.jpeg)
هاوڵاتی مارک زوکەربێرگ خاوەنی کۆمپانیای مێتا (فەیسبووک) لە ماوەی ساڵێکدا نیوەی سامانەکەی لەدەستدا مارک زوکەربێرگ دۆزەرەوی کۆمپانیای مێتا کە پێشتر ناسرابوو بە فەیسبووک سەروەتەکەی بە شێوەیەکی خەیاڵی بەرەو کەمبوونەوەو داڕمان دەچێت دوای ئەوەی لە ماوەی تەنیا ١٢ مانگدا نیوەی سامانەکەی لەدەست دا، بەو شێوەیەی سامانەکەی لە ١٤٢ ملیارەوە کەمی کرد بۆ ٧١ ملیار دۆلار. بە پێی ڕاپۆرتێکی بلومینگ زوکەربێرگ لە لیستی ملیاردێرانی فۆربەس لە سێهەمین دەوڵەمەنترین کەسی جیهانەوە پلەکەی دابەزیوە بۆ ٢٢ هەمین . هۆکاری کەمبونەوەی سامانی مارک دەگەڕێندرێتەوە بۆ دەستپێکردنی مێتاڤێرس و کەمی بەشداربوان تیایدا. هەروەها فەیسبووک بەکارهێنەرێکی زۆر کەمی هەیە لە نەوەی زێت دا بەهۆی ئەوەی، ئەم نەوە نوێیە زیاتر تیکتۆک بەکار دەهێنن،سەرەڕای هەوڵەکانی کۆمپانیاکە بۆ دانانی ڤیدیۆی فۆرمی کورت لە ئینستاگرام و فەیسبووک. لەگەڵ کەمبونەوەیەکی بەرچاوی سامانەکەی مارک گەشبینی خۆی لە دەست نەداوە بەرامبەر دنیای تەکنەلۆجیاو لە مانگی ڕابردوو لەچاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ جۆی ڕۆگان، سەرۆکی مێتا جەختی لەسەر ئەو باوەڕەی کردەوە کە مێتا ڤێرس بەسوود دەبێت و ڕێگە بە خەڵک دەدات پەیوەندیەکی "تەندروستتریان" لەگەڵ تەکنەلۆجیا هەبێت. جێگەی باسە ژمارەیەکی دیار لە بلیاردێرانی جیهان بەشێکی سامانەکەیان لەمساڵدا لەدەست دا تایاندا، ئێلیۆن مەسک بڕی ٦بلیۆن دۆلار وبیڵ گەیتس و مێلیندا گەیتس بە بڕی ٢٧ بلیۆن و ٢٦ بلیۆن دۆلار و جێف بێزۆز بڕی ٤٦ بلیۆن دۆلاریان لە دەستدا.
هاوڵاتى ئاژانسی هەواڵیی شینخوا بڵاوی کردەوە،چین مانگی دەستکردی "Yunhay-1 03"که سێیەمین مانگی دەستکردی "Yünhay-1" بە مووشەکی Long March-2D لە ناوەندی مانگی دەستکردی جیوچوەن لە باکووری خۆرئاوای چینەوە، رەوانەی بۆشایی ئاسمان کرد کە چاودێری ژینگەی بەرگەهەوا، دەریا و بۆشایی ئاسمان دەکات. ئاماژە بەوەیش کرا کە دوای رەوانەکردنی، مانگە دەستکردەکە گەیشتووەتە ئەو خولگەیەی بۆی دیاریی کراوە. مانگە دەستکردەکە کە لەلایەن ئەکادیمی تەکنەلۆجیای فڕینی بۆشایی ئاسمانی شەنگهای (SAST)ەوە پەرەی پێ دراوە، بەمەبەستی توێژینەوەی زانستی و کاری خۆپاراستن لە کارەسات بەکاردەهێنرێت. یەکەمین مانگی دەستکردی Yunhay-1 لە تشرینی دووەمی ٢٠١٦دا و دووەمیشی لە ئەیلوولی ٢٠١٩دا، رەوانەی بۆشایی ئاسمان کران. بەم هەڵدانەی کۆتایی، مووشەکی Long March ئەوە ٤٣٨مین ئەرکە بە سەرکەوتووی بەجێیدەگەیەنێت.
هاوڵاتی لە میانی کۆبوونەوەی لەگەڵ وەزیری دەرەوەی ئازەربایجان، جەیھون بایرامۆڤ ھات لە بارەگای نەتەوە یەکگرتووەکان لە نیویۆرک، سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان، ئەنتۆنیۆ گوتیرێس رایگەیاند کە پاڵپشتی لەو ھەوڵانە دەکەن کە بە ئامانجی دۆزینەوەی چارەسەری ئاشتییانە بۆ گرژییەکانی نێوان ئازرەبایجان و ئەرمینیا خراونەتەگەڕ. وتەبێژی سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان، ستیفان دوجاریک لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەداوە کە لە کۆبوونەوەکەدا، ھاریکارییەکانی نێوان نەتەوە یەکگرتووەکان و ئازەربایجان تاوتوێ کراوە. ستیفان دوجاریک راشیگەیاندووە کە ھەردوولا بیروڕایان لەبارەی پێشھاتەکانی ئەم دواییەی سەر سنووری نێوان ئەرمینیا و ئازەربایجان ئاڵوگۆڕ کردووە و ھاتووە "ئەنتۆنیۆ گۆتیرێس، ئومێدی کردووە کە ئاگربەستی نێوان ئازرەبایجان و ئەرمینیا بەردەوام بێت و جەختیشی کردووەتەوە لەسەر ئەوەی، نەتەوە یەکگرتووەکان پاڵپشتی لەو ھەوڵانە دەکات کە بە ئامانجی دۆزینەوەی چارەسەری ئاشتییانە بۆ گرژییەکانی نێوان ئازارەبایجان و ئەرمینیا خراونەتەگەڕ". رۆژی ١٢ی ئەیلوولی ٢٠٢٢، وەزارەتی بەرگریی ئازەربایجان رایگەیاندبوو کە سوپای ئەرمینیا لە سنووری داشکەسەن، کەلبەجەر و لاچین بەشێوەیەکی فراوان کاری ئیستیفزازی کردووە و ھێرشی ئەنجامداوە. باسی لەوەش کردبوو کە سوپای ئەرمینیا بە ئاڕاستەی جیاواز مینیان لە زەوی و رێگاکانی نێوان پێگەکانی سوپای ئازەربایجان داناوە و لە ئەنجامی ئەو رێوشوێنانەی یەکە سەربازییەکانی ئازەربایجان گرتوویانەتەبەر شەڕ و پێکدادان روویداوە. مەزهەر محەمەد ساڵح راوێژکاری ئابووری سەرۆک وەزیرانی عێراق ئاشکرای دەکات، رێژەی گەشەی ئابووری بۆ ئەمساڵ پێشبینی نەکراو بووە و بە گوێرەی خەمڵاندنەکانیان بەرزبوونەوەی رێژەی گەشە لە ساڵانی ئایندەش بەردەوام دەبێت. راوێژکاری دارایی لە نوێترین لێدوانیدا ئاشکرای دەکات، بە گوێرەی خەمڵاندنەکانی بانکی جیهانی، گەشەی کۆی بەرهەمی ناوخۆ لەمساڵدا سەدا 9 دەبێت. ئەو راوێژکارە پێی وایە، رێژەی گەشە لەمساڵدا پێشبینی نەکراوە و هۆکارەکەشی بۆ بەرزبوونەوەی ئاستی بەرهەمهێنان و نرخی نەوت لە بازاڕەکانی جیهان دەگەڕیتەوە، کە جەنگی ئۆکرانیا و رێککەوتنی ئۆپێک پڵاس وایکرد نرخی نەوت بۆ بەرزترین ئاستەکانی بەرزبێتەوە. راوێژکاری دارایی ئاماژەی بەوەشدا، رێژەی گەشەی ئابووری عێراق لە سەردەمی بڵاوبوونەوەی پەتای کۆرۆنا بۆ سالب 11 دابەزی، کاتێکدا سەرجەم کەرتە ئابوورییەکان بۆ ماوەی نزیکەی شەش مانگ پەکیان کەوت. لە هەمان کاتدا پێشبینی دەکات، رێژەی گەشە لە ساڵی داهاتوو سەدا 4 تاوەکو سەدا 5 بێت.
هاوڵاتی باڵوێزی ئەڵمانیا لە تورکیا ڕایگەیاند، پەیوەندییەکی پتەو لەنێوان بەرلین و ئەنقەرەدا ھەیە کە بۆ سەدان ساڵ دەگەرێتەوە.و ئامانجی وڵاتەکەی لابردنی ئاستەنگەکانە لەبەردەم بازرگانی نێوان ئەڵمانیا وتورکیادا . یۆرگن شۆلتزباڵوێزی ئەڵمانیا لە تورکیا دوای بەشداریکردنی لە کۆبوونەوەی وەبەرھێنان و ھاریکاریی تورکیا-ئەڵمانیا کە لە پارێزگای کۆجائەلی باکووری رۆژئاوای تورکیا بەڕێوەچوو، رایگەیاند کە ئامانجی وڵاتەکەی دابینکردنی بوارەکانی پەیوەندیی ئاسان و خێرایە لەگەڵ دامەزراوە تورکییەکان، ھەروەھا لابردنی ئاستەنگەکانە لە بەردەم بارزگانانی ئەڵمانیا و تورکیا. ئەو باڵوێزە ڕاشیگەیاند: "پارێزگای کۆجائەلی پێگەیەکی گرنگی ھەیە بۆ ئابووریی ئەڵمانیا و لێرە، زۆرێک لە کۆمپانیا ئەڵمانییەکان کار دەکەن". هەروەها "پەیوەندییە ئابوورییەکان گرنگترین لایەنەکان لە پەیوەندییەکانی نێوان ھەردوولا پێکدەھێنن، بەو پێیەی ئاڵوگۆڕی بازرگانیی نێوان ئەڵمانیا و تورکیا ژمارەیەکی پێوانەیی شکاندووە و گەیشتووەتە ٤٠ ملیار یورۆ". جێگەی باسە ژووری بارزگانی و پیشەسازیی ئەڵمانیا-تورکیا رایگەیاندووە کە ھەناردەکردنی تورکیا بۆ ئەڵمانیا لە ساڵی ٢٠٢١دا بەڕێژەی سەدا ٢٢،٩ بەراورد بە ٢٠٢٠ زیادی کردووە گەیشتووەتە ١٧ ملیار و ٧٠٥ ملیۆن دۆلار، ئاڵوگۆڕی بارزگانیی نێوان ھەردوو وڵات گەیشتووەتە ٤١ ملیار و ١٠٠ ملیۆن دۆلار، ئەوەیش ژمارەیەکی پێوانەییە.
هاوڵاتی تادێت کاردانەوەکانی مەرگی ژینا ئەمینی لەجیهاندا زیاتر دەبێت و وڵاتان و سەرکردە سیاسییەکانی دنیا ئیدانەی ڕەفتارەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران دەکەن. لەتازەترین کاردانەوەشدا وەزیری دەرەوەی ئەمریکا نیگەرانی خۆی لەبەرامبەر گیانلەدەستدانی ژینا ئەمینی دەردەبڕێت و داوا لە حکومەتی ئێران دەکات کۆتایی بە سەرکوتکردنی سیستیماتیکی ژنان بهێنێت. لەوبارەیەوە ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە هەژماری خۆی لە تویتەر لەبارەی گیانلەدەستدانی ژینا ئەمینی نووسیویەتی "ئەمریکا و خەڵکی ئێران خەمبارن بۆ گیانلەدەستدانی مەهسا [ژینا]. داوا لە حکومەتی ئێران دەکەین کۆتایی بە سەرکوتکردنی سیستماتیکیی ژنان بهێنێت و رێگە بە خۆپێشاندانی ئاشتییانە بدات." دەشڵێت: دەبوو ئێستا ژینا ئەمینی لەژیاندا بمایە، بەڵام لەبری ئەوە ئەمریکا و گەلی ئێران ماتەمین و دڵتەنگن بەو رووداوە پێشوتریش ئەدریان وەتسن، وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی کۆشکی سپی لە راگەیه‌ندراوێکدا لە بارەی گیان لەدەستدانی ژینا ئەمین دەڵێت، پێشێلکاریی ئاشکرای ئازادییەکانه و ده‌بێت لێپرسینەوە لەو کەسانە بكرێت کە بەرپرسیار بون لەو کارە. وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی کۆشکی سپی دەڵێت: روداوەکە ناخ هەژێنە و بیرمان لای کەسوکاریەتی و گیان لەدەستدانی ژینا ئەمینی سوکایەتییه بەمافەکانی مرۆڤ. جێگای ئاماژەیە ژینا ئەمینی ئێوارەی رۆژی 13-09-2022 لە وێستگەی حەقانیی میترۆی تاران لە لایەن پۆلیسی تارانەوە بە تۆمەتی پابەندنەبوون بە باڵاپۆشی دەستبەسەرکرا و دواتر بۆ گرتووخانەی پۆلیس لە شەقامی وەزیرانی تاران گوێزرایەوە. ئەو کەسانەی لەگەڵ ژینا دەستبەسەرکرابوون بە میدیاکانیان راگەیاندووە، لە کاتی گواستنەوەی بۆ گرتووخانە، هێزەکانی پۆلیس لە ژینایان داوە و لە گرتووخانە دۆخی تەندروستی تێکچووە و بەو هۆیەوە جەڵتەی دڵ و مێشک لێی داوە و دوای سێ رۆژ گیانی لەدەستداوە.
هاوڵاتی له‌به‌یاننامه‌یه‌کدا فەرماندەیی ناوەندیی هێزەکانی ئەمریکا ڕایگەیاند یارمەتی ئۆپەراسیۆنی هێزە کوردەکانیان لە کەمپی هۆل داوە ئەوەش لە ڕێگای پشتیوانیی هەوڵگریەوە. فەرماندەیی ناوەندیی هێزەکانی ئەمریکا لە بەیاننامەیەکدا باس لە دەستگیر کردنی نزیکەی 300 چەکداری داعش لە ناو کەمپی هۆل لە ئۆپەراسیۆنێکی هاوبەشی هێزەکانی سووریا دیموکرات و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بە سەرۆکایەتی ئەمریکا دەکات. بەگوێرەی بەیاننامەکە، هێزەکانی سووریای دیموکرات وەکوو هاوکاری هێزە ئەمریکییەکان ئۆپەراسیۆنێکیان لەدژی پاشماوەکانی داعش لە کەمپی هۆل لە 25ی ئابەوە دەست پێکرد بوو، کۆتاییان پێهێنا. فەرماندەیی ناوەندیی ئەمریکا ئیدیعای ئەوەی کردووە کە لەم ئۆپەراسیۆنەدا پشتیوانی لە هێزەکانی سووریای دیموکرات کردووە ئەوەش بە پاڵپشتیی هەواڵگری و سیخوڕی.
هاوڵاتی دوای 10 رۆژ ماته‌مینی، ئه‌مڕۆ ته‌رمی شاژن ئێلیزبێزی دووه‌م له له‌نده‌ن له ته‌نیشت گۆڕی شازاده فیلیپی هاوژینییه‌وه به‌خاكده‌سپێردرێت. رۆژێكی مێژوویی ئه‌مڕۆ دووشه‌مه، له گه‌وره‌ترین بۆنه‌ی دیپلۆماسی ئه‌م سه‌ده‌یه‌دا پرسه‌ی شاژنه ئیلیزابێس له وێستمینسته‌ر ئابی له‌نده‌ن به‌ڕێوه‌ده‌چێت،پاشان بڕیاره ئێواره‌ی ئه‌مڕۆ له كاتژمێر ٧:٣٠ خوله‌ك، له مه‌راسیمێكی تایبه‌ت كه ته‌نها ئه‌ندامانی خێزانی شاهانه‌ی تێدا ئاماده ده‌بن له ویندسۆر له‌په‌رستگای پاشا جۆرجی شه‌شه‌م ته‌رمی شاژن له‌گه‌ڵ شازاده فیلیپی هاوسه‌ری به‌خاكده‌سپێردرێت. قه‌ڵای ویندسۆرهه‌مان شوێنێكه دایك و باوك و خوشكه‌كه‌ی شاژنی تێدا به‌خاكسپێردراون . بۆ له وێستمینسته‌ر ئابی ؟ مه‌راسیمی پرسه‌ی شاژنه ئێلیزابێس له كاتژمێر ١١ به‌یانیه‌وه له وێستمینسته‌ر ئابی له‌نده‌ن ده‌ستپێكردووه، هه‌مان ئه‌و شوێنه‌یه كه ٧٥ ساڵ پێش ئێستا شاژن تیایدا هاوسه‌رگیری له‌گه‌ڵ شازاده فیلیپ كردوه، هه‌ر هه‌مان شوێنیشه كه شاژن تیایدا مه‌راسیمی تاج له‌سه‌ردانانی بۆ كراوه. پرسه‌ی سه‌ده ئه‌م پرسه‌یه به گه‌وره‌ترین بۆنه‌ی دیپلۆماسی ئه‌م سه‌ده‌یه داده‌نرێت، به‌و پێیه‌ی زیاتر له دوو هه‌زار سه‌رۆك و كه‌سایه‌تی جیهانی له‌هۆڵی وێستمنسته‌ر ئابی بانگهێشتی رێوڕه‌سمه‌كه كراون. سه‌رۆكی هه‌رێم به‌شداره نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان، یه‌كێكه له‌و سه‌رۆكانه‌ی جیهان كه له‌لایه‌ن شا چارلسی سێیه‌م، شای به‌ریتانیاوه بۆ ئه‌و مه‌راسیمه بانگهێشتكراوه، هه‌روه‌ها هه‌ریه‌ك له جۆ بایدن، سه‌رۆكی ئه‌مریكا، ئیمانوێل ماكرۆن، سه‌رۆكی فه‌ره‌نسا، جه‌ستن ترودۆ، سه‌رۆكوه‌زیرانی كه‌نه‌دا، ناروهیتۆ، ئیمپراتۆری ژاپۆن، ته‌میم بن حه‌مه‌د ئالسانی، میری قه‌ته‌ر، محه‌ممه‌د بن راشد ئالمه‌كتووم، جێگری سه‌رۆك و سه‌رۆكوه‌زیرانی ئیمارات، شاژن مارگارێت، شاژنی دانیمارك، رانك واڵته‌ر شتاینمایه‌ر، سه‌رۆكی ئه‌ڵمانیا، شا عه‌بدوڵڵای دووه‌م، شای ئوردن، پاشا هارالد، پاشای نه‌رویج و چه‌ندین سه‌رۆك و سه‌ركرده‌ی دیكه به‌شداری رێوڕه‌سمه‌كه ده‌كه‌ن. شه‌ش وڵات بانگهێشت نه‌كراون ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدا، زۆرینه‌ی وڵاتانی جیهان بانگهێشت كراون بۆ شداریی له‌و مه‌راسیمه، به‌ڵام شه‌ش وڵات به‌فه‌ڕمی بانگهێشت نه‌كراون، كه بریتین له سوریا، ڤێنزوێلا، ئه‌فغانستان، ڕووسیا، بێلاروس، مینمارن، سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش كۆریای باكوور و نیكاراگوا و ئێران ته‌نیا له‌سه‌ر ئاستی باڵیۆز بانگهێشت كراون.
هاوڵاتی بەپێی ڕاپۆرتێکی گۆڤاری سیو وۆرلدی ئابوری ئەمەریکی کە بۆ ریزبەندی گەورەترین وڵاتە ئابورییەكانی جیهانی کرد عێراق لە پلەی ٤٧ مینی وڵاتانی جیهان و چوارەمی عەرەبیدایە لە ڕووی ئابورییەوە. گۆڤاری سیو وۆرلدی ئەمەریکی ڕاپۆرتیکی بڵاوکردەوە کە تێیدا ١٠٠ وڵاتی جیهانی ڕیزبەند کردووە لە خاوەنی زۆرترین بەرهەمی ناوخۆی بۆ کەمترین بە پێی ئەم ڕیزبەندییە ئەمەریکا بە پلەی یەکەم و عێراق بە پلەی ٤٧ مین دێت . لە ڕاپۆرتەکەدا ئەوەش هاتووە، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە پلەی یەكەمدایە بە كۆی گشتی بەرهەمی ناوخۆیی، كە ٢٥ ترلیۆن و ٣٤٦ ملیار دۆلارە و چین بەكۆی گشتی بەرهەمی ناوخۆیی ١٩ ترلیۆن و ٩١٩ ملیار دۆلار لە پلەی دووەمدایە، ژاپۆن بە چوار ترلیۆن و ٩١٢ ملیار دۆلار و ئەڵمانیا و هیندستان لە پلەى سێیەم تا پێنجەمدان. هەروەها عێراق بە کۆی گشتی بەرهەمی ناوخۆیی ٢٩٧ ملیۆن و ٣٥٤ هەزار دۆلار لە پلەی ٤٧ی جیهان دایە. سەبارەت بە وڵاتە عەرەبییەکانیش سعودیە یەكەمی وڵاتانی عەرەبییە و، لە دواى سعودیە ئیمارات بە پلەی دووەم ومیسر بە پلەی سێیەم و عێراق بە پلەی چوارەم دێت دوای ئەویش قەتەرە لە پلەی پێنجامدا. لە کۆتاى ڕاپۆرتەکەدا ئەوەخراوەتەڕوو، كۆی گشتی بەرهەمی ناوخۆیی لەجیهاندا ٩٤ ترلیۆن دۆلارە، كە ئەمەریکا خاوەنی زۆرترین پشکە تێیدا دواتریش چین . هەروەها ئابوریی وڵاتانی چین و هیندستان و بەڕازیل ئەو ئابورییانەن، كە خێراترین گەشەیان هەیە لە جیهاندا.
هاوڵاتی مەراسیمی بە خاک سپاردنی شاژنە ئێلیزابێشی دووەم سبەینێ دووشەمە بەڕێوەدەچێت کە دەبێتە یەکێک لە گەورەترین بۆنە دیپلۆماسییەکانی ئەم سەدەیە و گەورەترین پلانی ئەمنی لە دوای جەنگی دووەمی جیھانییەوە بۆ پاراستنی رێوڕەسمەکە دانراوە. شاژنە ئێلیزابێس لە وێستمینستەر ئابی لەندەن بەخاکدەسپێردرێت مەراسیمەکە لە کاتژمێر ١١ بەیانیەوە دەستپێدەکات، وێستمینستەر ئابی لەندەن هەمان ئەو شوێنەیە کە ٧٥ ساڵ پێش ئێستا شاژن تیایدا هاوسەرگیری لەگەڵ شازادە فیلیپ کردوە، هەر ئەو شوێنەشە کە تیایدا مەراسیمی تاج لەسەردانان و بوون بە شاژنی تێدا ئەنجام دراوە. هەروەها بێجگە لە ئەندامانی خێزانی شاهانە، سەرۆکی ئەمەریکا جۆ بایدن و سەرۆکی فەڕەنسا ئیمانیۆل ماکرۆن یەکێکن لەو ١٠٠ سەرۆکی وڵاتانەی کە بەشداری لە مەراسیمی بە خاک سپاردنی شاژنە ئێلیزابێسی دووەم دەکەن. ھاوکات جەستن ترۆدۆ سەرۆک وەزیرانی کەنەدا و "ئەنتۆنی ئەلبانیز" سەرۆک وزیرانی ئوسترالیا گەیشتوونەتە ئەو وڵاتە بۆ بەشداری کردن لە مەراسیمەکەدا . ئەمەش لە کاتێکدایە کە سەرۆک وەزیرانی بەریتانیاو سەرجەم سیاسەتمەدارەکانی ئەو وڵاتە و ئەندامانی خێزانی شاهانە لە وڵاتەکانی ئیسپانیا وهۆڵەندا و مۆناکۆ و سوید و دانیمارک و بەلجیکا و یۆنان لە پرسەکەدا بەشداردەبن و پێشبینیش دەکرێت نزیکەی 500 کەسایەتی بیانیش ئامادەبن. میدیاکانیش بڵاویانکردوەتەوە، گەورەترین پلانی ئەمنی بۆ پاراستنی رێوڕەسمی بەخاکسپاردنی شاژنی بەریتانیا دانراوە.
.jpg)
هاوڵاتی له‌گه‌ڵ پاشه‌كشه‌ی هێزه‌كانی روسیا له ئۆكرانیا، به فه‌رمانی سه‌رۆكی روسیا چه‌كی ئه‌تۆمی تاقیده‌كرێته‌وه‌و نیشانی ئۆكرانیا ده‌درێت. ڕۆژنامه‌ی نیویۆرك تایمز له‌زاری به‌رپرسانی ئه‌مه‌ریكاوه بڵاویكردوه‌ته‌وه، به‌فه‌رمانی ڤلادیمیر پوتینی سه‌رۆكی ڕوسیا چه‌كی ئه‌تۆمی له‌سه‌ر ده‌ریای ره‌ش یان له‌ناو خاكی ئۆكرانیا تاقیده‌كرێته‌وه. به‌رپرسێكی باڵای هه‌واڵگری ئه‌مه‌ریكاش له‌و باره‌یه‌وه وتی: مشتومڕێكی به‌رده‌وام هه‌یه له‌ناو ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كانی ئه‌مریكادا كه ئایا پوتین باوه‌ڕی وایه كه ئه‌و چه‌كه تاقی بكاته‌وه؟ له‌به‌رامبه‌ریشدا جۆ بایدن سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكا له‌دیدارێكیدا له‌گه‌ڵ سی بی ئێس، هۆشداریدا به روسیا له‌به‌رامبه‌ر به‌كارهێنانی چه‌كی ئه‌تۆمی و جه‌ختیشیكرده‌وه كه " به‌كارهێنانی چه‌كی ئه‌تۆمی له‌دژی ئۆكرانیا جه‌نگه‌كه ده‌گۆڕێت و زۆر به‌زیانی مۆسكۆ ده‌شكێته‌وه.
هاوڵاتی له‌میانی کۆبوونەوەی گشتیی پەرلەمانی ئەورووپا و وەڵامی پرسیارێکدا سەبارەت بەو داواکاریانەی کە ئەنقەرە بۆ دیپۆرتکردنەوەی داواکراوانی تورک پێشکەشی فینلاندای کردووە، سەرۆک وەزیرانی فینلەندا رایگەیاندووە، کە لە وڵاتەکەیدا بڕیاردان لە رادەستکردنەوەی داواکراوە بیانییەکان ئەرکی دامەرزاوە دادوەرییەکانە و ئەو پرسە لە دەسەڵاتی حکوومەتدا نییە. ساننا مارین سه‌رۆک وه‌زیرانی فینله‌ندا وتیشی سەروەری یاسا بۆ فینلاند زۆر گرنگە و ئەم پڕەنسیپە لای ئەوان زۆر بەبەهایە. مارین هەروەک وتوویەتی: "رادەست کردنی داواکراوان بەبڕیاری سیاسیی نابێت، ئێمە لە حکوومەت قسە لەسەر ئەوە ناکەین کە ئایا کەسێک دیپۆرت بکەینەوە یان نا. ئەو بڕیارانە سیاسییەکان نایدەن، بەڵکوو ئەو پرسانە لەدەسەڵاتی دامەزراوە دادوەرییەکانە". سەرۆک وەزیرانی فینلەندا ئاماژەی بەوەکرد کە پڕۆسەی رەزامەندیدانی پەڕلەمانی وڵاتانی ئەندام لە ناتۆ سەبارەت بە داواکاریی ئەندامبوونی ئەوان بەردەوامە، جەختیشی کردەوە کە ئەوان دەیانەوێت لەزووترین کاتدا ببنە ئەندامی هاوپەیمانی باکووری ئەتڵەسی. لەسەرەتادا تورکیا ڤیتۆی دژ بە ئەندامبوونی هەریەک لە سوید و فینلەندا لە ناتۆ بەکارهێنا، بەوپێیەی ئەو دوو وڵاتەی بە پەناگەی ئەندامانی پارتی کرێکارانی کوردستان و بزووتنەوەی خزمەت هەژمار دەکرد، بەڵام لە دوایین لوتکەی ناتۆ لە مەدرید یاداشتێکی لێکتێگەیشتنی سێقۆڵیان واژۆ کرد کە بەپێی ئەوە لەبەرانبەر رازی بوونی تورکیا بە بەئەندامبوونیان لە ناتۆ، دەبێت ئەو دوو وڵاتە ئەسکەندەناڤییە ئەندامانی پەکەکە و بزووتنەوەی خزمەت رادەستی تورکیا بکەنەوە. تورکیا چەندین جار لەسەر زاری گەورە بەرپرسانییەوە هەڕەشەی ئەوەی کردووە کە ئەگەر بێت و سوید و فینلاند بۆ ڕادەستکردنەوەی ئەو کەسانە کە لەلایەن تورکیاوە داواکراون پەشیمان بووبێتنەوە، ئەوا ئەنکەرەش پرۆسەی بەئەندامبوونیان لە ناتۆ ڕادەگرێت.
هاوڵاتی ئەمڕۆ هەینی، وڵاتانی بەشداربوو لە لوتکەی سەمەرقەند "شەنگەهای بۆ هاریکاری" پاش كۆبونه‌وه‌یه‌كی دوو رۆژه کۆتاییان بە لوتکەکە هێناو راگەیەنراوێکیان بەناوی "راگەیەنراوی سەمەرقەند" بڵاوکردەوە کە ئەوانیش: 1- سەرکردەی وڵاتانی ئەندام لە "شەنگەهای بۆ هاریکاری" رەتیان کردەوە هەردەوڵەتێک بە بیانوی رووبەڕووبوونەوەی تیرۆر دەستوەربداتە کاروباری دەوڵەتێکی دیکە. 2- وڵاتانی ئەندام سەرکۆنەی کردەوە تیرۆریستییەکانیان کرد لەهەموو جیهاندا و رایانگەیاند دژی هەرکردەوەیەکی تیرۆریستین و بەهەمووشێوەیەک ئامادەن رێگری بکەن لەبەردەم بڵاوبوونەوەی تیرۆردا. 3- باشترکردنی دۆخی ئەفغانستان یەکێکە لە گرنگترین ئەو شتانەی کە دەبێ بایەخی پێبدرێت، چونکە پەیوەندیدارە بەدۆخی ئاسایشی وڵاتانی ئەندام لە لوتکەی شەنگەهای. 4- وڵاتانی ئەندام لە لوتکەی سەمەرقەند داوای راگرتنی هاوبەشی پێکردنی چەکی ئەتۆمی دەکەن لەگەڵ بەردەوامیدان بە داماڵینی وڵاتان لە چەکی ئەتۆمی. 5- لەپێناو ئاشتی و ئارامی ناوچەکەدا، دەوڵەتانی لوتکەی سەمەرقەند جەخت دەکەنەوە لەسەر هەبوونی گیانی هاوکاری لەنێوان رێکخراوە نێودەوڵەتییەکاندا. 6- ئێستا جیهان بە قۆناغی گۆڕانکارییە جیهانییەکاندا تێپەڕدەبێت کە لەگەڵ توندبوونەوەی ململانێ و قەیرانەکان و خراپتربوونی دۆخی نێودەوڵەتی بەگشتی. 7- وڵاتانی رێکخراوی "شەنگەهای بۆ هاریکاریی" کاردەکەن بۆ پێشخستنی سیستەمێکی بازرگانی فرەلایەنی کراوە کە لەسەر بنەما و رێساکانی رێکخراوی بازرگانی جیهانی دامەزراوە، هەروەها دژایەتی سنووردارکردنی بازرگانی دەکەن کە مەترسی لەسەر ئابوری جیهان دروست دەکات. 8- وڵاتانی ئەندام لە رێکخراوی "شەنگەهای بۆ هاریکاری" جەخت دەکەنەوە لەسەر پابەندبوونیان بە هەڵسەنگاندنی وردی پەیوەست بە کارنەمەی نێودەوڵەتی ئێستا، هەروەها بەرگری دەکەن لە سیستمێکی جیهانی یەکسان و دامەزراندنی بەرنامەی کاری هاوبەش و دیدی هاوبەش لەپێناو خزمەتکردن بە مرۆڤایەتی. 9- داوا لە روسیا دەکەن هەوڵەکانی لە پێناو دیاریکردنی پەتا و نەخۆشییەکاندا بخاتەگەڕ و دەستپێشخەری بکات لەو بوارەدا. 10- لە بەڵگەنامەکەدا جەخت لەوە کراوەتەوە کە جێبەجێکردنی یەکلایەنەی سزا ئابورییەکان، جگە لەوانەی کە لەلایەن ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە پەسەندکراون، پێچەوانەی بنەماکانی یاسای نێودەوڵەتییە. جێگەی باسە ڕێکخراوی هاوکاری شانگهای هاوپەیمانێتیەکی نێودەوڵەتییە کە ئەندامانی ئێستای بریتییە لە چین ، هیندستان، کازاخستان، قرغیزستان، پاکیستان، ڕووسیا، تاجیکستان، ئۆزبەکستان.و لە ساڵی ٢٠٠١ دامەزراوە
هاوڵاتی زاناکان پلانێکی پڕمشتومڕ پێشنیار دەکەن بۆ دووبارە بەستنەوەی جەمسەرەکانی باکورو باشوردوای ئەوەی بە هۆی بەرزبونەوەی پلەی گەرمی زەوییەوە بەشێکی زۆری تواوەتەوە بە ڕژاندنی تەنۆلکەی سەلفەر دایۆکساید بەناو بەرگە هەوای ناوچەکەدا ئەوان دەڵێن کە لەڕێگەی فڕۆکەیەکەوە دەتوانن گەردیلەی مایکرۆسکۆپی ئایرۆسۆلی(تەنۆلکەی بچکۆلە لە ناو هەوادە) بپرژێنن بە بەرگە هەوای ناوچەکەدا بۆ ئەوەی تیشکی خۆر بداتەوەو بەمەش ڕێگری لە زیاتر توانەوەی جەمسەرەکان بگیرێت . بۆ ئەم مەبەستەش نزیکەی 175,000 گەشتی ئاسمانی لە ساڵێکدا پێویست دەبێت، کە بە ملیۆنان تەن دوانەئۆکسیدی کاربۆن دەکاتە هەواوە، کە ئەمەش دووبارە زیان بە زەوی دەگەیەنێت. بەڵام زانایەکی گەورەی بەریتانی پشتگیری ئەم پلانە دەکات ودەڵێت گەرمبونی جەمسەرەکان لە ئێستادا زۆر مەترسیدار ترەودوبارە بەستنەوەی جەمسەرەکان دەتوانێت ڕێ لە بەرزبونەوەی ئاستی زەریاکانی جیهان بگرێت بۆ دروست نەبونی ڕوداوی سروشتی نەخوازراو. ئەم توێژینەوە نوێیە لە لایەن وەیک سمیس لە زانکۆی ێیڵ لە ولایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا بەڕێوە دەچێت. وەیک باسی لەوە کردوە کە ئەم تاقیکردنەوەیە چارەسەری نیشانەیەکی گرنگی گۆڕانی کەشوهەوا دەکات نەک هۆکارە سەرەکییەکەی. بە پێی پلانەکان فڕۆکەیەکی سەربازی گەردیلەی میکرۆسکۆپی سەلفەر دایۆکساید لە بەرزایی 43,000 پێ (13 کیلۆمەتر) و پانی 60 پلە لە هەردوو هێلی زەویدا، کە بە نزیکەیی یەکسانە بە دوورگەکانی شێتلاند لە باکوور، و فڵکلاند لە باشوور. دوای ڕشتنیان بۆ ناو هەوای ناوچەکە بە هۆی بای بەهێزەوە گەردیلەکان بە هێواشی بەرەو جەمسەرەکان دەگوازرێنەوە بە ناو بەرگە هەوادا، پاشان سێبەرێک دروست دەکەن بۆ ئەوەی تیشکی خۆر ڕاستەوخۆ نەیدات لە جەمسەرەکان. بەپێی توێژینەوەیەک لە گۆڤاری زانستی توێژینەوەی ژینگەیی تەنها بە ڕشتنی ١٣ ملیۆن تەن لەم تەنۆلکانە لە هاوین وبەهاردا بەسدەبێت بۆ ئەوەی پلەی گەرمی جەمسەرەکان بە ٢ پلەی سلیزی نزم بکاتەوە.
گۆرِێكی به‌كۆمه‌ڵ له ناوچه‌ی ئیزیومی سه‌ربه پارێزگای خاركێڤ دۆزرایه‌وه كه نزیكه‌ی هه‌فته‌یه‌كه له ده‌ستی هێزه‌كانی رووسیا ده‌رهنێدراوه‌ته‌وه و یاریده‌ده‌رێكی باڵای سه‌رۆكایه‌تی كیێڤش ده‌ڵێت گۆرِه‌كه ٤٥٠ ته‌رمی تێدایه . له‌و باره‌یه‌شه‌وه ڤۆلۆدیمیر زێلێنسكی سه‌رۆكی ئۆكرانیا رایگه‌یاند، گۆرِێكی به‌كۆمه‌ڵ له ناوچه‌ی ئیزیوم سه‌ربه پارێزگای خاركێڤ دۆزراوه‌ته‌وه كه ٤٥٠ گۆرِی تیادا بووه. ئاماژه‌ی به‌وه‌شداوه، له ئێستادا لێكۆڵینه‌وه‌كان به‌رده‌وامن و سبه‌ی زانیاری زیاتر و روونتر له باره‌ی گۆرِه‌كه‌وه ده‌خرێنه‌رِوو و وتیشی، "ده‌مانه‌وێت جیهان بزانێت كه چی رووده‌دات و داگیركارییه‌كانی رووسیا بوونه‌ته هۆی چی. سه‌ره‌تا له بوچا و دواتر له ماریوپۆل، ئێستاش له ئیزیوم. پێویسته رووسیا بكرێته به‌رپرسیاری به‌جێهێشتنی مه‌رگ له هه‌موو شوێنێك". لایخۆشیه‌وه، ئیهۆر كلیمێنكۆ به‌رِێوبه‌ری پۆلیسیش له كۆنفرانسێكی رۆژانامه‌وانیدا ئاماژه‌ی به‌وه‌دا، ته‌رمه‌كان زۆربه‌یان هاوڵاتی ئاسایی بوون و سه‌رباز نه‌بوون.
میدیاکانی ئێران له‌زاری سەرکۆماری ئێران، ئیبراهیم رەئیسی رایانگەیاند، بڕیاری بوونە ئەندامی ئێران لە رێکخراوی هەماهەنگی شەنگەهای یەکلایی دەکەنەوە. ئاژانسی هەواڵیی خوێندکارانی ئێران بڵاوی کردەوە کە رەئیسی بەر لەوەی بەمەبەستی بەشداریکردن لە کۆبوونەوەی رێکخراوی هەماهەنگی شەنگەهای بەرەو ئۆزبەکستان بەڕێ بکەوێت لە فڕۆکەخانەی میهرئاباد بۆ میدیاکاران دواوە. رەئیسی وتیشی: "واژوو لەسەر ئەو بەڵگانە دەکەین کە بڕیاری بوونە ئەندامی ئێران لە رێکخراوی هەماهەنگی شەنگەهای یەکلایی دەکاتەوە". رەئیسی بە ئاماژەدان بەوەی کە لە کۆبوونەوەی پێشووی رێکخراوەکە سەرنج خراوەتە سەر پرۆسەی بوونە ئەندامی ئێران لەو رێکخراوە، تیشکی خستە سەر ئەوەی کە بەڵگەکان لەلایەن بەرپرسانی وەزارەتی دەرەوە واژوویان لەسەر دەکرێت و پرۆسەی یاسایی تەواو دەکرێت. ناوبراو سەرنجیشی خستە سەر ئەوەی کە لە میانی سەردانەکەیدا لەگەڵ هاوتا ئۆزبەکستانییەکەی کۆدەبێتەوە و پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵات تاوتوێ دەکەن.
