.jpeg)
.jpg)
ئۆكرانیا بڵاویكرده‌وه، ژماره‌یه‌ك فڕۆكه‌ی بێفڕۆكه‌وانی تێكشكاندوه كه له لایه‌ن سوپای روسیاوه ئاڕاسته‌ی خاكی وڵاته‌كه‌ی كراوه. سوپای ئۆكرانیا له راگه‌یه‌نراوێكدا ئاشكرای كردوه له هێرشه‌كانیان بۆسه‌ر سوپای روسیا توانیویانه هه‌شت فڕۆكه‌ی بێفڕۆكه‌وانی له جۆری (شاهید 136) تێكشكاندوه كه له لایه‌ن ئێرانه‌وه به‌رهه‌م ده‌هێنرێن و راده‌ستی روسیا كراون. پێشتر روسیا زیاتر له 100 فڕۆكه‌ی بێفڕۆكه‌وانی له‌ئێران كڕی و ئه‌وه‌ش ناڕه‌زایه‌تی ئه‌مریكا و ئۆكرانیای لێكه‌وته‌وه‌و له‌كاردانه‌وه‌ی ئه‌وه‌شدا باڵیۆزی ئێران له كیێڤ ده‌ركرا و باڵوێزخانه‌ی وڵاته‌كه‌ش له ئۆكرانیا داخرا.
.jpeg)
هاوڵاتی حکوومەتی سوید تەسلیمی داخوازیەکی تورکیا بوو و که لەبەرامبەر چوونه ناو ڕێکخراوى ناتۆ ئامادە بوو دەست بە هەناردەکردنی چەک بۆ تورکیا بکاتەوە و له‌و ڕووه‌وه ڕێکخراوەی چاودێری کردنی بەرهەمە ستراتێژیکەکانی سوید مۆڵەتی هەناردە کردنی چەکی بۆ تورکیا دەرکرد. بەپێی رێککەوتنی نێوان سوید، تورکیا، فینلاند و ناتۆ؛ سوید رەزامەندیی دەربڕی لەسەر داواکەی تورکیا بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی چەک بۆ ئەو وڵاتە، کە بەهۆی هێرشی تورکیا لە ساڵی ٢٠١٩ بۆ سەر کوردەکانی سووریا راگیرا بوو. رێکخراوی چاودێریی ستراتیژیی بەرهەمهێنانی سوید مۆڵەتی بە کۆمپانیاکانی بەرهەمهێنانی چەک و کەرەستەی سەربازیی ئەم وڵاتە دەرکردووە بۆ هەناردەی بەرهەمەکانیان بۆ تورکیا. تورکیا ڕایگه‌یاند که له‌گه‌ڵ داواکه‌ی فینله‌ندا و سوید بۆ ئەندام بوون به ناتۆ ڕازی ده‌بێت ته‌نیا له حاڵێکدا که ئه‌م دوو وڵاته کورده ناڕازییه‌کان ڕاده‌ستی ئه‌نقه‌ره بکه‌نه‌وه و ده‌ست بکه‌نه‌وه هه‌نارده‌کردنی که‌ره‌سته سه‌ربازییه‌کان بۆ تورکیا. لەنێوان 30 وڵاتی ئەندامی ناتۆدا، 28 وڵات رەزامەندییان دەربڕیوە لەسەر ئەوەی فینلاند و سوید بچنە ناو ناتۆ، بەڵام هەنگاریا و توركیا تائێستا ڕەزامەندیی كۆتایی خۆیان رانەگەیاندووە.
.jpg)
هاوڵاتی به‌یانی ئه‌مڕۆ شه‌ممه، به هه‌زاران سه‌بازی روسیا له شارێكی گه‌وره‌ی ئۆكرانیا پاشه‌كشه‌یان كردو سوپای ئۆكرانیا به‌نیازه بچێته‌وه شاره‌كه. ئاژانسه‌كانی هه‌واڵ راگه‌یاندوه، له‌به‌یانی ئه‌مڕۆوه به هه‌زاران سه‌بازی روسیا له‌شاری لیمان كه ده‌كه‌وێته رۆژهه‌ڵاتی ئۆكرانیاوه پاشه‌كشه‌یان كردو سوپای ئۆكرانیا به‌نیازه بچێته‌وه شاره‌كه. ئه‌مه‌ش دوای ئه‌وه‌دێت، ته‌نها یه‌ك رۆژ به‌دوای راگه‌یاندنی چوار ناوچه‌ی ئۆكرانیا بۆ سه‌ر روسیا دێت، كه ئه‌و بڕیاره‌ی روسیاش ناتۆو به‌شێكی زۆر وڵاتانی جیهانی نیگه‌ران كردو داوایان كرد، روسیا پێشێلكارییه‌كانی له‌به‌رامبه‌ر ئۆكرانیا راگرێت.
هاوڵاتی بۆ پشتگیریی لە خۆپیشاندانەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران زیاتر لە 50 هەزار کەس لە شاری تۆرنتۆ-ی پایتەختی کەنەدا رێپێوان و خۆپیشاندانیان کرد. پۆلیسی شاری تۆرنتۆ پشتڕاستی کردوەتەوە کە لە خۆپیشاندانەکانی دژی حکومەتی ئێران و مەرگی ژینا ئەمینی 50 هەزار کەس لەو شارە رێپێوان و خۆپیشاندانیان کردوە. رۆژی شەممەی رابردوش لە 200 شاری گەورەی ئەمریکا، ئەوروپا، ئۆسترالیا، ژاپۆن و کۆریای باشور خۆپیشاندان لە دژی دەسەڵاتی ئێران و مەرگی ژینا ئەمینی بەڕێوەچو. بۆ بینینی ڤیدیۆی خۆپیشاندانەکە کلیک لێرە بکە لە پایتەختی کەنەدا 50 هەزار کەس دژی حکومەتی ئێران خۆپیشاندانیان کرد ئێستا
هاوڵاتی ئەمەریکا .. بەهۆی زریانی ئیانەوە دەیان کەس گیانیان لە دەست داوە و زیاتر لە 10 هەزار کەسیش بێسەروشوێنن زریانی ئیان کە لە رووی بەهێزییەوە ریزبەندی چوارەمی هەیە و بە خێرایی ٢٤٠ کیلۆمەتر لە کاتژمێرێکدا گەشتە وشکانی.بۆتە هۆی زەرەرو زیانێکی زۆر و لە ئێستادا گەیشتۆتە کارۆلینای باشوور. بە گوێرەی ئاژانسەکانی هەواڵ، زریانی ئیان کە ماوەی چەند ڕۆژێکە ویلایەتی فلۆریدای ئەمریکا گرتووەتەوە و ئێستاش گەیشتووەتە کارۆلینای باشوور، بەهۆیەوە تا ئێستا “77 کەس گیانیان لە دەست داوە و زیاتر لە 10 هەزار کەسیش بێسەروشوێنن و زیانی زیاتر لە 100 ملیار دۆلاریشی بە ویلایەتە یەکگرتووەکان گەیاندووە.” لە میدیاکانی ئەمریکاوە مردنی 77 دانیشتووی فلۆریدا بە فەرمی پشتڕاست کراوەتەوە” ئەمە لە کاتێکدایە پێشتر حاكمی ویلایه‌تی فلۆریدا ریگەیاندبوو "زیاتر له 10 هه‌زار کەس بێسه‌روشوێن تۆمار کراون کە ئەگەری زۆرە زۆرێک لەوانە لە شوێنی داڵدەدان سەلامەت بن یان بە شێوەیەکی تر بەهۆی پچڕانی تەزووی کارەبا و تەلەفۆنەوە نەتوانرێت دەستمان پێیان بگات و تیمەکانمان به‌رده‌وامن له گه‌ڕان به‌دوایاندا". ئەمەش لە کاتێکدایە زریانی ئیان لە ویلایەتی فلۆریدای ئەمریکا لە یەکەم رۆژیدا بووە هۆی دروستبوونی لافاو و ئەمەش وای کرد، نزیکەی یەک ملیۆن کەس بێکارەبابن وهێڵی ئاسمانیی ئەمریکا ناچاربوو نزیکەی ٦٠٠ گەشت هەڵبوەشێنێتەوە لەو بارەیەوە جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا بەیاننامەی کارەساتی لە فلۆریدا دەرکرد بۆ پێشکەشکردنی هاوکاری بۆ ناوچە زیانلێکەوتووەکان لە بودجەی فیدراڵی و رایگەیاند، زریانەکە زیانێکی زۆری بەو ناوچەیە گەیاندووە، ئاوەدانکردنەوەی چەندین مانگ و ساڵ دەخایەنێت.
هاوڵاتی ئه‌مڕۆ شه‌ممه (1/10/2022) له 151 شاری گه‌وره‌ی وڵاتانی جیهان له ئه‌مریكا و ئه‌وروپا و ژاپۆن و كۆریای باشور و ئۆستراڵیا گردبونه‌وه و رێپێوانی ناڕه‌زایه‌تیی دژی كۆماری ئیسلامی ئێران به‌ڕێوه‌چوو. رادیۆ زه‌مانه بڵاوی كردوه‌ته‌وه؛ له زۆربه‌ی وڵاتانی جیهان به ئاماده‌بونی ژماره‌یه‌كی به‌رچاو له چالاكوانانی ئه‌و وڵاتانه و چالاكوانانی كورد و ئێران ناڕه‌زایه‌تی و گردبونه‌وه به‌ڕێوه‌چووه. به پێی زانیارییه‌كانی رادیۆ زه‌مانه ژماره‌یه‌ك چالاكوان له ئه‌وروپا و ژاپۆن و كۆریای باشور له به‌رده‌م باڵیۆزخانه و كۆنسوڵگه‌رییه‌كانی كۆماری ئیسلامی ئێران دژی حكومه‌تی ئه‌و وڵاته و مه‌رگی ژینا ئه‌مینی و خۆپیشانده‌رانی 16 رۆژی رابردو، دروشمیان به‌رز كردوه‌ته‌وه.
هاوڵاتی وەزارەتی نەوتی عێراق رایگەیاند، لە مانگی ئەیلولدا زیاتر لە ٩٨ ملیۆن بەرمیل نەوت بە بەهای زیاتر لە هەشت ملیار دۆلار فرۆشراوە. لە ڕاگەیەندراوێکدا وەزارەتی نەوتی عێراق ڕایگەیاند بەگوێرەی ئاماری سەرەتایی کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوت "سۆمۆ" لەمانگی ئابدا بڕی ٩٨ ملیۆن و ٧٦٥ هەزار و ١٥٣ بەرمیل نەوت فرۆشراوە و بڕی داهاتی پەیداکراو لە فرۆشتنی ئەم نەوتە بریتی بووە لە هەشت ملیار ٧٧٣ ملیۆن دۆلار. لە ڕاگەیەندراوەکەشدا باس لە کێڵگە نەوتییەکانی ناوچەکانی ناوەڕاست و باشووری عێراق کراوە کە لە مانگی ئەیلولدا بڕی ٩٦ ملیۆن و ٤٤٥ هەزار و ٤٢١ بەرمیل نەوتیان بەرهەمهێناوە هاوکات کێڵگە نەوتییەکانی پارێزگای کەرکوک لە رێگەی بەندەری جەیهانەوە بڕی ٢ ملیۆن و ١٦٩ هەزار و ١٨٠ بەرمیل نەوتی هەناردەکردووە. هەروەها وەزارەتی نەوتی عێراق ئەوەشی خستە ڕوو، تێكڕا لە مانگی ئابدا نرخی یەک بەرمیل نەوت بە ٨٨ دۆلار و ٨٣ سەنت فرۆشراوە بەمەش داهاتی نەوت لە مانگی ئەیلولدا هەشت ملیار و ٧٧٣ ملیۆن دۆلار بووە.
هاوڵاتی ئیلیۆن مەسک بەڕێوبەری کۆمپانیای تێسلا ڕۆبۆتی ئۆپتیموس نمایشدەکات کە دەڵێت نرخی لە ئوتومبێلێک کەمتر دەبێت. مەسک لە پێشەنگایەکی تایبەت بە بەرهەمەکانی تێسلا ڕۆبۆتی ئۆپتیموسی نمایش کرد و ڕایگەیاند ئامانجیانە بە زوترین کات ڕۆبۆتێکی بەسودی هاوشێوەی مرۆڤ دروست بکەن. ئەم نمونەیەی کە نمایشکرا توانی چەند هەنگاوێک بڕوات و سندوقێک بەرز بکاتەوە و گوڵێک ئاوبدات و سەماشی کرد. مەسک وتیشی بە نرخێکی کەمتر لە 20,000 دۆلاردەیفرۆشن وپێشبینی دەکرێت کە نرخەکەی زۆر کەمتر بێت لە ئۆتۆمبێلێک. هەروەها ئیلیۆن مەسک باسی لەوەش کرد کڕیارەکان دەتوانن ڕۆبۆتەکانیان پێ بگات دوای داوا کردنیان بەڵام هێشتا بۆ فرۆشتن نییە و لەوانەیە لە ماوەی سێ بۆ پێنج ساڵدا،دەست بە فرۆشتنیان بکرێت دوای ئەوەی گەشەیان پێدارا بۆ ئەنجامدانی کاری زیاتر.
هاوڵاتی به‌پێی هه‌واڵێکی ئاژانسی ڕۆیته‌رز ژماره‌یه‌ك له سه‌ركرده سه‌ربازییه‌كانی بۆركینا فاسۆ، كوده‌تای سه‌ربازییان به‌سه‌ر سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی سه‌ربازی وڵاته‌كه‌یاندا ئه‌نجامدا و لادانی كۆلۆنیڵ "پاوڵ هێنری سانداوگۆ دامیبا" له ده‌سه‌ڵات راگه‌یاند. ئاژانسی رۆیته‌رز بڵاویكردووه‌ته‌وه، له راگه‌یه‌ندراوێكی ته‌له‌ڤزیۆنیدا، سووپای بۆركینا فاسۆ، داخستنی سنووره ئاسمانی و وشكانی، هه‌ڵپه‌ساردنی ده‌ستوور و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی حكومه‌تی وڵاته‌كه‌یان راگه‌یاندووه. پاوڵ هێنری سانداوگۆ دامیبا، كه پێشتر ئه‌فسه‌رێكی باڵا سووپای ئه‌و وڵاته بوو، له مانگی كانوونی دووه‌می ئه‌مساڵ، له ئه‌نجامی كوده‌تایه‌كی سه‌ربازی ده‌سه‌ڵاتی گرته‌ده‌ست. بۆركینا فاسۆ، یه‌كێكه له وڵاتانی رۆژئاوای ئه‌فریقا و ژماره‌ی دانیشتوانه‌كه‌ی زیاتر له 20 ملیۆن كه‌س ده‌بێت، ساڵی 1960، سه‌ربه‌خۆیی له وڵاتی فه‌ره‌نسا وه‌رگرتووه، كه تاوه‌كو ئێستاش زمانی فه‌ره‌نسی، زمانی فه‌رمی ئه‌و وڵاته‌یه.
هاوڵاتی سەرۆکی ڕوسیا بە شێوەیەکی ڕەسمی چەند ناوچەیەکی ئۆکرانی بە بەشێکی خاکی ڕوسیا دەناسێنێت و یەکێتی ئەوروپاو ئەمەریکا ئەم کارە بە چەواشەکاری ناودەبەن و جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا لەو بارەوە گوتی هەرگیز" دان بە سەروەریی رووسیا نانێت لەو ناوچانەدا". دوای ئەوەی ڤلادیمیر پووتین، سەرۆکی رووسیا لە مەرسوومێکی سەرۆکایەتیدا، دان بە سەربەخۆیی و سەروەری هەردوو ناوچەی خێرسۆن و زاپۆریژیا دەنێت، کە لە چەند رۆژی رابردوودا گشتپرسییان بۆ سەربەخۆیی ئەنجامدا. ئەو دوو ناوچەیە دەکەونە باشووری ئۆکراینا و ئێستا لە ژێر کۆنتڕۆڵی رووسیادان. دوای دانپێدانانەکەی پووتین، بڕیارە ئەمڕۆ لە رێوڕەسمێکی فەرمیدا، دەسەڵاتدارانی رووسیا چوار ناوچەی ئۆکراینا (لۆهانسک، دۆنێتسک، خێرسۆن و زاپۆریژیا) بخاتە سەر وڵاتەکەی و بیکاتە بەشێک لە خاکی رووسی. ئەم هەنگاوەی مۆسکۆ لە کاتێکدایە کە شەوی پێنجشەممە، ئەنتۆنیۆ گۆتێرێز، سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە راگەیێندراوێکدا هۆشداریدا لەو بڕیارەی رووسیا و بە "پەرەسەندنێکی مەترسیدار" ناوی برد و راشیگەیاند، بەو هەنگاوە رووسیا هیچ ئومێدێک بۆ ئاشی ناهێڵێتەوە. هەروەها سەرۆکی ئەمریکا، جۆ بایدن ئەو گشتپرسییانەی رووسیای بە "چەواشەکاری تەواو" ناوبرد و جەختی لەوەش کردەوە کە هەرگیز دان بە سەروەریی رووسیا لە خاکی ئۆکراینادا نانێن. جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا لەو بارەوە گوتی، وڵاتەکەی "هەرگیز، هەرگیز، هەرگیز" دان بە سەروەریی رووسیا نانێت لەو ناوچانەدا. هەروەها جەختی لەوە کردەوە کە سەروەریی و یەکپارچەیی ئۆکراینا، بۆ ئەوان زۆر گرنگە و ئەوەشی وەبیرهێنایەوە کە بەدرێژایی جەنگی رووسیا-ئۆکراینا، هەمیشە پشتیوانی ئۆکراینا بوون. جۆ بایدن گوتیشی: "ئەمریکا هەرگیز دان نانێت بە سەروەریی رووسیا لە خاکی ئۆکراینیادا. یەکێتی ئەورووپاش کاردانەوەی توندی بەرامبەر گشتپرسییەکە نیشاندا و پاکێجی هەشتەمی سزا خستنە سەر رووسیای ئامادە کرد کە قەدەغەکردنی بازرگانی لەگەڵ رووسیا و دیاریکردنی بەرزترین نرخ بۆ نەوتی رووسیا، لە دیارترین بەندەکانی پاکێجەکەن.
هاوڵاتی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكان لەكاردانەوەی مەرگی ژینا ئەمینی لەڕۆژهەڵاتی كوردستان و شارەكانی ئێران بەردەوامەو ژینا بووەتە هەوێن و هێمای خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكان. ئەو كچە كوردەی خەڵكی سەقز كەتەمەنی 22 ساڵ بوو دوای ئەوەی لەلایەن پۆلیسی ئێران بەبیانوی نەگونجاوبوونی سەرپۆش و جلوبەرگەكەی دەستگیركراو لەزینداندا گیانیلەدەستداو دواجار تەرمەكەی گەڕێنرایەوە زێدی خۆی، ئێستا پرچی ئەو كەبیانوی دەستگیركردنەكەی بوو بووە بەهێماو لەو رۆژەوە هەزارن كچ و ژن و پیاو وەك هاوسۆزییەك بۆ ژینا ئەمینی قژی خۆیان دەبڕن و دژی یاساو رێسا توندەكانی ئێران ناڕەزایەتیی دەردەبڕن. ناڕەزایەتییەكان بۆ مەرگی ژینا تائامادەكردنی ئەم راپۆرتە زیاتر لە 76 كوژراوی لێكەوتووەتەوە كەزۆربەیان بەتەقەی هێزە ئەمنییەكانی ئێران لەڕۆژهەڵاتی كوردستان گیانیان لەدەستداوەو بەپێی ئامارەكانی رێكخراوەكانی مافی مرۆڤ لەو خۆپیشاندانانەدا پێنج ئافرەت گیانیان لەدەستداوە كەسیانیان لەشارە كوردییەكان و دووانیان لەباكورو رۆژهەڵاتی ئێران بوون. ئەو ناڕەزایەتییانە كە بووەتە هۆی توندبوونەوەی مامەڵەی پۆلیس و هێزە ئەمنییەكانی دەسەڵات و بڕینی ئینتەرنێت لەڕۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران جگە لەزیانە گیانییەكان زیانی گەورەی ماددیی لێكەوتووەتەوە بەجۆرێك كە بەهۆی بڕینی هەر 24 كاتژمێر ئینتەرنێتەوە نزیكەی 120 ملیۆن دۆلار زیانی لێدەكەوێتەوەو زۆربەی كۆمپانیاكانی ئێرانیش لەبۆرسەدا نزیكەی چوار ملیار دۆلار زیانیان پێگەیشتووە. هاوكات لەگەڵ گرژی زیاترو بەرفراوانبونی خۆپیشاندانەكان بۆ یەكەمجار لەمێژووی كۆماری ئیسلامی ئێراندا ژمارەیەكی بەرچاو لەیاریزان و هونەرمەندو ئەكتەرە ناودارەكانی ئێران وەك كاردانەوەیەك بەمەرگی ژیناو خۆپیشاندەران، بێبەریبوونیان لەدەسەڵات و دامەزراوەكانی راگەیاندووە. ژینا سەرتاسەری ئێران دەهەژێنێت خۆپیشاندانەكان بۆ مەرگی ژینا ئەمینی لەپێنجەم رۆژدا جگە لەڕۆژهەڵاتی كوردستان لانیكەم 150 شارو شارۆچكەی 27 پارێزگای گرتەوەو لەزۆربەی ئەو ناوچانەشدا توندوتیژیی و پێكدادان لەنێوان خۆپیشاندەران و پۆلیس روویدا. لەشاری شنۆ سێ مێرمنداڵ گیانیان لەدەستدا كەكەسێكیان تەمەنی 16 ساڵ بووە.. لەپیرانشار-یش مێرمنداڵێكی تەمەن 16 ساڵ بەناوی زەكەریا خەیاڵ گیانی لەدەستدا. بەپێی زانیارییەكانیی رێكخراوەكانی مافی مرۆڤ هەر لەشەوی چوارشەممەو لەپێنجەم رۆژی خۆپیشاندانەكاندا لانیكەم سێ كەس لە سەقزو پێنج كەس لە سنەو دوو كەس لەورمێ و كەسێك لەئیلام بەهۆی تەقەی هێزە ئەمنییەكانەوە گیانیان لەدەستداوە. بەگشتی تەنها لەشەوی چوارشەممەدا لانیكەم 15 كەس لەخۆپیشاندانەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان گیانیان لەدەستداوە. بەگشتی و لەماوەی دوو رۆژدا ژمارەی ئەو كەسانەی لەخۆپیشاندانی رۆژهەڵاتی كوردستان و شارو شارۆچكەكانی ئێران گیانیان لەدەستداوە دەگاتە 26 كەس كەناسنامەی زۆربەیان بڵاو كراوەتەوە. رێكخراوەكانی مافی مرۆڤ رایانگەیاندووە بەهۆی پچڕانی هێڵەكانی تەلەفۆن و مۆبایل و ئینتەرنێت لەئێران زانیاریی ورد لەسەر بەرزبوونەوەی ژمارەی قوربانیان روون نییە، بەڵام گومان دەكرێت سەرەڕای ئەو كوژراوانە زیاتر لەهەزار كەسیش بریندار بووبن. بڵاوبوونەوەی تۆمارە ڤیدیۆییەكانی خۆپیشاندانەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران بۆ ژینا ئاماژەیە بۆ توندبوونەوە و گرژبوونەوەی دۆخی ناوخۆیی وڵاتەكە، بۆیە گومان دەكرێت ژمارەی قوربانیانی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكان بۆ مەرگی ژینا ئەمینی بەشێوەیەكی بەرچاو بەرز ببێتەوە. خۆپیشاندانەكان زیاتر لە 11 رۆژە بەردەوامەو بەپێی داویین ئاماری رێكخراوی مافی مرۆڤی ئێران لانیكەم 76 خۆپشاندەر تا شەوی سێشەممە (27/9/2022) كوژراون و حكومەتیش رایگەیاندووە؛ حەوت كەس لەهێزە ئەمنییەكان و ئەندامی سوپای پاسداران و پۆلیس كوژراون. خامنەیی بەئامانج دەگیرێت لەزۆربەی خۆپیشاندانەكاندا دروشم دژی عەلی خامنەیی، رێبەری كۆماری ئیسلامی ئێران وتراوەتەوەو رۆژنامەی واشنتۆن پۆست بڵاویكردووەتەوە حكومەتی ئێستای ئێران لەڕژێمەكانی پێشووی میسرو تونس لاوازترەو ئاماژەی بەوەشكردوە كە رێبەری كۆماری ئیسلامی پاشەكشێ لەباڵاپۆشیی ژنان بەهێڵی سور دەزانێت. رۆژنامەكە لەبابەتێكدا نووسیویەتی خۆپیشاندانەكانی ئێران رووبەڕووی توندوتیژیی زۆری هێزە ئەمنییەكانی وڵاتەكە بووەتەوە، بەڵام ئەو توندوتیژییە ئاماژەیە بەلاوازیی دەسەڵات بەتایبەت كە ساڵانە سەدان ژن لەئێران بەبیانوی نەگونجابوونی سەرپۆش و باڵاپۆش سزا دەدرێن و لەهەندێك حاڵەتیشدا سزای 10 ساڵ زیندانی بەسەر ئەو ژنانەدا سەپێنراوە. ئاماژەی بۆ ئەوەشكردووە عەلی خامنەیی رابەری كۆماری ئیسلامی ئێران كەتەمەنی 83 ساڵە، باری تەندورستیی باش نییەو سەرقاڵی رادەستكردنی دەسەڵاتەكانی و دۆزینەوەی جێگرەوەیەوەو هەر ئەوەش دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ئێرانی لاواز كردووە. خامنەیی یەكێكە لەو كەسانە زۆر دژی ئازادی ژنانەو ئامادە نییە پاشەكشێ لەو یاساو رێسا توندانەی كۆماری ئیسلامی بكات بۆیە خۆپیشاندەرانیش لەزۆربەی رێپێوان و ناڕەزایەتییەكاندا بەدروشم دەیكەنە ئامانج و پێیان وایە كۆتایی ئەو كۆتایی دەسەڵاتی 43 ساڵەی كۆماری ئیسلامیی ئێرانە. ئینتەرنێت و داڕمانی بۆرسەی ئێران رێكخراوی نێت بلاكس بۆ چاودێریی هێڵەكانی ئینتەرنێت ئاشكرایكردووە، بەهۆی راگرتن و قەدەغەكردنی ئینتەرنێت لەلایەن حكومەتی ئێرانەوە هەر كاتژمێرێك یەك ملیۆن و 500 هەزار دۆلار زیان بەئابوریی ئەو وڵاتە دەگات. ئاماژەی بۆ ئەوەشكردووە: فیلتەركردن و راگرتنی هێڵەكانی ئینتەرنێت بۆ كۆنتڕۆڵی خۆپیشاندانەكان لەئێران زیانی زۆر بەداهاتی ئەو شوێنانە دەگەیەنێت كەسەرچاوەی سەرەكییان ئینتەرنێتە. بەپێی ئامارەكان نزیكەی 400 هەزار فرۆشگا لەئێران لەڕێگەی ئینتەرنێتەوە كارەكانیان ئەنجام دەدەن ئەگەر بڕینی ئینتەرنێت لەو وڵاتە بەردەوام بێت رۆژانە لانیكەم 117 ملیار دۆلار زیانی لێدەكەوێتەوە. خۆپیشاندان و كاردانەوەكانی مەرگی ژینا ئەمینی بازاڕی بۆرسەی ئێران تووشی داڕمان دەكات و بەوتەی شارەزایانی ئابوریش زیانی چوار ملیار دۆلاری بەپشكی كۆمپانیاكانی ئەو وڵاتە گەیاندووە. میدیاكانی ئێران بڵاویانكردووەتەوە زیاتر لەهەفتەیەكە بازاڕی بۆرسە لەوڵاتەكە لەپاشەكشێدایەو تائێستا 350 ئاماژەی نەرێنیی لەبۆرسەی وڵاتەكەدا هەیە لەكاتێكدا تەنها 35 خاڵی ئەرێنیی لەبۆرسەدا بەدیدەكرێت. بەهۆی ئاڵۆزییەكانی ئەم دواییانەی رۆژهەڵاتی كوردستان و شارەكانی ئێران پشكی سەرجەم كۆمپانیاكانی ئەو وڵاتە لەبازاڕی بۆرسەدا بەڕێژەی 100 ترلیۆن تمەن دابەزیوە كەدەكاتە نزیكەی سێ ملیارو 900 هەزار دۆلار. شارەزایانی ئابوریی ئێران هۆشداریی دەدەن ئەگەر ئاڵۆزییەكان بەردەوام بێت زیانی زیاتر چاوەڕوانی كۆمپانیاكانی ئەو وڵاتە دەكات. تۆپبارانی هەرێم بۆ راگرتنی خۆپیشاندانەكان سوپای پاسداران لە (24/9/2022) دەستی كردووە بەتۆپبارانی سنورەكانی هەرێمی كوردستان بەبیانوی بوونی چەكدارانی نەیاری دەسەڵات لەئێران و لەبەیاننامەیەكیشدا كەپێش بۆردومانەكە رایگەیاند: حزبە كوردییەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان بەبیانوی ناڕەزایەتی بۆ مەرگی ژینا هەوڵی سەرهەڵدانی توندوتیژی و ئاژاوە لەخاكی ئێران دەدەن. سوپای پاسداران هاوكات لەگەڵ دەستپێكردنی تۆپبارانەكەش لەبەیاننەمەیەكی دیكەدا رایگەیاند: لەچوارچێوەی دوورخستنەوەی هێزە چەكدارە نەیارەكانی كۆماری ئیسلامی، لەڕۆژی شەممەی رابردووەوە دەستیكردوە بەبۆردومانی چەند خاڵێكی سنوریی هەرێمی كوردستان. سوپای پاسداران ئاماژەی بۆ ئەوەشكردووە: بەهۆی دروستبوونی ئاژاوەی چەند رۆژی رابردووی ناو ئێران بەمەبەستی دورخستنەوەی چەكدارە نەیارەكان تۆپبارانی خاڵە سنورییەكانی رۆژهەڵات و هەرێمی كوردستانی كردووەو هاوكات داواشی لەهاووڵاتییانی هەرێمی كوردستان كرد لەبنكەو بارەگاكانی حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان دووربكەونەوە. تۆپبارانەكانیش لەكاتێكدایە لەناو ئێران دەنگۆی ئەوە بڵاوبووەوە كەسوپای پاسداران و سوپای رەسمی (ئەرتەش) لەسەر سەركوتی خۆپیشاندانەكان ناكۆكییان هەیەو ئەوەش وایكرد ئەو دوو هێزە بەجیا بەیاننامە بڵاوبكەنەوەو جەخت لەپاراستنی كۆماری ئیسلامی ئێران بكەنەوە. ناڕەزایی كەسایەتیە بەناوبانگەكان ژمارەیەكی بەرچاو لەهونەرمەندو ئەكتەرو یاریزانە ناودارەكانی كوردو ئێران لەگەڵ دەربڕینی ناڕەزایەتیی بۆ مەرگی ژینا ئەمینی، پشتیوانیی خۆیان بۆ خۆپیشاندەران دەدەبڕن و داوای كۆتایی بەستەم و توندتیژیی لەدەسەڵاتی ئێران دەكەن و دەسەڵاتیش دەست بەسەر ماڵ و موڵكی ژمارەیەك یاریزان و ئەكتەر لەناوخۆی وڵاتەكەدا دەگرێت. كەیهان كەلهوڕ، ژەنیارو پسپۆڕی ناوداری كورد لەپەیامێكدا لەتۆڕی كۆمەڵایەتی تویتەر رایگەیاندووە؛ خەڵكی ئێران 40 ساڵە هەوڵدەدات بەزمانی ئەدەب و هونەر دەسەڵات ئاگاداركاتەوە لەوەی كە زەبروزەنگ و سێدارە لەدژی خەڵك بەكارنەهێنێت. كەلهوڕ دەڵێت: ئەو ژەنیارەو ئەركی ئەو قسەكردن نییە، بەڵام دەسەڵاتی ئێران وای لەئەو كردووە كە لەجیاتی هێنانە گۆی ئامێرەكانی، خۆی بێتە گۆو بەنووسین پەیامەكەی بگەیەنێت. ئەو ژەنیارە كەخاوەنی دەیان خەڵاتی مووزیكە نووسیویەتی: دەسەڵاتی ئێستای ئێران هاوشێوەی دەسەڵاتی ئۆمەوییەكان بەردەوامە لەسەركوت و ستەم، بۆیە دەبێت بڕوات. ئەو داوای لەسەرجەم هونەرمەندان كردووە ملكەچی داواكارییەكانی حكومەتی ئێران نەبن و تەنانەت بەبێ بەرامبەریش بەردەوامبن لەكاری هونەری و پشتیوانیی بۆ یەكێتی و یەكڕیزیی خەڵك لەپێناو ئازادیی وڵاتەكەدا. كەلهوڕ لەكۆتاییدا رایگەیاندووە هەر كۆنسێرت و شوێنێك كەئەو تێیدا بەشدار بێت دەكاتە سەكۆیەكی ئازاد بۆ ئەو خەڵكەی كە بەدەست دەسەڵاتەوە زۆری بۆ هاتووە. لەگەڵ كەلهوڕ دەیان ئەكتەریش پشتیوانییان بۆ ناڕەزایەتییەكان و خۆپیشاندانەكان دەربڕیوەو هەدیە تارانی، خانمە ئەكتەری بەناوبانگی ئێرانیش، لەپشتیوانیی بۆ خۆپیشاندەران و نیگەرانیی لەمەرگی ژینا ئەمینی، رایگەیاند: دەسەڵات و هێزە ئەمنییەكان هۆكاری خوێنڕشتنن و خەڵكی وڵاتەكەش تائاستێك لەژێر زەبروزەنگدا بووە كەچیتر پێویستی بەڕێبەرو سەركردە نییە بۆ خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیی. هەدیە تارانی كە لەئێستادا لەئێران دەژی و لەلایەن هێزە ئەمنییەكانەوە ئاگاداركراوەتەوە كەهانی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیی نەدات، جەختی لەوە كردووەتەوە خەڵكی وەڵاتەكە هێندە لەژێر ستەم و زەبروزەنگدا بوون كەچیتر پێویستی بەهاندان و بانگهێشتكردنی خەڵك نییە كەبڕژێنە سەر شەقامەكان، چونكە ئاستی ناڕەزایەتییەكان بەرفراوانن. شەهاب حسێنی كە بەیەكێك لەئەكتەرە ناودارەكانی نزیك لەدەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ئێران ئەژمار دەكرێت بەپەیامێك ناڕەزایەتیی خۆی لەبەرامبەر كوشتنی خۆپیشاندەران و سەركوتی ناڕەزایەتییەكان دەربڕی و وتی ئەوەی ئێستا دەسەڵات دەیكات هاوشێوەی زەبروزەنگی ئۆمەوی و سەفەوی-یە، لەبەرامبەر ئەو پەیامەشدا تەلەفیزیۆنی فەرمی ئێران سەرجەم ئەو ریكلام و بەرنامانەی ئەو ئەكتەرەی تێدا بەشداربوو، راگرت و هەموو ئەو وێنانەشی لەناو شاری تاران بوو، بەبڕیاری شارەوانی لابران. هەندیك ئەكتەرو هونەرمەندی ژن لەئێران جگە لەپەیام، بەبڕینی پرچیان ناڕەزایەتییان بۆ مەرگی ژیناو كوشتنی خۆپیشاندەران دەربڕیوە. عەلی كەریمی یاریزانی تۆپی پێ و ئەستێرەی پێشووی هەڵبژاردەی ئێران كەنیشتەجێی وڵاتی ئیماراتە بەپەیامێك ناڕەزایەتیی لەمەرگی ژینا ئەمینی راگەیاندو پشتیوانی خۆی بۆ ناڕەزایەتییەكان دەبڕی لەبەرامبەریشدا دەسەڵات دەستی بەسەر ماڵ و موڵكی ئەو یاریزانە لەئێراندا گرت. هاوكات دەیان یاریزانی دیكەی دیكە پشتیوانیان لەهەڵوێستەكەی كەریمی كردو ژمارەیەك یاریزانیش بڕیاریانداوە هەڵبژاردەی ئێران جێبهێڵن. لەڕابردوودا چەند جارێك خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیی فراوان لەڕۆژهەڵاتی كوردستانی ئێران روویداوە، بەڵام هیچكات لە 40 ساڵی رابردودا بەو ئاستە هاوسۆزی و هاوپشتی چینە جیاوازەكانی ئەو كۆمەڵگایەی نەگرتووەتەوە، بۆیە مەرگی ژینا ئەمینی بووەتە هێمای بەهێزی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكان.
هاوڵاتی حکومەتی ئەمریکا سزای نوێ بەسەر بازرگانیی نەوت و پترۆکیمیایی ئێراندا دەسەپێنێت ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، سزای نوێ بەسەر کۆماری ئیسلامیی ئێراندا دەسەپێنن بۆ رێگریکردن لە هەوڵەکان بۆ خۆدزینەوە لە سزاکانی سەر فرۆشی بەرهەمی نەوت و پێترۆکیمیایی. حکومەتی ئەمریکا سزای نوێ بەسەر بازرگانیی نەوت و پترۆکیمیایی ئێراندا دەسەپێنێت، یەکێک لە ئامانجەکانیش بریتییە لە دوو کۆمپانیای چین کە نەوتی خاوی ئێران کۆگا دەکەن و دەستی باڵایان لە بازرگانیی نەوتی ئەو وڵاتەدا هەیە، سزاکان دوو ناوەندی کۆگاکردنی نەوتی خاوی ئێران لە چین و بەڕێوەبەرێکی ئاژانسی کەشتیوانیی جیهانی کە ئەرکی گواستنەوەی نەوتی ئێرانی بووە، دەگرێتەوە. وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکاش هەشت ناوەندی دیکەی بۆ سزادان دیاریکردووە کە لە هەناردەی بەرهەمە پترۆکیمیاییەکانی ئێران رۆڵیان هەبووە. ئەو کۆمپانیایانە لە ئێران، هۆنگ کۆنگ، هیندستان و ئیمارات چالاکن و لقیان هەیە. ئەنتۆنی بلینکن باسی لەوە کرد، ئەو سزایانە بەگوێرەی فەرمانی حکومەتی فیدراڵی سەپێنراون کە رێگە بە سەپاندنی سزا بەسەر بازرگانی نەوت و بەرهەمی نەوتی و پترۆکیمیایی ئێران دەدات. ئەم پاکێجە لە سزاکانی ئەمه‌ریکا و توندترکردنی گوشارەکانی سەر تارانه، هاوکاتن لەگەڵ بەردەوامی خۆپیشاندانەکانی شارەکانی ئێران و پێشێلکارییەکانی هێزە ئەمنیەکانی ئێران بەرامبەر خۆپیشاندەران.
هاوڵاتی ئەمریکا کوژرانی ھاووڵاتییەکی وڵاتەکەی لە ھێرشەکەی ئێران بۆ سەر ھەرێمی کوردستان پشت راستکردەوە. ئەمڕۆ پێنجشەممە، ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز لە زاری ڤیدانت پاتێڵ وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکاوە بڵاویکردەوە، لە ھێرشە مووشەکییەکەی رۆژی چوارشەممەی ئێران بۆ سەر ھەرێمی کوردستان ھاووڵاتیەکی وڵاتەکەی کوژراوە . عومەر مەحمود زادە کە هاووڵاتییەکی کوردی رۆژهەڵاتە و هەڵگری رەگەزنامەی ئەمه‌ریکییە تەمەن 59 ساڵە و لە ساڵانی نەوەدەکانەوە لە ویلایەتەیەکگرتووەکانی ئەمه‌ریکا دەژی و بەهۆی هێرشەکانی رۆژی سێشەممەی ئێران بۆسەر هەرێمی کوردستان گیانی لەدەستداوە. ئەمەش لە کاتیکدایە پێشتریش کونسوڵخانەی ئەمریکا لە ھەرێمی کوردستان رایگەیاندبوو، ھێشتا رێنماییەکانی گەشتکردن لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا بۆ عێراق لە ئاستی چواردایە، کە داوا لە ھاوڵاتیانی ئەمریکا دەکات، گەشت بۆ عێراق نەکەن، بەھۆی تیرۆر و رفاندن و ململانێی چەکداری و مانگرتنی مەدەنی. کونسوڵخانەی ئەمریکا داواشی لە ھاوڵاتیانی وڵاتەکەی کردبوو، لە ناوچە بەئامانجگیراوەکانی وەک پردی و کۆیە و زڕگوێز و ناوچە سنوورییە کێشە لەسەرەکان دوور بکەونەوە. جێگەی باسە لە ئەنجامی هێرشەکانی ئێراندا ٥٨ کەس برینداربوون کە زۆربەیان هاوڵاتی مەدەنیبوون و چەندین منداڵیش لەنێو برینداراکاندا هەن.
هاوڵاتی زریانی ئیان لە ویلایەتی فلۆریدای ئەمریکا لە یەکەم رۆژیدا بووە هۆی دروستبوونی لافاو و ئەمەش وای کرد، نزیکەی یەک ملیۆن کەس بێکارەبابن وهێڵی ئاسمانیی ئەمریکا ناچاربوو نزیکەی ٦٠٠ گەشت هەڵبوەشێنێتەوە لە ویلایەتی فلۆریدای ئەمریکا، زریانێکی بەهێز کە ناونراوە بە زریانی ئیان لە رووی بەهێزییەوە ریزبەندی چوارەمی هەیە و بە خێرایی ٢٤٠ کیلۆمەتر لە کاتژمێرێکدا دەگاتە وشکانی بەرەو ناوچەکانی باکووری رۆژهەڵاتی فلۆریدا لە پێشڕەویداویە بەو هۆیەوە ٧٠ هۆبەی بازاڕە زنجیرەییەکان کە دەکەونە سەر رێڕەوی زریانەکە بەتەواوی دادەخرێن یاخود تەنها لە چەند کاتژمێرێکی کەمدا کار دەکەن. زریانەکە بووەتە هۆی پەککەوتنی ژیان لە زۆربەی ناوچەکانی ویلایەتەکەدا و هێڵی ئاسمانیی ئەمریکاش بێبەرامبەر گۆڕانکاری لە بەرواری ئەو گەشتانەدا ئەنجام دەدات کە بۆ ویلایەتە نزیکەکانی فلۆریدا، وەک کارۆلینای باکوور، کارۆلینیای باشوور و جۆرجیا ئەنجام دەدرێن وهەروەها ناچاربوو لە یەکەم ڕۆژی زریانەکەدا نزیکەی ٦٠٠ گەشت هەڵبوەشێنێتەوە جێگەی باسە پسپۆڕانی بواری کەشوهەوا باس لەوە دەکەن کە زریانی ئیان، خێراترین زریانە کە بگاتە وشکانی، بەپێی ئەو لێکۆڵینەوانەشی لە ئاستی ئاوی شاری فۆرت مایەر کراون لە ساڵی ١٩٦٥ەوە تا ئێستا ئاستی ئاو گەیشتووەتە بەرزترین ئاست.
هاوڵاتی وتەبێژی یەکێتی ئەوروپا لە ڕاگەیەندراوێکدا ڕایگەیاند سزا بەسەر هەموو ئەو کەس و دامەزراوانە دەسەپێنن کە ریفراندۆم لە ناوچە کۆنتڕۆڵکراوەکانی ئۆکرانیا رێکدەخەن. وتیشی "یەکێتی ئەوروپا بە هەموو شێوەیەک ریفراندۆم لە ئۆکرانیا لەلایەن روسیاوە رەتدەکاتەوە". پیتەر ستانۆ وتەبێژی سیاسەتی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا لەلێدوانێکدا ئاماژەی بەوەدا ئەو ڕیفراندۆمەی لە ناوچە داگیرکراوەکانی ئۆکرانیا لە لایەن ڕوسیاوە ئەنجام دەدرێت نا یاساییە وهەموو ئەو کەس و دامەزراوانەی بەشدارن لە ئامادەکردنی ئەم ڕاپرسییەدا پێویستە سزا بدرێن. وتەبێژی کۆمسیۆنی سیاسەتی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا باسی لەوەشکرد ئەو کەسانەی لەسەر بانگهێشتی مۆسکۆ بەناوی چاودێری نێودەوڵەتی ئامادەبوون، دەکەونە ناو لیستی سزاکانی یەکێتی ئەوروپاوە. ئەمە لەکاتێکدایە،بەگوێرەی ئەنجامە بەراییەکانی گشتپرسیی چوار پارێزگای رۆژهەڵات و باشووری رۆژهەڵاتی ئۆکراینا کە لە ژێر دەسەڵاتی رووسیادان، 96٪ی بەشداربووانی گشتپرسییەکە بە "بەڵێ" دەنگیان داوە بۆ چوونە سەر رووسیا و جیابوونەوەیان لە ئۆکراینا.
