرێتەوەو دەستگیربكرێت كە فەرمانی گرتنی هەبووە بەپێی مادەی 456 لە یاسای سزادانی عیراقی". ئاماژە بەوەشکراوە "لەئێستادا تۆمەتبار (ك، أ، ع لەدایكبووی 1994 ) بە بڕیاری دادوەر راگیراوە و دوای تەواوكردنی ڕێكارەیاساییەكان ڕەوانەی شوێنی داواكراو دەكرێتەوە".

هاوڵاتی بانکی ناوەندیی ئێران بڵاویکردەوە، بە مەبەستی بەردەوامیدان بە جوڵەی گەشتیاری و بازرگانی لە نێوان عێراق و ئێران گۆڕانکاری کرا لە مامەڵە داراییەکان لە دۆلارەوە بۆ یۆرۆ، شارەزایەکی ئابووریش لە هەرێمی کوردستان دەڵێت "ئەو بڕیارە ئێران دەبێتە هۆی دابەزینی بەهای دۆلار". ئەمڕۆ سێشەممە 5ی ئازاری 2024  بانکی ناوەندیی ئێران لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکرد "بە پشتبەستن بە سیاسەتی دراوی کۆماری ژمارە 14 بڕیاردراوە بە گۆڕانکاری لە مامەڵە داراییەکاندا لە دۆلارەوە بۆ یۆرۆ و تمەنی ئێرانی". بانکی ناوەندیی ئێران ئەوەشخراوەتەڕوو "هەر گەشتیارێک لە مانگی ئازاردا گەشت بۆ عێراق بکات بڕی هەزار یۆرۆی بە نرخی فەرمی بانکەکە بۆ دابین دەکرێت". سەعد عەبدوڵڵا گوڵپی، شارەزای بواری ئابووری لەبارەی بڕیارەکەی ئێرانەوە بە هاوڵاتی وت "لەڕووی سیاسییەوە مامەڵەنەکردن بە دۆلارەوە لە ئێران کاریگەریی خراپی دەبێت لەسەر ئەمەریکا، هەروەها لە بەرامبەریشدا کارکردن بە یۆرۆ لە قازانجی ئەوروپایە و ئەم بڕیارەش بۆ ئێران باشە و مامەڵە لەگەڵ ئەمەریکا ناکات". ئاماژەی بەوەشکرد "لە رووی ئابوورییەوە ئەم بڕیارە بۆ ئێران باشە، چونکە ئێران بە ئاسانی دۆلاری دەستنەدەکەوت بەڵکو لەڕێگەی عێراق و سوریا و لوبنانەوە دەیتوانی دۆلار بەدەستبهێنێت، هەروەها بەهۆی ئەو فشارانەی بانکی ناوەندیی عێراق دروستیکردووە لەسەر گەشتیاران و داخستنی کۆمەڵێک بانکی ئەهلیی لەلایەن ئەمەریکاوە وایکردووە کە ئێران لەرێگەی بانکەکانی عێراقەوە دۆلاری دەستبکەوێت، بۆیە ئێران ناچاربوو ئاڕاستەی خۆی لە دۆلارەوە بۆ یۆرۆ بگۆڕێت". ئەو شارەزای ئابوورییەش لەبارەی کاریگەریی ئەو بڕیارە لەسەر گەشتیارانی هەرێم و عێراق وتی "ئەم بڕیارە بۆ هەرێم و عێراق باشە، چونکە ئەو چاوچنۆکییەی ئێران هەیبوو بۆ دەستکەوتنی دۆلار لە عێراقەوە ببووە هۆکاری ئەوەی بەهای دۆلار بەرزبێتەوە لە عێراق و هەرێمی کوردستان، دوای ئەم بڕیارە چیتر ئەمە نامێنێت، چونکە گەشتیاران و ئەوانەی لە عێراق و هەرێمەوە دەچنە ئێران لە بری دۆلار یۆرۆ دەبەن لەگەڵ خۆیان، ئەمەش یارمەتی دابەزینی بەهای دۆلار دەدات".  

هاوڵاتی سەرۆکی دادگای فیدراڵی عێراق رایدەگەیەنێت سەرجەم فەرمانگە لاوەکییەکانی هەرێم دەتوانن راستەوخۆ مامەڵە لەگەڵ وەزارەتی دارایی عێراق بکەن. جاسم عومێرى، سەرۆکی دادگای فیدراڵی بە ئاژانسی هەواڵی عێراقییەی راگەیاندووە  "ئەو بڕیارانەی لەلایەن دادگای فیدراڵییەوە دەردەچن پابەندکەرن بۆ هەموو دەسەڵاتەکان، بۆیە سەرجەم فەرمانگە لاوەکییەکانی هەرێم دەتوانن راستەوخۆ مامەڵە لەگەڵ وەزارەتی دارایی عێراق بکەن". ئاماژەی بەوەشکردووە "بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی کە دەرچووە، سەرۆکی حکومەتی فیدراڵی‌ و سەرۆکی حکومەتی هەرێمی پابەندکرد بەیەکلاکردنەوەی مووچەی فەرمانبەران‌ و خانەنشینان‌ و سودمەندانی پاراستنی کۆمەڵایەتی لەگەڵ بانکەکانی حکومەتی فیدراڵی‌ و لێبڕینی مووچەی هەرێم". ئەوەشی وتوە "سەلمێنراوە فەرمانبەران لە هەرێمى کوردستان مانگانە لەکاتى خۆیدا مووچەکانیان وەرناگرن، ناکرێت فەرمانبەرێک لە ناوەڕاست‌ و باشوورى عێراق هەموو مانگێک لەکاتى خۆیدا مووچەکەى وەربگرێت، بەڵام فەرمانبەران لە هەرێمى کوردستان لەم مافەیان بێبەش بن، هەروەها دەبێت سامانى نەوت‌ و گاز و سەرچاوەکانى دیکە بۆ تەواوى گەلى عێراق بێت". سەرۆکى دادگاى فیدراڵى دەشڵێت "هەڵنەبژاردن‌ و دیارینەکردنى سەرۆکێکى نوێ بۆ په‌رله‌مانى عێراق ماناى ئەوەنییە کارەکە بوەستێت، پێیوستە په‌رله‌مان بەشێوەیەکى ئاسایی کارەکانى بەڕێوەببات تا ئەوکاتەى کەسێکى دیکە بۆ ئەو پۆستە دیاریدەکرێت".

هاوڵاتی بە بۆنەی یادی ٣٣ ساڵەی راپەڕینی کوردستان کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان پەیامێکی بڵاوکردەوە و چەند داواکارییەک دەخاتەڕوو. لە پەیامەکەیدا کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان رایگەیاند "بە بۆنەی ٣٣ ساڵەی ڕاپەڕینی گەلی کوردستان پیرۆزبایی گەرمی خۆمان ئاڕاستەی تەواوی گەلەکەمان  بەگشتی و باشووری کوردستان بە تایبەتی دەکەین و سڵاوی رێزو وەفا بۆ خانەوادەی شەهیدان لەناویاندا شەهیدانی ڕاپەڕینی ١٩٩١ دەنێرین". ئاماژە بەوەشکراوە "وەک ئاشکرایە خەڵکی باشوری کورستان لە(٥)ی ئازاری ساڵی ١٩٩١ لە ڕاپەڕینێکی کەم وێنەدا بە بەشداری تەواوی چین و توێژەکان ولە ماوەیەکی زەمەنی یەکجار کورتدا، دەسەڵاتی بەعسی فاشییان لەتەواوی خاکی باشووری کوردستاندا ڕاماڵی، بەرهەمی ڕاپەڕین هەڵبژاردنی پەرلەمان و دامەزراندنی حکومەتی هەرێمی کوردستان بوو، ئەو ئەزموونە لەتەواوی کوردستانداخەونی چەند ساڵەی گەلەکەمان بوو". ئەوەش هاتووە "دوای ٣٣ ساڵ لە ئەنجامدانی ڕاپەڕین بەهۆی مۆدێلی خراپی حوکمڕانی و ناکۆکیەحزبیەکان ودەستوەردانی دەرەکی وزاڵبوونی ئەجێنداکانیان، دەستکەوتەکانی خەڵکی کوردستان کە خۆی لە بەرهەمی ڕاپەرین دەبینێتەوە لە ئێستادا لە هەموو کاتێک زیاتر،لە بەردەم هەڕەشەی لەناوچووندان". ئەوەشخراوەتەڕوو، لەوسۆنگەیەوە ئێمە لە کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان لە پێناو پاراستنی دەستکەوتەکانی ڕاپەڕین وگەشەپێدانی وڕاستکردنەوەی چەوتیەکانی رابوردوودا، داوا دەکەین: ـ پڕەنسیپەکانی ڕاپەڕین کە بریتی بوو لە یەکڕیزی نیشتمانی کاری لەسەر بکرێت تا کۆتایی بە پەرتەوازەیی سیاسی و بەرژەوەندی حزبی بهێندرێت و بنەماکانی ئازادی و دیموکراسی وهەڵبژاردنی پاک وبێگەرد پەیڕەوبکرێت و حوکمی رەشید بنیانتبنرێت. - کێشەکانی خەڵک چارەسەربکرێن و متمانەی جەماوەر بە ئەزموونی سیاسی کوردستان زیندووبکرێتەوە،ئەو متمانەیەی کەڕاپەڕینی سەرخست. لە کۆتایی پەیامەکەشدا هاتووە، لەم بۆنەیە و جارێکی ترکۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان بانگەوازی سەرجەم لایەنە سیاسیەکانی کوردستان دەکات کە بۆ رووبەڕووبونەوەی ئاڵنگارییەکان ودانانی ستراتیژێکی نیشتمانی نەتەوەیی لەسەر مێزی گفتوگۆ کۆببنەوە، کەهەر ئەوەیان دەتوانێت ڕێگری لە ئەجێندای دوژمنان و داگیرکەرانی کوردستان بکات وگەلەکەمان ودەستکەوتەکانی بەکەناری ئارامی.

هاوڵاتی بەیانیی ئەمڕۆ بوومەلەرزەیەکی بەهێز بە گوڕی 5.6 پلەی رێختەر لە ناوچەی فنوج لە سنوورى پارێزگای سیستان و بلووجستان لە باشووری رۆژهەڵاتی ئێران روویدا. میدیاکانی ئێران بڵاویانکردەوە، بەیانیی ئەمڕۆ سێشەممە 5ی ئازاری 2024 کەمێک پێش ئێستا بوومەلەرزەیەک بە گوڕى 5.6 پلەى رێختەر لە ناوچەی فنوج لە سنوورى پارێزگای سیستان و بلووجستان لە باشووری رۆژهەڵاتی ئێران روویدا. ئاماژە بەوەکراوە، بوومەلەرزەکە لە قوڵاى 80 کیلۆمەتر لە ژێر زەوى روویداوە و تائێستاش زیانە گیانى و مادییەکانى بوومەلەرزەکە نەزانراوە.

هاوڵاتی دەستەی دەستپاکی عێراق ئاشکرای دەکات بەڕێوەبەری پێشووی بانکی بازرگانیی عێراق 17 دۆسییەی لەسەرە و بڕی دوو ملیار دۆلاری لایە. حەیدەر حەنون، سەرۆکی دەستەی دەستپاکیی عێراق رایگەیاند "حەمدییە جاف، کە پێشتر بەڕێوەبەری گشتیی بووە لە بانکی بازرگانیی عێراق، 17 دۆسیەی لەسەرە و نزیکەی دوو ملیار دۆلاری عێراقی لایە". ئاماژەی بەوەشکرد "لە ماوەی ساڵێکدا 18 تۆمەتبار و تاوانباری هەڵاتوویان لە دەرەوە گەڕاندووەتەوە، هەروەها ئێستا لە هەماهەنگیدان بۆ ئەوەی زیاتر لە 15 تۆمەتباری دیکە بگەڕێننەوە عێراق".

هاوڵاتی رۆژی دووشەممە 4/3/2024 ئەنجومەنی جێبەجێكردنی یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان  بە سەرپەرشتی مامۆستا سەلاحەدین محەمەد، ئەمینداری گشتی یەكگرتوو و د. هادی عەلی سەرۆكی ئەنجومەنی سەركردایەتی، د. محەممەد ئەحمەد سەرۆكی دەستەی باڵای چاودێری و ئەندامانی ئەنجومەن كۆبوونەوەی ئاسایی خۆی لە شاری هەولێر ئەنجامدا. لە کۆبوونەوەکەدا، ئەمینداری گشتی یەكگرتوو تیشكی خستە سەر بارودۆخی هەرێمی كوردستان و عێراق و ناوچەكە و ڕووداو و پێشهاتەكان خرایە بەر باس و تاوتوێكردن، بە مەبەستی وەرگرتنی هەڵوێستی پێویست و دەستنیشانكردنی ئەرك و بەرپرسیارێتی قۆناغەكە. هەروەها ئەنجومەنی جێبەجێكردن لە چوارچێوەی ئامادەكاریەكانی هەڵبژارنی پەرلەمانی كوردستان تاوتوێی راپۆرتی لیژنەكانی هەڵبژاردنی ( هەولێر و دهۆك و سلێمانی و هەڵەبجە)ى كرد و تەئكیدی كردەوە كە یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان بەردەوامە لەسەر (پرۆژەی چوارچێوەی نیشتمانی دەنگی نارازی) كە كراوەيه لەبەردەم سەرجەم هێز و رێكخراو و كەسایەتیە نارازییەكانی شەقامی كوردستان، بە هیوای ئەوەی هەڵبژاردنەكەی 10/6/2024 سەرەتای قۆناغێكی نوێ بێ لە گۆرانكاری ریشەیی .  

هاوڵاتی ئەنجومەنی دادوەریی هەرێمی كوردستان ئامارەكانی جیابوونەوە و هاوسەرگیری لە ساڵی 2023 بڵاوكردەوە. ئەمڕۆ دووشەممە 4ی ئازاری 2023 ئەنجومەنی دادوەریی هەرێمی كوردستان ئامارەكانی ساڵی 2023ی بڵاوكردەوە، بەپێی ئامارەكە، زۆرترین رێژەی هاوسەرگیری لە پارێزگای سلێمانی بووە كە (20 هەزارو 427) حاڵەت بووە بەرێژەی (39%). ئەوەشخراوەتەڕوو، رێگەدان بە ژنهێنانی دووەم زۆرترین حاڵەت لە پارێزگای هەولێر بووە كە (34) حاڵەت بووە، هەروەها زۆرترین حاڵەتی لێكجیابوونەوەی هاوسەران "تەڵاق" لە پارێزگای هەولێر بووە كە (5 هەزارو 857) حاڵەت بووە بەرێژەی (33%). بەپێی ئامارەکە رێژەی هاوسەرگیری لە شارەکانی هەرێم بەم جۆرە بووە: -هەولێر: (17,543) -سلێمانی: (20,427)  -دهۆك: (12.499)  -گەرمیان: (2.618)  -كۆی گشتی: (53,087) هەروەها رێژەی جیابوونەوە لە شارەکانی هەرێم بەم جۆرەبوون: - هەولێر: (5,857)  رێژەی جیابوونەوە (33%) -سلێمانی: (5,438) رێژەی جیابوونەوە (37%) -دهۆك: (2,164) رێژەی جیابوونەوە (17%) -گەرمیان: (853) رێژەی جیابوونەوە (33%) -كۆی گشتی: (14,312) رێژەی جیابوونەوە لە هەرێمی كوردستان (27%)ە.